TECHNO ARTVol. 4

No. 2

14

Vol.4 No.2 Issue 14

พฒนาสงคม ชมชน และท�องถ�น

"สวนทบซอนของกระปกยา"สอสงพมพ | 16.3 x 23.9 cm

2014 © Nataphat Archavarungson

ด�วย วทน.

facebook.com/stihorizon

ทามกลางความสบสนของสงคมไทยทยงมองไมเหนแสงสวางทปลายอโมงค หลายคนมความรสกวาเรายนอยบนขอบหนาผา หากเดนไปขางหนาอกเพยงกาวเดยวกพรอมจะรวงหลนลงไปสหบเหวแหงความหายนะ

Horizon ฉบบนตงใจจะสะทอนความหวงทกระจดกระจายอยทวประเทศ เปนความหวงทบรสทธและควรแกการเผยแพร เปนภาพสะทอนการเตบใหญของสงคมไทยดวยแรงกายแรงใจของทกชนชน

มลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำาร สะทอนความความเอาพระทยใสและหวงใยของในหลวงทมตอพสกนกรในพนทหางไกล บนพนฐานทวา แมสงคมหนงมปญหา แตสงคมนนยงมศกยภาพทจะพฒนาตนเอง หากไดรบการสนบสนนอยางถกตองเหมาะสม ผานการใชศาสตร 3 ศาสตรกบการพฒนา 6 มต

ในอกมมหนง ชมชนตางๆ ไมไดทอดอาลยกบปญหาทพวกเขาประสบ ตรงกนขาม

“The difference between

stupidity and genius is that genius has its

limits.”

Albert Einstein(1879-1955)

พวกเขาฝาฟนปญหาโดยอาศยพนฐานทแขงแกรงของชมชน นบตงแตผนำาทมวสยทศน โครงสรางการบรหารชมชนทมงประโยชนของสวนรวม ชาวบานทรวมแรงรวมใจ ตลอดจนการสนบสนนจากภายนอกอยางเหมาะสม

ชมชนแมทายงยน เชยงใหม ชมชนบานเขานอย พษณโลก และชมชนบานทาหน สงขลา เปนตวอยางทบอกเราวา ลมหายแหงความหวงยงปรากฏอยในสงคมไทย

กราบขอบพระคณ ฯพณฯ องคมนตร ศ.นพ.เกษม วฒนชย ทกรณาบอกเลาโครงการดๆ ใหพวกเราไดรบร

ขอบคณ พอพฒน ผอ.อำานวย พพลทรพย อ.พสษฏ และ อ.อำานวย ททำาใหผอาน Horizon ไดเตมอมกบเรองราวดๆ ของคนธรรมดา

ชาอยไย ไปรจกกบ วทน. เพอคนไทย “กนอม นอนอน” กนเถอะ)

สชาต อดมโสภกจ

Editor’s vision

Horizon ไดพดคยกบ คณเสาวณ มสแดง อธบดก ร ม ว ท ย า ศ า ส ต รบรการ ในประเดนการใชเครองมอทางวทยาศาสตรในการพฒนาคณภาพของสนคา OTOP เปนรปธรรมหนงของการใชวทยาศาสตรในมตตางๆ ของสงคม

ดำาเนนการผลตโดยบรษท เปนไท พบลชชง จำากดโทรศพท 0 2736 9918โทรสาร 0 2736 8891อเมล waymagazine@yahoo.comเวบไซต waymagazine.org

เจาของสำานกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาตบรรณาธการผพมพโฆษณาดร.สชาต อดมโสภกจดร.ศรฉตรา ไชยวงควลานทปรกษาดร.พเชฐ ดรงคเวโรจนดร.ญาดา มกดาพทกษรศ.ดร.ศกรนทร ภมรตนรศ.ดร.ชาตร ศรไพพรรณ

บรรณาธการบรหารดร.สชาต อดมโสภกจดร.ศรฉตรา ไชยวงควลานกองบรรณาธการอาศร จระวทยาบญณศรา จนทรประทนนนทวฒน มะกรดอนทรดร.สรชย สถตคณารตนบรรณาธการตนฉบบวรพงษ สนทรฉตราวฒนศลปกรรมณขวญ ศรอรโณทยกรตรพร ทบทว

สำานกงานศนยคาดการณเทคโนโลยเอเปคสำานกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาตเลขท 319 อาคารจตรสจามจร ชน 14ถนนพญาไท แขวงปทมวน เขตปทมวนกรงเทพฯ 10330โทรศพท 0 2160 5432 ตอ 308 อเมล horizon@sti.or.thเวบไซต http://www.sti.or.th/horizonเฟซบค facebook.com/stihorizon

Horizon ไดรบเกยรตในการสนทนากบ ฯพณฯ องคมนตร ศ.นพ.เกษม วฒนชย ประธานมลนธปดทองหลงพระ หรอ ‘คณหมอเกษม’ คณหมอเกษมบอกเราวา หวใจสา คญทถกละเลยในภาคเกษตรกรรมไทยกคอการวจยและพฒนา (R&D) ใหสามารถพงพาตวเองได นนหมายถงความเปนอยทดของเกษตรกรหรอชาวบานในชมชนทองถน เมอพวกเขาเปนอสระแลว อนาคตของประเทศกจะสดใสขน ไมหมนหมองเชนวนน

14 Contents40_ Vision

ตำาบลแมทา อำาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม มกลมเกษตรกรกลมหนงรวมตวกนปลกผกปลอดสารพษ พวกเขาเปนคนรนใหมทกาวขนมามบทบาทแทนคนรนพอแม พวกเขาหาวธการผลตใหม หาชองทางการตลาดใหมๆ พวกเขาเปนคนรนใหมทเรยนจบมหาวทยาลย กลบบานเกด รวมตวกนทำาการเกษตรในนาม ‘กลมผกเกษตรอนทรยกลยาณมตร’

14_Gen next

30_ Social & Technology

04 News review 06 Special Report 12 Foresight society 14 Gen Next 18 Features 28 Smart Life 30 Social & Technology 22 Interview 40 Vision 50 Global warming

รายงานฉบบสมบรณสามารถอานเพมเตมไดท http://www.top100innovators.com

ทอมสน รอยเตอร ประกาศรายชอสดยอด 100 องคกรแหงนวตกรรมระดบโลกประจำาป 2013 เพอเปนเกยรตแกบรษทและสถาบนทวโลกทใหความสำาคญกบนวตกรรมเปนหวใจสำาคญ

สำาหรบเกณฑการคดเลอกไดพจารณาจาก 4 องคประกอบหลกคอ จำานวนสทธบตรโดยรวมทงหมด อตราความสำาเรจในการไดรบการจดสทธบตร การเขาถงผลงานจากทวโลก และการสรางแรงจงใจของนวตกรรมสทธบตรโดยยดจากการอางองผลงานเปนหลก

Increased R&D Spending Results in Increased Innovation: ในปทผานมา องคกรเหลานมการลงทนดานการวจยพฒนากวา 223 พนลานดอลลาร หรอเทยบเทากบสดสวนการลงทนตอรายไดประมาณ 5 เปอรเซนต ในขณะทกลม S&P 500 มสดสวนการลงทนตอรายไดอยท 2.1 เปอรเซนต โดยเปนทปรากฏอยางชดเจนวาบรษททมการลงทนดานการวจยพฒนาสงม แนวโนมทจะมการสรางผลงานสทธบตรมากขน และนำาไปสการสรางสรรคนวตกรรมตามมา

Regional Hot Spot of Innovation: ทวปอเมรกาเหนอยงคงเปนผนำาในฐานะภมภาคทมจำานวนองคกรทไดรบการจดอนดบมากทสดถง 46 องคกรใน ปน (ประกอบดวย 45 องคกรจากสหรฐอเมรกา และ 1 องคกรจากแคนาดา) รองลงมา ไดแก เอเชย (ตดอนดบถง 32 องคกร ประกอบดวย 28 องคกรจากญปน 3 องคกรจากเกาหลใต และ 1 องคกรจากไตหวน) และยโรปทม จำานวนองคกรทตดอนดบ 22 แหง โดยมสดสวนมากทสดมาจากฝรงเศส (12 องคกร) และสวตเซอรแลนด (4 องคกร) และนบเปนอกครงในปนทองคกรจากประเทศจน ไมตดอนดบ แมวาจะเปนประเทศทมจำานวนสทธบตร โดยรวมสงทสดในโลก ทงนเปนเพราะการจดสทธบตร สวนใหญเปนการจดภายในประเทศ

Industry Breakout: อตสาหกรรมเซมคอนดกเตอร และชนสวนไฟฟายงคงเปนผนำาในป 2013 ดวยจำานวนบรษททตดอนดบถง 23 แหง เพมขนจากป 2012 และป 2011 ถง 28 เปอรเซนต และ 64 เปอรเซนต ตามลำาดบ รองลงมาคออตสาหกรรมฮารดแวรคอมพวเตอร ตดอนดบถง 11 องคกร ตามมาดวยอตสาหกรรมยานยนต ตดอนดบทงหมด 8 องคกร เพมขนจากปทแลว 1 องคกร โดย Nissan เปนผตดอนดบ รายใหมลาสดในอตสาหกรรมน

อตสาหกรรมยานยนตถอเปนอตสาหกรรมทม อตราการเปลยนแปลงโดดเดนทสดหากพจารณา เปรยบเทยบกบการจดอนดบครงแรกในป 2011 ทมจำานวน องคกรทไดรบการจดอนดบเพยง 3 องคกร (เพมขนถง 167 เปอรเซนต) ตามดวย อตสาหกรรมอปโภคบรโภค อตสาหกรรมโทรคมนาคม และอตสาหกรรมการผลตสนคาอตสาหกรรม ทมจำานวนองคกรทตดอนดบเทากน 7 แหง โดยในกลมอตสาหกรรมโทรคมนาคมหากพจารณาเฉพาะในกลมผผลตโทรศพทมอถอจะพบวามการแขงขนรนแรงอยางมากในแงของการผลตสทธบตร ทง Apple, Microsoft, Samsung, Google และ BlackBerry โดยในปนถอเปนปแรกท BlackBerry ไดรบการจดอนดบอยในกลม 100 องคกรแหงนวตกรรม

อตสาหกรรมยาถอเปนอตสาหกรรมหนงทมการเปลยนแปลงอยางนาจบตามอง โดยในปนมจำานวนองคกรทไดรบการจดอนดบ 3 องคกร จากเดมทมเพยงบรษท Roche แตเพยงบรษทเดยวทตดอนดบ โดยบรษททตดอนดบรายใหม 2 บรษท ไดแก Abbott Laboratories และ Johnson & Johnson

สดยอด 100 องคกรแหงนวตกรรมระดบโลก (2013 Top 100 Global Innovators)

01

: 4

n e w sสดารตน มณกร

: 4

r e v i e wเกมงายๆ ทเปลยนคนใหรกโลก

นกวจยเปดตวแอพพลเคชนชวยวเคราะหขอมลดาวตก!

ไ

ทมา http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-25104468

ทมา http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-25104468

จากการศกษาวจยเปนเวลา 12 เดอน พบวาเกมทเราเลนกนในชวตประจำาวน สามารถชวยกระตนใหผเลน เกดความตระหนกดานสงแวดลอมได

กจกรรมการวจยอนนาสนใจนรเรมโดย ‘London Sustainable Development Commission’ ซงเปนสวนหนงของโครงการ London Leaders Programme โดยผวจยตงเปาทจะนำาเอาเกมมาเปนเครองมอสรางความตระหนกดานสงแวดลอมแทนรปแบบการรณรงคแบบเดมๆ ทมกเนนการกระตน ‘ความรสกผด’ หรอการสอสารแบบ ‘ชนวบอก’ โดยเกมทใชนนดดแปลงจากเกมงายๆ ทหลายคนคนเคย เชน บนไดง

ผลการวเคราะหการเลนเกมของผเขารบการทดสอบกวาหลายรอยคน พบวาผรบการทดสอบแตละคน

สามารถชวยลดการปลดปลอยคารบอนไดถงคนละครงตน ผานกจกรรมงายๆ เชน การเตมนำาในกาไมใหลน การใชเวลาอาบนำาสนลง เปนตน

นอกจากน เกมยงมผลกระทบลกลงไปถงระดบจตสำานก โดยหลงจากเลนเกม ผเลนเกมกวาครงหนงปฏญาณวาจะมสวนรวมในการลดการทำากจกรรมทสงผลกระทบตอสงแวดลอม ประโยชนของเกมดงกลาวทำาใหผวจยตงเปาทจะพฒนาเกมนไปเปนแอพพลเคชน ‘free eco-games’ เพอใชเปลยนแปลงพฤตกรรมของผบรโภคทมผลกระทบตอสงแวดลอมภายในครสตมาสป 2013 น และจะผลกดนใหกจกรรมนเปนสวนหนงของกจการเพอสงคม (social enterprise) ทวประเทศองกฤษตอไป

นกวจยจากเครอขาย Desert Fireball Network แหงมหาวทยาลยเคอรตน ประเทศออสเตรเลยไดคดคนแอพพลเคชนในสมารทโฟน ชอวา ‘Called Fireballs in the Sky’ ซงสามารถใชงานไดทวโลก จดเดนของแอพ- พลเคชนนกคอ มนสามารถประมวลผลขอมลตนกำาเนดและแหลงทมาในระบบสรยะของดาวตกได โดยแอพ- พลเคชนนจะสามารถบอกไดลกถงวถการโคจรหากมขอมลจากการสงเกตการณมากพอ

ผใชสมารทโฟนทกคนสามารถมสวนรวมระดมขอมลไปสเครอขายขอมลดาวตกนได โดยผใชจะถกขอใหประเมนตำาแหนงของจดเรมตนและจดสนสดของดาวตก ดวยการชตำาแหนงของโทรศพทไปยงจดดงกลาว และดวยวธน แอพพลเคชนกจะประมวลผลขอมลทไดจาก accelerometer ซงเปนเซนเซอรทสามารถระบองศาความเอยงของโทรศพท นำามาประกอบกบขอมล

จาก GPS และเขมทศ กจะเกดเปนขอมลทมคณภาพสงตอใหกบทมวเคราะหทำาการสรปผลอกครงหนง และผลทไดกจะถกรายงานกลบไปทผใชโทรศพททเปนผใหขอมลตอนแรก

นอกจากนนกวจยจากเคอรตนยงไดตดตงกลองไวในหลายพนทหางไกลในออสเตรเลยเพอวเคราะหหาแหลงท ทำานายวงโคจร และคาดการณพนททคาดวาวตถจากทองฟานนจะตกลง ทงน ออสเตรเลยมสภาพภมประเทศทเหมาะสมในการคนหาและศกษาอกกาบาต เนองจากพนทสวนใหญเปนทราบ และไมมพชพรรณหรอหญาปกคลมมากนก ทำาใหการคนหาวตถทคาดการณวานาจะเปนอกกาบาตเปนไปโดยงาย

02

03

5 :

กตตศกด กวกจมณ

5 :

spEcial rEport

ในทศวรรษทผานมา มคำ สำ คญ 2 คำ ทไดรบการกลาวถงอยางกวางขวางในแวดวงของนกเศรษฐศาสตรและนกวทยาศาสตรทสนใจมงหาคำ ตอบในการแกปญหาความยากจนในระดบโลก ไดแก ‘Bottom of the Pyramid (BOP)’ หรอ ‘ประชากรฐานลางสดของพรามด’ และ ‘Inclusive Innovation’ ซงในประเทศไทยใชคำ วา ‘การสรางนวตกรรมทวถง’

อะไรคอนวตกรรมทวถง (Inclusive Innovation)

ศเรนทร ฐปนางกร

สถาบนการเรยนร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

แนวคดการสงเสรมนวตกรรมเพอชมชนฐานลางของไทย

: 6

รปท 1 ขอบเขตของอตสาหกรรมชวเภสชภณฑ

Inclusive Innovation: ตวอยางความสำ เรจ• The Grameen Village Phone Program: ใหบรการโทรศพทราคาถกใหกบสภาพสตรยากจน

ในชนบท เรมในประเทศบงคลาเทศ ชวยใหคนยากจนตดตอธรกจโดยไมตองผานพอคาคนกลาง มการประยกตใชในประเทศ Uganda และ Rwanda

• Computer Based Functional Literacy: บรษทในประเทศอนเดยพฒนาระบบ Computer Based Functional Literacy (CBFL) เพอใหคนทไมรหนงสอสามารถอานหนงสอพมพได

• Freeplay Lifeline Radio: ใหบรการวทยในระบบ AM/FM/SW1/SW2 สำาหรบชาวชนบททยากจนในแอฟรกาใต ใชงานไดดในพนททหางไกล ชารจไฟดวยระบบโซลาเซลล

• Embrace Incubator: ตอบทารก พฒนาโดยนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยสแตนฟอรด ในราคาเพยง 25 ดอลลาร เมอเทยบกบ 20,000 ดอลลาร ของตอบทวางจำาหนายในทองตลาด ระบบตนแบบไดพฒนาและทดลองใชในประเทศเนปาล

• Life Straw: พฒนาในประเทศเนเธอรแลนด เพอกรองนำาดม สามารถกำาจดแบคทเรยไดถง 90.99 เปอรเซนต และเชอไวรส 98 เปอรเซนต กรองนำาดมได 700 ลตรในราคา 3 ดอลลาร

• Bamboo Treadle Pump: เครองสบนำาใชแรงคน ออกแบบโดย Gunnar Barnes (Bangladesh) และ International Development Enterprises (Nepal) ในป 2010 จำาหนายไดมากกกวา 1.7 ลานเครอง ชวยลดตนทนและเพมรายไดไมนอยกวา 1.4 พนลานดอลลาร

กลม BOP เปนกลมประชากรทมฐานะยากจน ในการนยามของธนาคารโลกไดใชเกณฑรายไดเปนตววด โดยพจารณาจากกลมทมฐานรายไดตำากวา 1.25 ดอลลาร ถง 2 ดอลลาร ตอวน ในมมมองทางเศรษฐศาสตร ตลาด BOP เปนตลาดขนาดใหญ การสรางนวตกรรมเพอตอบโจทยความตองการของ BOP ตองทำาใหสนคาและผลตภณฑมราคาถกลง แตไมทำาใหคณภาพและประสทธภาพตำาลง ภาคธรกจเอกชนสามารถทำากำาไรไดจากการขายสนคาจำานวนมาก และยงจะชวยลดปญหาความยากจนและยกระดบคณภาพชวตทดของ BOP

Inclusive Innovation มาจากคำา 2 คำา คอ คำาวา ‘Inclusive’ หมายถง including everything within its scope. (wikinary.org) กบคำาวา ‘Innovation’ หมายถง the application of better solutions that meet new requirements, inarticulated needs, or existing market needs. This is accomplished through more effective products, processes, services, technologies, or ideas that are readily available to markets, governments and society (wikipedia.org).

ดงนน ‘นวตกรรมกรรมทวถง’ จงมความหมายทกวาง ไมเพยงแตการมง เปาหมายทตอบโจทยคนยากจนฐานลางของสงคม แตจะรวมถงกระบวนการและความรวมมอของทกๆ ฝาย ซงในทนรวมถงภาครฐ ภาคธรกจ ผประกอบการทางสงคม และทสำาคญคอผสรางนวตกรรม โดยเฉพาะนกวทยาศาสตรและนกวจย

ประเทศอนเดยเปนหนงในประเทศผนำานโยบายดาน Inclusive Innovation มประชากรในกลม BOP มากถง 800 ลานคน รฐบาลของอนเดยเชอวาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมบทบาทอยางสงทจะนำาพาใหอนเดยหลดพนจากความยากจนได ใชหลกปรชญาของมหาตมะคานธ เปนกรอบการพฒนา โดยกลาววา “ถาชมชนหมบานมงคง ประเทศกจะมงคงดวย” (If villages perish, India perishes too.)

7 :

ในแผนพฒนาเศรษฐกจ ฉบบท 12 (2012 – 2017) อนเดยรเรมยทธศาสตร Inclusive Development งานวจยและ พฒนาดานการเกษตรเปนโครงการระยะแรกๆ โดยสรางแรงจงใจ ใหสถาบนอดมศกษาทำาวจย สนบสนนใหภาคเอกชนมบทบาทในการทำาธรกจ จดตงกองทนนวตกรรมทวถง (India Inclusive Innovation Fund) ทเปนความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน (PPP) มมลคาถง 50,000 ลานรปในระยะเวลา 10 ป เกดการสรางผประกอบการธรกจและผประกอบสงคม (Social Enterprise) สรางเครอขายการทำางานรวมกบภาคประชาสงคม เครอขายวจยและองคกรทไมใชหนวยงานรฐ (NGOs) เกดเปนเครอขายนวตกรรมฐานลาง (Grassroots Innovation Networks) เชน Honey Bee Network (HBN), Social for Research and Initiatives for Sustainable Technologies and Institutions (SRISTI), Grassroots Innovation Augmentation Network (GIAN) เปนตน

ประเทศจนทำาโครงการ SPARK มาจากสภาษตของจนทวา ‘ประกายไฟแมเพยงเลกนอย กอาจกอใหเกดพลงเพลงมหาศาล’ เนนการพฒนาผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและเลกในภาคชนบท ใหเปนผนำาการเปลยนแปลงและการขบเคลอนการพฒนาโดยใชเทคโนโลยททนสมยและวชาการสมยใหม และเปนกลไกการกระจายไปสวสาหกจขนาดยอมในชมชน (Town and Village Enterprises—TVEs) ใหความสำาคญเปนอยางสงกบการเพมประสทธภาพการผลต เพอการเจรญเตบโตดานการคา และการจางงานในทองถน

โครงการนไดดำาเนนการในทกมณฑลและจงหวดของประเทศจน มการประมาณการวามโครงการสนบสนน TVEs มากกวา 66,700 โครงการ เกดการจางงานไมนอยกวา 20 ลานคนในภมภาคและชนบท โครงการ SPARK ยงเปนกลไกหนง ในการผลกดนการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอตอบ เปาหมายดานการพฒนาการเกษตรและสงคมชนบทของจน

ในกลมประเทศอาเซยน ประเทศมาเลเซยใหความสำาคญกบบทบาทของวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอยกระดบประเทศ

แนวคดและประสบการณของประเทศตางๆจากกลม ‘กบดกรายไดระดบกลาง (Middle-Income Tap)’ ไปสการพฒนาประเทศดวยการขบเคลอนนวตกรรม (Innovation Driven) ในการขบเคลอนการพฒนา

ประเทศมาเลเซยทำาแผนพฒนาฉบบท 10 และพฒนาตอเนองในแผน 11 (10th & 11th Malaysia Plan) สงเสรมการพฒนานวตกรรมทวถง โดยเปดโอกาสอยางเทาเทยมและทวถงใหประชาชนมสวนรวมกบการพฒนาและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และมงเปายกระดบรายไดของประชาชนฐานลางของพรามดทมอยประมาณ 40 เปอรเซนตของครวเรอน ใหมรายไดเพมจาก 1,440 RM ตอเดอน ในป 2009 ใหเปน 2,300 RM ตอเดอนในป 2015

สำาหรบประเทศไทย มการจดทำานโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 – 2564) โดยมวตถประสงคหลกเพอการพฒนาประเทศไทยใหมระบบเศรษฐกจทมการขยายตวอยางมคณภาพและมเสถยรภาพ ตลอดจนมการกระจายประโยชนอยางเปนธรรมสสงคม ชมชน ทองถน โดยไดอญเชญ ‘ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง’ มาเปนปรชญานำาทาง มงสงเสรมการใชวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมเปนเครองมอชวยพฒนาประเทศไทย ภายใต วสยทศน ‘นวตกรรมเขยว เพอสงคมด มคณภาพและเศรษฐกจทมเสถยรภาพ’

: 8

กระแสการเปลยนแปลงของสงคมไทยชมชนฐานลางของไทยเผชญกบกระแสการเปลยนแปลงทรวดเรวรนแรง

ประชาชนทยากจนจำานวนมากยงมอาชพการเกษตร แตวถการผลตถกคกคามและเปลยนแปลงอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนแปลงการถอครองกรรมสทธทดน ทำาใหเกษตรกรสวนใหญไรททำากน เปลยนสภาพจากการเปนเกษตรกรมาเปนแรงงานรบจางในภาคเกษตร และยายไปเปนแรงงานรบจางในเมอง ในพนทชนบททหางไกล เกษตรกรรายยอยกำาลงลมสลาย เกษตรกรมอายมากขน ชนบทเหลอแตคนแกและเดก รปแบบการผลตเปลยนจากการพงพาตนเอง มาสการพงพาตลาดและเทคโนโลย ซงถกผกขาดดวยกลมทน เกษตรกรเปนเพยงแรงงานรบจางในหวงโซการผลตขนาดใหญ

บทบาทของนกวทยาศาสตรกบการสงเสรมนวตกรรมทวถงนกวทยาศาสตรและนกวจยของไทยมศกยภาพสงมากในการคนควาหาคำาตอบและการสราง

นวตกรรมเพอการพฒนาประเทศ อยางไรกตาม นกวทยาศาสตรของไทยทมความสนใจและพรอมจะออกไปทำางานเพอแกปญหาใหกบชมชนฐานลางมนอยเกนไป รฐตองมนโยบายสนบสนนใหนกวจย ทงจากศนยวจยแหงชาตหรอสถาบนอดมศกษา ใหออกจากหองปฏบตการทดลองไปสหองปฏบตการทางสงคมมากขน

ความรทมความสำาคญตอการพฒนาชมชนฐานลางมฐานความรอยสองฐานสำาคญ ฐานแรกคอ ‘ภมปญญาชมชน’ เปน ‘ความรฝงลก (tacit knowledge)’ เปนความรทเกดจากการสงสมประสบการณ เปนภมปญญาชาวบาน เชอมโยงเปนองครวม เนนความสมพนธของสรรพสง ระหวางมนษย ธรรมชาต และเกดเปนวถสงคมและวฒนธรรม เปนความรทอยบนความเกอกลและการแบงปน

‘ความรวชาการ (explicit knowledge)’ เปนชดความรทเกดจากกระบวนทศนการพฒนาในโลกยคอตสาหกรรม ใชวธวจยทางวทยาศาสตรเปนเครองมอสำาคญในการสรางความร พฒนาเปนเทคโนโลยและนวตกรรม มวตถประสงคหลกเพอตอบโจทยการบรโภคและการผลต

นกวทยาศาสตรจะมบทบาทสำาคญอยางยงในการสรางนวตกรรมโดยการเชอมโยงความรวชาการ ทตอบโจทยความตองการทแทจรงของสงคม เพอบรรเทาปญหาความยากจนของประเทศ

9 :

บทบาทของผประกอบการ ธรกจ

ภาคธรกจเอกชนจะมสวนสำาคญในการสงเสรมดานการผลตและการตลาด การดำาเนนธรกจจะอยในรปของการแสวงหาผลกำาไร หรอจะอยในรปของผประกอบการทางสงคมทไมหวงผลกำาไรกได แตการทำาธรกจตองอยบนหลกการ ของความรบผดชอบตอส งคมและ สงแวดลอม (ไมใช CSR ทเนนการสรางภาพลกษณองคกร)

ผประกอบการทางสงคม: กลไกเชอมและผนำ การเปลยนแปลง

การสรางนวตกรรมทวถงจะตองไมเปนการถายทอดความร แบบทางเดยว แตตองสรางปฏสมพนธระหวางผสรางนวตกรรมและผใชนวตกรรม การสรางกลไกเชอมโยงความรทงสองชดทกลาวขางตน จะเปนพนฐานสำาคญของการพฒนาสงคมทยงยน ผประกอบการทางสงคมจะมบทบาทเปนกลไกเชอมระหวางชมชนกบนกวทยาศาสตร

ในอดตทผานมา กระบวนคดของการพฒนาชนบทใหความสำาคญกบการตอยอดความรจากฐานภมปญญาชมชน แตวนน นกพฒนาจำานวนมากตระหนกแลววา กระบวนทศนการพฒนาไมสามารถปฏเสธความรเทคโนโลยสมยใหมได อยางไรกตาม การพฒนาจะตองไมทำาใหชมชนสญเสยความสามารถ ในการพงพาตนเอง

องคกรพฒนาเอกชนเปนองคกรหนงททำางานรวมกบชมชนหรอกลมประชาชนฐานลางมานาน มความเขาใจความตองการทแทจรง (real needs) ของชมชน รวมถงเขาใจเงอนไขความสำาเรจและขอจำากดตางๆ ทสงผลตอการพฒนาทยงยน จะเปนกลไกเชอมสำาคญทลดชองวางการสอสาร สรางความเขาใจรวมกนระหวางนกวทยาศาสตรกบชมชน เพอสรางตนแบบของนวตกรรมทมประสทธภาพและมตนทนตำา

: 10

บรรณานกรม

สำานกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต, “นโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 – 2564)”

Dutz, M. A. (ed.) (2007), “Unleashing India’s Innovation: Toward Sustainable and Inclusive Growth”, The World Bank, Washington D.C.

Karnani, A. (2007), “Fortune at the Bottom of the Pyramid: A Mirage, How the Private Sector Can Help Alleviate Poverty”, California Management Review, Summer 2007, retrieved in http://ssrn.com/abstract=914518

Naraya, D. (1999), “Can Anyone Hear Us?: Voices From 47 Countries”, Voices of the Poor: Volume 1, Poverty Group, PREM, World Bank, December 1999.

OECD (2007), “OECD Reviews of Innovation Policy: China, Synthesis Report”

รฐกบบทบาทของผสนบสนนนวตกรรมทวถง

ภาครฐมบทบาทสำาคญอยางยงในฐานะผสนบสนน ตองสงเสรมใหเกดการสรางเครอขายความรวมมอของทกภาคสวน ใหเกดการทำางานรวมกนแบบกลยาณมตร สวทน. ไดจดทำานโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 – 2564) ซงมสาระสำาคญเพอ สงเสรม วทน. เพอการพฒนาสงคมในทกภาคสวน รวมถงกลมประชาชนฐานลางของประเทศ การทำาใหเกดกลไกตดตามแผนและเรงรดการทำางาน จะมสวนชวยใหเกดการขบเคลอนนโยบายทจะชวย สงเสรมนวตกรรมทวถงของประเทศไทยได

11 :

: 12

ForEsight sociEtyชลสา ไชยพฒนะพฤกษ

Health Foresight สำานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) และสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) กระทรวง

สาธารณสข รวมกบ สำานกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดรวมกนดำาเนนการ ‘โครงการวเคราะหและจดทำาภาพอนาคตของระบบสขภาพ’ ดวยกระบวนการคาดการณอนาคต (Foresight Technique)

การจดทำาภาพอนาคต เปนการจำาลองเหตการณทจะเกดขนในอก 10 ปขางหนา โดยอาศยขอมลทไดจากงานวจยโครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ (HiTAP) เรอง ‘การวจยเพอการจดลำาดบความสำาคญของงานวจยดานสขภาพสำาหรบประเทศไทย’ และเอกสารของ World Economic Forum ‘Global Risks 2013 (8th Edition)’ เพอแสดงใหเหนถงเหตและปจจยตางๆ ทสงผลตอระบบสขภาพในอนาคต

และเมอไดเหนภาพอนาคตระบบสขภาพของไทยอยางลางๆ วามแนวโนมเปนเชนไร มประเดนสาระสำาคญหลกๆ อะไรบาง และควรมนโยบายหรอยทธศาสตรใดในการสงเสรมสนบสนนใหเกดกลไกหรอมาตรการตางๆ การปองกนและเตรยมพรอมรบมอกบสถานการณทอาจเกดขนในอนาคตได จากนนคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (คสช.) จะนำาขอมลทไดดงกลาวมาพจารณาในการปรบปรง ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ฉบบท 2 ตอไป

ภาพอนาคตระบบสขภาพ

StakeholderAnalysis

Real-TimeDelphi Survey

Scenario Planning

13 :

ภาพท 1 ชอ‘ราษฎร - รฐ รวมคดรวมสรางสรรค รวมผลกดนระบบสขภาพ’

• ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด ผ า น ก า รเปลยนแปลงการปกครองครงใหญ ทมการบรหารจดการทดมประสทธภาพ

• อ งค ก ร ในท อ ง ถ น ม ค ว ามเขมแขงขน เพราะไดรบการสนบสนนจากสวนกลางในทกๆ ดาน

• คนไทยสามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดอยางทวถง และเทาเทยมกนทงประเทศ

• ภาครฐใหการสนบสนนภาคเอกชนในการลงทนวจยดานการแพทยและสขภาพมากขน สรางความมนคงตอระบบสขภาพไทยมากยงขน

ภาพท 2 ชอ ‘ระบบสขภาพของใคร (ของมน) ดงฝนทไกลเกนเออม’

• ประเทศไทยถกรมเร าดวยปจจยทงภายในและภายนอก สะสมเรอยมาจนทำาใหสภาพเศรษฐกจและสงคมของไทยคอยๆ ออนแอลงๆ

• ระบบสขภาพถอยหลงลงคลอง คาใชจายทางดานสขภาพเพมสงขน คณภาพชวตของคนไทยตกตำาลง

• เ กดการ เป ลยนแปลงจากประเทศเกษตรกรรม เปนประเทศอตสาหกรรม กอใหเกดปญหาดานสงแวดลอม สงผล กระทบตอความมนคงและความปลอดภยของอาหารและนำา

• การเคลอนยายแรงงาน

• การใชยาปฏชวนะเกนความจำาเปน มความเสยงตอการระบาดของโรคอบตใหม

• ความกาวหนาของเทคโนโลยการแพทยทเกนความจำาเปน อาจก อ ให เ ก ดปญหาด าน จรยธรรมของบคลากรทางการแพทย

ภาพท 3 ชอ ‘ในเงามดททาทาบ ระบบสขภาพยงยนหยด’

• ประเทศไทยผานการปฏรปโครงสรางทางการเมองครงใหญ แต การ เม องก ย งคงม อ ท ธ พ ลต อ ก า ร กำ า หนดนโยบายของประเทศและอาจจะมากกวาเดม

• รฐบาลไมไดใหความสำาคญกบการพฒนาระบบสขภาพมากนก

• ห น ว ย ง า น ท อ ง ถ น แ ล ะประชาชนมบทบาทในการพฒนาระบบสขภาพอยางมศกยภาพและมธรรมาภบาล

• มการผกขาดทางการคาโดยกลมทนขนาดใหญ สงผลตอความมนคงทางดานอาหาร

• ความกาวหนาของเทคโนโลยทางการแพทย ทสามารถวนจฉยโรค ปองกนและรกษา ผป วยไดอย างแมนยำ าและรวดเรวขน

• คนไทยมอายยนยาวขน อตราการตายลดนอยลง

ขอมลเพมเตม:- อานขอมลเพมเตมไดท hsri.or.th/media/1279- ระบบสขภาพ (ตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550) หมายถง ระบบความสมพนธทงมวลทเกยวของกบสขภาพ- เทคโนโลยการคาดการณอนาคต (Foresight Technique): วารสาร Horizon Vol.1 No.1,2 (www.sti.or.th/horizon)- ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพ พ.ศ. 2552 สามารถดาวนโหลดไดท www.nationalhealth.or.th- การวจยเพอการจดลำาดบความสำาคญของงานวจยดานสขภาพสำาหรบประเทศไทย

จากผลการศกษา รายงานการวเคราะหและจดทำาภาพอนาคตของระบบสขภาพ จงเสนอแนวคดพนฐานระบบสขภาพดวยหลก 4G’s ไดแก ระบบอภบาล (governance) การรวมกนเปนหนง (glomeration) การเตบโต (growth) ของระบบสขภาพ และความเอออาทร (generosity)

ภาพอนาคตทไดจากการประชมเชงปฏบตการ ‘การจดทำาภาพอนาคตระบบสขภาพของคนไทยในทศวรรษหนา’ เมอวนท 8 กรกฎาคม 2556 ณ โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพมหานคร มดวยกน 3 ภาพ ซงมสาระสำาคญ ดงน

gEn nEXt

กลมผกกลยาณมตร

เรอง: กองบรรณาธการภาพ: วาฤทธ ศรพทยาโรจน/ศธร กลรดาธร/ สชาต อดมโสภกจ

นอกจากการทำาเกษตรอนทรยแลว จดเดนของเกษตรกรกลมน กคอทำาพวกเขาเลอกใชระบบตลาดแบบ Community Supported Agriculture หรอ CSA

การตลาดระบบสมาชกเปนรปแบบการตลาดทเชอมตอโดยตรงระหวางเกษตรกรผผลตและผบรโภค ระบบตลาดนมหลกการพนฐานวา ผบรโภคตกลงกบเกษตรกรผผลต ในการซอผลผลตเกษตรอนทรยทผลตไดตามฤดกาล โดยผบรโภคจะชำาระเงนลวงหนาใหกบเกษตรกร หลงจากเกบเกยวผลผลตจะถกจดสงไปยงสมาชกผบรโภคทอยในละแวกใกลเคยง

การตลาดระบบน เกษตรกรจะมหลกประกนทางเศรษฐกจ มโอกาสในการสอสารโดยตรงกบผบรโภค สวนผบรโภคเองกสามารถไปเยยมเยอนฟารมเกษตรกร เพอดการผลตหรอชวยเกษตรกรทำางาน ในฟารมกได

หลงเรยนจบมหาวทยาลย อน-อภศกด กำาเพญ หนงในสมาชกกลมผกเกษตรอนทรยกลยาณมตร เดนทางไปฝกงานทสหรฐอเมรกา เขา

ทตำ บลแมทา อำ เภอแมออน จงหวดเชยงใหม มกลมเกษตรกรกลมหนงรวมตวกนปลกผกปลอดสารพษ พวกเขาเปนคนรนใหม ทกาวขนมามบทบาทแทนคนรนพอแม พวกเขาหาวธการผลตใหม หาชองทางการตลาดใหมๆ พวกเขาเปนคนรนใหมทเรยนจบมหาวทยาลย กลบบานเกด รวมตวกนทำ การเกษตรในนาม ‘กลมผกเกษตรอนทรยกลยาณมตร’

: 14

ไดเหนการตลาด CSA จงเกดความสนใจทจะนำากลบมาใชกบบานเกดของเขา ซงพอแมพนอง ของเขาทำาการเกษตรกนอยแลว

โครงการผกปลอดสารพษเรมเขามาในชมชนแมทาตงแตป 2529 ซงตอนนน อน-อภศกด อยในวย 2 ขวบ จงทำาใหเขาเหนกระบวนการรวมกลมกนของเกษตรกรมาโดยตลอด ไดเรยนรศาสตรในการทำาเกษตรปลอดสาร เมอถงวนทเขาและเพอนๆ เตบโตขนมาเปนกำาลงหลกของครอบครว เขาจงรวมกลมกนกบเพอนรนราวคราวเดยวกน ตอยอดสงทรนพอแมทำามา

ขณะเ ดยว กนลก พลก นองรวมถงเพอนของเขาทเตบโตมาไลๆ กน ตางกแยกยายกนไปเรยนในสาขาวชาตางๆ บางคน เรยนเศรษฐศาสตรการเกษตร บางคนเรยนวทยาศาสตรอาหาร ทกคนมเปาหมายเดยวกนคอกลบมาพฒนาการเกษตรทบานเกด

“เราเหนพอแมทำาอะไรเราอยากจะตอ ยอด เราเหนพอแมทำาสำาเรจในบางเรอง เราเหนพอแมลมเหลวในบางเรอง เมอโลกมนเปลยน เรากตองขยบ ผมมองวา CSA เปนสงหนงทเราสามารถทำาได”

เขามองวาชมชนรวมสมยควรมความหลากหลาย ไมจำาเปนตองบงคบใหทงชมชนเปลยนวถมาทำาเกษตรอนทรยทงหมด เพราะมนเปนไปไมได แตเกษตรกรรมทกระบบในชมชนควรเออเฟอกน เชน ของเหลอจากเกษตรกรรมระบบหนงสามารถเปนวตถดบใหเกษตรกรรมอกระบบหนงได

ภายในกลมผกเกษตรอนทรยกลยาณ- มตร มสมาชก 5 คน ประกอบดวย อน โด ตน ตอง และอายเผอก แตละคนทำาหนาทของตวเอง แมจะอยในชมชนเดยวกน เตบโตมาดวยกน แตพวกเขากมพนฐานทแตกตางกนออกไป

ตน-อาภากร เครองเงน เปนเกษตรกรในกลมผกเกษตรอนทรยกลยาณมตร เขาเรยนจบชางไฟฟา ดวยเหตผลวา ไมอยากทำาการเกษตร เพราะ “คนทวไปมกมองวาคนทำาเกษตรเปนคนไมมความสามารถ เปนคนไมเกงตองกลบมาทำาสวนทำานา มนเปนกระแสแบบนน ผมกเลยเลอกทจะเรยนชางไฟฟา เพอทจะไมทำาสวนทำานา”

แตเมอหนวถชวตเกษตรกรเขาไปทำางานในเมอง เขากลบพบวาตวเองไมมอสระ จงตดสนใจกลบมาทำาการเกษตรทบานเกด

ในชมชนแมทาจะมการรวมกลมกนมากมาย กลมผกเกษตรอนทรยกลยาณมตรเปนกลมหนงในชมชนแมทา ซงจะมการแลกเปลยนเรยนรกบเครอขายตางๆ ซงกเปนกลมเกษตรกรจากจงหวดตางๆ การแลกเปลยนเรยนรทำาใหเกดองคความรใหมๆ ทงเทคนคการผลต เชน การผลตปยหมก รวมถงการทดลองปลกพชท ไมสามารถปลกไดในพนทแมทา รวมถงการทำาการตลาด

“การเกษตรจะมปญหาและอปสรรคเขามาเรอยๆ เราตองคอยแกไปเรอยๆ ทงการหาตลาดและการผลต ปญหามนมาเรอยๆ ครบ เราทำางานเปนเครอขาย ซงมหลายคนมากทจะชวย แกปญหาหลายสงหลายอยาง เครอขายตองรวมตวกน เพราะถาไมมเครอขาย การแกปญหามนจะลำาบาก การมเครอขายเปนการแชรประสบการณและความร”

กลมผกเกษตรอนทรยกลยาณมตร เปนกลมคนรนใหม ทขนมามบทบาทในชมชนแมทา พวกเขาตองมองไปขางหนา ขณะเดยวกนพวกเขาตองดแลคนรนพอแมทเปนเหมอนจดตงตนให พวกเขา

“เราจะมองไปอก 10 ปขางหนา เราจะชวยผลกดนการตลาดใหคนรนพอแม ทานคงตามไมทนความเปลยนแปลงทเกดขน อายเขามากขน ประสทธภาพของเขากลดลง เราพยายามหาตลาดใหพวกเขา

“สำาหรบคนรนใหมซงกคอเดกในวนน อก 10 ปขางหนา พวกเขาตองเตบโตขนมาทำาหนาทแทนคนรนผม ทาง อบต. กสนบสนน ในเรองการสรางคน เขาอบรมเดกและเยาวชน ไปเรยนรกบปราชญชาวบาน รทงขางในชมชน ไมใชวาเรยนวถจากขางนอกอยางเดยว เราพยายามนำาภมปญญาทองถนใสใหเขาดวย เพอใหเกดสมดล”

ถามทงสอง ประเมนศกยภาพของคนรนตวเองอยางไรอน-อภศกด บอกวา “ในโลกทเปลยนแปลง เราตองปรบตว

หรอไหลไปตามนำาบาง เพราะการทจะทวนนำาอยางเดยวมนเปนไปไมได ในฐานะทเราเปนคนยคนเรากทำาในสงทเราทำาได อยาง CSA มนกเปนเพยงเทคนคหนง เราจะทำาใหชมชนของเราอยอยางมความสข ไดอยางไร CSA ในวนนยงอยในขนทดลอง ในอนาคตเราอาจจะทำา CSA เรองนมเรองเนอสตว เพราะตอนนมคนในชมชนสนใจมาก เราไมอยากเปนครวเลยงประเทศไทย เราหวงแคเลยงเชยงใหมหรอพนทใกลเคยง เรามเครอขาย ดแลกนในวงเลกๆ”

ตนบอกวา “ผมมองไปทเดกรนใหม ถาพวกเขาอยากทำา กตองถามตวเองกอนวาหากทำาแลวไดอะไร แลวจะเอาไปทำาอะไร แลว อยากทำาไหม ผมคดวาตองใหทดลองด เขาจะเหนหนทางในการ ตอยอด สำาหรบผม ผมมองวาสงทพวกเขาจะทำามนสงผลตอผอน หากเขาหนมาทำาเกษตรในระบบอนทรย เราไมไดใชสารเคม เราไมไดทำาลายสายนำา สตวนำา หรอเดกๆ ทเลนนำาในลำาหวย เขาจะไดทำาเพอผอนโดยไมรตว ไมใชวาจะไดแตความสขสวนตวหรอไดเงนเพยงอยางเดยว แตยงไดรกษาทรพยากรธรรมชาตดวย”

15 :

: 16

ปจจยทกอใหเกดหนสนสำาหรบเกษตรกรปจจยหนงกคอ ‘ระบบการผลต’ ระบบการผลตแบบเดมทเนนการใช สารเคมสงผลใหตนทนการผลตสง และปลายทางททำาลาย รากฐานของเกษตรกรรมกคอ มนทำาใหดนเสอมสภาพ

วถการเกษตรแบบเกาคออะไร เกษตรกรหลายแหง เหนพองกนวามนคอรปแบบการผลตทจมอยในปลกตม ปญหาคลาสสกของชาวนาไมเคยเปลยนแปลง มนคอความรและพฤตกรรมการผลตของเกษตรกรรนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1

การลงทนซ อยาฆาแมลงและป ย เคมอาจ รบประกนไดวา ผลผลตในไรนาจะมากพอจนทำาใหมกำาไร แตความจรงหลงฤดเกบเกยว เกษตรกรบางคนกลบพบความวางเปลาในบญชธนาคาร

การเผาตอซงเพอเตรยมหนาดนสำาหรบการปลกขาวในฤดกาลหนาเปนวธทงายและเรว แตเกษตรกรรนใหม รวามนจะนำาไปสการเปลยนแปลงของดน อนภาค ของดนจะจบตวกนแนนและแขง ทำาใหรากพชแคระแกรน ไมสมบรณ ออนแอ การหาอาหารลดลง รวมทงเชอโรคพช สามารถเขาทำาลายไดงาย เนอดนสญเสยอนทรยวตถและธาตอาหารในดน คารบอนและอนทรยวตถในดนเมอถกเผาจะกลายเปนกาซคารบอนไดออกไซดสญเสยไปในบรรยากาศ สวนธาตอาหารจะแปรสภาพใหอยในรปทสามารถสญเสยไปจากดนไดงาย

เมอดนไมด ทางแกของเกษตรกรรมแบบเกากคอใสปยเคมในระดบทเพมมากขน โดยมตนทนการผลตไตสงขนเปนเงาตามตว

แนวคดเกยวกบระบบผลตในการทำาเกษตรกรรมยงยน จงเนนทการปรบเปลยนระบบการผลต เพราะ ‘ดน’ คอหวใจสำาคญของเกษตรกรรมแบบยงยน

สมคด ฉมมากรม เปนเกษตรกรแหงอำาเภอ นาบว จงหวดพษณโลก เธอสารภาพวารจกดนบนทดนของตวเองเมอ 5 ปทแลว แตกวาจะรจกดนของตวเอง กหลงจากเรมศกษาความรเรองเกษตรกรรมยงยนเมอ 16 ปกอน เรมจากเรยนรกบหนวยงานทใหความรเกยวกบ เกษตรกรรมยงยนอยางสำานกวจยและพฒนาการเกษตร ศกษาในเชงวชาการเกษตรกบมหาวทยาลยทงในและนอกจงหวด เดนทางไปในชมชนอนๆ ทเปนเครอขาย เพอเรยนรเทคนคการผลตจากทอน เธอเดนทางพบปะแลกเปลยนกบปราชญเรองดนทงในและนอกตำาบล

สงแรกทเกษตรกรหญงคนนเรมตนกคอ “การทำาปยหมกปยชวภาพเพอลดตนทน เรากคาดหวงวามนจะชวยปรบสภาพดนโดยทเราไมรเลยดวยซำาวาดนของเราเปนดนแบบไหน รแตวาอยากปรบดนใหดขน ชวงทฉนใชปยหมกปยชวภาพ ผลผลตกไมไดเพมขนนะ เพยงแตลดตนทนการผลตบางสวนเทานน”

วนหนงเธอไดพบกบนกวชาการจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร นกวชาการทานนนชกชวนเกษตรกรใหความสำาคญเรองดน เพราะ “เกษตรกรจำาตองรจกดนของตวเองกอนวาดนในไรในนาเปนเนอดนแบบไหน ดนทราย ดนรวน หรอดนเหนยว ถาไมรจกดนเรากแคทำาผานไปแคนนเอง”

วาดวยเรองดน

in & outวรพงษ สนทรฉตราวฒน

17 :

ในป 2551 สมคดพบวา ดนของเธอเปนชดดนรอยเอด (Roi-et series: Re) เปนดนรวนปนทราย สนำาตาลเทา เมอเกษตรกรรชดดนของตวเองจะทำาใหรการเทยบสตรปยใหเหมาะสมกบดนของตวเองและพชทตองการปลก สมคดรวาดนของเธอมสภาพการระบายนำาคอนขางเลว การไหลบาของนำาบนผวดนนนกชา การซมผานไดของนำาอยในระดบปานกลางถงชา และเธอยงรดวยวาดนของเธอตองการไนโตรเจน

เธอเดนทางไปทมหาวทยาลยนเรศวรเพอคนหาวาไนโตรเจนมาจากไหน?

คำาตอบลอยบนผวนำา ‘แหนแดง’ เปนเฟรนนำาขนาดเลกลอยบนผวนำา

แหนแดงใชเปนปยพชสดในนาขาวทดแทนปยเคมไนโตรเจน โดยทในโพรงใบแหนแดงสามารถดงเอาไนโตรเจนจากอากาศมาใชสำาหรบการเจรญเตบโตและขยายพนธ นอกจากแหนแดงยงทำาใหพชสามารถนำาไปใชประโยชนไดเรวขน ลดปรมาณวชพชในนาขาว แหนแดง จะคลมผวนำาปองกนไมใหแสงแดดสองลงไปในนำา ทำาใหวชพชในนำาเจรญเตบโตไดไมเตมท

หลงทดลองปลกแหนแดงในแปลงนา สมคดเกบตวอยางดนในแปลงนาไปตรวจวเคราะหคณภาพพบวาธาตอาหารในดนมไนโตรเจนเพมขน จากเดมดนมไนโตรเจนระดบตำามาก หลงปลกแหนแดงในนาขาว ดนของเธอมไนโตรเจนเพมขนเปนระดบตำา เพราะ “เราไมสามารถใชเวลาเพยงปเดยว การปรบดน ตองใชเวลานาน”

นอกจากสมคดแลว เกษตรกรตำาบลนาบวเรมทำาความรจกกบดนของตวเองมากขน ในการตรวจวเคราะหคณภาพหาธาตอาหารในดนจะคนหาธาตอาหาร 3 ตวหลกทพชตองการ คอ ไนโตรเจน ฟอสฟอรส

และโปรแตสเซยม นอกจากดนบนทดนของตวเอง สมคดยงพบวาดนสวนใหญในชมชนตำาบลนาบวมไนโตรเจนตำามาก

หลงจากรสภาพดน เกษตรกรในตำาบลนาบวจงเรมรวมกลมกน เกษตรกรทสนใจเรองปยจดตงกลมกองทนผทำาปยบานนาบว เกษตรกรทสนใจเรองดนจดตง กลมเกษตรกรมออาชพ

ในการตรวจวเคราะหคณภาพดนแกเกษตรกรโดยกลมจตอาสา มการเชญเกษตรกรรวมเรยนรการเกบตวอยางดนทถกวธ แมไมอยากใหใครเรยกวา ‘หมอดน’ แตปฏเสธไมไดวาเธอมความรและการปฏบตไมตางไปจากคำาเรยกนน เธอใหคำาปรกษาเรองดนแกเกษตรกรคนอน ทกครงทมการตรวจวเคราะหคณภาพดน สมคดพยายามถายทอดวธการและความรในการตรวจคณภาพดน เธอมองวานคอเรองพนฐานทเกษตรกรควรทำาไดเอง ทกคน

“อะไรคอสงทคณเรยนรจากดน?”“ดนกมชวตเหมอนเรา ถาเราใชงานเขามาก

สขภาพกเสอมโทรม เหมอนเราทำางานหนกเรากเหนอยเรากปวย วนหนงเมอดนปวยแลวเขาไมสามารถใหผลผลตกบเราได ไมวาเราจะใสปยอะไรไป เราตองมาปรบปรงใหเขาดขน คำาวาดนดกคอ ดนทสามารถรบไดทกอยางทำาใหพชเจรญเตบโต”

FEaturEsศธร กลรดาธร วาฤทธ ศรพทยาโรจนกตตศกด กวกจมณ บงกช สบสจจวฒน

นบแตการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 ในป พ.ศ. 2504 ทมงเนนการเจรญเตบโต และเสถยรภาพทางเศรษฐกจของประเทศเปนเปาหมายในการพฒนา โดยใหความสำ คญกบการพฒนาโครงสรางพนฐาน เชน ถนนหนทาง เขอน ระบบชลประทาน เศรษฐกจ เพอเปนรากฐานในการรองรบกบการขยายตวของภาคอตสาหกรรม และธรกจการคา นบวาประเทศไทย ไดกาวเขาสยคของการพฒนาตามประเทศตะวนตกอยางแทจรง

การพฒนาสงคม ชมชน และทองถนดวยวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม

การขยายตวของภาคอตสาหกรรมทำาใหประเทศไทยเขาสระบบทนนยมอยางสมบรณ มความเจรญเตบโตทางดานวตถอยางรวดเรว โครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศเปลยนแปลงจากภาคการเกษตร ไปเปนภาคอตสาหกรรมเปนหลก สวนระบบการผลตในภาคการเกษตรไดเปลยนแปลงไปสระบบการผลตเพอการสงออกแทนการผลตเพอการบรโภคมากยงขน

ขณะทการถอครองทดนทำากนของชาวบานเรมมจำานวนนอยลง อนเปนผลพวงของการพฒนาประเทศโดยมงเนนอตสาหกรรมเปนแกนหลกตามนโยบายของรฐบาล ซงทำาใหเกดการพฒนาของชมชนเมองมากยงขน

สงทตามมากคอปญหาตางๆ ทเกดขนอยางมากมายอนเนองมาจากการพฒนาทขาดความสมดล เชน การอพยพของประชากรจากชนบทเขาสเมองมจำานวนเพมยงขน ความแตกตางของการพฒนาชมชนเมองและชมชนชายขอบ ความเหลอมลำาระหวางชนชน ชองวางของรายไดระหวางคนจนกบคนรวยนบวนยงหางกนมากยงขน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมถกทำาลายและเสอมโทรม เปนตน

สงเหลานนบเปนผลทเกดจากความลมเหลวของการพฒนาประเทศทมงเนนเศรษฐกจเปนหลกตามแผนพฒนาฯ ฉบบท 1 – ฉบบท 7 ซงยงคงเหนถงปจจบน

19 :

แผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) นบเปนจดเปลยนสำาคญของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ และการมสวนรวมของภาคประชาชนและทกภาคสวนแบบบรณาการองครวม ใหความสำาคญกบการพฒนาทเกดความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ทมงเนนคนเปนศนยกลางของการพฒนา โดยใชเศรษฐกจเปนปจจยเสรมในการพฒนาเพอใหคน มความสขและมคณภาพชวตทดขน

ตอมาในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 และ ฉบบท 10 ยงคงมงเนนการพฒนาทเกดความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยไดอนเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาเปนแนวปฏบตในการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม ‘คนเปนศนยกลางการพฒนา’ และใหความสำาคญตอการรวมพลงสงคมในการพฒนา ตลอดจนการกระจายอำานาจการปกครอง (decentralization) ซงใหอำานาจแกชมชนและทองถน ในการบรหารทรพยากร การปกครอง ประชากรในพนทดวยตนเอง

เมอพจารณาสถานการณภายนอกประเทศ จะพบวา ในป พ.ศ. 2555 International Institute for Management Development หรอ IMD ไดจดอนดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไทยอยในอนดบท 30 จาก 59 ประเทศ และ World Economic Forum หรอ WEF ไดวเคราะหดชนความสามารถในการแขงขนรวมของประเทศไทย อยในอนดบท 38 จาก 144 ประเทศ และเมอยอนกลบมาดขอมลยอนหลงจะพบวาอนดบขดความสามารถของประเทศไทยไดคงอยในอนดบทใกลเคยงกบอนดบในป พ.ศ. 2555 มาอยางยาวนาน และสามารถคาดการณไดวาหากประเทศไทยยงไมพฒนาหรอปรบเปลยนแนวทางการบรหารประเทศ ประเทศไทยจะยงคงอยทเดมหรอถอยหลง และไดแตเฝามองดประเทศเพอนบานเดนผานและนำาหนาไป

ประเทศทพฒนาแลวจะใหความสำาคญตอการพฒนาประเทศดวยวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม (วทน.) โดยมการลงทนดานการวจยและพฒนาเปนปจจยสำาคญทสะทอนใหเหนถงระดบการพฒนา วทน. ของประเทศ

0 20 40 60 80 100

100.00

93.36

92.78

90.53

89.86

89.58

89.13

88.44

86.20

85.50

72.97

31.88

Overall Competitiveness Ranking (IMD 2013)

1 USA (2)

2 Switzerland (3)

3 Hong Kong (1)

4 Sweden (5)

5 Singapore (4)

6 Norway (8)

7 Canada (6)

8 UAE (16)

9 Germany (9)

10 Qatar (10)

27 Thailand (30)

60 Venezuela (59)

: 20

ทผานมาพบวาการลงทนดานการวจยและพฒนาจะมความสมพนธกบการเตบโตของ GDP อยางม นยสำาคญ ซงเหนไดชดเจนจากการพฒนาของประเทศเกาหลใตในชวงระยะเวลาทผานมา ไดมการลงทนดานการวจยและพฒนาในอตราทสงขน และมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนอง จงสงผลตอการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศเกาหลทสามารถเตบโตไดอยางกาวกระโดดภายในชวงระยะเวลาสนๆ ขณะทการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยนบตงแตป พ.ศ. 2542 ถงปจจบนมอตราการลงทนดานการวจยและพฒนาประมาณรอยละ 0.23 / GDP เทานน

ปจจบนรฐบาลจงไดกำาหนดใหมยทธศาสตรประเทศ (Country Strategy) ภายใตวสยทศน : ‘ประเทศไทยมขดความสามารถในการแขงขน คนไทยอยดกนด มความเสมอภาคและเปนธรรม’ โดยมหลกของยทธศาสตร คอ ‘ตอยอดรายไดจากฐานเดม สรางรายไดจากโอกาสใหม เพอความสมดล และการพฒนาอยางยงยน’ และไดกำาหนดใหการลดความเหลอมลำา (Inclusive Growth) เปนวาระแหงชาต

ซงครอบคลมใน 7 ประเดนการพฒนา ประกอบดวย ดานสขภาพ สวสดการและสขภาวะของประชาชน การศกษาทมคณภาพเทาเทยม การพฒนาแรงงาน การสรางระบบมาตรฐานความเปนธรรม ตลอดจนการเตรยมความพรอมเพอเขาสประชาคมอาเซยนใหกบประชาชน เปนเรองทประเทศไทยตองตระหนกถงสถานะของประเทศ และตองเรงวางแผนการพฒนาเพอใหประเทศไทยมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศมากขน และหลดพนจากกบดกของประเทศ รายไดปานกลาง

ดงนน รฐบาลไดกำาหนดใหมการนำาวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม (วทน.) เขามามบทบาทใน 4 ประเดน คอ (1) การขบเคลอนคาใชจายดานการวจยและพฒนาเปนรอยละ 1 ของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (2) สงเสรมบคลากรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยภาครฐไปปฏบตงานในภาค อตสาหกรรม (3) การใชประโยชนจากกำาลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย และ (4) การใชประโยชนจากอทยานวทยาศาสตรภมภาค

Source: 1. Main Science and Technology Indicators, June 2008 2. International Insitute for Management Development (2008). World Competiveness Yearbook 2008. 3. สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตและสำานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต 4. Young Ok-Ahn (2009). Building Korea with Science, Technology and Innovation.

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

0

5000

10000

15000

20000

25000

1967

1970

1975

1980

1985

1990

1995

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2010

2015

2020

R&D Investments and Activities

Contribute to the Growth of GDP

GERD

/GDP

(%)

GDP/

Capi

tal

Korea

0.20

1,600

2,600 2,000

3,1004,210

4,600

8,200

12,800

16,500

21,100

0.26 0.25 0.26 0.26 0.25 0.250.24 0.24 0.23

0.370.42

0.56

1.52

1.87

2.50

2.25

2.65 2.59

2.532.63

2.85

2.99

3.22

Thailand

$ US

21 :

และเมอพจารณาพระราชบญญตวาดวยวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต พ.ศ. 2551 ซงกำาหนดใหมคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (กวทน.) เพอทำาหนาทจดทำานโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ตลอดจนสงเสรมสนบสนน ผลกดนการดำาเนนงานตามนโยบายและแผนดงกลาว และตดตามประเมนผลอยางเปนระบบและตอเนอง

ดงนนสำานกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) ในฐานะฝายเลขานการของ กวทน. จงไดดำาเนนการจดทำานโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 - 2564) เสนอตอ กวทน. และไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรเมอ วนท 17 เม.ย. 2555 โดยการจดทำานโยบายและแผน วทน.แหงชาตฉบบน จดทำาขนภายใตความเชอมโยงของแผนทเกยวของ อาท แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนยทธศาสตรระดบกระทรวง ตลอดจนประเดนหลกทคาดวาจะม ผลกระทบตอการพฒนาประเทศในอก 10 ปขางหนา ไดแก สงคมและวถชวต สขภาพ ภมรฐศาสตรและการกระจายความเจรญ เศรษฐกจและการคา ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และภาวะโลกรอน พลงงานยงยน เกษตรอาหาร และการเปลยนแปลงดานวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม รวมทงผลการพฒนาประเทศทผานมา และขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไทยในเวทโลก

นโยบายและแผน วทน. แหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 – 2564) เปนนโยบายและแผนยทธศาสตรแหงชาต ท จ ด ทำ า ข น เ พ อ แ ก ไ ข ป ญ ห า ด า นการพฒนา วทน. ของประเทศไทยในปจจบน และชนำาแนวทางในการพฒนา ในอนาคต รวมทงการดำาเนนงานทควรใหความสำาคญอยางตอเนองจากการดำาเนนงานดานการพฒนา วทน. ทผานมา ของหนวยงานตางๆ ทงภาครฐและเอกชน เพอใหครอบคลมแนวทางการพฒนา วทน. ทมประสทธภาพ สามารถขบเคลอนประเทศไทยไปสเศรษฐกจสงคมฐานความร และเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ บคลากรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดรบการพฒนาใหสมดลทงปรมาณและคณภาพ ลดการพงพงผลตภณฑ อปกรณ และเทคโนโลยจากตางประเทศ ประชาชนไดรบประโยชนจากการลงทนดานการวจยและพฒนา ไดรบการถายทอดเทคโนโลย มความรอบรและความสามารถดาน วทน. เพมขน รเทาทนการเปลยนแปลงทรวดเรว มระบบภมคมกน

การสรางความสามารถในการแขงขน(Growth & Competitiveness)

หลดพนประเทศจากรายไดปานกลาง

ปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐ

ลดความเหลอมลำ

เปนมตรตอสงแวดลอม

การสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม

(Green Growth)

การสรางโอกาสความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม(Inclusive Growth)

คน /

คณภา

พชวต

/ ความ

ร / ยต

ธรรม

โครงสรางพนฐาน / ผลตภาพ / วจยและพฒนา

กฎระเบยบ

: 22

ในตวทดและสามารถใชวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมใหเปนประโยชนตอการดำารงชวตของตนเอง และเพอใหแผนฉบบนสามารถครอบคลมในทกระดบ ทกมต และทกภาคสวนของการพฒนา วทน. ของประเทศไทย ซงสอดคลองตามยทธศาสตรการพฒนาประเทศ

ทงน นโยบายและแผน วทน.ฯ ไดกำาหนดวสยทศนไววา ‘นวตกรรมเขยว เพอสงคมทมคณภาพและเศรษฐกจทมเสถยรภาพ’ ซงมงเนนการนำา วทน. ไปสงเสรมและสนบสนนใหเกดการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ควบคกบการพฒนาสงคม ชมชนและทองถนซงถอเปนรากฐานทสำาคญใหมความเขมแขง มภมตานทาน เตรยมพรอมรบการเปลยนแปลงของบรบทโลก โดย วทน. ควรเขามามสวนเสรมการพฒนาดานสขภาพและสขภาวะของประชาชน เสรมสรางสงคมฐานความร และสนบสนนการเสรมสรางขดความสามารถของทองถนและชมชน

ท ผานมา สวทน. ไดดำาเนนการขบเคลอนนโยบายและแผน วทน. ฉบบดงกลาว ในพนทนำารองซงครอบคลม 7 พนท ทวประเทศ ทงในระดบกลมจงหวด จงหวด ชมชน บนแนวคดทสอดคลองกบแนวทางการบรหารราชการแผนดนหรอนโยบายและแผนระดบชาตตางๆ คอใหประชาชนในพนทไดเขามารวมวางแผน พจารณาและตดสนใจในการบรหารจดการพนทของตนเองใหมประสทธภาพ ดงนน สวทน. จงไดรวมกบเครอ

ขายมหาวทยาลย ซงถอเปนหนวยงานในพนท มความเปนกลาง มองคความรและเทคโนโลยตางๆ และพรอมใหคำาแนะนำาและสนบสนนการแกไขปญหาของประชาชนในพนทใหเปนไปอยางมประสทธภาพยงขน โดยในเบองตน สวทน. ไดรวมกบมหาวทยาลยของรฐ 7 แหง เพอดำาเนนการศกษาความตองการการใช วทน. ในพนท 7 ภมภาค โดยมเครอขายความรวมมอ ไดแก • มหาวทยาลยเชยงใหม รบผดชอบพนทภาคเหนอ

ตอนบน • มหาวทยาลยนเรศวร รบผดชอบพนทภาคเหนอ

ตอนลาง • มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน

รบผดชอบพนทภาคกลางและภาคตะวนตก • มหาวทยาลยบรพา รบผดชอบพนทภาคตะวนออก • มหาวทยาลยขอนแกน รบผดชอบพนทภาคตะวนออก

เฉยงเหนอตอนบน • มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร รบผดชอบพนทภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง• มหาวทยาลยสงขลานครนทร รบผดชอบพนทภาคใต

สวทน. ไดนำาบทสรปความตองการ วทน. จาก ผมสวนเกยวของในพนทมาวเคราะหและสงเคราะห เพอจดทำาเปนขอเสนอแนะเชงนโยบาย เพอนำา วทน. ไปใชในการพฒนาพนทตอไป

การผลกดนนโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 - 2564) ไปสการปฏบตรายพนท ในระดบกลมจงหวดและจงหวด

ในป พ.ศ. 2555 - 2556 สวทน. ไดนำาบทสรปจากการศกษาความตองการ วทน. ทไดเบองตนไปผลกดน ใหเกดการขบเคลอนนโยบายและแผน วทน.แหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 - 2564) ไปสการปฏบตรายพนทนำารองใน 7 พนท ประกอบดวย 6 จงหวด (เชยงใหม พษณโลก ขอนแกน นครราชสมา จนทบร และสงขลา) และ 1 กลมจงหวด (กลมจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย สงขลา สตล ยะลา ปตตาน และนราธวาส)

โดยสามารถเสนอแนะแผนงานในรปแบบของแผนงานโครงการทเปนภารกจประจำา หรอในมตของโครงการลงทนขนาดใหญ (Mega Project) ดาน วทน. ทม ความสอดคลองกบนโยบายและแผน วทน. ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 – 2564) และผลกดนไปสการปฏบต โดยจงหวดไดบรรจแผนงานโครงการดาน วทน. ทมงบประมาณ และผรบผดชอบดำาเนนงานชดเจนเขาสแผนพฒนากลมจงหวดประจำาปงบประมาณ พ.ศ. 2557 หรอแผนปฏบตราชการประจำาปของกลมจงหวดประจำาปงบประมาณ พ.ศ. 2557 และจากน สวทน. จะเขาสกาวตอไปในการตดตามและประเมนผลการดำาเนนงานของหนวยงาน ในพนท ขณะเดยวกนกยงคงตองสรางกลไกและเครองมอเพอระจายแนวคด และวธการจดทำานโยบายและแผนในการบรหารทองถนอยางมประสทธภาพดวย วทน. ตอไป

23 : 23 :

การผลกดนนโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2555 - 2564) ไปสการปฏบตรายพนท ในระดบชมชน

นอกเหนอจากการพฒนาสงคม ชมชน และทองถน ในระดบจงหวดและกลมจงหวดแลว สวทน. ยงไดดำาเนนการศกษาเชงทดลองในระดบชมชน โดยวตถประสงคของการผลกดนนโยบายและแผน วทน. ไปสการปฏบตรายพนทในระดบชมชน ในชวงตนเปนการเตรยมความพรอมของชมชนใหตระหนกถงความสำาคญของการพฒนาพนทดวย วทน. ควบคกบการศกษาเชงทดลองในการจดทำาแผนการพฒนาชมชนอยางมสวนรวมของประชาชนในพนท เพอใหการจดทำาแผนฯ ดงกลาว ตอบโจทยความตองการของประชาชนในพนทไดอยางตรงจด และทำาใหประชาชนในพนทเกดการมสวนรวมและเรยนรวธการแกไขปญหาดงกลาว

การดำาเนนงานเพอการศกษาเชงทดลอง ‘ชมชนนวตกรรม’ สวทน. ไดวางแผนดำาเนนงานเพอคดเลอกชมชนเพอเปนตวแทนภมภาคเขามารวมดำาเนนการ และไดกำาหนดหลกเกณฑการพจารณาคดเลอกชมชน ประกอบดวย

ชมชนแมทา อำเภอแมออน จงหวดเชยงใหม

ชมชนบานเขานอย อำเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก

ชมชนบานหนองฮ อำเภอเมอง จงหวดขอนแกน

กลมแมบานเกษตรกรเขาบายศร อำเภอทาใหม จงหวดจนทบร

ชมชนบานทาหน อำเภอสทงพระ จงหวดสงขลา

ภาคเหนอ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาคตะวนออก

ภาคใต

1. ชมชนมความเขมแขงและผนำามความพรอม

2. ชมชนมการบรหารจดการชมชนทด 3. ชมชนมการบรณาการความรวมมอ

กบหนวยงานภาครฐหรอมหาวทยาลย 4. ชมชนมปญหาเรงดวนทควรไดรบ

การแกไข5. เปนชมชนทมศกยภาพทจะดำาเนน

งาน อนหมายถง ชมชนทมความคดรเรมสรางสรรค มความเขาใจเกยวกบ วทน. ความสามคค โดยการรวมกลมในรปแบบสหกรณหรอกลมสมาชกตางๆ เพอดำาเนนการพฒนาชมชน

จากการพจารณาตามหลกเกณฑ สามารถคดเลอกชมชนเขารวมการศกษาเชงทดลองรวมใน 7 ภมภาค ประกอบดวย

: 24

จากผลการทดลอง ‘ชมชนนวตกรรม’ ทำาใหสงคม ชมชนและทองถน ไดตระหนกถงความสำาคญของการพฒนาพนทดวย วทน. และเรยนรการพฒนาพนทดวย วทน. อยางมระบบมากยงขน ซงองคประกอบของการพฒนานน จะแตกตางกนออกไปตามบรบทของพนท แตเปนทนาสงเกตวาการดำาเนนการตองอาศยผนำาการเปลยนแปลง หรอ Change Agent เขามาเปนตวกระตน และเชอมโยงระหวางพนทกบผมเทคโนโลย เพอใหปญหาไดรบการแกไข ซง Change Agent อาจจะเปนผนำาชมชน นกวชาการ หรอภาคเอกชนทตองการถายทอดเทคโนโลยเขามารวมดำาเนนงาน แตตองกำาหนดหลกเกณฑของ Change Agent ใหชดเจน เพอไมใหเกดการชนำาหรอชกชวนใหชมชนสนใจในประเดนทางวชาการทตนเองสนใจ หากแตตองกำาหนดเปาหมายวาตองสรรหาเทคโนโลยหรอ องคความรทเหมาะสมตอการแกไขปญหาทตรงจดใหกบชมชนและทองถน โดยตองสอดคลองกบวถชวตและภมปญญาทองถนทมอยเดม

นอกจากน ปจจยเออและโครงสรางพนฐานทจำาเปนตอการพฒนาสงคม ชมชน และทองถน เชน กองทน มาตรการทางการเงน กฎ ระเบยบ ยงเปนอปสรรคสำาคญในการพฒนาตอยอดเชงพาณชยใหกบผลงานของชมชนและทองถนทมความพรอม

ในขณะทชมชนและสงคมโดยสวนใหญยงรอการชวยเหลอจากภาครฐ ซงมงบประมาณในการดำาเนนงาน ทจำากด ดงนน สงททาทายของการพฒนา คอ จะทำาอยางไรประชาชนจงจะลดการพงพาภาครฐ และสามารถวางแผนเพอสรางมลคาเพมใหกบสนคาและชมชน จากการตอยอดทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรมนษย และ องคความรทองถน ใหเกดการใชประโยชนสงสดและสรางรายไดใหกบทองถน

ซงหากสามารถดำาเนนการได จะชวยลดภาระคาใชจายทภาครฐตองแบกรบ และขณะเดยวกน ประชาชนในพนทกสามารถสรางรายไดเขาชมชนและทองถนรวมดวยได โดยตองสอดคลองกบวถชวตและภมปญญาทองถนทมอยเดม

สวทน. ไดดำาเนนการศกษารปแบบ ‘การสรางนวตกรรมทวถง’ (Inclusive Innovation) ซงหมายความถงการพฒนานวตกรรมซงอาจอยในรปแบบของผลตภณฑ หรอการบรการทมศกยภาพสง ทตอบสนองความตองการขนพนฐานของประชาชนฐานลางของสงคมซงเปนผทมรายไดตำาหรอคนยากจน โดยตองสามารถผลตไดดวยตนทนทถกกวาเทคโนโลยทมขายอยในทองตลาด ควบคกบการดำาเนนโครงการ ‘ชมชนนวตกรรม’ ซงเปนการศกษารปแบบการขบเคลอนนโยบายและแผน วทน. ในระดบสงคม ชมชนและทองถน โดย สวทน.

คาดหวงวาผลการจากศกษาในครงน จะสามารถเสนอแนะ เครองมอหรอกลไกในการถายทอดเทคโนโลยและกระจายองคความรดาน วทน. ไปสทองถน เพอเสนอตอผบรหารประเทศเพอพจารณาผลกดนเชงนโยบายตอไป โดยในป พ.ศ. 2555 สวทน. ไดทบทวนเทคโนโลยทเหมาะสมในการขยายผลทสงคมและชมชนสามารถ

ประยกตใชรวมกนได และเนองจากประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม สวทน. จงไดมงเปาไปทการแกไขปญหาของเกษตรกร ซงประสบกบปญหาสำาคญอนเกยวเนองกบการเจรญเตบโตของพชผลทางการเกษตร เชน แมลงศตรพช ภยธรรมชาต เปนตน

สวทน . ว า ง แผนท จ ะ เป นกล ไก ในกา ร บรณาการการพฒนาประเทศดวย วทน. รวมกบหนวยงาน ทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคการศกษา และภาคประชาชน เพอนำาบทเรยนและขอเสนอแนะเชงนโยบายตางๆ มากำาหนดกรอบดำาเนนการ วางแนวทางการพฒนาเพอสรางความเขมแขงของประเทศ โดยเฉพาะในภาคสงคม ชมชนและทองถน ใหมความตระหนกในประเดนการพฒนาพนทของตนดวย วทน. เพอสรางรากฐานทเขมแขงใหกบประเทศ และ ผลกดนใหประเทศไทยกาวพนความเปนประเทศในกลมรายไดปานกลางตอไป

การถอดแบบเรยนรเพอสรางนวตกรรมทวถงของประเทศไทย

25 :

กรณศกษา: การใช วทน. แกปญหาแมลงศตรพช

ในเบองตน สวทน. ไดทบทวนงานวจยเรองผลการใชเชอราบวเวอรเรยในการกำาจดเพลยในนาขาวของชาวนา อำาเภอผกไห จงหวดพระนครศรอยธยา เชอราบวเวอรเรย (Beauveria bassiasna หรอ Bb) เปนจลนทรยททำาใหเกดโรคกบแมลง สามารถทำาลายแมลงทเปนศตรพชไดหลายชนด เกษตรกรจงใชประโยชนจากเชอ Bb ในการกำาจดศตรพชทดแทนการใชสารเคม โดยพชเศรษฐกจทเราสามารถใชเชอบวเวอรเรยในการกำาจดศตรพชได ไดแก ขาว (เพลยกระโดด) มนสำาปะหลง (เพลยแปง) พชผก (เพลยออน เพลยไฟ ไรขาว) สม (เพลยออนสม) และมะมวง (เพลยจกจนมะมวง) เปนตน

โดยสปอรของเชอรา Bb จะเขาสมผสกบผวของแมลงทเปนศตรพชและงอกเสนใยแทงผานผวหนงเขาไปในลำาตวของมน แลวขยายจำานวนโดยใชเนอเยอของแมลงเปนอาหารจนทำาใหแมลงตายในทสด อยางไรกตาม เชอรา Bb เปนทนยมใชในการกำาจดเพลยใน นาขาวมากกวาในสวนผลไม เชน มะมวง เนองจากชาวสวนผลไมมรายไดสงกวาเมอเทยบกบชาวนา จงนยมใชสารเคมซงมราคาแพงกวาและออกฤทธทำาลายศตรพช

รนแรงและฉบพลนกวา การศกษาวจยเรองการใชเชอรา Bb กำาจดเพลยใน

นาขาวไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐหลายหนวยงาน เชน สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต (BIOTEC) เปนตน โดยไดมการลงมอศกษาวจยในแปลงนาของชาวนาในอำาเภอผกไห จงหวดพระนครศรอยธยา ผลการทดสอบพบผลเชงประจกษในการกำาจดเพลยกระโดด

ทงน การใชเชอรา Bb มตนทนการผลตทตำากวาการใชสารเคม โดยการใชเชอรามตนทนอยทประมาณ 3,000 บาทตอไร ขณะทการใชสารเคมกำาจดศตรพชมตนทนท 5,000-7,000 บาทตอไร ตอมาจงไดมการรเรมรวมกลมผผลตเชอรา Bb เพอใชกนในกลมสมาชกและจำาหนายใหแกเกษตรกรทงในและนอกพนทอำาเภอผกไห

การมผผลตและจำาหนายเชอรา Bb ในชมชนถอเปนการอำานวยความสะดวกในการใชเทคโนโลยใหแกเกษตรกรในชมชน และเปนกลไกทชวยทำาใหการใชเทคโนโลยดงกลาวสามารถขยายวงกวางไปได อยางไรกตาม การดำาเนนงานดงกลาวกประสบความสำาเรจเพยงระดบหนง เนองจากผผลตยงไมมนใจวา

: 26

1. นโยบายและแผนวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต

ฉบบท 1 (พ.ศ.2555-2564) สำานกงานคณะกรรมการนโยบาย

วทยาศาสตรเทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) พ.ศ.

2555

2. รายงานฉบบสมบรณ เรอง ขอเสนอเชงนโยบายนวตกรรมทวถง

(Inclusive Innovation) สำาหรบประเทศไทย เสนอตอ สวทน.

โดย ศเรนทร ฐปนางกร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา

ธนบร พ.ศ. 2556

3. หนงสอสมชชาชมชนดานวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม

โดย สวทน.

4. http://donchedi.suphanburi.doae.go.th/bb.htm สบคนเมอ

วนท 10 ธนวาคม 2556

แหลงอางอง:

จะขยายตลาดไดหากผลตดวยกำาลงการผลตทสงกวาปจจบน (กำาลงการผลตปจจบนคอ 5,000 ถง หรอประมาณ 2,500 กโลกรมตอป) ประกอบกบการเพาะเลยงเชอมขนตอนทยงยาก เกษตรกรจงไมนยมเลยงเชอเพอขายหรอใชเองในครวเรอน นอกจากนขนตอนการใชงานกมความซบซอน ตองนำาเชอทเลยงได มาบด ปน ผสมนำา และทงใหตกตะกอนซงใชเวลา 1-2 ชวโมง กอนจะนำาไปฉดในแปลงนา ตองฉดเฉพาะในขณะทอณหภมไมเกน 38 องศาเซลเซยส เชน เวลาเชาตร หรอเวลาเยน ไมมความสะดวกในการใช ทำาใหขาดความนยมในหมเกษตรกร อายการใชงานของผลตภณฑเองกสนเมอเทยบกบสารเคมปราบศตรพช นอกจากน เกษตรกรยงเชอมนในการใชสารเคมมากกวาการใชวธทางชวภาพซงใหผลการกำาจดศตรพชทชากวา

การขยายผลการใชเชอรา Bb ตองพบกบ ความทาทายหลายประการ เชน การพฒนากระบวนการผลตใหมความซบซอนนอยลงและผลตภณฑถกนำาไปใชงายขน ยกตวอยางโจทยวจยทกำาลงอยระหวางการพฒนา คอ การพฒนาเชอทอยในรปของเหลวเพอความสะดวกในการใชงาน การใชขาวสารซงหาไดงายและมราคาถกเปนอาหารเลยงเชอ ซงจะทำาใหเชอราทได

มสดสวนของสปอรตอเสนใยสงกวาเมอเลยงเชอดวยขาวโพด และเพมประสทธภาพในการกำาจดเพลยใหมากขนกวาเดม รวมถงอาจเปรยบเทยบประสทธภาพของเชอราทผลตโดยใชขาวสายพนธตางๆ เปนอาหารเลยงเชอ ทงน ตองมการสรางแรงจงใจใหนกวจยจากภาครฐเหนความสำาคญในการทำางานวจยเพอชมชน เทยบเทากบการทำาวจยเชงวชาการเพอตพมพ

นอกจากน ความทาทายดานการตลาดกเปนอกปจจยทมความสำาคญ ผลตภณฑทางชวภาพของชาวบานอาจไมสามารถแขงขนดานการตลาดกบสารเคมปราบศตรพชซงมกจกรรมสงเสรมการขาย เชน การใหของแถมเมอซอผลตภณฑ การโฆษณาชวนเชอ การมตวแทนจำาหนายทเขาถงกลมลกคาไดครอบคลมพนทมากกวา เปนตน และปจจยทสำาคญทสดของการขยายผลการใชเทคโนโลยกคอ การมสวนรวมของชมชนตงแตการผลตไปจนถงการใชผลตภณฑ ซงจะทำาไดตอเมอเกดกรณตวอยางทประสบความสำาเรจอยางเปนรปธรรม อนจะกอใหเกดกระแสการบอกตอ และทำาใหเกดการยอมรบ ในเทคโนโลยอยางคอยเปนคอยไป

27 :

smart liFE

ชาวนาวนหยด กบ

ระบบเปยกสลบแหงแกลงขาว

วาฤทธ ศรพทยาโรจน

ในแปลงนา ดวยเทคโนโลยการทำานาตามระบบ SRI (System of Rice Intensification) รวมกบเทคนคการบรหารจดการนำาในนาขาวตามหลก AWD (Alternate Wetting and Drying) ประยกตใชกบการเลยงแหนแดง และเปดเพอเปนเครองมอกำาจดวชพชและเพมธาตอาหารในแปลงนา ภายใตการเรยกกระบวนการนของกลมชาวนาวนหยดวา ‘เปยกสลบแหง แกลงขาว’

ซงชวยลดตนทนการทำานา ใชศกยภาพของตนขาว ในการเจรญเตบโตหาอาหาร แตกกอ สรางผลผลต และงายตอการจดการเรองตางๆ ลดโอกาสในการเปนโรคและแมลงขาวใหนอยลง ควบคกบการใชแหนแดง (azolla) และเปด เปนตวชวยในการใหสารอาหารและกำาจดศตรพชแกตนขาว ตลอดจนไดพฒนาตนแบบเครองมอและอปกรณในนา เชนทอแกลงขาว เครองตตารางนาโยน และอปกรณกำาจดวชพชในรองนาดำา ใหมตนทนตำาลงเพอลดตนทนเครองจกรกล

เครอขายชาวนาวนหยด นบเปนแรงกระตนให คนรนใหมซงมครอบครวประกอบอาชพชาวนา หนกลบ ไปชวยครอบครวทำานาโดยใชเวลาในชวงวนหยดทวางจากการทำางานหลก โดยแสดงบทบาทในฐานะเปน ผถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมในการทำานาใหแกครอบครว

หลายทานคงเบอหนายกบการใชชวตเปนมนษยเงนเดอน ในวฏจกรทมแตความสบสนวนวาย ผคนตองใชชวตอยบนความเรงรบ และการแขงขนตลอดเวลา แยง กนกนแยงกนใชในสภาพแวดลอมทแออดและเตมไปดวย สภาพปญหาอยางหลกเลยงไมได ผเขยนเชอวา คงมสกเสยวหนงของความคดของหลายๆ ทานอาจวางแผนทจะหนความวนวายและความอลหมานไปใชชวตหลงเกษยณ ดวยการใชชวตเปนชาวนาทามกลางธรรมชาตทสงบและบรสทธ

‘ชาวนาวนหยด’ กอตงโดย สภชย ปตวฒ ‘มนษยเงนเดอนวนธรรมดา ชาวนาวนหยด’ เปน

เครอขายสงคมออนไลนบนเฟซบคแฟนเพจ รวมกลม คนรนใหมทมแนวคดคลายคลงกน เหนประโยชนและความสำาคญของการทำานา ใหหนมาทำานาโดยใชเวลายามวางจากการทำางานประจำาในชวงวนหยด

เครอขายนสนบสนนใหใชองคความรและโอกาส ในการเขาถงเทคโนโลยใหเปนประโยชนตอการทำานา เพอ ลดตนทนการผลตขาว เพมผลผลตตอไร โดยมเปาหมายคอ การสรางความมนคงทางอาหารรวมกบชมชน และสงคมเมองใหเกดขนภายใตขอจำากดของทรพยากร เวลา และประสบการณ

ประยกตใชองคความรสากลสการปฏบตจรง

: 28

โดยการนำาองคความรตามหลกวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมทไดจากเวบเพจชาวนาวนหยดไปประยกตใช จนเกดผลในเชงประจกษแกชาวนารนพอรนแมไดเหนและเชอถงประโยชน และพรอมทจะทำาตามในครงตอๆ ไป ซงจะนำาไปสการแกไขปญหาตนทนการผลตของชาวนาสงอยางยงยน

นอกจากน ชาวนาวนหยด นบเปนแรงบนดาลใจใหแกคนรนใหมและผททำางานประจำาทไมเคยมพนฐานในการทำานา มความสนใจและหนมาทำานาควบคกบการประกอบอาชพหลก จงทำาใหเครอขายชาวนาวนหยดไดรบความนยมและขยายเครอขายเพมมากขน กอใหเกดชาวนารนใหม ทเรยกตวเองวา ‘ชาวนาวนหยด’ ในรปแบบตางๆ เชน ‘โปรแกรมเมอรวนธรรมดา ชาวนาวนหยด’ ‘พอคาวนธรรมดา ชาวนาวนหยด’ ‘ชางซอมธรรมดา ชาวนาวนหยด’ ‘พนกงานเอกชน ชาวนาวนหยด’ ‘นกศกษาปรญญาโท วนธรรมดา ชาวนาวนหยด’ ‘ครอาชวะวนธรรมดา ชาวนาวนหยด’

เอาละ ถงบรรทดน คณรแลวใชไหม วนหยดคณจะทำาอะไร

ผลจากการทำานา ตามแนวคดของ ‘ชาวนาวนหยด’ ชวยลดตนทนในการทำานาลงไรละประมาณ 3,000 บาท ขณะทปรมาณผลผลตสงถงไรละ 0.8-1 ตน ทำาใหชาวนามผลกำาไรขนตำาจากการทำานาประมาณ 10,000 บาทตอไร

‘ชาวนาวนหยด’ ยงชวยเปลยนแปลงภาพลกษณของการทำานาใหมภาพลกษณใหม โดยทำาใหเหนวาการทำานาไมไดเปนเรองทยากลำาบากหรอเหนดเหนอย และไมจำาเปนตองใชเวลาทงหมดกบการทำานา หากแตยงสามารถประกอบอาชพอนเปนหลก และใชเวลาในชวงวนหยดในการทำานากสามารถทำานาใหประสบความสำาเรจได

กลมชาวนาวนหยด มการรวมตวเพอรวมทำากจกรรมแลกเปลยนขอมลองคความร เทคโนโลยและนวตกรรม ในการทำานา ตลอดจนการรวมมอรวมใจในการทำากจกรรมตางๆ เปนระยะๆ และเปดรบบคคลภายนอกเขารวมกจกรรม โดยผทสนใจสามารถศกษาขอมลเพมเตมและตดตามความเคลอนไหวของ ชาวนาวนหยด ไดทาง Facebook Fan page ชาวนาวนหยด

ทมาภาพ: http://www.ชาวนาวนหยด.com

29 :

social&tEchnology

วทยาศาสตรบรการ

กรมวทยาศาสตรบรการมหนาทรบผดชอบในโครงการควบคมคณภาพและความปลอดภยของสนคา OTOP เพอรองรบการเปดประชาคมอาเซยน จงไดสงนกวทยาศาสตรลงพนทเพอเปนคณะทำางานรบรองคณภาพสนคาหนงตำาบลหนงผลตภณฑ เพมความปลอดภยของผบรโภค

จดเรมตนในการทำางาน แตไหนแตไรมา เราไมมหนวยงานดานวทยาศาสตรในจงหวดตางๆ เมอไมมหนวยงานในพนท ปญหาของเรากคอใครจะเปนตวแทนของเราในจงหวดนนๆ เพอรบโจทยรบปญหาจากพนทเขาสกระบวนการทางวทยาศาสตร คลนกเทคโนโลย ซงเปนงานหนงทไดอาศยกลไกของมหาวทยาลย ในพนทมารบโจทยตามความตองการของชมชน คลนกเทคโนโลยเปนดานแรก เมอชมชนแตละแหงมปญหา ทางมหาวทยาลยซงเปนเครอขายของคลนกจะรบโจทยแลวเขยนเปนโครงการเพอขอรบการสนบสนนจากกระทรวง นคอจดเรมตน

ในฐานะอธบดกรมวทยาศาสตรบรการ สงทดฉนอยากเหนคอ ทศนคตของชาวบานทมองวา วทยาศาสตรจบตองไดและไมยาก สงทเราอยากใหพวกเขาเหนกคอวทยาศาสตรเปนเรองในชวตประจำาวน

การลงพนทของเราในชวงแรกๆ นน ภาระหนาทหมดไปกบการแนะนำาตวเองวากรมวทยาศาสตรบรการคอใคร ทำาหนาทอะไร และจดนทรรศการ นำากรณตวอยางทประสบความสำาเรจจากการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการพฒนาผลตภณฑ มาสาธตใหพนทดวา สาเหตทเขาประสบความสำาเรจ เพราะเขาใชกลไกของวทยาศาสตร

ททำาเชนนนกเพอใหเขาไววางใจตอวทยาศาสตร เราตองการรวาอะไรคอปญหาของเขา เพอนำากลบมายงหนวยงาน เมอรบโจทยมาเรากประชมกบทกหนวยงานในกระทรวงวทยาศาสตรฯเพอจะตอบโจทยใหพนท พนทแตละแหงจะมบรบททแตกตางหลากหลาย กรมวทยาศาสตรบรการมหนาทสนองเขา โดยเครองมอทเราม นนคอหองปฏบตการทางวทยาศาสตร หรอแลบ

ในชวงเวลา 7-8 ป จากภารกจแรกเรมคอการ

แนะนำาตววากรมวทยาศาสตรบรการคอใคร มหนาทอะไร และรบฟงปญหาของพนทวาเขามปญหาอะไร ตอนหลงชาวบานในพนทเรยนรมากขน เนองานในลำาดบถดมากคอการโฟกสบทบาทหนาทของกรมวทยาศาสตรบรการใหชดเจน วาเรามบทบาทอยางไรตอสนคา OTOP เพราะมหลายหนวยงานและหลายกระทรวงททำางานพฒนาสนคา OTOP เปาหมายของกรมวทยาศาสตรบรการกคอตองไมทำางานซำาซอนกบหนวยงานอน

จากการหาขอมล เรากพบวาในการรบรองมาตรฐานใหสนคา OTOP จะมกลมผประกอบการทผลตภณฑไมผานมาตรฐาน เราจงมองเหนวา ปญหาตรงน สามารถแกไขไดดวยกลไกของกรมวทยาศาสตรบรการ

เปาหมายของกรมวทยาศาสตรบรการคอจะตองทำาใหผลตภณฑของผประกอบการไดมาตรฐาน งานของกรมวทยาศาสตรบรการจงหนไมพนการทดสอบผลตภณฑและเปนพเลยงถายทอดเทคโนโลยให ซงจะเหนวาบทบาทของกรมวทยาศาสตรบรการมความคลายคลงกบโครงการสนบสนนการพฒนาเทคโนโลยของอตสาหกรรมไทย (iTAP) ทจะทำาในระดบใหญ แตกรมวทยาศาสตรบรการจะทำาในระดบผประกอบการเลกๆ ทอยในชมชนทองถน

ดฉนตโจทยวาอะไรคอตววดความสำาเรจในการทำาสนคา OTOP เพอกำาหนดหนาทของกรมวทยาศาสตรบรการ กลมเปาหมายของเราคอกลมทผลตภณฑไมไดรบมาตรฐานในปทผานมา การทผลตภณฑของเขาไมผานมาตรฐานมหลายสาเหต เชน คา pH สงเกนไป แตปญหากคอไมมใครไปอธบายเขาวาคา pH คออะไร แลวกระบวนการแกปญหาทำาอยางไร

พวกเขาร ว าผลตภณฑ ไมผ านมาตรฐานดวยเรองอะไร แตไมรวาสาเหตมนเกดจากอะไร กรมวทยาศาสตรบรการจงจบจดน โดยใชแลบทางวทยาศาสตรเปนตวอธบาย

ปญหาอกอยางหนงในการทำางานตรงนกคอในแลบการทดลอง นนคอนกวทยาศาสตร ดฉนตองทำาความเขาใจกบนกวทยาศาสตร วาโลกของการ

กองบรรณาธการ

Horizon ไดพดคยกบ คณเสาวณ มสแดง อธบดกรมวทยาศาสตรบรการ ในประเดนการใชเครองมอทางวทยาศาสตรในการพฒนาคณภาพของสนคา OTOP เปนรปธรรมหนงของการใชวทยาศาสตรในมตตางๆ ของสงคม

: 30

วทยาศาสตร เราไปหาเขาเพอจงมอใหเขามา ในอนาคตเราจะผลกดนจากไขขาวใหเปนไขแดง

ในอนาคต ดฉนมองวาบทบาทของอทยานวทยาศาสตรประจำาภมภาคตางๆ ตองไมจำากดอยแตบรษททมาทำา R&D เพราะเมออยในพนท อทยานวทยาศาสตรตองรบโจทยจากชมชนทองถนดวย อทยานวทยาศาสตรไมจำาเปนตองทำาเองทกโจทย แตรบโจทยจากทองถนมาแลวสงมายงกระทรวง แลวหาความชดเจนภายในกระทรวงวาบทบาทใครอยตรงไหน เพอแจกแจงงานใหชดเจน

ในโลกปจจบน ความปลอดภยคอหวใจสำาคญ ความปลอดภยกคอสารปนเปอนซงเราไมมทางรหรอก แตแลบจะเปนเครองมอทสามารถบอกได วาการ ปนเปอนในผลตภณฑเกนกวาคามาตรฐานไหม ไมใชวาอาหารทกประเภทจะปราศจากจลนทรย แตประเดนกคอเกนกวาคามาตรฐานหรอไม ซงเปนกตกาทเปนเกณฑรวมกน แลบจะใหคำาตอบตรงน เราไมมทางหนวทยาศาสตรพนไปไดเลย

ทดสอบไมไดอยทแลบเพยงอยางเดยว แลบของคณ ไมจำาเปนตองอยแตในกรมวทยาศาสตรบรการ แตมนตองอยในทกๆ พนท โจทยอยตรงน

ภารกจของเราเหมอนการพายเรอไปสงคนขนฝง ทำาอยางไรไมใหเรอลม กจกรรมทอยบนเรอเปนความรบผดชอบของเรา กอนขนฝงเขาตองพรอมทจะอยรอดบนฝง เมอสงเขาขนฝงกหมายความวาผลตภณฑของเขามมาตรฐานเขาสกระบวนการรบรองแลว ภารกจของเรากสนสด

กรมวทยาศาสตรยงมองไปยงผประกอบการ ทไมไดเขารวมโครงการสนคา OTOP แมวาโฟกสของเราคอสนคา OTOP หรอเปรยบเปนไขแดง ไขแดงคอผลตภณฑ OTOP ทไมผานมาตรฐาน ผลกดนใหผลตภณฑของเขาผาน ซงไขแดงตรงนม 2 กลม คอ ผลกดนใหเขาสกระบวนการรบรอง กบการถายทอดเทคโนโลยใหผลตภณฑพฒนารดหนา

สวนไขขาว คอ ผประกอบการรอบนอกทไมไดเขารวมสนคา OTOP เราเขาไปสรางความตระหนกวาคณหนวทยาศาสตรไมพนนะ โดยเฉพาะในโลกทตองการมาตรฐาน เขาหนไมพนจากการทดสอบทาง

31 :

Horizon ฉบบนมโอกาสเดนทางไปยงชมชนทองถน 3 แหง ชมชนแหงแรกคอชมชนตำาบลแมทา อำาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ชมชนแหงนมการรวมกลมกนของเกษตรกรเพอผลตพชผลการเกษตรในระบบปลอดสารเคม ทำาใหเกดความเขมแขงของชมชนตำาบลแมทา โดยการนำาของปราญชชาวบานอยาง พฒน อภยมล

ชมชนแหงท 2 เราลงใตไปยงชมชนตำาบลบานทาหน อำาเภอสทงพระ จงหวดสงขลา เพอไปดการฟนฟวถชวตทเรยกวา ‘โหนด-นา-เล’ ซงทรพยากรทสำาคญของชาวสทงพระ กคอตนตาลโตนด ถงวนนพวกเขารวมกลมกนเพมมลคาใหตนตาลโตนดในการแปรรปเปนสบและของใชอนๆ ซงนำาโดย พนทรพย ศรช โดยไดพดคยกบภาคมหาวทยาลยทเขามาใหการสนบสนนชมชนแหงนดวย นนคอ ผศ.ดร.อำานวย สทธเจรญชย ผเชยวชาญสถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ชมชนแหงสดทาย เรายอนขนมาภาคเหนอตอนลาง มายงโรงเรยนวดเขานอย จงหวดพษณโลก ซงเปนศนยกลางความรในการผลตพลงงานชวภาพ กระทงปจจบนชมชนแหงนกำาลงจะสรางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในชมชน โดยใชวตถดบในชมชน เปนการสรางรายไดใหชมชนบนวถยงยน แกนนำาในการนำาชมชนแหงนไปสประเดนพลงงานทางเลอกกคอ อำานาจ ตนะมาตร ผอำานวยการโรงเรยนวดเขานอย ซงทำางานอยางใกลชดกบ ดร.พสษฐ มณโชต

ทง 3 ชมชนตางมปญหา และกฟนฟชมชนขนมาได ปจจยรวมททง 3 ชมชนมรวมกนกคอ การรวมกลมกนของชาวบานเพอรวมกนคดรวมกนหาทางออก และ ทสำาคญคอองคความรทงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

[ t e x t ] กองบรรณาธการ[ p h o t o ] วาฤทธ ศรพทยาโรจน

วทยาศาสตรสทงหญา

intErviEw

ปญหาของชาวแมทาคออะไร

เดมชาวบานชมชนแมทาดำาเนนวถชวตแบบพงตนเอง ปลกขาวกนเอง เลยงสตว เนองจากพนทเปนพนทปด แตปญหาแรกๆ ทพบคอชาวบานไมมเกลอจะกน ชาวบานจงเดนขามเขาลำาปางเพอเอาหม เปด ไก ไปแลกเกลอทดอยขนตาล ซงการนำาเกลอกลบมาครงหนงสามารถอยไดหลายเดอน และเมอหมด กคอยเอาของไปแลกใหม

01 พฒน อภยมล ปราชญชาวบาน ชมชนแมทา จงหวดเชยงใหม

วถชวตในอดตอยแบบเรยบงาย และพงพาตนเอง แตหลงๆ เมอมการเปดสมปทานปาไม พบวา ปาไมโดยเฉพาะไมสกหายไปจำานวนมาก และอกครงทพบความเปลยนแปลงของปาไม คอ การขดทำา รางรถไฟในสมยสงครามโลกครงท 2

การทำาไรทำานาในพนทเรมตนในสมยทเปดใหมการสมปทานปาไมนแหละครบ แตเมอตดไมมากๆ ภเขากโลง ชวงประมาณป พ.ศ. 2498 เรมมการสมปทานปาไม โดยการลองไปตามแมนำาแมทา ผลกคอพบวาปาไมมความอดมสมบรณลดลงเรอยๆ

คลอยหลงอก 40 ป เรมมปญหาทรพยากร ไมเพยงพอตอการดำารงชวต และยงพบปญหาการตดไม ของนายทนไปขาย

ดงนน ปญหาหลกๆ ของชาวบานคอความ แหงแลง หลงจากนน ในป 2529 มนกพฒนาเอกชน

: 32

จงนำาแนวคดจากการไปดงานมาใช เกดการพดคยแลกเปลยนกนในกลม จากกลมเลกกลมนอย มกลมปงกาเลยงควาย กลมบอธารเลยงวว กลมบานโอง กลมบานเหลา มถง 15 กลมทอยาก แกปญหาทงชมชน

มการพดคยกนแลวเรมสงตวแทนกลมละ 2 คน เขาไปเปนกรรมการ เกดเครอขายจากการรวมตวของชาวบานชอวา เครอขายคณะกรรมการกลาง เมอวนท 15 สงหาคม 2532 เขามาพดคยกนเพอนำาแนวคดของเครอขายไปบอกกบกลม ตวเองวา เครอขายกำาลงทำาอะไร

สงททางเครอขายทำาตอนนน คอเรองปยเคม กองทนขาวสาร ธนาคารวว ททางเครอขายวเคราะหกนวา ในชมชนใชปยเคมกนมาก และกซอในราคาแพง ทางเครอขายจงคดทจะขายกนเองในราคาเปนธรรม ซงซอมา 180 บาท แลวขายถงละ 210 บาท ไดกำาไร 30 บาท จะคนเงนสมทบใหกลมออมทรพยนนๆ 10 บาท ใหคณะกรรมการบรหารจดซอ 10 บาทในการตดตอ อก 10 บาทเขาเครอขาย เปนกองกลางทนสำารอง

เมอเปนเครอขายมเวลาพบปะกนบอยกเกดการพดคยแลกเปลยนทงเรองปากทอง ความเปนอย ทรพยากร ดน นำา ปา ตางๆ มากมาย จากนนชาวบานกลมหนงกพบวาเกษตรเชงพาณชยไมใชคำาตอบ กเลยเปลยนระบบการผลตมาเปนแบบอนทรย

ทำาไมจงคดเปลยนมาทำาเกษตรอนทรยตอนยคกอนปฎวตเขยว เกษตรกรทงหลาย

พยายามวงตามบรษทและการปลกพชเชงเดยว เชนเดยวกบผมทเคยปลกยาสบ ถวลสง มะเขอเทศ ขาวโพดออน และอกสารพด แตกไมเคยหลกพนความจนแมจะขยนแคไหนกตาม

ใครเขาบอกวาความจนไมมอยในฝงชนคนขยนนน แตเรายงทำากลบยงจน พอทำาเยอะกตองลงทนเยอะ แตพอขายผลผลตกลบตรงกนขาม ตนทนการผลตเพมสงขนเรอยๆ เราอยไมไดกขาดทน ยงขยนยงขาดทน พอลองจดตนทนการผลต มนเหลอแควนละ 12 บาท นคอสาเหตสำาคญททำาใหตองไปกยมเขา เปนหนเกอบ 200,000 บาท ในยคนนนะ ถาเปนคาเงนตอนนกคงสก 2 ลานบาทชวตมนเครยดมากนะ กปรกษาภรรยา

เขามา โดยการนำาของ นายสวง ตนอด พบวาหม 5 เปนหมบานทลาหลงทสด ในบรรดา 7 หมบาน ดงนน จงวางแผนการแกไขปญหาใหชมชน และวางแผนทจะตงธนาคารขาว ในปเดยวกน

อยากใหพอพฒนชวยเลากระบวนการแกปญหาโดยองคกรภายนอกทเขามาในชมชน

ป 2529 มกลมองคกรพฒนาเอกชนภาคเหนอ มเปาหมายเพอใหชาวบานพงตนเอง ผานกระบวนการรวมกลมกนเพอแกไขปญหารวมกน โดยเรมเขามาเพอเกบรายละเอยดขอมลของชาวบานใน 6 หมบานของตำาบลแมทา (ปจจบนม 7 หมบาน) ในทกเรอง เชน หนสน รายได อาชพ ขาว การปลกพชผลการเกษตร สถานะความเปนอย และทางองคกรพฒนาเอกชนภาคเหนอกไดนำาขอมลกลบไปสรป

ตงแตนนมา จงเกดการตงธนาคารขาวแหงแรก ของตำาบลขนใชชอวา ฉางขาวเฉลมพระเกยรต ตอมาป 2531 เรมเกดกลมเลกกลมนอยขน มการทำากจกรรมแรกคอ การออมทรพย ป 2532 ซงในตอนนนมทงการออกไปศกษาดงาน หาความรดานการเกษตร

33 :

วาเราตองกลบไปทำาเกษตรแบบเดมแลว เหมอนสมยคนรนพอรนแมเราปลกไวกน ถงไมมเงนเรากอยได เพราะมอาหาร แลวผมกลงมอทำาเลย ป 2529 ทำาเตมรปแบบ พอปตอมากไดขายผลผลตแบบเปนเรองเปนราว จำาไดดเลยวนนนเราเอากลวย หวปล ใบตอง มะเขอ ชะอม พรก ผกกาด และคะนา ไปขายทลำาพน วนนนวนเดยวขายไดเงน 2,500 บาท ดใจกนมาก

หลงหกดบตวเองจากการทำาเกษตรเชงเดยว และเรมเกบเกยวดอกผลจากหยาดเหงอแรงกายททมเท ครอบครวของผมกยดวถเกษตรธรรมชาตมาโดยตลอด

เมอมองเหนวานคอทางรอดของเกษตรกร ผมกเรมขยายและเผยแพรความรออกไปเรอยๆ เพราะสามารถลดรายจายไดจรง ไมวาจะปยเคม ยาฆาแมลง หรอรถไถ เลกหมด พอสภาพดนด ปลกอะไรกไดขาย อยางนอยเรากปลกสงทชอบกน พอไมตองซอรายจายกลดลง เหลอกนเรากแบงปน เหลอจากแบงปนเรากขาย เขาหลกเศรษฐกจพอเพยงของพระเจาอยหว

แลวทำาไมคนอนจงทำาตามพอพฒนในภาพรวมของชมชน เราเรมจากการตรวจ

รางกายนะ กพบสารเคมตกคางในเลอด ชาวบานสวนใหญมความเสยงสงมาก นคอสวนหนงนะ คนเรมกลวกน ผมกเรมทำาเกษตรอนทรยเปนคนแรกๆ ในชมชนนะ พอทำาไปแลวมนอยได เรากบอกกเลาใหเขาฟง แลวเราตองมการรวมกลมมเครอขายนะ เพราะถาทำาคนเดยวไมมเพอนมนยาก เราตองสรางกลม แลวเรากมพลงในการตอรอง ตอรองในการซอวตถดบ ตอรองในการขาย

ในกลมกตองมความโปรงใส ทำาอยางไรใหโปรงใส กตองตงกลมเปนสหกรณ เปนวสาหกจ แลวสหกรณนตองสงเสรมใหสมาชกลดตนทนนะครบ ไมไดทำาใหเขาเปนหน

พอพฒนมองวาชมชนแมทาจะยงยนไดอยางไรผมมองวาการทำางานตองเปนมตรกน ถานก

วชาการมสงดๆ ทจะมาแกไขปญหาใหชมชน มนกขบเคลอนไปได ถานำาวชาการมาปรบใชกบประสบการณบทเรยนของชาวบานททำากนมา ไมมใครเกงทสด แตเราจะดงเอาความเกงในแตละดานของแตละคนมารวมกนเพอขบเคลอน สวทน.มความรมความชำานาญเรองอะไร แลวชมชนแมทามปญหาเรองอะไร จะเขามาชวยตรงไหน วธการแบบนมนจะเกอกลกน

ทกวนนชมชนแมทายงตองการการพฒนาไปเรอยๆ ณ วนนเรามองไปทเรองการตลาด ตอไปเชยงใหมจะมาคนจนเขามาเยอะมาก ญปนกม ทำาไม

เราไมมองเรองตลาดตรงน เราทำาเกษตรอนทรยกนกวา 100 ครอบครว เรานาจะทำาตรงน เอาองคความรพนบานมาทำา ในหมพวกเราเราจะทำางานรวมกนอยางไรระหวางฝายการตลาด ฝายผลต ตอนนทกคนอยากกนของดมประโยชน เรากตองคดวาทำาอยางไรจงจะผลตผกทมความหลากหลาย

การเกษตรกบวทยาศาสตรเชอมโยงกนอยางไรผมคดวาเราตองการให วทยาศาสตร เทคโนโลย

และนวตกรรม เขามาเสรมเรองการตลาด เพอสรางรายได ใหลกหลานเหนคณคา และกลบมาทำาเกษตร พรอมๆ กบการสรางคนรนใหม โดยพยายามศกษาเพอหาความเชอมโยงในการดำาเนนงาน เพอสรางรายไดลดรายจายใหเกษตรกร เชน นำาซากขาวโพด มาทำาปย เปนตน และวางแผนทจะตงสถาบนหรอกองทน อกเรองทเราตองใหความสำาคญนนคอภาวะโลกรอน ในอนาคตจะเปนตวทกำาหนด ความยากด มจนของประชาชน

สวทน. ลองชวยคดกไดนะครบ เปาหมายของพวกเราคออยากเหนคนรนใหมทำา ถาเขาทำาไดด คนรนใหมจะกลบมาทแมทา เพราะมความเชอมน ผมมองวาอตสาหกรรมมนไมใชอนาคตของเรา ตอไปลกหลานจะทำางานอะไร

หรอหากวาคนแมทารนใหมไมอยากทำาเกษตรแลว ไปใชชวตในเมอง แตเขามทดนในเมอง เราจะชวยกนอยางไร ในอนาคตของการเกษตรมนตองมตลาด แตเราตองชดเจนนะ อนทรยกอนทรยไปเลย สรางความเชอมน สรางความศรทธา เมอสงเหลานเกดแลว ฝายผลตกปรบปรงการผลตแลวสงไป

: 34

สภาพชมชนบานทาหนกอนทมหาวทยาลยสงขลานครนทร จะเขาไปสนบสนนเรองเทคโนโลยเปนอยางไร

พนทรพย: ชวงทมหาวทยาลยสงขลานครนทรเขามาในชมชนบานทาหน เปนชวงทชมชนเรมวางแผนการแกไขปญหาของชมชน วถชวตหลกของชมชนคอปลกตาลโตนด แตในชวงหลงๆ ชาวบานเรมปรบเปลยนไปทำาอาชพรบจางในเมอง ทรพยากรในชมชนเรมมนอยลง ทำานากไมไดผลผลตมากนก การแกปญหาเบองตนคอการรวมกลมกนของชาวบานในการสรางผลผลต เชน กลมทำาดอกไมจนทน เนองจากเมอกอน การเดนทางเพอซอของมาจดงานศพยากลำาบาก

ตอมาชมชนของเรามการทำาแผนแมบทชมชน ซงแผนมทมาจากการสอบถามปญหาและความตองการของชมชน มนกทำาให เ กดคำาถามวาชมชนทาหน จะรอความชวยเหลอจากภาครฐหรอจะกำาหนดอนาคตของตนเอง ชมชนกเลอกทจะวางแผนกำาหนดอนาคตดวยตนเอง และเรมมการเกบขอมลพนฐานเพอหาโจทยความตองการของชมชน ปญหาโดยรวมคอปญหาทรพยากรทหายไป โดยพบวาวถ ‘โหนด-นา-เล’ ตอง ไดรบการพฒนา

ในชวงเวลาตอมา เราไดประสานงานกบ หนวยงานภายนอก อาจารยไพบรณ ศรลกษณ กเปนหนง ในนน ทานแนะนำาวา ชมชนตองปลกตาลโตนดเพม และแปรรปเพอสรางมลคาเพมใหตาลโตนด เชน นำามาแปรรปเปนนำาตาลโตนด ซงตอนนเรามออรเดอรมาจากกรงเทพฯ

แตมนกมปญหาใหเราใชองคความรเขามาแกไข เชนในฤดฝน ตาลจะมสวนผสมของนำาเยอะ ทำาใหการแปรรปเปนนำาตาลไมไดความหวาน แตถาเปนชวงฤดกาลของตาลปญหากนอยลง

ตอนนนดฉนเปนแกนนำาชมชน เปนประธาน อสม. ชวงหลงเปนรองนายก เปนสมาชก อบต. แตพอทำางานไปไดสกพก สถานการณการเมองเรมรนแรง ดฉนจงถอยออกมาเปนสมาชก อบต. เพยงอยางเดยว แลวเดนหนาพฒนาชมชน สงทเราไดทำาคอแผนแมบทชมชน

02 พนทรพย ศรชผประสานงานกลมทองเทยวเชงอนรกษบานทาหน อำาเภอสทงพระ จงหวดสงขลา

จากแผนนำาไปสกจกรรมอยางไร

พนทรพย: อยางทเรยนใหทราบ ชมชนของเรามการประสานงานกบหนวยงานตางๆ เชน กศน. มการอบรมการทำาขนม การแปรรปนำาตาลทำาขนม เขากเชญคณะทำางานในเรองนมาหารอ ปนเขากจะพฒนาการแปรรปตาลโตนดเปนหลก พอเราไดเรยนรไปเชอมโยง กบทอนมากขน

การแปรรปตาลโตนด เราเรมทการทำา ‘สบตาลโตนด’ ชาวบานจะเรยกวา ‘สบลกโหนด’ จดเรมตนการทำาสบตาลโตนดเกดจากความชางสงเกต เรามโจทยวาอยากใชประโยชนจากตาลโตนดวตถดบหลกทมอย ในพนทใหมากทสด เรมจากใชกนเองในหมสมาชก กวา

35 :

จะเปนทยอมรบของชาวบาน เขาบอกวาแมววจะไม วงไลเราเหรอ เอาสบตาลโตนดมาทา เขาบอกวากลนมนไมเหมอนสบ แตกลนตาลมนหอมเปนเอกลกษณ เราใสนำาหอมเขาไปปรากฏวากลบไมมใครซอ

จากนนกเรมขยายไปยงนกทองเทยวทเขามาเทยวเชงอนรกษในพนท สทงพระ จนทสดแลวไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ทำาใหมการรวบรวมกลมซงสวนใหญเปนสมาชกชมรมทองเทยวตาม ‘วถโหนด- นา-เล’ ซงมสมาชกมากกวา 50 คน แตแยกสวนการผลตออกมาทำาสบประมาณ 15 คนเพอมงเนนการผลตเชงพาณชยอยางจรงจง

สำาหรบการผลตสบตาลโตนด จะเนนใชวตถดบทมอยในธรรมชาตและหาไดในทองถน โดยเฉพาะสวนประกอบสำาคญ 3 อยาง เชน ตาลโตนด ซงเปนวตถดบในพนท นำาผงรวงเพอบำารงผว และสารกลเซอรน เพอใหไดสบตาลโตนดทนาใช

ปจจบนเราสามารถผลตสบจำาหนายไดประมาณ 200-300 กอนตอวน ขนอยกบออรเดอรทสงเขามา

ทางกลมผลตสบลกโหนดมการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางไรบาง

เมอเหนวาใชไดดจงเกดการขยายผล ตอนนน สวทน. กเขามาพฒนาเทคโนโลยให โดยมมหาวทยาลยสงขลานครนทรเขามาสนบสนนเรองเทคโนโลยและองคความรทางวทยาศาสตร พฒนาจนกระทงชมชนทาหนเปนพนทนำารองในการทำาสบตาลโตนด

สวทน. สงผเชยวชาญมาใหความร การวจย จนเราไดนวตกรรมใหมๆ เชน จากเดมผลตสบเปนกอนปกต จากนนกพฒนามาเปนลายดอกไม ทำาใหนาใชมากขน เราพบวาคณสมบตทางวชาการของสบตาลโตนด มสรรพคณเปนเครองประทนผวได เชน เนอลกตาลโตนดสกมวตามนเอ ชวยบำารงผว ทำาใหผวนม

กอนหนาน ดฉนเปนสมาชกในการทำาแผนลมนำาทะเลสาบสงขลาอยแลว และเมอ สวทน. และ มอ. เขามาเพอวางแผนการทำาชมชนนวตกรรมนำารองในพนทภาคใต จงไดวางแผนการพฒนาชมชนนวตกรรมนำารองรวมกน โจทยหลกๆ คอ การสรางมลคาเพมจากตาลโตนด และพฒนามาสการเพาะเหด การเพาะเลยง

อยากใหอาจารยอำานวยชวยเลาในชวงทเขามาสนบสนน องคความรดานเทคโนโลยใหชมชน

อำานวย: ตอนทเราเขามาสนบสนนเรองวชาการในชมชน เราถามถงความตองการของชมชน ตอนนนคณพนทรพยทำาแผนพฒนาลมนำาทะเลสาบสงขลา พอได

เจอกน เรากเหนแลววาชมชนนมศกยภาพ กเรมจากการทไดคยกน ซงพบวาชมชนทาหนมทงสบลกโหนด เหด ประมง เลยงกง เลยงปลา ตอนแรกเราจะชวยทกอยาง แตเงอนไขของเราคอเราจะไมชวย 100 เปอรเซนต เราจะใหความรใหการสงเสรม เราจะไมเปนตวหลก เพราะพอเราออกมาจากชมชน ชมชนกไมสามารถชวยเหลอตวเองได ถาเราทำาใหหมด

สงแรกทมาชวยชาวบานพฒนาคอสบตาลโตนด เราดเขาทำากอนวามอะไรทเขาขาดตกบกพรอง เรากตดตอหนวยงานเอกชนเขามาเปนวทยากร เพราะชมชนตองรจกเอกชน มนทำาใหชมชนไดประโยชนหลายอยาง บางทโรงงานทกรงเทพฯทำาไมทน เขาอาจใหชมชนชวยผลต ผมมองวานคอชองทางการตลาด นเปนเหตผลทเราดงเอาวทยากรจากภาคเอกชนเขามา มนไดประโยชนหลายอยาง ทงความรและการคาเลย นอกจากเทคนคทางวทยาศาสตรแลว เทคนคทางการคากตองมดวย กเลยใชวทยากรจากเอกชนททำาการคาจรงๆ

จากการเขามาสนบสนนวชาการใหชมชน อาจารยมองวาชมชนควรไปในทศทางไหน

อำานวย: ในตอนน สงทเรามาสงเสรมเขา เชน สบตาลโตนดหรอนำาตาล อาจจะยงไมใชแนวทางหลก เปนแคทางเลอกหนงทเขาตองพฒนาขนมา ฉะนนเขาตองมอาชพหลก สงเหลานยงเปนเพยงงานเสรม แตเราจะทำาอยางไรใหงานรองหรองานเสรมเปนงานหลก นคอสงทตองพฒนาขนมาใหได ไมอยางนนเขากไปหางานหลกทเคยทำา ซงอยขางนอกชมชน ทำาอยางไรใหชมชนเขมแขง ทำาใหงานรองเปนงานหลกใหได ซงเปนงานทใชทรพยากรของชมชนเปนหลก ตาลโตนดเปนทรพยากรทองถน ตวตาลจะไดตงแตตวตาลททำาสบ ตอไปอาจจะทำาบรรจภณฑโดยทำาจากไมตาล ใหทกอยางมนทำาจากทรพยากรทองถน คนกจะเขมแขงโดยใชทรพยากรทองถน

ตอนนเราพยายามผลกดนใหสบตาลโตนดเปนสนคาของฝากทองถน ตอนนผมจะเปลยนบรรจภณฑใหม โดยใชไมตาลทำา ถาเราใชวสดไมตาลมาทำาบรรจภณฑ มนจะสรางมลคามหาศาล ตวสบบวกไมตาล มนอาจขายไดกลองละ 100 เรากอยากจะขายอกราคาหนง สงสำาคญทชมชนจะไปไดคอเรองตลาด เรองเทคโนโลยเราถอวาพอใชไดแลว

แนวทางการพฒนาตลาดเปนอยางไรอำานวย: ขณะน มอ. อยระหวางการพฒนา 3

ตลาด ตลาดสง ตลาดกลาง และตลาดลาง ตองทำาทง

: 36

ปญหาและความตองการของชมชนคออะไรผมทำางานในฐานะผบรหารโรงเรยน บรหารการศกษา แตเราตองการคนหาความตองการ คนหาสภาพ

ปญหาของนกเรยนวาเขามสภาพเปนอยางไร กคนพบวานกเรยนมปญหาดานฐานะทางเศรษฐกจเปนสำาคญ พวกเขา มรายไดตำา ซงมนสงผลใหเกดภาวะดอยโอกาสทางการศกษา ดวยแนวคดนเราจงศกษาสภาพบรบทชมชนทโรงเรยนเปนเขตพนทใหบรการอย

พอเราไดเหนปญหาภาพรวมของชมชนทงหมด เราจดประชมทงหมบานขนมาพดคยหาขอสรปกนวา ในสถานการณปจจบน ภาพรวมของชมชนเราจะมแนวทางแกปญหาอยางไร เราจะพฒนาจากสงทเรามได

เดกๆ อยางสมำาเสมอ และเรมมนกทองเทยวเขามา ในพนท ทำาใหเยาวชนไดเรยนร

ในวถของ ‘โหนด-นา-เล’ เราไดฟงเรอง ‘โหนด’ มาพอสมควร อยากใหครพนทรพยเลาเรองการพฒนา ‘นา’ และ ‘เล’ ใหฟงหนอยครบ

พนทรพย: เมอกอนเราใชปยคอกในนาขาว ตอนหลงรฐสงเสรมใหใชเคม ปรากฎวาดนแขง แลวนำาทเออจากทะเลสาบสงขลาจะมปลาขนมาวางไขในนาขาว แตชวงหลงๆ ไมม กคดวาเรานาจะฟนดน เพราะถาดนด นำาทจะไหลลงสทะเลสาบสงขลามนกเปนนำาด เรากฟนดน

เรายงฟนฟเรองการปลกขาวชวภาพ การปลกขาวสงขหยด โดยเนนการผลตพนธขาวมากกวาการผลตเพอจำาหนายขายในเชงปรมาณ ขณะนไปสขาวทโรงส ซงหากมโรงสขาวขนาดเลกกจะชวยลดคาใชจาย

สวนเรอง ‘เล’ เรมมการสรางความตระหนกใหเกษตรกรเหนความสำาคญของการอนรกษสตวนำา เนองจากทผานมามการทำาลายทรพยากรธรรมชาต เชน การวางยาเบอ เพอจบสตวนำา การจบสตวทยงไมวางไข ทำาใหภาครฐตองเพาะเลยงสตวนำาและนำามาปลอยทดแทน ซงไมพอตอความตองการจบ

ดงนน ดฉนคดวาเราตองสรางความตระหนกใหชาวประมง เหนโจทยทกอใหเกดปญหาของการ สญพนธสตวนำา และชกชวนรณรงคใหเหนความสำาคญของการอนรกษสตวนำา การอนรกษสตวนำาในลมนำา จะชวยสรางรายได สรางความมนคงทางดานอาหารใหกบชมชนในระยะยาว และยงสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษในวถ ‘โหนด-นา-เล’ เปนอกชองทางในการสรางรายไดใหชมชน

3 ตลาด ในชมชนเราอยากจะขายทง 3 ตลาดเลย ถาเปนโรงแรมเราปลอยระดบบนอยางเดยว ถาในพนทเราแขง เมอฐานเราแขงคนทอนกอยากเขามาซอ แลวพยายามจะสราง 2 อยางคอ ถาเราปลอยใหสนคามนกระจายงายเกนไป การลอกเลยนมนจะตามมา ถาเราบอกวาถาอยากไดของคณภาพดจากเราตองมาทเดยว จะสราง 2 อยางคอความเขมแขงของผลตภณฑและสรางการทองเทยว ผมใชระบบคดเดยวกบฝรงเศส ถาคณจะซอผาไปทเมองนนะ ไปหาทอนไมเจอ ถาจะซอมสตารดตองไปลยง ถาซอทไหนกไดมนกไมมใครมาสงขลา มนตองสรางความดงดด

นอกจากสบลกโหนดแลว มผลตภณฑอนอกไหมพนทรพย: นอกจากสบตาลโตนด เรายงมการนำา

มาทำาขนม และนำาตาลโตนดแวน อำานวย: ขณะน เรมวางแผนการสราง branding

โดยใชตราสญลกษณเดยวกนทงหมด ตอนนเราทำา ‘โหนด-นา-เล’ และวางแผนการสรางความหลากหลายของผลตภณฑเพมเตม เชน ทำาไอศครมลกตาล

พนทรพย: เรากไปเรยนทำามาแลว แตพอ นกทองเทยวกนมนเหมอนตาลสด แตมนกหอมอรอย นอกจากนเรายงขยายงานพฒนาไปสคนทกวย แตเดมสมาชกกลมมแตผสงอาย แตปจจบนเรมมสมาชกกลมอายนอยลง มสมาชกอายนอยลงมากขน

การดำาเนนงานทผานมาเปนการดำาเนนรวมกบโรงเรยน หลกสตรตางๆ จะบรรจเขาสโรงเรยน เชน การอบรมซอมคอมพวเตอร การทำาสบตาลโตนด และอนๆ อกหลายกจกรรมเพอใหเกดการสวนรวมของเยาวชนในพนท เดกๆ ไดเรยนรสงทผใหญ กำาลงดำาเนนการในชมชน และมการจดฝกอบรมถายทอดให

03 อำ�น�จ ตนะม�ตร ผอำานวยการ โรงเรยนวดเขานอย จงหวดพษณโลก

37 :

อยางไรบาง ชมชนกรวาตวเองมตนทนทางทรพยากรคออะไร แตไมรวธแกปญหา

หลงจากนนเราตกลงกนวาเราพรอมจะพฒนา เรยนรสงใหม โดยใชโรงเรยนเปนฐาน เปนศนยการเรยนรในการวเคราะหวจย เมอเขาสกระบวนการในการแกปญหา เรานำาตวแทนของชาวบานเขามารวมกลมกน

เราเรมหาเครอขายเพอหาองคความร เราคดถงเครอขายเกาทเราเคยแลกเปลยนเรยนร เรากไปหา ดร.พสษฐ มณโชต วทยาลยพลงงานทดแทน มหาวทยาลยนเรศวร

ปญหาบานเราคอเราเปนเกษตรกรและเลยงสตว เชน วว ควาย หม เกษตรกรรมกคอพชไร เชน มนสำาปะหลง ขาว แตหมบานเราไมมระบบชลประทาน มนจงทำาใหเราตองพงดนฟาอากาศ กสงผลใหฐานะของชมชนมรายไดตำา

เราตงโจทยวาเราจะลดรายจายของเราไดอยางไร และเพมรายไดอยางไร

โครงการพลงงานทางเลอกเกดขนในชมชนไดอยางไรเราตดตอไปท ดร.พสษฐ มณโชต วทยาลย

พลงงานทดแทน และอาจารยชาต ชยสทธ นายกสมาคมพฒนาชมชน หลงจากนนกเกดเครอขายตอเนองไปทพลงงานจงหวด เครอขาย สวทน. ตอนนนประเดนของ สวทน. ไมสามารถเชอมโยงโดยตรงกบชมชนได แต สวทน.จะเชอมโยงกบมหาวทยาลย บนแนวทางอยางนกเกดการเชอมโยงกนผานมหาวทยาลยโดย ดร.พสษฐ

สงทเกดตามมาจากนน ดร.พสษฐ กเขามาในพนทมาดตนทนของชมชนรวมกน กพบวาเรามวว เราม มลสตว เรากนาจะลดรายจายโดยลดคากาซแอลพจ โดยทดลองผลตกาซแอลพจโดยการหมก ซงลงจรลกมาชวยออกแบบระบบหมก ทงระบบจม ระบบลอย ทอยในโรงเรยน ซงเปนสถานทวจย ซงไดผล เรากคดเลอกเทคโนโลยหรอระบบหมกทดทสดไปใชตามบาน

เวลาเราไปศกษาดงาน กลบมาเรานงวางแผนกน ซงไมไดใชงบฯเปนหลก แตเราใชความตองการของเราเปนหลก เราตองการอะไร เรากไปหาความร ไปศกษาดงาน เมอเราเรมรมากขนเรากมาทำากจกรรม เราเรมทระบบกาซชวภาพ เรากไปเหนเตากาซชวมวลทนกศกษาทำาวจย ชาวบานเขากคดวามนนาจะทำาขายได เรากลงขนกนทำา ไปหาเศษเหลก เมอสามารถผลตเตาไดเครองแรก เรากใชโรงอาหารเกาของโรงเรยนเปนโรงงาน เรมขอยมอปกรณเครองจกรทคนในหมบานม แลวเรากเรมผลต เราไมไดทำากนอยางเปนทางการ กมอบหมายให ดร.พสษฐ

ชวยดเรองการตลาดให ในกระบวนการผลตมนกเรยน มคร มชาวบาน

รวมสรางกนขนมา เรากเกดกระบวนการเรยนรในการผลตเตา เราสามารถหาวธการลดตนทนการผลต ซงเปนการกระบวนการเรยนรตอเนองขนมา

การประเมนคณภาพของเตา จะเปน ดร.พสษฐ และทมนกวชาการ เพอวางแผนการปรบปรงผลผลตใหมประสทธภาพ และเมอนำามาประกอบกบศกยภาพทมในชมชน กปรบแผนการพฒนาตลอดมา ทำาใหเตากาซชวภาพของเรามศกยภาพมากขน

จากการผลตกาซชวภาพและเตาชวมวล นำาไปสอะไรอนอกไหม

เราเรมมออรเดอร เรมขายไดมากขน กไปซอเครองจกรในการผลตเพอนำามาผลตสนคาตวใหม ระหวางน สวทน. เรมเขามาในลกษณะของการนำาเอาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาเปนเครองมอในการพฒนา แตจรงๆ แลวเราใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการผลตมาในเบองตนอยแลว แตไดรบการตอยอดจาก สวทน. ไดรบการสนบสนนเพมมากขน กเรมขยายไปสกจกรรมอนๆ กคอ เครองผลตถานอดแทง

เครองผลตถานอดแทงมนเกดมาจากการวจยของนกศกษาซงเปนลกศษยของ ดร.พสษฐ โดยศกยภาพ

: 38

ถานอดแทง กลมปลกหญาเนเปยร ซงเปนพฒนาการของความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเราเรยนรเรองของ gassifier

มนเรมจากระบบเตากาซชวมวล มนทำาใหเรารวาระบบเผาไหมในหองเผามนเปน gassifier ฐานความร ตรงนเรามมานานแลว เรากมแนวคดวาชมชนของเรานาจะสรางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลได เรากขบรถไปดตวอยางโรงไฟฟาชวมวลเชยงราย ไปดทสรนทร แลว กลบมาหาขอสรป พบวาเราไมมวตถดบ แตเมอเรามความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานกระตน เราไมไดยตวาเราไมมวตถดบแลวเราจะทำาอะไรไมได กเรยนรใหม กเลยมาศกษาหญาเนเปยร

เรากปรกษานกวชาการดานพลงงาน เพอเปน เครองมอยนยนวาวธคดเราเปนไปได เมอไดขอยนยนแลว เรากนำาเขาสการประชาคมวาเรายนดทจะสรางโรงไฟฟาชวมวล

ทำาไมชมชนจงตองการโรงไฟฟาชวมวลอธบายไดงายกคอ เศรษฐกจครวเรอนสามารถ

พฒนาไดถามโรงไฟฟาพลงงานชวมวล โรงไฟฟากเปน คำาตอบหนง เปนเครองมอหนงในการพฒนาชมชนบานเขานอย พฒนาการศกษา พฒนาอาชพ เรายงไมรวาบรษทไหนจะมาสราง เราประชาคมวาเราอยากจะมโรงไฟฟา เรากยนขอเสนอไปวาบรษทไหนอยากจะมาสราง โรงไฟฟาชวมวล เราไมมกำาลงนะ แตถาบรษททเขามาตองรบขอเสนอของเราใหไดนะ เราตงกำาลงการผลตไฟฟาไวท 1 เมกะวตต ซงมทนดำาเนนการทงระบบประมาณ 60 ลานบาท

อะไรคอเงอนไขของชมชนขอเสนอของชมชนมเพอหาขอสรปวาเรากบ

บรษทเอกชนจะอยรวมกนไดอยางไร ภายใตเงอนไขวาโรงไฟฟาแหงนตองใชวตถดบในการผลตคอหญาเนเปยร เทานน บรษททจะเขามาเขากไปทำาวจยวามนเปนไปไดหรอไม เมอตางคนตางเชอมนกเขาสกระบวนการ เซนสญญากน หญาตนละ 320-350 บาท โดยบรษทเอกชน เขามาลงทนและรบซอ แตชมชนมหนาทบรหารจดการ และเรมมพนทเสนอการปลกสงถง 200 ไร

นคอผลจากการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานพลงงานทดแทนเปนตวพฒนาวธคด เมอแนวคดถกพฒนาเรอยๆ มนตอยอดเปนกจกรรม เพราะเราไมไดทำางานบนฐานการปอนมาจากใคร เราทำางานจากการระเบดขางในของเราเองวาเราตองการแบบน แลวเรามเครองมอในการพฒนาความคด

และกำาลงของพวกเรานนไมสามารถทำาไดโดยลำาพงแนนอน เราไมมทนและความรไปสรางอปกรณแบบน ผลตภณฑมนนาสนใจ แตเราไมมเทคโนโลย กเลยให ดร.พสษฐ นำาเทคโนโลยมาทดลอง เราใหนกเรยนทำาเปนโครงงาน ขณะทนกวชาการของวทยาลยพลงงานกตองการทดสอบเครอง เมอความตองการของชมชนและมหาวทยาลยตรงกนจงไดมการนำาเครองมาทดลองทชมชนรวมดวย

จากการประเมนศกยภาพในเชงเศรษฐศาสตรแลว พบวา ชมชนมโอกาสในการพฒนาเรองดงกลาว ทงการตลาด แตยงตองการเทคโนโลยเขามาสนบสนนการ ดำาเนนงาน และเมอ สวทน. ไดสนบสนนใหดำาเนนการศกษาดงาน กไดไปศกษาดงาน และหารอผเชยวชาญ เพอกลบมาพฒนางานจนไดเครองตนแบบ

การพฒนาในระยะตอมา มเอกชนอยากหาเครอขายผผลตรวม โดยเราปอนสนคาใหเขา เรากแกะแบบจากเครองของเขาแลวสรางใหม ดานการตลาดผมพยายามหาตลาด เราทำาไปมนกมเครอขาย มนเปนจงหวะหนงทผมเคยไปทมหาวทยาลยโตเกยว แลว อาจารยพสษฐกไปเปนอาจารยพเศษเพอสอนในปทผานมา กเลยคดวาเรานาจะมใบ certificate จากมหาวทยาลยโตเกยว มนนาจะเปนใบเบกทางดานการตลาด เรากผานกระบวนการทดสอบ จนในทสดกไดใบ certificate

ตอจากนนเราไดเจอผคาสงไมโกงกางไปทญปน เปนไมแบบไมเผาตรง แตเราทำาถานอดแทง เรากนำาเสนอวาเรามใบ certificate ซงเปนใบเบกทางททำาใหงายในการเจรจาขาย ขณะนมการวางแผนเพอจำาหนายถานไปยงตรก สหรฐอเมรกา นวซแลนด ไตหวน ซงหากมการทำาสญญาซอขาย เราตองขยายขนาดการผลตเพมเตม

ทผานมา เปนการดำาเนนงานทไมไดมการรวมกลมทเปนทางการ แตเรามกจกรรมมากมาย ผลตจนสามารถมตลาดรองรบ เราวางแผนทจะจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชน เปนกลมพลงงานบานเขานอย มคณะกรรมการบรหาร มวตถประสงค มการเสยภาษถกตองตามกฎหมาย ตอนนกเดนงานดวยสถาบนทเดนงานโดยใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนแกนในการพฒนา

โรงเรยนของเรามองคความรเคลอนไหวตลอด มความรทสอนในเรองพลงงาน ในชมชนกเกดการรวมกลม โดยเรากำาลงจะจดตงเปนกลมวสาหกจชมชน

ในระยะเรมแรก ภายในกลมของอาจารยมกนกคนเมอเรมตนกลมมคณะกรรมการบรหาร 8 คน

เรามกลมยอย คอสมาชกทผลตเตากาซชวมวล กลมทำา

39 :

vision

: 40

มลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำาร เปนมลนธทดำาเนนงานพฒนาชมชนทองถนในภาคเกษตรกรรมตามแนวพระราชดำาร ดำาเนนการมาตงแตป 2551 เพอยกระดบฐานะความเปนอยของประชาชนดวยองคความร ปลายทางกจกรรมเหลานเพอการพงพาตวเองของผคนในชมชน ทองถนทวประเทศไทย Horizon ไดรบเกยรตในการสนทนากบ ฯพณฯ องคมนตร ศ.นพ.เกษม วฒนชย ประธานมลนธปดทองหลงพระ หรอ ‘คณหมอเกษม’ คณหมอเกษมบอกเราวา หวใจสำาคญทถกละเลยในภาคเกษตรกรรมไทย กคอการวจยและพฒนา (R&D) เพอใหสามารถพงพาตวเองได นนหมายถงความเปนอยทดของเกษตรกรหรอชาวบานในชมชนทองถน เมอพวกเขาเปนอสระแลว อนาคตของประเทศกจะสดใสขน ไมหมนหมองเชนวนน

[ t e x t ] กองบรรณาธการ[ p h o t o ] อนช ยนตมต

ปดทองหลงพระในชมชน

41 :

จดเรมตนของ ‘ปดทองหลงพระ’โครงการ ‘ปดทองหลงพระ’ เกดจากการเหนประโยชนในองคความรตามแนว

พระราชดำาร พวกเราเรยกวา ศาสตรพระราชา เปนองคความรทพระเจาอยหวทรงรวบรวมไว ตลอด 60 ป ทานพฒนาชนบทตงแตยอดเขาสชายทะเล ในชวงเรมแรกสำานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) กเขามารวมทำางานกบเราดวย ซงเปนหนวยงานพเศษทประสานงานตามพระราชดำาร กำากบโดยสำานกนายกรฐมนตร ผมพยายามทำาใหความหมายของเนองานของศาสตรพระราชามความกระชบ จงสรปเปนความหมายไวเปนขอๆ ไดทงหมด 23 ขอ ซงในตอนหลง ก.พ.ร. ไดพมพเปนหนงสอเลมเลกๆ เพอแจกจาย ผมเชอวาเปนบทเรยนททรงสรปไดจากการทรงงาน ซงมคณคามาก โดยเฉพาะการทำางานพฒนาประเทศเพอใหเกดความยงยน ผมคดวาหลกทง 23 ขอนสำาคญและเปนประโยชน

เรานำาเนอความรเหลานไปประยกตใชในการทำางาน เราไปทำาครงแรกทจงหวดนาน 2-3 อำาเภอดวยกน คนททำางานในพนทตองมประสบการณการทำางานในพนท เราได ม.ร.ว.ดศนดดา ดศกล ซงทานมประสบการณในการบรหารโครงการดอยตง กระทงโครงการดอยตงประสบความสำาเรจ ทานกนำาประสบการณจากโครงการดอยตงและศาสตรพระราชามาผสมผสานกนในการทำางานพฒนาชนบทในโครงการปดทองหลงพระฯ

: 42

ศาสตรพระราชาคออะไรเพอใหเหนภาพของศาสตรพระราชา ผมจง

จดความรเปน 6 หมวดหม ซงเกอบจะครอบคลมการพฒนาชนบท ความรขอท 1. การจดการดน ซงทานมตวอยางทางวทยาศาสตร 2. การปองกนและแกไขปญหาเกยวกบนำา 3. การเกษตรและแปรรป 4. พลงงานทางเลอก ซงทานสนพระทยมานานแลว วาเราจะใชพลงงานฟอสซลอยางเดยว ไมได ทานรบสงไวตงแตกอนทจะมกระแสการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ฉะนนเราตองพยายามวจยเพอหาพลงงานทางเลอก 5. ปาไมพระองคสนพระทยเรองปาไมมาก เพราะปาทพระองคทรงใหทำาจะมหลายลกษณะ ปาธรรมชาต ปาเศรษฐกจ ปาชมชน ในประเทศของเรามคนไทย อยหลากหลายพนททงใกลและไกลปา ฉะนนตองหาความเหมาะสม พระองคพยายามหาสมดลระหวางธรรมชาตกบมนษย และ 6.สงแวดลอมกบชมชน ศาสตรของพระราชาประกอบไปดวยความร 6 เรองดวยกน

ศาสตรพระราชา ศาสตรชาวบาน และศาสตรสากลเมอเรานำาศาสตรพระราชาไปทำางานในชมชน เราจะ

ไมปดกนองคความรอนทมอยเดมในชมชน เราตองเปดใจ ในแตละชมชนจะมศาสตรบรรพบรษ ซงเปนภมปญญาชาวบาน เขาพฒนาองคความรมาเปนรอยๆ ป เราจะปฏเสธเขาไมได เพราะมนเกดลกษณะเฉพาะของภมสงคม อกศาสตรหนง ทสำาคญและมองขามไมไดเลยกคอ ศาสตรสากล หรอวทยาศาสตร เทคโนโลย

ฉะนนการนำาเอาความร เทคโนโลยและนวตกรรมลงไปในชมชน มลนธปดทองหลงพระฯ ตงโจทยวา แหลงความรจะตองมาจากทง 3 แหลง 1. ศาสตรพระราชา 2. ศาสตรบรรพบรษ 3. ศาสตรสากล

เปาหมายของโครงการปดทองหลงพระฯ ดำาเนนตามแนวทางของสมเดจยาและพระเจาอยหว การพฒนาชมชนม เปาหมายอยทการสรางชมชนใหเขมแขงและพงพาตวเองได นคอ ความยงยน ความยงยนเปนเปาหมายหลกของการพฒนา ทำาอยางไรชมชนจะเขมแขง เราตองนำาศาสตรในการจดการเขาไป ซงสำาคญมาก ชาวนาเราทำานามาหลายรอยป แตขาดวทยาการบรหารจดการ (management science) มแตความรดงเดม แตเศรษฐกจสมยใหมเราสไมได ถาเราเอา management science เขาไปจงจะสได

“ในแตละชมชนจะมศาสตรบรรพบรษ ซงเปนภมปญญาชาวบาน เขาพฒนาองคความร มาเปนรอยๆ ป เราจะปฏเสธเขาไมได เพราะมนเกดลกษณะเฉพาะของภมสงคม อกศาสตรหนงทสำ คญและมองขามไมไดเลยกคอ ศาสตรสากล หรอวทยาศาสตร เทคโนโลย”

43 :

The Heart of Changeผมมความรสกวานกวชาการของเราใจราย เรามคนทจบ

ปรญญาตร ปรญญาโท ปรญญาเอก มาตงมากมาย แตพวกเขาเขาไปบรหารธรกจเอกชน ทำาไมไมมใครออกแบบศาสตรเพอบรหารการเกษตร ผมวาตรงนแยมากนะ รไหมวาอายเฉลยของเกษตรกรไทยอยท 58 ป เพราะคนหนมคนสาวหนออกจากภาคเกษตรหมด ภาคเกษตรเปนภาคสวนทพงตวเองไมได

2 ปทผานมา จฬาลงกรณมหาวทยาลยไดลงจากหอคอยงาชาง จดตงหลกสตรปรญญาตร เพอดงลกชาวนามาเรยน ชอหลกสตรวา ‘การบรหารจดการทรพยากรการเกษตร’ วทยาศาสตรเทคโนโลยตองลงไปจดการองคความรใหชมชน โดยตงเปาหมายวาทำาอยางไรชมชนจงจะเขมแขงและพงตวเองได มความยงยน แตสงทรฐบาลรวมถงขาราชการทำาทงหมดมนเปนทศทางตรงขาม

เราไปทำาทจงหวดนานมา 3 ปแลว เราไปบอกกบชมชนวา เราจะนำา 3 ศาสตรนผสมผสานกนเพอพฒนาชมชน เราจะมาชวยกน โดยเฉพาะโครงสรางการทำามาหากนและโครงสรางทางสงคม

เราเรมทโครงสรางการทำามาหากนกอน แตตกลงกน วาคณตองทำาเองนะ ชาวบานตองเปนเจาของโปรเจคท ขาดเหลอ อะไรเราจะมาเสรมให แลวอกสก 2-3 ป ชาวบานจะตองทำา

เองทงหมดเลย ฉะนนคณตองมผนำา 3 รน คอรนเยาวชน ผใหญ และผสงอาย รนเยาวชนกเพอรบลกตอไปในอนาคต ผสงอายมหนาทถายทอดสงทเคยทำากนมา รนผใหญเปนผรบผดชอบโดยตรง เชอไหมวาเรามวทยากรทเกดจากคน 3 รนเปนวทยากรเดนสายไปยงจงหวดตางๆ

เมอเรวๆ นมหนงสอชอ The Heart of Change เขาบอกวาการใหขอมลไมไดทำาใหคนเปลยน การทำาใหเขาเกดความรสกตางหากจะทำาใหเขาเปลยน เราไปบอกขาราชการวาจงหวดของคณมคนจน 30-40 เปอรเซนต จางใหเขากไมเปลยนวธบรหารจดการ กระทงตองลงไปเหนเขาตกทกขไดยากจงจะเกดความรสกขนมา เกดอดมการณขนมา จงลงมอทำางานเปลยนแปลง

แลวการเปลยนแปลงนตองมขอมลพนฐาน เพอวาเมอเปลยนแปลงแลวในปตอไป เราจะไดประเมนกลบมาวา เรา

“ผมมความรสกวานกวชาการของเราใจราย เรามคนทจบปรญญาตร ปรญญาโท ปรญญาเอก มาตงมากมาย แตพวกเขาเขาไปบรหารธรกจเอกชน ทำ ไมไมมใครออกแบบศาสตรเพอบรหาร

การเกษตร ผมวาตรงนแยมากนะ รไหมวาอายเฉลยของเกษตรกรไทย อยท 58 ป เพราะคนหนมคนสาวหนออกจากภาคเกษตรหมด ภาค

เกษตรเปนภาคสวนทพงตวเองไมได”

: 44

ทำาไดตามเปาหมายหรอไม ซงชาวบานสามารถทำาไดเอง สงแรกท ม.ร.ว.ดศนดดา ดศกล ทำาคอสำารวจเศรษฐานะของครวเรอน สงทพบในหลายพนทซงมลกษณะคลายกน สามารถแบงไดเปน 3 กลม กลมแรกคอกลมทตองกกนกใช เปนหนบกโกรกเลย จะลงทนกตองก กลมทสอง พอกนพอใช กลมทสาม กนดอยด

หลงจากทชาวบานเขารวมโครงการและเปลยนแปลงวถการผลตรวมถงวถชวต เราเรมจากการลดจำานวนของคนในกลมแรกใหไปอยกลมท

สอง เมอบานคณตองกกนกใช เรามาทำาแผนลดหนภายใน 3 ป ปรากฏวาหนหมดเลย ซงจะทำาไดคณตองมเครองมอ นนคอการทำาบญชครวเรอน เรากเอาวทยากรไปสอนวธทำาบญชครวเรอน บญชครวเรอนเปนหลกสำาคญในการบรหารครวเรอนและชมชน เพราะจากบญชครวเรอนมนกกลายเปนบญชชมชน เราสามารถรไดวาชมชนนสบบหรไปเทาไร กนเหลาไปเทาไร พระเจาอยหวรบสงวาถาจะใหชาวบาน ใชจายอยางมประสทธภาพตองใหเขาทำาบญช ครวเรอน

“ผมอยากใหทมทำ วจยและพฒนารวมกบชาวบาน เรามความรำ รวยทางพชพรรณเยอะมาก เพยงแตเราตอง

อาศย R&D ใหสอดคลองกบตลาด ผมคดวาตองทำ วจยและพฒนาเรองผลไมใหมากเลย ถงเวลาแลว

ทภาคเกษตรกรรมของไทยจะมการทำ วจยและพฒนา การเกษตรเปนอนาคต เพราะมนหมายถงความเปนอย

ทดขนของคน 40 เปอรเซนตของประเทศน”

45 :

สรางนวตกรรมภาคเกษตรกรรมเวลาเราพดถงนวตกรรม เราพดถง Hard Science Innovation เพยงอยางเดยว

ทำาไมไมนกถง Agriculture Innovation หรอ Social Innovation การม BOI (สำานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน) ดมาก แตมนตองม BOI ทางการเกษตรดวย ไมใช มแตในภาคอตสาหกรรม แลวเรากไปนำาเขาเทคโนโลยและเงนทนจากตางประเทศ ทำาใหเกษตรกรรมหายไปเลย นโยบายสาธารณะทออกมากยงทำาใหภาคเกษตรกรรมเสอม

เราจะปรบเปลยนโดยเรมจากรากหญา ขนตอนท 1 หาผนำา ขนตอนท 2 หาขอมลพนฐาน ขนตอนท 3 สอนใหเขารการทำาบญชครวเรอน เพอเปนเครองมอในการทำางานของเขา ขนตอนท 4 สำารวจวาโครงสรางพนฐานดานการเกษตรในชมชนขาดตรงไหน แลวมาชวยกนแกไข ไมวาจะเปนปญหาดนหรอนำา

วธคดของเราคอชาวบานตองเปนเจาของโครงการ แลวเขาตองสำารวจพนทของเขา วาขาดอะไร แลวเขาตองเตม แลวเรากสอนเขาเรองวทยาการบรหารจดการ ตอนน เรากำาลงอบรมพวกนายอำาเภอ ทำาอยางไรใหนายอำาเภอยอมรบความเกงของชาวบาน ใหชาวบานไดแสดงออก

จรงๆ ชาวบานไมไดโงนะ แตเขาไมไดแชรความร แลวเขายงไมสามารถตอเชอมความรของเขาเขากบความรสากลได เขายงไมสามารถเชอมความรของเขาเขากบศาสตรของพระราชา ตราบใดทมคนเชอมทง 3 ศาสตรเขาดวยกน จะเกดความยงยน

: 46

เรองเลาขาวฟงเพลงมชายชราคนหนงอาย 70 ป เขาไดรบรางวล

คนดของแผนดนเมอปทแลว ในงานกมงานเลยง แลวเขา กขนไปพดบนเวท ตอไปนคอคำาพดของเขา

เขาบอกวา ตลอดชวตของเขาลำาบากมาก เขาเปนชาวนา มลกมเมยเหมอนคนอน ดวยความทอยากจะรวยเรว กไปกมา สดทายกเปนหน เขาคดฆาตวตาย บงเอญวนท 4 ธนวาคมปนน ทางจงหวดคดเลอกตวแทนไปเขาเฝาพระเจาอยหวทสวนจตรดา เขากยนอยตรงกลมคนทมาดวยกน ในหลวงเสดจมาประทบยน ทรงถามวาทำาอะไร เขาไดโอกาสกเลาใหทานฟงถงเรองราวทงหมด

ในหลวงทรงรบสงแกชายชรา 2 ขอ 1.ทำาอะไรใหทำาจากเลกไปใหญ 2.ทำาอะไรตองรจรง เขากลบมาบอกลกเมยวาจะไมฆาตวตาย ทดนทเชาคนอนทำานากคนทงหมด แลวประหยดเพอใชหน ตงแตนนมา เขาบอกวา ไมวาจะทำาอะไรกตาม เขาจะวจยและทดลองกอน แลวเขากชหนาอาจารยทนงในหอง ผมกลาทาเลยวาอาจารยทอยในหองทำาวจยนอยกวาผม

เขายกตวอยางวา ลกชายชอบเลนดนตรไทย ลกชายกมาขอพอวา ตอนนพอมเงนแลว พอสรางอาคารเลกๆ ใหเดกมาเรยนดนตรไทยไดไหม เขากซอเครองดนตรใหลกสอนดนตรเดก วนหนงเดกมนกเลนไพเราะขน เมอเขาไดยนกตงโจทยวจย โจทยมอยวาเขาอยากรวาขาวฟงดนตรแลวจะเพราะไหม ดนตรมผลตอขาวไหม แลวเขากลงมอทำาวจย เขาทำานา 3 แปลง แปลงแรกตดอาคารดนตร แปลงท 2 เขาลากดงเชอกไปจนไมไดยนดนตร แลวกปกเขตไว แปลงท 3 นำาเชอกเสนเดมแตหาร 2 แลวปกตรงกลาง

จากนนกเฝารอวาขาวออกรวงยงไง รวงหนงมกเมด เขานบหมดเลยนะ แลวพบชดเจนเลยวานาแปลงทใกลเสยงดนตรจะออกรวงเยอะทสด จากนนเขากตดตงลำาโพงไปทวนาเลยเพอใหขาวทกตนไดยนเสยงดนตร

47 :

วทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมในแปลงนาพระเจาอยหวทรงพดไวชดเจน วาตองทำาใหคนไทยหายจน แลวเขาจะเปนคนมอสระ

เมอเขามอสระ ประเทศจะมประชาธปไตยทสมบรณ ผมคดวาทานมองทะล ถาไมสามารถทำาใหคนไทยพงตวเองได ประเทศไทยไปไมรอด

จนเพงประกาศวาอก 10 ปจะเปนครวโลกจะเปนเกษตรของโลก เขาเลนอตสาหกรรมมา 30 ปแลว เกงมาก เปนเบอร 2 ของโลก แตเขามองไปทความยงยน พยายามจะลดชองวางระหวางคนรวยกบคนจน แลวดงเอาเกษตรกรจนขนมา ไมอยางนนเกดจลาจล

หลงจากรฐบาลจนตงเปาไวอยางนน เขาลงมาสนบสนนเกษตรกรรมกนทกภาคสวน ผมทราบมาวามหาวทยาลยททำาเรองเกษตรของจนมหลายรอยแหง เขาลงไปหาชาวไรชาวนา ตงแตกระบวนการปลกยนกระบวนการเกบเกยวผลผลต เขาวเคราะหวาตรงไหนทนกวชาการสามารถเขาไปแกปญหาใหชาวไรชาวนาได บรษทททำาคอมพวเตอร 5 แหงซงเปนรายใหญของจน เขามารวมในเรองการเกษตร โดยใชเทคโนโลยมาชวยทำาใหผลผลตของจนดขน

ผมไปทหหนาน เขามศนยวจยดานไฮบรดเกยวกบพนธขาว เขาตงไว 2 เฟส เฟสท 1 การผสมพนธขาวโดยไมใชกระบวนการพนธวศวกรรม (non-genetic engineering) เฟสท 2 ใชกระบวนการพนธวศวกรรม (genetic engineering) เฉพาะในเฟสท 1 เขาไดขาว 2 ตนครงตอไร

ผมกำาลงจะบอกวา ป 2011 จนลงทนดานวจย 8 แสนลานหยวน ประมาณ 4 ลานลานบาท 76 เปอรเซนตคอจำานวนเอกชนททำาการวจยและพฒนา (R&D) สวนรฐทำา 24 เปอรเซนต เมอมองกลบมายงประเทศไทย สดสวนการทำาวจยและพฒนาของภาครฐและเอกชนคอ 70:30 ซงมนสลบกน

ผมไมอยากใหมองวา วทน. สนบสนนไดแตอตสาหกรรม แตกระนนกตามอตสาหกรรมซงมคนไทยเปนเจาของ กยงลงทนดาน R&D ไมมากพอ ภาคเอกชนควรจบมอสถาบน การศกษารวมกนตงโจทยวจยทมแอพลเคชนทนท

สวนเรองนวตกรรมหรอวทยาศาสตร ผมอยากใหทมทำาวจยและพฒนารวมกบชาวบาน เรามความรำารวยทางพชพรรณเยอะมาก เพยงแตเราตองอาศย R&D ใหสอดคลองกบตลาด ผมคดวาตองทำาวจยและพฒนาใหกบผลไมอยางมากเลย

ผมมเพอนคนหนงเปนคนไตหวน เขาบอกวากลวยหอมไทยกบกลวยหอมไตหวน ถาสกพอๆ กน กลวยหอมไตหวนสไทยไมได แตรฐบาลไตหวนไดออกคาวจยทำา Logistic Research ผลทไดคอเมอชาวไรกลวยของไตหวนตดกลวยจากสวนไปชายฝง ขนลงเรอทะเลสงไปประเทศญปน สงไปทตลาดโตเกยว แลวกลวยสกพอด

ตวอยางเหลานมาจากการทำาวจยและพฒนา เราไมเคยมแบบน แตตอนนเรมมแลว เชน สงมะมวงไปตางประเทศ ทำาไมลำาไยตองเอามากองตามถนน เงนทงนนนะ ทำาไมเราไมทำาวจยและพฒนา ผมอยากฝากผผลตหรอบรษททลงทน R&D ซงกมเยอะนะ ถาบรษทไหนไมลงทนควรลงทน

ถงเวลาแลวทภาคเกษตรกรรมของไทยจะมการทำาวจยและพฒนา การเกษตรเปนอนาคต เพราะมนหมายถงความเปนอยทดขนของคน 40 เปอรเซนตของประเทศน

statistic FEaturEsบงกช สบสจจวฒนกตตศกด กวกจมณ

สำ รวจปจจยท 5 ของสงคมไทย

01 คอมพวเตอร อนเตอรเนต และโทรศพทมอถอ

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดกลายเปนปจจยทสำาคญในชวตของคนไทย

สำานกงานสถตแหงชาต ไดจดใหมการสำารวจการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสารของครวเรอนอยางตอเนอง ตงแตป พ.ศ. 2546 เปนตนมา เพอใหทราบถง

จำานวนประชากรทมการใชงานคอมพวเตอร อนเทอรเนต และโทรศพทมอถอ รวมถง

พฤตกรรมในการใชงาน และจำานวนครวเรอนทมอปกรณทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสาร อาท โทรศพทพนฐาน เครองโทรสาร เครองคอมพวเตอร และการเชอมตอ

ระบบอนเทอรเนต

จำานวนผใชในป 2556

จำาแนกตามเขตในและนอกเทศบาล (ป 2555) จำาแนกตามเขตในและนอกเทศบาล (ป 2556)

*สำ�รวจจ�กประช�กรทมอ�ย 6 ปขนไป มจำ�นวนประม�ณ 63.3 ล�นคน

*แสดงรอยละของประช�กรทมอ�ยตงแต 6 ปขนไป ทใชคอมพวเตอร อนเทอรเนตและโทรศพทมอถอ จำ�แนกต�มเขตก�รปกครอง ระหว�งป 2555-2556

เมอจำาแนกตามเขตในและนอกเทศบาล จะพบวาการใชงานอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของประชากรทมอายตงแต 6 ปขนไป มแนวโนมเพมขนอยางตอเนองในระยะ 5 ป

ผใชคอมพวเตอร

คอมพวเตอร คอมพวเตอร

ผใชอนเทอรเนต

อนเทอรเนต อนเทอรเนต

ผใชโทรศพทมอถอ

โทรศพทมอถอ โทรศพทมอถอ

22.2 ลานคน

45.4 46.3

37.7

77.7 80.0

27.5 29.1

20.5 23.1

66.2 69.8

18.3 ลานคน

46.4 ลานคน

ในเทศบาล

นอกเทศบาล

: 48

02 พฤตกรรมการใชอนเทอรเนต

03 การมอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

วยไหนใชอนเทอรเนตมากทสด

คนไทยใชอนเทอรเนตทำาอะไร

คนภาคไหนใชคอมพวเตอรและโทรศพทมอมากกวากน

*สำ�รวจจำ�นวนผใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตป 2556 แบงต�มภมภ�ค

*แสดงรอยละของประช�กรทมอ�ยตงแต 6 ปขนไปทใชอนเทอรเนต จำ�แนกต�มกลมอ�ย ป 2556

*สำ�รวจประเภทของกจกรรมทใชผ�นอนเทอรเนตป 2556

*รอยละของครวเรอนทมอปกรณเทคโนโลยส�รสนเทศและก�รสอส�ร ป 2556 จำ�นวนครวเรอนทสำ�รวจ 20,121.4 ครวเรอน

กทม.

ภาคก

ลาง

ภาคใ

ต

ภาคเ

หนอ

ภาคต

ะวนอ

อกเฉ

ยงเห

นอ

53.3

85.0

36.4

77.4

34.8

70.5

32.0

72.5

23.2

68.6

โทรศพทมอถอ

คอมพวเตอร

วย 15-24 ป

ดาวนโหลดสอมลตมเดย

วย 6-14 ป

การใชอนเทอรเนตเพอเลนเกม

วย 25 – 34

โซเชยลเนตเวรค

ตงแต 50 ปขนไป

การรบสงอเมล

58.4%

73.3%

54.1%

70.7%

33.5%

58.6%

6.6%

52.2%

อปกรณในครวเรอน โทรศพทพนฐาน 14.0%

โทรสาร 1.7%

คอมพวเตอร 28.7%

อนเทอรเนต 23.5%

ในสวนของการเชอมตออนเทอรเนต ครวเรอนจะมการเชอมตอแบบ Fixed Broadband มากทสดรอยละ 54.2 รองลงมาคอ ประเภทของ Narrowband ซงเปนแบบไรสายเคลอนทผานโทรศพทมอถอ 2G, 2.5G รอยละ 17.0 ขณะท Broadband แบบไรสายเคลอนทโทรศพทมอถอ 3G (WCDMA, E-VDO) รอยละ 16.5 ทงน การเชอมตอแบบ Analogue modern, ISDN มสดสวนลดลงเหลอเพยงรอยละ 8.7 ตามลำาดบ

49 :

global warmingรชน เอมะรจอดตรองอธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

ใครตางกพดถงสภาวะโลกรอน และเรยกรองใหชมชนเขามารวมดวยชวยกน ในการตงรบและปรบตว เพอลดโลกรอน นกวทยาศาสตรบอกวา รอยละ 70 ของกาซเรอนกระจกทเปนตวการกกเกบความรอนไวในชนบรรยากาศจนเกดภาวะโลกรอนผดธรรมชาตนน เกดจากนำามอมนษย

กาซทเปนปญหามากทสดในปจจบน คอ กาซคารบอนไดออกไซด มปรมาณมากถงรอยละ 77 ของกาซเรอนกระจก กาซเรอนกระจกทตองเฝาระวง 7 ชนด ไดแก กาซคารบอนไดออกไซด กาซมเทน กาซไนตรสออกไซด ไฮโดรฟลออโรคารบอน เพอรฟล- ออโรคารบอน ซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด และไนโตรเจน ไตรฟลโอไรด

เปนทรบรกนวา ในชวง 100 ปทผานมา อณหภมโลกสงขนโดยเฉลย 1 องศาเซลเซยส ซงเพยงแค 1 องศาเซลเซยส กไดสงผลกระทบตอสภาพภมอากาศมากมาย ทงนำาทวมรนแรง แลงจด ฤดรอนและฤดหนาวตางผดเพยน ระดบนำาทะเลสงขน ซงเกดการกดเซาะชายฝงลกเขามาในแผนดน สมทรปราการประสบภาวะนำาทวมรนแรงขน

นกวทยาศาสตรคด ชมชนทำ รวมพลงตานโลกรอน

ผลการศกษามากมายยนยนวา ภาวะโลกรอนสงผลกระทบถงวงจรของหวงโซอาหาร และการเกดโรคอบตใหมทยงไมรวธรกษา

ทกเวททงระดบโลกและระดบทองถนตระหนกดวาการพดถงปญหาเพยงอยางเดยวไมอาจแกปญหาได จงตองลงมอทำาโดยเรวทสดตามบทบาทภารกจ ของแตละภาคสวนทเกยวของ รฐบาลตองมนโยบายและทศทางทชดเจนในการออกกฎหมายสนบสนนสงเสรมการลดกาซเรอนกระจก ภาคธรกจอตสาหกรรมตองเพมการลงทนเพอปรบเปลยนระบบการผลตและดแลสงแวดลอมใหมากขน โรงเรยนตองสอนเดกใหเขาใจปญหาสงแวดลอม รวมทงชมชน

ชมชนเปนเปาหมายสำาคญทนกวทยาศาสตรเชอมนวา การมสวนรวมของชมชนจะมผลอยางมากกบการแกไขปญหา เพราะวถการดำารงชวตในชมชน ไมวาจะเปนชมชนชนบท ชมชนเมอง หรอชมชนเมองกงชนบท ลวนมกจกรรมทปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสสงแวดลอมทงสน ดงนน หากสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมของชมชนโดยรวมได ยอมสงผลโดยรวมของประเทศไดแนนอน

: 50

ทผานมา ประชาชนมสวนรวมในการตงรบและปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดปญหาจากสภาวะโลกรอน เชน การจดการขยะในบาน ในททำางาน ในโรงเรยน ในชมชน ตามหลก 3R (Reduce, Reuse, Recycle) ลดการใชถงพลาสตก ปลกปาเพมพนททรพยากรปาไม ปรบเปลยนวธการทำาเกษตรแบบไมเผา ใชระบบขนสงมวลชนแทนพาหนะสวนตว เลอกซอสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม ฯลฯ แตอาจจะยงไมเพยงพอทจะทำาใหวกฤตจากปญหาภาวะโลกรอนลดลงอยางชดเจน ดงนน บทบาทของชมชนจะเปนตวชวยหนงทจะเพมความตระหนกแกประชาชนใหมากยงขนได

บทบาทชมชน• ชมชนตองเปนแกนนำาในการเรมตน การปรบวธคด และวถชวตประจำาวน สการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการผลตและการบรโภคของสงคม• ชมชนตองพฒนาการรวมกลมและสรางชมชนใหเปนสงคมองคความร หาผรมา

ชวยเตมเตม ประยกตภมปญญาปราชญชาวบาน และบรณาการกบวทยาศาสตรสมยใหม

• อาสาเปนผชวยนกวทยาศาสตรในการทดลอง สำารวจ และเกบขอมล เพอตอยอด องคความร และสรางฐานขอมลเพอพฒนาองคความร คนหานวตกรรมใหม เชน การชวยสงเกตและเกบขอมลของความถ หรอความแปรปรวนของภาวะนำาทวมนำาแลงในทองถน สงเกตความเปลยนแปลงของวฏจกรพนธพชและลกษณะพนธกรรมของสงมชวต เปนตน

• เขารวมกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรจากประสบการณและความสำาเรจของชมชนอน ทประสบความสำาเรจ และนำามาประยกตใช เชน ภมปญญาการปกไมไผเพอปองกนการกดเซาะชายฝง

• คนไทยทกคนในชมชนหากเรมตนทตวเอง แลวขยายสครอบครว ขยายตอสชมชน ในทสดประเทศไทยจะรบมอกบปญหาสภาวะโลกรอนไดแนนอน

51 :

TECHNO ARTVol. 4

No. 2

14Vol.4 No.2 Issue 14

พฒนาสงคม ชมชน และท�องถ�น

"สวนทบซอนของกระปกยา"สอสงพมพ | 16.3 x 23.9 cm

2014 © Nataphat Archavarungson

ด�วย วทน.

facebook.com/stihorizon