8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

1/109

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

2/109

Kap. 1

2

SHTRIMI I PROBLEMIT

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

3/109

Kuptime të përgjithshme: Materialet, Objektet

dhe Projektimi

 Çdo objekt fizik (inxhinierik) përbëhet nga një osedisa materiale.

 Objekti, përpara se të realizohet, konceptohet dheprojektohet.

 PROJEKTI i objektit përcakton:

 

 

 

formën dhe përmasat

Mater ia l in  

mënyrën e shndërrimittë materialit në objektinme cilësitë e kërkuara

Materiali është nyja lidhëse; nga zgjedhja e drejtë ose jo e tijkushtëzohet në një shkallë të lartë suksesi i PROJEKTIT.

Projekti ‘konstruktiv’

Projekti ‘teknologjik’

3E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

4/109

Evolucioni i materialeve inxhinierike

Metale Metale

Elastomere

Polimere

ElastomerePolimere

Qeamika

Xhama

Kompozite

Qeramika

Xhama

Kompozite   R   ë  n   d   ë  s   i  a

  r  e   l  a   t   i  v  e

Trendi aktual: reduktimi i peshës relative të materialeve

metalike; rr itja e asaj të qeramikave, kompoziteve, pol imereve

4E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

5/109

5

...për t’u orientuar në mënyrë efikase në këtë universtë pamasë, duhet disponuar një metodë sistematike 

për të seleksionuar materialin/procesin më tëpërshtatshëm për një funksion ose objekt të dhënë.

Metoda duhet të jetë mjaft e përgjithshme për t’uaplikuar në raste nga më të ndryshmet dhe mjaft

transparente, që përdoruesi të ruajë kontrollin mbi tëdhe të ketë mundësi të ndërhyjë gjatë zbatimit të saj,duke i lënë vend krijimtarisë, imagjinatës dheeksperiencës së tij.

~ 80 000 materiale

~ 6 000 procese... 

E. Lamani

“ Pafundësi...”

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

6/109

6

Përse përzgjedhje e kompjuterizuar ???

Numri i madh i

materialeve dhe i proceseve:~80 000 materiale

~ 6 000 procese... 

Sfida e

zgjedhjes së

materialeve

Variacioni në rritje i

kërkesave(shpesh kontradiktore)

Mbrojtja e mjedisit... KostoSiguri

 Nevoja për të shkurtuar kohën nga

lindja e idesë deri në daljen në treg të

 produktit

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

7/109

Kap. 2

7

PROCESI I

PROJEKTIMIT

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

8/109

Kategoritë e projektimit

•  projektim orgjinal

•  projetim adaptiv

•  projektim variantesh

Gjatë konceptimit/projektimit të çdo produkti ështëe domosdoshme të zgjidhet materiali prej të cilitdo të përbëhet produkti dhe rruga teknologj ike 

për prodhimin e tij.

8E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

9/109

NEVOJA E TREGUT 

KONSIDEROHEN TË GJITHA OPSIONET;PËRCAKTOHET STRUKTURA FUNKSIONALE;VLERESOHET JETËGJATËSIA E SISTEMIT 

MODELI DHE ANALIZA E NYJES;OPTIMIZIMI I FUNKSIONIT;PËRAFRIMI I SHKALLËS DHE I FLUKSEVE 

ANALIZË E DETAJUAR E KOMPONENTEVE;ZGJEDHJA E RRUGËS TEKNOLOGJIKE;

SPECIFIKIME TEKNIKE TË DETAJUARA 

PRODUKTI PËRSERITJE 

KONCEPTIMI 

MATERIALIZIM 

DETAJIMI 

Skema e procesit të projektimit

9E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

10/109

INPUTE  SISTEMI TEKNIK  AUTPUTE 

NËN - SISTEME 

FUNKSIONI

1 FUNKSIONI

2 FUNKSIONI

3 

• Energji

• Materiale

• Informacion

• Energji

• Materiale

• Informacion

Analiza funksionale e një sistemi teknik

që përfshin konvertim energjie,

materialesh dhe informacioni

10E. Lamani

KONCEPTIM

MATERIALIZIM

DETAJIM

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

11/109

NYJA1 

NYJA2

NYJA3 

KOMPONENTI 1.1 

KOMPONENTI 1.2 

KOMPONENTI 1.3 

KOMPONENTI 2.1 

KOMPONENTI 2.2 

KOMPONENTI 2.3 

KOMPONENTI 3.1 

KOMPONENTI 3.2 

KOMPONENTI 3.3 

SISTEMI

TEKNIK 

Analiza “zbërthyese”e një sistemi teknik

që çon në përzgjedhjen e m teri leve

11E. Lamani

KONCEPTIM

MATERIALIZIM

DETAJIM

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

12/109

Instrumentat e projektimit dhepërzgjedhja e materialeve

12E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

13/109

Bashkëveprimindërmjet funksionit, materialit, formës dhe procesit: 

thelbi i procedurës së përzgjedhjes së materialeve

FUNKSIONI

MATERIALI

PROCESI

FORMA

Projekti →  d.mth.,çfarë duhettë bëjë komponenti 

13E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

14/109

Kap. 3

14

M TERI LET

INXHINIERIKE

DHE VETITË E

TYRE

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

15/109

Klasat e materialeve inxhinierike

Metale 

Kompozite 

Polimere

Elastomere 

Qeramika

Xhama  Elastom.  Xhama 

Qeramika

Kompozite 

Metale 

Polimere 

Klasifikimi zakonshëm Klasifik im më i detajuar

15E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

16/109

Klasifikimi sipas programit CES

Shkuma  Natyrale 

Qeramika

Kompozite 

Metale 

Polimere 

16E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

17/109

Cili është faktori më i rëndësishëm

përcaktues për sjelljen/vetitë e

materialeve të klasave të ndryshme?

Natyra e lidhjeve ndëratomike dhe

kimike

17E. Lamani

  kovalente

  jonike

  kovalento-jonike

  hidrogjenore  Van-der-Vaals

  të kombinuara

  metalike

lidhje:

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

18/109

Natyra e lidhjeve ndëratomike dhe

kimike:

MaterialetMetalike

LidhjeMetalike

Lidhje

mesatarishtdhe shumëe fortë, jo e

drejtuar

18E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

19/109

MaterialetQeramike

Natyra e lidhjeve ndëratomike dhe

kimike:

Lidhje

Kovalente

Lidhje

 jonike

Lidhje tëforta të

drejtuara

Lidhja jonike: tërheqje elektrostatike ndërmjet joneve me ngarkesa të kundërta

SiC, Si3N4, etj. 

MgO, ZrO2

Kombinim itë dy

lidhjeve

19

X3Y2(SiO4)3 

G ARNET

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

20/109

Natyra e lidhjeve ndëratomike dhe

kimike:

Dipolepermanente

Shumëtë dobta

Kombinimi dylidhjeve

MaterialetPolimerike

Lidhje të

Van-Der

Vaals-it

Lidhje tëdobta

Krijimi idipoleve

Lidhje

Hidrogje-

nore

20E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

21/109

Karakteristika dalluese të

materialeve metalike:

21

 Përcjellshmëri e lartë termike dhe elektr ike

 Sjellje magnetike (paramagnetike dhe ferromagnetike)

 Shkëlqim karakterist ik

 Temperatura shkrirje dhe avullimi përgjithësisht të larta

 Inerci kimike përgji thësisht e ulët (të korrodueshme)

 Densitet përgjithësisht i lartë (të rënda, me pak përjashtime)

 Aftësi për t’u deformuar plastikisht (duktilitet ≠ plasticitet) 

 Qëndrueshmëri dhe ngurtësi relativisht të larta

Epërsia kryesore ndaj materialeve të tjera:

Kombinimi i plasticitetit me qëndrueshmërinë

?

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

22/109

Materialet metalike me përdorim më

të gjerë:

 Çeliqet (me karbon, të lidhura, me mikro-lidhje, inox, etj.)

 Gizat (të thjeshta, të lidhura, të hirta, të bardha, tëndërmjetme, të “ farkëtueshme” , me grafit sferoidal, etj.)

  Al dhe lidhjet e tij (për derdhje, për deformim, me përforcimstrukturor, pa përforcim strukturor)

 Mg dhe lidhjet e tij (favorizohen nga masa e ulët, 1.75 g/cm3)

 Ni dhe lidhjet e tij  (qëndrueshmëri në temp. të larta)

 Cu dhe lidhjet e tij (tunxhet, bronzet, për derdhje, përdeformim – plasticitet i lartë, qëndresë ndaj konsumimit)

 Ti dhe lidhjet e tij (kombinim i vetive të larta mekanike me

densitetin relativisht të ulët dhe qëndresë ndaj korrozionit edhe

në temperatura relativisht të larta…por, kosto sh. e lartë!)

22E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

23/109

  Formohen nga kombinimi i disa elementeve metalike (Al, Zr,

Si, Mg, Cr, V, W) me elemente jometalike (O, N, C)

 Temperaturë shkrir je shumë e lartë

 Përcjellshmëri e ulët termike dhe elektrike (izolatorë)

 Inerci kimike (të pa korrodueshme)

 Densitet relativisht i ulët

 Ngurtësi (modul elasticiteti) shumë e lartë

 Qëndrueshmëri mekanike e lartë Fortësi dhe qëndrueshmëri e lartë ndaj konsumimit

 Pamundësi për deformim plastik - thyeshmëri e lartë

 Ndjeshmëri e lartë ndaj difekteve (edhe fare të vogla)

Karakteristika dalluese të

materialeve qeramike:

23E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

24/109

  Xhamat (e zakonshëm, apo sodo-kalçike, xhamat boro-

silikate etj.; të gjitha përmbajnë një sasi SiO2)

 Qeramikat e zakonshme apo të vit ifikuara (porcelanet,tul lat, tjegullat, fajancat apo “ terra cotta-t” , etj.).

 Qeramikat teknike, apo të avancuara (me bazë Al2O3,

ZrO2, SiC, Si3N4, TiN, WC, TaC etj.).

Materialet qeramike me përdorim më

të gjerë:

24E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

25/109

  Materiale organike me elementë kryesorë përbërës C dhe H

 Temp. shkrirje e ulët (qëndr. e ulët ndaj temperaturës)

 Përcjellshmëri e ulët termike dhe elektrike (izolatorë)

 Qëndresë relativisht e mirë ndaj korrozionit

 Densitet i ulët

 Ngurtësi dhe qëndrueshmëri mekanike e ulët

 Veti shumë të ndikueshme nga temperatura

 Aftësi amortizuese të larta

 Deformueshmëri e lartë elastike dhe plastike (të dyja?)

 Ndjeshmëri ndaj rrezatimit ultra-violet

Karakteristika dalluese të

materialeve polimerike:

25E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

26/109

Materialet polimerike me përdorim

më të gjerë:

26

  Polimeret

  Elastomeret

• Termoplaste

• Termopërforcuese(termoreaktive)

(Kauçuku natyror, goma të ndryshme)

Poliestera, epokside,fenole, silikone

Poliamide, polietilen,polikarbonate, polistirene,polipropilene

Përdorim të madh kanë marrë edhe format sfungjeroze apo “shkumat” polimerike, veçanërisht prej termoplastesh.

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

27/109

27

K

Karakteristika dalluese të

materialeve Kompozite:

 Kombinimi optimal i vetive të fazave përbërëse

 Mundësi për t’i rregulluar vetitë si “ me dorë”

 Shfrytëzimi i vetive të larta që paraqesin materialet kur

përgatiten me seksione minimale (në formë fibroze)

 Vlera të larta të vetive specifike (kryesisht:

qëndrueshmëri/densitet dhe modul/densitet)

 Aftësi të larta amortizuese

 Kosto e lartë përpunimi

 Vështirësi projektimi (e kapërcyeshme)

 Vështirësi riciklimi (janë jo fort miqësore me mjedisin)

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

28/109

28

K

Klasifikimi i materialeve kompozite

 Roli i fibrave → përcaktues për aftësinë ngarkesë-mbajtësetë kompozitit.

E. Lamani

 sipas lloji t të matricës: 

 sipas formës së përforcuesit dhe

arkitekturës  

kompozite plastike, qeramike, metalike (+ kompozite mematricë karbonike) 

Më të përdorshmet: 

kompozite fibroze, pllakëzore, grimcore, shumë-shtresore,panele sandwich. 

kompozitet f ibroze me matricë plastike (polimerike) të përforcuarame fibra xhami, karboni ose kevlari. 

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

29/109

Ndërtimi i disa prej

materialeve kompozite

E. Lamani 29

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

30/109

Mbi vetitë e materialeve

 Përzgjedhja e materialeve bazohet në

vetitë / atributet e tyre.

 Sa më e plotë dhe e thelluar të jetë kjonjohje, aq më të mëdha do të jenë shanset e

realizimit të një përzgjedhjeje të suksesshme. 

30E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

31/109

Kategoritë e vetive – klasifikimitradicional

 Mekanike  (qëndrueshmëria, moduli i elasticitetit,dukt iliteti, tenaciteti, qëndresa ndaj lodhjes...)

 Fizike  (densiteti, temperatura e shkrirjes, vetitëtermike, elektr ike, magnetike, optike...)

 Kimike  (qëndresa ndaj korrozionit, sjellja ndajacideve, bazave, tretësave organikë, etj .)

Teknologjike (aftësia për t’u përpunuar me metoda

/ procese të ndryshme teknologjike, si prerje, saldim,farkëtim, stampim, derdhje... ).

Vetitë në të cilat bazohet përzgjedhja e materialeve në

shumicën e aplik imeve inxhinierike janë ato mekanike. 

31E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

32/109

Kategoritë e vetive – sipas CES-it

 Të përgjithshme (përbërja kimike, densiteti,çmimi, përmbajtja energjetike...) 

 Mekanike  (qëndrueshmëria, moduli i elasticitetit,zgjatimi relativ, tenaciteti,... 14 veti)

 Termike (temperatura maksimale / minimale eshërbimit, përcjellshmëria termike, nxehtësia specifike...)

 Elektrike (përcjellshmëria / rezistenca elektr ike)

 Optike (transparenca apo opaciteti...)

 Rezistenca ndaj faktorëve mjedisorë (acide

baza, tretësa organikë, konsumimi, flakshmëria, rrezet UV...)

32E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

33/109

Ngurtësia - moduli i elasticitetit

Deformim i kthyeshëm (elastik)

33E. Lamani

Vetitë mekanike

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

34/109

Moduli i elasticitetit:

 në tërheqje → moduli E (i Jungut)

 në prerje, përdredhje → moduli G

 në shtypje hidrostatike → moduli K

  është tregues apo matës i ngurtësisë sëmaterialit,

 përcaktohet grafikisht nga pjerrësia e pjesëslineare (elastike) të lakores sforcim – deformim.

34

e ë e a e

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

35/109

35

Prova e tërheqjes

• Makina e tërheqjes

kampioni ekstensometër  

• Kampioni i tërheqjes

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

36/109

Lakorja sforcim-deformim në tërheqje

36E. Lamani

   S   f  o  r  c   i  m   i   n  o  r  m  a   l ,  p  s   i 

Deformimi relativ, in./in.

α 

Moduli E → proporcional me tgα 

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

37/109

37

Modul i lartë (qeramikat, metale)

Modul mesatar (metalet)

Modul i ulët

(plastikat)

Vlerat e modulit – në varësi të

pjerrësisë së lakores sforcim- deformim

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

38/109

38

Moduli dhe vetitë elastike

• Ligji i Hook-ut:

σ = E ε

σ 

E 

ε 

F

F

• Sa më i madh moduli E  →  aq më pak deformohet materiali për njësforcim të dhënë

• Sa më i madh moduli E → aq më e lartë është ngarkesa që përballonmateriali për një deformim të dhënë (brenda zonës së elasticitetit).

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

39/109

39

Pjerrësia e lakores sforcim-deformim (moduli)

varet nga forca e lidhjeve ndëratomike

or dr 

dF  E     

  

 ∞

E. Lamani

Lidhje

të forta

Lidhje tëdobta

Largësia

ndëratomike

(pjerrësi e madhe)

(pjerrësi e vogël)

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

40/109

40

Tregues të tjerë: koeficienti i Puasson-it, ν

Njësitë:E: [GPa] ose [psi]

ν: pa përmasa

• ν > 0.50: densiteti rritet

• ν < 0.50: densiteti ulet (formohen boshllëqe)

εt 

ε 

- ν 

ε ν = − 

t 

ε 

metalet: ν ~ 0.33

qeramikat: ν ~ 0.25

polimeret: ν ~ 0.40

def. tërthor

def. gjatësor

def.

tërthor

def.gjatësor

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

41/109

41

• Moduli i elasticitetit në

prerje, G: 

τ 

G  γ 

τ = G γ

Veti të tjera elastikeM 

M 

• Marrëdhënie për materiale izotropike:

2(1  ν) 

E G = 

3(1 − 2ν) 

E K = 

• Moduli vëllimor i

elasticitetit, K: 

P 

P 

P 

P = -K ∆ VVo

P 

∆ V 

K V

 

o 

P 

P, presioni hidrostatik

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

42/109

42

Lidhje

metalike

Grafit

Qeramika Polimere

Kompozite

dhe fibra

E(GPa)

Krahasimi i modulit E

109 Pa

0.2

8

0.6

1

Magnesium, 

 Aluminum 

Platinum 

Silver, Gold 

Tantalum 

Zinc, Ti 

Steel, Ni 

Molybdenum 

G raphite 

Si crystal 

Glass  - soda 

Concrete 

Si nitride  Al oxide 

PC 

Wood( grain) 

 AFRE( fibers)  * 

CFRE  * 

GFRE* 

Glass fibers only 

Carbon fibers only 

 A ramid fibers only 

Epoxy only 

0.4

0.8

2

4

6

10

2 0

4 0

6 08 010 0

2 00

6 008 00

10 001200

4 00

Tin 

Cu alloys 

Tungsten 

 

 

Si carbide 

Diamond 

PTF  E 

HDP  E 

LDPE 

PP 

Polyester  

PS PET 

C FRE( fibers)  * 

G FRE( fibers)* 

G FRE(|| fibers)* 

 A FRE(|| fibers)* 

C FRE(|| fibers)* 

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

43/109

Qëndrueshmëria

Deformim i pakthyeshëm (plastik), apo çarje që çon

deri në shkatërrimin apo thyerjen e komponentit

Qëndrueshmëri e pamjaftueshme 43E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

44/109

Qëndrueshmëria:

  Aftësia e materialit për të përballuar ngarkesatë jashtme pa u shkatërruar (pa humbur

integritetin e vet).

 Sa më i lartë të jetë niveli i ngarkesave qëpërballon materiali pa u shkatërruar (apodëmtuar), aq më i qëndrueshëm është ai.

 Gjatë projektimit qëndrueshmëria shpesh

lidhet jo me momentin e shkatërrimit, por me njënivel të caktuar sforcimi, mbi të cilin (për shkak

të deformimit të tepërt) funksioni i objektit

kompromentohet.

44E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

45/109

Qëndrueshmëria:

 Vlerësohet në bazë të sforcimit maksimal qëmund të përballojë materiali në kushte të

caktuara ngarkimi:

- qëndrueshmëri në tërheqje, σ t

- qëndrueshmëri në shtypje, σ sh 

- qëndrueshmëri në përkulje, σ pk

- qëndrueshmëri në prerje, τ  

- qëndrueshmëri në përdredhje, τ  

45

Sforcime

normale

Sforcime 

tangenciale

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

46/109

46

Mënyrat kryesore të ngarkimit

Tërheqje Shtypje

Prerje Përdredhje

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

47/109

Qëndrueshmëria:

...përderisa qëndrueshmëria vlerësohet në bazëtë sforcimit maksimal..., duhet përcaktuar vlera

e këtij sforcimi (me provat e tërheqjes,

shtypjes, përdredhjes, etj.), duke dalluar:

  sforcimet inxhinierike → σ  = F/A0 (nuk merretparasysh ndryshimi i seksionit gjatë ngarkimit)

  sforcimet e vërteta →  σ T

  = F/Ai

  (përcaktohetseksioni i çastit, A i për çdo nivel ngarkimi).

47E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

48/109

Marrëdhënia ndërmjet sforcimeve

inxhinierike dhe atyre të vërteta : 

48

i

T  A

F =σ    00l Al A ii   =

0 A

F =σ 

i

il

l A A   00=

)1(0

0

000

ε σ σ σ σ    +=∆+

====l

ll

l

l

l

l

 A

F 

 A

F  ii

i

T 

0

lnl

liT   =ε    ( )ε  ε     +=   1lnT 

Sforcimi ivërtetë(racional)

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

49/109

49

)1(   ε σ  σ     +=T Sforcimet e vërteta janë gjithmonë më të mëdha se ato inxhinierike

Projektimi dhe standardet u referohen përgjithësisht sforcimeve inxhinierike

Lakorja inxhinierikee tërheqjes

Qëndrueshmëria në tërheqje (tensile strength) → maksimumi

në lakoren inxhinierike: aty ku fil lon formimi i qafës

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

50/109

50

Kufiri i qëndrueshmërisë, TS (Rm )

• Metale: kufiri i qëndr. arrihet kur fillon dhe bëhet i ndjeshëm formimi i qafës.• Polimere: .... arrihet kur drejtohen zinxhirët molekularë dhe tendosen gatipër këputje.

F = Thyerja

Qafa – vepronsi përqëndruessforcimesh

   S   f  o  r  c   i  m  e   i  n

  x   h   i  n   i  e  r   i   k  e

• Maksimumi në lakoren sforcim deformim

Deformime inxhinierike

σy 

Tensile Strength 

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

51/109

Lakorja sforcim-deformim në tërheqje – tregues të tjerë

51

   S   f  o  r  c   i  m   i   n  o  r  m  a

   l ,  p  s   i 

Deformimi relativ, in./in.

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

52/109

52

• Sforcimi për të cilin ndodh një deformim plastik i ndjeshëm

zakonisht merret εp  = 0.002

Kufiri i rrjedhshmërisë, y

Shembull:

Për një kampion me gjatësifillestare 50 mm 

εp = 0.002 = ∆z/z

∆z=z x εp= 50 x 0.002 = 0.1 mm

Pra, deformimi absolut mbetës,që i përgjigjet kufirit të rrjedh-shmërisë, është:

∆z = 0.1 mm

deformimi relativ, ε 

σy 

ε p  = 0.002 

Sforcimi normal

E. Lamani

K fi i iVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

53/109

53

Kufiri i

rrjedhshmërisë, 

ypër dy vlera deformimi

plastik

0.0005 dhe 0.002 

0.0020.0005

deformimi relativ, ε  

  s   f  o  r  c   i  m   i   n  o  r  m  a   l ,     σ

Gjatë projektimit , kufi ri i

rrjedhshmërisë 

përdoret shpesh si kufi

qëndrueshmërie...

Sepse zakonishtkomponentet ngarkesë – 

mbajtëse nuk parashikohet tëpunojnë mbi këtë kufi.

Shpesh σy ≈ Re( kufiri I elasticitetit)

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

54/109

54

a = annealedhr = hot rolledag = agedcd = cold drawn

cw = cold workedqt = quenched & tempered 

Krahasimi i kufirit të rrjedhshmërisë

Grafit/qeramilka

Metale/lidhje 

Kompozite/fibra Polimere 

   K  u   f .  r  r   j  e   d   h  s   h  m . ,    σ 

  y

    (   M   P  a   )

PVC 

   V   ë

  s   h   t   i  r   ë  p   ë  r   t   ’  u  m  a   t  u  r ,

  m  e  q  e  n   ë  s  e  s   h   k  a   t   ë  r  r   i  m   i  z  a   k  o  n   i  s   h   t  n   d  o   d   h  p  a   d  e   f  o

  r  m   i  m   p

   l  a  s   t   i   k .

Nylon 6,6 

LDPE 

70

20

40

6050

100

10

30

2 00

3 00

4 00

5 006 007 00

10 00

2 0 00

Tin (pure) 

 Al  (6061) a 

 Al  (6061) ag 

Cu (71500) hr  Ta  (pure) Ti (pure) a Steel  (1020) hr  

Steel  (1020) cd 

Steel  (4140) a 

Steel  (4140) qt 

Ti (5Al-2.5Sn)  a W (pure) 

Mo (pure) Cu (71500) cw 

   V   ë  s   h   t   i  r   ë  p   ë  r   t   ’  u  m  a   t  u  r ,

  n   ë  m  a   t  r   i  c  a   t  q  e  r  a  m   i   k  e   d

   h  e  a   t  o  e  p  o   k  s   i   d  e   t   ë  n  g  a  r

   k  u  a  r  a  n   ë   t   ë  r   h  e  q   j  e

  s   h   k  a   t   ë  r  r   i  m   i  z  a   k  o  n   i  s   h   t  n   d  o   d   h  p   ë  r  p  a  r  a   d  e   f  o  r  m   i  m   i   t  p   l  a  s   t   i   k .

H DPE PP 

humid 

dry 

PC 

PET 

¨

Simbole?

Varet shumë ngamikrostruktura ematerialit dhe kjovetë, nga përpunimettermo - mekanike që i janë bërë materialit.

?

E. Lamani

Pl ti it ti (d ktilit ti)Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

55/109

55

• Deformimi plastik në momentin e shkatërrimit:

Plasticiteti (duktiliteti) 

• Një vlerësim tjetër i duktilitetit: 100x A

 A ARA%

o

fo-

=

x 100 

L 

L L EL % 

o 

o f  − 

= 

deformimi inxhinierik ε 

%EL e vogël 

%EL e madhe  Lf   Ao 

 Af  Lo 

  s   f  o  r  c   i  m   i    i  n  x   h   i  n   i  e  r   i   k

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

56/109

56

Duktili teti ndikon në karakterin e thyerjes; t ipet

kryesore të thyerjeve:

a) duktile: kampioni formon qafë që hollohet deri në përmasën e një “pike”

b) pjesërisht duktile: formohet qafë, por nuk hollohet shumë

c) e sertë (angl. brittle, fr. fragile): thyerje pa asnjë deformim plastik.

E. Lamani

Th j j ë i ht d kti lVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

57/109

57

Thyerje pjesërisht dukti le

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

58/109

58

Thyerje të serta

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

59/109

59

Thyerje e sertë e një tankeri (anije cisternë)

E. Lamani

Th erje e sertë ndërkokrri oreVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

60/109

60

Thyerje e sertë ndërkokrrizore(mes-përmes kokrrizave)

E. Lamani

Thyerje e sertë interkokrrizoreVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

61/109

61

Thyerje e sertë interkokrrizore(sipas kufijve të kokrrizave)

Ndodh zakonisht kur materiali ka kaluar nëpër procese që

kanë shkaktuar dobësimin e lidhjes ndërmjet kokrrizave.

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

62/109

Tenaciteti, Gc 

Thyerje e sertë (fraxhile)

62E. Lamani

T it ti GVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

63/109

63

• Energjia e nevojshme për të shkatërruar njësinë e vëllimit të materialit

... proporcionale me sipërfaqen nën lakoren sforcim deformim

Tenaciteti, Gc

Thyerja e sertë: energji elastike 

Thyerja duktile: energji elastike + plastike

tenacitet shumë i ulët (polimeret e papërforcuara)

tenacitet i ulët (qeramikat) 

tenacitet i lartë (metalet)

  s   f  o  r  c   i  m   i    i  n  x   h   i  n   i  e  r   i   k ,     σ 

deformimi inxhinierik, ε  Përcaktimi i Gc sipassipërfaqes → në parim; praktikisht → tenaciteti i

shkatërrimit Kc

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

64/109

64

Efekti i përqëndruesve të

sforcimeve

Kufiri i sforcimit qëpërballon materiali(qëndrueshmëria)

Sforciminominal

E. Lamani

Efekti i përqëndruesve tëVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

65/109

65

Efekti i përqëndruesve të

sforcimeve

E. Lamani

Në buzët apo skajet e difektit, niveli i sforcimit e kalon kufirin e qëndrueshmë-

risë së materialit.

Tenaciteti GVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

66/109

66

Tenaciteti, Gc 

... tregues i rezistencës sëmaterialit ndaj përhapjes sëmenjëhershme (brutale) të një tëçare, deri në thyerjen ekomponentit, kur ky i fundit i

nënshtrohet një ngarkimi nëzonën elastike.(supozohet se brenda materialit ndodhetnjë difekt, nga i cili zhvillohet e çara).

Përkufizim tjetër

E. Lamani

T it ti i hk të i it KVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

67/109

Tenaciteti i shkatërrimit, Kc

67

Y 1 = 1

a

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

68/109

68

Tre mënyrat e përhapjes së plasaritjes (të çarës)

E. Lamani

I : me hapje (tërheqje) K Ic

II: me rrëshqitje KIIc

III: me prerje (tip “gërshërë”) KIIIC 

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

69/109

Prova e tenacitetit të shkatërrimit, K c

69E. Lamani

Tenaciteti i shkatërrimit KVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

70/109

Tenaciteti i shkatërrimit, K c

70

Deformimi,

   S   f  o  r  c   i  m   i ,

)1(

2

ϑ += E 

K G   c

c

πcY σ K  cc  =

c shënohet edhe a

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

71/109

71

Format e difekteve (të çarave) që konsiderohengjatë vlerësimit të tenacitetit

Konsiderohet se gjerësia e pllakave është shumë më e madhe se përmasae difektit a ose 2a (gjerësi e “pafundme” ose “ gjysmë e pafundme”).

πcY σ K  cc  =

aπ Y σ K  cc  =

Y  = konstante, vlera e sëcilës varet nga forma e tëçarës dhe nga gjeometria ekampionit

E. Lamani

k h

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

72/109

Kampionet e zakonshme të provës përmatjen e tenacitetit të shkatërrimit

72E. Lamani

Rezilienca UVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

73/109

73

Rezilienca, U r  

• Aftësia e materialit për të magazinuar energji kryesisht

elastike (të rikthyeshme)

Nëse e konsiderojmë lineare pjesëne lakores sforcim-deformim, kemi:

y 

y 

r  

2 1 U

 

ε σ ≅ 

E. Lamani

∫ε

εσ=   y dUr 0

deformimi

   S   f  o  r  c   i  m   i   n  o  r  m  a   l 

Rezilienca UVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

74/109

Rezilienca, U r  

74

y 

y 

r  

2 1 U  ε σ ≅ 

σ = E

 ε ε = − 

σ  E 

≅ deformimi

   S   f  o  r  c   i  m   i  n  o  r  m  a   l

E. Lamani

Nga ligji iHook-ut:

Materialet me modul të lartë rezilience, Ur , janë të përshtatshme përdetale tip suste.

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

75/109

Qëndrueshmëria në goditje

75E. Lamani

 Vlerësohet duke i a nënshtruar materialin një ngarkese qërritet aq shpejt se mund të konsiderohet se vepron në mënyrë tëmenjëhershme (në fraksione të sekondës, psh., në 10-4  sek).Matet energjia që shkon (konsumohet) për shkatërrimin e tij.

 Efekti goditës bën që materiali të paraqesë një sjellje shumë tëndryshme nga ajo kur ai ngarkohet në mënyrë graduale.

 Rritet mundësia e thyerjes së sertë (pa deformim plastik).

Faktorë ndikues në qëndrueshmërinë në goditje të një materiali:

- përbërja kimike dhe veçoritë e strukturës,-  prania e difekteve (përqëndrues sforcimesh),

-  temperatura (kalimi nga sjellja duktile - në të sertë).

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

76/109

Çekiçi i Sharp-it për matjen e viskozitetitVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

77/109

Çekiçi i Sharp it për matjen e viskozitetit

dinamik

77E. Lamani

Kampioni standard

Kthimi elastik dhe përforcimi

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

78/109

78

Kthimi elastik dhe përforcimi

  s   f  o  r  c   i  m   i 

E. Lamani

kthimi i pjesëselastike tëdeformimit

deformimi

Shkarkim

Riaplikim

ngarkese

   S   f  o  r  c   i  m   i   n

  o  r  m  a   l 

PërforcimiVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

79/109

79

Përforcimi

• Shprehja matematike e përforcimit prej deformimit:

n =0.5 (disa lidhje Cu)

Rritja e kufirit të rrjedhshmërisë (σy) si rrjedhojë e deformimit plastik në tëftohtë.

E. Lamani

sforcimi i vërtetë: F/ A)  deformimi i vërtetë: ln(L/Lo) 

eksponenti i përforcimit:0.15 - 0.20 (disa çeliqe)

deri n =

σ  

ε 

përforcim i lartë 

përforcim i vogël σ y 

0 

σ y 1 

(n = 0.5)

(n = 0.1)

Përmbledhje e disa vetive

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

80/109

Përmbledhje e disa vetive

80

1. Moduli i Jungut

2. Kufiri i rrjedhshmërisë3. Kufiri i qendrueshmërisë4. Duktiliteti (plasticiteti)5. Tenaciteti

deformimi

sforcimi

Reduktimi i seksionit

Zgjatimi (%)

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

81/109

81

• Sforcimi dhe deformimi: përcaktohen në mënyrë të tillë

që i bën të pavarura nga përmasat e kampionit..• Sjellja elastike: gjatë saj përgjithësisht vihet re njëmarrëdhënie lineare sforcim – deformim.

Për të minimizuar deformimin, duhet zgjedhur një material

me vlerë të lartë të modulit të elasticitetit (E ose G).

• Tenaciteti:  energjia e nevojshme për shkatërrimin enjësisë së vëllimit të materialit.

• Duktiliteti: vlerësohet në bazë të madhësisë së deformimit

Përmbledhje e pjesshme

• Sjellja plastike: lidhet me praninë e deformimeve mbetëse,që shfaqen kur sforcimi në tërheqje ose në shtypje

një aksiale arrin kufirin e rrjedhshmërisë, σy.

plastik në momentin e shkatërrimit të materialit.

E. Lamani

Fortësia

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

82/109

E. Lamani 82

Fortësia 

- Kuptimi i përgjithshëm: rezistenca e materialit ndaj

“agresionit” fizik të mjedisit rrethues apo të trupave tëtjerë mbi të

- rezistenca ndaj konsumimit, ndaj gërvishtjes ose ndajdepërtimit të një trupi të huaj

- fortësia është aftësia e materialit për t’irezistuar deformimit mbetës të shkaktuar nga

depërtimi në të i një trupi tjetër  

...rezistenca (kundërshtimi) që i paraqetmateriali depërtimit të një trupi më të fortë

brenda tij

K i l ë i i ë

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

83/109

83

Kriteret e vlerësimit të

fortësisë

shkalla (përmasat) e depërtimit,

mundësia dhe shkalla e gërvishtjes,shkalla e rikthimit elastik,

shkalla e shuarjes apo e pasqyrimit të vibrimeve

...

E. Lamani

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

84/109

84

Provat e fortësisë me

depërtim

Brinell (HB)

Rockwell (HR)Vickers (HV)

Knoop (HK)

E. Lamani

FortësiaVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

85/109

85

(Brinell, Vickers, Knoop, etj.)

E. Lamani

Parimi i provës Brinell

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

86/109

E. Lamani 86

Parimi i provës Brinell

Forca W

Depërtuesi

D 

d 

Trupi depërtues(sfera)

Materiali që provohetdhe gjurma që ka

lënë sfera

Fortësia HB (kgf/mm2):

)(

2

2

)(   2222 d  D D D

W 

d  D D D

W 

Sipërfaqe

 Ngarkesë 

−−=

−−=

π π 

Parimi i provës VickersVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

87/109

87

p

22

8544.1)2/136sin(2

d 

W 

d 

W =

Fortësia Vickers =

Forcë/Sipërfaqe

Depërtuesi:

Piramidë diamandi

E. Lamani

Parimi i provës RockwellVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

88/109

E. Lamani 88

Parimi i provës Rockwell

Fortësia vlerësohet në bazë tëthellësisë së depërtimit.

Rasti i depërtuesit konik (120°)dhe i shkallës C (HRC):

Vlera e fortësisë HRC ulet me njënjësi për çdo thellim prej 2mikronësh (0.002mm) të depërtimittë konit në material.

(+) 0.002 mm → (-) 1njësi HRC

Kondiamandi

Sjellja e qeramikaveVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

89/109

Qëndrueshm. shtypje = (10 – 15) herë më e madhe se në tërheqje

Shtypje

Pjerrësia

Shkatërrimnë shtypje

Tërheqje

Shkatërrimi në tërheqje

Qeramika

Deformimi

   S   f  o  r  c   i  m   i 

89E. Lamani

Prova në shtypje e qeramikaveVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

90/109

90

ypj q

Beton

Qeramikë (SiC)

E. Lamani

Moduli i shkatërrimit (MoR)Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

91/109

( )

91

Shigjeta e përkuljes, δ 

   F  o  r  c  a

 ,   F

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

92/109

Sjellja mekanike e polimereve

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

93/109

Sjellja mekanike e polimereve

93

Deformimi,

   S   f  o  r  c   i  m   i ,

Rrjedhje viskoze:

Tërheqje në tëftohtë:

E sertë:

Plastic. i kufizuar :

E. Lamani

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

94/109

Pasojat e lodhjes thyerje

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

95/109

Pasojat e lodhjes – thyerje

95E. Lamani

Ciklet e ngarkimit në lodhje

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

96/109

Ciklet e ngarkimit në lodhje

96

Parametra të rëndësishëm:

• Amplituda e sforcimeve = σmin – σmax• Raporti i sforcimeve = σmin / σmax 

• Numri i cikleve, N

E. Lamani

Kufiri i lodhjesVetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

97/109

Kufiri i lodhjes

97

Nr. cikleve deri në shkatërrim, Nf

   A

  m  p   l   i   t  u   d  a  e  s

   f  o  r  c   i  m   i   t ,      ∆     σ

cikleKufiri i lodhjes

Sjelljeasimptotike

E. Lamani

Koeficienti i humbjes i shuarjes apo i

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

98/109

Koeficienti i humbjes, i shuarjes, apo i

amortizimit

Vlerëson shkallën e shpërndarjes (shuarjes) së energjisësë vibrimeve/valëve brenda materialit

98E. Lamani

Koha Koha

   A  m  p   l   i   t  u   d  a  e

   l   ë   k  u  n   d   j  e

  v  e

Koeficienti i humbjes i shuarjes apo i

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

99/109

Koeficienti i humbjes, i shuarjes, apo i

amortizimit, η 

99

 E 

σ 

2

1σdεU 

2σ 

0

max

∫   ==

∫=∆   ε σ d U 

U 

U 

π η 

2

∆=

Energjia elastike përnjësi vëllimi:

Humbja e energjisë:

Koefic. humbjes:

E. Lamani

Af ë i i

Vetitë mekanike

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

100/109

Aftësia amortizuese: tregues

të tjerë 

100

 Kapaciteti amortizues specifik, D = ∆U/U  

 Dekrementi logaritmik i shuarjes, ∆ 

 Sfazimi ndërmjet sforcimit dhe deformimit, δ  

 Faktori i rezonancës, Q

Qtan

 D   1

2==

∆==   δ π π 

η 

Për shkallë të ulët amortizimi (η ≈ 0.01), treguesit lidhen me relacionet:

E. Lamani

Veti të tjera: shkarja (creep) 

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

101/109

j j ( p)

101

Deformimi i ngadalshëm në kohë, i cili ndodh kur materialet

qëndrojnë të ngarkuara në temperatura mbi një nivel të caktuar,zakonisht 1/3 Tsh, ose 2/3 Tg.

E. Lamani

Shkarja (creep) 

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

102/109

102

Ndikimi i rritjes së sforcimit Ndikimi i rritjes së temperaturës

E. Lamani

Shpejtësiae shkarjes:

Shkarrja

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

103/109

103

Materiale që i rezistojnë shkarjes në

temperatura të larta

• Qeramikat, veçanërisht ato me përmbajtje SiCdhe Si3N4;

• superlidhjet me bazë nikeli (super alloys)

dhe me përmbajtje alumini, kromi, kobalti,

hafniumi, etj.

• kompozitet me matricë karboni.

E. Lamani

Veti të tjera: veti termike 

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

104/109

j

104

 Temperatura e shkrirjes Temperatura e kalimit në gjendje qelqore (polimeret)

 Temperatura max/min e shërbimit

 Përcjellshmëria termike

 Difuziviteti termik

 Koeficienti i bymimit termik (linear)

 Rezistenca ndaj goditjes termike

 X 

T T 

dX 

dT q

  )( 21 −=−=   λ 

 pC 

a ρ 

λ =

E. Lamani

Veti të tjera: veti elektrike, optike, eko-

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

105/109

Veti të tjera: veti elektrike, optike, eko

treguesit 

105

  Përcjellshmëria elektrike

  Potenciali i çarjes apo i shpimit (për izolatorët)

  Treguesi apo indeksi i reflektimit, koeficienti i thyrjes...

  Përmbajtja energjitike

  Shkalla e riciklimit

E. Lamani

Veti të tjera: rezistenca ndaj faktorëve

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

106/109

Veti të tjera: rezistenca ndaj faktorëve

mjedisorë 

106

Shpesh nuk vlerësohen numerikisht, por me 5 shkallë:

 Shumë mirë

 Mirë

 Mesatar

 Dobët

 Shumë dobët

• Rezistenca ndaj konsumimit (në kushte tëndryshme)

• Rezistenca ndaj oksidimit (≥ 500°C)• Rezistenca ndaj korrozionit (në kushte tëndryshme)

• Rezistenca ndaj reagentëve të ndryshëmkimikë (acide, baza, tretësa organikë)

• Rezistenca ndaj rrezatimit ultravjollcë

•……

E. Lamani

Si kërkohet informacioni mbi vetitë tek libri

CES i D th i it CES?

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

107/109

CES in Depth i programit CES?

107

CES in Depth

2. Materials

2.2. Data

2.2.1 Description of materials database- Generic and class-specific attributes: Forms

Klikohet brenda tekstit tek “Generic” attribute form:

- List of generic attributes General Attribu tesMechanical AttributesShape Attributes

Thermal Attribu tes

Electrical Attributes

Environmental Resistance

Optical

Notes

LinksE. Lamani

Ndër librat e rekomanduar

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

108/109

Ndër librat e rekomanduar 

108E. Lamani

Prof. Michael ASHBY

Ndër librat e rekomanduar

8/18/2019 Hyrje, Kap. I, Kap. 2. Kap.3 - 2016455

109/109

Ndër librat e rekomanduar 

Informacion në Internet mbi softin CES(versionet e fundit):