Sınıf: 11

Öngörülen Süre: 80 dk.

Anahtar Soru:

I. Dünya Savaşı neden çıktı?

Dersin Amacı:

I. Dünya Savaşı’nın çıkış nedenlerini değerlendirebilme.

İlişkili Kazanım:

I. Dünya Savaşı’nın sebep ve sonuçlarını kavrar.

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin durumunu değerlendirir.

I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SEBEPLERİ VE OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRİŞİ

HEDEFLENEN ÖĞRENME ÇIKTILARI

Derse Hazırlık / Malzemeler

QQ Bütün öğrenciler: I. Dünya Savaşı’nın boyutları hakkında fikir edinecektir.

QQ Birçok öğrenci: I. Dünya Savaşı’nın nedenlerini kavrayabile-cektir.

QQ Bazı öğrenciler: I. Dünya Savaşı'nın nedenleri ile Osmanlı Devleti’nin savaşa girişini ilişkilendirecektir.

Gavrilo aslında sadece fitili tutuşturan bir ateşti ve aslında neyi tutuşturduğunu bilmiyordu. O, I. Dünya Savaşı'nı başlatan tetiği çekmişti ve çıkacak bir fırsatı bekleyen pekçok ağır nedenin işe koyulmasına yol açmıştı. Bu etkinlikle öğrenciler, I. Dünya Savaşı’nın nedenlerine ilişkin olarak, adeta bir el feneri-nin ışığı gibi konik bir biçimde giderek büyüyen bir nedenler araştırması yapacaklar. Başlangıç noktası, Gavrilo

Princip. Ulaştığı yer ise sosyal, politik, ekonomik ve tarihsel açıklamaların kaynaştığı bir son nokta. Bu son nok-

taya öğrenciler, farklı türde haritaları, istatistik verileri ve görsel kaynakları inceleyerek ulaşacaklar. Ardından

bu küresel olay hakkında kendi görüşlerini oluşturacaklar.

Çalışma Yapraklarını grup sayısınca çoğaltınız.

Akın SEVER*, Yasemin OKUR*, Mehmet AKSOY*, Mehmet ÖZTÜRK*, Celal GENÇ*

QI. Dünya Savaşı neden çıktı?

* Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğü

İŞL

EN

İŞ /

SÜ

RE

Ç

8 dk.

7 dk.

5 dk.

10 dk.

10 dk.

10 dk.

30 dk.

süre

Değerlendirme:

Öğrencilerinizden bu derste öğrendikleriyle ilgili üç soru türetmelerini ve bunlardan birini ce-vaplamalarını isteyiniz.

1. Çalışma Yaprağı-1'i dağıtarak ilgili soruyu grupların sözel olarak cevaplamalarını sağlayınız.

2. Çalışma Yaprağı-2’yi dağıtarak süikastın olayların başlangıcı olduğu vurgusunu yapınız. I. Dünya savaşının tek nedeninin suikast olmadığı, görünmeyen nedenleri olduğu bilgisine öğrencilerin sorularla ulaşma-sını sağlayınız.

3. Çalışma Yaprağı-3’ü dağıtarak ilgili soruları sorunuz. Sömürgeciliğin ve ülkeler arası ekonomik rekabetin siyasi ilişkilere etkilerini tespit et-tiriniz. Çalışma Yaprağı-1’deki resmi hatırlatınız. Buradan hareketle I. Dünya Savaşı’nın genel nedenlerini buldurunuz.

4. Çalışma Yaprağı-4'i veriniz. Kartpostalların savaş sırasında yapılmış olduğunu söyleyiniz. Ardından, kartpostları inceletip öğrencilerden ilgili soruları cevaplamalarını isteyiniz. Böylece, öğrencileriniz aynı tarihsel olguya farklı bakış açılarından bakılabileceğini farkedeceklerdir.

5. Çalışma Yaprağı-5’i inceletiniz. İlgili soruları çözdürerek hangi devlet-lerin birbirleriyle sorunlu olduğunu tespit ettiriniz.

6. Çalışma Yaprağı-6’daki dilsiz haritayı inceletiniz. Haritaya ülkelerin isimlerini yazdırınız. Belirtilen sorunları haritadaki oklar üzerine yer-leştirmelerini sağlayınız. Blokların oluşumunu kavratınız.

7. Çalışma Yaprağı-7’deki harita, metin, tablo ile beraber önceki bilgileri de kullanarak iki gruba İtilaf ve İttifak bloklarına üye devletlerin ağzın-dan Osmanlı Devletinin savaşa girmesi ve girmemesine ilişkin drama metni yazdırınız. Ayrıca diğer iki gruba da Osmanlı hükümetinin ağzın-dan savaşa girme ve girmemeye yönelik metin yazdırınız. Sınıftaki tüm gruplara görev vermeyi unutmayınız. Drama metnini hazırlayan grupla-rın metinlerini sınıfta canlandırmalarını sağlayınız.

İŞLE

NİŞ

218I.

Dün

ya S

avaş

ı’nın

Seb

eple

ri ve

Osm

anlı

Devle

ti’ni

n Sa

vaşa

Giri

şi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I1Bir lise öğrencisi bu kadar olaya tek başına nasıl neden olmuş olabilir?

Gavrilo Princip 19 yaşında bir lise öğrencisi. Gavrilo, 1914-1918 yılları arasında:

1. 8.556.315 insanın ölmesine, 21.219.452 insanın yaralanmasına, 7.750.945 insanın kaybolma-sına,

2. Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasına,3. Avusturya- Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasına,4. Çarlık Rusya’sının yıkılmasına,5. İlk kez kimyasal silahların kullanılmasına,6. Anadolu’nun işgal edilmesine, 7. Avrupa’nın siyasi haritasının değişmesine,8. Ortadoğu’daki petrol yataklarının İngiltere ve Fransa'nın eline geçmesine,9. Sömürgeciliğin hızlanmasına,10. Türkiye, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Letonya, Litvanya ve Ukrayna gibi

yeni devletlerinin kurulmasına,11. II. Dünya Savaşı'na

...neden oldu!

QQ Kaynak: Gavrilo Princip'in Resmi

219

I. D

ünya

Sav

aşı’n

ın S

ebep

leri

ve O

sman

lı De

vleti’

nin

Sava

şa G

irişi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I2

1. Bu olay tek başına 4 yıl süren bir dünya savaşına neden olabilir mi?

2. Gavrilo’nun aşırı milliyetçi olması onu bu suikaste götüren etkili bir faktör müdür?

Gavrilo’nun düzenlediği bu suikastten sonra Avusturya Sırbistan’a savaş ilan etti. Böylece Birinci Dünya Savaşı başlamış oldu. Hersek'te Avusturya yönetiminden memnun olmayan ve burasını Sırbistan'ın bir parçası sayan önemli bir Sırp nüfus bulunmaktaydı ve bunları Sırbistan da destek-liyordu. Gavrilo Princip de Avusturyalıları Bosna Hersek'ten çıkarmayı amaçlayan Mlada Bosna (Genç Bosna) adlı bir örgüte mensuptu.

Avusturya-Macaristan veliahdının bir Sırp milliyetçisi Gavrilo tarafından

öldürülmesini gösteren temsili resim.

QQ Kaynak: Gavrilo'un Avusturya-Macaristan veliahdını öldürmesi.

220I.

Dün

ya S

avaş

ı’nın

Seb

eple

ri ve

Osm

anlı

Devle

ti’ni

n Sa

vaşa

Giri

şi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I3

1. B

u ha

rita

nın

konu

su n

edir

?

2. T

ablo

ile

har

ita

aras

ında

iliş

ki k

urar

ak h

angi

dev

letl

erin

söm

ürge

cilik

te,

sana

yile

şmed

e, a

sker

î al

anda

önd

e ve

ya g

erid

e ol

dukl

arın

ı tes

pit e

dini

z. B

u du

rum

un s

avaş

ın ç

ıkış

ına

etki

sini

tart

ışın

ız.

QQ

Kay

nak:

191

4’TE

DÜ

NYA

221

I. D

ünya

Sav

aşı’n

ın S

ebep

leri

ve O

sman

lı De

vleti’

nin

Sava

şa G

irişi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I4 1. Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşı'na girişi iki karikatürde neden farklı anlatılmaktadır?

2. Karikatürler hangi devletlerin bakış açılarıyla yapılmış olabilir?

Yazının tercümesi: "Tuhaf bir şekilde bu senin pantolonunun bir parçası gibi görünüyor Bill."

QQ Kaynak 1: Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na Girişini Anlatan Bir Karikatür

QQ Kaynak 2: Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'na Girişini Anlatan Temsili Resim

222I.

Dün

ya S

avaş

ı’nın

Seb

eple

ri ve

Osm

anlı

Devle

ti’ni

n Sa

vaşa

Giri

şi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I5Yukarıdaki karikatürde I. Dünya Savaşı öncesi devletlerin birbirleri ile olan siyasi ilişkileri ülkelerin sınırları dikkate alınarak resmedilmiştir.1. Karikatürü inceleyerek devletlerin isimlerini tahmin etmeye çalışınız.

2. Hangi devletlerin birbirleriyle problem yaşadıklarını tespit etmeye çalışınız.

Het Gekkenhuis

I. DÜNYA SAVAŞI’NIN ÖZEL SEBEPLERİ

QQ Kaynak: I. Dünya Savaşı Öncesi Devletlerin Siyasi İlişkisini Gösteren Bir Karikatür

223

I. D

ünya

Sav

aşı’n

ın S

ebep

leri

ve O

sman

lı De

vleti’

nin

Sava

şa G

irişi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I6

QQ

Kay

nak:

I. D

ÜN

YA S

AVA

ŞI’N

IN B

AŞI

ND

A A

VRU

PA

1. H

arit

ada

sava

ştak

i blo

klar

ren

kler

le g

öste

rilm

işti

r. H

arit

ada

boş

bıra

kıla

n ye

rler

e de

vlet

leri

n is

imle

rini

yaz

arak

blo

klar

ı tes

pit e

dini

z.

2. H

arit

ada

sava

ş ön

cesi

nde

birb

irle

riyl

e so

run

yaşa

yan

devl

etle

r ok

işar

etle

riyl

e gö

ster

ilmiş

tir.

Sol

daki

leja

ntta

ver

ilen

soru

nlar

ı okl

ar ü

zeri

ne d

oğru

bi

r şe

kild

e ye

rleş

tiri

niz.

224I.

Dün

ya S

avaş

ı’nın

Seb

eple

ri ve

Osm

anlı

Devle

ti’ni

n Sa

vaşa

Giri

şi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I7

QQ Kaynak 1: 1699-1913 YILLARI ARASINDA OSMANLI DEVLETİ

Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda müttefik bildiği Almanya’dan somut hiçbir yardım göremeyen

Osmanlı yönetimi dış siyasette yeni yardımcılar aramaya karar vermiştir. İttihatçılar Almanya’nın

ilgisini aşırı iktisadî bularak Rusya’nın da emellerini frenlemek üzere İngiltere ve Fransa ile ittifak

yapmanın alt yapısını hazırlamaya çalışmışlardır. Bunun için bir yandan hükümetler nezdinde gö-

rüşmeler yapılırken diğer taraftan ticarî, iktisadî imtiyazlar da (nehir taşımacılığı, demiryolu-liman

inşası ve işletmesi, donanma ve tersane ıslahı, silah siparişleri vb.) verilmeye başlanmıştır. İttifaka

zemin hazırlamak amacı ile İngiltere’ye Hakkı Paşa, Fransa’ya Maliye Nâzırı Cavid Bey, Rus Çarı

ile müzakereye de Talat Paşa gönderilmiştir. Osmanlı Devleti ise bu imtiyazlar karşılığında borç

para ve kapitülasyonların kaldırılmasını istemiştir. İttihatçıların Balkan Devletleri ile yakınlaşma

çabaları görülmüşse de bu girişimlerden olumlu sonuç alınamamıştır.

Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2000, s. 73-82.

QQ Kaynak 2: OSMANLI DEVLETİ’NİN İTTİFAK GİRİŞİMLERİ

225

I. D

ünya

Sav

aşı’n

ın S

ebep

leri

ve O

sman

lı De

vleti’

nin

Sava

şa G

irişi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I7

Kaynak: Şevket Süreyya AYDEMİR, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, C. 2, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1981, s. 572

QQ Kaynak 3: ALMAN ASKERİ RAPORLARINA GÖRE OSMANLI ORDUSU

Mart 1914’te Alman Genelkurmay Başkanı General Von Moltke Avusturya Genelkurmay Başkanına şunları yazmıştı: “Osmanlı askeri bakımdan sıfırdır. Askeri heyetlerimizin raporları tamamen ümit kırıcıdır. Ordu anlatılması imkânsız durumdadır. Daha önce “Hasta Adam” olarak söz edildiğine göre şimdi “Ölen Adam”dan bahsedilmesi gerekir. Artık yaşama gücü kalmamıştır ve kurtarılması imkânsız bir halde bulunuyor...”

QQ Kaynak 4: CİHAD-I MUKADDES (KUTSAL SAVAŞ) FETVASI

İslamlık aleyhine düşman hücumu vaki ve İslam memleketlerinin gasp ve yağma edilmesi ve İslâm halkının esir edilmesi ortaya çıkınca, İslâm padişahı bütün halkı silâh altına almak suretiyle cihadı (savaşı) emrettikde, ... bütün Müslümanlar üzerine cihad farz olup, genç ve İhtiyar, piyade ve süvari olarak, bütün memleketlerdeki Müslümanların mal ve canları ile cihada başvurmaları farz-ı ayn olur mu?

El cevap: Olur...

Kaynak: Der: O. KARATAY, B. GÖKDAĞ, Balkanlar El Ki-tabı, Vadi Yay., Ankara 2006 C. I, s. 628

QQ Kaynak 5: I. DÜNYA SAVAŞI'NDA DEVLETLERİN SEFERBERLİK KADROSU

226I.

Dün

ya S

avaş

ı’nın

Seb

eple

ri ve

Osm

anlı

Devle

ti’ni

n Sa

vaşa

Giri

şi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I

İNGİLİZ TEMSİLCİSİ: Biz İngiltere olarak Osmanlı'nın toprak bütünlüğü-

nü savunan politikamızı terk ederek Rusya’yla tarihi emellerini gerçek-

leştirme noktasında anlaşmaya vardık. Osmanlı topraklarının bir kısmını

ve bazı İslam memleketlerini sömürgeleştirdik .............................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

FRANSIZ TEMSİLCİSİ: ...........................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

RUS TEMSİLCİSİ: ....................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

7

QQ Harita, metinler, tablo ve önceki bilgilerinizden faydalanarak aşağıdaki etkinliği yapınız.

1. GRUP

İtilaf devletleri Osmanlı Devleti’nin savaşa girmemesi, tarafsız kalması gerektiği konusunda toplantı yapmaktadırlar. Örneğe uygun olarak toplantıyı tasvir eden bir drama metni yazınız.

227

I. D

ünya

Sav

aşı’n

ın S

ebep

leri

ve O

sman

lı De

vleti’

nin

Sava

şa G

irişi

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I7

2. GRUP

İttifak devletlerinden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Almanya, Osmanlı Devleti’ni kendi saf-larında savaşa dâhil etmek için toplanmışlardır. Her iki temsilcinin ağzından Osmanlı Devleti’nin kendi saflarında savaşa girmesi gerektiğini ifade eden metin yazınız.

3. GRUP

Osmanlı Hükûmetini temsil edip neden savaşa girilmesi gerektiğini ifade eden bir metin yazacaktır.

4. GRUP

Osmanlı Hükûmetini temsil edip neden sa-vaşa girilmemesi gerektiğini ifade eden bir metin yazacaktır.

AVUST-MAC. İMP. TEMSİLCİSİ: ..........................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

ALMAN TEMSİLCİSİ: ..............................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

OSMANLI TEMSİLCİSİ: .........................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

228I.

Dün

ya S

avaş

ı’nın

Seb

eple

ri ve

Osm

anlı

Devle

ti’ni

n Sa

vaşa

Giri

şi