hoe maken ondernemers transities mogelijk?...competenties nodig zijn om van het ene beroep een...

“”

Hoe maken ondernemers transities mogelijk? DWSRA - Ondernemers maken transities mogelijk

Auteurs: Mickey Bakker, Dolfine Kosters, Bas van der Starre

Met dank aan: Steven van Bemmel, Leonie Oosterwaal, Jan Peter van den Toren, Ilka van Vliet

Plaats en datum: Driebergen, 21 maart 2019

Birch Consultants

Breullaan 1H

3971 NG Driebergen

T 0123 - 546 789

E [email protected]

W www.birch.nl

Hoe maken ondernemers transities

mogelijk?

Managementsamenvatting 2

1. Inleiding 3

2. Moeilijk vervulbare vacatures 6

3. Interesse 10

4. Werkervaring 16

5. Diploma’s 22

6. Competenties 28

7. Kansen voor interesse, ervaring en diploma’s 29

8. Conclusie 34

Bijlage 36

Managementsamenvatting

In de technische industrie zijn veel beroepen moeilijk vervulbaar. Deze veelgehoorde uitspraak

wordt in dit rapport nader geanalyseerd aan de hand van drie aspecten: interesse, werkervaring

en diploma’s en recent beschikbaar gekomen arbeidsmarktdata. We doen dit voor drie moeilijk

vervulbare technische beroepsgroepen: Elektrotechnisch ingenieurs, Lassers en plaatwerkers en

Machinemonteurs. We verkennen de mogelijkheden om de tekorten in deze beroepen op te

lossen en we laten zien dat ondernemers transities naar deze beroepsgroepen mogelijk kunnen

maken. Daarnaast experimenteren we met innovatieve arbeidsmarktdata.

Allereerst berekenen we de interesse-indicator als het aantal geïnteresseerden per vacature.

Deze daalt voor veel beroepen in de door ons onderzochte beroepsgroepen. Er is overigens nog

steeds een groep mensen die geïnteresseerd is in beroepen binnen moeilijk vervulbare

beroepsgroepen, maar niet aan de slag komt. Oorzaken kunnen zijn dat deze mensen op dit

moment niet geschikt zijn, zich niet kunnen of willen laten omscholen of doordat werkgevers

moeite hebben om deze mensen te bereiken en te binden.

De tweede indicator betreft ervaring: het relatieve aantal kandidaten dat eerdere ervaring heeft

in een beroep. Het aantal ervaren kandidaten per vacature daalt door de aantrekkende

arbeidsmarkt. In de drie onderzochte beroepsgroepen met vergelijkbare snelheid als het

Nederlands gemiddelde. De werkzoekenden die niet aan de slag doen qua ervaring niet onder

voor hen die al wel aan de slag zijn gekomen. Zij hebben gemiddeld juist relatief veel ervaring in

de moeilijk vervulbare beroepen.

De laatste indicator, instroom, brengen we in beeld met de instroomindicator: het aantal

gediplomeerden dat de arbeidsmarkt instroomt, gewogen naar het aantal vacatures voor deze

beroepen. Deze indicator laat zien dat er voldoende mensen zijn die de beroepen potentieel

kunnen uitvoeren: ze hebben een passende opleiding gevolgd. Vooral de studie Middenkader

Engineering niveau 4 levert voldoende afstudeerders, maar deze studenten zijn geschikt voor

veel verschillende beroepen. Studenten kiezen blijkbaar niet automatisch voor de aan deze

opleidingen verbonden beroepen als elektrotechnisch ingenieur of machinemonteur.

Naast de drie indicatoren hebben we een innovatieve competentietool ontwikkeld, waarmee we

de overlap tussen beroepen kunnen zien aan de hand van de benodigde kennis en vaardigheden.

De competentietool biedt mogelijkheden om werkzoekenden gerichter om te scholen naar een

moeilijk vervulbare beroepsgroep.

Uit de analyses in dit onderzoek blijkt dat er genoeg kansen zijn om overstappen op de

arbeidsmarkt mogelijk te maken, zelfs voor moeilijk vervulbare vacatures. Werkgevers,

werknemers en beleidsmakers kunnen, naast het vergroten van de instroom, anders werven,

zoeken en om- en bijscholing mogelijk maken. Enkele voorbeelden van acties worden in dit

rapport beschreven.

Dit rapport bevat de eerste toepassing van nieuwe indicatoren op recent beschikbaar gekomen

data. Er is meer mogelijk en nodig. We doen aan het slot dan ook suggesties voor

vervolgonderzoek.

Onderzoeksrapport - Hoe maken ondernemers transities mogelijk? 3

1. Inleiding

De economie trekt aan en de arbeidsmarkt verandert elke dag. Bedrijven groeien doordat

ondernemers investeren in technologie en in hun personeelsbestand. Steeds vaker lijken

ondernemers echter tegen de grenzen van de groei aan te lopen door de grenzen aan menselijk

kapitaal. Ondernemers kunnen lastiger aan goede mensen komen. Volgens het UWV is het aantal

vacatures op recordhoogte.1 Gemiddeld vier op de tien vacatures is moeilijk vervulbaar.

In de technische- en productieberoepen is het aandeel van moeilijk vervulbare beroepen hoger:

64% van de vacatures blijkt moeilijk vervulbaar. Dat lijkt te komen door een groeiend tekort aan

arbeidskrachten. De conjunctuurenquête van CBS geeft aan dat het tekort aan arbeidskrachten

voor de Metalektro sector in 2018 al ieder kwartaal toeneemt van 18,9% voor het eerste

kwartaal van 2018 naar 25,7% in het derde kwartaal van 2018. De tekorten in de industrie

drijven ondernemers om over hun grenzen te kijken en om zich in te zetten om transities

mogelijk te maken vanuit werk, werkloosheid, of een opleiding. Voor het grootste gedeelte van

de FME leden is het tekort aan arbeid nijpend: uit het FME Ondernemersonderzoek 2018 blijkt

dat 93,2% van de FME leden last hebben van een tekort aan medewerkers.2

Birch en FME gebruiken intelligente data-oplossingen om transities op de technologische

arbeidsmarkt inzichtelijk te maken, met als doel om ondernemers inzicht te geven in mogelijke

oplossingen voor deze arbeidsmarktknelpunten. In dit onderzoeksrapport duiken we dieper in

op de moeilijkst vervulbare technische beroepen. We onderzoeken aan de hand van drie

indicatoren waarom deze beroepen moeilijk te vervullen zijn. Ook verkennen we mogelijkheden

om de tekorten in deze beroepen op te lossen.

Hoofdvraag

Om ondernemers te helpen is het belangrijk om hun huidige probleem van moeilijk vervulbare

vacatures inzichtelijk te maken. Ondernemers willen ervoor zorgen dat meer mensen de

transitie (kunnen) maken naar deze beroepen. In dit onderzoek duiken we daarom dieper in op

drie beroepen met veel moeilijk vervulbare vacatures en zoeken we verklaringen voor het

ontstaan ervan. Vervolgens geven we inzicht in hoe de kansen voor het vervullen van deze

moeilijk vervulbare vacatures in deze beroepen vergroot kunnen worden.

In dit onderzoek staat daarom deze vraag centraal:

Welke kansen liggen er voor moeilijk vervulbare technische vacatures?

1 UWV Arbeidsmarktinformatie en –advies, 21 augustus 2018 2 FME Ondernemersonderzoek 2018. https://www.fme.nl/nl/nieuws/fme-ondernemersonderzoek-2018

DWSRA

Binnen het DWSRA-project (2016SRA20123) ‘Ondernemers maken transities mogelijk’, hebben

Birch en FME onderzoek gedaan naar transities op de arbeidsmarkt in de technische sector en

innovatieve oplossingen ontwikkeld voor het in beeld brengen van arbeidsmarktinformatie.

Dit onderzoeksrapport is één van de producten van dit project. Met behulp van kaarten en

grafieken maken we de huidige situatie op de technische arbeidsmarkt voor drie

beroepsgroepen inzichtelijk.


We definiëren drie indicatoren om ‘moeilijk vervulbaar’ te kunnen meten. Deze indicatoren

zijn: interesse in een beroep, ervaring in een beroep en opleiding in een beroep. In de volgende

hoofdstukken zullen we de indicatoren verder uitleggen en operationaliseren. Tot slot geven we

per indicator ‘kansen’ weer: mogelijke oplossingen om op de indicator voor ‘moeilijk vervulbaar’

in te spelen.

Wij zien in dit rapport als kansen de mogelijkheid dat mensen een ‘transitie’ ofwel overstap op

de arbeidsmarkt maken. We kijken daarbij naar drie soorten transities, naar het model van

Schmid3:

1) Werk → werk: mensen die een overstap maken tussen twee banen

2) Werkloos → werk: herintreders op de arbeidsmarkt

3) Onderwijs → werk: instroom van nieuwe werknemers op de arbeidsmarkt

De drie indicatoren Interesse, Ervaring en Opleiding hebben invloed op de drie transities. Om

deze indicatoren inzichtelijk te maken, worden er in dit onderzoeksrapport hoofdzakelijk twee

databronnen gebruikt:

1. UWV open data met informatie uit onder meer CV’s van mensen (met name

werkzoekenden) die hun CV hebben toegevoegd aan werk.nl. Deze data is gepubliceerd

tussen september 2017 en september 2018. Uit deze data worden twee indicatoren

gehaald: interesse voor beroep (zogenaamd ‘wensberoep’) en opgedane werkervaring.

In de data zijn beroepen georganiseerd in twee niveaus: registerberoepen en

beroepsgroepen. Iedere beroepsgroep omvat een aantal registerberoepen. De open data

bevat aanvullend het aantal uitgeschreven vacatures per beroepsgroep en register

beroep. Deze vacatures zijn door UWV verzameld vanuit verschillende bronnen

waaronder vacatures van werk.nl zelf en Jobfeed.

2. Open data van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Deze data geeft inzicht in aantal

gediplomeerden en deelnemers per studie op mbo, hbo en wo niveau voor studiejaren

2013 t/m 2017. In dit rapport worden de aantallen uit 2017 gebruikt.

In dit rapport richten wij ons niet alleen op de inhoudelijke vraag, maar ook op het combineren

en experimenteren met bovenstaande databestanden. Voor het eerst brengen we deze

databestanden samen en passen we ze toe op drie moeilijk vervulbare beroepen. Daarnaast

gebruiken we een experimentele competentietool, waarin beroepen worden gekoppeld aan

benodigde vaardigheden. Met deze tool kunnen we inzichtelijk maken welke beroepen met

elkaar overlappen op het gebied van kennis en vaardigheden. We weten welke beroepen

kansrijk zijn op de huidige arbeidsmarkt en we kunnen die kennis combineren met welke

beroepen dichtbij dat beroep liggen qua vaardigheden. Daarmee krijgen we inzicht in de overlap

tussen gevraagde competenties in verschillende beroepen. We weten daardoor welke

competenties nodig zijn om van het ene beroep een overstap te maken naar een ander beroep.

Maar ook hoe het zoekgebied van werkgevers vergroot kan worden, zij weten nu welke

beroepen qua vaardigheden dicht bij elkaar liggen. In dit experiment hebben we dus als doel om

arbeidsmarktinformatie te verbeteren, door er mee te experimenten. In het laatste hoofdstuk

evalueren we het experiment. Het hogere doel daarvan is dat ondernemers en beleidsmakers

beter inzichtelijk krijgen waar problemen op de arbeidsmarkt ontstaan en uiteindelijk nog

gerichter transities mogelijk kunnen maken. Wanneer ondernemers weten hoe moeilijk

3 Schmid, G. (1998). Transitional Labour Markets: A New European Employment Strategy. 39.


vervulbare vacatures ontstaan en waar kansen liggen op de arbeidsmarkt, kunnen ze daar beter

op inspelen.

Leeswijzer

In dit onderzoeksrapport beginnen we met het definiëren van ‘moeilijk vervulbaar’. We kiezen

drie beroepsgroepen waarvan de vacatures moeilijk vervulbaar zijn om in dit rapport dieper te

onderzoeken. We maken gebruik van alle data, inzichten en tools die we tijdens dit project

hebben opgedaan. Daarna gaan we één voor een in op de drie indicatoren en een hoofdstuk met

de kansen voor moeilijk vervulbare vacatures. Daar voegen we nog een extra verkennende

analyse aan toe vanuit de competentietool. Tot slot brengen we alles samen in een concluderend

hoofdstuk.


2. Moeilijk vervulbare vacatures

Samen met FME zijn drie beroepsgroepen gekozen die belangrijk zijn voor het functioneren van

technische bedrijven en die volgens ondernemers in de technische industrie moeilijk vervulbaar

zijn. Deze keuze is gemaakt op basis van twee criteria. Allereerst is er gekeken naar welke

beroepen het meest onder druk staan volgens de spanningsindicator van het UWV (peildatum

q3 2018) in de industrie. Zie Figuur 1.

Figuur 1 Spanningsindicator (verhouding vraag en aanbod) voor technische beroepsgroepen, UWV, kwartaal 3 2018. De 14 meest onder druk

staande beroepen zijn geselecteerd (Bron: www.arbeidsmarktcijfers.nl)

Daarnaast is er met FME een inschatting gemaakt naar de mate van relevantie voor de industrie

van deze . De gekozen beroepsgroepen zijn dus erg belangrijk voor de industriële werkgevers en

staan onder hoge spanning. Deze drie beroepsgroepen zijn:

• Elektrotechnisch ingenieurs

• Lassers en plaatwerkers

• Machinemonteurs

Als we kijken naar Nederland, zien we dat deze beroepsgroepen in de meeste provincies veel

gevraagd worden. In Figuur 2 is de top drie meest gevraagde functies per provincie

weergegeven. Daarbij geeft de kleurintensiteit per provincie aan of er meer of minder vacatures

werden uitgeschreven in de provincie. De beroepsgroep monteurs industriële machines komt in

alle provincies behalve Drenthe voor, en staat in alle provincies, op Zeeland na, op nummer één.

De beroepsgroep lassers en plaatwerkers bevat belangrijke beroepen voor FME en is daarom

toegevoegd aan de analyse. Niet alleen ondernemers geven aan dat vacatures voor deze

13,2

9,0

8,6

8,1

6,8

6,6

6,5

5,7

5,6

5,5

5,4

5,3

4,9

4,9

Machinemonteurs

Bouwarbeiders afbouw

Elektriciens en elektronicamonteurs

Elektrotechnisch ingenieurs

Ingenieurs (geen elektrotechniek)

Timmerlieden

Lassers en plaatwerkers

Productieleiders industrie en bouw

Automonteurs

Loodgieters en pijpfitters

Assemblagemedewerkers

Metaalbewerkers en constructiewerkers

Technici bouwkunde en natuur

Productiemachinebedieners

Spanningsindicator selectie technische beroepsgroepen


beroepen moeilijk vervulbaar zijn, ook het UWV noemt deze beroepen in zijn publicatie ‘Moeilijk

vervulbare vacatures – Landelijk overzicht van beroepen’4.

Figuur 2 De top drie vacatures per provincie. De kleurintensiteit per provincie op de kaart geeft het aantal vacatures per provincie weer. Zo

zijn er in Noord-Brabant de meeste vacatures uitgeschreven. (Bron: Jobfeed data mei 2017-mei 2018)

In deze drie beroepsgroepen is het afgelopen jaar het aantal vacatures sterk gestegen en

ondernemers hebben moeite met het vinden van geschikte kandidaten. In Figuur 3 staat het

aantal vacatures per beroep op het wekelijkse peilmoment weergegeven. Te zien is dat het

4 UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en –advies. 26 juni 2018

58

31

31

Monteurs industriële machines

Bedrijfskundig ingenieurs en…

Cnc-operators en -…

Friesland

19

18

18

Uitvoerders bouw

Hoofden engineering

Samenstellers, -bouwers en…

Drenthe

334

212

175


Uitvoerders bouw

Ingenieurs, constructeurs en…

Noord-Holland

29

21

19


Uitvoerders bouw


Groningen

165

107

68



Productiemedewerkers

Overijssel

100

36

32


Commercieel medewerkers…


Flevoland

313

128

124


Vertegenwoordigers…


Gelderland

336

162

155


Beleid en bestuur (overig)

Uitvoerders bouw

Zuid-Holland

666

364

364



Programmeurs

Noord-Brabant

53

44

33




Zeeland

177

92

74



Samenstellers, -bouwers en…

Limburg


aantal vacatures voor alle drie beroepen stijgt. Om de stijging tussen september 2017 en

september 2018 beter in beeld te krijgen, is in Figuur 4 de absolute (links) en relatieve (rechts)

groei van het aantal vacatures weergegeven.

Figuur 3: Aantal openstaande vacatures beroepsgroep op moment van peiling. De jaren, maanden en dagen van moment van peiling zijn

weergegeven. (Wekelijkse peiling van 9-2017 t/m 9-2018, bron: UWV open data).

Figuur 4: Stijging tussen september '17 en '18 van openstaande vacatures in beroepsgroepen. Links is het absolute aantal vacatures

weergegeven, lichtgrijs geeft het aantal vacatures in september 2017 weer en donkergrijs geeft het aantal vacatures in september 2018 weer.

Rechts is de bijbehorende relatieve stijging weergegeven in procenten, per beroep.

Tussen september 2017 en september 2018 is beroepsgroep Machinemonteurs de derde

beroepsgroep in heel Nederland wanneer het de absolute stijging van vacatures betreft. Alleen

in de beroepsgroepen ‘verzorgenden’ en ‘laders, lossers en vakkenvullers’ zijn meer vacatures

opengesteld in het afgelopen jaar.

-

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

Sep

tem

ber

Ok

tob

er

No

vem

ber

Dec

emb

er

Jan

uar

i

Feb

ruar

i

Maa

rt

Ap

ril

Mei

Jun

i

Juli

Au

gust

us

Sep

tem

ber

2017 2018

Elektrotechnisch ingenieurs Lassers en plaatwerkers Machinemonteurs

1.152

1.750

4.854

512

436

2.755



Machinemonteurs

Aantal openstaande vacatures

Absolute stijging openstaande vacatures '17-'18

sep-17 sep-18

44%

25%

57%

Elektrotechnischingenieurs

Lassers enplaatwerkers

Machinemonteurs

Relatieve stijging openstaande vacatures

'17-'18


Figuur 5: Top 3 absolute stijging in vacatures tussen september 2017 en 2018 (Bron: UWV).

+ 3.066

+ 3.059

+ 2.755

Laders, lossers en vakkenvullers

Verzorgenden

Machinemonteurs

Stijging aantal vacatures september 2017-2018


3. Interesse

Om een transitie tussen de ene en de andere positie te maken moet een werknemer die nu bij

een bedrijf aan de slag is, geïnteresseerd genoeg raken in een vacature om de overstap te durven

maken. Van oudsher is interesse één van de meest lastige variabelen op de arbeidsmarkt om te

meten, omdat de interesse van mensen moeilijk kwantificeerbaar is en van een breed scala van

factoren afhangt (zoals salaris, afstand, taken, werksfeer, etc.). Als we echter willen weten hoe

een ondernemer iemand kan interesseren voor een moeilijk vervulbare vacature, dan moeten

we iets te weten komen over of er interesse is voor een dergelijke functie.

Dit is (binnen dit onderzoek) niet mogelijk voor unieke vacatures, maar wel op macroschaal. Het

UWV vraagt aan iedereen die zijn CV op werk.nl uploadt namelijk welk ‘wensberoep’ deze

persoon ambieert. Daar komen per persoon 1 tot 3 antwoorden uit, die gepubliceerd worden in

de open data van het UWV. Op de laatste peildatum (september 2018) hebben deze

respondenten in totaal 726.000 wensen kenbaar gemaakt. Met deze wensenlijst zijn we in staat

per beroep in kaart te brengen hoeveel interesse er is en hoe dat in verhouding staat tot vraag,

aanbod en ervaring.

Operationalisatie

Per vacature meten we de interesse. Dat betekent dat we voor elke peildatum het aantal

geïnteresseerden in een beroep (‘wensberoep’ ingevuld) delen door het aantal vacatures in

datzelfde beroep:

𝑖𝑛𝑡𝑒𝑟𝑒𝑠𝑠𝑒 𝑖𝑛𝑑𝑖𝑐𝑎𝑡𝑜𝑟 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥) =𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑔𝑒ï𝑛𝑡𝑒𝑟𝑒𝑠𝑠𝑒𝑒𝑟𝑑𝑒𝑛 𝑖𝑛 𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥

𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑣𝑎𝑐𝑎𝑡𝑢𝑟𝑒𝑠 𝑣𝑜𝑜𝑟 𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥

Indien de interesse-indicator hoog is, is het aantal geïnteresseerden per beroep hoog en zouden

vacatures relatief makkelijk te vervullen moeten zijn. Indien de interesse-indicator laag is, is een

vacature relatief moeilijk te vullen. Naast dit gegeven kan deze indicator ook over de tijd worden

uitgezet zodat de ontwikkeling van interesse weergegeven kan worden.

Daardoor weten we dus of de interesse voor een vacature stijgt of daalt en kunnen we interesse

in een specifiek beroep vergelijken met de gemiddelde interesse in beroepen op de

arbeidsmarkt. Is de interesse-indicator per vacature inderdaad lager dan gemiddeld en gedaald,

dan kunnen we spreken van een relatief moeilijk vervulbaar beroep met behulp van werk naar

werk transities.

Disclaimer

• De data van werk.nl bevat voor een groot deel werkzoekenden die nu geen baan hebben

als populatie (naar schatting de helft à twee derde). De wensen van deze groep kunnen

we niet beschouwen als representatief voor de beroepsbevolking. Ondanks dat is deze

interesse een goede graadmeter. Als minder mensen interesse aangeven in een beroep

betekent dat in ieder geval dat de mensen die het willen doen zo snel aan een baan

komen dat ze hun CV niet op werk.nl hoeven uploaden. Dat, of het beroep sterft uit, wat

weer te controleren is aan de vraagzijde.

• Dat mensen een beroep als wensberoep opgeven wil nog niet zeggen dat ze dit beroep

kunnen uitvoeren. We verwachten dat de meeste mensen realistisch zijn in hun wensen

en kiezen beroepen waarvoor ze gekwalificeerd zijn, maar niet iedereen zal dat doen.


• De aantrekkende arbeidsmarkt van 2018 zorgt ervoor dat de algehele interesse-

indicator daalt. We kunnen echter wel verschil zien in hoe groot die daling is tussen

verschillende beroepen. Dit geeft een maatstaf voor de vervulbaarheid van een beroep.

Resultaten

Deze interesse-indicator per vacature moeten we bekijken tegen een achtergrond van een

aantrekkende arbeidsmarkt. Waren er in september 2017 ~935.000 ingevulde wensberoepen

door mensen met een CV in werk.nl, in september 2018 is dat gedaald naar ~726.000. In

diezelfde periode steeg het aantal openstaande vacatures van ~136.000 naar ~195.000. Het

aantal geïnteresseerden per vacature neemt in die periode dus af met 46%, van 6,9 naar 3,7

geïnteresseerden per vacature.

Wat gebeurt als we deze maat van interesse loslaten op onze drie moeilijk vervulbare

beroepsgroepen? Hoeveel mensen zijn eigenlijk geïnteresseerd in het vervullen van een

dergelijk beroep?

Figuur 6: Aantal CV’s naar wensberoep per beroepsgroep, oftewel de populatie van geïnteresseerden per beroepsgroep. De grafiek laat zien

hoeveel CV’s een bepaald wensberoep (elektrotechnisch ingenieurs, lassers en plaatwerkers of machinemonteurs) opgeven in september

2017 (lichtblauw) en september 2018 (donkerblauw).

De populatie van geïnteresseerden per beroepsgroep zien we in Figuur 3. In deze figuur zien we

dat de populatie geïnteresseerden in elk van de drie beroepsgroepen flink is gedaald in het

afgelopen jaar.

Als we dit per vacature bekijken in Figuur 4, zien we dat de vraag naar mensen in deze

beroepsgroepen de interesse inmiddels ver overstijgt. In 2017 was er bij elke beroepsgroep nog

kans dat er meer dan één geïnteresseerde kandidaat was, in 2018 is die kans vrijwel verdwenen.

In het oranje zien we de procentuele daling van het aantal geïnteresseerden versus het aantal

vacatures.

1.770

3.199

4.993

1.300

2.250

3.683


Aantal CV's naar wensberoep per beroepsgroep

sep-17 sep-18


Figuur 7: Aantal geïnteresseerden per vacature naar beroepsgroep en het Nederlands gemiddelde in september 2017 en september 2018.

Voor zowel de drie beroepsgroepen elektrotechnisch ingenieurs, lassers en plaatwerkers en machinemonteurs als het Nederlands

gemiddelde is het aantal geïnteresseerden per vacature afgenomen.

We zien dat de interesse-indicator in de drie beroepsgroepen met een vergelijkbare snelheid

daalt als het Nederlands gemiddelde, dus waarschijnlijk ligt de daling niet aan de dalende

populariteit van deze beroepen. Wat kan wel de oorzaak zijn van de daling? Daarvoor zoomen

we dieper in de beroepsgroepen. Onder de drie moeilijk vervulbare technische beroepsgroepen

valt een aantal registerberoepen. Dat zijn specifiekere beroepen die onder de beroepsgroep

vallen, waardoor we meer verschil kunnen zien in de verandering in interesse naar beroepen. De

lijst met registerberoepen is te vinden in Bijlage 1.

Wat zijn de specifieke registerberoepen uit elk van deze drie beroepsgroepen waarvoor de

interesse-indicator het minst is afgenomen? Voor de beroepen met minimaal 100 openstaande

vacatures presenteren we hieronder het beroep met de minste daling in interesse. Dat zijn veelal

kleinschalige beroepen waar meestal ook het aantal vacatures krimpt of slechts licht stijgt. Door

deze krimp in vacatures zijn er steeds meer mensen beschikbaar die geïnteresseerd zijn in het

beroep. Uitzondering hierop is de PLC-programmeur, waar in september 2018 nog 300

vacatures voor openstonden en de interesse slechts licht gedaald is in verhouding tot de rest van

de beroepen.

1,5 1,81,0

6,9

-49%0,8

-44%1,0

-53%0,5

-46%3,7

Elektrotechnisch ingenieurs Lassers en plaatwerkers Machinemonteurs Gemiddeld NL

Aantal geïnteresseerden per vacature naar beroepsgroep

sep-17 sep-18


Figuur 8: Beroepen met meer dan 100 vacatures waarvoor de interesse het minst en het meest hard daalt

We kunnen ook drie specifieke beroepen identificeren waar nu nog het meeste interesse voor is

per vacature in absolute zin. Voor beroepen met minimaal 100 keer interesse ingevuld zien we

dat het om beroepen gaat met een klein aantal vacatures, waar soms de specialisatiegraad hoog

is (zoals bij een hardware engineer) en soms het niveau relatief laag (niveau 1 lasser).

Figuur 9: Geïnteresseerden per vacature registerberoep in september 2018

-28%

-57%

-35%

-58%

-13%

-56%

5%

64%

16%

76%

-16%

51%

PLC-programmeur

Projectleider elektrotechniek

TIG-lasser (niveau 1&2)

Autoschadehersteller

Monteur grondverzet- en wegenbouwmachines

Inbedrijfsteller installaties / machines

Ele

ktr

ote

chn

isch

inge

nie

urs

Las

sers

en

pla

atw

erk

ers

Mac

hin

emo

nte

urs

Kleinste en grootste daling interesse in een registerberoep per beroepsgroep

Verandering interesse Verandering vacatures

4,6

1,9

5,4

Hardware engineercomputertechniek

MIG / MAG-lasser (niveau 1&2) Fietstechnicus


Geïnteresseerden per vacature


Ondanks dat de krapte stijgt en er te weinig geïnteresseerden zijn per vacature zijn er nog wel

mogelijkheden, want er is een groep mensen die nu wel interesse heeft maar blijkbaar (nog) niet

aan de slag komt. Wat zijn de kenmerken van die groep? Het UWV splitst deze groepen naar

leeftijd en opleidingsniveau.

Figuur 10: leeftijdsverdeling van mensen met interesse in een moeilijk vervulbaar beroep

Meer dan de helft gemiddeld (57%) van de mensen met interesse in deze beroepen is 50 jaar of

ouder, slechts 7% is jonger dan of 27 jaar. Wanneer naar alle beroepsgroepen in Nederland

gezamenlijk gekeken wordt zijn deze percentages 52% voor 50 jaar en ouder en 7% voor

mensen tot en met 27 jaar. Het aandeel 50-plussers is in de gekozen beroepsgroepen dus hoger

dan in de andere beroepsgroepen. De meeste mensen hebben het juiste opleidingsniveau voor

de wensberoepen, met name mbo voor lassers en monteurs en een groter gedeelte hbo voor

elektrotechnisch ingenieurs, zie Figuur 11. Of ze ook de juiste passende opleiding al hebben

gedaan is via deze data niet vast te stellen, maar het geeft een indicatie dat deze mensen geschikt

kunnen zijn. Daarnaast zijn ze bereid gemiddeld tussen de 43 en 47 kilometer te reizen voor hun

werk. Wellicht bestaat deze groep uit onbenut arbeidsmarktpotentieel.


Figuur 11: Verdeling van opleidingsniveau per wensberoepsgroep

Conclusie: interesse

De interesse-indicator daalt voor veel beroepen, maar er is nog steeds een groep van

geïnteresseerden die niet aan de slag komt. Dat zou kunnen komen doordat deze mensen op dit

moment niet geschikt of simpelweg te duur zijn voor de werkgevers. De kans is groot dat deze

werkzoekenden hun opleiding lang geleden hebben gedaan, flinke bijscholing nodig hebben en

wellicht onderaan moeten beginnen in het bedrijf. Willen ze dat wel? Ook initiatieven als voor

vroegpensioen maakt dat het aannemen van oudere medewerkers minder aantrekkelijk is voor

werkgevers. Bovendien is het aan de kant van de werknemer mogelijk dat de vacatures voor

specialistische beroepen de werkzoekenden niet weten te bereiken. De technische industrie kan

proberen om de kennis over verschillende specialistische beroepen te vergroten en om de

interesse in een technische loopbaan in het algemeen te vergroten.

13% 12%

33%

77%69%

48%

6%14%15%


Verdeling van opleidingsniveau per wensberoep

Basisonderwijs VMBO Havo/VWO MBO-algemeen HBO / bachelor WO/ master


4. Werkervaring

In september 2018 was er een werkloze beroepsbevolking van 343.000 mensen in Nederland,

tegen 195.000 openstaande vacatures5. Er zijn genoeg mensen om alle vacatures (bijna 2x) te

vervullen. Waarom komt dan niet iedereen aan een baan? Er is overduidelijk meer aanbod dan

vraag. Daar zijn natuurlijk verschillende redenen voor, maar de reden die we hier onder de loep

nemen is de benodigde ervaring voor een vacature. Om de meeste vacatures te vervullen is het

immers nodig om een ervaren werknemer te vinden – slechts een klein deel van de vacatures

wordt vervuld door net afgestudeerden (transitie 3).

Om de ervaring van de huidige werkzoekende populatie in beeld te krijgen, gebruiken we data

van het UWV. Het UWV houdt van elk van zijn geregistreerde werkzoekenden bij welke ervaring

ze hebben opgedaan volgens hun CV. Zo kunnen we op macroschaal bepalen of een bedrijf met

een openstaande vacature voldoende ervaren mensen zou kunnen vinden.

Operationalisatie

We meten de beschikbare ervaring per vacature en drukken dat uit in de ervaring-indicator.

Deze indicator telt het aantal keer dat het beroep van de vacature is ingebracht als

ervaringsberoep bij het UWV. Op elke unieke peildatum delen we het aantal ervaren mensen

door het aantal vacatures, om zo te zien of de beschikbare ervaring voor een beroep stijgt of

daalt.

𝑒𝑟𝑣𝑎𝑟𝑖𝑛𝑔 − 𝑖𝑛𝑑𝑖𝑐𝑎𝑡𝑜𝑟 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥) = 𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑘𝑒𝑒𝑟 𝑖𝑛𝑔𝑒𝑣𝑢𝑙𝑑𝑒 𝑒𝑟𝑣𝑎𝑟𝑖𝑛𝑔 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥)

𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑣𝑎𝑐𝑎𝑡𝑢𝑟𝑒𝑠 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥)

Voor beroepen die moeilijk vervulbaar zijn zal de ervaring-indicator lager liggen dan gemiddeld

en wellicht over de tijd afnemen. Er zijn dan veel vacatures en weinig mensen met ervaring.

Daarnaast kunnen we inzicht meenemen over de kenmerken van de populatie met ervaring,

zoals hun leeftijd, jaren ervaring en opleidingsniveau.

5 CBS Statline, Arbeidsdeelname en werkloosheid per maand, 21 februari 2019

Aantrekkende arbeidsmarkt

De ervaring per vacature moeten we bekijken tegen een context van een aantrekkende

arbeidsmarkt. Waren er in september 2017 ~1.532.000 ingevulde ervaringsberoepen

(beroepen die door kandidaten op enig moment in hun loopbaan zijn vervuld) door mensen

met een CV in werk.nl, in september 2018 is dat gedaald naar ~1.270.000. In diezelfde

periode steeg het aantal openstaande vacatures van ~136.000 naar ~195.000. Het aantal

ervaren personen per vacature neemt in die periode dus af met 42%, van 11,3 naar 6,5 per

vacature. Dat lijkt alsnog hoog, maar omdat het niet om unieke personen gaat treedt er

uiteraard een keuze-effect op. Iemand die met ervaring in drie beroepen een vacature vervult

voor één van die beroepen, kan automatisch de andere twee beroepen niet meer uitoefenen.


Disclaimers

• De data van werk.nl bevat voor een groot deel werklozen als populatie (naar schatting de

helft à twee derde). De ervaring van deze groep kunnen we niet beschouwen als

representatief voor de beroepsbevolking. Desalniettemin is deze ervaring een

graadmeter voor beroepen met krapte, omdat minder mensen met ervaring in een

krapteberoep hun CV op werk.nl zullen uploaden.

• Dat mensen een beroep als ervaring opgeven wil nog niet zeggen dat ze dit beroep (nog)

kunnen uitvoeren.

• De aantrekkende arbeidsmarkt van 2018 zorgt ervoor dat algehele ervaring per vacature

daalt. We kunnen echter wel verschil zien in hoe groot die daling is tussen verschillende

beroepen, wat ook een maat geeft voor de vervulbaarheid van een beroep.

Resultaten

Op de laatste peildatum hebben de werklozen 1.270.000 ervaringen in hun CV’s staan. We weten

van het UWV helaas niet hoeveel unieke CV’s er op dat moment in de data zitten, maar als we

ervan uitgaan dat in ieder geval alle werklozen zijn geregistreerd dan hebben mensen gemiddeld

maximaal vier ervaringsberoepen gehad. Een ervaringsberoep is een beroep waarvan de

werkloze zegt dat hij/zij een bepaalde tijd heeft gewerkt.

Uiteraard heeft niet iedereen evenveel werkervaring. Als we ervaring segmenteren dan zien we

dat meer dan een kwart van de mensen 7 of meer jaar ervaring heeft in een specifiek beroep. Dit

is niet verrassend, gezien de grote groep mensen ouder dan 50. De data is op deze macroschaal

niet herleidbaar naar een precies aantal personen, maar geeft wel aan dat we in dit land

ontzettend veel collectieve ervaring in reserve hebben. Daarnaast wordt de data een steeds

betere benadering van het precies aantal personen op het moment dat we ons richten op

specifieke beroepsgroepen.

Moeilijk vervulbare beroepsgroepen

Wat gebeurt als we deze ervaring-indicator loslaten op onze drie beroepsgroepen met moeilijk

vervulbare vacatures? Hoeveel mensen zijn eigenlijk competent genoeg om een dergelijk beroep

te vervullen? De populatie van ervaren personen per beroepsgroep zien we hieronder.

Hierbinnen kunnen dubbeltellingen van personen plaatsvinden als iemand twee verschillende

registerberoepen heeft uitgeoefend in dezelfde groep.

Figuur 12: Aantal CV's met ingevuld ervaringsberoep naar verschillende groepen.

3.035

5.386

8.660

2.385

4.211

6.970


Aantal CV's met ervaringsberoep per groep

sep-17 sep-18


Als we dit per vacature bekijken zien we dat bij deze beroepen de ervaring-indicator met

vergelijkbare snelheid daalt als het Nederlands gemiddelde. Echter, omdat er veel minder

ervaren mensen zijn per vacature om mee te beginnen is de situatie voor deze beroepen in

september 2018 een stuk ernstiger. Er zijn vrijwel geen ervaren mensen meer over, met name in

het beroep machinemonteur.

Daarin speelt ook mee dat veel CV’s met het ervaringsberoep van mensen zijn die slechts tijdelijk

werkloos zijn vanwege doorstroom. Het is niet mogelijk om in te zien hoe lang de gemiddelde

beschikbare persoon al werkloos is. Het feit dat per vacature minder mensen beschikbaar zijn

geeft aanleiding om te verwachten dat dit beroepen zijn met een gunstige doorstroom. De

mensen met een CV met deze ervaring zijn dus minder lang werkloos dan de meeste anderen.

Figuur 13: Aantal CV's met ervaring per vacature en de verandering tussen september 2017 en 2018

De ervaring-indicator daalt met een vergelijkbare snelheid ten opzichte van het Nederlands

gemiddelde, dus waarschijnlijk is het niet zo dat mensen met deze ervaring niet meer aan een

baan komen. Onder deze beroepsgroepen kunnen we een uitsplitsing maken naar verschillende

functies, waar we meer verschil zien in de verandering in ervaring naar beroepen.

Wat zijn de specifieke beroepen uit elk van deze drie beroepsgroepen waarvoor de beschikbare

ervaring het minst is afgenomen? Voor de beroepen met minimaal 100 openstaande vacatures

presenteren we hieronder het beroep met de minste daling in ervaring.

2,6 3,11,8

11,3

-46%1,4

-37%1,9 -49%

0,9

-42%6,5

Elektrotechnisch ingenieurs Lassers en plaatwerkers Machinemonteurs NL gemiddeld

Ervaring-indicator en verandering

sep-17 sep-18


Figuur 14: Kleinste en grootste daling in ervaring voor specifieke registerberoepen met meer dan 100 openstaande vacatures in september

2018

Al is de daling in deze beroepen relatief laag, de startsituatie qua ervaring was niet goed. Er zijn

maar ~50 CV’s die PLC-programmeur als ervaring hebben opgegeven en maar ~20 die

Lastechnicus zouden kunnen worden. Voor elke ervaren persoon in deze beroepen waren er

meer dan 9 vacatures.

Dus ook al daalt de pool van ervaren mensen minder snel, dan nog kan er een problematische

situatie ontstaan. In welke registerberoepen zijn er juist nog wel genoeg ervaren mensen per

vacature? Dat zien we in Figuur 15. Dit zijn echter zeer kleine beroepen, met minder dan 50

vacatures door heel Nederland in september 2018. Er is een populatie van mensen die ervaring

hebben in deze beroepen en die wellicht weer aan het werk zouden kunnen in een dergelijke

functie. Het is dus van belang de kenmerken van deze mensen in kaart te brengen.

-25%

-54%

-12%

-54%

-17%

-52%

5%

67%

9%

76%

-7%

64%

PLC-programmeur

Ontwerper elektronica

Lastechnicus

Autoschadehersteller

Monteur heftrucks

Onderhoudsmonteur machines / installaties

Ele

ktr

ote

chn

isch

inge

nie

urs

Las

sers

en

pla

atw

erk

ers

Mac

hin

emo

nte

urs

Kleinste en grootste daling ervaring in een registerberoep per beroepsgroep

Verandering ervaring Verandering vacatures


Figuur 15: Technische beroepen met de meeste ervaren personen per vacature in september 2018

Wat direct opvalt is dat ook de ervaren mensen (net als de geïnteresseerden, zie Figuur 10) in de

meerderheid (57%) 50 jaar en ouder zijn. Slechts 5% is jonger dan 27 jaar. Ook deze groep heeft

voor het grootste deel een geschikt opleidingsniveau voor een nieuwe functie, opvallend is dat

veel minder mensen voor elektrotechnisch ingenieur hoger zijn opgeleid dan mbo niveau.

Vrijwel iedereen die ervaring had in een beroep als dit werkte fulltime.

Figuur 16: Opleidingsniveau van ervaren mensen naar beroepsgroep

De hoeveelheid ervaring van mensen die nu op zoek zijn naar een functie in de moeilijk

vervulbare beroepen is wel bovengemiddeld. De meeste mensen hebben meer dan 7 jaar

ervaring in hun beroep. Zie Figuur 17.

8,7

47,0

10,1

Hardware engineercomputertechniek

Bank- en plaatwerker licht metaal Vliegtuigmonteur mechanisch


Ervaren personen per vacature

11% 10%

29%

76%67%

51%

9%18%

17%


Verdeling ervaren mensen naar opleidingsniveau volgens CV

Basisonderwijs VMBO Havo/VWO MBO-algemeen HBO / bachelor WO/ master


Figuur 17: Gemiddeld aantal jaar opgegeven ervaring per beroepsgroep

Conclusie: ervaring

De ervaring-indicator daalt door de aantrekkende arbeidsmarkt, met vergelijkbare snelheid

daalt ten opzichte van het Nederlands gemiddelde. Werkzoekenden die overblijven hebben

relatief veel ervaring in de moeilijk vervulbare beroepen. Aangezien de nood op de arbeidsmarkt

hoog is, zouden zij makkelijk aan het werk moeten kunnen komen. Wat is de reden dat hun

potentieel nu niet benut wordt? Welke kansen zijn er om hen alsnog een overstap te laten

maken? In het hoofdstuk Kansen gaan we hier verder op in.

7,9

7,0

8,1

6,2

Elektrotechnisch ingenieurs Lassers en plaatwerkers Machinemonteurs NL Gemiddeld

Gemiddeld aantal jaar ervaring


5. Diploma’s

Aantal vacatures per gediplomeerde student

De transitie van onderwijs naar arbeidsmarkt, oftewel de instroom op de arbeidsmarkt, is in

beeld te brengen wanneer enerzijds de gediplomeerden en anderzijds de uitgeschreven

vacatures in kaart worden gebracht. Wanneer deze vergelijking per beroep x gemaakt wordt, is

per beroep x een instroomindicator te bepalen die aangeeft hoeveel gediplomeerden per

vacature beschikbaar zijn. Dit noemen we de instroomindicator onderwijs:

𝑖𝑛𝑠𝑡𝑟𝑜𝑜𝑚𝑖𝑛𝑑𝑖𝑐𝑎𝑡𝑜𝑟 𝑜𝑛𝑑𝑒𝑟𝑤𝑖𝑗𝑠 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥) = 𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑔𝑒𝑑𝑖𝑝𝑙𝑜𝑚𝑒𝑒𝑟𝑑𝑒𝑛 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥)

𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑣𝑎𝑐𝑎𝑡𝑢𝑟𝑒𝑠 (𝑏𝑒𝑟𝑜𝑒𝑝 𝑥)

Een beroep met hoge instroomindicator onderwijs heeft meer vacatures dan gediplomeerden en

vacatures voor dit beroep zullen lastig te vullen zijn.

Om de instroomindicator onderwijs voor de drie gedefinieerde beroepsgroepen

elektrotechnisch ingenieur, lassers en plaatwerkers en machinemonteurs te bepalen, is het

nodig om een koppeling te maken tussen vacatures en de beroepen en tussen gediplomeerden

en de beroepsgroepen. Welke gediplomeerden komen in aanraking om een vacature voor

elektrotechnisch ingenieurs, lassers en plaatwerkers en machinemonteurs te vullen? Het aantal

vacatures per beroepsgroep is weergegeven in Tabel 1.

Tabel 1 Aantal vacatures uitgeschreven tussen september 2017 en september 2018 per beroepsgroep (Bron: UWV data)

Beroepsgroep Aantal vacatures (tussen september 2017 en september 2018)

Lassers en plaatwerkers 2,186

Machinemonteurs 7,609

Elektrotechnisch ingenieurs 1,664

Startpunt voor deze koppeling is het Beroepen, Opleidingen en Competentieregister (BO&C

register). Dit register koppelt beroepen aan opleidingen en wordt door het UWV gebruikt om

werkzoekenden te koppelen aan vacatures. Het BO&C register maakt gebruik van

registerberoepen is op deze wijze rechtstreeks met de gekozen beroepsgroepen

elektrotechnisch ingenieur, lassers en plaatwerkers en machinemonteurs te koppelen (zie

Bijlage 1).

Het BO&C register geeft vervolgens weer welke opleidingen gekoppeld kunnen worden aan de

gekozen beroepsgroepen, zie Tabel 2. Deze opleidingsomschrijvingen zijn te koppelen aan

opleidingen zoals door DUO gedefinieerd, met als codering crebo/croho. In bijlage 1 staan de

geselecteerde opleidingen per beroepsgroep weergegeven.


Tabel 2. Opleidingsomschrijvingen vanuit BO&C register gekoppeld aan beroepsgroepen lassers en plaatwerkers, machinemonteurs en

elektrotechnisch ingenieurs.

Lassers en plaatwerkers Machinemonteurs Elektrotechnisch ingenieurs 1. Plaatwerken

(plaatconstructiewerker) (mbo-2) 2. Constructiewerker (staalbouw)

(mbo-2) 3. Basis lasser (mbo-2) 4. Lasser allround (mbo-3) 5. Plaat- en constructiewerker

(mbo-3) 6. Allround plaatwerker (mbo-3) 7. Plaatwerken

(isolatieplaatwerker) (mbo-2) 8. Autoschadehersteller (mbo-2) 9. Autoschadetechnicus (mbo-3) 10. Assistent metaalbewerking

(mbo-1) 11. Verspanen (verspaner) (mbo-2) 12. Machinaal verspaner (mbo-3) 13. Metaalbewerken (mbo-2)

1. Monteur landbouwmechanisatietechniek (mbo-2)

2. Vakman infra (vakman gww) (mbo-3)

3. Servicemonteur installatietechniek (mbo-3)

4. Allround operationeel technicus (mbo-4 middenkader)

5. Bouwkundig onderhoudsmedewerker (mbo-3)

6. Operationeel technicus (mbo-3) 7. Eerste monteur

vliegtuigonderhoud (mbo-3) 8. Vliegtuigonderhoudmonteur

(Part 66) (mbo-3) 9. Allround monteur mobiele

werktuigen (mbo-3) 10. Monteur mobiele werktuigen

(mbo-2) 11. Tweewielertechniek

(fietstechnicus) (mbo-2) 12. Tweewielertechniek

(bromfietstechnicus) (mbo-2)

1. Elektrotechniek (wo-master) 2. Elektrotechniek (hbo-bachelor) 3. Technicus (engineering) (mbo-4) 4. Werktuigbouwkunde (hbo-

bachelor) 5. Werktuigbouwkunde (wo-

master) 6. Computertechniek (hbo-

bachelor) 7. Besturingstechnologie (hbo-

bachelor) 8. Elektronica (hbo-bachelor) 9. ICT telecommunicatie-ingenieur

(hbo-bachelor) 10. Technische informatica (hbo-

bachelor)

In de open databestanden van DUO is het aantal gediplomeerden per studie per jaar voor mbo,

hbo en wo op te zoeken. Voor al deze drie beroepsgroepen is het aantal gediplomeerden voor

2017 dus op te zoeken en te vergelijken met het aantal vacatures voor de drie beroepsgroepen.

Resultaten

Machinemonteurs

In totaal zijn er 8,449 gediplomeerden voor beroepsgroep machinemonteurs in 2017 verdeeld

over 51 unieke opleidingen. Deze groep is te koppelen aan 7,609 vacatures uitgeschreven voor

beroepsgroep machinemonteurs, er is ongeveer 1,1 gediplomeerde per vacature.

De 10 studies met de meeste gediplomeerden zijn samen goed voor 6,072 gediplomeerden

(72%). In Figuur 18 is het aantal gediplomeerden in 2017 per opleiding weergegeven voor deze

10 grootste studies. Te zien is dat middenkader engineering (mbo niveau 4) gediplomeerden een

groot gedeelte (25%) van de totale groep gediplomeerden vormen.


Figuur 18. Aantal gediplomeerden voor de top 10 opleidingen gekoppeld aan beroepsgroep machinemonteurs. De kleur geeft aan welk mbo

niveau de opleiding is.

De verdeling naar niveau van gediplomeerden is weergegeven in Figuur 19. Van de hele groep is

24% van de gediplomeerden afgestudeerd op mbo niveau 2, 33% gediplomeerden op mbo

niveau 3 en 43% gediplomeerden op mbo niveau 4.

Figuur 19. Verdeling van het aantal gediplomeerden gekoppeld aan beroepsgroep machinemonteurs naar opleidingsniveau.

899

497

293

741

477

447

229

2.073

224

192

Middenkader engineering (Technicus)

Installeren (Monteur elektrotechnische installaties)

Installeren (Eerste monteur elektrotechnischeinstallaties)

Installeren (Monteur werktuigkundige installaties)

Machinebouw Mechatronica (Machinebouwer)

Installeren (Eerste monteur werktuigkundigeinstallaties)

Machinebouw Mechatronica (Monteur mechatronica)

Elektrotechnische industriële producten en systemen(Eerste monteur)

Operationele techniek (Allround operationeel technicus)

Werkvoorbereiden (Werkvoorbereider installatie)

Aantal gediplomeerden voor top 10 opleidingen machinemonteurs

mbo niveau 2 mbo niveau 3 mbo niveau 4

2.069

2.752

3.628

Aantal gediplomeerden in 2017 voor beroepsgroep machinemonteurs per

mbo opleidingsniveau

mbo niveau 2 mbo niveau 3 mbo niveau 4



In totaal zijn er in 2017 1,129 gediplomeerden voor beroepsgroep lassers en plaatwerkers van

12 verschillende opleidingen. Deze groep gediplomeerden is te koppelen aan 2,186 vacatures

uitgeschreven tussen september 2017 en september 2018. Dit resulteert in 0,52

gediplomeerde per vacature.

Figuur 20. Aantal gediplomeerden per opleiding voor beroepsgroep lassers en plaatwerkers in 2017.

De gediplomeerden voor beroepsgroep lassers en plaatwerkers hebben met name mbo niveau 3

(78%) en mbo niveau 4 (22%).

Figuur 21. Verdeling van gediplomeerden gekoppeld aan beroepsgroep lassers en plaatwerkers naar (mbo) opleidingsniveau.

186

62

537

227

48

24

20

13

4

3

Metaalbewerken (Constructiewerker)

Fijnmechanische Techniek (Allround verspaner)

Fijnmechanische Techniek (Verspaner)

Metaalbewerken (Basislasser)

Metaalbewerken (Allround plaatwerker)

Allround constructiewerker

Metaalbewerken (Allround lasser)

Fijnmechanische Techniek (Fijnmechanisch verspaner)

Allround pijpenbewerker

Tekenaar werktuigkundige installaties

Aantal gediplomeerden per opleiding voor beroepsgroep lassers en plaatwerkers in 2017

mbo niveau 2 mbo niveau 3

249

876

Aantal gediplomeerden in 2017 gekoppeld aan

beroepsgroep lassers en plaatwerkers.

mbo niveau 2 mbo niveau3



In totaal zijn er in 2017 4,933 gediplomeerden voor beroepsgroep elektrotechnisch ingenieurs

waarvan 2,073 gediplomeerden middenkader engineering mbo niveau 4 hebben gedaan (42%).

De overige 2,860 gediplomeerden komen van het hbo en wo. Deze 4,933 gediplomeerden zijn

beschikbaar voor 1,664 vacatures tussen september 2017 en 2018 wat resulteert in 3,0

gediplomeerden per vacature.

De grootste opleidingen op hbo niveau zijn bachelor werktuigbouwkunde (19%), bachelor

engineering (10%) en bachelor elektrotechniek (9%). De twee master wo opleidingen

Elektrotechniek en Werktuigbouwkunde zijn samen goed voor 15% van de gediplomeerden.

Figuur 22. Aantal gediplomeerden in 2017 voor beroepsgroep elektrotechnisch ingenieur.

Figuur 23. Verdeling gediplomeerden voor beroepsgroep elektrotechnisch ingenieurs naar opleidingsniveau. Hbo opleidingen hebben drie

niveaus: associate degree (Ad), master en bachelor. Op wo niveau betreft het de master opleiding. Op mbo niveau betreft het alleen een

niveau 4 opleiding.

2073

956

518

497

454

243

97

50

41

2

MBO Middenkader engineering (Technicus)

HBO B Werktuigbouwkunde

HBO B Engineering

WO M Eletrotechniek

HBO B Elektrotechniek

WO M Werktuigbouwkende

HBO B Technische Informatica

HBO M Engineering Systems

HBO Ad Engineering

HBO Ad Werktuigbouwkunde

Aantal gediplomeerden in 2017 voor beroepsgroep elektrotechnisch ingenieur

2073

2025

740 50

45

Verdeling van gediplomeerden voor beroepsgroep elektrotechnisch

ingenieurs

mbo niveau 4 hbo bachelor wo master hbo master hbo Ad

mbo

hbo

wo


Conclusie: diploma’s

De drie moeilijk vervulbare beroepen hebben geen hoge instroomindicatoren, omdat er steeds

voldoende afstudeerders lijken te zijn. De studie Middenkader Engineering niveau 4 is erg groot,

maar deze studenten zijn geschikt voor erg veel verschillende beroepen. Studenten kiezen

blijkbaar niet automatisch voor de beroepen van elektrotechnisch ingenieur of machinemonteur.

Alleen al het feit dat ze aan twee zulk verschillende beroepen gekoppeld zijn, laat dat zien.

Bovendien verwachten we een demografische daling van het aantal mbo studenten op de lange

termijn, waardoor ook in de komende jaren niet voldoende mensen op de arbeidsmarkt komen

om aan de vraag te voldoen67.

Werkgevers kunnen weinig doen aan demografische veranderingen: de taart wordt kleiner. Wél

kunnen ze zorgen dat zij een groter stuk van de taart krijgen, door bijvoorbeeld slimmer te

werven en het imago van de techniek te versterken. Zie ook het hoofdstuk over Kansen.

6 Frank Scholten, Sanne Weijers, Benjamin Bremer, Quickscan leerlingendaling PO en VO, 2018 7 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Voortgangsrapportage leerlingendaling funderend onderwijs en

middelbaar beroepsonderwijs, 2018


6. Competenties

Als onderdeel van dit project is een tool8 gebouwd die op basis van kennis, vaardigheden,

werkzaamheden en eigenschappen kijkt naar hoeveel overlap er bestaat tussen twee

verschillende beroepen. Hiervoor is de beroepenindeling ISCO (een internationale

beroepenindeling, gebruikt door o.a. CBS), gekoppeld aan SOC (de Amerikaanse

beroepenindeling) en aan ISF (de beroepenindeling van FME). Voor het koppelen van de

beroepen aan competenties is gebruik gemaakt van de O*Net database, een Amerikaanse

database waarin ruim 20.000 aspecten worden gebruikt om beroepen te beschrijven, verdeeld

in categorieën als kennis, vaardigheden, eigenschappen en tools. Kennis over bijvoorbeeld

elektronica, vaardigheden als schrijven of lassen, werkzaamheden zoals plannen en sjouwen,

eigenschappen zoals zelfbeheersing en punctualiteit. Elk van deze aspecten krijgt een gewicht

mee. Hoe zwaarder, hoe meer dit aspect essentieel is voor het uitvoeren van een beroep. Hoe

meer overlap in de aspecten bestaat tussen twee beroepen, hoe dichter deze bij elkaar liggen. In

het geval dat beroepen bijvoorbeeld grotendeels dezelfde vaardigheden vereisen is het

theoretisch mogelijk om omgeschoold te worden tussen beroep 1 en beroep 2. Daarbij wordt

rekening gehouden met opleidingsniveau en de diepte van verschillende kennis. Het kan dus

niet voorkomen dat een PhD-onderzoeker elektrotechniek wordt voorgesteld als kandidaat voor

lasser, of andersom.

Een voorbeeld. Het is moeilijk om goede nieuwe lassers te vinden, maar er zijn wel beroepen

waarin ervaren mensen zijn die qua vaardigheden en eigenschappen dichtbij het beroep van

lasser liggen.

Beroepsgroep Verwante beroepsgroepen

Lassers en snijders Steenhouwers -bewerkers en -kappers Isolatiewerkers Letterschilders, decoratieschilders, graveurs en etsers Postpress technici en boekbinders Stoffeerders en dergelijke

Hier zien we dat Lassers en snijders grotendeels dezelfde kennis en vaardigheden hebben als

Isolatiewerkers. Het zou voor hen dus makkelijker moeten zijn om de overstap te maken, dan

vanuit een ander beroep.

De meeste beroepen die hier worden genoemd zijn niet direct technisch maar wel ambachtelijk,

waardoor dezelfde basisvaardigheden nodig zijn. De meest relevante kennis die bijgeschoold

moet worden is het gebruik, reparatie en onderhoud van mechanisch gereedschap. Dat biedt

perspectief voor omscholing of bijscholing.

8 Competentietool de 9e online


7. Kansen voor interesse, ervaring en diploma’s

Alle hierboven gepresenteerde data over de beroepsgroepen duiden erop dat de functies

Machinemonteurs, Lassers en plaatwerkers en Elektrotechnisch ingenieurs moeilijk vervulbaar

zijn. Vanuit de indicatoren interesse, ervaring en diploma’s, aangevuld met de competentietool,

kunnen we hier wel invloed op uitoefenen en transities mogelijk maken.

Interesse vergroten

Een eerste manier om moeilijk vervulbare functies in de techniek sneller te vullen is om de

interesse in technische beroepen te vergroten. Op dit moment lopen er al veel initiatieven

rondom het vergroten van de interesse voor techniek. Dat kan op meerdere manieren,

bijvoorbeeld door het imago van de techniek te verbeteren – zoals ook genoemd in een rapport

van UWV9. Bedrijven kunnen laten zien dat techniek in veel gevallen niet meer ‘vies’ is, dat er

ruimte is voor vitaliteit, aandacht voor belastbaarheid, werkdruk en sfeer. Tegelijkertijd kunnen

bedrijven laten zien dat ze in de arbeidsvoorwaarden en werktijden aantrekkelijk zijn en

luisteren naar behoeften van werknemers.

Daarnaast is er veel aandacht voor instroom vanuit onderwijs, met bijvoorbeeld het

Techniekpact10. Zie het kader hieronder.

Werkgevers zien steeds meer hun rol in het vormen van het onderwijs, door bijvoorbeeld

hybride docenten op te leiden, samen met de school lesmateriaal te maken, praktijkgerichte

leeromgevingen in te richten en actief te zijn in werkveldraden of bedrijfsvakgroepen.

Werkgevers proberen de overstap tussen de school en het bedrijf zo klein mogelijk te maken,

zodat de match tussen student en werkgever makkelijk te maken is en zodat er minder tijd (en

geld) verloren gaat bij het inwerken van nieuwe medewerkers. Dat gaat verder dan enkel een

stage aanbieden.

Bovendien zien we dat er brede opleidingen zijn, zoals Middenkader Engineering, die

afstudeerders niet weten te interesseren voor de beroepen waar de behoefte het grootst is. Deze

opleidingen zouden mogelijk meer richting kunnen geven aan de studenten, zodat ze een beroep

kiezen waar behoefte aan is op de arbeidsmarkt. Ook hier kunnen werkgevers een grotere rol

9 Moeilijk vervulbare vacatures. Oplossingen uit de praktijk. 26 juni 2018 10 https://www.techniekpact.nl/

Voorbeeld: Techniekpact

Dit samenwerkingsverband heeft de doelstelling om de aansluiting van het onderwijs op de

arbeidsmarkt in de technieksector verbeteren en daarmee het tekort aan technisch personeel terugdringen.

Steeds meer wordt deze aansluiting vanuit het Rijk gestimuleerd, door bijvoorbeeld instrumenten als het

Regionaal Investeringsfonds mbo of de Vmbo Techniekgelden (met ondersteuning van Sterk

Techniekonderwijs) te realiseren. Deze instrumenten moeten zorgen voor ontwikkeling en financiering van

publiek-private samenwerkingen. Dit is bijvoorbeeld gebeurd bij Techwise van ROC van Twente, Industriële

Robotica van Landstede en het Cleantech Centre van Saxion Hogeschool1. Het Techniekpact ondersteunt

deze samenwerking door concrete afspraken te maken tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid.

https://www.techniekpact.nl/


pakken in de voorlichting voor hun vakgebied.

Aansluitend heeft FME een Onderwijsagenda11 opgesteld, met als doel om technisch onderwijs

toegankelijk te maken voor iedereen, van scholier tot werkende. Onderdeel daarvan is dat alle

leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs in aanraking met techniek komen in hun

lessen. Zo wordt op jonge leeftijd al interesse geweekt voor een technisch beroep. Zie het kader

hieronder voor meer informatie.

Veel ervaring in technieksector

Ten tweede toont de indicator ervaring dat de mensen die op zoek zijn naar één van de moeilijk

vervulbare beroepen uit ons onderzoek relatief veel ervaring hebben: meer dan het Nederlands

gemiddelde. Daarnaast zien we dat de mensen met ervaring vaak het juiste opleidingsniveau

hebben om het gevraagde beroep uit te oefenen. We weten niet of het ook de juiste specifieke

opleiding is, maar ze hebben in ieder geval het niveau om mogelijk omgeschoold te worden,

zoals hierboven uitgelegd. De beschikbare ervaring geeft een hoopvol perspectief voor

omscholing, maar opent tegelijkertijd een aantal vragen.

11 Visie op onderwijs voor aantrekkelijk werk in de techniek. De leerling van de toekomst zijn wij allemaal. 2019

Voorbeeld: FME Onderwijsagenda

De actieagenda beschrijft het doel om ‘Techniek als

carrièrekeuze nr. 1’ te krijgen, door onder andere het imago

van techniek te verbeteren en door bedrijven te ondersteunen

in Smart Working (met bijvoorbeeld een Employer Branding

toolkit). Niet alleen jongeren, maar ook huidige werkenden

worden gestimuleerd om een overstap naar de techniek te

maken.

Bedrijven moeten aantrekkelijke werkgevers worden door

Smart Working te gebruiken: nieuwe vormen van

samenwerken en leiderschap op de werkvloer, waarbij

werknemers meer autonomie en eigenaarschap krijgen om

zichzelf te ontwikkelen. Werknemers denken mee over de

ontwikkelingen van het bedrijf, de technologie en hun eigen

vaardigheden, waardoor ze breder inzetbaar worden en

nieuwe technologie als kracht wordt gezien. Bovendien wordt

zo het imago van de gehele sector verbeterd. FME helpt

bedrijven Smart Working in te zetten en daardoor de werk-

werk transities te vergemakkelijken. FME roept de overheid op

tot een offensieve investeringsagenda technisch onderwijs

2030 nodig, waarbij meer geld gaat naar technisch onderwijs

van hoge kwaliteit.

“Alleen als het onderwijs en het bedrijfsleven de handen

ineenslaan, kunnen we de uitdaging van een leven lang

ontwikkelen aangaan en Nederland tech-wijs maken.” (Ineke

Dezentjé Hamming-Bluemink, FME Onderwijsvisie).


Het feit dat deze mensen met ervaring en het juiste opleidingsniveau nog steeds thuis zitten,

wijst misschien wel op andere, dieper liggende oorzaken. Bij de werkgever verraadt de hoge

leeftijd van de meeste werkzoekenden wellicht leeftijdsdiscriminatie in de sollicitatieprocessen,

het niet kunnen vinden van de werkzoekende of door een mismatch tussen wat vacatures voor

eisen hebben aan hun sollicitanten en welke ervaring werkzoekenden hebben. Misschien zijn er

wel onvoldoende scholingsmogelijkheden in beeld of weet de werkgever niet aan te sluiten bij

de verwachtingen van oudere werknemers rondom vitaliteit, beschikbaarheid en

arbeidsvoorwaarden. Bij de werknemer verraadt het misschien het niet kunnen vinden van de

werkgever, maar er kunnen ook andere fysieke, persoonlijke of sociaaleconomische problemen

spelen.

Er kunnen dus allerlei mogelijke oorzaken zijn, waar allerlei verschillende oplossingen voor te

bedenken zijn. Belangrijk om hierbij te bedenken is dat het gaat om grote hoeveelheden mensen

en dat de oorzaak van het probleem daardoor eerder systemisch dan incidenteel is. Oplossingen

zouden zich daarom ook op een systemische verandering moeten richten.

Als we ons echter richten op de onderzochte indicator ervaring, kunnen we een aantal mogelijke

oplossingen bedenken. Werkgevers zouden bijvoorbeeld meer en breder kunnen gaan werven,

om een andere/oudere populatie aan te kunnen spreken en meer kans te geven op herintrede.

Werkzoekenden die een specialisatie hebben gekozen waar nu weinig werk in is, kunnen zich

bijscholen naar of ervaring opdoen met een meer generieke functie. Dat vraagt een open blik van

beide kanten, maar in combinatie met scholingsmiddelen vanuit bijvoorbeeld A+O Metalektro,

OOM of MKB !dee, kunnen herintreders omgeschoold worden op een manier die goed aansluit

bij de verwachtingen van de werkgever. Dit zal niet alle tekorten oplossen, maar haalt wel de

druk van de ketel.

De transitie wordt verder ondersteund door werkgevers uit sectoren en bedrijven waar mensen

uitstromen (intersectorale mobiliteit) met o.a. training, begeleiding, assessments, online

carrière-portalen en netwerkbijeenkomsten – meestal alleen wanneer het gaat om een

gedwongen overstap. Vooral het volgen van training of scholing heeft impact op het vinden van

een nieuwe baan. Uit onderzoek12 blijkt dat er veel scholing en training wordt aangeboden, maar

dat er weinig gebruik gemaakt wordt van de mogelijkheden. Werkgevers in alle sectoren zouden

vertrekkende werknemers meer kunnen ondersteunen bij het maken van een goede overstap, in

dit geval naar de technische industrie. In de coaching die de vertrekkende werknemers krijgen,

kan gestuurd worden op een overstap naar een moeilijk vervulbaar beroep, mits de kandidaat

over de vaardigheden beschikt om deze functie uit te oefenen.

12 Irmgard Borghouts-van de Pas, Mark Bosmans, Jana Verschoor, Ton Wilthagen. Overstappen op de arbeidsmarkt,

Een onderzoek naar Van Werk naar Werk-beleid en -trajecten, januari 2019.

Voorbeeld: Veluweportaal

Veluweportaal is een bedrijvennetwerk dat in de regio Noord-West Veluwe matchtafels en

netwerkbijeenkomsten organiseert, met als doel om werknemers overstappen te laten maken. Werknemers

krijgen de kans om beroepen waar ze interesse in hebben eens uit te proberen in een tijdelijke

uitleenconstructie. Als het goed bevalt, kunnen ze hulp krijgen om een overstap te maken. Het idee is dat

wanneer werknemers hun wensberoep kunnen uitoefenen, ze het meest gelukkig én het meest productief zijn.


Overstappen mogelijk maken

Tot slot zien we dat voor sommige beroepen wel voldoende interesse is, maar alsnog tekorten

blijven bestaan. Hier gaat het waarschijnlijk om een kwalitatieve mismatch en is er een extra

stap nodig om de geïnteresseerden aan het werk te krijgen.

Als het gaat om een andere groep werkzoekenden, zouden werkgevers ook eens kunnen kijken

naar werving vanuit krimpsectoren. Ondanks de economische groei, zijn er ook beroepen,

regio’s en sectoren die krimp ervaren en waar mensen werkloos worden. Bijvoorbeeld een

beroep waarvan de werkloosheid is toegenomen ondanks de algemeen dalende werkloosheid.

Om werknemers effectief transities te laten maken vanuit een krimpberoep naar de technische

industrie, is inzicht nodig in de competenties die horen bij bepaalde beroepen. Dat geeft

namelijk een aanwijzing of het mogelijk is om iemand vanuit zijn vorige beroep succesvol om te

scholen naar een nieuw beroep. Iemand die machinemonteur wil worden hoeft misschien nog

geen uitgebreide kennis van lopende banden te hebben, maar moet wel precies kunnen werken

en technische affiniteit hebben. Een voorbeeld van overstappen tussen twee verschillende

beroepen door omscholing, is het project ‘Van drukker tot trucker’ van C3! Werkt. Zie het kader

voor meer informatie.

Overzicht kansen

Kortom, er zijn genoeg manieren om de situatie op de arbeidsmarkt te beïnvloeden, via de

genoemde indicatoren. In onderstaande matrix staan deze manieren nog eens samengevat.

Kansen Werkgevers Werknemers Beleidsmakers

Interesse Imago techniek verbeteren, Smart Working implementeren, samenwerken met het onderwijs

Open staan voor technische beroepen

Instroom vanuit onderwijs vergroten Voorbeeld Techniekpact

Werkervaring Werven bij andere doelgroepen en aansluiten op hun (eventuele) problematiek.

Bijscholing en ervaring opdoen in een generieke functie. Uitwisselings-programma’s bijwonen

Scholings-mogelijkheden meer in beeld brengen bij werkgevers en werknemers.

Voorbeeld: Van drukker tot trucker

In dit project van de C3! Werkt (onderdeel van de Grafimediabranche) werden

mensen in de sector grafische- en mediavormgeving, die door automatisering en de

economische crisis hun baan dreigden te verliezen, omgeschoold voor werk als

vrachtwagenchauffeur of als taxichauffeur. Vaak waren dit mensen die al langer

interesse hadden in dit werk. Het bleek dat ze door hun technische achtergrond erg

geschikt waren om als chauffeur te werken. Door goede coaching en begeleiding,

hard werken, subsidie, maar ook eigen financiële inbreng, kunnen werknemers de

overstap maken.


Oudere werknemers kans geven op herintrede.

Diploma’s Werkgevers geven voorlichting specifiek voor hun vakgebied, werken samen met het onderwijs. Verbeteren imago techniek.

In hun omgeving en bij stagiairs tonen hoe interessant de techniek is.

Meer focus aanbrengen in brede opleidingen. Anticyclisch opleiden: waar is in de toekomst behoefte?

Competenties Samenwerken om overstappen tussen sectoren en beroepen te maken

Zelf tijd en geld investeren in omscholing naar de techniek

Inzicht creëren in competenties. Omscholing mogelijk maken.


8. Conclusie

Ondanks de krappe arbeidsmarkt zijn er toch nog kansen voor ondernemers om transities

mogelijk te maken. In dit onderzoek hebben we de meest moeilijk vervulbare technische

beroepen op een aantal indicatoren geanalyseerd. Ook voor deze beroepen zijn er mensen met

interesse, ervaring en goede diploma’s om deze alsnog te vervullen. Werkgevers kunnen deze

kansen benutten door veel meer in te zetten op (om)scholing en op een andere manier werven.

We hebben gekeken naar drie indicatoren. Hoe werken deze drie indicatoren en wat zijn de

inhoudelijke conclusies? Allereerst de interesse-indicator, deze werkt als graadmeter van de

kans dat een bedrijf een vacature kan vervullen. De resultaten hiervan zijn te begrijpen wanneer

ze vergeleken worden met een (Nederlands) gemiddelde en de verandering over de tijd, omdat

het resultaat afhankelijk is van de beweging die de arbeidsmarkt doormaakt. De interesse-

indicator daalt in Nederland vanwege de aantrekkende arbeidsmarkt. Voor de moeilijk

vervulbare beroepen is dat niet meer dan in andere sectoren. Daarnaast zijn er relevante

verschillen tussen beroepen. Als we kijken naar de kenmerken van de kandidaten die interesse

aangeven, blijkt dat deze het juiste opleidingsniveau hebben om hun wensberoepen uit te

voeren.

Ten tweede de ervaring-indicator. Deze indicator daalt voor de onderzochte beroepen van 2017

op 2018 vanwege de aantrekkende arbeidsmarkt in het gehele land. Alle bedrijven hebben veel

mensen nodig en de hoeveelheid werkzoekenden neemt over de gehele linie af. Vooral de

verschillen tussen beroepen zijn echter interessant. Als indicatie van de hoeveelheid ervaring

die potentieel aanwezig is geeft het eerste inzicht, vergeleken met andere referentieberoepen of

een (Nederlands) gemiddelde. We zien dat de ervaring-indicator daalt in Nederland, omdat er

vanwege de aantrekkende arbeidsmarkt nog weinig mensen met ervaring ‘over’ zijn. De gekozen

‘moeilijk vervulbare’ beroepen lopen in gelijke tred met Nederland, de indicator daalt even hard.

Zelfs voor de moeilijk vervulbare vacatures zijn er nog steeds mensen beschikbaar met ervaring.

Toch komen zij (nog) niet aan werk. Dit wijst op andere oorzaken dan het gebrek aan passende

vacatures voor hun werkloosheid. Deze indicator is verder te verfijnen als er inzicht is in de duur

van werkloosheid en hoe oud een bepaalde ervaring is (was een persoon recent of juist 10 jaar

geleden machinemonteur?).

Tot slot berekenen we de instroomindicator. Deze indicator geeft duidelijk de spanning aan

tussen opleidingen en vacatures. Deze indicator was technisch uitdagend om vorm te geven,

vanwege de verschillende beroepenindelingen en de koppeling met opleidingen. We hebben een

koppeling gemaakt op basis van indelingen van BO&C en DUO. De drie moeilijk vervulbare

beroepen die centraal staan in dit onderzoek hebben geen hoge instroomindicatoren, omdat er

steeds voldoende afstudeerders lijken te zijn. De verklaring daarvoor is te vinden in brede

opleidingen die niet alleen opleiden voor de in dit onderzoek geselecteerd beroepen, maar voor

veel meer verschillende beroepen. Studenten hebben daarmee keuze tussen veel verschillende

werkgevers. Blijkbaar kiezen deze studenten voor andere functies dan de onderzochte moeilijk

vervulbare beroepsgroepen. Dit zou kunnen komen door onbekendheid of lage populariteit van

deze beroepsgroepen.

Omdat er veel verschillende beroepenindelingen zijn, is het lastig om data te standaardiseren en

te vergelijken. In het kader van open arbeidsmarktdata, zou het goed zijn als de verschillende

overheidsinstanties gebruik maken van dezelfde beroepenindeling. Arbeidsmarktdata wordt


dan meer vergelijkbaar en makkelijker te analyseren. Uiteindelijk zorgt dat er ook voor dat het

beleid op het maken van overstappen op de arbeidsmarkt beter gefundeerd is en meer gericht

geïmplementeerd kan worden.

De drie indicatoren bij elkaar geven een vergelijkbaar beeld. De drie gekozen beroepen worden

gezien als moeilijk vervulbaar, maar de data laten zien dat er nog steeds genoeg mensen zijn die

de beroepen zouden kunnen uitoefenen. De drie moeilijk vervulbare vacatures zijn te vullen,

maar er is voor de werkgevers, werknemers en onderwijsinstellingen nog veel werk voor het

vergemakkelijken van transities. De kansen om de transities te vergemakkelijken liggen in de

huidige economische situatie voor het grijpen: nu is de tijd om te investeren in menselijk

kapitaal. Dat kan bijvoorbeeld door slimme (om)scholing, werving en selectie en andere

manieren van werken zoals smart industry-projecten laten zien.

Door de door innovatieve competentietool te gebruiken, kunnen we onderzoeken welke

beroepen dicht bij andere beroepen liggen op het gebied van kennis en vaardigheden en dus

realistische mogelijkheden in beeld brengen voor effectieve omscholing.

Aanbevelingen voor vervolgonderzoek

In dit rapport hebben we geëxperimenteerd met de combinatie van data en indicatoren die

eerder nog niet op deze manier zijn gebruikt. Daarin merkten we dat deze combinatie erg nuttig

is, omdat we voor het eerst in beeld krijgen dat er een kloof is tussen de ervaren spanning door

werkgevers en de daadwerkelijke spanning zoals de data indiceren. Daarnaast zien we door de

competentietool kansen en omscholingsopties die eerst niet zichtbaar waren, waardoor

werkgevers en werknemers meer handvatten krijgen.

Dit eerste onderzoek met deze indicatoren maakt al kansen zichtbaar, en er zijn nog verdere

mogelijkheden voor verbetering van het werken met dergelijke indicatoren. In

vervolgonderzoek raden we aan om dit onderzoek uit te breiden met een kwalitatief onderzoek

onder werkgevers, werkzoekenden en gediplomeerden, met als doel om meer inzicht te krijgen

in de onderliggende oorzaken van de krapte en mismatch op de arbeidsmarkt.

Daarnaast is er een kans om dieper in te gaan op de relatie tussen beroepen enerzijds en

benodigde competenties anderzijds. Er zijn verschillende frameworks in omloop (O*Net, ESCO,

Competent) en met vervolgonderzoek is het mogelijk nog beter vaardigheden te koppelen aan

het arbeidspotentieel en de arbeidsvraag, om zo een inzicht te krijgen welke vaardigheden nu

ruim aanwezig zijn en welke veel minder en welke vraag er in de toekomst naar arbeid ontstaat.


Bijlage

1. Registerberoepen per moeilijk vervulbare beroepsgroep

Machinemonteurs Elektrotechnisch ingenieurs Lassers en plaatwerkers

- Bromfiets- en fietstechnicus - Bromfietstechnicus - Fietstechnicus - Vliegtuigmonteur

mechanisch - Voorman technische dienst

mechanisch - Grondwerktuigkundige

mechanisch - Medewerker technische

dienst mechanisch - Monteur

landbouwmachines - Inbedrijfsteller installaties /

machines - Monteur grondverzet- en

wegenbouwmachines - Onderhoudsmonteur

machines / installaties - Monteur

bronbemalingsinstallaties - Monteur heftrucks - Monteur kranen en

funderingsmachines

- Wetenschappelijk onderzoeker elektrotechniek

- Hardware engineer computertechniek

- Ontwerper telematica - Projectleider industriële

automatisering - Projectleider

elektrotechniek - Ontwerper elektronica - Ontwerper industriële

automatisering - Ontwerper

elektrotechnische installaties

- PLC-programmeur

- Bank- en plaatwerker licht metaal

- Elektrodelasser (niveau 3&4)

- Lasinspecteur - Fotolasser - Meesterlasser - Onderpoeder lasoperator - Isolatieplaatwerker - MIG / MAG-lasser (niveau

1&2) - Metaalzager - Autoschadehersteller - Metaalsnijder

(conventioneel) - MIG / MAG-lasser (niveau

3&4) - Elektrodelasser (niveau

1&2) - TIG-lasser (niveau 1&2) - TIG-lasser (niveau 3&4) - Plaatwerker - CNC-metaalsnijder - Lasrobotbeheerder - Soldeerder - Containermonteur - CNC-metaalbuiger - Lastechnicus

Tabel 3 Opleidingen (mbo) die gekoppeld zijn aan beroepsgroep lassers en plaatwerkers

KWALIFICATIE CODE

KWALIFICATIE NIVEAU

KWALIFICATIE NAAM

25290 2 Basislasser

25291 2 Constructiewerker

25292 2 Pijpenbewerker

25302 2 Verspaner

94302 2 Metaalbewerken (Basislasser)

94340 2 Fijnmechanische Techniek (Verspaner)

25286 3 Allround constructiewerker

25288 3 Allround pijpenbewerker

25298 3 Allround verspaner

94312 3 Metaalbewerken (Constructiewerker)

94351 3 Fijnmechanische Techniek (Allround verspaner)

95482 1 Assistent metaal-, elektro- en installatietechniek (Assistent metaalbewerking)

94301 2 Metaalbewerken (Metaalbewerker)

25293 2 Plaatwerker

94314 3 Metaalbewerken (Allround plaatwerker)


94352 3 Fijnmechanische Techniek (Fijnmechanisch verspaner)

25295 2 Scheepsmetaalbewerker

25287 3 Allround lasser

25289 3 Allround plaatwerker

94311 3 Metaalbewerken (Allround lasser)

10121 2 Constructiebankwerker/Lasser

Tabel 4 Opleidingen (mbo) die gekoppeld zijn aan beroepsgroep machinemonteurs

KWALIFICATIE CODE

KWALIFICATIE NIVEAU

KWALIFICATIE NAAM

25308 2 Monteur service en onderhoud installaties en systemen

25333 2 Monteur elektrotechnische installaties

92390 2 Elektrotechnische industriële producten en systemen (Monteur)

94271 2 Installeren (Monteur elektrotechnische installaties)

95471 2 Service apparatuur en installaties (Onderhoudsmonteur industrie)

25306 3 Eerste monteur service en onderhoud werktuigbouw 25331 3 Eerste monteur elektrotechnische industriële installaties en

systemen 25332 3 Eerste monteur elektrotechnische installaties woning en utiliteit 92400 3 Elektrotechnische industriële producten en systemen (Eerste

monteur) 94281 3 Installeren (Eerste monteur elektrotechnische installaties) 94321 3 Service apparatuur en installaties (Servicemonteur elektrotechniek) 94324 3 Service apparatuur en installaties (Servicemonteur werktuigbouw) 25343 4 Technicus elektrotechnische systemen 92410 4 Elektrotechnische industriële producten en systemen (Technicus) 92513 4 Werkvoorbereiden (Werkvoorbereider installatie) 94331 4 Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus elektrotechniek) 94334 4 Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus werktuigbouw) 94421 4 Middenkader engineering (Technicus) 94422 4 Middenkader engineering (Commercieel technicus) 25293 2 Plaatwerker 25350 2 Monteur werktuigkundige installaties 91080 2 Machinebouw Mechatronica (Monteur mechatronica) 94272 2 Installeren (Monteur werktuigkundige installaties) 25340 3 Eerste monteur mechatronica 25349 3 Eerste Monteur woning 91091 3 Machinebouw Mechatronica (Machinebouwer) 94282 3 Installeren (Eerste monteur werktuigkundige installaties) 25339 3 Eerste monteur elektrotechnische systemen 25342 2 Monteur mechatronica 92111 2 Infratechniek (Monteur data/elektra) 92113 2 Infratechniek (Monteur gas/water/warmte) 94274 2 Installeren (Monteur koudetechniek) 10249 3 Eerste Monteur Sterkstroominstallaties (EMSI) 25348 3 Eerste Monteur utiliteit 92121 3 Infratechniek (Eerste monteur data/elektra) 92122 3 Infratechniek (Eerste monteur gas/water/warmte) 10238 4 Technicus Sterkstroominstallaties (TSI) 25262 4 Technicus elektrotechnische industriële installaties en systemen 25263 4 Technicus elektrotechnische installaties woning en utiliteit 25276 4 Technicus elektrotechniek


94332 4 Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus koudetechniek) 91092 3 Machinebouw Mechatronica (Monteur tester mechatronica) 10248 3 Eerste Monteur Elektrische Bedrijfsinstallaties (EMBI) 91670 3 Operationele techniek (Operationeel technicus) 91680 4 Operationele techniek (Allround operationeel technicus) 25307 3 Eerste monteur service en onderhoud werktuigkundige installaties 94323 3 Service apparatuur en installaties (Servicemonteur

installatietechniek) 94333 4 Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus

installatietechniek) 25341 2 Monteur elektrotechnische systemen 10236 4 Technicus Elektrische Bedrijfsinstallaties (TBI) 25319 2 Samenbouwer vliegtuigbouw 94374 2 Vliegtuigbouw (Samenbouwer) 95472 2 Service apparatuur en installaties (Onderhoudsmonteur

installatietechniek) 25304 3 Eerste monteur service en onderhoud elektrotechniek en

instrumentatie 94262 4 Machinebouw Mechatronica (Mechatronicus) 92131 4 Infratechniek (Technicus data/elektra) 92350 4 Service Elektrotechniek (Technicus Elektrotechniek) 10261 2 Monteur Sterkstroominstallaties (MSI) 25310 4 Technicus service en onderhoud werktuigbouw 25344 4 Technicus mechatronica systemen 10255 2 Monteur Industriële Elektronica (MIE) 10793 4 Middenkaderfunctionaris Installatietechniek (MKi) 10260 2 Monteur Elektrische Bedrijfsinstallaties (MBI) 10263 2 Monteur Laagspanningsnetten (MLN) 10250 3 Eerste Monteur Middenspanningsinstallaties (EMMI) 10239 4 Technicus Middenspanningsinstallaties (TMI) 92132 4 Infratechniek (Technicus gas/warmte) 25281 3 Eerste monteur koude- en klimaatsystemen 94284 3 Installeren (Eerste monteur koudetechniek) 10528 4 Servicetechnicus (ST) 94400 3 Vliegtuigonderhoud (Eerste monteur) 95762 3 Eerste monteur 94411 4 Vliegtuigonderhoud (Technicus avionica) 94412 4 Vliegtuigonderhoud (Technicus mechanica) 95763 4 Technicus avionica 95764 4 Technicus mechanica 25311 4 Technicus service en onderhoud werktuigkundige installaties 91145 4 Technicus middenkader WEI (Industriële geautomatiseerde

installaties en systemen) 92125 3 Infratechniek (Eerste monteur data elektra) 94283 3 Installeren (Eerste monteur dak) 10082 3 Eerste Monteur Industrieel Onderhoud 10074 4 Onderhoudstechnicus Instrumentatie 10077 4 Onderhoudstechnicus Werktuigbouw 10262 2 Monteur Middenspanningsinstallaties (MMI) 10243 3 Eerste Monteur Industriële Elektronica (EMIE) 25320 3 Constructie repair specialist 25297 4 Technicus engineering 25321 3 Eerste monteur vliegtuigonderhoud


94273 2 Installeren (Aircomonteur) 25309 4 Technicus service en onderhoud elektrotechniek en instrumentatie

Tabel 5 Opleidingen (mbo) die gekoppeld zijn aan beroepsgroep elektrotechnisch ingenieurs.

KWALIFICATIE CODE

KWALIFICATIE NIVEAU

KWALIFICATIE NAAM

94421 4 Middenkader engineering (Technicus) 25297 4 Technicus engineering

Tabel 6 Opleidingen (hbo) die gekoppeld zijn aan beroepsgroep elektrotechnisch ingenieurs. B staat voor bachelor, M voor master en Ad voor

associate degree.

OPLEIDINGSCODE ACTUEEL OPLEIDINGSNAAM ACTUEEL

34267 B Elektrotechniek

34280 B Werktuigbouwkunde

34475 B Technische Informatica

49136 M Engineering Systems

80123 Ad Elektrotechniek/Energietechniek

80124 Ad Elektrotechniek/Embedded Systems Engineering

30107 B Engineering

80019 Ad Werktuigbouwkunde

80022 Ad Technische Informatica

80017 Ad Elektrotechniek

80091 Ad Engineering

hoe maken ondernemers transities mogelijk?...competenties nodig zijn om van het ene beroep een...

Documents