hoe energiezuinige verlichting kiezen?
DESCRIPTION
Dit is een presentatie van Groen Licht Vlaanderen voor De Stadswinkel met tips voor energiebesparing dankzij beter licht, voorbeelden van een energiezuinige verlichtingsinstallatie, een goed lichtplan, efficiënte lichtbronnen, informatie over fluorescentie, spaarlampen en LED, energiezuinige armaturen,... Meer informatie vindt u ook op onze website: ttp://www.curbain.be/nl/energie/information/eclairage_ELE.phpTRANSCRIPT
Energiezuinige verlichting: hoe kiezen?
Duurzaam Wonen in Brussel
Groen Licht VlaanderenCatherine Lootens
Agenda
Groen Licht VlaanderenEnergiebesparing met beter LichtAanbevelingen
Groen Licht Vlaanderen
Energiebesparing met Beter Licht
Stimuleren van – Energiezuinige verlichting– Innovatie
Motivatie
Kyoto protocol / Bali post 2012REG decreetRichtlijn Europa Ecodesign (uitdoofscenario Gloeilamp)Energie Prestatie Regelgeving (EPR)
– E-peil– EPU (kantoren en scholen): ook verlichting
ElektriciteitsprijzenJaarlijkse stijging verbruik: 1-3%
Doelgroepen
Voorschrijvers en eindgebruikers:– Bouwheren, Facility Managers, Intermediairen, Technische
diensten, bouwpromotoren, financiële instellingen– Architecten, Installateurs, Aannemers, Ingenieurs– Overheden, Lokale besturen, Instellingen,
Huisvestingsmaatschappijen
Potentiële Innovatoren:– Verlichtingsfabrikanten– Ontwikkelaars– Designers– Federaties
Opdracht
Kennisverspreiding– Promoten, stimuleren, sensibiliseren
ProfessionelenParticulieren
– Vertrouwen brengen in nieuwe technologieën– Advies uitbrengen
Innovatie stimuleren in Vlaanderen– Synergie bevorderen in de verlichtingsector
Zwaartepunten
Kennisverspreiding– Website, Nieuwsbrief, Publicaties, Voordrachten– Database energiezuinige toestellen– Cursus Verlichtingstechnieken– Studiedagen
Technologiewacht– Nieuwe technologieën bekend maken
Sensibiliseren– Energie-efficiënte verlichting– Subsidies– GreenLight Program
Vertrouwen brengen in innovatieve ontwikkelingen
Folders
www.groenlichtvlaanderen.be
IWT
IWT – Vlaanderen: – Instituut voor de aanmoediging van innovatie door
Wetenschap en Technologie in Vlaanderen– www.iwt.be– 80% van de financiering– Innovatie stimulering
Vlaams Innovatienetwerk (VIN)2004-2008 en 2008-2012
Gegevens
KaHo Sint-Lieven (Technologiecampus Gent)Laboratorium voor LichttechnologieGebroeders Desmetstraat 19000 Gent
WTCB (Energie en Klimaat)Laboratorium Licht&GebouwAvenu Pierre Holoffe, 211342 Limelette Website: www.groenlichtvlaanderen.be
Contact: [email protected]: Catherine Lootens (09/265.87.13)
Partners in het samenwerkingsverband
→20% van de financiering
Globaal verbruik verlichting per sector
DienstenIndustrie
Residentieel
Openbare Verlichting
Elektriciteitsverbruik verlichting
Aandeel verlichting tot totaal elektrisch verbruik:– 35-45% in kantoren en horeca– tot 70% in scholen– ~30% in industrie– ~16% in woningen
Besparingspotentieel kan gemakkelijk oplopen tot 50% (kW) en meer…
Waar zit het besparingspotentieel?
1/3 van de straatverlichting in Europa gebruikt oude, achterhaalde en inefficiënte technologie– Renovatiegraad bedraagt slechts 3% per jaar– gemiddelde ouderdom van de installaties = 40 jaar– nieuwe technologie bestaat nochtans die energie-efficiënter is en een beter
lichtcomfort oplevert
Meer dan 75% van de kantoorverlichting is nog altijd inefficiënt– Renovatiegraad bedraagt slechts 7% per jaar– gemiddelde ouderdom van de installaties = 25 jaar– Grote verschillen in efficiëntie tussen de oude en de nieuwe systemen
(energiebesparing 30-80%)
Ongeveer 85% van de lampen die vandaag in de EU woningenvoorkomen zijn energieverslinders.
De 4 grootheden in lichttechniek
F Lichtstroom = lumen (lm)
I Lichtsterkte = candela (cd)
E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)
L Luminantie = candela/m²
De 4 grootheden in lichttechniek
F Lichtstroom = lumen (lm)
I Lichtsterkte = candela (cd)
E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)
L Luminantie = candela/m²
Lichtsterkte
De 4 grootheden in lichttechniek
F Lichtstroom = lumen (lm)
I Lichtsterkte = candela (cd)
E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)
L Luminantie = candela/m²
De 4 grootheden in lichttechniek
F Lichtstroom = lumen (lm)
I Lichtsterkte = candela (cd)
E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)
L Luminantie = candela/m²
Energiebesparing met beter licht
3 niveaus:– Daglicht– Kunstlicht– Automatisatie
I. Daglicht
Daglichtfactor
Verhouding van de hoeveelheid licht binnen en de hoeveelheid licht buitenBij een daglichtfactor van 5 is er door daglicht een verlichtingssterkte van 500 lux gedurende 70% van de kantooruren
Daglichtsimulatie
Daglichtdetectie
II. Kunstlicht
Te vermijden
Halogeen uplightersAlgemene plafond verlichting op basis van halogeen
Energiezuinige Verlichtingsinstallatie
1. Efficiënte lichtbronnen
2. Armaturen met een hoog rendement
3. Elektronische voorschakelapparatuur
4. Optimalisatie van de lichtuitstraling, goed lichtplan
1. Lichtbronnen
Elektrischelichtbronnen
Thermischestralers
Gasontladings-lampen
Vaste stoflichtbronnen
Kies voor efficiënte lichtbronnen
Kies voor efficiënte lichtbronnen
Referentiewaarden verbruik verlichting (Nieuwe installaties)– Gloei- en halogeenlampen
43,4 W/m²
– Spaarlampen16W/m²
– Fluorescentielampen - EVSA10W/m²
Kies voor efficiënte lichtbronnen
Gloeidraadlampen
Klassieke gloeilamp wordt uitgerangeerd op basis van zijn efficiëntie
– Met onmiddellijke ingang: alle matte gloeilampen– Gefaseerd volgens vermogen vanaf 1 september 2009:
heldere lampenHalogeen lampen worden ook gefaseerd uitgesloten op basis van hun efficiëntie.Lichtopbrengsten nu:
– Gloeilampen: van 8 tot 17 lm/W– Halogeen: van 12 tot 28 lm/W
Alle heldere lampen uitsluiten?
Neen: nieuwe productintroductiesVerbeterde halogeenlampen met B-label
Recente innovaties gloeidraadlampen
Minder elektriciteitsverbruik (tot 30%) door– IR(C) - technologie
IR coating op glasTemperatuur↑
– Xenon - technologieWordt toegevoegd aan vulgasGroter atomen in vulgas: warmteverliezen↓Temperatuur↑
Langere levensduur
Nieuwe generatie
Fluorescentie lampen
Lage druk kwik gasontlading3 types lampen– Lineaire (TL: tubular lamp) fluorescentie– Circulaire fluorescentie– Compacte fluorescentie
Gasontlading – onder invloed van UV geven fluorescerende
fosforpoeders zichtbaar licht
Fluorescentielampen
Halofosfors:– Vroegere standaard – slechtere kleurweergave (kleur 33, 29,..)
Tri-fosfor:– mengsel van 3 fosfors– minder kwik– betere CRI (kleur 830, 942,…)– hogere lumen-output
Kenmerken fluorescentie lampen
Kleurweergave (CRI)– 80 en meer
Kleurtemperatuur (CCT)– 2700K tot 6000K– Warm-wit tot Koud-wit
Schakelcycli:– 100.000 en meer
Levensduur:– 6 jaar=6000 uren– Beter >10.000 uren– Soms tot 40.000 uren
Lineaire Fluorescentie
T12 (60-78 lm/W): 38 mmniet meer gebruiken, vervangen door T8
T8 (52-100 lm/W): 25,4mmGespecificeerd bij 25°Coudere types T8 (kleur 33,…) vervangen (830,..): <80lm/WLet op bij lage temperaturen
T5 (83-104 lm/W): 16mmHoogste lichtopbrengst bij 35°CEchter gespecificeerd bij 25°C Let op bij lage temperaturen
5/8 inch= 16mm
Ra 80 – CCT:3000K
Impact temperatuur
Opgelet!In catalogi: lichtstroom T5 (in lumen) meestal bij 25°CMaar armatuur is zo gemaakt dat lamp bij 35°C zou werken. Geeft dus soms armaturen met rendementen >100%
Recupel
Europese richtlijn 2002/96/EG Gasontladingslampen zijn onderhevig aan aanvaardingsplicht voor afgedankte elektrische en elektronische apparatenVoor spaarlampen, buislampenNiet voor halogeen en gloeilampen
Lineaire Fluorescentie
Opgelet met:– T8 naar T5 adaptoren
Minder lichtGarantie (?) lampen, armatuurCE-label, Enec keurmerk vervallenFotometrie armatuur (?)
– LED-TL lampenMinder vermogen, maar ook minder lichtZijn duur in aankoop
Lineaire T5-T8
Circulaire Fluorescentie
T8 en T5Vanaf 70 lm/W tot 85 lm/WWordt steeds meer gebruikt
Circulaire T5-T8
Compacte fluorescentie
CFL-i:– Met geïntegreerde ballast (E27 en E14)– Huishoudelijke Spaarlampen– vanaf 40 lm/W (CFL-I)
CFL-ni:– Zonder geïntegreerde ballast (steekfitting)– Professionele spaarlampen– vanaf 70 lm/W (CFL-nI)– Kies EVSA
2 pins4 pins (mogelijkheid tot dimming, mits EVSA daarvoor bestemd)
Steeds meer modellen ter beschikkingFolder: “Feiten en Mythes rond Spaarlampen”Voorbeelden via www.topten.be
Compacte Fluorescentie integrated
Compacte Fluorescentie non integrated
Speciale spaarlampen
Spaarlampen met licht- of bewegingssensorDimbare spaarlampen
– Spaarlampen met 2 standen– Stapsgewijs dimmend– Volledig dimbaar
E274 pins
Combinaties met andere lampen:
– LED
Compacte Fluorescentie
Light Emitting Diodes
Wit licht: – RGB– Blauwe led + gele fosfors– Blauwe Led + rgb fosfors
Powerled, Led Clusters, Chip on board, …Efficiëntie:
– Warmwit: 45 lm/w, Koudwit: 65 lm/wVerwachtingen 2009: 100 lm/W koudwit
– Lichtbron met meeste potentieel naar energie-efficiëntie
Folder: Led’s toegelicht
3 methodes voor het maken van witte LED’s:
Kleur
Opwarmen grote publiek voor transitie
LED’s
2. Kies voor efficiënte armaturen
Kies voor efficiënte armaturen
Rendement η of LOR liefst >70%
Hou rekening met het stralingsprofiel
Alles zit vervat in de flux (CIE) codes– CIE (.N1/.N2/.N3/.N4/.N5): 0.60 / 0.99 / 1.00 / 1.00 / 0.92
Voorbeeld:–Lamp : 58W - 5000 lm
–Rendement optiek (η, LOR): 92%
–Armatuurlichtsterkte : 4600 lm
–Lichtverlies : 400 lm
Introductie
Elektrisch verbruik in passieve gebouwen– < 27 kWh/m².jaar– (verlichting + andere elektrische toepassingen)
Verlichting in woningen ongeveer 15%– < 4 kWh/m².jaar
Gemiddeld gebruik voor een lamp is 1000 uren/jaar– < 4 W/m²
Niet alle verlichting brandt tegelijk: slechts 1 op 3Een gemiddeld geïnstalleerd vermogen over het ganse gebouw van 12W/m² is haalbaar
Voorbeeld
Berekening ReluxBelgisch armatuur: “Be Cool”(η=59%)Lights of the Year 2004 Totale lichtstroom van alle lampen 8900 lmTotaal vermogen 108.0 W (2x59W)Totaal vermogen per vlak (15.00 m²): 7.20 W/m²Gemiddelde verlichtingssterkte Em 267 lx
Databank energiezuinige armaturen
Ism. partner e-sterEuropees project: EnerlinVia website Groen Licht Vlaanderen
– http://ingenieur.kahosl.be/projecten/licht/_nl/projecten_groenlichtvlaanderen_links_databank.xml
Let op het stralingsprofiel
UGR
VermijdWeerkaatsing Verblinding
3. Kies voor een efficiënte ballast
Elektronisch voorschakelapparaat– Klasse A (A1,A2,A3)– A1: Dimming
Voordelen:– Verbruik 20-25% lager dan elektromagnetische ballast– Kleiner in omvang en gewicht– Betere cos phi– Efficiëntie lampen (vb. T8): 15-20% hoger– Flikkervrije ontsteking van de lampen– Levensduur lamp hoger– Bij einde levensduur wordt de lamp uitgeschakeld– Mogelijkheid tot dimming– Mogelijkheid tot automatisering (daglichttoetreding, aanwezigheidsdetectie,..)
Klasse C (conventionele elektromagnetische ballast): – verboden sinds 21 november 2005
4. Kies voor een goed lichtplan
Laat u adviseren door lichtspecialisten
Tip 1: Stralingspatroon
Tip 2: Verblinding
Slecht
Goed
Tip 3: Schaduw
III. Automatisatie
Dimmen: beperken vermogen– bij overdimensionering (Ei)– bewegingsafhankelijke dimming– persoonlijke dimming– daglicht afhankelijke dimming
CentraalLokaalEnergiebeheerssysteem
Uitschakelen: beperken branduren– Bewegingsafhankelijk– Tijdsgestuurde schakeling– Manual on - Automatic Off
Opgelet:– Lampen 100 uren laten
inbranden zonder dimmingBesparingspotentieel:
– 35 tot 45%
– Veelvuldig schakelen kan de levensduur van de lampen beperken
Indirecte Besparingen
Op airconditioning – dankzij lagere warmteafgifte van verlichting
Langere levensduur van lampen– lagere onderhoudskost (kost lampen + plaatsing)
Lampen met extra lange levensduur– bij moeilijk bereikbare armaturen– productie
Andere aanbevelingen
Kies lichte kleuren voor plafond, vloer en muren en hou ze proper
Doe geen aanpassingen aan commercieel te verkrijgen armaturenZorg voor een goed onderhoudsplangoed onderhoudsplan van de armaturenGebruik lampen met goede referentiesLet op bij
– Koelruimtes vanwege lage temperatuur– Hoge plafonds– Smalle gangen
Tot slot
Dank aan– Brussels Energie Agentschap– IWT– Laboratorium voor Lichttechnologie– Partners consortium– KaHo Sint-Lieven