humor satira

Μάθημα Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη Γ΄ Γυμνασίου θεματική Ενότητα Χιούμορ και σάτιρα

ldquoΚωμικά τεχνάσματα και ηθικές αξίες σε χιουμοριστικά και σατιρικά κείμεναrdquo

Σπυροπούλου Σοφία 1o Γυμνάσιο Πυλαίας

Ο παπαγάλος Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Σαν έμαθε τη λέξη καλησπέραο παπαγάλος είπε ξαφνικάlaquoΕίμαι σοφός γνωρίζω ελληνικάΤι κάθομαι δω πέραraquo Την πράσινη ζακέτα του φορείκαι στο συνέδριο των πουλιών πηγαίνειγια να τους πει μια γνώμη φωτισμένηΠαίρνει μια στάση λίγο σοβαρήξεροβήχει κοιτάζει λίγο πέρακαι τους λέει laquoκαλησπέραraquo Ο λόγος του θαυμάστηκε πολύΤι διαβασμένος λένε ο παπαγάλοςΘα rsquoναι σοφός αυτός πολύ μεγάλοςαφού μπορεί και ανθρώπινα μιλείΑπrsquo τις Ινδίες φερμένος ποιος το ξέρειπόσα βιβλία μαζί του να rsquoχει φέρειμε τι σοφούς εμίλησε και πόσανα ξέρει στων γραμματικών τη γλώσσαlaquoΚυρ παπαγάλε θα rsquoχομε την τύχηνrsquo ακούσωμε τις λες και πάρα πέραraquo Ο παπαγάλος βήχει ξεροβήχειhellipμα τι να πει Ξανάπε laquoκαλησπέραraquo

(από το βιβλίο Zαχαρίας Λ Παπαντωνίου Xελιδόνια Bιβλιοθήκη Eκπαιδευτικού Oμίλου 1920)

Διδακτική σκοπιμότητα της ενότητας

1 Η παιδαγωγική αξιοποίηση της ευθυμίας και της διασκέδασης που προσφέρει το κωμικό στοιχείο2 Η ανάγκη να αντιληφθούν οι μαθητές ότι ενώ ο τρόπος πρόσληψης του κωμικού μεταβάλλεται όταν αλλάζουν οι εποχές και οι κοινωνικές δομές οι μηχανισμοί παραγωγής του γέλιου παραμένουν ίδιοι3 Η διασύνδεση της ενότητας με τα μαθήματα Νεοελληνική Γλώσσα Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Ιστορία Μουσική Καλλιτεχνικά Πληροφορική4 Η υλοποίηση των στόχων που θέτουν τα Προγράμματα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο α) Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο το οποίο στηρίζεται στις αρχές του κριτικού γραμματισμού διερεύνηση και ερμηνεία των ιδεολογικών κοινωνικών τεχνολογικών διεργασιών που οδηγούν και παράγουν πολιτισμικά προϊόντα όπως η γλώσσα και η λογοτεχνία

β) ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ για το Γυμνάσιο όπου στους ειδικούς σκοπούς του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας αναφέρονται τα εξής

laquoΟι μαθητές πρέπει να μπορούνα Να προσλαμβάνουν το λογοτεχνικό κείμενο ως έργο τέχνης και αισθητικό φαινόμενο στενά δεμένο με την εποχή του β Να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητα της λογοτεχνικής γλώσσας το μεταφορικό και συμβολικό χαρακτήρα της και να ανακαλύψουν την αισθητική λειτουργία τηςγ Να κατακτήσουν την ικανότητα συναισθηματικής συμμετοχής δ Να ερμηνεύουν με δημιουργικό τρόπο τα λογοτεχνικά έργα ε Να ανακαλύψουν και να ασκήσουν τις καλλιτεχνικές δεξιότητές τουςraquo

Σκοποθεσία της ενότητας

Παιδαγωγικοί στόχοιYπηρετούνται μέσα από διαφορετικά είδη διδασκαλίας κυρίως της ομαδοσυνεργατικήςΑναμένεται η ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας των μαθητών μεταξύ τους και με τον καθηγητή τριά τους η αλληλεπίδραση η ανάληψη πρωτοβουλιών η ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους η ανάπτυξη κριτικής ικανότητας η προώθηση της φιλαναγνωσίας

Γνωστικοί στόχοι

α Να κατανοήσουν οι μαθητές τις διαβαθμίσεις του κωμικού (χιούμορ ειρωνεία σάτιρα κτλ)β Να γνωρίσουν τις τεχνικές με τις οποίες παράγεται το κωμικό στοιχείο στα χιουμοριστικά κείμεναγ Να διερευνούν το κίνητρο του συγγραφέα τους στόχους του τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνει το χιουμοριστικό και σατιρικό στοιχείο καθώς και τους αποδέκτες του κωμικούδ Να συνειδητοποιούν την ψυχολογική και κοινωνική λειτουργία της σάτιρας Να συνειδητοποιούν δηλαδή πως η σάτιρα προκαλεί γέλιο μελαγχολία ή θυμό για την αναμόρφωση της κοινωνίας

Δεξιότητες των μαθητών α Να διακρίνουν τα χιουμοριστικά από τα σατιρικά κείμενα

β Να εντοπίζουν τους τρόπους με τους οποίους παράγεται

το χιουμοριστικό και σατιρικό στοιχείο μέσα στο κείμενο γ Να χρησιμοποιούν τη σάτιρα ως ιστορική πηγή για την ιστορία των ιδεών και των νοοτροπιών μιας εποχής δ Να μετατρέπουν ένα χιουμοριστικό και σατιρικό κείμενο σε laquoσοβαρόraquo και αντίστροφα ε Να συνδέουν τις παρατηρήσεις τους με άλλα μαθήματα (πχ Ιστορία) αλλά και με την καθημερινή ζωή

Αrsquo Φάση Πριν από την ΑνάγνωσηΓια την κατανόηση της ειρωνείας 1 διδακτική ώρα

Μέθοδος διδασκαλίας μετωπική και ομαδοσυνεργατική

(ομάδες των 2 ατόμων)

I Διάκριση των μορφών της ειρωνείαςα) Δραματική ή Τραγική ειρωνεία (παιχνίδι ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια)β) Σωκρατική ειρωνεία (προσποίηση άγνοιας) γ) Η ειρωνεία ως λεκτικός τρόπος (σχήμα λόγου κατά το οποίο χρησιμοποιούμε λέξεις ή φράσεις με εντελώς διαφορετική και αντίθετη σημασία από εκείνη που έχουμε στο νου μας)

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΔέησιςraquo

Η θάλασσα στα βάθη της πήρrsquo έναν ναύτη-Η μάνα του ανήξερη πηαίνει κι ανάφτει

στην Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερίγια να επιστρέψει γρήγορα και νάνrsquo καλοί καιροί -

και όλο προς τον άνεμο στήνει τrsquo αυτίAλλά ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή

η εικών ακούει σοβαρή και λυπημένηξεύροντας πως δεν θάλθει πια ο υιός που περιμένει

II Παρουσίαση των λεπτών διακρίσεων της λεκτικής ειρωνείας

Χαριεντισμός λεπτό πείραγμα σχεδόν αδιάκριτο ανεπαίσθητοΑστεϊσμός (χιούμορ) λεπτή ειρωνεία που προκαλεί ευθυμία και έχει σκοπό να επαινέσει ή να κατηγορήσει ή απλώς να εξωτερικεύσει συναισθήματα Ειρωνεία λεκτικός τρόπος κατά τον οποίο χρησιμοποιούμε λέξεις ή φράσεις με διαφορετική σημασία από ότι έχουμε στο νου μας για να αστειευτούμε ή να πειράξουμε κάποιον Ειρωνικές εκφράσεις της καθημερινής ομιλίας laquoκαλά τα κατάφερεςraquo αντί laquoτα έκανες θάλασσαraquo laquoμπράβο θαυμάσιαraquo αντί laquoτίποτα χάλιαraquo Η ειρωνεία φαίνεται από το χρώμα και τον τόνο της φωνής την έκφραση και τις κινήσεις μας προκαλεί ευχαρίστηση γέλιο αλλά και ενόχληση δυσαρέσκεια

Μυκτηρισμός έντονη ειρωνεία (κάτι στιγμιαίο και παροδικό που σκοπό έχει να αποδοκιμάσει και να υβρίσει κάποιο πρόσωπο ή πράξη) Αρχίζει συνήθως με επιφωνήματαΧλευασμός αναφέρεται όπως και ο μυκτηρισμός και απευθύνεται στους άλλους Στηρίζεται στην περιφρόνηση και το μίσος είναι έντονη και διαρκείας εκδήλωση Αποσκοπεί στον εμπαιγμό και εξευτελισμό των άλλωνΚαγχασμός μεγάλο και σφοδρό γέλιο προκαλείται από έξυπνο αστείο ή κωμικό πάθημα άλλου είναι αυθόρμητος χωρίς κακή πρόθεση αλλά ενοχλητικόςΣαρκασμός ειρωνεία που πηγάζει από μίσος κακία εκδίκηση και πικρό εμπαιγμό των άλλων Πχ η τύχη σαρκάζει

χαριεντισμός

αστεϊσμός

ειρωνεία

μυκτηρισμόςχλευασμός

καγχασμός

σαρκασμός

Προτεινόμενα κείμενα

Ποιήματα των Ζαχαρία Παπαντωνίου(Ο παπαγάλος το Αγροτικό)Δημητρίου Κόκκου Ο ΑντιπολιτευόμενοςΓ Σουρή (Φασουλής Φιλόσοφος Η ζωγραφιά μου) δημοτικά τραγούδια (Το τραγούδι του Χάρου) Ο Ρωσαγγλογάλλος

Πεζά κείμενα Λασκαράτου Ανδρέα Ο κακός μαθητής Εμμανουήλ Ροΐδη Η εορτή του πατρός μου Αλ Παπαδιαμάντη Η Δασκαλομάννα Φώτα ndash Ολόφωτα κα




Δημοτικό του Χρόνη ― Πολλά τουφέκια αντιβογούν μιλιόνια καριοφίλια Μήνα σε γάμο πέφτουνε μήνα σε πανηγύρι ― Κι ουδέ σε γάμο πέφτουνε κι ουδέ σε πανηγύρι Αλή Τσεκούρας χαίρεται και ρίχνει στο σημάδι 5 Πάγει κι ο Χρόνης για να ιδεί σεργιάνι για να κάμει laquoΏρα καλή μπουλούκμπασηraquo laquoΚαλώς το Χρόνη οπού rsquoρθε Πώς τά rsquoχεις Χρόνη μrsquo τα παιδιά τι κάνουν τα παιδιά σουraquo laquoΣε προσκυνούν μπουλούκμπαση και σου φιλούν τα χέρια Δώδεκα μέρες έλειπα τι κάνουνε δεν ξέρωraquo

10 laquoΓια άπλωσε Χρόνη στον τορβά για λύσε το δισάκι θα βρεις δυο μήλα κόκκινα δυο πατρινά λεμόνιαraquo Πάγει κι ο Χρόνης και κοιτάει μες στον τορβά και βλέπει βλέπει το πρώτο του παιδί το πρώτο παλικάριmiddot τηράζει κι άλλη μια φορά τrsquo άλλο παιδί του βλέπει15 Πέφτει στραβός με το σπαθί στο τούρκικο τrsquo ασκέρι βαρεί δεξιά βαρεί ζερβιά βαρεί μπροστά και πίσω κόβει Αρβανίτες δώδεκα και δυο μπουλουκμπασήδες

(Ειρωνεία)

Δ Κόκκου Ο Αντιπολιτευόμενος

Αντιπολιτευόμενος ο μακαρίτης ήτοείχ ευγενή αισθήματα αρχάς και πεποιθήσειςκαι υπό τούτων πάντοτε αγνώς ενεφορείτο΄αλλ όμως τον κατέβαλον στομαχικαί παθήσειςΑπέθανε φιλόπατρις και ομιλών και γράφων΄με άλλους λόγους νηστικός κατήλθεν εις τον τάφον

(Ειρωνεία)

Το τραγούδι του Χάρου

Ο Χάρος έκατσε ψηλά και τραγουδεί πανώριαλέει τραγούδια τση χαράς και περισσοκαυκάταιΓια ιδέ σπίθιαν τα ρήμαξα κι αυλαίς αράχνιασά τσοικαι αδέρφια που ξεχώρισα πού σαν αγαπημένακ οι στράταις καμαρώναν τα κι ο κόσμος έτρεμέν ταΧώρισα μάνναις πο παιδιά παιδιά πού τσοι μαννάδεςεχώρισα κι αντρόϋνα που σαν αγαπημένα

(Σαρκασμός)

Γ Σουρή από το Φασουλής Φιλόσοφος

Και τrsquo είσαι άνθρωπε μωρέ που φλυαρείς εμπρός μουαν με τα ζώα τα λοιπά παραβληθείς του κόσμουΈχεις την χαίτη λιονταριού και το κεντρί της σφήκαςΈχεις πτερά του παγωνιού και της στρουθοκαμήλουή του προβάτου το μαλλί το γάλα της κατσίκαςτα δόντια του ελέφαντος το στόμα κροκοδείλουhellipΚαι ύστερα κορδώνεσαι και θεωρείς ως δώρονκαι το μυαλό της κεφαλής και το μυαλό της ράχηςσυ του Δαρβίνου η μαϊμού συ δίπουν μαστοφόρονσυ άνθρωπε θαυμάσιε που κακό ψόφο νάχεις

(Χλευασμός της ανθρώπινης αδυναμίας)

Για την κατανόηση της σάτιρας 2 διδακτικές ώρες

Διακρίνουμε τη σάτιρα από την κωμωδία και την ειρωνεία Στο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων επισημαίνεται ότι laquoμε τους όρους σάτιρα ή σατιρικός χαρακτηρίζουμε συνήθως ένα λογοτεχνικό έργο ή ένα συγκεκριμένο απόσπασμα από λογοτεχνικό έργο το οποίο έχει ταυτόχρονα σκωπτική και έντονα επικριτική διάθεση απέναντι σε συγκεκριμένα ζητήματα της επικαιρότητας ή της καθημερινής ζωήςraquo

Διερευνούμε τους στόχους εναντίον των οποίων μπορεί να στραφεί η σάτιρα (ανθρώπινα ελαττώματα κακώς κείμενα της κοινωνίας ξεπερασμένες ιδέες ή αντιλήψεις που κρατούν δέσμιο τον άνθρωπο


Ανωνύμου Ο ΡωσαγγλογάλλοςΑλ Σούτσου laquoΟ επιστάτης των εθνικών οικοδομών επί Ι ΚαποδίστριαraquoΓ Σουρή Ο Ρωμηός Ποιος είδε κράτος λιγοστόΑνδρέα Λασκαράτου ΠροβόδισμαΚ Παλαμά Σατιρικά ΓυμνάσματαΚ Καρυωτάκη Στο Άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο Δημόσιοι Υπάλληλοι κλπ

ΑΝΩΝΥΜΟΣ O ΡωσσαγγλογάλλοςΤο κείμενο του Ρωσσαγγλογάλλου είναι ανώνυμη σάτιρα με κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις η

οποία χρονολογείται γύρω στα 1812 Έχει διαλογική μορφή και απεικονίζει τη θλιβερή κατάσταση που επικρατεί στη σκλαβωμένη Ελλάδα Το απόσπασμα που ακολουθεί περιλαμβάνει τους 37 πρώτους

στίχους ΟΛΟΙ

Ειπέ μας ω φιλέλληνα πώς φέρτε την σκλαβίαν

και την απαρηγόρητον των Τούρκων τυραννίαν

Πώς τες ξυλιές και υβρισμούς και σιδηροδεσμίαν

παίδων παρθένων γυναικών ανήκουστον φθορίαν

Πώς δε τον καθημερινόν των συγγενών σας φόνον

τον άδικον αναίτιον και χωρίς τινα πόνον

Δεν είσθ εσείς απόγονοι εκείνων των Ελλήνων

των ελευθέρων των σοφών και των φιλοπατρίδων

Και πώς εκείνοι απέθνησκον διά την ελευθερίαν

και τώρα εσείς υπόκεισθε εις τέτοιαν τυραννίαν

Και ποίον γένος ως εσείς εστάθη φωτισμένον

εις την σοφίαν δύναμιν κι εις όλα ξακουσμένον

Πώς νυν εκαταστήσατε την λάμπουσαν Ελλάδα

Βαβαί ως ένα σκέλεθρον ως σκοτεινήν παστάδα

Oμίλει φίλτατε Γραικέ ειπέ μας την αιτίανmiddot

μη κρύψης τίποτες ημών λύε την απορίαν

O ΦΙΛΕΛΛΗΝΡωσσαγγλογάλλοιΕλλάς και όχι άλληήτον ως λέτε τόσον μεγάληΝυν δε αθλίακαι αναξίαεπειδή άρχει η αμαθίαΌσ ημπορούσινα την ξυπνούσιτούτ εις το χείρον την οδηγούσιΑυτή στενάζειτα τέκνα κράζειστο να προκόπτουν όλα προστάζειΚαι τότ ελπίζειότι κερδίζειmiddotεκείν οπού χει νυν την φλογίζειΜα τις τολμήσειμ αληθή κλίσισ ελευθερίαν να την κινήσηΌστις τολμήσηνα την ξυπνήσηπάγει στον Άδη χωρίς τινα κρίσιν

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΟΥΤΣΟΣO επιστάτης των εθνικών οικοδομών επί I ΚαποδίστριαTο σατιρικό ποίημα του Aλέξανδρου Σούτσου τοποθετείται χρονικά όπως σημειώνεται στον τίτλο της πρώτης έκδοσης το Mάιο του 1831 και φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο η ρομαντική ποίηση παρεμβαίνει στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα της εποχής της

Φοίνικες και ταλαράκια το πουγκί μου κουδουνίζεικαι το στόμα μου σαμπάνιες και ρυζόγαλο μυρίζειmiddotχαιρετάτε με με σέβας με βαθύν προσκυνισμόνmiddotεπιστάτης κύριοί μου έγινα οικοδομώνΤερερέμ λαλά λαλάmiddotη δουλειά πάγει καλά

Έκτακτε Διοικητή μου πόσα γρόσια θησαυρίζειςΌσα παίρνω σ ένα μήνα σ ένα χρόνο τα κερδίζειςΈκτακτα τον μήνα παίρνεις εσύ χίλιαhellip κι ας να μηΕγώ παίρνω τρεις χιλιάδες εις την κάθε πιθαμήΤερερέμ λαλά λαλάmiddotη δουλειά πάγει καλά

Η αυτού Πανεξοχότης μ αγκαλιάζει κάθε μέραΜα ρημάζω το Ταμείον Αλλού βλέπει βρέχει πέραφθάνει μόνον πουρνό βράδυ να τον λέγω εις τ αυτίτι φρονεί ο ένας κι άλλος και τι δρόμο περπατείΤερερέμ λαλά λαλάmiddotη δουλειά πάγει καλά

Σήμερον το Ναύπλιόν μας η πρωτεύουσά μας είναιmiddotαύριο θα είναι λέγουν αι περίφημαι ΑθήναιΤότε γρόσια μιλιούνια τότε δα θα ξοδευθούνκαι πατόκορφ απ εμένα αι Αθήναι θα κτισθούνΤερερέμ λαλά λαλάmiddotη δουλειά πάγει καλά

Κριματίζει όποιος λέγει πως εγώ μισώ τα φώτατα σχολεία στην τιμή μου τ αγαπώ απ όλα πρώταmiddotκαι πολλές φορές λαχαίνει στ όνειρό μου να ιδώπως οικοδομώ Μουσεία κι απ το στρώμα τραγουδώΤερερέμ λαλά λαλάmiddotη δουλειά πάγει καλά

Με κολνούνε οι γυναίκες και γλυκές ματιές με ρίχνουνmiddotμ όλες μου τες άσπρες τρίχες πως μ ορέγουνται με δείχνουνmiddotγαμβρός είμαι όπου πάγω κι εις το κάθε σπιτικόταπεινότατες προτάσεις υπανδρείας αγρικώΤερερέμ λαλά λαλάmiddotη δουλειά πάγει καλά

Ανδρέας ΛασκαράτοςΠροβόδισμα

Σύρτε λοιπόν σύρτε στίχοι μου Μπορεί να μην είστε ποίησες αλλά θέλ είσθ ελπίζω κατιτί καλύτερο από ποίησεςmiddot θέλ είσθε σήμερα κεντιστήρι για το κοιμώμενο ελληνικό

πνεύμα και αύριο μεθαύριο μαρτυρίες του σήμερα

Σύρτε στίχοι μου σύρτε τυπωθείτεΔεν είναι πουλιό στον κόσμο αφορεστάδεςΒουβοί σβησμένοι πάν οι υποκριτάδες

Και σεις μπορείτε τώρα να φανείτεΛεύθεροι στίχοι ελεύθερα μιλείτεΣτηλιτέψετε ολούθε τσι ασχημάδες

Παρόμοια σε λαϊκούς ή σε παπάδεςmiddotΕμπαίξετ τες όπου τες ιδείτε

Στην Αίγυφτό σας ως και σεις κρυμμένοιΆγγελος και σ εσάς φέρνει την είδησηmiddotlaquoΕλάτεraquo σας φωνάζει laquoείν πεθαμένοιΟι ζητούντες να πνίξουν τη συνείδησηraquo

Σύρτε στίχοι μου εβγήτε παρρησίακαι φωνάξετε Ζήτω Ελευθερία

Στο Άγαλμα της Eλευθερίας που φωτίζει τον κόσμο

Λευτεριά Λευτεριά σχίζει δαγκάνειτους ουρανούς το στέμμα σου Tο φως σουχωρίς να καίει τυφλώνει το λαό σουΠεταλούδες χρυσές οι Aμερικάνοιλογαριάζουν πόσα δολάρια κάνεισήμερα το υπερούσιο μέταλλό σου

Λευτεριά Λευτεριά θα σ αγοράσουνέμποροι και κονσόρτσια κι εβραίοιEίναι πολλά του αιώνος μας τα χρέηπολλές οι αμαρτίες που θα διαβάσουνοι γενεές όταν σε παρομοιάσουνμε το πορτραίτο του Dorian Gray

Λευτεριά Λευτεριά σε νοσταλγούνεμακρινά δάση ρημαγμένοι κήποιόσοι άνθρωποι προσδέχονται τη λύπησαν έπαθλο του αγώνος και μοχθούνεκαι τη ζωή τους εξακολουθούνενεκροί που η καθιέρωσις τους λείπει

Κ Καρυωτάκη (πικρή ειρωνεία και σάτιρα)

Για τα κωμικά τεχνάσματα 1-2 διδακτικές ώρες

Αφόρμηση από την Ειρήνη του Αριστοφάνη 1 Ζητάμε από τους μαθητές να εντοπίσουν τα κωμικά σημεία2 Ανακαλύπτουμε τις τεχνικές με τις οποίες παράγεται το γέλιο3 Διαπιστώνουμε ότι στο θεατρικό κείμενο μπορούμε να διακρίνουμε α) το κωμικό της γλώσσας (προφορικό λεκτικό χιούμορ) απόβ) το κωμικό της δραματουργίας (χιούμορ που αφορά τους χαρακτήρες και τις τεχνικές της πλοκής

ΕΡΜΗΣΑπό πού με πήρε ανθρωπίλα Ο μέγας Ηρακλής νικά Ετούτο το κακό τι είναιΤΡΥΓΑΙΟΣΑλογοσκάθαροΕΡΜΗΣΒρε σιχαμερέ και θρασύτατε και ξεδιάντροπεκαι σιχαμερέ και κατασιχαμένε και σιχαμερότατεπώς ανέβηκες εδώ πάνω σιχαμεροσιχαμερότατεΠοιο το όνομά σου ΜίλαΤΡΥΓΑΙΟΣΣιχαμερότατοςΕΡΜΗΣΤο γένος Λέγε μουΤΡΥΓΑΙΟΣΣιχαμερότατοςΕΡΜΗΣΌνομα πατρόςΤΡΥΓΑΙΟΣΤου δικού μου ΣιχαμερότατοςΕΡΜΗΣΔεν υπάρχει περίπτωση να μην πεθάνεις μα τη Γηαν δεν μου αποκαλύψεις ποιο στο καλό είναι το όνομά σουΤΡΥΓΑΙΟΣΤρυγαίος Αμαρουσιώτης αμπελουργός δεινός μη καταδότης μη πολυπράγμωνΕΡΜΗΣΚαι ήρθες να κάνεις τι

ΤΡΥΓΑΙΟΣΓια να σου φέρω αυτά τα κρέαταΕΡΜΗΣΑχ καημενούλη μου πώς έφτασες εδώΤΡΥΓΑΙΟΣΑ ρε λιμασμένε βλέπεις που δε σου φαίνομαι πια

σιχαμερότατος

Πήγαινε λοιπόν και φώναξέ μου τον Δία

ΕΡΜΗΣΆιντέεεΈχεις ακόμα δρόμο για τους θεούςέφυγαν έχουν μετακομίσει από χτεςΤΡΥΓΑΙΟΣΚαι πήγανε πού γηςΕΡΜΗΣΆκου γηςΤΡΥΓΑΙΟΣΤότε πούΕΡΜΗΣΜακριά πολύ μακριάκάτω ακριβώς από τον θόλο του ουρανούΤΡΥΓΑΙΟΣΚαι εσύ πώς και απόμεινες εδώ μονάχοςΕΡΜΗΣΚάθομαι και φυλάω τα κουζινικά που άφησαν εδώ οι θεοίτσουκαλάκια δισκάκια κανατάκιαΤΡΥΓΑΙΟΣΚαι οι θεοί μετακόμισαν για ποιο λόγο

ΕΡΜΗΣΈγιναν πυρ και μανία με τους ΈλληνεςΓι αυτό εγκατέστησαν εδώ που έμεναν τον ᾽Πόλεμο και σας παρέδωσαν σ αυτόν να σας ᾽κάνει ότι θέλει και γουστάρειΕκείνοι μετακόμισαν όσο πιο ψηλά μπορούσανγια να μη σας βλέπουν άλλο να πολεμάτεκαι να μην ακούν τα παρακάλια σαςΤΡΥΓΑΙΟΣΚαι για ποιο λόγο μας τα έκαναν αυτά Πες μου

ΕΡΜΗΣΕπειδή προτιμούσατε τον πόλεμο ενώ εκείνοιπροσπάθησαν πολλές φορές να πετύχουν ειρήνη

και αν κάπου εκέρδιζαν κεφάλι οι Λακωνικοίέλεγαν λόγια όπωςlaquoΜα τους δυο σιούς τώρα θα πληρώσει ο ΑττικούτσικοςraquoΑν πάλι είχατε κάποια επιτυχία εσείς οι Αττικωνικοίκαι κατέφθαναν οι Λάκωνες ζητώντας ειρήνηφωνάζατε η αφεντιά σας πριν ακούσετεlaquoΠάνε να μας τη φέρουν μα την ΑθηνάΔεν πρέπει να δεχθούμε μα τον ΔίαΑν έχουμε την Πύλο θα ξανάρθουνraquo

ΤΡΥΓΑΙΟΣΕδώ που τα λέμε το ύφος του λόγου φέρει τη σφραγίδα του τόπου μας

ΕΡΜΗΣΓι αυτό δεν ξέρω αν στο εξής θα ξαναδείτε ποτέ ᾽την ΕιρήνηΤΡΥΓΑΙΟΣΓιατί Πού έχει πάει

ΕΡΜΗΣΟ Πόλεμος την έκλεισε σε μια βαθιά σπηλιάΤΡΥΓΑΙΟΣΣε τι σπηλιάΕΡΜΗΣΣ αυτή εκεί κάτω᾽Βλέπεις και τι κοτρώνες και κακό έχει σωριάσει από πάνω για να μην την πάρετε στον αιώνα τον άπανταΤΡΥΓΑΙΟΣΠες μου εμάς σαν τι ετοιμάζεται να μας κάνειΕΡΜΗΣΔεν ξέρω παρά μονάχα έναχθες βράδυ κουβάλησε ένα γουδί γιγάντιοΤΡΥΓΑΙΟΣΝα το κάνει τι τέτοιο γουδί

ΕΡΜΗΣΣχεδιάζει να κοπανάει εκεί μέσα τις πόλειςΏρα όμως να του δίνω Όπου να ναι θαρρώ ᾽βγαίνει ακούγεται ήδη από μέσα ο πάταγος

Αδυναμίες και ελαττώματα των προσώπων

ΑπροσδόκητοΑντίθεση ανάμεσα στη λογική εξέλιξη

και την τροπή των γεγονότων

ΑντίφασηΑσυνέπεια

λόγων και πράξεων

Επανάληψη

Πλάνη(παρεξήγηση

ή απάτη)

Χιούμορ δραματουργίας

Αφορά τους χαρακτήρεςκαι τις τεχνικές της

πλοκής

Υπερβολή

Υπαινιγμός ή Υπόνοια

Μεταφορά

ΛογοπαίγνιοΕιρωνεία

Επανάληψη

Απροσδόκητο ή παράδοξο

Αμφισημία ή αμφιβολία

Λεκτικό χιούμορ

Σχήματα λόγου που παράγουν κωμικό αποτέλεσμα

Α ΠροφορικόΛεκτικό χιούμορ

Σχήματα λόγου που προκαλούν κωμική εντύπωσηΑμφισημία ή αμφιβολία (διφορούμενη σημασία του νοήματος από ομωνυμία ή ασάφεια στη σύνταξη)Απροσδόκητο ή παράδοξο ή παρά προσδοκία ( άλλο περιμένει ο ακροατής κι άλλο λέει με χάρη ο ομιλητής)Επανάληψη ή παλιλλογία (η επανάληψη της ίδιας λέξης ή φράσης)Ειρωνεία (Λεκτική)Λογοπαίγνιο (δημιουργείται πάνω σε δίσημες λέξεις ή από απλή ομοηχία πχ Δες πότης μια φορά)Μεταφορά (η λέξη αλλάζει σημασία μεταφέρεται από μία έννοια και σε άλλη ή άλλες)Υπαινιγμός ή Υπόνοια (παρουσιάζεται από μια λέξη ή φράση προκαλεί την ανάμνηση κάποιου άλλου είτε ευχάριστο είναι είτε δυσάρεστο χωρίς όμως να το εκφράζει απροκάλυπταΥπερβολή (υπερβολική αύξηση ή μείωση πράγματος για ζωηρότητα στο λόγο)

Βrsquo Φάση Ανάγνωση περίπου 16 διδακτικές ώρες Εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου

Προτεινόμενα κείμενα Αποσπάσματα από τα θεατρικά κείμεναΕιρήνη του Αριστοφάνη Το φιόρο του Λεβάντε του Γρ ΞενόπουλουΗ Βαβυλωνία του Δ Βυζάντιου Ζητείται ψεύτης του Δ Ψαθά Κατζούρμπος του Γεωργίου Χορτάτση

Διηγήματα amp χρονογραφήματαΖαχαρία Παπαντωνίου Το παραστράτημα του Προέδρου Εμμανουήλ Ροΐδη Η εορτή του πατρός μου Τα υαλοπωλεία Μονόλογος ευαισθήτουΑλέξανδρου Παπαδιαμάντη Φώτα ndash Ολόφωτα Η Δασκαλομάννα

Γ Βιζυηνού Διατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα

Ερωτήσεις φύλλου εργασίας

1 Εντοπίστε τα κωμικά σημεία του κειμένου2 Με ποια μέσα (τεχνικές) επιτυγχάνεται το κωμικόσατιρικό στοιχείο3 Ποια κοινωνική πολιτική ή ανθρώπινη κατάσταση - πρόβλημα παρουσιάζεται σχολιάζεται σατιρίζεται ή επικρίνεται4Πού αποσκοπεί η δημιουργία κωμικής εντύπωσης και η σάτιρα5 Ποιο είναι το ιστορικό κοινωνικό πολιτικό ή ιδεολογικό πλαίσιο του κειμένου με βάση τις αντίστοιχες αναφορές που υπάρχουν σε αυτό6 Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι οι ανθρώπινοι τύποι που παρουσιάζονται στο κείμενο παραμένουν επίκαιροι και οικείοι στην κοινωνία μας σήμερα Πώς το εξηγείτε7 Ως προς το πρόβλημα που παρουσιάζεται υπάρχουν αντιστοιχίες στη σημερινή εποχή Ποιες είναι αυτές

1 Εντοπίστε τα κωμικά σημεία του κειμένου

2 Με ποια μέσα (τεχνικές) επιτυγχάνεται το κωμικόσατιρικό στοιχείο

3 Ποια κοινωνική πολιτική ή ανθρώπινη κατάσταση - πρόβλημα παρουσιάζεται σχολιάζεται σατιρίζεται ή επικρίνεται

4 Πού αποσκοπεί η δημιουργία κωμικής εντύπωσης και η σάτιρα

5 Ποιο είναι το ιστορικό κοινωνικό πολιτικό ή ιδεολογικό πλαίσιο του κειμένου με βάση τις αντίστοιχες αναφορές που υπάρχουν σε αυτό

6 Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι οι ανθρώπινοι τύποι που παρουσιάζονται στο κείμενο παραμένουν επίκαιροι και οικείοι στην κοινωνία μας σήμερα Πώς το εξηγείτε

7 Ως προς το πρόβλημα που παρουσιάζεται υπάρχουν αντιστοιχίες στη σημερινή εποχή Ποιες είναι αυτές

Φύλλο εργασίας

Γrsquo Φάση Μετά την ανάγνωση 4-5 διδακτικές ώρες

Δραστηριότητες

Σε αυτή τη φάση οι μαθητές μπορούν να παράγουν τον προσωπικό τους λόγο επιλέγοντας κάποια ή κάποιες από τις παρακάτω δραστηριότητεςbull Να γράψουν ένα σχετικά σύντομο σατιρικό κείμενο το οποίο μπορεί να είναι χρονογράφημα διήγημα ή θεατρικό αξιοποιώντας όσα έμαθανbull Να δημιουργήσουν ένα αστείο κόμικ ή μια σειρά από γελοιογραφίες αν έχουν τις σχεδιαστικές ικανότητες Μπορούν να χρησιμοποιήσουν και κατάλληλα λογισμικάbull Να δημιουργήσουν ένα αστείο βίντεο ή μια αστεία ψηφιακή ιστορία

Βιβλιογραφία

Νεοελληνική Καλολογία Παπανικολάου Κ Βιβλιοπωλείον της ΕστίαςΝεοελληνική σύνταξις της κοινής δημοτικής Μέρος Γrsquo Σχήματα λόγουΑχ Α Τζάρτζανου Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων ΟΕΔΒΟι αισθητικές κατηγορίες Ευάγγελου Παπανούτσου τόμος Αισθητική

Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2003

Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Αθήνα 2011Η Ποιητική της Ανατροπής Σάτιρα Ειρωνεία Παρωδία Χιούmicroορ στο

πεζογραφικό έργο του Γιάννη Σκαρίmicroπα Κατερίνα ΚωστίουΤυπολογία του κωμικού στοιχείου στην Αρχαία Κωμωδία η περίπτωση των Βατράχων του Αριστοφάνη Τόμτση ΑικατερίνηΔιαβάζοντας Λογοτεχνία στο σχολείο Αποστολίδου Β Καπλάνη Β

Χοντολίδου ΕτυπωθήτωΠειραματισμοί με το χιούμορ διδακτικό σενάριο Αποστολίδου Β




























αστεϊσμός

ειρωνεία


καγχασμός

σαρκασμός









(Ειρωνεία)



(Ειρωνεία)







































































Επανάληψη


ή απάτη)



πλοκής

Υπερβολή


Μεταφορά


Επανάληψη






































(Ειρωνεία)



(Ειρωνεία)







































































Επανάληψη


ή απάτη)



πλοκής

Υπερβολή


Μεταφορά


Επανάληψη
































(Ειρωνεία)







































































Επανάληψη


ή απάτη)



πλοκής

Υπερβολή


Μεταφορά


Επανάληψη




































































































Επανάληψη


ή απάτη)



πλοκής

Υπερβολή


Μεταφορά


Επανάληψη






























Υπερβολή


Μεταφορά


Επανάληψη






























humor satira

Documents