hoe omgaan met een wereld van migratie? · 2014-09-22 · de stad achter de cijfers (4): van foto...
TRANSCRIPT
www.dirkgeldof.be 1
Hoe omgaan met een wereld
van migratie?
Uitdagingen voor de verkleurende welvaartsstaat en -stad
Workshop Publieksmoment woonbeleidsplan Vlaanderen
Dr. Dirk Geldof Gastprofessor HUB-Ehsal, docent Artesis,
lector Karel de Grote-Antwerpen
OCMW-raadslid voor Groen! te Antwerpen
29 november 2011.
www.dirkgeldof.be 2
Een inleiding in drie delen
Migratie in beeld Een focus op Antwerpen, of een stad
in verandering
Een sociologische kijk op migratieprocessen en de impact op onze steden Op zoek naar de verborgen stad
Of een stad in de wereld
Uitdagingen voor sociaal beleid en voor het woonbeleid Over de nood aan betaalbaar wonen
en aan interculturalisering
www.dirkgeldof.be 3
1. Ruimtelijke spreiding migratie, gemeten naar nationaliteit
Migratie naar Niet-Belgen in Brussel en Vlaanderen, 2008, in %.
www.dirkgeldof.be 5
Antwerpen: een beeld van een stad…
492.000 (officiële) inwoners
405.000 Belgen (82%)
86.000 niet-Belgen (18%) waarvan 12.500 Marokkanen
4.500 Turken
+/- 8.000 Nederlanders
Bijna 170 nationaliteiten
Maar… kijken naar officiële bevolkingscijfers per nationaliteit verbergt een steeds groter stuk van de reële stad…
www.dirkgeldof.be 6
Na een halve eeuw stadsvlucht
naar sterke bevolkingstoename
Door migratie
Door vergroening
Steeds meer kinderen
met wortels in migratie
Witte stadsvlucht blijft
bestaan
=> snelle verkleuring van
de stad
=> en dualisering
=> we onderschatten
de transitie nog!
www.dirkgeldof.be 7
2. Op zoek naar de reële
diversiteit
Naar een kosmopolitische steden, in
Vlaanderen en in Europa
Migratierisico’s hoog op de agenda
Paul Scheffer: migratieprocessen
zijn processen van vervreemding
voor wie migreert
en voor mensen in de ontvangende
samenleving
Onzekerheid
Bij wie migreert
Bij de autochtonen
www.dirkgeldof.be 8
Onze wijken & steden veranderen in
een globaliserende wereld
Global cities (Saskia Sassen, e.a.)
Bij ons: steden in een globaliserende wereld
Glokalisering (Robertson en anderen)
Groeiende etnische diversiteit, in belangrijke mate gelinkt aan sociale achterstelling
Steeds vaker schieten officiële cijfers en sociologische studies tekort om de snel veranderende realiteit in onze steden te vatten De verborgen stad groeit
www.dirkgeldof.be 9
Oude manieren van kijken
naar een nieuwe realiteit
De werkelijkheid verandert sneller dan onze denkkaders We blijven met zijn allen denken in
termen van wij-en-zij ‘wij’ zowel als ‘zij’…
Daardoor (h)erkennen we onvoldoende de complexere realiteit
Beck: we zijn de multiculturele maatschappij voorbij We leven in kosmopolitische steden
www.dirkgeldof.be 10
Voorbij het ‘methodologisch
nationalisme’
Openingsreferaat Beck ‘Unsichere Zeiten’ (congres Deutsche
Gesellschaft für Soziologie, 6/10/2008, Jena)
Beck: Die Neuvermessung der Ungleichheit unter den Menschen: Soziologische Aufklärung im 21. Jahrhundert. (Suhrkamp 2008)
Met een kosmopolitische blik op zoek naar de reële stad Kosmopolitisch niet als een normatief
begrip
Maar als een empirische categorie
www.dirkgeldof.be 11
Kijken met
een kosmopolitische blik
Voorbij het wij-zij-denken:
meer mengvormen en meervoudige
identiteiten
Afnemende bruikbaarheid van termen
nationaliteit & etniciteit
Van of/of naar en/en-denken:
aandacht voor ambivalentie
Transnationaliteit als derde weg
Eerste moderniteit
etnisch homogene natiestaten
Tweede moderniteit
ambivalentie en kosmopolitische realiteit
www.dirkgeldof.be 12
Zijn onze steden kosmopolitisch?
Antwerpen als case het verschil tussen de officiële
en de reële stad
De officiële bevolkingscijfers
+/-492.000 inwoners
+/- 86.000 niet-Belgische
nationaliteit
170 nationaliteiten, waaronder
+/- 12.500 mensen met Marokkaanse
nationaliteit
8.000 Nederlandse staatsburgers
4.500 Turkse onderdanen
...
www.dirkgeldof.be 13
De stad achter de
(nationaliteits)cijfers
Wat met derde generatie: velen
automatisch Belg
Wat met naturalisaties?
Niet alle Belgen zijn wit…
Ruim 30.000 ‘Antwerpse
vreemdelingen’ werden Belg
tussen 2001 en 2008
Wat met asielzoekers?
Enkele duizenden asielzoekers in
de stad die toegewezen
zijn/waren aan andere OCMW’s
(het vroegere spreidingsplan)
www.dirkgeldof.be 14
De stad achter de cijfers (2)
verder op zoek naar zichtbaar
verborgen groepen
Illegalen, uitgeprocedeerden,
mensen die het land moeten
verlaten maar mogen blijven omdat
de landen van herkomst nog niet
veilig zijn, …
EU-onderdanen met toeristenvisum:
wettelijk verblijf, vaak illegale arbeid
Vele duizenden
Poolse winkels, vzw’s, …
www.dirkgeldof.be 15
De regularisaties geven een beeld
van de verborgen stad (2000)
De campagne van 2000
4.872 aanvraagdossiers in
Antwerpen
> 7.000 mensen
Hoe en waar overleefden zij?
1 aanvraag per 100 inwoners
voor heel de stad
1 aanvraag per 20 inwoners in
bepaalde wijken
www.dirkgeldof.be 16
De regularisaties geven een beeld
van de verborgen stad (2009) De campagne van 2009:
7.283 aanvraagdossiers in Antwerpen
> 10.000 mensen
Hoe en waar overleefden zij?
Continuïteit en verandering
Verschuivingen in nationaliteiten Marokko en Turkije blijven
dominant, maar evolueren tegengesteld Marokko van 21,5 naar 32%
van alle aanvragen
Turkije van 8,1% naar 5,5%
=> andere dynamieken!!!
Nieuwe EU-lidstaten niet meer via regularisatie
China in de top 10
Verschuivingen tussen buurten
www.dirkgeldof.be 17
Regularisatie als volgmigratie?
Waar concentreert etniciteit zich?
Ruimtelijke concentratie van etniciteit in dezelfde wijken
Eigen wijk eerst… etnische groepen concentreren zich ten dele in bepaalde stadsdelen Marokkanen: Borgerhout dominant
Turken: Zuid, Oud-Berchem
Roma: Deurne-Noord, Merksem
…
volgmigratie via Huwelijksmigratie &
gezinshereniging
Intra-EU-migratie
asielprocedures
én illegale migratie gevolgd door regularisaties
www.dirkgeldof.be 18
De stad achter de cijfers (4):
van foto naar film,
of de demografische evolutie Vergrijzing, Vergroening, Verkleuring
Kinderen kleuren de stad…
Meer dan de helft van de kinderen in het
lager onderwijs intra-muros heeft geen
Nederlandse als thuistaal
Bevolkingsprognoses SVR
Naar 600.000 Antwerpenaren in 2028
Maar… regularisatie (en volgmigratie
regularisatie) NIET meegerekend!
En een 4de V van… Verarming…?
Sociale én etnische breuklijnen én
mengvormen
Structurele achterstelling erkennen
Woondruk aan de onderkant stijgt zeer sterk
www.dirkgeldof.be 19
De uitdaging:
managen van de reële diversiteit
Hoe etniciteit verrekenen, zonder
mensen op hun afkomst vast te
pinnen?
Hoe op cultuurverschillen
inspelen, zonder te
culturaliseren?
Leefbaarheid en sociale mix
vereisen voldoende capaciteit,
waar de krapte vandaag sterk
toeneemt
Uitdagingen voor sociaal beleid
én voor woonbeleid
www.dirkgeldof.be 20
3. De stad verkleurt.
Uitdagingen voor sociaal beleid
Het OCMW wordt ook een integratiedienst…
Zie Monica De Coninck
Bijna 70% van de cliënten van andere etnische afkomst
+ dringende medische hulp aan mensen zonder wettig verblijfsstatuut
+ groeiende groep EU-onderdanen die geweigerd wordt voor steun
=> Zijn sociaal werkers voorbereid op zo’n diverse en snel evoluerende hulpvragers?
Bestaande MA’s
Pas afgestudeerde?
Ook in sociale woonmaatschappijen?
V07-
R44-
District
Bezali
District
Ekeren
District
MerksemDistrict
Antwerpen
District
Deurne
District
BorgerhoutDistrict
Berchem
District
Wilrijk
District
Hoboken
District
Antwerpen
M0PA
K271
L070
K173
K172
K1MN
K175
K171
L090
L17-
B782
B791
K174
G780
L100
L18-
V07-
K272
L122
F6MJ
L000
F6NJ
B824
T09-
R47-
R099
V322
L111
J873
U57-
U68-
J881P291
Q2PA
U20-
Q39-
E5MJ
P589
U69-
S2MJ
U01-
V099
U47-
V391
R19-
L011
J81-
B813
U09-
U5MA
B73-
12MQ
V11-
U10-
R28-
R180
P21-
V10-
Q17-
U41-
K2MN
U5PA
J80-
R44-
V373
L022
U43-
R13-
U40-
P111
U03-
R41-
U32-
P03-
P04-
U33-
P500
R31-
R23-B701
U11-
J820
Q201
P100
R110
P22-
V13-
V23-
F21-
R43-
E14-
Q12-
B71-
Q03-
U00-
J932
B721
E50-
Q14-
U60-
V391
P392
T14-
H8MJ
R29-
P23-
U02-
J85- R101
R20-
U30-
D34-
D41-
T180
Q13-
P590
Q10-
P01-
Q11-
V01-
R21-
G54-
T111
G53-
P20-
V14-
Q012
U21-
R03-
V05-
C24-
P00-
V20-
J84-
A10-
B752
Q072
R35-
P12-
T03-
F11-
G51-
T13-
D32-
V312
F62-
R24-
S11-
Q001
Q04-
R02-
T10-
T12-
A13-
S12-
R39-
P05-
T22-
S00-
A00-
S19-
T00-
H43-
S02-
S04-
S01-
A11-
S41-
V301
T30-
C45-
S31-
S30-
V21-
D30-
Q49-
R01-
A15-
J912
G522
J072
R401
G74-
T20-
P02-
T42-
P590
Q30-
S42-
B742
R12-
C25-
V22-
J072
V04-
V00-
R05-
Q2AA
F61-
J923
H83-
R33-
V19-
Q212
T21-
S43-
E53-R32-
H41-
F65-
D42-E521
V29-
A21-
F60- F64-
P242
R172
M0MA
V02-
A12-
H4MJ
Q233
D31-
F12-
E551
P192
C23-
Q242
A04-
T01-
C29-
T23-
R30-
V03-
T24-
Q091
H40-
D33-
P09-
A01-H44-
T25-
A05-
C41-
U31-
T412
S05-
C42-
R04-
T05-
S10-
R22-
V12-
T04-
C43-
K214
C28-
C21-
E15-
R00-
J901
T39-
A02-
D35-
T02-
S03-
J83-
Q021
C31-
E131
R42-
T19-
J94-
S13-
R34-
A14-
D38-
C491
A03-
G59-
R482
C22-
C20-A081
A22-
E19-E122
C44-
S28-
L070
Q052
G72-
G75-
Q222
H84-
U22-
S20-
G73-
A081
F223
Q241
J80-
G552
District
Buurt
Buurten worden ingekleurdvolgens hun score op deindex van kansarmoede(laagste score = 4, hoogstescore = 20)
Index van kansarmoede
Buurten met minderdan 100 inwoners
zijn wit gelaten
4 - 6
7 - 10
11 - 14
15 - 17
18 - 20
www.dirkgeldof.be 21
Ook CAW’s zien hun
doelgroep veranderen
3 centra voor Algemeen
welzijnswerk in Antwerpen
Metropool, De Terp, De Mare
Intake:onthaal in 2009
44% etnisch culturele minderheden
Vgl. 28% in 2004
Begeleiding
39% etnisch culturele minderheden
Vgl. 25% in 2004
2011: de kaap van de 50%?
www.dirkgeldof.be 22
Quid sociale huisvestings-
maatschappijen?
Wachtlijsten naar nationaliteit versus zicht op etniciteit?
Verkleuring stedelijke armoede in een context van (historische) grootschalige complexen
Groeiende (demografische en migratie-)druk onderaan de woningmarkt versus beperktere aangroei
Taal: hefboom voor emancipatie en middel voor communicatie, of drempel voor recht op wonen
Groeiende nood aan woonbegeleiding: nood aan (verdere) interculturalisering van sociale diensten
www.dirkgeldof.be 23
Vereisen andere doelgroepen andere
competenties en methodieken?
Ten dele wel
Zelfde structurele problemen van maatschappelijke en persoonlijke kwetsbaarheid
Mét een bijkomende etnisch-culturele dimensie
Die we nog te vaak niet durven benoemen…
Werken vanuit kennis van de leefwereld: enkel voor autochtone mensen in armoede?
Structuur én cultuur verbinden in een krachtgericht perspectief
=> Nood aan interculturele competenties
Diversiteit in personeel nog zeer beperkt
Voldoende kennis van interculturele methodieken?
www.dirkgeldof.be 24
Toenemende etnische diversiteit
en het groeiende verschil
tussen formele en reële stad
sterker zoeken naar integrale benaderingen
Etniciteit wordt een cruciaal element
Met meer oog voor informele processen en kosmopolitische realiteiten in onze steden
Formele stad/buurt
Structuur (ongelijkheid,
armoede,
onderwijs,
ruimtelijke
concentratie…)
Dominante
onderzoeks- en beleidsfocus
?????????????
Cultuur (attitude,
integratie-
bereidheid, rol
geloof/islam,
…)
Informele stad/buurt
www.dirkgeldof.be 25
Interculturalisering als dé
uitdaging voor sociaal beleid Wat betekent gedeeld en volwaardig
burgerschap in een kosmopolitische samenleving? En hoe krijgen we dat? Zorgen we dat niet de herkomst, maar de
toekomst ons bindt?
Migratie kan alleen een verrijking zijn wanneer we er goed mee omgaan, voorbij de vrijblijvendheid.
En kan/wil/durft de sociale sector de stap voorbij de multiculturele vrijblijvendheid zetten naar een echte interculturalisering en naar
volwaardig burgerschap
Naar krachtgerichte en empowerende hulpverlening Met rechten, plichten en
verantwoordelijkheden
Maar ook met respect voor de cultuur en leefwereld van mensen
www.dirkgeldof.be 26
Meer lezen?
Zie ‘Onzekerheid. Over leven in de risicomaatschappij’ 3de geactualiseerde druk (november 2011)
Zie ook artikel Nood aan interculturalisering. Steden verkleuren
sneller dan sociaal werk’ http://www.dirkgeldof.be/system/files/2011+2+Alert+Nood+aan+int
erculturalisering.pdf
Tijd voor vragen…
meer info: www.dirkgeldof.be
Reacties: [email protected]