1

I. ÜNİTE: TARİH BİLİMİ

1. KONU: TARİH BİLİMİNE GİRİŞ

1. Tarihin Tanımı:

a) Geçmişte meydana gelen insan faaliyetleri

b) …………………………………………………………….

c) …………………………………………………………….

d) …………………………………………………………….

e) …………………………………………………………….

Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki

yaşayışlarını, uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini, yer ve

zaman göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen

bir bilimdir.

Durum: İslamiyet’in hızlı yayılmasında diğer din ve

inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür.

Avrupa’da ve Asya’da ezilmiş ve horlanmış insanlar

Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar.

Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan

öğelerden hangisine değinilmemiştir?

A) İnsan ilişkileri B) Neden-sonuç ilişkileri C) Zaman

D) İnsan topluluklarının yaşayışları E) Yer

( 1996 – ÖSS )

Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki

yaşayışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman

göstererek, neden-sonuç ilişkisi içinde, belgelere dayalı

olarak objektif biçimde inceleyen bir bilim dalıdır.

Durumu: İslamiyet'i kabul eden Kuzey Afrika'nın Arap

olmayan yerli halkı, sadece din değiştirmekle kalmayarak

zamanla yeni bir kimlik de kazanmıştır. Köklü bir kültüre

sahip olan Türkler ve İranlılar ise İslam dinini kabul

etmelerine karşın ulusal kimliklerini koruyabilmişlerdir.

Yukarıda verilen durumda, tarihin tanımında yer alan

öğelerden hangisine değinilmemiştir?

A) Zamansal saptama B) Neden-sonuç ilişkisi

C) Toplumsal ilişkiler D) Yer belirtilmesi

E)Toplumsal yaşayış

2. Tarihin Konusu:

--Geçmişte yaşamış insan topluluklarının;

a) Birbirleri ile olan ilişkilerini

b) Yaşam tarzları

c) Kültür ve Uygarlıkları

3. Tarih Felsefesi:

Geçmiş Günümüz Gelecek

Yorum Öngörü(Tahmin)

Örnek: İnsanoğlu geçmişte savaşlar yaptı. İlk insanın

oğulları ile başlayan kan dökme olayı günümüzde

komşumuz Suriye’de yaşanmaktadır. O halde gelecekte de

savaşlar olacak ve kan dökülecektir.

4. Olay- Olgu Kavramları

Olay: Kısa sürede yaşanan gelişmeler; anlık durumlar.

Örnek: İstanbul’un Fethi, Mohaç Meydan Savaşı

Bir örnek yazınız? ………………………………………….

……………………………………………………...………..

Olgu: Olaya bağlı olarak daha uzun sürede yaşanan

gelişmelerdir.

Örnek: İstanbul’un Fethi’nden sonra kentin Türkleşmesi

Bir örnek yazınız? ……………..…………………………….

…………………………………..…………………………...

Soru: Olay ve olgu kavramları düşünüldüğünde

aşağıdakilerden hangisi tarihî bir olguya örnek

gösterilebilir?

A) İstanbul’un fethedilmesi

B) Türkiye’nin çağdaşlaşması

C) Malazgirt Savaşı’nın kazanılması

D) Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması

E) Pearl Harbour Baskını’nın yapılması

(17.06.2012 – LYS )

5. Tarih Biliminin Yöntemi

a) Tarama ( Kaynak Arama)

* Birinci Elden Kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait

her türlü bulgudur. Kitap, para, heykel vs.

* İkinci Elden Kaynak: Olayın geçtiği döneme yakın ya da

birinci elden kaynaktan yararlanarak yapılan eserlerdir.

Geçmişte yaşamış

insan topluluklarının

yaşayışlarını, kültür ve

uygarlıklarını, birbirleri

ile olan ilişkilerini, neden-

sonuç ilişkisi içinde

belgelere dayalı objektif

biçimde inceleyen bilim

dalına ..………………….

denir.

2

Örnek: Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi birinci elden

kaynaktır. Ama Enver Ziya Karal’ın Çelebi Seyahatnamesi

eseri ise ikinci elden kaynaktır.

* Yazılı Kaynaklar: Ferman, Para, …………………………

……………………………………………………………….

* Sözlü Kaynaklar: Destan, Efsane, ………………………

……………………………………………………………….

* Kalıntılar: Taş, Kemik, …………………………………...

……………………………………………………………….

* Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Cd, Fotoğraf, ……..

……………………………………………………………….

Soru: Aşağıda verilen görsellerin kaynak türlerini yazınız?

Cd -……………..…… Gazete - ……………..

……………… Kaynak …….………. Kaynak

Destan-………….…… Çanak-Çömlek - ………..

……………… Kaynak ………....…….…. Kaynak

b) Tasnif ( Sınıflandırma)

Araştırma- incelemeyi kolaylaştırmak için;

* Zamana Göre:

- Yıl: 1980 yılı, ………………………………...…….

- Yüzyıl: 21. Yüzyıl, ………………………..……….

- Çağ: Orta Çağ, …….………………………………

- Dönem - Devir: Fetret Devri, ………………...……

* Mekâna Göre:

Finike Tarihi, ………..……………………..........................

* Konuya Göre:

Osmanlı Hukuku,…………………………………………...

c) Tahlil ( Çözümleme )

Kaynaklardaki bütün bilgilerin ………………

………………………………. işlemidir.

d) Tenkit ( Eleştiri )

* İç Tenkit: Yazarın fikir ve görüşlerini incelemektir.

* Dış Tenkit: Eserin adı, yazarı, basım evi, yılı, nerede

basıldığı gibi kapak bilgilerini incelemektir.

e) Terkip ( Sentez)

…………………………………………..………………...…

……………………………………………………………………….

Soru: Tarih ne zaman başlamıştır?

Aslında tarih insanla başlar. Ancak yazının icadından

öncesi net bilgimiz olmadığı için gerçek tarih ………………..

ile başlar.

Notlar:

1. Tarihi olayların TEKRARI, DENEYİ VE GÖZLEMİ

YAPILAMAZ.

!!!!!!!!! Yukarıdaki cümleyi adınız gibi bileceksiniz !!!!!!!!

2. Tarih toplumların birbirleri ile etkileşimleri ile oluşur.

Etkileşim;

a) ………………………………………..

b) ………………………………………..

c) ………………………………………..

3. Tarihte KESİN DOĞRULAR YOKTUR.

Konu ile ilgili yeni ve geçerli bir bilgi ya da belge ortaya

çıkabilir.

4. Tarihi günümüz koşulları ile değil, O GÜNÜN

KOŞULLARINA GÖRE DEĞERLENDİRMELİYİZ.

Örnek Sorular:

Soru: Bir tarihi olayda rolü olanların katkılarının doğru

olarak değerlendirilebilmesi için aşağıdakilerden

hangisinin göz önünde tutulması gerekir?

A) Olayın geçtiği zamandaki koşulların

B) Başka olaylarla benzerliklerin

C) Olayla ilgili değişik yorumların

D) Olaydan sonra kaç yıl geçmiş olduğunun

E) Eleştirinin yapıldığı günün koşullarının

(1986 - ÖSS)

5. Tarih kesintisiz bir süreçtir. Olaylar arasında neden-sonuç

ilişkisi vardır.

3

Soru: Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların

araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz?

A) Kaynak taraması yapma B) Olaylar arasında ilişki kurma

C) Buluntuları inceleme D) Deney yapma

E) Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma

(1988 - ÖSS)

Soru: "Çağlar boyunca Türk, İslam ve Hıristiyan

kültürlerinin etkileşmesini ortaya koymak isteyen bir

araştırıcı İzmir’e gelmiştir. Çalışmalara başlayacağı sırada

bu araştırıcıya incelemelerini İstanbul’da yapması

önerilmiş:”böyle yaparsa daha çok kanıt bulabileceği

söylenmiştir."

İstanbul’un hangi özelliğine dayanılarak böyle bir

öneride bulunulmuştur?

A) Yeni Türk Devleti'nin en kalabalık ve gelişmiş kenti

olmasına

B) Haçlı Seferlerinin Anadolu'ya geçim noktası üzerinde

bulunmasına

C) Bizans ve Osmanlı dönemlerinde hükümet, ticaret ve

kültür merkezi olmasına

D) İstanbul’un Türklerden önce Araplar tarafından da

kuşatılmış olmasına

E) Halkının, değişik kültürlerden gelen araştırıcıları

hoşgörüyle karşılamasına (1981 – ÖSS )

6. Aşağıda verilen tabloları yorumlayınız?

Demir

Tunç

Bakır

Cilalı taş

Yontma taş

Kabataş

A B

Yorum?……………..………………………………………

………………………………………………………………

………………………………………………………………

……………………..………………………………...………

Soru: Aşağıdakilerden hangisinin, Tarihi devirlerin

araştırılmasında kullanılan yazılı kaynaklar arasında yer

aldığı söylenebilir?

A) Karain mağarasındaki duvar resimleri

B) Çatalhöyük'te bulunan kap-kacaklar

C) Kurganlardan çıkarılan at koşumları

D) Hititlerden kalan Anallar

E) Çayönü'nde bulunan sabanlar

Soru: Eski bir yerleşme yerinde yapılan kazıda elde edilen

bulgular, burada yasayanların taş devrinden sonra, bakır,

tunç ve demir devirlerine ayni zamanda girmiş olduklarını

göstermektedir.

Bu yerleşme yerinde yaşayanlar için

aşağıdakilerden hangisinin doğru olması en güçlü

olasılıktır?

A) Madenleri işlemek için ateşten yararlanmayı geç

öğrenmişlerdir.

B) Yerleşme yeri, bakır, kalay ve demir madenleri

bakımından zengindir.

C) Bakır ve tunç eşyalara çok geç gereksinim duymuşlardır.

D) Taş devri uygarlığını yasayanlar demir devrini

yasayanlardan etkilenmişlerdir.

E) Yerleşme yerinde köklü iklim değişmeleri olmuştur.

(1981 - ÖSS)

Soru: Birbirini izleyen iki tarihsel olaydan birinin,

ötekinin nedeni sayılıp sayılamayacağını ortaya

çıkarmak için neye bakılmalıdır?

A) Sonrakinin nedenlerinin, öncekinin sonuçları arasında

olup olmadığına

B) İki olayda da aynı kişilerin etkin olup olmadığına

C) İki olayın da aynı yerde geçip geçmediğine

D) İki olayın konuları arasında bir benzerlik olup olmadığına

E) Olayların sonuçları arasındaki benzerliğe

(1982 - ÖSS)

Soru: Ön Asya'da yapılan bir kazıda bulunan M.Ö. 4000

yılına ait bazı eserlerin, Orta Asya'da bulunan M.Ö. 5000

yılına ait eserlere benzediği görülmüştür.

Aşağıdakilerden hangisinin ortaya konması, bu

uygarlığın Orta Asya uygarlığından etkilendiğine bir

kanıt olabilir?

A) Bulunan eserlerin ayni tarih devrine ait olduğunun

B) Ön Asya uygarlığını yaratanların Orta Asya'dan

geldiklerinin

C) Orta Asya uygarlığının ileri bir uygarlık olduğunun

D) Ön Asya uygarlığının başka uygarlıkları etkilemediğinin

E) Ön Asya'da bulunan eserlerin daha çeşitli olduğunun

(1983 - ÖSS)

Soru: Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı

diğerlerine göre daha belirgindir?

A) Türkiye, Şubat ayının 28'inde NATO'ya girmiştir

B) Atatürk, XIX. ve XX. yüzyıllarda yaşamıştır.

C) Kars Antlaşması, Ekim ayı’nın birinci yarısında

imzalanmıştır.

D) Yazı, günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce

bulunmuştur.

E) Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur.

(1990 - ÖSS)

Demir

Cilalı taş

Yontma taş

Kabataş

4

İnceleyiniz !

ROMA RAKAMLARI

ZAMAN VE TAKVİM KAVRAMLARI

Takvimler iki esas üzerine hazırlanmıştır:

1. ................... …………..: Dünyanın güneş etrafındaki bir

tam dönüşüdür. 365 gün 6 saattir. 6 saatlik fark 4 yılda 1 gün

eder. Bu bir gün ……………. ayına eklenir. ………………

ayının 29 çektiği yıla ………………….. …………... adı

verilir.

2. ……………. ………….. : Ayın dünya etrafında 12 kez

dönme süresidir. 354 gündür. Güneş yılı ile arasında 11 gün

6 saat vardır. Bu fark 33 yılda bir yaklaşık 1 yıl eder.

TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI

TAKVİMLER

A) ..……. …………….. …………… ………….: Güneş yılı

esaslıdır. Her yıla bir hayvan ismi verilir. 12 yıldan oluşur.

--Yıllar: Sıçgan, Ud (Öküz), Pars,

Tavşan, Ejder, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, İt,

Domuz.

B) ………… ……………………… : Ay yılı esaslıdır. İlk

kez Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Hicret

başlangıçlıdır.

Not: Tarımla uğraşan toplumlara yaramaz!

Not: Türkiye’de sadece dini günleri hesap etmede kullanılır.

C) …………… ………….. : Büyük Selçuklu Devleti’nde

Melikşah zamanında Ömer Hayyam tarafından

hazırlanmıştır. Güneş yılı esaslıdır. (1079)

D) ………. …………… : Güneş yılı esaslı bir takvimdir.

Osmanlılarda IV. Mehmet zamanında kullanılmaya

başlanmıştır. Sadece ekonomik alanda kullanılmıştır.

E) ……………. ………………. : 1 Ocak 1926’dan itibaren

kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar bulmuş, Yunan ve

Romalılar geliştirmiştir. Hz. İsa’nın doğumu (Milat – 0)

başlangıç kabul edilmiştir.

YIL HESAPLAMALARI

1. Miladi Yılı Hicri Yıla Çevirme:

Miladi Yıl – 622= Kalan

Kalan / 33 = Bölüm

Bölüm + Kalan = Hicri Yıl

Örnek Soru:1453 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz?

1453 – 622 = 831

831 / 33 = 25.18

831 + 25 = 856

Çözelim:2014 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz?

2. Hicri Yılı Miladi Yıla Çevirme:

Hicri Yıl + 622 = Toplam

Hicri Yıl / 33 = Bölüm

Toplam – Bölüm = Miladi Yıl

Örnek Soru:856 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz?

856 + 622 = 1478

856 / 33 = 25.93

1478 – 25 = 1453

Çözelim: 66 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz?

5

3. Rumi Yılı Miladiye Çevirme:

Rumi Yıl+584

Örnek Soru: 1400 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz?

1400 + 584 = 1984

Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz?

4. Miladi Yılı Rumiye Çevirme:

Miladi - 584

Örnek Soru: 2014 miladi yılı rumi yıla çevirir misiniz?

2014 – 584 = 1430

Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz?

YÜZYILYIL HESAPLAMALARI

1. Verilen tarih tek yada çift rakamlı olursa, işlem yapılmaz.

Doğrudan 1. Yy’ın içinde yer alır.

Örneğin 8, 2, 12, 45, 56, 99 tarihleri 1. Yy.da yer alır.

2. Verilen tarih üç basamaklı bir sayı ise, yüzler basamağına

1 eklenir.

Örneğin, 642 987

1 1

7. yy 10. yy

3. Verilen tarih dört rakamlı olursa yüzler ve binler

basamağına bir eklenir.

Örneğin, 1642 2014

1 1

17. yy 21. Yy

Halil İnalcık Kimdir?

* Uzun yıllar aynı Fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi

üzerine dersler verdikten sonra 1972 yılında Chicago

Üniversitesi Tarih Bölümü'ne "Osmanlı Tarihi Üniversite

Profesörü" olarak davet edildi.

* 1973 yılında meşhur kitabı The Ottoman Empire The

Classical Age 1300-1600 yayımlandı. Yurtiçi ve dışında

çeşitli üniversitelerden fahri doktora payeleri aldı.

* 1993 yılında Bilkent Üniversitesi'ne davet edildi ve burada

Tarih bölümünü kurdu. Yazdığı makale ve kitaplarla

Osmanlı İmparatorluğu tarihi üzerinde tartışılmaz bir otorite

haline gelen Prof. Dr. Halil İnalcık halen Bilkent

Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü'nde yüksek lisans ve

doktora öğrencilerine seminer dersi vermektedir.

* Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil

İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür

Yayınlarından 2005 yılında yayımlanmıştır.

TARİH ÖĞRENMENİN ÖNEMİ İLE İLGİLİ SÖZLER

-- Tarih yazmak, tarih yapmak kadar önemlidir. Yazan

yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat insanı şaşırtacak

bir nitelik alır. M. Kemal ATATÜRK

-- Tarih kâinâtın vicdanıdır.

Ömer Hayyam

-- Tarih; okuyana, kendi gözünün görme derecesine göre,

yol gösteren bir kılavuzdur.

J.J.Rousseau

-- Ecdâdını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz ağaca

benzerler. Çin Sözü

-- Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?

Mehmet Âkif Ersoy

-- Tarih okuyanın aklı çoğalır.

İmam Şâfiî

-- Tarih bilmeyen diplomat, pusuladan anlamayan kaptana

benzer; her ikisinin de karaya oturmak tehlikesi vardır.

A. Cevdet Paşa

2. KONU: TARİH YAZICILIĞI

1. Hikâyeci (Nakilci) Tarih: Olaylar hikâyeler şeklinde,

mübalağalı biçimde ele alınır. Sebep sonuç ilişkisi yoktur.

Not: İlk olarak Heredot’un Historia(Tarih) bu türün ilk

örneğidir. Herodot’a eserini yazarken sadece dinlediklerini

anlatmayıp, onları yorumladığı için “tarihin babası”

denilmektedir.

2. Öğretici Tarih (Pragmatik - Faydacı) : Olaylardan ders

çıkarmak suretiyle, toplumun ahlak ve karakterini

geliştirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkartılır.

Not: İlk örneği Tukidides’tir.

İnalcık, aslen Kırım

Tatarı'dır. Balıkesir Muallim

Mektebi'ni tamamladı. 1935

yılında Ankara Üniversitesi

Dil, Tarih ve Coğrafya

Fakültesi Yeni Çağ Tarihi

bölümünde

yükseköğrenimine başladı.

1942 yılında "Tanzimat ve

Bulgar Meselesi" adlı

doktora tezini verdi.

6

3. Sosyal Tarih: Olayların hissi yönlerini dikkate almadan

açıklayan tarih anlayışıdır.

4. Neden–Nasılcı, Araştırıcı (Bilimsel) Tarih: Olaylar,

sebep – sonuç ilişkisi içinde, neden ve nasıl sorularına cevap

aranarak incelenir. Halil İnalcık bu ekolün önemli

temsilcisidir.

5. Kronik Tarih: Her yılın olayları arasında herhangi bir

bağlantı gözetilmeden arka arkaya sıralanır.

Not: Tarih yazıcılığı Hitit Krallarının tutturduğu yıllıklarla

(anal) başlar.

TÜRKLERDE TARİH YAZICILIĞI

1. Osmanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı:

* Osmanlıda ilk vakanüvis Halepli ………………

………………….. Efendi’dir.

* Hoca Sadeddin Efendi, Aşık Paşazade, Oruç Bey, Behişti,

Peçevi, Selaniki ve Ahmet Cevdet Paşa’nın da tarihleri

vardır.

2. Cumhuriyet Döneminde Tarih Yazıcılığı:

* Cumhuriyet Döneminde yeni tarih anlayışının ortaya

çıkmasında …………………….. ‘ün rolü büyük olmuştur.

* “Arıburnu Muharebeleri Raporu’ adlı eserinin ilk kelimesi

…………………………………………………………’tir.

* 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kurulmuştur.

3. KONU: TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI

1...........................................: Her tarihi olay belli bir coğrafi

mekanda meydana gelir. Tarihi olayların oluşumu esnasında

iklim, yeryüzü şekilleri, ekonomik faaliyetler, konum vb.

coğrafi faktörler etkili olabilmektedir. Yeryüzü Bilim.

2...........................................................: Kazı bilimidir. Yazılı

kaynakların olduğu dönemlerin aydınlatılmasında önemlidir.

3.............................................: İnsan ırklarını inceleyen bilim

dalıdır. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştırır.

4...........................................................: Toplumların yaşayış,

gelenek, örf ve adetlerini inceler.

5............................................................: Toplu halde yaşayan

insanların birbirleriyle ve devletle ilişkilerini düzenleyen

kurallara denir.

6..................................................................: Zaman bilimidir.

Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi neden-sonuç

ilişkisi kurması bakımından önemlidir.

7.............................................................................: Duygu ve

düşünceleri söz veya yazı ile etkili bir biçimde anlatma

sanatıdır. Tarihte meydana gelmiş olaylar edebiyatın

konusunu oluşturur.

8.....................................................................: Akıl ve mantık

ilkelerine uygun düşünmeyi esas alır. Tarihi olayların felsefi

yönünü değerlendirir.

9.......................................................................: Eski yazıların

okunmasını sağlayan, bu yazıların tür ve şekillerini

inceleyen bilim dalıdır.

10................................................................................: Anıtlar

üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalıdır.

11............................................................................: Toplumu

inceleyen bilim dalıdır. Olayın meydana geldiği toplum

yapısı açısından önemlidir.

12............................................................: Dünyada var olmuş

ve var olan dilleri inceler.

13..............................................: Belgeleri tür, şekil ve içerik

bakımından değerlendiren bilim dalına denir.

14...........................................................: Belirli bir amaç için

veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları

yorumlama, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli

konularda geleceğe ilişkin tahmin yapma ilkelerini kapsayan

bilimdir.

15...........................................................................: Canlıların

birbirleri ve çevreyle ilişkilerini inceleyen ve doğanın

korunmasına yönelik çalışmalar yapan bir bilim dalıdır.

16.............................................................. (Meskukat) : Eski

paraları inceleyen bilim dalıdır.

17...........................................................................: Ele geçen

eserlerin hangi döneme ait olduklarının belirlenmesinde

faydalanılır. (Karbon 14 Yöntemi)

18..............................................................: Bir sanat eserinin

sanatçısını ve sanatsal değerini, toplumun sanata karşı bakış

açısını belirlemeye çalışır.

19...................................................: Armaları inceleyen bilim

dalıdır.

20................................................................: Mühür bilimidir.

21…………………………………………: Ülke, bölge,

kent, dağ, ırmak vb. adların nereden geldiğini ve anlamlarını

ortaya çıkaran bilim dalıdır.

22. ……………………………………..: Arkeolojik

buluntuların tarihlenmesinde tarihe katkı sağlayan bilim

dalıdır.

7

TARİH BİLİMİNE GİRİŞ TESTİ

1. "Tarih bir bütündür, parçalanamaz. Olayları birbirinden

ayrı düşünmek mümkün değildir." diyen bir Hasan Hoca,

bu anlayışını kanıtlamak için aşağıdaki uygulamalardan

hangisine dikkat etmelidir?

A) Belgeleri günün şartlarına göre yorumlamaya

B) Deney ve gözlem metodundan yararlanmaya

C) Olayın geçtiği yeri incelemeye

D) Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurmaya

E) Olayın gerçekleştiği zamanı doğru belirlemeye

2. Tarihi devirlere ait bilgilerimiz, tarih öncesi devirlere göre

daha kesin ve belirgindir.

Buna göre;

I. yazının kullanılması,

II. bilgi birikiminin daha fazla olması,

III. araç ve gereçlerin daha gelişmiş olması

durumlarından hangileri tarihi devirlerdeki bilgilerin

daha kesin olmasını sağlamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Selinus (Gazipaşa) bölgesinde araştırma yapan Garip

Hoca, önce bölgenin fiziki yapısı hakkında bilgi edinmiş,

ardından yapılan kazıların sonucunda ortaya çıkarılan,

bölgede yaşamış uygarlıklara ait eserleri incelemiş ve bu

eserler arasında yazılı belgeler ile komşu devletlerle yapılan

antlaşmalar olduğunu belirlemiştir.

Bu bilgiye bakarak araştırmayı yapan Garip Hoca

aşağıdaki bilim dallarının hangisinden yararlanmış

olamaz?

A) Arkeoloji B) Antropoloji C) Coğrafya

D) Paleografya E) Diplomasi

4. Tarihi, bölümlere ayırarak araştırma ve inceleme yapmak

büyük kolaylıklar sağlar, fakat araştırma alanının

sınırlandırılması doğru bilgiye ulaşmamızı zorlaştırır. Bu

nedenle araştırdığımız dönemle ilgili geniş çaplı bir bilgi

birikimine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da şüphesiz diğer bilim

dallarından faydalanılarak sağlanabilir.

Tarih araştırmacısının başka bilimlerden

faydalanmasının temel amacı aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Siyasi tarihin alanını genişletmek

B) Sosyal bilimlerin birbiriyle ilişkisini güçlendirmek

C) Dönemin en önemli faktörlerini ortaya çıkarmak

D) En doğru bilgiye ulaşabilmek

E) Tarihin tüm bilimlere kaynaklık ettiğini kanıtlamak

5. Yapılan araştırmalara göre Sümerlerin kullandıkları dil ile

Türklerin kullandıkları dil ailesinin aynı olduğu ortaya

çıkmış ve Sümerlerin de Türk olduğuna dair bir görüş ortaya

atılmıştır.

Böyle bir görüşün ortaya atılmasında tarihe yardımcı

olan bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Filoloji B) Kronoloji C) Arkeoloji

D) Paleografya E) Epigrafi

6. Olay; İnsanı ilgilendiren sosyal, siyasal, ekonomik,

kültürel ve dini her alanda ortaya çıkan, kısa süre içinde olan

her şeydir.

Olgu; Oluşum süreci içinde veya başka bir durumun belirtisi

olarak gözlemlenen gelişmelerdir.

Bu bilgilere göre;

I. Orta Asya'da İslamiyet'in yayılması,

II. Yavuz'un Mısır seferi,

III. Anadolu'nun Türkleşmesi,

IV. Fransız İhtilalı

gelişmelerinden hangileri olguya örnektir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve IV E) I, II ve III

7. Tarih öncesi dönemlerde,

I. ticari faaliyetlerin başlaması,

II. toplumlar arası etkileşimin artması,

III. tarım üretimine geçilmesi

durumları aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre

gerçekleşmiştir?

A) I, II, III B) II, I, III C) III, I, II

D) III, II, I E) II, III, I

8. Tarihte her uygarlık bir takvim sistemi geliştirmiştir.

Bazıları Ay yılını esas alan takvimi kullanırken bazıları da

Güneş yılını esas alan takvimi kullanmışlardır. Aynı yıl

esasına dayalı takvimleri kullanan farklı uygarlıklarda ise

takvimlerin başlangıç tarihleri farklılık göstermektedir.

Bu bilgilere göre,

I. takvimin bir ihtiyaç olduğu,

II. aynı zamanın yaşanılmasına rağmen, takvimlerin

gösterdiği tarihlerin farklılık gösterdiği,

III. her uygarlığın farklı dönemlerde başka takvimler

kullandığı,

IV. güneş yılı esasına dayalı takvimin daha yaygın

olduğu

durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) II ve IV E) III ve IV

8

9. Miladi takvim, güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır.

Temeli Mısırlılara dayanmakta olan Miladi takvim daha

sonra bazı değişiklikler yapılarak Yunanlılar ve İyonlularca

da kullanılmış, en son şekli ise Romalılar tarafından

verilmiştir.

Buna göre;

I. Takvim değişik toplumların katkılarıyla oluşmuştur.

II. Güneşin hareketleri Miladi takvimin hazırlanışında

dikkate alınmıştır.

III. Türkler Miladi takvimi kullanmamışlardır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

10. Tekerlek, Cilalı Taş Devri'nde bulunmuş olmasına

rağmen etkin bir biçimde kullanılması Tunç Devri'nde

olmuştur. Bunun nedeni ticaretin daha kolay yapılabilmesi

için ulaşıma önem verilmesidir.

Bu bilgiye bakarak tekerleğin öneminin artması

aşağıdakilerden hangisi ile daha çok ilişkilidir?

A) Özel mülkiyet anlayışının gelişmesi

B) Tarımsal üretimde madenden yapılmış eşyalar

kullanılması

C) Toplumda sınıf ayrılıklarının görülmesi

D) Toplumsal hayatta işbölümünün ortaya çıkması

E) İhtiyaç fazlası ürün elde edilmesi

11. Garip Hoca; “ Bir tarihçi elindeki verileri

değerlendirirken kesinlikle tarafsız olmalıdır.” demiştir.

Aşağıdakilerden hangisi Garip Hocaya göre

tarihçinin tarafsızlığına aykırı bir durumdur?

A) Bütün kaynakları taraması

B) Verileri belirli bir düşünceye göre taraması

C) Ön yargılardan kendini arındırması

D) Karşı düşüncede yazılmış eserleri de incelemesi

E) Sorgulayarak araştırma yapması

12.

Ayşe’nin deftere yazdığı durumlarından hangilerinin,

Cilalı Taş Devri'ni yaşayan bir toplumda görülmesi

beklenemez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

13. Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda toprağın alt

katından üst katına doğru sırasıyla; taş aletler, toprak kaplar,

bakır kaplar, tunç kabartmalar ve demir silahlar

bulunmuştur.

Bu bilgilere göre bölge için;

I. Tarih öncesi devirleri sırasıyla yaşamışlardır.

II. Etkileşime kapalı bir coğrafyadır.

III. Sık sık göç almış bir yerdir.

yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

14. İnsanoğlu Paleolitik (Eski Taş) Devri'n sonlarına doğru

ateşi kontrol altına almış ve farklı amaçlarla işlerini

kolaylaştırmak için kullanmışlardır.

Buna göre, bu devirde insanların ateşten, aşağıdaki

alanların hangisinde faydalanmaları beklenemez?

A) Yiyeceklerini pişirmede

B) Hayvanlara karşı korunmada

C) Mağaraları ısıtmada

D) Barınaklarını aydınlatmada

E) Demiri eriterek silah yapmada

15. Kalkolitik çağda, Anadolu'da avcılık önemini kaybetmiş,

tarım öncelik kazanmıştır.

Bu durum,

I. yerleşik hayata geçilmesi,

II. üretimin artması,

III. dini inanışların yayılması

gelişmelerinden hangilerine ortam hazırlanmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

16. En eski ve ilkel takvimlerin kullanıldığı Mısır ve

Babil'de, her hükümdarın saltanat dönemi yeni bir tarihin

başlangıcı sayılıyordu. Yahudiler, M.Ö. 3760'da olduğuna

inandıkları yaradılış gününü, Antik Yunanlılar ilk Olimpiyat

Oyunlarının yapıldığı yılı, Romalılar ise Roma'nın kuruluş

yılını takvimlerine başlangıç olarak kabul etmişlerdir.

Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılabilir?

A) Takvimin başlangıcı her toplumda aynı olayla

belirlenmiştir.

B) Yahudiler yaradılış gününü başka kavimlere kabul

ettirmek istemiştir.

C) Takvim başlangıçları belirlenirken her toplum

devletlerinin kuruluş yılını esas almıştır.

D) Her toplum kendisi için önemli olayları takvimlerinin

başlangıcı kabul etmiştir.

E) Yunanlıların Olimpiyat Oyunlarında takvim başlangıcı

olabilecek olaylar gerçekleşmiştir.

I. Yazının kullanılması

II. Tarımsal etkinliklerin

başlaması

III. Demirden kılıçların

yapılması

9

II. ÜNİTE: UYGARLIĞIN DOĞUŞU VE İLK

UYGARLIKLAR

1. KONU: TARİHİ ÇAĞLARA GİRİŞ

1.Tarih Öncesi (Prehistorik) Devirler

A) Taş Devri :

a) Kaba Taş( Eski Taş) : Araç – gereç yapımı yoktur.

İnsanlar toplayıcılıkla geçinmektedirler. En ilkel ve en uzun

dönemdir. İnsanlar ............................. ..................................

giysiler yapmışlardır. Bu çağın sonlarına doğru mağara

duvarlarına hayvan ve av sahneleri yapmışlardır.

Eski Taş dönemine ait ilk izlere İspanya’daki Altmaria ve

Fransa’daki Laskö mağaralarında rastlanılmıştır. Ülkemizde

ise Antalya yakınlarındaki Beldibi, Belbaşı ve Karain

mağarları ile İstanbul Yarımburgaz mağarası eski taş

dönemindendir.

Antalya Müzesinde sergilenen Karain mağarası buluntuları

b) Yontma Taş(Orta Taş): Araç – gereç yapımı başlamıştır.

Toplayıcılık yanında avcılık başlamış, mağaralara

çekilmişler. Resim ve kabartma eserlere (güzel sanatların ilk

örnekleri) rastlanmıştır. ................, devrin sonlarına doğru

bulunmuştur. ..............’le birlikte; ………….........................,

..........................................., ………...................................,

............................................... ve .............................................

gerçekleşti.

Orta Taş Dönemine ait en önemli yerleşim yeri Güney

Tacikistan’da yer alan Kuldara Bölgesidir. Ülkemizde ise

Antalya Beldibi, Göller Bölgesi Baradiz, Ankara Macunköy,

Samsun Tekkeköy bu döneme ait yerlerdir.

c) Cilalı Taş(Yeni Taş – Neolitik): Topraktan araç – gereç

yapımı başlamış (mikrolit), seramik sanatının temeli

atılmıştır. Üreticilikle birlikte yerleşik hayat başlamıştır.

Hayvanlar evcilleştirilmiş, Dolmen ve Menhirler yapılmıştır.

İlkel köyler kuruldu. Bitki liflerinden giysiler yapıldı.

Hayvanlar evcilleştirildi. Takas usulü ticaret yapıldı.

Ülkemizde Konya Çatalhöyük, Gaziantep Sakçagözü,

Diyarbakır Çayönü bu döneme aittir.

Not: Anadolu’da ilk çiftçiler Diyarbakır Çayönü’nde

yaşamışlardır.

Not: Dünyanın ilk kent yerleşimi Konya ili Çumra

ilçesindeki Çatalhöyük olarak kabul edilir.Yerleşimde

8000’nin üzerinde insan yaşadığı düşünülmektedir. 2009

yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne önerilmiştir.

UNESCO tarafından 2012 yılında Dünya Miras Listesi'ne

dâhil edilmesine karar verilmiştir.

Kent yerleşimi Çatalhöyük

Soru: Cilalı Taş Çağında, Anadolu'da avcılık önemini

kaybetmiş, tarım öncelik kazanmıştır.

Bu bilgiye dayanarak kalkolitik çağ ile ilgili aşağıdaki

yargılardan hangisine varılabilir?

A) Verimli topraklara göç edilmiştir.

B) Yerleşik hayata geçilmemiştir.

C) İnsanların yaşantısı değişmiştir.

D) Hayvancılık yapılmamıştır.

E) Tüketim üretimden çok olmuştur.

Soru: Cilalı Taş Devri'nde yiyecek olarak kullanılmak üzere

çeşitli bitkiler yetiştirilmeye başlanmış, su kıyılarında

birbirine bitişik bahçeli evler yapılmış, taslardan yapılan alet

ve silahlar daha kesici hale getirilmiş, bitki liflerinden

giysiler, yiyecekleri saklamak için topraktan çanak çömlek

yapılmıştır.

Bu açıklamada, Cilalı Taş Devri'nde

aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmiş olduğunu

gösteren bir kanıt yoktur?

A) Yerleşik hayata geçilmezi

B) Topraktan eşya yapılması

C) Kullanılan silahların geliştirilmesi

D) Tarım üretimine geçilmezi

E) Yazının bulunması

Soru: İnsanların, toprağı işleyerek tarımsal üretime

geçtikleri, ilk yerleşim yerlerini kurdukları, yiyecek ve

içecekleri korumak için kilden çanak çömlek yaptıkları

çağ, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Orta Taş (Mezolotik) Çağı B) Eski Taş (Paleolitik) Çağı

C) Yeni Taş (Neolitik) Çağı D) Bakır Çağı

E) Demir Çağı

( 15.06.2013 – LYS )

10

Soru: Aşağıdakilerden hangisinin Cilalı Taş Devrini

Yontma Taş Devrinden ayıran özelliklerden biri olduğu

savunulamaz?

A) Köylerin kurulması B) Tarımla uğraşılması

C) Araç ve gereç yapılması D) Dokumacılığın başlaması

E) Hayvanların evcilleştirilmesi

( 11.04.2010 – YGS )

B) Maden Devri :

a) Bakır Devri(Kalkolitik):

Doğada bulunan ilk maden .............................’dır. Bakırın

................................................................................................,

............................................................................................. ve

................................................................. sebebi ile ilk olarak

bu dönem başlamıştır.

Ülkemizde Çorum Alacahöyük, Denizli Beycesultan,

Çanakkale’de Kumtepe ve Truva, Samsun İkiztepe bu

döneme aittir.

b) Tunç Devri: İlk site devletleri, ardından büyük devletler

kuruldu.

Ülkemizde Ankara Ahlatlıbel ve Kayseri Kültepe bu

döneme aittir.

c) Demir Devri: İnsanlık tarihinin en önemli buluşlarından

birisi de demirin işlenmesidir. Üretim artmış, ticaret ve silah

yapımı gelişmiştir. Büyük devletler kurulmuştur.

Ülkemizde Yozgat Alişar, Çorum

Alacahöyük(Atatürk’ün isteği ile 1935 yılında kazılar

yapıldı.), Çanakkale Truva ve Burdur Hacılar bu döneme

aittir.

Soru: Diyarbakır yakınlarında bulunan Çayönü yerleşim

yerine ait aşağıdaki bilgilerden hangisinin, erken

dönemlerde bile malzemelerin yer değiştirdiğine ve olası

bir ticaretin varlığına kanıt olduğu savunulabilir?

A) Av etkinliklerinde evcilleştirilmiş köpeklerin

kullanılması

B) Tarımsal etkinliklerde değirmen taşları ve orakların

kullanılması

C) Kolye yapımında çeşitli renklerde taş boncuklarla deniz

kabuklarının kullanılması

D) Girişleri çatıda olan tahıl ambarlarının bulunması

E) MÖ 7000 yılına tarihlenen en eski dokuma parçasının

bulunması

( 01.04.2012 – YGS )

……….Notlar…………..

-- Tarih öncesi dönemlerin devirlere ayrılmasında,

kullanılan araç-gereçlere dikkat edilir.

-- Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler de denir.

-- Bütün devirler bütün toplumlarda aynı anda

yaşanmamıştır.

-- Her toplum bütün devirleri sırasıyla yaşamamıştır.

-- Devlet düşüncesinin ortaya çıkması Tunç devrindedir.

-- İnsanların ihtiyaçları icatları ortaya çıkarmıştır.

2. Tarihi Çağlar:

Tarihi çağlara ayırmanın amacı öğrenmeyi ve

araştırmayı kolaylaştırmak içindir. Önemli toplumsal ve

ekonomik olaylar çağ başlangıcı kabul edilmiştir. (Yani

evrensel olaylar, bütün insanlığı ilgilendiren olaylar)

Evrensel Olaylar:

a) İlkçağ : (Yazının bulunması M.Ö. 3000 – Kavimler Göçü

375)

b) Ortaçağ : (Kavimler Göçü 375 – İstanbul’un Fethi 1453)

c) Yeniçağ : (İstanbul’un Fethi 1453 – Fransız İhtilalı 1789)

d) Yakınçağ : (Fransız İhtilalı 1789 - )

Tarih

Tarih Öncesi Tarihi Çağlar

Taş Devri Maden Devri

a) a)

b) b)

c) c)

Soru: Tarih öncesinin devirlere ayrılmasında aşağıdaki

gelişmelerden hangisi daha çok etkili olmuştur?

A) Bazı hayvanları evcilleştirme

B) Giyim kuşamda değişme

C) Tarımla uğraşma

D) Toplumsal dayanışma

E) Araç ve gereç yapma (1984 – ÖSS)

a)

b)

c)

d)

11

Soru: "Eski bir yerleşme yerinde yapılan araştırmada

toprağın en alt katından en üst katına doğru sırasıyla yontma

tas, cilalı taş, bakır, tunç ve demirden yapılmış araçlara

rastlanmıştır."

Sadece bu bilgiler dikkate alındığında, bu yerleşme

yerinde yasayanlar için aşağıdakilerden hangisinin

doğru olup olmadığı belli değildir?

A) Demiri islemesini en son öğrendikleri

B) Uygarlaşmalarının tarihsel gelişmeye uygun olduğu

C) Topraktan eşya yapmakta ilerlemiş oldukları

D) İlk araçlarını taslardan yaptıkları

E) İşledikleri ilk metalin bakır olduğu

(1985 - ÖSS)

2. KONU: İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI

MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI

* Güneydoğu Anadolu Torosları’ndan başlayarak Basra

Körfezi’ne dökülen Fırat ile Dicle Nehirleri arasından kalan

bölgeye ...................................................... denir. ( Yunanca

bir kelimedir. ) Nehrin akış yönüne göre Aşağı ve Yukarı

Mezopotamya olarak ikiye ayrılır. Nehrin denizle birleştiği

yere aşağı, nehrin kaynağına ise yukarı ismi verilir.

Soru: İlkçağ'da, Mezopotamya’nın kuzeyine Yukarı,

güneyine Aşağı Mezopotamya dendiği halde, Mısır’ın

kuzeyine Aşağı, güneyine Yukarı Mısır denmiştir.

"Yukarı ve Aşağı" şeklindeki bu belirlemeler neye

dayanarak yapılmıştır?

A) Ekvatora olan uzaklığa

B) Ovaların konumuna

C) Yerleşim merkezlerinin dağılışına

D) Nehirlerin akis yönüne

E) Dağlık bölgelerin konumuna (1983 -ÖSS)

* Mezopotamya Medeniyeti, başta Anadolu, Ege ve Mısır

medeniyetleri olmak üzere birçok medeniyeti etkilemiştir.

Not: Mezopotamya’dan günümüze kalıcı mimari eser

gelememiştir. Eserlerin taştan yapılmaması, toprak ve

kerpiçten yapılması.

Mezopotamya

1. SÜMERLER

* Orta Asya kökenlidirler. M.Ö. 4000 yılında güney

Mezopotamya’ya gelmişlerdir.

* Şehir devletleri (Siteler) halinde yaşamışlardır. (Ur, Uruk,

Kiş, Lagaş, Nippur)

* .................. adı verilen krallar yönetir. Patesiler

çevresindeki sitelere hâkim olursa “Lugal”; Sümer ülkesine

hâkim olursa “Lugal Kalma” unvanını alırdı.

* Çok tanrılı inanç vardır, ahiret inançları zayıftır.

* Kanunlar hafiftir ve fidye esası vardır.

* İnsanlığa en büyük katkıları ...............................................

..................................................... bulmaları ile tarihi çağları

başlatmalarıdır.

* .................................................... kanunları tarihte bilinen

ilk yazılı kanunlardır. (Bilinen ilk hukuk devleti Sümerler).

* ............................................. denilen çok katlı, çok amaçlı

tapınakları vardır. (Ticarethane, Soğuk Hava Deposu,

İbadethane, Eğitimhane, Rasathane)

Ziggurat

* Gılgamış, Yaratılış, Tufan gibi dini nitelikli destanları

vardır. Her erkek askerdir.

* Taş olmadığı için kalıcı mimari eserleri yoktur.

* Astronomi, takvim, matematik gelişmiştir.

2. AKADLAR

* Sami kökenlidirler.

* ............................ adlı başkentleri vardır. (Tarihte bilinen

ilk merkezi devlet veya imparatorluktur.)

* İlk düzenli ordu Akadlar’da görülür.

12

* Tarım gelişmiştir. su kanalları yapmışlardır.

* Zafer Anıtı ve Agade Tapınakları mimari eserleridir.

Not: Dünyada bilinen ilk harita, MÖ. 2200’de Akadlar

tarafından çizilen Mezopotamya haritasıdır.

Not: Tarihte ilk Tanrı - Kral kavramını Akad Kralı

…………………………………. ortaya koymuştur.

3. ELAMLAR

* Başkentleri ..................................’tur. Sami kökenlidirler.

* Madencilik, çömlek yapımı ve seramik sanatında

ileridirler.

* Asurlular tarafından yıkıldılar.

4. BABİLLER

* Sami kökenlidirler. Başkent .........................................’dir.

* .............................. kanunları ilk anayasa niteliğindeki

kanunlardır. Daha serttir ve “kısas”a dayalıdır.

Örnek: “Eğer bir adam kendinden yüksek bir adama bir

tokat vurursa, ona öküz derisinden yapılma bir kamçıyla 60

defa vurulsun.”

Örnek: “Eğer bir adamın evinde yangın çıkarsa, ateşi

söndürmeye gelen adam ev sahibinin eşyasına göz koyarsa

ve ev sahibinin malını alırsa, o adam ateşe atılacaktır.”

* Rahip-Kral özelliğine son vermiş, gücünü ordudan alan

ilk dünyevi devlet, ilk mutlak krallığı kurmuştur.

* Yahudiler, II. Babil devleti zamanında sürgün edilmiştir.

* ................... .............................. Bahçeleri ve Babil Kulesi

( Yedi katlı ve 90 metre yüksekliğinde ) meşhurdur.

* Matematikte “ On Tabanlı Sayı Sistemini ” bulmuşlardır.

Babil Kulesi ve Babilin Asma Bahçeleri

5. ASURLAR

* Merkez ........................................................................’dır.

* Kuzey Mezopotamya’da kurulmuştur. Bölge tarıma

elverişli olmadığı için ticaretle uğraşmışlardır.

* Anadolu’nun içlerine kadar (Kayseri – Kültepe) gelerek

………………….. adı verilen pazarları kurmuşlar, koloniler

kurarak burada çivi yazılı tabletler bırakmışlardır.

Not: Anadolu’da tarihi çağları başlatan ve ilk yazıyı getiren

..........................................................................................’dır.

* İlk sömürge imparatorluğudur.

* Asur kanunları çok sert ve vahşidir.

Not: Dünyada bilinen ilk kütüphane

......................................................................’da kurulmuştur.

ORTA ASYA UYGARLIĞI

* Türklerin ilk ana yurdu …………… …………..…….'da;

Batı'da Hazar Denizi'nden Doğu'da Kingan Dağları'na,

Kuzey'de Sibirya’ya Güney'de Hindukuş ve Karanlık

Dağları'na kadar uzanan bölgedir.

* Bu bölge, coğrafi yapısı ve iklim şartlarının da elverişli

olması nedeniyle Türkler tarafından Ana Yurt olarak tercih

edilmiştir.

* Anav Kültürü, Batı Türkistan’da Aşkabat yakınlarında

yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış en eski kültürdür.

* Andronova Kültürü, Hazar Denizinin kuzeydoğusundan

Ural dağlarına kadar uzanan bölgede en geniş yayılma

alanına sahip kültürdür.

* Karasuk Kültürü, Yenisey Irmağının bir kolu olan

Karasuk Nehri kenarında oluşturulmuştur.

* Abakan bölgesindeki Tagar Kültürü ise en gelişmiş

kültürdür.

İSKİTLER ( SAKA TÜRKLERİ )

* Orta Asya’da görülen ……………………, Karadeniz’in

kuzeyindeki bozkırlara gelerek yerleşmişlerdir. Atlı göçebe

yaşamışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır. ...................

.................... ve Şu adlı destanları vardır. Anadolu’ya kadar

akınlarda bulunmuşlardır.

* ..........................................; bilinen ilk Türk topluluğudur.

Bozkırların kuyumcularıdır. At üzerinde ok atmakla

ünlenmişlerdir.

13

Not: Üzengiyi ilk defa kullandılar. ( Üzengi: Eyerin iki

yanında asılı bulunan ve hayvana binildiğinde ayakların

basılmasına yarayan, altı düz demir halkaya verilen addır. )

Not: Heredotus’un eserinde bahsi geçen …………….…….…,

tarihte bilinen ilk Türk kadın hükümdardır.

Soru: Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmenlerinin

Nedenlerini Yazınız?

* Topraklarının tarıma elverişsiz olması,

* Hayvanlar için otlakların yetersiz olması,

* İklim koşullarının değişmesi nedeniyle kuraklık ve

şiddetli kış yaşanması,

* Türk boyları ve yabancı kavimlerle yapılan

mücadelelerdir.

* Hayvan hastalıklarının artması.

Soru: Orta Asya’da MÖ 1200-700 yıllarına ait Karasuk

kültüründen dört tekerlekli araba, keçeden çadır, koyun

yapağından eşya; MÖ 700-100 yılları arasındaki Tagar

kültüründen ise çok sayıda ok uçları, toka, taç, bilezik gibi

üzerleri kabartma hayvan başı işlemeli süs eşyaları ve

hançerler bulunmuştur.

Yalnız bu bilgiler doğrultusunda,

I. Her iki kültüre ait tüm kalıntılar bulunmuştur.

II. Tagar kültürü zaman bakımından Karasuk kültüründen

sonradır.

III. MÖ 3. yüzyılın sonlarında kurulduğu bilinen Hun

Devleti, Karasuk kültürüyle aynı dönemde siyasi varlığını

sürdürmüştür.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

( 14.06.2009 – ÖSS )

Soru:

I. Eski Mısırlılar ilk takvimi bulmuşlar,sonra Sezar ve daha

sonra Papa XIII.Gregor bu takvimi geliştirerek bugün

kullanılan takvimi oluşturmuşlardır.

II. Fenikeliler alfabeyi bulmuşlar, sonra Yunanlılar ve daha

sonra da Romalılar bu alfabeyi geliştirerek bugün

kullandığımız Latin alfabesini oluşturmuşlardır.

Bu bilgiler, bugün yararlanmakta olduğumuz takvim

ve alfabenin nasıl geliştirilmiş olduğunu göstermektedir?

A) Din ve devlet adamlarının yardımlarıyla

B) Savaşlar sırasındaki kültür alış verişleriyle

C) Yeni buluşların ödüllendirilmesiyle

D) Değişik kişi ve toplumların katkılarıyla

E) Ulusların birbirleriyle yarışmalarıyla

(1982 - ÖSS)

MISIR UYGARLIĞI

Not: Kapalı bir bölge olduğu ve toplumun tutuculuğundan

dolayı çevreden fazla etkilenmemişler, bu yüzden tarih

öncesi dönemleri sırasıyla yaşan tek toplumdur.

* Önceleri ............................ denilen şehir devletleri vardır.

Sonraları merkezi krallık gerçekleşmiştir.

* .................................. Tanrı – Kral özelliği gösterirler. (Bu

özelliklerinden dolayı hukuk sistemi gelişmemiştir.)

* Çok tanrılı dinler görülür. En önemli tanrısı Amon-Ra’dır.

* Ahiret inancından dolayı ......................................................

gelişmiştir. Bu olay ........................ ve ...................................

gelişmesine yol açmıştır. Keops, Kefren önemli

piramitlerdir.

Keops Piramidi – 138 metre

14

Keops Piramidi'nin kesiti ve iç yapısındaki unsurların

dağılımı:1-Giriş. 2-Al-Mamun’un adamlarının açtığı tünel.

3- Granit tıpa blokları. 4-İniş Dehlizi. 5-Yeraltı Odası. 6-

Çıkış Dehlizi. 7- “Kraliçe odası” ve "Havalandırma

Kanalları" denilen, biri Sirius yıldızına yönelik olarak

yapılmış iki kanal. 8 Yatay Dehliz. 9-Büyük Galeri. 10-Kral

Odası ve Orion’un Zeta Orionis (Alnitak) ve Draco’nun

alpha yıldızına yönelik olarak yapılmış, "Havalandırma

Kanalları" denilen iki kanal. 11-Kral Odası'na geçiş veren

oda (antişambr). 12-Hizmet ya da kaçış tüneli

* Tıp, eczacılık, kimya, matematik, geometri, takvim,

hiyeroglif (resim yazısı) gelişmiştir.

Not: Hiyeroglif yazısını 1815 yılında Fransız

……………………….………………………………… çözmüştür.

* M.Ö. 1280’de Hititler ile yaptıkları ve Suriye’yi

paylaştıkları “ .................................... Antlaşması” bilinen ilk

dostluk ve ittifak, aynı zamanda ilk yazılı antlaşmadır.

* Ölen Firavunlar için, dünyanın yedi harikasından biri olan

………………………………………………….., halk içinse

……………………………….…… adı verilen anıt mezarlar

yapmışlardır.

Soru: İlkçağ’da Mısır’da tarım ürünlerinden alınan verginin

belirlenmesi matematiğin, Nil nehrinin tasma zamanının

hesaplanması astronominin, Nil sularının tasmasıyla

bozulan arazi sınırlarının yeniden saptanması ise

geometrinin gelişmesinde etkili olmuştur.

Yukarıda verilen bilgilere dayanarak aşağıdaki

genellemelerin hangisine ulaşılabilir?

A) İhtiyaçlar insanları bilimsel çalışmaya yönlendirmiştir.

B) Coğrafi konum tarımda verimliliği etkilemiştir.

C) Doğa olayları kontrol altına alınmıştır.

D) İnsanların yerleşik hayata gedmesinin bir nedeni tarımdır

E) İnsanlar arasında kültür benzerlikleri vardır.

(1995 - ÖSS)

* ……………………………... (3,14) sayısını bulmuşlardır.

* …………………...………………….. adı verilen bataklık

bitkisinden kağıt yapmışlardır.

Not: İnsan başlı, hayvan gövdeli heykellere

………………………………………………………….…… denir.

Soru: Mısır’da, öğütleri ve ahlak kurallarını kapsayan, M.Ö.

3000 yıllarına ait edebi eserler bulunmuştur. Anadolu'nun

tarih öncesi dönemlerini aydınlatan, ayni yıllara ait

buluntular arasında bu tür eserlere rastlanmamaktadır.

Anadolu'da ayni döneme ait buluntular sadece günlük işlerde

kullanılan eşyalardan oluşmaktadır.

Bu farkın, Anadolu'nun hangi özelliğinin bir sonucu

olduğu savunulabilir?

A) Önemli ticaret yolları üzerinde bulunmasının

B) Sık sık istilaya uğramasının

C) ihtiyaçların Mısır’dakinden farklı olmasının

D) Yazıya geçisin daha geç başlamasının

E) Verimli topraklara sahip olmasının

(1992 – ÖSS)

İRAN UYGARLIĞI

* İran’da ilk Partlar, sonra Medler yaşamıştır. M.Ö. 6.

y.y.’da Persler Medler’i yıkmışlardır.

* Çok büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. (İndus

Nehri’nden Ege Denizi’ne, Kafkaslardan Basra Körfezi’ne

kadar)

* Ülkeyi “.................................................” denilen eyaletlere

ayırmışlardır. Eyaletlerin başında ..................................... adı

verilen valiler bulunmaktadır.

Not: Eyaletleri sürekli denetleyen yüksek rütbeli kişiler

kralın gözü sayılırdı. Bugünkü müfettiş diyebileceğimiz bu

kişilere “şah kulağı” ya da “şah gözü” adı verilirdi.

* Ticaret gelişmiştir. ( Ticaret yolları üzerindedirler. )

Not: Tarihte bilinen ilk ……................ teşkilatını

kurmuşlardır.

15

Not: Tarihte bilinen ilk resimli altın para ………………….

Perslere aittir.

Yorum: Para Perslerde, ekonominin çok güçlü olduğunun

göstergesi, sanatsal faaliyetlerin bulunduğunu gösterir.

* .................................. dini (Mecusilik, Ateşperestlik )

hâkimdir. Bu dinde iyiliği Hürmüz ( Ahuramazda ),

kötülüğü ise Ehrimen ( Ahriman ) temsil eder.

Tapınaklarının adı ............................................................’dir.

* Eski İran sanatının en önemli eserleri, krallar için yapılan

saray ve türbelerdir. Merkez Persepolis’teki saray ile I.

Daryus’a ait “Zafer Kabartması” önemlidir.

* Büyük İskender bu uygarlığa son vermiştir.

HİNT UYGARLIĞI

Not: Hindistan’da güçlü bir devlet, önemli bir medeniyet ve

bir millet anlayışı ..............................................................’tır.

Sebepleri:

* Çok değişik din, dil ırk, mezhep vs.’den insanların

bulunması.

* ................... ................................. (Dünyanın en katı sınıf

farklılığı)

Soru: Kast Sistemi Nedir?

a) .......................................................... (din adamları),

b) ..................................................................... (asiller),

c) ............................................... (esnaf, tüccar, çiftçi),

d) ....................................................... (köylüler, işçiler;

e) ................................................................... (köleler).

Yorum: Kast Sisteminde sınıflar arası geçiş yoktur. Bu

durum, Hint toplumunda ortak kültürün, ortak ülkünün

oluşmasını engellemiştir. Sonuçta millet olgusu da

gelişmemiştir.

Not: Kast Sistemine ilk başkaldırıyı “……………..……….”

gerçekleştirmiştir. İnsanların eşitliğini savunmuştur.

Not: Kast Sistemi, Gazneli Mahmut’un İslamiyet’i

Hindistan’da yayması ile çözülmeye başlamıştır. 1946

Hindistan anayasası ve sömürge olmaktan çıkması ile Kast

Sistemi kalkmıştır.

Not: Hindistan’da Veda dini, Brahmanizm, Budizm, Taoizm,

Konfüçyüs, Mani Hinduizm gibi dinler görülür.

ÇİN UYGARLIĞI

* Çin’de iki türlü mimari gelişmiştir. Askeri mimari

(............ ...........................), Dini mimari (Budist tapınakları).

* Çinicilik, porselen, seramik gibi sanatlar, maden az

olduğu için gelişmiştir.

* .........................., .............................., ................................,

............................................. ve çini mürekkep ilk kez Çin’de

bulunmuştur.

* Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Maniheizm gibi dinler

yaygındır.

* Çin’de .................................. yazıcılığı gelişmiştir. Türkler

hakkında ilk bilgiler Çin kaynaklarında mevcuttur.

Çin Seddi

16

DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI

A) FENİKELİLER

Fenikeliler

* Sami kökenlidirler.

* Kuruldukları bölge Suriye – Lübnan’ın Akdeniz

kıyılarıdır.

* Tarımdan ziyade denizcilik ve deniz ticaretinde gelişip

........................................................................... kurmuşlardır.

Yorum: Yaşadıkları yer tarıma elverişli değildir.

* Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Sidon, Biblos,

Sayda, Sur)

Not: Kolonilerine sadece ekonomik amaçlarla gittikleri için

uzun süre tutunamamışlardır.

Not: ......................................................... (harf yazısı) ilk kez

Fenikeliler bulmuştur. (Daha sonra İyon, Yunan ve

Romalılar geliştirmiştir, Latin Alfabesi oluşmuştur.)

Soru: İlkçağ'da Fenike, Ortaçağ’da Venedik ve Ceneviz,

Yeniçağ’da Portekiz ve ispanya, Yakınçağ’da da İngiltere en

çok hangi başarılarıyla ün kazanmışlardır?

A) Güzel sanatlar B) Devlet yönetimi C) Deniz ticareti

D) Bilimsel çalışmalar E) Harp sanatı

B) İBRANİLER

* Sami kökenlidirler, merkezleri Kudüs’tür. İbrani kelimesi

ırmağı aşan anlamına gelir.

* Dinleri ......................................................... (Milli bir din).

Tanrılarına Yahova, kitaplarına .................................. denir.

Not: Bilinen ilk ................................................ tanrılı dindir.

Hz. Süleyman zamanında büyük bir devlet haline

gelmişlerdir. Babiller zamanında başlayan sürgün hayatları

birkaç bin yıl devam etmiştir.

* Hz. Süleyman Mabedi önemli eserlerindendir.

Not: Dinlerini sadece kendilerine ait olarak kabul ettikleri

için Musevilik yayılmamıştır.

Soru: Kudüs'ün aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bu

kentin hem Museviler hem Hıristiyanlar, hem de

Müslümanlarca kutsal sayılmasında başlıca etkendir?

A) Dinlere inanan insanların birlikte yaşadığı bir yer olması

B) Bu dinlerce önemli sayılan mabetlerin bulunması

C) Çeşitli uygarlıkların izlerini taşıması

D) Uzun süre ticaret merkezi olması

E) Önemli bir jeopolitik konumda bulunması

(1991 – ÖSS)

ANADOLU UYGARLIĞI

Soru: Anadolu niçin açık hava müzesi(arkeoloji

laboratuvarı) olarak adlandırılmaktır?

* Anadolu’da yontma taş dönemini aydınlatan ilk kalıntılar

Antalya’da Karain ve Beldibi mağaralarında bulunmuştur.

* Cilalıtaş dönemini aydınlatan eserlere ise Konya-

Çatalhöyük, Burdur-Hacılarda rastlanır.

* Önemli yerleşim yerleri olarak Kayseri –Kültepe,

Çanakkale-Truva, Yozgat-Alişar sayılabilir.

A) HATTİLER

* Hattiler hakkında bilgiler oldukça kısıtlıdır. Anadolu’nun

ilk yerli halkıdır.

* Hatti kültürüne ait en önemli eser Çorum Alacahöyük’te

bulunur. Dini inanışlarını gösteren geyik ve boğa

heykelcikleri bulunmuştur. Hititleri kültürel yönden

etkilemişlerdir.

B) HİTİTLER (ETİLER)

Hititler

17

* Anadolu Medeniyetinin temelini oluştururlar. Kurucusu

Labarna’dır.

* M.Ö. 2 bin yılında Anadolu’da ...........................................

………………………………..… çevresine yerleşmişlerdir.

* Şehir devletlerinden merkezi krallığa geçmişlerdir.

* Merkez ......................................’tır. (Çorum – Boğazköy).

* Hükümdarlar rahip-kral özelliği gösterirler.

* ................................................... denilen kraliçe yönetimde

etkilidir.

* Soylulardan oluşan “......................... ................................”

önemli kararların alınmasında etkilidir. ( Meşrutiyet

rejiminin ilk örneği Hititlerde görülür. )

* Çok tanrılı din vardır. Bu dönemde Anadolu’ya

“..................... ........................ İli ” denir. Ahiret inançları

zayıftır.

* Aile hukuku gelişmiştir. ( Medeni hukukun temelini

atmışlardır. )

* Çivi ve resim yazılarını kullanmışlardır. ( Anadolu’da

tarihi çağlar .........................................’ın yazıyı getirmesiyle

başlar. )

* Frigyalılar tarafından yıkılmışlardır.

* Anadolu’da demir çağını başlatmışlardır.

Not: Yıllıklar ( Anal ) tutmaları ile

............................................. ........................................... tarih

yazıcılığını başlatmışlardır.

* İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları önemli eserlerindendir.

Not: Tarihteki ilk yazılı antlaşma ...........................................

Antlaşmasıdır. ( Hitit – Mısır arasında imzalanmıştır. )

Kadeş Antlaşması

Soru: Hitit Krallığı, feodal beyliklerden oluşmuş bir

devletti. Daha sonraları bu beylikler kaldırılmış, yerlerine

valiler atanmıştır.

Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saltanat kavgalarını önlemek

B) Beylerden, daha önemli görevlerde yararlanmak

C) Merkezi yönetimi güçlendirmek

D) Beyler arasında anlaşmazlık çıkmasını önlemek

E) Yönetimde, yetenekli kişilere görev vermek

( 1990 – ÖSS )

Soru: Hititlerde tarih yazıcılığı ile ilgili aşağıdaki

bilgilerden hangisi, tarafsız tarih anlayışının bir

göstergesidir?

A) Yıllıkların Sümer çivi yazısıyla yazılması

B) Yıllıkların, kralların yaptıkları isler konusunda bilgi

vermek için yazılması

C) Kralların, zaferleri kadar yenilgilerini de yıllıklara

yazdırmış olmaları

D) Yıllıkların, özellikle ünlü kralların dönemlerini içermesi

E) Yıllıkların edebi dille yazılmış olması

( 1998 – ÖSS )

Soru: Konya yöresinde bakır ve kurşun madenleri

bulunmadığı halde, bu yöredeki Çatalhöyük’te bu

madenlerden yapılmış boncuk ve yüzük gibi takılar

bulunmuştur.

Bu bilgiler Çatalhöyük'te yasamış olan kültür ile ilgili

aşağıdaki yargılardan hangisi için kanıt olabilir?

A) İnsanları bir arada yasamaya zorlayan bir otorite vardır.

B) Maden bu kültürde öteki kültürlerden daha önce

kullanılmıştır,

C) Verimli bir yörede bulunulmasına karşın tarıma önem

verilmemiştir.

D) Başka toplumlarla ticaret yapılmıştır.

E) Süsleme, bu kültürde çok önemli bir ihtiyaçtır.

( 1999 - ÖSS )

Soru: Hattuşaş'ta bulunan ve Hititlerle Mısırlılar arasında

yapılan Kadeş Barışı ile ilgili olan metinde, antlaşmaya Hitit

Kralı Hattuşili'nin mühürü yanında, Hitit Kraliçesi

Pudahepa'nin mühürü de basılmıştır.

Bu bilgi aşağıdakilerden hangisinin bir

göstergesidir?

A) Antlaşmanın eşit koşullar altında yapıldığının

B) İki devletin yöneticileri arasında akrabalık kurulduğunun

C) Antlaşmanın uzun süre yürürlükte kalacağının

D) Kraliçenin devlet islerinde söz sahibi olduğunun

E) Eski Anadolu'da, yasaların kadınları koruduğunun

( 1999 - ÖSS )

18

Soru: Hititlerin ilk zamanlarında,

I. fethedilen toprakların yönetiminin prenslere verilmesi,

II. prenslerin kendilerine verilen topraklara karşılık, savaş

sırasında kralın ordusuna katılacak asker ve araba temin

etmesi,

III. ekonomilerinde hayvancılığın önemli bir yer tutması

durumlarından hangilerinin feodal tımar sisteminin

uygulandığını gösterdiği savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

( 14. 06. 2009 – ÖSS )

C) İYONYALILAR

* Akalar tarafından M.Ö. 1200’de Batı Anadolu’da

oluşturulan bir medeniyettir.

* ........................................ devletleri halinde yaşamışlardır.

( İzmir, Efes, Milet, Foça )

* Ticaret yollarının bitiş noktasında bulunmaları, tarım ve

deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri sonucunda kültürel

ve bilim yönüyle Anadolu medeniyetlerinin en gelişmişini

oluşturmuşlardır.

* Koloniler kurmuşlar ve kolonilerine yerleşme amacıyla

gitmişlerdir.

Not: Şehir devletleri halinde yaşamaları, bilim adamlarının

yetişmesine uygun özgür düşünce ortamına zemin

hazırlamıştır.

* Tıpta ................................... , tarihte ..................................,

felsefede .................................., matematikte .........................

ve ......................................... gibi bilim adamları yetişmiştir.

* İnsan şeklinde düşündükleri çok tanrılı din anlayışı vardır.

* Persler tarafından İyonyalılara son verilmiştir.

* Mimaride İyon nizamını geliştirmişlerdir. (Örnek: Efes

harabeleri)

Soru: İlkçağ’da İyonya'da ;

I. Tales ilk kez güneş tutulmasını hesaplamış,

II. Pisagor ilk kez dünyanın yuvarlak olduğunu ileri

sürmüştür.

İyonya'daki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini

gösterir?

A) Çeşitli etnik grupların bir arada yasadığını

B) Bilimsel çalışmalar yapıldığını

C) Yöneticilerin çok sik değiştiğini

D) İlk yerleşim yerlerinin burada kurulduğunu

E)İnsanların gelir düzeyine göre sınıflara ayrıldığını

( 1994 - ÖSS )

D) URARTULAR

* Başkent .............................................................. (Van)’dır.

* Tarım ve hayvancılık gelişmiştir. ( Tarımı geliştirmek için

su kanalları yapmışlardır. )

* İlk barajları yapmışlardır.

* ................................... ....................................... olduğu için

mezarlarını ev veya oda şeklinde yapmışlardır.

* Madencilik gelişmiştir.

* Medler ortadan kaldırmıştır.

Soru: Urartuların mezarlarını oda ve ev biçiminde yapıp

içine çeşitli eşyalar koymaları aşağıdakilerden hangisinin

bir göstergesidir?

A) Ticarette değiş-tokuş usulünü uyguladıklarının

B) Mimarlıkta geliştiklerinin

C) Hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inandıklarının

D) Barış içinde yasadıklarının

E) Birden fazla tanrıya inandıklarının

( 1994 - ÖSS )

Soru:

I. M.Ö.3000: Sümerler çivi yazısı kullanmışlardır.

II. M.Ö. 1280: Hititlerle Mısırlılar arasında Kadeş

Antlaşması yapılmıştır.

III. M.Ö. 700: Lidyalılar ticaret hayatında para

kullanmışlardır.

Bu üç olayın ortak yönü nedir?

A) Meydana geldikleri dönemlerdeki toplum yapısını

yansıtmaları

B) Bu tür olayların ilk örnekleri olmaları

C) Oluşmalarında birbirlerinden etkilenmeleri

D) Uluslararası ilişkileri içermeleri

E) Uluslararası etkileşimi hızlandırmaları

( 1982 – ÖSS )

Urartular

19

E) FRİGYALILAR

* Merkez ...........................................’dur. (Ankara – Polatlı)

Bir İç Batı Anadolu medeniyetidir.

* Tarım çok önemli olduğu için tarıma dayalı cezalar çok

ağırdır. Öküz öldüren ve saban kıranın cezası

...........................................................................................’dır.

* Önemli ticaret yolları üzerinde olmaları nedeniyle

kuyumculuk gelişmiştir. Anadolu’nun kuyumcuları olarak

bilinirler. ( Bozkırların kuyumcuları ise İskitlerdir)

* Müzik, kaya mimarisi ve dokuma alanlarında

ilerlemişlerdir.

Not: Tapates adıyla bilinen halı ve kilimler dünyaca

ünlüdür.

* Kimmerler son vermiştir.

* Kibele tapınakları, Midas’ın mezarı önemli eserleridir.

Soru: Gökçen: “... siyasi birliklerini MÖ 750’li yıllarda

kurmuş, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Tarım,

hayatlarında önemli bir yer tutmuştur. Öyle ki bereket

tanrıçasına Kibele adını vermişler, ayrıca tarımı korumak

için özel kanunlar çıkarmışlardır.” Orhan: “Bu devletin

merkezi, Ankara il sınırları içerisindedir.”

Bu diyalogda sözü edilen uygarlık aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Lidya B) Frig C) Urartu D) Hitit E) İyon

( 15.06.2013 – LYS )

F) LİDYALILAR

Lidyalılar

* .......................... merkezli bir Batı Anadolu medeniyetidir.

* .................... ............................ .................. denilen Efes –

Ninova arasındaki ticaret yolu, Doğu – Batı arasında

ticaretin ve kültürel etkileşimin hızlanmasını sağlamıştır.

* Uygarlık tarihine en önemli katkıları tarihte ilk defa

.................................................... kullanmalarıdır. (M.Ö.) 700

* Paralı askerleri vardır. Orduya önem vermemeleri çabuk

yıkılmalarında etkilidir.

Soru: Tarihte ticaret alanında değiş -tokuş usulünün ortadan

kalkmasını ve böylece, ekonomik hayatin büyük ölçüde

gelişmesini sağlayan buluş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pusula B) Para C) Yazı

D) Takvim E)Kâğıt

( 1990 – ÖSS )

EGE VE YUNAN UYGARLIĞI

1. GİRİT UYGARLIĞI

* Ege Medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır.

* İlk denizciler ……………………………...………….’dir.

* Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır.

(……………………………………………….. Sarayı).

* M.Ö. 1400’lerde Aka (Miken), M.Ö. 1200’de Dor

istilasına uğramışlardır.

2. MİKEN UYGARLIĞI

* M.Ö. 2000’de Akalar tarafından kurulmuştur.

* Savaşçı bir toplumdur. Mora yarımadası, Yunanistan,

Girit ve Kıbrıs’ı işgal etmişlerdir.

* …………………………….….. ticaretinde gelişmişlerdir.

………………………………. mezarları önemli eserleridir.

* Boğazların hâkimiyeti için ………………….…….. ile

yaptıkları savaşlar (Truva Savaşları) ile meşhurdur.

3. YUNAN UYGARLIĞI

* M.Ö. 1200 yılında Dorlar tarafından kurulmuştur.

* “ …………………….....” denilen şehir devletleri halinde

yaşamışlardır.

* Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri

vardır.

* Polislerin başında “………………” denilen krallar vardır.

* Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde

bulunmuşlardır.

Not: Kolonilere yerleşme amacıyla gittiklerinden dolayı

orayı vatanları saymışlardır. Bundan dolayı uzun süre

ellerinde tutabilmişlerdir.

20

* Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır.

* Başta ………………..…... olmak üzere Olympos dağında

oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar

olimpiyatların temelini oluşturmuştur.

* Felsefede ……………..……., …………….……………..,

edebiyatta ………………………...…….. (İlyada ve Odisse),

tarihte ………………………...…. önemli bilim adamlarıdır.

* Atina’da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları

gidermek amacıyla yapılan ……………………,

………………..…….. ve ……………………………….…...

kanunları Atina’yı “……………………….………… beşiği”

yapmıştır.

Soru: Atina şehir devletinde halkın yardımıyla başa geçen

Klistenes, sınıf ayrılığını ortadan kaldırmaya çalışmış, halk

meclisi kurmuş, bu meclise geniş yetkiler vermiştir.

Klistenes'in bu reformlarla ulaşmak istediği amaç

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Halkın ülke dışına göçünü önlemek

B) Kanunları yazılı hale getirmek

c) Halkı dış saldırılara karsı korumak

D) Yunan şehir devletlerini birleştirmek

E) Halkın yönetime katılımını arttırmak

( 1993 - ÖSS )

4. İSKENDER İMPARATORLUĞU

* Makedonyalı ……….........................………, İyonya şehir

devletlerini Pers istilasından kurtarmak için M.Ö. 334

yılında Doğu (Asya) seferine çıkar.

Seferine Sonuçları:

* Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır ele geçirilerek

Perslere son verilmiştir.

* Doğu ve batı kültürünün karışmasıyla

“…………………………………………...……” doğmuştur.

İskenderiye Feneri ve Rodos Heykeli Hellen Uygarlığı

dönemine aittir. Matematik’te Arşimet ve Coğrafya’da

Erostostenes bu dönemde yetişen önemli bilim adamlarıdır.

* Doğu – Batı ticareti ve kültürel etkileşimi artmıştır.

* Önemli kültür ve ticaret merkezleri kurulmuştur.

(İskenderiye, İskenderun)

* Doğu’nun dini anlayışından etkilenilmiştir. (rahip-kral)

* Helenizm medeniyetinin doğmasında Yunan, Anadolu,

İran, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinin etkisi

olmuştur.

* Helenizm, Roma ve İslam medeniyetini etkilemiştir.

Not: İskender’in ölümünden sonra ülke Makedonya

( Antigonitler ), Anadolu ( Selevkoslar ) ve Mısır

( Ptolemalar ) krallıkları olmak üzere üçe ayrılmıştır.

* Selevkoslar Krallığı’nın yıkılması ile Anadolu’da yeni

krallıklar ortaya çıktı.

Bunlar;

a)Kuzey Batı Anadolu’da : ........................................ Krallığı

b) Orta Anadolu’da : ................................................. Krallığı

c) Karadeniz’de: ........................................................ Krallığı

d) Batı Anadolu’da: ................................................... Krallığı

Not: Bergama’daki …….................................…… Tapınağı,

200 bin ciltlik kütüphanesi, parşömen kağıdını icat etmeleri

ve …………………….…….. Sağlık Merkezi dönemin önemli

bilim, kültür ve sanat merkezi olduğunu gösterir.

Soru: Parşömenin Bergama şehrinde icat edilmiş

olmasıyla aşağıdaki olaylardan hangisi arasında

doğrudan bir ilişki kurulabilir?

A) Bergama Kütüphanesinin, Antik Çağ’ın en zengin iki

kütüphanesinden biri olması

B) III. Attalos’un Bergama Krallığı’nı bir vasiyetle Roma

halkına bırakması

C) Bergama Krallığı’nın İyonya ayaklanmasına destek

vermesi

D) İskenderiye Kütüphanesinin yakılması

E) Roma’nın MÖ 129’da Bergama Krallığı’nı ele geçirmesi

(24.03.2013 – YGS )

Bergama Model Kenti , Berlin Müzesi

ROMA UYGARLIĞI

* Roma’da; krallık, cumhuriyet ve imparatorluk devirleri

görülür.

* Sınıf farklılıkları vardır. Bu sınıflar ………………..…….

(Asiller), ………………………………….…. ( Vatandaş )

ve ………………….…………. oluşmaktadır.

Not: Sınıflar arası mücadeleyi önlemek için ..............

…..…… …………………..… ………………………………….’nı

yaptılar.

21

Not: On İki Levha Kanunları günümüz Avrupa hukukunun

temelini oluşturur. İlk laik hukuk sistemidir.

* ………………….…. alfabesi ve ………………...……….

Takvim’e son şeklini vermişlerdir.

* Lejyon denilen paralı, disiplinli orduları vardır.

* Önceleri tarım yaygın iken, Akdeniz havzasını ele

geçirmeleri ile ticaret gelişmiştir. ………………..……… ile

yaklaşık yüzyıl süren ……………..…. Savaşları yapılmıştır.

* Çok tanrılı inanç vardır.

* MS. 313’te ……...................…………..……. Fermanı ile

Hıristiyanlık serbest bırakılmıştır. 381 yılında ise

Hıristiyanlık resmi din olmuştur.

* Çiçero (Hitabet), Tilus, Takitus (Tarih) önemli ilmi

şahsiyetlerdir.

* 395’te …………………….….. …………………. sonucu

Doğu – Batı diye ikiye ayrılmışlardır.

* 476’da Batı Roma, 1453’te Doğu Roma yıkılmıştır.

Not: Roma’da tutulan günlükler ilk gazeteciliğin başlangıcı

sayılmıştır.

Not: Kendilerine has Roma rakamını icat ettiler.

( Roma rakamlarını Zaman ve Takvim konusu öncesinde

vermiştik. İnceleyiniz. )

Not: Mısır’da bulunan güneş takvimi, Sezar döneminde

Julyen takvimi oldu. Papa XIII. Gregoryan ise son şeklini

vermiştir.

Not: Fenike alfabesine son şeklini verdiler. ( Latin alfabesi)

Dikkat !!! Yorum: Bazı ihtiyaçlarımız zaman içerisinde

değişik kişi ve toplumların katkısı ile son şeklini almıştır.

* İstanbul’da; Ayasofya, Bozdoğan Kemeri, Yerebatan

Sarayı, Çemberlitaş, Ankara’da Agustus Tapınağı, Roma

Hamamı, Antalya’da; Aspendos Tiyatrosu, Niğde’de Roma

Havuzu gibi eserler bırakmışlar, mimaride çok

gelişmişlerdir.

Soru: Bizans'ta sanatçılar dinin ve imparatorluğun emrinde

çalışmışlardır.

Buna göre Bizans'ta sanatçıların aşağıdakilerin hangisi

bakımından engellendiği savunulabilir?

A) Anadolu topraklarında var olmuş çeşitli uygarlıklardan

yararlanmaları

B) Siyasi otoriteyi artırmada yardımcı olmaları

C) Süslemeye dayalı eserler yapmaları

D) Yönetimden maddi destek almaları

E) İşleyecekleri konuları özgürce seçmeleri

( 1995 – ÖSS )

Soru: Bizans İmparatorluğu’nda hükümdarlık makamını

kendine güvenen ve yeterince güçlü olan kişiler ele

geçirebilirdi

Bu durum, Bizans İmparatorluğu’nda

aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?

A) Hükümdarların yetkilerinin sınırlanmasına

B) Dinin devlet yönetiminde etkisinin azalmasına

C)Askeri ve sivil yönetimin birbirinden ayrılmasına

D) Birden fazla soyun yönetime gelmesine

E) Ülkenin küçük eyaletlere bölünmesine

( 1992 – ÖSS )

Aspendos – Antalya

Ayasofya – İstanbul

Soru: IV. yüzyıl sonundan XV. yüzyıl ortasına kadar

varlığını sürdüren Doğu Roma İmparatorluğu aşağıdaki

Türk devletlerinden hangisiyle çağdaş olmamıştır?

A) Asya Hun B) Avar C) Uygur

D) Akhun E) Hazar

( 17.06.2012 – LYS )

22

SINAVA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ

1. Olgu ne demektir? Örnek vererek açıklayınız?

2. Tarih biliminin yöntemlerini yazınız?

a)

b)

c)

d)

e)

3. Tarih çağlarını yazınız?

a)

b)

c)

d)

4. “Kısasa Kısas Sistemi” ne demektir? Açıklayınız?

5. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri

tamamlayınız?

A) Anadolu’ya ticaretle yazıyı getirip tarih çağlarını başlatan

……………………….................................……. Devleti’dir.

B) Babillerden kalan en önemli eser, ……………………..…

………………………………….………… Bahçesidir.

C) Efsane, masal, şiir ve fıkralar ……..…………..…………

kaynakların kapsamına girmektedir.

D) Tarihteki ilk sürekli ve düzenli orduyu …………..……..

kurmuşlardır.

E) Şubat ayının 29 gün olduğu yıllara ……………...………

…………………………………………………… adı verilir.

6. Aşağıda verilen bilim dalları tarihe nasıl yardımcı

olmaktadır? Açıklayınız?

Nümizmatik:

Epigrafya:

Antropoloji:

Edebiyat:

Heraldik.

7. İnsanoğlu maden devrine niçin bakır dönemi ile

başlamıştır? Sebeplerini kısaca yazınız?

a)

b)

c)

23

8. Aşağıdaki cümlelerin(ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?

Cümle---İfade D Y

a) Mezopotamya’da kalıcı mimari eserler taş

olmadığı için yoktur.

b) Tarih çağları evrensel olaylara göre

ayrılmıştır.

c) Tarihte deney ve gözlem vardır.

d) Tarih öncesi dönemler, dünyanın her yerinde

aynı zaman ve sürede yaşanmamıştır.

e) Tarihin konusu insanların yaşam tarzları,

kültürleridir.

f) Güneş yılı esaslı hazırlanan takvimler

dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne bakılır.

Bu da 354 gün 6 saattir.

g) Eylem Hoca: “Tarihsel olaylar

değerlendirilirken günümüz koşulları mutlaka

dikkate alınmalıdır.” dedi.

h) Tarihi olaylar kesintisiz bir süreç halinde

değil, ayrı ayrı değerlendirme yapılmalıdır.

ı) Garip Hoca : “İki gün önce kitapçıda Evliya

Çelebi’nin Seyahatnamesine Bakış Açısı adlı

kitabı gördüm. Evet, birinci elden kaynaktı bu.”

dedi.

i) Demir devrinde site şehir devletleri kurulmuş,

Babil gibi merkezi krallıklar kurulmuştur.

9. Bir efsaneye göre, Babil’in Asma Bahçeleri, II. Babil

Devleti’nin kurucusu Kral Nabukadnezar tarafından

yaptırılmıştır. Nabukadnezar Amyitis isimli bir prensesle

evlenir. Dağlık ve yeşil bir ülkeden gelen Amyitis

Mezopotamya’nın farklı coğrafi yapısına ve iklimine

alışamaz.

Sıla hasreti çeken eşini memnun etmek isteyen

Nabukadnezar, onun memleketinin bir benzerini yapmaya

karar vererek yapay dağlar, içinde sular akan yemyeşil

bahçeler yaptırır. Bir piramit oluşturacak taraçalar halinde

yükselen bu bahçeler 80 km uzunlukta, 100 metre

yükseklikte ve 30 metre genişliktedir. Sular Fırat’tan

getirilir. Uzaktan bakılınca bu bahçeler havada asılı gibi

görünür.

Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre

cevaplayınız?

a) Metni dikkatle okuduktan sonra metne uygun bir

başlık koyarak, niçin bu başlığı seçtiğinizi açıklayınız?

b) Babil’in Asma Bahçeleri yapılmadan önce Prenses

Amyitis’in alışamadığı Mezopotamya iklim ve

coğrafyası sizce nasıl olabilir?

10. Tarih biliminin yararlandığı aşağıdaki

kaynaklardan hangisi öznel ve taraflı bilgi verir?

A)Haritalar B)Antlaşmalar C)Fermanlar

D)Hatıralar E)Arkeolojik buluntular

11. Toplumların kültür ve medeniyet alanındaki

etkileşimlerini aşağıdakilerden hangisinin olumlu yönde

etkilediği savunulamaz?

A)Kâğıt ve Matbaa B)Göçler C)Hayvancılık

D)Ticari etkinlikler E)Yazı

12. Eski bir yerleşim yerinde kazılarda buğday fosilleri,

tunç heykeller ve demir mızraklar bulunmuştur.

Bu buluntulara göre yerleşim merkezi için;

I. Madenden yararlanılmıştır.

II. Tarihi yontma taş dönemine kadar dayanır.

III. Ekonominin temeli ticarete dayalıdır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III

D. I ve III E. I, II ve III

13. – Mısırlılar, tanrı olarak kabul ettikleri Firavunlar için

inşa ettikleri piramitleri çeşitli heykel ve resimlerle

süslemişlerdir.

– Yunanlılar, tanrılarının Olimpos Dağı'nın başında kendileri

gibi bir hayat sürdüklerine inanmışlar ve tapınaklarında

onları insan şeklinde tasvir etmişlerdir.

Yukarıdaki bilgiler bir arada

değerlendirildiğinde aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılabilir?

A) İlk Çağ'daki inançlar toplumların sanat anlayışından

etkilenmiştir.

B) İlk Çağ'da dini nitelikli sanat eserleri ticari amaçla

kullanılmıştır.

C) İlk Çağ'daki uygarlıklar krallarını tanrı olarak kabul

etmiştir.

D) İlk Çağ'da mimarinin ve sanatın gelişiminde dinin etkisi

görülmüştür.

E) İlk Çağ'daki uygarlıklar Mısır ve Yunan uygarlıklarından

etkilenmiştir.

14. Anadolu'da, Asurluların yerleştiği bir merkezde yapılan

kazılarda altın, gümüş, tunç, bakır madenlerinden yapılmış

süs eşyaları, silahlar ve üzerinde tanrı figürleri olan

heykeller bulunmuştur. Ayrıca bölgede madenleri işlemeye

yarayan araç-gereçlere de rastlanılmıştır.

Yalnızca bu bilgilere bakarak;

I. Komşu bölgelerle yoğun ticari faaliyetler yapılmıştır.

II. Bölgede bulunan madeni eserler çeşitlilik göstermiştir.

III. Askeri ve dini alanlara yönelik eserler meydana

getirilmiştir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve II

24

İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI TESTİ

1. İlk Çağ'da; Hindistan'a göç eden Âriler, Hint toplumu

arasında kaybolmamak ve kültürel özelliklerini

kaybetmemek için Kast Sistemini oluşturmuşlardır. Kast

Sisteminde insanlar tabakalara ayrılmış, tabakalar arası

ilişkiler çok katı esaslara dayandırılmıştır. Bu sistemden

dolayı Hindistan'da halk hiçbir zaman bir araya gelememiş

ve Hindistan'da tarih boyunca güçlü bir devlet

kurulamamıştır.

Bu bilgiden yola çıkarak,

I. Kast Sistemi,

II. dinin etkisi,

III. farklı kültürlerin bir arada olması

durumlarından hangileri toplumsal düzenin

sağlanamamasının sebebi olarak gösterilemez?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Hasan Hoca 9 B sınıfında; “ Hititler çok tanrılı bir inanışa

sahiptirler. Kendi tanrılarının yanı sıra çevre uygarlıkların ve

ele geçirdikleri ülkelerin tanrılarına da inanmışladır. Bu

yüzden Hitit ülkesi "Bin Tanrı İli" olarak adlandırılmıştır.

Dinsel hoşgörüleri başka toplumlar üzerindeki

egemenliklerini de kolaylaştırmıştır.” demiştir.

Hasan Hoca’nın söylediklerine göre;

I. Hititler, dine çok önem vermişlerdir.

II. Kendi tanrılarını, başka uygarlıkların tanrılarından üstün

görmüşlerdir.

III. Dinsel hoşgörüleri yayılmalarını kolaylaştırmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

3. İlk Çağ Uygarlıklarında;

I. Firavun adı verilen yöneticilerin aynı zamanda tanrı olarak

kabul edilmeleri

II. Kralların, ordunun başında sefere katılmaları

III. Kralların başkomutan, başrahip, baş yargıç görevlerini

birlikte yürütmesi

durumlarından hangileri "laik devlet" anlayışına

uyulmadığının kanıtıdır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

4. İlk Çağ'da, Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar içinde en

gelişmiş olan Sümerler, Ziggurat adı verilen tapınak

yapımında, astronomide, matematikte ve edebiyatta ileri

gitmişlerdir.

Buna göre Sümerlerin,

I. sanat

II. bilim

III. hukuk

alanlarından hangilerinde gelişme sağladıkları

söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

5. Sümerlerin;

– İlk yazılı kanunları yapmaları,

– Şehir devletleri halinde yönetilmeleri,

– Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmaları,

– Halkın hürler, köleler ve korunanlar olarak ayrılması,

özellikleri aşağıdakilerden hangisiyle

ilişkilendirilemez?

A) Ekonomik yapı B) Sosyal yapı C) Siyasi yapı

D) Hukuki yapı E) Dini yapı

6. İlk Çağ'da,

– Kızılırmak Deltasında yaşayan Hititlerde tarım,

– Ege kıyı şeridinde yaşayan İyonyalılarda deniz

ticareti,

– İç Batı Anadolu'da yaşayan Lidyalılarda kara ticareti

gelişmiştir.

Bu bilgilere göre;

I. Geçim kaynakları, yaşanılan bölgenin coğrafi

özellikleriyle yakından ilgilidir.

II. İlk Çağ'da ticaret en önemli geçim kaynağıdır.

III. Toplumlar birbirleriyle ilişki içerisindedir.

yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

7. İlk Çağ'da görülen,

– Mısır'da piramitlerin inşa edilmesi,

– Mezopotamya'da Ziggurat denilen tapınakların

yapılması,

– Anadolu'da kaya mezarlar oluşturulması

gelişmeleri mimarinin aşağıdakilerin hangisinden daha

çok etkilendiğinin kanıtıdır?

A) Coğrafi konum B) Dini inanışlar C) Doğa olayları

D) Bilimsel çalışmalar E) Ekonomik şartlar

25

8. Frig Kralı Midas, Yunanistan'daki Apollon Tapınağı'na

kendi tahtını göndermiş, bununla birlikte Frig başkenti

Gordion'da Yunan çanak çömleği bulunmuştur.

Bu bilgilere bakarak, aşağıdakilerden hangisi

söylenebilir?

A) Yunanlıların Anadolu'yu işgal ettiği

B) Frigler'in Batı ile iyi ilişkiler kurduğu

C) İki bölge arasında yoğun savaşlar yapıldığı

D) Anadolu'da dini inanışın tamamen Yunan etkisinde

olduğu

E) Yunanlıların, Friglerin egemenliğini kabul ettiği

9. Tarihinde az sayıda istilaya uğrayan Mısır, M.Ö.1500' lü

yıllarda bunlardan birini yaşamıştır. Mısırlılar istilacılardan

at yetiştirmeyi öğrenirken, daha sonra Hititlerle Suriye

bölgesi ve Baharat Yolu için yaptıkları, savaşlarda atı

kullanmışlardır.

Bu bilgiye bakarak Eski Mısır ile ilgili aşağıdaki

yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Uğradıkları istiladan bazı olumlu sonuçlar ortaya

çıkmıştır.

B) Ülkenin istilacılara karşı coğrafi engelleri bulunmaktadır.

C) Hititleri, yaptıkları savaşta mağlup etmişlerdir.

D) Dış siyasette yayılmacı bir politika izlemişlerdir.

E) Ekonomik çıkarlar savaş yapmalarında etkilidir.

10. "İlk Çağ Anadolu Uygarlıkları'nın çoğunda eli silah tutan

her erkek için savaş zamanında orduya katılma zorunluluğu

vardır. Bu kurala uymayanlar için ağır cezalar verilmesi

kanunlarla kabul edilmiştir." diyen bir tarihçi bu durumun

temel nedeni olarak aşağıdakilerden hangisini

gösterebilir?

A) Anadolu halkının zengin olması

B) Bölgenin sık sık istilalara uğraması

C) Kralların yönetimde tek söz sahibi olması

D) Anadolu'da bilimsel çalışmaların yetersiz kalması

E) Bölgede düzenli ve sürekli orduların bulunmaması

11. İlk Çağ'da,

– Fenikeliler ve Yunanlılar, bulundukları coğrafya tarıma

uygun olmadığı için denizcilikle uğraşmışlar ve değişik

yerlerde koloniler kurmuşlardır.

– Hititler ve Frigler ise verimli Anadolu topraklarında tarım

üretimine önem vermişlerdir.

Bu iki duruma bakarak aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılabilir?

A) Uygarlıkların ekonomik uğraşları kültürlerini

etkilemiştir.

B) Ticaretle uğraşan toplumlar siyasi birliklerini daha kolay

sağlamıştır.

C) Coğrafi özellikler geçim kaynakları üzerinde etkili

olmuştur.

D) Hititler ve Frigler ticari faaliyetlerde bulunmamışlardır.

E) Fenike ve Yunan kültürü diğer kültürlere göre ileri

düzeydedir.

12. Garip Hoca 9 A sınıfında tahtaya; “ İlk Çağ'da,

Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar içinde en gelişmiş olan

Sümerler,………………………………. adı verilen tapınak

yapımında, astronomide, matematikte ve edebiyatta ileri

gitmişlerdir.” yazmıştır.

Garip Hoca’nın boş bıraktığı yere,

I. Pankuş Meclisi

II. Polis

III. Ziggurat

kelimelerinden hangileri getirebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) Yalnız III E) I, II ve III

13. Sümerlerin;

– Ziggurata yiyecek ve içeceklerini saklamaları

– Şehir devletleri halinde yönetilmeleri,

– Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmaları,

– Halkın hürler, köleler ve korunanlar olarak ayrılması,

özellikleri aşağıdakilerden hangisiyle

ilişkilendirilemez?

A) Ekonomik yapı B) Sosyal yapı C) Siyasi yapı

D) Hukuki yapı E) Dini yapı

14. İlk Çağ'da,

I. Hititlerin merkezi ………………………

II. Friglerin merkezi ……………………….

Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla

aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Sard - Ninova B) Gordion-Tuşpa C) Tuşpa- Sard

D) Hattuşaş-Gordion E) Efes-Ninova

15. İlk Çağ'da,

I. Urartuların merkezi ………………………

II. Lidyalıların merkezi ……………………….

Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla

aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Sard - Ninova B) Gordion-Tuşpa C) Tuşpa- Sard

D) Hattuşaş-Gordion E) Efes-Ninova

26

16. Barut, Pusula, Kâğıt, Matbaayı bulan ilk çağ

uygarlığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İran B) Hint C) Türk D) Yunan E) Çin

17. Mısırda ölümden sonraki hayata inanılmış ve ölülerin

tekrar bedenen dirileceği kabul edilmiştir.

Bu inanış Mısırda aşağıdakilerden hangisine neden

olmuştur?

A) Firavunların cesetlerinin yakılmasına

B) Mumyacılığın ortaya çıkmasına

C) Ölülerin gömülmesine

D) Eczacılığın gelişmesine

E) Geometrinin gelişmesine

18. Sümerlerin insanlık tarihine en büyük katkıları

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Parayı bulmaları B) Barutu bulmaları

C) Ateşi bulmaları D) Mürekkebi bulmaları

E) Yazıyı bulmaları

19. Hititlerde tanrılara hesap verme amacıyla anal adı

verilen yıllıklarda zaferler ve yenilgiler aynen yazılmıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden

olmuştur?

A) Kralların tahttan indirilmesine

B) Taht kavgalarının başlamasına

C) Pankuş Meclisi’nin kurulmasına

D) Objektif tarih yazıcılığının başlamasına

E) Savaşlarda başarısız olunmasına

20. Sınıflar arası mücadeleyi önlemek amacıyla, ilkçağın

akla dayanan ilk hukuk kuralları olarak bilinen ve aynı

zamanda günümüz Avrupa Devletlerinin laik hukuk

kurallarının temellerini de oluşturan “ 12 Levha

Kanunları’nı ” hazırlayan uygarlık aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Roma B) Sümer C) Yunan D) İran E) Babil

21. Tarihin bilinen ilk sistemli kanunlarını hazırlayarak,

“ Kısasa Kısas Sistemini ” uygulayan Babil

hükümdarının ismi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kral Menes B) Hammurabi C) Noram-sin

D) Urgakina E) Hattuşili

22. Yunan baş tanrısı Zeus’tur. Zeus; buluta, yağmura ve

yıldırıma egemen olan tanrıdır. Zeus’un karısı Hera ise, ay

tanrıçasıdır ve kadınların koruyucusudur. Zeus’un kızı

Atena, aşk ve şarap tanrıçası; Afrodit bereket tanrıçası;

Demeter denizler tanrısı; Poseydon savaş tanrısıdır.

Buna göre, Yunan inancı için,

I. tanrıların insan şeklinde düşünüldüğü,

II. doğa güçlerinden etkilenildiği,

III. ölümden sonraki hayata inanıldığı

durumlarından hangileri savunabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

23. Büyük İskender Asya Seferi sırasında, ele geçirdiği

şehirlerde kütüphaneler açmış, doğuya ait birçok eseri

inceletmiş ve yeni eserler yazdırmıştır. Bu etkileşim

sürecinde sentez bir medeniyet ortaya çıkmıştır. Aynı

zamanda Yunan kültürü de bu sentez de pay sahibi olmuştur.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden

olmuştur?

A) Anadolu’da köleliğin sona ermesine

B) Sürekli savaşların yaşanmasına

C) Deniz ticaretinin gelişmesine

D) Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasına

E) Batının yıkılıp parçalanmasına

24. İlk çağda Yunan şehir devletlerinde yaşayan halk

özgürlüğüne son derece düşkün olup, başka bir şehir

devletinin egemenliği altına girmeyi asla kabul

etmemişlerdir.

Bu durum Yunan Uygarlığı’nda aşağıdakilerden

hangisinin oluşmasını engellemiştir?

A) Özgür düşüncenin gelişmesini

B) Kültürlerinin yayılmasını

C) Siyasi birliğin kurulmasını

D) Sanat çalışmalarının oluşmasını

E) Taht kavgalarının yaşanmasını

25. "Hindistan'da uygulanan ve sınıflar arası geçişi

engelleyen Kast Sistemi, bölgede ortak kültürel değerlerin

oluşmasını engellemiştir." diyen Garip Hoca bu görüşüne

aşağıdakilerden hangisini kanıt olarak gösterebilir?

A) Budizm’in Hindistan dışına yayılmasını

B) Bölgede Baharat Yolu'na egemen olma mücadelesinin

yapılmasını

C) Hindistan'ın uzun süre sömürge olarak kalmasını

D) Hindistan'da yüzlerce yerel dilin konuşulmasını

E) Bölgenin doğal zenginlik kaynaklarına sahip olmasını

27

III. ÜNİTE: İLK TÜRK DEVLETLERİ

1. KONU: TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI

* Türk adı;

- Uygur metinlerinde güç, kuvvet;

- Kaşgarlı Mahmut’a göre ………………………….... Çağı;

- Ziya Gökalp’e göre töreli, nizam sahibi,

- Tarihçi Wambery’e göre törümek, türemek(yaratılmak,

dünyaya gelmek, çoğalmak)

- G. Doerfer ise devlete bağlı halk,

- Orhun Anıtlarında ise Türük olarak geçer.

* Türklerin ilk ana yurdu ……….………

………………………………………………...……...….’dır.

Orta Asya

Orta Asya’nın sınırları;

-- Doğuda : …………………………………………………

-- Batıda : …………………………………………...……

-- Kuzeyde : …………………………………………………

-- Güneyde : …………………………………………………

* Göçebe kültürünün sonucunda şu durumlar ortaya

çıkmıştır:

a) Merkezi yapı güçlenememiş,

b) Teşkilatçı özellik gelişememiş,

c) Mimari ve şehircilik ortaya çıkmamış,

d) Ekonomi, hayvancılığa dayalı kalmış,

e) Askeri yapıysa gelişmiştir.

* Türkler nerelere göç etmişlerdir?

a) Kuzeyde Sibirya’ya,

b) Doğuda Çin, Uzakdoğu,

c) Güneyde Hindistan, Pakistan

d) Batıda;

- Bir kısmı Hazarın kuzeyinden Karadeniz’in kuzeyinden

Avrupa,

- Bir kısmı ise Hazarın güneyinden Arap Yarımadası,

İran, Mısır, Irak ve Anadolu’ya göç etmişlerdir.

* Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmelerinin Nedenleri:

a) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

b) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

c) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

d) …………………………………………………………..

……… ………………………………………………………

e) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

Anav Kültürü : Orta Asya’nın en eski kültür

merkezidir.

Kelteminar Kültürü : Türklere ait en eski

kültür merkezlerinden biridir.

Afanasyevo Kültürü : Bakır madeni

kullanılmış, hayvancılık gelişmiştir.

Altay Kültürü : Pek çok kültür merkezini

içine almaktadır.

Andronova Kültürü : Türklerin ilk ataları

oldukları kabul edilmektedir. Tunçtan ve

altından yapılmış eşyalar ilk kez burada

bulunmuştur.

Karasuk Kültürü : Andronova kültürüne

benzer. İlk kez demiri işlemişlerdir.

Taştık Kültürü : Tagar kültürüyle benzerlik

gösterir.

Tagar Kültürü : Türklere ait en gelişmiş

kültür merkezidir. Günümüze en yakın

olanıdır.

28

* Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmelerinin Sonuçları:

a) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

b) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

c) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

d) …………………………………………………………..

……… ………………………………………………………

e) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

Yorum: Türklerin belirli bir zamanda bir coğrafyada bir tek

topluluk olarak varlık göstermemesi Türk Tarihini

araştırmayı güçleştirmiştir.

Not: Türklerin göçünü kolaylaştıran etkenler;

a) …………………………………………………………….

b) …………………………………………………………….

c) …………………………………………………………….

Soru: İslamiyet’ten önce Türklerde,

I. yün dokumacılığının yapılması,

II. ticarette Çin’den alınan ipeğin koyun ve sığırla takas

edilmesi,

III. orduda ve ulaşımda atlardan yararlanılması

durumlarından hangilerinin hayvancılığın toplumsal

hayatta önemli bir yeri olduğunu gösterdiği

savunulabilir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) Yalnız I

D) I ve II E) I, II ve III

( 27.03.2011 – YGS )

Not: Türklerin Anadolu’ya ilk gelişi, Türklerin Avrupa’ya ilk

göçü sırasındandır. 375 yılında Basık ve Kursık

önderliğinde gelmişlerdir.

Not: Hazar Denizinin kuzeyinden Avrupa’ya giden Türkler

sürekli göçlerle desteklenemedikleri için, gittikleri

bölgelerde azınlıkta kalmışlar ve zamanla kültürel

kimliklerini kaybetmişlerdir. Hazar Denizinin güneyinden

yapılan göçler ise süreklilik gösterdiği için yerleştikleri bu

bölgelerde kültürel kimliklerini koruyabilmişlerdir.

Not: Türkiye kelimesine ilk defa Bizans kaynaklarında

rastlanılmıştır. IX. ve X. yüzyıllarda Orta Asya için

kullanılmıştır. Anadolu’nun Türkiye olarak nitelendirilmesi

ise yine ilk defa Bizans kaynaklarında XII. yüzyılda geçer.

2. KONU: ORTA ASYA’DA KURULAN İLK TÜRK

DEVLETLERİ

Asya Hun (Büyük Hun) Devleti

* Merkez ………….………. olmak üzere Orhun ve Selenga

nehirleri çevresinde kuruldu.

Not: Tarihte bilinen ……………………………..…….…….

* Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı

………………………………………………...…………'dır.

Not: MÖ. 197 yılında Çin-Hun arasında PETENG

Antlaşması imzalanmıştır. Doğu Asya tarihinin iki büyük

devleti arasında imzalanan ilk barış antlaşmasıdır.

* ………………..……. karşı seferler yaptılar, Çinliler de

bu seferleri durdurmak için ………… ……………..…….’ni

yapmak zorunda kalmışlardır.

* Teoman'ın oğlu …………..… Han döneminde; diğer Türk

devletlerine de örnek olacak "……………………………….

………………….."e dayalı ilk düzenli Türk ordusu kuruldu.

Soru: Mete’nin yenilgiye uğratmış olduğu Çin

topraklarına yerleşmek yerine Çin’i sadece vergiye

bağlamasının nedenleri neler olabilir?

………………………………………………………………

………………………………………………………………

………………………………………………………………

29

Soru: Hunlara karşı Çin’in izlemiş olduğu politikaları

yazınız? ( Çin entrikaları)

a) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

b) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

c) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

d) …………………………………………………………..

……… ………………………………………………………

Not: Türk topluluklarını bir bayrak altında toplayarak ilk

kez siyasi birliği sağlayan hükümdar Mete Han’dır.

* Mete Han'ın ölümünden sonra oğulları ülkeyi iyi

yönetemediler.

* Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi

zayıflattı.

* İpek Yolu'nun Çin kontrolüne geçmesi nedeniyle Hun

ekonomisi bozuldu.

Soru: Çin'den başlayıp Orta Asya'yı aşarak Akdeniz ve

Karadeniz'de sona eren İpek Yolu'nun Orta Asya' da kurulan

Türk devletlerinin bir süre denetiminde olması bu devletleri,

I. ekonomik açıdan gelişme,

II. Orta Asya siyasetinde söz sahibi olma,

III. tarıma ticaretten fazla önem verme

durumlarından hangileri yönünde etkilediği

savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

* Ki-ok bir Çin prensesiyle evlenerek Çinlilerle akrabalık

kurma yoluna gitmiştir. Artan Çin baskısı nedeniyle ülke

iyice zayıflayarak ikiye ayrıldı.

Kavimler Göçü:

* Çin baskısından kaçan Hunların, M.S. 375'de Batı'ya göç

etmeye başlaması ile Karadeniz’in kuzeyindeki

……………………………… kavimlerinin batıya doğru göç

etmesi ile yüz yıl süren karışıklık ve yer değiştirme olayına

………………………………..….. ………………….. denir.

* ……………..….. İmparatorluğu, M.S. 395 tarihinde,

Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

Uyarı: Avrupa’ya ve Anadolu'ya ilk Türk akını bu dönemde

düzenlenmiştir. Bu akınlar Anadolu'ya yerleşme ve yurt

edinme amacı taşımamaktadır.

Soru: Kavimler Göçünün sonuçlarını yazınız?

a) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

b) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

c) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

d) …………………………………………………………..

……… ………………………………………………………

e) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

f) …………………………………………………………..

……… ………………………………………………………

g) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

Not: Orta Çağ Avrupa’sında derebeylik sisteminde Süzeren

himaye eden kişiye, Vassal ise himaye edilen kişilere verilen

addır.

Soru: Avrupa’da Kavimler Göçü, Roma İmparatorluğu’nun

ikiye ayrılması ve sonrasında Batı Roma İmparatorluğu’nun

yıkılmasının getirdiği karışıklıklar devam ederken insanlar

kendilerini emniyette hissetmedikleri için güçlü kişilerin

koruması altına girme ihtiyacı duymuştur.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?

A) Katolik Kilisesi’nin gücünün azalmasına

B) Merkezî krallıkların kurulmasına

C) Cumhuriyet yönetimlerinin başlamasına

D) Feodalite rejiminin oluşmasına

E) Coğrafi keşiflerin yapılmasına ( 15.06.2013 – LYS )

Avrupa Hun Devleti

* M.S. 400'lerde başkent ………………………….…………

olmak üzere Avrupa Hun Devleti kuruldu. Bu sırada Hun

hükümdarı ………………………………………………..'di.

* ………………………………….… döneminde Türkler ilk

kez Anadolu’ya ayak basmışlardır.

30

Avrupa Hun Devleti

* Uldız’ın Politikası;

a) …………………………………………………….…

b) …………………………………………………...……

* Avrupa Hunları'nın en ünlü hükümdarı ve en parlak

dönemi ………………………………………….……...……

Dönemidir.

* Attila Doğu Roma heyeti ile ……………………………...

Barışı’nı imzalamıştır.(434)

* Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans)

üzerine yürüdü ve onları …………………………….………

Barışı ile vergiye bağladı.

* 451 yılında …………………………. Roma İmparatorluğu

üzerine ve 452 yılında da İtalya üzerine iki büyük sefer

yaptı. ( Galya ve İtalya )

Soru: Attila’nın Roma’yı işgal etmesine hiçbir engel

yokken geri dönmesinin sebeplerini yazınız?

a) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

b) …………………………………………………………..

……… ………………………………………………………

c) …………………………………………………………..

……………………………………………………………….

* Attila, Roma Seferinden döndükten sonra hayatını

kaybetmiştir.

* Pantolon ve ceket giyme, at koşumları ve at eyerleme

yöntemlerinde Avrupa’ya örnek olmuştur.

Not: Avrupa’da Attila’nın lakabı

“ …………………………..……................ KAMÇISI’DIR.”

Soru: Hıristiyanların, günahlarından dolayı Tanrı’nın

kendilerini cezalandırmak amacıyla gönderdiğini

düşündükleri ve “Tanrı’nın Kamçısı” olarak niteledikleri,

döneminde Avrupa Hun Devleti’nin en parlak zamanını

yaşadığı Türk hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mete B) Balamir C) Teoman

D) Attila E) Bumin Kağan

( 17.06.2012 – LYS )

Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Avrupa Hunları hakkında

yapılabilecek bir değerlendirme olamaz?

A) Balkanlara inerek Bizans üzerinde baskı

oluşturmuşlardır.

B) Türk kültürünün Avrupa’ya taşınmasında etkili

olmuşlardır.

C) Rusların siyasi bir güç olarak tarih sahnesine çıkışlarını

sağlamışlardır.

D) Kavimler Göçü’ne yol açarak Avrupa’nın etnik

coğrafyasının değişmesine sebep olmuşlardır.

E) Avrupa’nın siyasi yapısını değiştirerek Batı Roma’nın

zayıflamasına neden olmuşlardır.

( 15.06.2013 – LYS )

I. Kök Türk Devleti

I. Kök Türk Devleti

* 552'de Avarlara karşı isyan ederek, …………………….…

Kağan önderliğinde …………………………. merkez olmak

üzere kuruldu.

Not: Tarihte Türk adı ile kurulan ilk devlet

……………………………………………………...……’dir.

* Bumin Kağan'ın yerine geçen …………………..… Kağan

zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı.

* ……………….…. Yabgu döneminde Bizans ile Sasani

Devleti'ne karşı büyük mücadeleler yapıldı.

* Tapo Kağan zamanında ……………………..……... kabul

edilmiştir.

31

* İşbara Kağan zamanında Çin, Türkleri asimile etme

yönünde yoğun çalışmalarda bulunmuştur.

* Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu

ve Batı Köktürkler olarak ikiye ayrıldı.

Uyarı: Bu dönemde İpek Ticaret Yolu, Köktürk, Sasani ve

Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir. İlk Türk-

Bizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur (571).

Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir.

Not: Tarihte Türk adı ile kurulan ilk devlet olması ve

kendilerine ait alfabelerinin olması ulusçuluğa önem

verdiklerini kanıtlar.

II. Kök Türk (Kutluk) Devleti

II. Kök Türk Devleti

* 682 yılında ………………..…............ Kağan önderliğinde

kuruldu.

* Ünlü hükümdarları Bilge Kağan döneminde, vezirleri Kül

Tigin ve Tonyukuk ile birlikte, en parlak dönemlerini

yaşadılar.

* Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayarak Basmil,

Karluk ve Uygurların isyanı sonucu yıkıldılar.

Uyarı: Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı

olarak kabul edilen ………………………………... Yazıtları bu

dönemde yazılmıştır. Bu yazıtlarda Kök Türk Tarihi ve Türk

Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir.

Not: Abideleri yazan Yoluğ Tigin ilk Türk tarihçisi ve

edebiyatçısıdır. Orhun Abideleri, 1893 yılında Danimarkalı

bilgin Wilhem Thomsen tarafından okunmuştur.

Soru: Orhun Abidelerinin Türk Tarihi Açısından Önemini

Yazınız?

a) ……………………………………...……………………..

……………………………………………………………….

b) ………………………………………………...…………..

……………………………………………………………….

c) ………………………………………………………...…..

……………………………………………………………….

d) ………………………………………………………...…..

……… ………………………………………………………

e) ………………………………………………………...…..

……………………………………………………………….

Soru: Orhun Yazıtları’ndaki Türkçede yabancı dil

ögelerinin oranı çok azken Uygurlar Dönemi metinlerinde

bu oranın arttığı görülmüştür.

Bu durumda aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu

söylenemez?

A) Kültürel ilişkilerin artmasının

B) Türkçe kurallar çerçevesinde sözcükler türetilmesinin

C) Farklı dinlerin benimsenmesinin

D) Yabancı dillerin Uygur Türkçesine çevrilmesiyle yeni

terimlerin girmesinin

E) Uygur ülkesinde ticaretin artmasının

( 01.04.2012 – YGS )

Soru: Göktürk hükümdarı Bilge Kağan şehirlerin surlarla

çevrilmesi, Budizm ve Taoizm'in tanıtılması gibi konuları

Meclise getirmiş, fakat bu görüşler Mecliste reddedilmiştir.

Bu bilgiye dayanarak Göktürklerle ilgili aşağıdaki

yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Hükümdar bazı inanç sistemlerinin bilinmesini

istemektedir.

B) Mecliste sadece belli konular tartışılmaktadır.

C) Hükümdarın Meclise sunduğu her öneri kabul

edilmemektedir.

D) Hükümdar demokratik bir tutum içindedir.

E) Hükümdar şehirlerin korunmasını istemiştir.

( 1996 – ÖSS )

Soru: Orhun Yazıtları ile ilgili olarak aşağıda verilen

bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Uygurlar zamanında yazılmıştır.

B) Orhun Irmağı vadisinde bulunmaktadır.

C) Danimarkalı Wilhelm Thomsen tarafından okunmuştur.

D) Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir.

E) Türk dilinin ve tarihinin en eski yazılı örneklerindendir.

( 15.06.2013 - LYS )

32

Soru: Göktürklerle ilgili bilgilerden bazıları şunlardır:

I. İlk kez "Türk" adını taşıyan kavim olarak ortaya

çıkmışlardır.

II. Doğu bati olmak üzere iki koldan yönetilmişlerdir.

III. Kendilerine özgü yazıya geçmişlerdir.

IV. Orta Asya'da devlet kurmuşlardır.

V. Hükümdarları, komşu ülke hanedanlarıyla akrabalık

kurmuştur.

Bu bilgilerden hangilerine dayanarak

Göktürklerde ulusçu bir devlet anlayışı olduğu

söylenebilir?

A) I ve III C) II ve IV B) II ve III

D) III ve IV E) IV ve V

Uygur Devleti

Uygurlar

* Merkez Ötüken’dir. Daha sonra ise Karabalgasun

(Ordubalıg) olmuştur.

* Uygurların ilk kağanı, …………………….

………………………………………...... …………….…..

………………………………….……..’dır.

Not: Bögü Kağan Döneminde Manihaizm devletin resmi dini

olmuştur. Manihaizm dini, et yemeyi ve savaşmayı

yasakladığı için Türk inancı ve yaşantısına uygun değildi.

Olumlu etkisi Türklerin yerleşik yaşama geçmesidir.

Not: Yabancı kelimelerin Türkçe karşılığını bulmaları ve

kullanmaları ulusçu olduklarını kanıtlar.

Not: Yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur.

Kalıcı mimari eserler bırakmışlardır.

* Budizm ve Manihaizm’i benimsediler.

* Çin'den sonra matbaayı geliştirdiler. Hareketli harfleri icat

ettiler. İlk Türkçe kitapları bastılar.

Soru: Türk tarihinde fiziki bir mekân olarak kütüphane

kuran ilk topluluk aşağıdakilerden hangisidir?

A) Osmanlılar B) Göktürkler C) Hunlar

D) Büyük Selçuklular E) Uygurlar

( 15.06.2013 – LYS )

* 840 yılında ……………………...……. Türkleri tarafından

yıkıldılar.

Uyarı: Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun

Moğolların eline geçmesine neden olmuşlardır. Bu yüzden

Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır.

Not: “Uygurlarda İdikut şehrinde kervansaraylar ile Mani,

Budist, Hıristiyan mabet ve manastırlar

bulunur.”cümlesinden çıkarılabilecek yargılar;

a) Yerleşik hayata geçtikleri

b) Kalıcı mimari eserler bıraktıkları

c) Ticarete önem verdikleri

d) Hoşgörülü bir yönetimin varlığı

Soru: Uygur şehirlerinden idi kut’ta kervansaraylar ile

Maniheist, Hıristiyan, Budist mabetlerinin manastırların

harabeleri yan yana bulunmuştur.

Bu bilgiye dayanarak Uygurlar hakkında

aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Tek Tanrı inancında olanlar sayıca fazladır.

B) İnsanlar ibadetlerinde özgürdür.

C) Ticaretle uğraşanların sayısı azdır.

D) Mimarinin dışındaki sanatlar gelişmemiştir.

E) İnsanların çoğunluğu şehirlerde yasamaktadır.

( 1997 – ÖSS )

Soru: Genel olarak Türklerde sanat Uygurlara kadar

taşınılabilir malzemeden deri, ahşap, metal ve tas isçiliğine

dayalıdır. Uygurlarda ise sanat manastır, saray yapımı ve

bunların iç donanımı biçiminde gelişme göstermiştir.

Türklerde sanatta görülen bu gelişme,

aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Göçebe hayattan yerleşik hayata geçildiğinin

B) Ülkenin sınırlarının genişlediğinin

C) Komşu devletlerle ilişkilerin zayıfladığının

D) Ticaret anlayışının değiştiğinin

E) Ülkenin istilalardan korunduğunun

( 1994 – ÖSS )

Soru: Uygur Türkleri, başta Budizm olmak üzere çeşitli

dinlere bağlı değişik kültürlerle ilişki kurdukları halde, dini

terimlerin bile Türkçe karşılıklarını kullanmaya özen

göstermişlerdir.

Uygurlar bu davranışlarıyla aşağıdakilerden

hangisini korumaya çalışmışlardır?

A) Toprak bütünlüğünü

B) Yönetim biçimlerini

C) Toplumda eşitlik anlayışını

D) Eski inanç sistemlerini

E) Milli benliklerini

( 1995 - ÖSS )

33

Soru:

– İslamiyet’ten önce Türk sanatında, hayvanları ve bu

hayvanların birbirleriyle mücadelelerini gösteren motifler ön

planda olmuştur. Bu motifler kemer tokası, kılıç, hançer

kabzası, süs eşyası, koşum takımı gibi taşınabilir malzeme

üzerine işlenmiştir.

-- Eski Mısır’da aristokrat mezarlarının duvarlarına yiyecek,

içecek, tohum ekimi, ekmek fırını, balık ve kuş avını

gösteren resimler yapılmıştır.

Bu iki durum aşağıdakilerden hangisinin

göstergesidir?

A) Yer altı zenginlikleri bol olan yörelerde sanatın erken

geliştiğinin

B) Sanatın, yerleşik yaşama geçtikten sonra başladığının

C) Sanatın toplumların yaşam koşullarını yansıttığının

D) El sanatlarının gelişmesinde ticaretin önemli bir rolü

olduğunun

E) Sanata verilen önemin toplumdan topluma değiştiğinin

( 1999 - ÖSS )

Soru: Türkçede buğday, arpa, darı gibi tahıl adları ile altın,

gümüş, bakır, kurşun, demir gibi metal adlarının bulunması

ve kurganlardan kılıç, süngü, bıçak ve balta gibi silahların

çıkması,

Türklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine bir

kanıt olamaz?

A) Tarım ürünlerini tanıdıklarını

B) Savunma amacıyla kullanılabilecek araçlar edindik

C) Mezarlara kişisel eşyaların da konulduğuna

D) Metal eşyalardan yararlandıkları

E) Komşu ülkelerle iyi ilişkiler içinde olduklarına

( 1999 - ÖSS )

Soru: İlk Türk devletlerinde Kurultayın savaş, barış gibi

önemli konularda aldığı kararlar kağanı bağlamazdı.

Buna göre, Kurultay aşağıdakilerden en çok hangisine

benzemektedir?

A) Meclis Hükümeti B) Olağanüstü meclis

C) Kurucu meclis D) Ulusal meclis

E) Danışma meclisi

( 2000 – ÖSS )

3. KONU: DİĞER TÜRK DEVLETLERİ VE

TOPLULUKLARI

1. AVARLAR

Çinliler, Avarlara “ Sürekli kıpırdayan çirkin böcekler ”

anlamına gelen Juan Juanlar demişlerdir.

Önemi:………………………………………………………………

……………………………………………………………………….

Avarlar - Hazarlar

2. BULGARLAR

Kubrat’ın ölümü ile devlet;

a) ……………………………………………………

b) ……………………………………..……………….

diye ikiye ayrılmıştır.

Not: İtil Bulgarları İslamiyeti kabul etmişler ve milli

benliklerini korumuşlardır. Tuna Bulgarları ise Hrıstiyanlığı

kabul etmiş ve milli benliklerini yitirmişlerdir.

3. HAZARLAR

* İslamiyet’in Kafkaslara girmesini ve Rusya’da yayılmasını

engellediler.

Not: Yönetim kadrosu olarak Museviliği benimseyen ilk ve

tek Türk Devleti’dir.

* Hazarlarda Gök Tanrı, Hıristiyanlık, Musevilik ve

İslamiyet gibi dinlerin görülmesi, Hazarlarda dini

hoşgörünün ve inanç hürriyetinin olduğunu gösterir.

( Hazar Barış Çağı )

Soru: Arap ülkelerinden kuzeye, Bizans’tan doğuya uzanan

ticaret yolları üzerinde yaşayan Hazarlar, VII. ve IX.

yüzyıllar arasında bulundukları bölgede huzuru ve ulaşım

güvenliğini sağlayarak bu dönemin Hazar Barış Çağı olarak

adlandırılmasına neden olmuşlardır.

Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinde etkili olduğu

savunulamaz?

A) Ticaretin canlanmasında

B) Kültürel etkileşimin artmasında

C) Farklı dinlerin yayılmasında

D) Ülkede refahın yükselmesinde

E) Türkçenin ortak dil olarak kullanılmasında

( 24.03.2013 - YGS )

34

4. MACARLAR

* 995 yılında Germen Kralı'nın karşı akını sonucunda büyük

yenilgi aldılar. Bu tarihten itibaren yavaş yavaş Slavlaşıp

………………………………………. kültürel özelliklerini

kaybettiler.

* Macar dilinde birçok Türkçe kelime vardır. İlk Türkçe

Enstitüsü 1870’de Budapeşte’de kurulmuştur.

5. PEÇENEKLER

* XI. yüzyılda …………………………..…….. kabul ettiler.

* Malazgirt Savaşı'nda Oğuzlarla birlikte Bizans ordusunda

yer aldılar.

* 1091 'de Kıpçaklarla yaptıkları bir savaşta yenildiler ve

giderek dağıldılar.

Uyarı: Peçenekler, Bizans ordusunda ücretli asker olarak

görev almıştır. Bizans, Peçeneklerin bazılarını da

Anadolu'ya yerleştirmiştir.

6. KIPÇAKLAR(KUMANLAR)

Not: Rus milli destanı olan ………..…………... Destanı’nın

konusu Kıpçak – Rus mücadelesidir.

Not: Kıpçakların Seyhun Irmağı boylarında Oğuzlarla

yaptıkları savaşlar, …………………… ……………...……..

Hikayeleri'ne konu olmuştur.

7. OĞUZLAR

* Oğuzlar başta Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere daha

birçok Türk devletinin kurucuları olarak bilinirler.

* Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Uygurların hâkimiyeti

altına girdiler.

* Uygurların yıkılmasından sonra başkent Yenikent olmak

üzere devlet kurdular.

* Malazgirt Savaşı'nda, Bizans ordusunda yer aldılar.

Uyarı: Oğuzların tarihte büyük devletlerin kuruluşunda

etkili olmaları Türk toplulukları içinde en önemli boy kabul

edilmelerine neden olmuştur. Türk toplulukları içinde

İslamiyet'i kabul eden Oğuzlara "………..……………………."

denilmiştir.

* Uzların bir kısmı Hıristiyanlığı kabul ederek

……………………………, Kafkasya'nın güneyine inen

diğer bir kısmı ise İslamiyet'i kabul ederek

…………………………………………………….……..’dır.

8. SİBİRLER(SABİRLER)

* …………………………….. bölgesi, Sibirlerin bu bölgede

yaşamalarından dolayı bu adı almıştır.

9. BAŞKURTLAR

* Ruslara karşı ayaklanmaları bastırıldı. Rusya

Federasyonuna bağlıdırlar.

10. TÜRGİŞLER

* I. ve II. Göktürk Devletleri hâkimiyetinde yaşadıktan sonra

VII. yüzyılda Balasagun merkez olmak üzere devletlerini

kurdular.

* ………………….…. Kağan önderliğinde Emevilerle uzun

yıllar mücadele ettiler.

Not: Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı

kullanan ilk Türk topluluğu oldular.

Not: …………………. ………………………..……………. kendi

adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır.

* 766 yılında Karluklar tarafından hâkimiyetlerine son

verildi.

Uyarı: İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını bir süre

engellemişler böylece Orta Asya Türklerinin Araplaşmasını

önlemişlerdir.

11. KIRGIZLAR

* Uygurları yıkarak Ötüken merkez olarak kuruldular.

Not: ………………………… Destanı Kırgızlara ait olup,

dünyanın en uzun destanıdır.

12. KARLUKLAR

* VI. yüzyılda Doğu Göktürk Devleti'ne bağlı olarak, Altay

Dağları'nın batısında Kara İrtiş Nehri boylarında yaşadılar.

* Talas Savaşı’nda Müslümanların tarafını tutarak Orta

Asya'nın Çinlileşmemesinde önemli rol oynadılar.

Önemi: İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyudur.

13. KİMEKLER

* Altay dağlarının güney batısı ile İrtiş ırmağı arasında

Kök Türklere bağlı olarak yaşadılar.

* Ülke onbir ile ayrılmış, her ilin başına “Tutug” adı

verilen yöneticiler görevlendirilmiştir.

Soru: İslam ordularına karşı,

I. Hazar,

II. Türgiş,

III. Avar

devletlerinden hangileri mücadele etmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

( 15.06.2013 – LYS )

35

İLK TÜRK DEVLETLERİ TESTİ

1. X. yüzyılda Avrupa'ya göç eden Macarlar zamanla

Hıristiyanlığı kabul etmiş, Orta Asya'daki devlet geleneği

yerine krallık sistemini benimsemişlerdir.

Bu bilgilere göre Macarlar için aşağıdakilerden

hangisi söylenebilir?

A) Avrupa'da güçlü bir devlet kurmuşlardır.

B) Din değişikliği siyasi yapılarını etkilemiştir.

C) Savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir.

D) Avrupa kültürünün değişmesini sağlamışlardır.

E) Hıristiyanlığın kabulü kültürlerini korumalarında etkili

olmamıştır.

2. Türklerde askerlik ayrı bir meslek olarak görülmemiş,

çocuklara küçük yaştan itibaren at binme, ok atma becerileri

öğretilmiştir. Bu durum erkek çocukların yanında kız

çocukları için de geçerli olmuştur.

Bu bilgiye bakarak, Türklerin öncelikle

aşağıdakilerden hangisini sağlamaya çalıştığı

savunulabilir?

A) Kadın-erkek eşitliliğini

B) Hükümdarın yetkilerini artırmayı

C) Göçebe hayatın devamını

D) Türk kültürünün sürekliliğini

E) Ordu-millet anlayışını

3. Türkler, yabancı milletlerle yaptıkları savaşları

kaybettiklerinde bu milletlerin egemenliği altına girip

özgürlüklerini yitirmek yerine, yurtlarını terk ederek yeni

bölgelerde bağımsız yaşamayı tercih etmişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisinin Türklerdeki bu anlayışın

sonuçlarından biri olduğu savunulamaz?

A) Devletlerini ikili teşkilat anlayışına göre yönetmeleri

B) Farklı milletlerin tarihinde rol oynamaları

C) Diğer kültürlerden etkilenmeleri

D) Türk tarihinin incelenmesinin zorlaşması

E) Değişik bölgelerde eş zamanlı olarak Türk devletlerinin

kurulması

4. M.S. 4. yüzyılda Hunların, batıya doğru hareket edip

Avrupa'ya yönelmeleri Kavimler Göçü'ne neden olmuştur.

Bu göçün sonucunda ise Avrupa'daki milletler birbiriyle

karışmış, yeni topluluklar ortaya çıkmış, Orta Çağ'da

kurulacak olan İngiltere, Fransa, İspanya gibi devletlerin

temelleri atılmıştır.

Buna göre Kavimler Göçü'nün sonuçları ile ilgili

aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Türk siyasi tarihinin başlangıcı bu olay sayılmıştır.

B) Avrupa'da krallar güçlerini artırmıştır.

C) Avrupa'nın siyasi ve etnik yapısı değişikliğe uğramıştır.

D) Göçebe toplumlar yerleşik hayata geçmeye başlamıştır.

E) Avrupa'da kilise etkisini kaybetmiştir.

5. Orta Asya Türk topluluklarından Hunlar ve Göktürkler

büyük devletler kurmalarına rağmen, bu iki devletten

günümüze saray ve tapınak gibi mimari eserler ulaşmamıştır.

Daha küçük bir devlet olan Uygurlardan ise geriye birçok

mimari eser kalmıştır.

Bu Türk toplulukları arasındaki farklılığın temel

sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hun ve Göktürklerin Çin'in etkisi altında kalması

B) Uygurlarda ekonominin daha güçlü olması

C) Hun ve Göktürklerin savaşçı topluluklar olması

D) Uygurların yerleşik hayata geçmiş olması

E) Hun ve Göktürklerin daha geniş bir alana yayılması

6. İslamiyet öncesi Türk toplumunda devlete isyan eden ve

halk arasında huzursuzluk çıkaran kişiler genellikle idam

cezasına çarptırılmış, hapis cezası ise basit suçlar için ve

kısa süreli olarak uygulanmıştır.

Bu bilgilere bakarak, Türk hukuk anlayışı için

aşağıdaki yargılardan hangisi söylenebilir?

A) Türklerin yaşam biçimi hukuklarını etkilemiştir.

B) Yazılı hukuk kurallarıyla yargılama yapılmıştır.

C) İslamiyet'in kabulünden sonra hukuk kurallarında

değişiklik olmamıştır.

D) Toplumda düzensizlik ve adaletsizlik hâkimdir.

E) Dönemin en ağır cezaları Türkler tarafından verilmiştir.

7. Asya Hun Devleti, İpek Yolu'nun Çin'in eline geçmesi ve

bu devletin gönderdiği vergiyi kesmesi üzerine iç karışıklık

yaşamış, ülkenin çeşitli yerlerinde isyanlar çıkmıştır.

Bu bilgiye göre, Asya Hun Devleti ile ilgili olarak

aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Çin'den sağlanan gelirlerin azaldığı

B) Ekonomik alandaki sıkıntıların halkı etkilediği

C) Devletin Çin egemenliği altına girdiği

D) İpek Yolu ticaretinden elde edilen kazancın azaldığı

E) Çin üzerindeki hâkimiyetin zayıfladığı

8. – Moğollar, Uygur alfabesini kullanmışlardır.

– Hazarlar, askeri ve siyasi alanda Ruslara örnek

olmuşlardır.

– Slavlar, devlet teşkilatında Avarlardan etkilenmişlerdir.

Bu bilgilere göre, sözü edilen Türk toplulukları için

aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Değişik milletlerin tarihinde etkili olmuşlardır.

B) Geniş bir alana yayılmışlardır.

C) Askeri ve siyasi alanda ileri gitmişlerdir.

D) Kültürel alanda diğer milletlerle etkileşime girmişlerdir.

E) Yalnızca egemenlikleri altına aldıkları toplulukları

etkilemişlerdir.

36

9. Türkler; batıda Hazar Denizi ve Ural Dağları'na, doğuda

Baykal Gölü ve Kingan Dağlarına, kuzeyde Sibirya

düzlüklerine, güneyde Tibet Yaylaları ve Himalaya

Dağlarına kadar uzanan geniş bir bölgede yaşamışlardır.

Fakat Türklerin bu bölgenin neresinde ilk olarak ortaya

çıktıkları kesinlik kazanmamıştır.

Bu durumun nedeni olarak,

I. Türklerin göçebe yaşam tarzını benimsemeleri,

II. Kavimler Göçü'yle Türklerin geniş bir alana yayılması,

III. Türklerin yerleşik hayatı geç benimsemesi

durumlarından hangileri gösterilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

10. Orta Asya Türklerinde ölenler için yuğ törenleri

yapılırdı. Önce atlarla ölünün etrafında dörtnala koşularak

kötü ruhlar kovulur, sonra da toprağa gömülürdü. Mezara

ayrıca ölünün eşyaları bırakılırdı. Daha sonra ölünün

cennette rahat etmesi için halka ölü aşı dağıtılırdı.

Bu bilgiye dayanarak Orta Asya Türkleri

hakkında aşağıdakilerden hangisini söyleyemez?

A) Tanrılarının toprağın altında olduğu

B) Cennet fikrinin var olduğu

C) Ahiret inancının olduğu

D) Toplumsal dayanışmanın görüldüğü

E) Ruhun ölümsüz olduğuna inanmaları

11. Türkler, İslamiyet'ten önce sanat anlayışlarında motif

olarak hayvanlar ve bu hayvanların birbiriyle olan

mücadelelerini gösteren figürler kullanmışlardır. Bu figürler

toka, kemer, kılıç ve hançer kabzaları ile süs eşyaları üzerine

işlenmiştir.

Bu bilgilerden hareketle Türkler hakkında aşağıdaki

yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Türklerde sanatsal faaliyetler İslamiyet'ten önce

başlamıştır.

B) Türklerin sanat eserleri taşınabilir türden yapılmıştır.

C) Türklerde sanat ahiret inançlarını etkilemiştir.

D) Türkler mimari alanda ilerlememiştir.

E) Türkler deri ve metalden eşyalar üretmiştir.

12. Göktürk Kitabeleri'ne bakıldığında, Türk Devlet

adamlarının, milleti çoğaltmak, açı doyurmak ve çıplağı

giydirmek gibi görevleri olduğu anlaşılmaktadır.

Bu durumun, Türklerde aşağıdaki olgulardan

hangisinin varlığını kanıtladığı söylenebilir?

A) Yazılı hukuk sistemini B) İnanç özgürlüğünü

C) Bilime önem verildiğini D) Sınıfsal toplum yapısını

E) Sosyal devlet anlayışını

13. Eski Türklerde,

I. halkın boylar şeklinde örgütlenmesi,

II. ülke topraklarının hanedan üyelerinin ortak malı

sayılması,

III. göçebe hayatın yaygın olması,

IV. toplum içinde farklı inançlara hoşgörü gösterilmesi,

V. mimarinin gelişmemesi

durumlarından hangisi, yönetilenlerin

yönetenlere bağlılığını artırmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

KENDİMİZİ DENEYELİM

Doğru – Yanlış

1. Hazarlar Museviliği benimseyen ilk ve tek Türk

Devleti’dir. ( )

2. Karluklar Talas Savaşında Çin’in yanında yer aldılar.

( )

3. Avarlar Çin’in kuzeyinde kurulan devlettir. ( )

4. Avarlar ordu teşkilatlanmasında Slavları etkilemişlerdir.

( )

5. Avarlarda ahiret inancı vardır. ( )

6. Bulgarlar; Fırat ve Dicle Bulgarları olarak ikiye ayrıldı.

( )

7. Dünyanın en uzun destanı Özbeklere aittir. ( )

8. Kendi adına ilk kez para bastıran Türk Devleti Kök

Türk’lerdir. ( )

9. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyu Karahanlılardır.

( )

10. Oğuzlar İslamiyet’i kabul etmişlerdir. ( )

11. Karatay bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından

dolayı bu adı almıştır. ( )

12. Manas Destanı Kırgızlara ait olup, dünyanın en uzun

destanıdır. ( )

37

IV. ÜNİTE: İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI

1. KONU: İSLAMİYETİN DOĞUŞU VE İLK İSLAM

DEVLETLERİ

İslamiyet’in Yayılışı

Dünyanın Durumu

* Arap Yarımadası'nın kuzeyinde Bizans İmparatorluğu,

Doğu'da Sasani Devleti, Mısır'da Romalılar, Orta Asya'da

Köktürk Devleti yer almaktadır. Avrupa'da ise Kavimler

Göçü sonrasında ……………….……… …………….

İmparatorluğu yıkılmıştı. Skolastik düşünce hakim olmuştu.

Kilise bir kişiyi dinden çıkarma olan “aforoz”, bir kralı ve

hükümdarı cezalandırdığı “enterdi” ve kiliseye karşı

gelenleri cezalandırdığı “Endülüjans” yetkilerini

kullanmakta idi.

Arap Yarımadası'nın Durumu

* Arap yarımadası; Uzak Doğu, Afrika ve Akdeniz ülkeleri

arasındaki ticaret yolu üzerinde köprü görevi yapmaktaydı.

* En yaygın din çok tanrılı ……………………………..…ti.

Bu dinin en büyük putları olan ……………………,

………………., …………………….. ve ………..……..’dır.

Hz. İbrahim dini olan …………………..…………….…..’de

görülmektedir.

* Arap Yarımadası'nın en önemli bölgesi; Mekke ve

Medine'nin de içinde bulunduğu ……………………...……..

bölgesiydi.

* Mekke'ye V. yüzyıldan itibaren Hz. İsmail soyundan gelen

…………………………………………… Kabilesi hâkimdi.

* Araplar ……………………………… halinde yaşarlardı.

Kabileler arasında ………………….………. davaları vardır.

………………………………… aylarında savaş yapılmazdı.

Ailede ………………….…… söz sahibidir. Kız çocuklarına

değer verilmezdi.

Not: Haram ayları; Muharrem, Recep, Zilkade ve

Zilhicce’dir.

* Arapların şehirde yaşayanlarına ……………………..….,

çölde yaşayanlara ise ……..……………….……… denilirdi.

*……………………...… Panayırı Mekke’de kurulmaktadır.

Şiir yarışmaları, deve yarışları, güzel konuşma vs.

Suk-u Ukaz Panayırının Önemini yazınız? ………..………

……………………………………………………………….

……………………………………………………………….

Soru: İslamiyet’ten önce Mekke’yi ziyarete gelen Araplar,

kurdukları büyük panayırda alışveriş yaparlar, eğlenceler ve

spor karsılaşmaları düzenlerler, sonra da Kâbe’deki putları

ziyaret ederlerdi.

Aşağıdakilerden hangisi bu parçadan

çıkarılabilecek bir sonuç değildir?

A) Mekke'nin kutsal olduğu

B) Arapların ticarete önem verdikleri

C) Arapların çok tanrılı dinlere inandıkları

D) Kutsal yerlerin ziyaret edilmekte olduğu

E) Araplar arasında siyasi birlik bulunduğu

( 1987 – ÖSS )

Soru: İslamiyet öncesi Arabistan’da barışın hâkim olduğu

“Haram Ayları”nda Mekke ve çevresinde panayırlar kurulur,

ticaret yapılır, eğlenceler ve şiir yarışmaları düzenlenirdi. Bu

dönemde ayrıca putların bulunduğu Kâbe ziyaret edilirdi.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi ileri sürülemez?

A) Sosyal ve kültürel gelişmelerin yaşandığı

B) Toplumsal barışın sağlandığı

C) Arapçanın farklı coğrafyalara yayıldığı

D) Arap edebiyatının geliştiği

E) Dinî etkinliklerin yapıldığı

( 24.03.2013 – YGS )

Hz. Muhammed Dönemi

* Hz. Muhammed 571 yılında ……………………………'de

dünyaya geldi. Annesinin adı ………………………………,

babasının adı ……………………………….. ve süt annesi

ise ……………………………………………….………’dir.

* Babası doğmadan önce öldü. Annesini ise 6 yaşında

kaybetti. Annesi ölünce dedesi ………………………….’in

yanına geldi. 8 yaşında dedesi de ölünce amcası

……………. …………………….’in yanına geldi.

Amcasının kervanlarına katıldı.

* Hz. Muhammed güvenilirliği ve dürüstlüğü nedeni ile

…………………………..…….. ül ………………. unvanını

almıştır. ( ……………………… …………..………………)

* 25 yaşında Hz. …………………………... ile evlendi. İkisi

erkek, dördü kız olmak üzere altı çocuğu oldu.

* 610 yılında …………………………...., kendisine Kur'an-ı

Kerim'in ilk ayetlerini getirdi. İlk vahiy ……………….’dur.

38

* Ona ilk inananlar, eşi Hz. …………….………..,

amcasının oğlu ……………..………., Mekke'li tüccarlardan

……………………………………….… ve azat ettiği kölesi

………………………………………..…………………..'di.

* Mekkelilerin baskısı neticesinde ilk göç

……………………………..………………….’a gerçekleşti.

* 621 ve 622 yıllarında I. ve II. ………… ………………….

gerçekleşti. Medineliler Hz. Muhammed'e ……….…………

etmişlerdir.

Hicret

* 622 yılında Mekkeli Müslümanlar artan baskıdan

kurtulmak ve İslamiyet'i yaymak amacıyla

…………………. 'den ………..……………...'ye göç ettiler.

* Medineliler de Akabe Biatinden sonra Müslümanları

kendi şehirlerine çağırmışlardı.

* Hicret sonunda İslamiyet daha güvenli bir ortamda

yayılma olanağı buldu.

* Hicret sonunda Medine halkı üç gruba ayrıldı: Muhacirler,

Ensar ve Yahudiler.

* Hicretten sonra Medine’ye göçle gelen Müslümanlara

………………………………..……, Medine’nin yerlisi olan

Müslümanlara da yardım eden anlamında

…………………………………………...…………. denildi.

* Siyasi ve askeri bakımdan Hz. Muhammed'in liderliği

kabul edildi.

Soru: Hicretten sonra Hz. Muhammed Medine halkına,

savaşlara kimlerin katılacağına karar verme yetkisinin

kendisine ait olduğunu, Müslüman olsun olmasın herkesin

eşit haklara sahip olacağını, dış baskılara karşı birlikte

hareket edileceğini duyurmuştur.

Bu duyuru aşağıdakilerden hangisine bir kanıt

olabilir?

A) Hicretin, yeni bir takvimin başlangıcı kabul edildiğine

B) Yeni bir devletin temellerinin atılmakta olduğuna

C) Ülke savunmasının Müslümanlara bırakıldığına

D) Askerliğin meslek haline getirildiğine

E) Askeri ve siyasi islerin birbirinden ayrıldığına

( 1992 - ÖSS )

Soru: Yeni bir felsefi görüsü veya sanat akimini yaymaya

çalışanlar gibi Hz. Muhammed de İslam dinini yayarken

başlangıçta büyük tepkiyle karsılaşmıştır.

Bu duruma bakarak aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılabilir?

A) Toplumların alışkanlıklarını değiştirmek zordur.

B) Sosyal gelişmeler kentleşmenin bir sonucudur.

C) Dinde, düşüncede ve yönetimde eski uygulamalar

geçerlidir.

D) İnsan hak ve özgürlüklerinin belirli sınırları vardır.

E)Sanat etkinliklerinde dinlerin etkisi vardır.

( 1993 - ÖSS )

Hz. Muhammed'in Savaşları

1. Bedir Savaşı (624 )

* Bedir Savaşı Medineli Müslümanlarla Mekkeliler arasında

yapılan ………………………………………….…. savaştır.

* 624 yılında ……………… Kuyusu çevresinde yapılmıştır.

* Savaş Müslümanların zaferi ile sonuçlandı.

Sonuçları:

a) Savaş sonunda, diğer İslam Devletleri içinde örnek

oluşturacak ganimet paylaşma geleneği başladı. ( 1/5 :

Pençik Sistemi )

b) Savaşta ele geçirilen Mekkeli esirler, Müslümanlara

okuma yazma öğretme koşuluyla serbest bırakıldı.

Önemi:………………………………………………….…..

……………………………………………………………….

c) Bedir Zaferi ile birlikte Bedir Kuyuları ve Şam ticaret

yolu Müslümanların eline geçti.

d) İslamiyet hızla yayılmaya başlamış, Hz. Muhammed’e

olan güven artmıştır.

2. Uhud Savaşı (625 )

* Bedir Savaşı'nın Müslümanların zaferi ile bitmesi üzerine

Ebu Süfyan komutasındaki Mekkeliler Bedir Savaşı'nın

intikamını almak amacıyla 625 yılında ……………….

üzerine yürüdü.

* 700 kişiden olaşan İslam ordusu da Uhud Dağı'nın olduğu

yere geldi ve bu dağın eteklerine ……………………..……..

yerleştirip savaşa başlandı.

* Savaşı tam Müslümanlar kazanmak üzereyken, okçuların

yerlerini terk etmeleri ile savaşın kaderi Müslümanların

aleyhine değişti ve İslam ordusu ……………………….……

…………………………………………….……. almış oldu.

Uyarı: Bu savaşın sonucu İslamiyet'in yayılmasına engel

olmadı. Müslümanlar Uhud Savaşı'nda yenilmesine rağmen

İslamiyet yayılmasını devam ettirmişti. Hz. Muhammed,

Mekke ve Medine arasında yaşayan kabilelerle iyi geçinerek

Mekke'yi siyasi açıdan yalnız bırakma politikası izlemiştir.

Not: Bu savaşta Hz. ……………………...……… yaralandı,

amcası Hz. …………………………...……… ise şehit oldu.

3. Hendek Savaşı (627 )

* Mekkeliler ……………………..… galibiyeti ile istedikleri

sonuca ulaşamamış, İslamiyet'in hızla yayılmasını

önleyememişlerdi.

39

* İslamiyet'i tamamen yok etmek isteyen

…………………….……….., Ebu Süfyan komutasında yeni

bir orduyla, 627 yılında Medine üzerine yürüdüler.

* İranlı ……………………. ……………………….. önerisi

üzerine şehrin etrafına hendek kazıldı.

* Mekkeliler alışık olmadıkları bu savunma tekniği

karşısında geri dönmek zorunda kaldılar.

Not: Hendek Savaşı Mekkelilerin, Müslümanlar üzerine son

saldırısı oldu. Bu savaştan sonra Müslümanlar saldırı gücü

elde ederken Mekkeli müşrikler savunmaya çekildiler.

Hudeybiye Barışı (628)

* Müslümanlar hac vazifesini yerine getirmek amacıyla

1500 kişiyle Mekke'ye doğru yola çıktı.

* Hudeybiye Kuyusu'na gelindiğinde Mekkelilerle bir

antlaşma yapıldı.

Bu antlaşmaya göre;

a) Taraflar birbirleri ile 10 yıl süreyle savaşmayacaklar,

b) Arap kabileleri istedikleri tarafa geçebilecekler ancak iki

taraf da kendisine bağlı olan kabileye askeri yardımda

bulunmayacak,

c) Velisinin izni olmayan Mekkeli bir genç, İslamiyet'i kabul

etmesi halinde Medine'ye alınmayacak; fakat

Müslümanlardan Mekke tarafına geçen olursa kabul

edilecek,

d) Müslümanlar o yıl Kâbe’yi ziyaret etmeyecekler; ertesi

yıl hac ziyaretini yerine getirebileceklerdi.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Mekkelilerin, Hicret'ten

sonra Medine'de toplanan Müslümanları bir güç olarak

kabul ettiklerini gösteren bir kanıt değildir?

A) Kervan ticaretini sürdürmeleri

B) Medinelilere karsı Uhud Savası’nı yapmaları

C) Müslümanlara karsı baskılarını artırmaları

D) Kâbe’yi ziyaretleri engellemeye çalışmaları

E) Hz.Muhammed'le Hudeybiye Antlaşması’nı imzalamaları

( 1990 - ÖSS )

4. Hayber'in Fethi(629)

* Hz. Muhammed, 629 yılında ……………..…. kervan yolu

üzerinde bulunan Yahudi yerleşim yeri olan ………..………

Kalesi'ne sefer düzenledi. Kale kısa sürede Müslümanların

eline geçti.

Önemi: ………………..…………………………...…..…….

……………………………………………………………….

Not: Bu fetih sonunda Yahudilerden ilk defa haraç vergisi

alındı.

Uyarı: Bu fetihten sonra Arabistan Yarımadası'nda

Müslümanlara olumsuz etkide bulunabilecek önemli Yahudi

yerleşim bölgesi kalmadı.

Not: Hayber, Müslümanların fethettiği ilk yerdir. Böylece

İslam Devleti'nde fetih politikası başlamıştır.

5. Mute Seferi (629)

* İslamiyet'in ilk yıllarında İslamiyet'e davet edilen

Gassaniler, bu davet için gönderilen elçiyi öldürmüşlerdi.

* Gassaniler Bizans'la sınır komşusuydu. Gassaniler bu

yüzden Bizans'ın etkisinde kaldıkları için Hıristiyanlığı

kabul etmişlerdir.

Önemi:…..…………………………………………………...

……………………………………………………………….

………………………………………………………………

…………………………………………………………….

Not: Hz. Muhammed bu savaşa katılmamıştır.

6. Mekke'nin Fethi (630)

* Hz. Muhammed, 630 yılında büyük bir ordu ile Mekke

üzerine yürüdü.

* Mekke üzerine yürümesinin sebebi Mekkelilerin

Hudeybiye Barış Antlaşması'nın maddelerini ihlal etmesiydi.

* Mekkeliler Hz. Muhammed'e karşı koyamayacaklarını

anlayınca, Müslümanlar önemli bir direnişle karşılaşmadan

şehre girdi.

* Hz. Muhammed ............................'ye gelerek bütün putları

kırdırdı.

* Fetih'ten sonra ............................................. kitleler halinde

İslamiyet'i kabul etti.

7. Huneyn Savaşı(630)

* Mekke'nin fethinden sonra civardaki bazı putperest

kabileler, başta Havazin Kabilesi olmak üzere Mekke'yi geri

almak için 630 yılında ...................................... denilen yerde

toplanmaya başlamışlardı.

* Hz. Muhammed büyük bir ordu ile Huneyn Vadisi'ne

yürüdü. Yapılan savaşta İslam ordusu zafer kazandı.

Uyarı: Huneyn Savaşı ile Arap Yarımadası'ndaki son

putperest tehlike önlendi.

40

Kâbe – Mekke

( 1- Hacer-i Esved, 2- Kahverengi Mermer Çizgi, 3- Mültezem, 4- Kabe’nin Kapısı, 5- Kabe’nin Örtüsü, 6- Makam-ı İbrahim, 7- Hicr-i İsmail, 8- Rüknü

Iraki, 9- Altınoluk, 10- Rüknü Şami, 11- Rüknü Yemani, 12- Şazirvan, 13-

Rüknü Hacer-i Esved )

8. Taif Seferi (630)

* Huneyn Savaşı'nda Taifliler'in putperestlere yardım etmesi

üzerine, Hz. Muhammed 630 yılında ......................... üzerine

bir sefer düzenledi.

* Müslümanlar Taif Kenti'ni kuşattılar, fakat surlarla çevrili

kenti alamadılar.

* Ertesi yıl ................................................... elçi göndererek

İslamiyet'i kabul ettiler.

Uyarı: Böylece, Hz. ............................................ döneminde

Hicaz tamamen Müslümanlaştı.

9. Tebük Seferi (631)

* Bizans İmparatoru Heraklius'un Arabistan üzerine büyük

bir sefer yapacağı haberinin alınması üzerine, Hz.

Muhammed 631 yılında 30.000 kişilik bir ordu ile

Bizanslıları durdurmak için yola çıktı.

* ............................. denilen yere gelindiğinde haberin asılsız

olduğu anlaşıldı.

Önemi: ....................................................................................

.................................................................................................

Not: Tebük seferi sırasında, bölgedeki birçok Arap kabilesi

İslamiyet'i kabul ettiği için sefer Müslümanlar açısından

faydalı oldu.

Uyarı: Tebük Seferi ile Gassaniler'in Müslüman olması ve

Suriye fetihleri için ortam hazırlamıştır.

Veda Haccı ve Hz. Muhammed'in Vefatı (632)

* Hz. Muhammed 632 tarihinde Hac görevini yerine

getirmek için 100 bin kişilik bir toplulukla Mekke'ye geldi.

* Peygamber Müslümanlara ...............................................’ın

tamamlandığını bildirdi.

* Hz. Muhammed'in bu haccına "...........................

................................", okuduğu hutbeye de "...........................

....................................................................................." denir.

* Veda Hutbesinde;

a) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

b) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

c) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

d) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

e) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

* Hz Muhammed Medine'ye döndükten sonra hastalanarak 8

Haziran 632'de Medine’deki evinde vefat etti ve Mescid-i

Nebevi adı verilen aynı yere defnedildi.

Not: Arap Yarımadası'nda putperestlik sona ermiş, İslamiyet

yayılmış, siyasal birlik sağlanmış, İslam Devleti'nin

temelleri de atılmıştır.

KENDİMİZİ DENEYELİM

1. Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi dönemde Arap

yarımadasında kurulan önemli devletlerarasında yer

almaz?

A) Main B) Köktürkler C)Himyeri

D) Gassaniler E) Tedmürler

2. Kâbe hangi şehirde bulunmaktadır?

A) Medine B) Taif C) Riyad

D)Kudüs E)Mekke

3. Hz. Muhammed’in katılmadığı savaş aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Taif B) Tebük C) Hendek

D)Mute E)Mekke

41

SINAVA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ

1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?

Cümle---İfade

D

Y

a. Yunan şehir devletleri arasında siyasi

birlik vardır.

b. İyonya kültürü bilimsel alanda büyük

gelişme göstermiştir.

c. Ferman yazılı kaynak olarak

gösterilebilir.

d. Tarih zaman zaman deney ve

gözlemede başvurabilir.

e. Heraldik, armaları inceleyen bilim

dalıdır.

2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da

kelime gruplarını tamamlayınız?

a. Babillerin en ünlü hükümdarı

……………………………………………………..…….’dir.

b. Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmanın adı

…………………………………………….… Antlaşmasıdır.

c. Tarihte sınıflar arası geçişin olmadığı Kast Sistemi

……………………………..…… Uygarlığında görülmüştür.

d. Ülkeyi satraplıklara bölen ve tarihte ilk posta teşkilatını

kuran uygarlık ………….………….…………. Uygarlığıdır.

e. Van gölü çevresinde Tuşpa merkez olmak üzere kaleler,

su kanalları ve su bentleri inşa eden uygarlık

…………………………………………...……………….’dır

3. Orta Asya Türk göçlerinin sonuçlarından ikisini yazınız?

a)

b)

4. Asklepion Sağlık Merkezi, kütüphanesi ve parşömen

kâğıdı hangi uygarlıkta görülmektedir?

5. İlkçağda Anadolu’da kurulan devletleri yazınız?

a)

b)

c)

d)

e)

6. Tarihte takas usulüne göre ticarete parayı bularak son

veren uygarlığı yazınız?

7. Tarihte tanrılara hesap verme düşüncesi ile ilk objektif

tarih yazıcılığını başlatan uygarlığı yazınız?

8. İlkçağda Mezopotamya Uygarlığından günümüze kalıcı

mimari eserler gelememesinin sebebini yazınız.

9. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz?

( ) 1. Meryem Ana Kilisesi A. Mısır

( ) 2. Tavananna B. Frigler

( ) 3. Solon Kanunları C. Bizans

( ) 4. Gordion D. Hitit

( ) 5. Piramit E. Yunan

42

10. Türklerin ilk anayurdu olan Orta Asya’nın Doğu ve Batı

sınırlarını yazınız?

-- Doğuda: ………………………………………..

-- Batıda: …………………………………………

11. --- “ Tarihini bilmeyen milletler başka milletlerin avı

olurlar.” ( M. Kemal ATATÜRK )

--- “ Ecdadını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz

ağaca benzerler.” ( Çin Atasözü )

Yukarıda verilen sözlerde aşağıdakilerden hangisinin

önemi vurgulanmıştır?

A) Hikâyeci tarih anlayışının

B) Uluslar arası ilişkilerin

C) Doğanın mutlaka korunması gerektiğinin

D) Toplumların tarihi geçmişlerini öğrenmelerinin

E) Tarihi olaylarda tarafsızlığın korunmasının

12. Mısır Uygarlığında,

I. Cesetlerin mumyalanması,

II. Kral emirlerinin tanrı buyruğu sayılması,

III. Resim yazısının kullanılması,

durumlarından hangileri, ölümden sonraki hayata

inanıldığını gösterir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

13. Anadolu ile Mezopotamya arasında Eski Çağ’da var

olan ticaret ilişkilerinin daha sonraki çağlarda da devam

etmesi ve önemini korumasında,

I. İki bölge arasında ulaşım kolaylıklarının olması,

II. İki bölgenin üretimlerinin birbirinin gereksinimlerini

karşılayacak nitelikte olması,

III. İki bölge arasında siyasi sorunların bulunması

durumlarından hangilerinin etkili olduğu

savunulabilir?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II

D)II ve III E)I,II ve III

14. Urartularda;

I. Mezarların ev ve oda biçiminde yapılması,

II. Ölüyle beraber değerli eşyaların konulması,

III. Mezarların taş oymacılığından yapılması,

durumlarından hangileri, ölümden sonraki hayata

inanıldığını gösterir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) Yalnız II E) I, II ve III

15. İlkçağda Ankara ve çevresinde devlet kuran Frigler,

bölgeye özgü bir hayvan olan Tiftik keçisinin yününden çok

fazla yararlanmışlardır.

Bu durum, Friglerin hangi alanda gelişme

göstermelerinde etkili olmuştur?

A) Şarapçılık B) Mimari C) Dokumacılık

D) Eğitim E) Madencilik

16. Büyük İskender Asya Seferi sırasında, ele geçirdiği

şehirlerde kütüphaneler açmış, doğuya ait birçok eseri

inceletmiş ve yeni eserler yazdırmıştır. Bu etkileşim

sürecinde sentez bir medeniyet ortaya çıkmıştır. Aynı

zamanda Yunan kültürü de bu sentez de pay sahibi olmuştur.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden

olmuştur?

A) Anadolu’da köleliğin sona ermesine

B) Sürekli savaşların yaşanmasına

C) Deniz ticaretinin gelişmesine

D) Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasına

E) Batının yıkılıp parçalanmasına

17. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz?

( ) 1. Tebük A. Mekke

( ) 2. Kabe B. Hz. Hamza

( ) 3. Mescidi Nebevi C. Panayır

( ) 4. Ukaz D. Hz. Muhammed

( ) 5. Uhud E. Medine

43

DÖRT HALİFE DÖNEMİ

1. HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ (632-634)

* Yemen’de ortaya çıkan yalancı peygamberleri Yemame

Savaşları ile ortadan kaldırdı.

* Ridde Savaşları ile zekât ve vergi vermek istemeyen,

dinden dönen kabileler yeniden itaat altına alındı.

* Zeyd bin Sabit önderliğindeki bir heyet başkanlığında

....................... ....................................... kitap haline getirildi.

Niçin?......................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

* ....................................... Savaşında Doğu Roma kuvvetleri

yenilgiye uğradı.

Önemi: Arabistan dışında Müslümanların kazandığı ikinci

zaferdir.

2. HZ. ÖMER DÖNEMİ (634-644)

* Suriye, İran, Irak, Mısır, Azerbaycan ve Doğu Anadolu

fethedildi.

* ............................................. Savaşı ile Suriye ele geçirildi.

* ........................................ Savaşı Sasanilerle yapılmış olup,

Müslümanların yenilgisi ile sonuçlanmıştır. (634)

* Daha sonra Sasanilerle yapılan ............................................

(636), ........................................................................ (637) ve

........................................................................ (642) Savaşları

kazanılarak İran fethedildi.

* İran’ın fethi sonrasında Müslümanlar,

................................................................... ile komşu oldular.

* Amr Bin As, ............................. .........................................

ordusunu yenerek Mısır’ı ele geçirdi. Ordugah olarak

kullanmak için Fustat şehrini kurdu.

Soru: Hz. Ömer Döneminde yapılan teşkilatlanma

çalışmalarını yazınız?

a) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

b) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

c) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

d) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

e) ……………………………………………………………

……………………………………………………………….

Soru: Dört Halife Devrinde Hz. Ebubekir’in ardından Hz.

Ömer halife seçilmiştir. Bu dönemde Mısır, Suriye, Irak,

İran ve Azerbaycan fethedilmiştir.

Yalnız bu bilgiye dayanarak,

I. İslam Devleti’nde saltanat sistemine geçildiği,

II. İslam ordularının güçlü olduğu,

III. İslamiyet’in yayıldığı

durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A)Yalnız II B) I ve II

C) I ve III D) II ve III

E) I, II ve III

( 23.03.2014 – YGS )

3. HZ. OSMAN DÖNEMİ (644-656)

* İlk İslam donanması kuruldu. ..............................................

fethedildi. Doğu Roma donanması ile İslam donanması

arasında yapılan Zat’üs Savari adlı deniz savaşını

Müslümanlar kazandı.

Önemi: Müslümanların ilk deniz zaferidir.

* ………....................... …………...................... çoğaltılarak

Mekke, Kufe, Şam ve Mısır gibi önemli İslam beldelerine

gönderildi.

* Emevi ailesinden olanlar devletin üst kademesine

getirilince ayaklanmalar çıktı. Hz. Osman Kuran-ı Kerim

okuduğu sırada şehit edildi.

4. HZ. ALİ DÖNEMİ (656-661)

* Hz..........................................., ........................................ ve

................................. ile Hz. ......................... arasında yapılan

savaşa ....................................... ............................ adı verilir.

Hz. Ayşe Medine’ye gönderildi, devlet merkezi

................................................................................’ye taşındı.

* Hz. .......................... ve .......................................... arasında

yapılan savaşa .................................... ....................................

( 657 ) adı verilir.

* Savaş tam kaybedilecekken Amr Bin As, askerlerin

mızraklarına Kuran sayfalarını taktırdı. Bunun üzerine

.................................................................... Olayı gerçekleşti.

* Hakem Olayı sonucunda, Müslümanlar;

a) .............................................................................................

b)..............................................................................................

44

c)..............................................................................................

diye 3 gruba ayrıldılar.

Uyarı: Bu olayla İslam dünyasında ilk ayrılıklar başlamış ve

mezhep ayrılıklarının temeli atılmıştır.

* Hariciler ayrılıklara son vermek amacı ile Hz. Ali,

Muaviye ve Amr Bin As’ın öldürülmesi gerektiğine karar

verdiler.

*Haricilerin ayaklanması sonunda 661 yılında Hz.

…………………………………..….. öldürüldü. Muaviye ve

Amr Bin As suikasttan kurtuldu.

Uyarı: Hz. Ali döneminde Müslümanlar arasında yapılan

savaşlardan dolayı fetihler durgun geçmiş ve Tunus

kaybedilmiştir.

Soru:

Halifeler Gelişmeler ve Olaylar

I. Ömer Sınırların genişlemesiyle devlet

teşkilatlanmasının hızlanması

II. Osman Kıbrıs’ın fethedilmesi

III. Ebubekir Kur’an-ı Kerim’in çoğaltılması

IV. Ali İslam dünyasındaki ayrılıkların

derinleşmesi

V. Muaviye Halifeliğin saltanata dönüşmesi

Yukarıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) IV. B) V. C) III. D) II. E) I.

( 27.03.2011 – YGS )

EMEVİLER DÖNEMİ

* ……………………... Emevi Devleti'nin ilk hükümdarıdır.

* Bu dönemde halifelik seçim sisteminden çıkarılarak

…………………………………………….... haline getirildi.

* ………………………….……… kuşatıldı fakat alınamadı.

Uyarı: İslam tarihinde ilk defa Emeviler, İstanbul'u

kuşatmıştır.

* Ölmeden önce oğlu ……………..………’i halife tayin etti

ve böylece …………………….…………… resmen saltanat

haline geldi.

* Yezid ve Hz. Hüseyin taraftarları 681 yılında

……………………………….…. denilen yerde karşılaştı ve

Hz. Hüseyin ve taraftarları, Yezid ordusu tarafından

öldürüldü. Tarihte bu olaya ……………...…………………..

…………… denir.

Uyarı: Müslümanlar bu olaydan sonra bir daha

birleşmemek üzere Sünni ve Şii olarak ikiye ayrıldı.

* …………………………… zamanında Arapça resmi dil

oldu ve ilk İslam parası bastırıldı.

Uyarı: Böylece İslam Devleti'nin ekonomisi, Bizans ve

Sasani etkisinden kurtulmaya başlamıştır. Bu durum ulusçu

anlayışın geliştiğinin kanıtıdır.

Soru: Sami dillerinden olan Arapça, İslamiyet’ten önce

Arabistan Yarımadası'yla sınırlıyken İslamiyet’ten sonra

önem kazanmış ve İslam dünyasında ortak bir dil durumuna

gelmiştir.

Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun

nedenlerinden biri olduğu savunulamaz?

A) Arapçanın Kur'an dili olması

B) Fetihler yoluyla Arapçanın geniş alanlara yayılması

C) Arapçanın Emeviler Döneminde resmî dil olarak kabul

edilmesi

D) İslamiyet’i kabul edenlerin sayısının artması

E) Emeviler Döneminde Arapların Arap olmayan

Müslümanlardan üstün tutulması

( 11.04.2010 – YGS )

* ……………...… ……. ……………………... komutasında

İspanya'ya geçildi.

* 711 yılında …………………….………'de Vizigot ordusu

yenilgiye uğratıldı.

Uyarı: Puvatya Savaşı ( 732 ) ile Müslümanların

Avrupa'daki ilerleyişi durdu.

Soru: Dört Halife döneminde bütün Müslümanlar kardeş

kabul edildiği halde, Emeviler döneminde Araplar diğer

Müslümanlardan üstün görülmüşlerdir.

Emeviler dönemindeki bu anlayış aşağıdakilerden

hangisine ortam hazırlamıştır?

A) Hukuk alanında ilk örgütlenmenin başlamasına

B) Arap Yarımadası’nda İslamiyet’in yayılmasına

C) Kur’un nüshalarının eyaletlere gönderilmesine

D) Değişik kültürlerden insanların bir arada yaşamasına

E) Siyasi kargaşaların başlamasına

( 1995 – ÖSS )

Emevi Devleti'nin Yıkılış Sebepleri

a) Devlet yönetiminde meydana gelen bozukluklar

45

b) Emeviler'in Arap milliyetçiliği yaparak Müslümanlar

arasında ikilik çıkarmaları ( …………….…………..

Politikası )

Uyarı : Emeviler ırkçı bir politika izlemişlerdir. Kendilerine

Kavm-i Necip ( Seçkin Kavim ), diğerlerine Mevali Kavim

( Köle ) demişlerdir.

Yorum: Bu yaklaşım Musevilerin dinlerinin yalnızca

kendilerine ait olduğu anlayışına ve Hitlerin üstün Alman

ırkı politikalarına benzer.

c) Halifelerin, fetihlerde ordunun başında bulunmayıp,

saraya kapanmaları

d) Abbasoğulları'nın, Emeviler aleyhinde propagandaları

e) Muaviye ve Yezid döneminde Müslümanlara ve Hz.

Muhammed'in soyundan gelenlere yapılan kötü muameleler

f) Şii ve Harici grupların aleyhte çalışmaları

Soru: Hz. Muhammed döneminde, İslamiyet’i yeni kabul

etmiş, puta tapmaktan henüz ayrılmış kişilerin anılarını

canlandırmamak için resim ve heykel yasaklanmış; bu

yasağa rağmen Emeviler döneminde Kasr-ül Hayr Sarayı,

Abbasiler döneminde ise Balkuvara Sarayı resim, kabartma

ve heykellerle süslenmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi İslam Devleti’nin

kuruluşundan Abbasiler dönemine kadar geçen zaman

içinde sanat anlayışındaki bu değişikliğin nedenlerinden

biridir?

A)Sınırların genişlemesi sonucu değişik kültürlerle ilişkiye

girilmesi

B)İslam Devleti’nin ekonomik yönden güçlü olması

C)Din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılması

D)İslamiyet'te ayrılıkların başlaması

E)Emeviler döneminde halifeliğin saltanat haline getirilmesi

( 1996 - ÖSS )

ABBASİLER DÖNEMİ

* Abbasi Devleti, Hz. Muhammed'in amcası Abbas'ın

torunlarından Ebu'l Abbas tarafından 750 tarihinde kuruldu.

* Abbasi hükümdarları, Emeviler gibi Arap üstünlüğüne

dayalı bir devlet kurmadılar.

Uyarı: Ebu'l Abbas, siyasi birliği sağlarken yaptığı

çalışmalar yüzünden "Seffah" ( kan dökücü ) lakabını

almıştır.

* 754 yılında Abbasi Devleti'nin başkenti

……………………………………………………..'a taşındı.

* Abbasilerin en parlak dönemi ………………………….…

………………………………………………… zamanı oldu.

Uyarı : Binbir Gece Masalları'nda geçen Bağdat halifesi

Harun Reşit'tir. Binbir Gece Masalları'nda özellikle bu

dönemdeki İslam hazinesinin zenginliği vurgulanır.

* ……………………..…. Mezhebi bu dönemde ortaya çıktı.

Bu mezhepte amaç dinsel sorunların akıl yolu ile

çözülmesidir.

Uyarı: Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey,

Büveyhoğullarının baskısından Abbasi halifeliğini

kurtarmıştır. 1055 yılından itibaren İslam dünyasının siyasi

gücü Selçuklulara geçmiş, dini yetkiler ise Abbasi

Halifesinde kalmıştır. ( İlk laiklik uygulamasıdır. )

* Bu dönemde Antik Çağ Yunan eserleri

…………………………………………...………'ya çevrildi.

Uyarı: Arap-İslam Devleti kültür ve sanat alanında

dışarıdan ( Helenizm'den ) en çok bu dönemde etkilenmiştir.

Arap kültürü fethedilen yerlerin kültürlerinden etkilenmiştir.

* Bizans sınırlarında "………………….………….." denilen

Türk ordugahları kurdurdu.

Not: Avasım kentlerinin oluşturulma nedeni; İslam

dünyasına karşı Bizans saldırılarını kırmaktır.

Uyarı: Türklerin sınır boylarında, yerleşim yerlerinden uzak

bölgelerde Emir'ül Ümera görevi verilerek merkezden

uzaklaştırılmasının ve ordugâhlarda toplanmasının

nedenleri savaşçı özelliklerini kaybetmelerini önlemek ve

merkezde tehlike oluşturmalarını engellemekti. Bunun için

SAMARRA ( Semarra ) adı verilen şehir kuruldu.

* Devlete bağlı Tavaif-i Mülk'ler bağımsızlıklarını ilan etti.

Bunlar;

a) Kuzey Afrika’da; İdrisiler, Ağlebiler, Fatimiler,

b) Mısır’da; Tolunoğulları, İhşitler, Eyyübiler ve

Memluklular,

c) İran’da; Tahiriler, Saffariler,

d) Maveraünnehir’de; Samanoğulları,

e) Güney İran-Irak’ta; Büveyhoğulları’dır.

Soru: Emevilerden sonra İslam Devleti’nde başa geçen

Abbasiler, VIII. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar hüküm

sürmüşlerdir.

Aşağıdaki devletlerden hangisi, Abbasilerle çağdaş

bir devlet değildir?

A) Doğu Roma İmparatorluğu B) Sasaniler

C) Büyük Selçuklu Devleti D) Hazarlar

E) Gazneliler

( 15.06.2013 – LYS )

Abbasi Devleti'nin Yıkılma Nedenleri

a) Abbasi Devleti, Mu'tasım'ın ölümü ile zayıfladı ve

Moğolların Bağdat'ı istilası ile yıkıldı.

b) Selçukluların yıkılması ile koruyucuları ortadan kalktı.

46

c) Şiilerin ve Emevilerin olumsuz çalışmalarından zarar

gördü.

d) Zayıflama döneminde fetihlerin durgun geçmesi

nedeniyle ekonomi zayıfladı.

e) Moğol Hükümdarı Hülagu'nun Bağdat'ı istilası ile Abbasi

Devleti ortadan kalktı.

Soru: Abbasilerde Halife Mutasım’dan sonra devlet

yönetiminde Türklerin etkisi giderek artmış, Türk

komutanlar istediklerini halife yapmaya, istemediklerini

indirmeye başlamış ve bu komutanlar bazı eyaletleri de

kendi aralarında paylaşmıştır.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisini gösterdiği

savunulabilir?

A) Siyasal birliğin çözüldüğünü

B) Saltanat sisteminin dikkate alındığını

C) Türklerin Abbasiler Döneminde İslamiyet’i kabul

ettiklerini

D) Mutasım Döneminde sınırların çok genişlediğini

E) Abbasilerin kendilerinden önceki devletlerin etkisinde

kaldığını

( 14.06.2009 – ÖSS )

ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ

* Abdurrahman bin Muaviye tarafından

……………………...……. merkez olmak üzere 756 yılında

kuruldu.

* Endülüs Emevi Devleti askeri alanda değil,

……………..………. ve …………..…… alanında ileri gitti.

* En parlak dönemini III. ………...………………….………

zamanında yaşadı.

* Endülüs Emevileri zamanında yapılan

…………………………..……. Medresesi dünyanın en ünlü

medresesidir.

Endülüs Emevi Devleti

Uyarı: Bu medrese Avrupa Üniversiteleri'nin temelini

oluşturmuştur. Buradan eski Yunan ve Roma dönemine ait

eserler hakkında da Avrupa'ya ilk bilgiler yayılmıştır.

BENİ AHMER DEVLETİ

* Endülüs Emevi Devleti'nin yıkılmasından sonra,

…………………………...….. merkez olmak üzere kuruldu.

* ……………………………….. Sarayı gibi büyük eserlerle

mimaride ilerledi.

Soru: İslam Devleti’nde Hz. Muhammet’ten sonra devlet

başkanı olan kişiye halife sanı verilmiştir. Ancak Dört Halife

Dönemi’nin ardından halifenin dinî ve siyasi otoritesi, İslam

dünyasının tümünde kabul görmemiştir.

Buna, İslam tarihinde görülen,

I. Emevi halifelerinin güttüğü Arap milliyetçiliği siyasetine

karşı tepkilerin ortaya çıkması,

II. Abbasiler, Fatımiler ve Endülüs Emevilerinde olmak

üzere aynı anda üç halifenin olması,

III. Dört Halife Dönemi’nde Kur’an-ı Kerim’in kitap hâline

getirilmesi ve çoğaltılması

durumlarından hangilerinin kanıt olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

( 01.04.2012 – YGS )

İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI

a) Devlet Yönetimi:

* İslamiyet’in kurulduğu ilk yıllarda, devlet başkanı

………………………………………………………..… idi.

* Hz. Muhammed'den sonra devlet başkanlığı görevi için

………………………………………………………. seçildi.

* Hz. …………………………...…….. döneminde sınırların

genişlemesi ile devlet yapısında yenilikler yapılarak vali ve

kadılar atanmaya başlandı.

* Devlet hazinesi olarak bilinen BEYTÜL MAL oluşturuldu.

* Emeviler Dönemi'nde halifelik ……………………………

……………………………………….…… geçmeye başladı.

Uyarı : Hz. Muhammed'in ölümünden sonra ilk dört halife

( Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali ) ………………...……….

belirlenmiştir.

b) Ordu

* Sınırların genişlemesi ile ordu önem kazanmaya başladı.

* Hz. Muhammed ve Hz. Ebubekir döneminde düzenli bir

İslam ordusu yoktu.

* İslam Devleti'nde, eli silah tutan her erkek asker olarak

kabul edilirdi.

47

* İlk düzenli İslam ordusu Hz. …….……. devrinde kuruldu.

* Abbasiler devrinde, Türkler ve diğer milletler İslam

ordusunda görev almaya başladı.

* Hz. Osman devrinde ilk defa …………..………... kuruldu.

c) Sosyal Hayat

* Sosyal hayata dair düzenlemeler ………………………….

……………..'den alınırdı.

* İslamiyet’te insanlar arasında fark olmamasına rağmen,

Emeviler Dönemi'nde Araplar kendilerini diğer uluslardan

üstün görmüşlerdi. Arap olmayan Müslümanlar ise

……………………………………..... olarak adlandırılmıştı.

d) Ekonomik Hayat

* Ekonomi daha çok tarım, hayvancılık, ticaret ve el

zanaatlarına dayalıydı.

Uyarı: Abbasiler Dönemi'nde el zanaatları ile uğraşanlar,

FÜTÜVVET BİRLİKLERİ denilen meslek örgütleri

oluşturmuşlardır. Selçuklulardaki Ahilik ve Osmanlıdaki

Lonca Teşkilatlarına benzer.

* En çok ticaretin yapıldığı devlet Bizans idi.

Devlete ait gelir kaynakları:

1. Savaş ganimetlerinin beşte biri

2. Gayrimüslimlerden alınan Haraç

3. Müslümanlardan alınan Öşür

4. Gayrimüslimlerden alınan Cizye

5. Maden, tuz, gümrük gelirleri

e) Dil ve Edebiyat

* İslamiyet'te dil ve edebiyatın kaynağı …………………

……………………………………………………...……'dir.

* Arapça, Emevi halifesi …………………………….………

zamanında resmi dil olarak kabul edildi.

* İslamiyet'ten önce, sözlü edebiyat gelişmişken, Hz.

Muhammed'in hayatını yeni nesillere aktarmak amacıyla

yazılı edebiyata da önem verildi.

* Düşünce hayatı Abbasiler ile birlikte gelişmiştir.

f) Bilim

* İslam medeniyetlerinde bilim; …………………. bilimler

ve ……………………..... bilimler olmak üzere ikiye ayrılır.

Not: Araplarda açılan ilk medrese Abbasiler döneminde

açılan BEYT’ÜL HİKME’dir. ( 835 )

* İslam bilimlerinin temeli …………………………...……...

…………………………………………………………...'dir.

* ………………………….… : Kur'an-ı Kerim'in ayetlerinin

yorumlanması bilimidir.

* ……………………………..: Hz. Muhammed'in söylediği

sözler ve yaptığı işlerin bütününe denir. Hadis biliminin

önde gelenlerinden biri Sahih-i Buhari'nin yazarı İmam

Buhari'dir.

* ………………………... : İslam hukukudur. Temeli

Kur'an-ı Kerim'dir.

* ………………………..….: İslam felsefesidir. Farabi’ye

ikinci öğretmen anlamında “…………………..…..

……………………………………..…..” unvanı verilmiştir.

Ünlü İslam bilginlerinden başlıcaları; Razi, İbn-i Cemşit,

Farabi, İbn-i Sina, İbn-i Rüşt, Biruni, Taberi, Mesud-i, İbnül

Esir ve İbn-i Haldun'dur.

Soru: İslam dünyasının ünlü bilginlerinden İbn-i Sina'nın

“Kanun” adlı eseri Batılılar tarafından on beş defa Latinceye

çevrilerek tıp öğretiminde kullanılmıştır.

Bu durum aşağıdaki genellemelerden hangisini

doğrulamaz?

A) İslam dini, bilimsel gelişmelere açıktır.

B) Pozitif bilimlerde İslam bilginlerinin de hizmetleri vardır.

C) Tıp alanında da İslam bilgini yetişmiştir.

D) Pozitif bilimler İslamiyet'le birlikte doğmuştur.

E) Batı dünyası İslam bilginlerinden yararlanmıştır.

( 1995 - ÖSS )

g) Sanat

* İslamiyet'in yayılması ile İslam sanatında …………..……,

………………… ve …………… sanatlarının etkisi görüldü.

* İslam sanatı denince akla ilk gelen,

……………………………………………………………dir.

Uyarı: En önemli mimari eserler arasında; Ömer Camii, El

Ezher Camii, İbn-i Tulun Camii, El Hamra Sarayı ve

Kurtuba Camii sayılabilir.

Not: Başlangıçta özgün bir Arap mimarisi yoktu. Fakat yeni

fethedilen ülkelerin kültürleri, hem de İslamiyet’e giren

bütün milletlerin katkısı ile mimari gelişmiştir. Ulusal kültür

ve coğrafi özellikler sanat eserleri üzerinde etkilidir.

48

Kurtuba Camii içinden bir görünüm

Elhamra Sarayından bir görünüm

Farabi

Soru: İslamiyet’in ilk yıllarında Arapların özgün bir

mimarileri yokken, giderek mimaride belirgin bir Arap

sanatı ve üslubu doğmuştur.

Bu kültürel gelişmeyi sağlayan başlıca etken

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çok tanrılı dinler B) Eski Arap uygarlığı

C) Arap - Çin ilişkileri D) Hellen uygarlığı

E) Fethedilen ülkelerin kültürleri

( 1986 - ÖSS )

* El sanatlarında; oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık, hat ve

tezhip sanatları oldukça gelişti.

Soru: Arap harflerinin güçlü bir estetikle yansıtıldığı İslami

sanat dalıdır. Örneklerine sadece kitaplarda değil kitabe,

seramik kaplar, madenî eşyalar ve mimari öğeler üzerinde de

rastlanmaktadır. Ahmet Karahisari ve Hafız Osman bu

sanatın Türk tarihindeki önemli temsilcileridir.

Yukarıda hakkında çeşitli bilgiler verilen ve Türk-

İslam kültüründe değerli örnekleri bulunan sanat dalı,

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tezhip B) Minyatür C) Hat D) Çini E) Heykel

( 15.06.2013 – LYS )

Soru: Garip Öğretmen tarih dersinde; “ En eski ırklardan

olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde

göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile

örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya

çıkmasında etkili olmuştur.” demiştir.

Garip Öğretmenin söylediklerine göre, Arap toplumu

için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) İnşaatçılığın temel geçim kaynağı olduğu

B) Çok tanrı inancının yaygın olarak görüldüğü

C) Barışçıl bir hayat tarzının olduğu

D) Kadına çok değer verildiği

E) Konar-göçer yaşam tarzının olduğu

Soru: İslam dünyasının ünlü bilginlerinden İbn-i Sina'nın

“Kanun” adlı eseri Batılılar tarafından on beş defa Latinceye

çevrilerek tıp öğretiminde kullanılmıştır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) İslam dininde tıp ilminin yeri yoktur.

B) İbn-i Sina’ın eseri İngilizceye çevrilmiştir.

C) Tıp alanında da İslam bilgini yetişmemiştir.

D) İslam dünyasında tıpla ilgili eserler verilmiştir.

E) Batı dünyası İslam bilginlerinden yararlanmamıştır.

49

İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI TESTİ

1. En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu

İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam

tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının

ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Bu durumun, Arap toplumu için aşağıdakilerden

hangisine neden olduğu savunulamaz?

A) Hayvancılığın temel geçim kaynağı olmasına

B) Tek tanrı inancının yaygın olarak görülmesine

C) Kabileler arası savaşların yaşanmasına

D) Kadının toplumdaki yerinin sınırlı olmasına

E) Arap yarımadasında siyasi birliğin kurulamamasına

2. Hz. Muhammed Dönemi'nde yapılan Bedir Savaşı'nın

sonucunda;

I. Müslümanlar müşrikleri mağlup etmiştir.

II. Ganimet paylaşımı için belli kurallar konulmuştur.

III. Şam ticaret yolu Müslümanların eline geçmiştir.

Bu sonuçlar askeri, ekonomik ve hukuki alanlarla

ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak

gruplanmıştır?

Askeri Ekonomik Hukuki

A) I II III

B) II I III

C) I III II

D) II III I

E) III I II

3. – Hz. Osman Dönemi'nde Kıbrıs'a sefer düzenlenmiş,

Antalya açıklarında Bizans ile yapılan ilk deniz savaşı

kazanılmıştır.

– Muaviye Dönemi'nde İstanbul iki kez kuşatılmıştır.

Bu iki duruma bakarak, aşağıdakilerden hangisine

ulaşılabilir?

A) Akdeniz'de İslam Devleti'nin egemenliği sağlanmıştır.

B) Bizans'ın İstanbul dışında toprağı kalmamıştır.

C) İslam Devleti, Emeviler Dönemi'nde en geniş sınırlara

ulaşmıştır.

D) Türkler İslam donanmasında görev almışlardır.

E) Müslümanlar denizcilikte ileri gitmişlerdir.

4. İslam - Arap devletinde yaşanan;

- Hz. Muhammed döneminde Mekke'nin fethedilmesi,

- Hz. Ebubekir döneminde zekât vermeyenler üzerine sefer

düzenlenmesi,

gibi gelişmelerin ortak amacı olarak

aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?

A) Ticaret imkânlarını artırmak

B) Siyasi ve dini birliği sağlamak

C) Vergileri artırmak

D) İslam ordularının taarruz gücüne ulaştığını göstermek

E) Dostluk ilişkilerini geliştirmek

5. I. Medine'deki Yahudilerle Vatandaşlık Sözleşmesi'nin

imzalanarak sözleşmeye uymayanların Medine'den

çıkartılması

II. İslamiyet’i kabul eden bölgelere zekât toplamaları için

memurların gönderilmesi

III. Mekkelilerle 628 yılında Hudeybiye Barışı'nın yapılması

Hicret'ten sonra gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerin

hangileri, İslam Devleti'nin kurulduğun ve diğer

kavimler tarafından kabul edildiğini kanıtlar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

6. Hz. Ömer dönemine kadar davalara halifeler bakarken bu

dönemden sonra adli işlere bakmak için kadılar

görevlendirilmiştir.

Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılabilir?

A) Devlet hazinesinin yükü hafifletilmek istenmiştir.

B) Yargı yönetimden bağımsız hale gelmiştir.

C) İslamiyet'in evrensel bir din haline gelmesi

amaçlanmıştır.

D) Halife olaylara taraflı yaklaşmıştır.

E) Halifenin dünyevi yetkileri elinden alınmıştır.

7. İslam Kültür ve Uygarlığının bilgi birikimi Endülüs

Emevi medreselerinde yetişen Avrupalı öğrencilerce kendi

ülkelerine taşınmıştır. Birçok eser Arapçadan Latinceye

çevrilmiş böylece Avrupa'da XV. ve XVI. yüzyılda ortaya

çıkacak Rönesans hareketine zemin hazırlanmıştır.

Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılamaz?

A) İslam uygarlığı Avrupa bilimine kaynaklık etmiştir.

B) İslam devletlerinde bilimsel çalışmalar yapılmıştır.

C) Rönesans hareketi İslam Medeniyetini temel almıştır.

D) Endülüs medreselerinde Müslüman olmayan öğrencilerde

eğitim görmüştür.

E) İslam kültür uygarlığında zamanla bilim dili Latince

olmuştur.

8. Hz. Ebubekir Dönemi'nde yalancı peygamberlerle

mücadele edilmiş, zekât vermek istemeyen kabileler yeniden

kontrol altına alınarak, Hz. Muhammed Döneminde kurulan

İslam Devletinin dağılmasının önüne geçilmiştir.

Bu bilgilere göre Hz. Ebubekir dönemiyle ilgili

aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Yeni kurumların meydana getirildiği

B) Devletin yıkılma tehlikesi geçirdiği

C) Peygamberlik unsurundan faydalanmak isteyenlerin

ortaya çıktığı

D) İç karışıklar yaşandığı

E) Bazı kabilelerin eski kuralları terk etmek istemediği

50

SINAVA ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?

Cümle---İfade

D

Y

a) Kavimler Göçünün sonucunda

Avrupa’nın sosyal ve siyasi yapısı

değişmiştir.

b) Kök Türkler İslamiyet’i kabul

etmemişlerdir.

c) Issık gölü civarında Asya Hun Devleti’ne

bağlı olarak yaşayan, zaman içinde Ural-

Altay dağlarına yerleşen, Sibirya’ya adlarını

veren Başkurtlardır.

d) Hz. Ali döneminde yapılan Yermük Savaşı

ile İran fethedildi.

e) İstanbul’u kuşatan ilk Türk Devleti

Avarlardır.

2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da

kelime gruplarını tamamlayınız?

a) İslamiyet, Hıristiyanlık ve Museviliğin yayıldığı, hoşgörü

ve barışın olduğu ülke ……………………. …………....’dır.

b) Hicretten sonra Medine’ye göçle gelen Müslümanlara

………………………………………………………... denir.

c) Orhun Abidelerini yazan kişi …………………..…………

………………………………………………………...…’dir.

d) Emeviler Döneminde Müslümanların Avrupa’daki

ilerleyişi ……………………………………………………

…………………………………………..…… ile durmuştur.

e) Medine İslam Devleti ……………….……………………

Olayı sonucunda kuruldu.

3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz?

(Parantez içine yazınız)

( ) 1. Peçenekler A) Hz. Ömer

( ) 2. Mete Han B) Müslümanların hukuksal anlamda

tanınması

( ) 3. Beytül Mal C) Margos Antlaşması

( ) 4. Avrupa Hun Dev. D) Asya Hun Devleti

( ) 5. Hudeybiye Barış Ant. E) Bizans’ta paralı

Askerler

4. Kuranı Kerim hangi halife döneminde çoğaltılarak

eyaletlere gönderildi?

……………………………………………………………...

5. Uygurlarda hanedan dışından olanların da hükümdar

olabilme hakkı vardı. Ancak bu konuda hükümdarın

seçilmesine kurultay karar verirdi.

Yalnızca bu bilgiden hangi sonuç çıkarılabilir?

A) Kurultayın toplanması hükümdarın isteği ile olur.

B) Kurultayın toplanması belirli zamanlarda olmaktadır.

C) Kurultayın geniş yetkileri vardır.

D) Tahta geçebilmek için mutlaka hükümdarın çocuğu

olmak zorunludur.

E) Kurultayın tek görevi hükümdarın seçimi yapmaktır.

6. Hz. Muhammed döneminde yapılan Mute Seferi’nin

önemini yazınız?

7. Orhun Abidelerinin Türk Tarihi açısından önemini

yazınız?

8. Kavimler Göçü'nden sonra Avrupa'ya giden Hunlar

göçebe yaşantılarını sürdürmüştür. Hunlar ele geçirdikleri

bölge halkı ile birlikte yaşamış, bu nedenle kavimler

arasında kültür alış-verişi olmuştur. Atilla'nın sarayında

yabancı görevliler de bulunuyordu. Bu görevliler yüksek

mevkilere kadar çıkabiliyorlardı. Türkçeden başka Latin ve

Germen dilleri de konuşulmakta idi.

Yukarıdaki bilgilerden hangi sonuç çıkarılabilir?

A) Hunlar geniş bölgelere egemen olamamıştır.

B) Avrupa Hunlarında veraset kavgaları görülmemiştir.

C) Hunlar Avrupa kültüründen etkilenmeye başlamıştır.

D) Hunlar yerleşik hayata uyum sağlayamamıştır.

E) Hunlar başarılı savaşlar yapmıştır.

9. “ MEDENİ ” ne demektir? Kısaca açıklayınız?

10. Arapça, yazı dili olarak başlangıçta çok dar bir sahada

kullanılıyordu. Çok geçmeden Arapça eski sınırlarından

taşarak başka ülkelere yayıldı. Bu dilin konuşulduğu

bölgeler çok genişledi.

Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi

gösterilebilir?

A) İslamiyet’i benimseyenlerin sayısının artması

B) Arap edebiyatının gelişmesi

C) Halifeliğin saltanat şeklinde sürdürülmesi

D) Arapça gramerinin yazılması

E) Tarih alanında çalışmaların başlaması

51

11. Hz. Muhammed’in peygamberliğine inanan, ilk

Müslümanları yazınız?

a)

b)

c)

d)

12. Kerbela Olayının önemini yazınız?

13. I. Medine'deki Yahudilerle Vatandaşlık

Sözleşmesinin imzalanarak sözleşmeye uymayanların

Medine'den çıkartılması

II. İslamiyet’i kabul eden bölgelere zekât toplamaları

için memurların gönderilmesi

III. Mekkelilerle 628 yılında Hudeybiye Barışı'nın

yapılması,

Hicret'ten sonra gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerin

hangileri, İslam Devleti'nin kurulduğun ve diğer kavimler

tarafından kabul edildiğini kanıtlar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

14. Hasan Hoca tarih dersinde; “ En eski ırklardan olan

Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde

göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile

örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya

çıkmasında etkili olmuştur.” demiştir.

Hasan Hoca’nın söylediklerine göre, Arap toplumu için

aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz?

A) Hayvancılığın temel geçim kaynağı olmasına

B) Tek tanrı inancının yaygın olarak görülmesine

C) Kabileler arası savaşların yaşanmasına

D) Kadının toplumdaki yerinin sınırlı olmasına

E)Arap yarımadasında siyasi birliğin kurulamamasına

15. Garip Hoca tarih dersinde; “ Uygurların yaşamlarıyla

ilgili bilgiler edindiğimiz Karabalgasun Yazıtı’nda, “ vahşi

ve kana bulanmış olan bu ülkenin, sebzeyle beslenen bir

ülke haline geldiği, insanları öldürmek yerine iyilik

yapmanın teşvik edildiği bir yer haline geldiği …” ifadeleri

yer almaktadır.” demiştir.

Garip Hoca’nın söylediklerine göre, yazıtta verilen

bilgilerde, Uygurlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi

vurgulanmamıştır?

A) Tarımla uğraştıkları

B) Önceleri savaşçı bir yapıya oldukları

C) Zamanla iyilik tohumlarının atıldığı

D) Yaşamlarını yazıya döktüklerini

E) Sosyal yaşamlarında büyük değişiklikler olduğu

16. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyunu yazınız?

17. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?

Cümle---İfade

D

Y

a) Orhun Abideleri Uygurlar döneminde

meydana getirilmiştir.

b) Dört Halife döneminden sonra kurulan

Emeviler Devleti ile Abbasiler aynı dönemde

yaşamışlardır.

c) Kerbela Olayı, Emevilerde Yezid

zamanında meydana gelmiştir.

d) Hz. Ömer Döneminde yapılan Ecnadeyn

Savaşı ile Suriye yolu açılmıştır.

e) Boris Han ile birlikte Hristiyanlığı kabul

eden ve zamanla Slavlaşan devlet İtil

Bulgarlarıdır.

18. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da

kelime gruplarını tamamlayınız?

a) Abbasiler Döneminde açılan ilim merkezine

……………………………………….……………….. denir.

b) İslam tarihinde İslamiyet’ten önceki dönem,

……………………………………………………... olarak

adlandırılır.

c) Kendi adına para bastıran ilk Türk Hükümdarı

……………………………………………………...……’dır.

d) Orhun Abidelerini Danimarkalı bilgin …………

……………………………………………………………...

tarafından 1893 yılında okundu.

e) Hicretten sonra Mekke’den gelenlere yardım eden

Medinelilere …………….……………………………. denir.

19. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla

eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız)

( ) 1. Karluklular A) Müslümanların son

savunma savaşı

( ) 2. Ukaz B) İlk Müslüman Türk

Topluluğu

( ) 3. Samarra C) Panayır

( ) 4. Kırgızlar D) Abbasilerde oluşturulan

Türk kenti

( ) 5. Hendek Savaşı E) Manas Destanı

V.ÜNİTE: TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

52

1. KONU: TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULU

* Türkler ilk defa Müslümanlarla Hz. ………………..……..

zamanında karşılaştı.

* İran'ın fethinin tamamlanması ile Türklerle Müslümanlar

komşu durumuna geldi.

Soru: Türklerin İslamiyet’i Kabul Etmesini Kolaylaştıran

Sebepleri Yazınız?

a) Abbasilerin hoşgörülü politikaları

b) Kurban kesme, cennet-cehennem inancının benzemesi

c) Gök Tanrı ile Allah inancının benzemesi

d) Fetih ile Cihat-Gaza anlayışının benzemesi

e) İbadetin temiz olan her yerde yapılabilmesi

Soru: Türklerin İslamiyet’e Hizmetleri Nelerdir?

a) İslamiyet’i Bizans, Haçlı ve Moğol tehlikesine karşı

korudular.

b) Bâtınilikle mücadele ettiler.

c) Bilim, sanat ve edebiyat alanında İslam uygarlığına

katkıda bulundular.

d) Hindistan, Afganistan, Pakistan, Balkanlar, Anadolu ve

Bangladeş’te İslam’ı yaydılar.

e) Arapçadan geliştirilen Nesih, Sülüs, Divanı ve Siyakat

yazıları ortaya çıktı.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin İslam dünyasına

olan katkılarından biri değildir?

A) Abbasiler Dönemi’nde devletin Bizans’a karşı korunması

B) Gazneliler Dönemi’nde İslamiyet’in Hindistan’a kadar

yayılması

C) Endülüs Emevileri Dönemi’nde İslamiyet’in İspanya’da

yayılması

D) Anadolu Selçukluları Dönemi’nde Haçlılara karşı

başarılar elde edilmesi

E) Büyük Selçuklular Dönemi’nde İslamiyet’in Anadolu’da

yayılması

( 17.06.2012 – LYS )

Talas Savaşı

Nedeni: Çinliler ve Arapların Orta Asya'yı denetim altına

almak istemeleri.

* Abbasiler; Karluk, Yağma ve Çiğil Türklerinin yardımı ile

751 yılında Talas Savaşında Çinlileri yendi.

Sonuçları:

a) Orta Asya, Çinlileşmekten kurtuldu.

b) Türkler, İslamiyet'i kabul etmeye başladı.

c) Kâğıt, matbaa, barut, pusula gibi Çinlilerin geliştirdiği

aletler, Müslümanlar tarafından öğrenilmeye başlandı.

Soru: Çinlilerle Araplar arasında yapılan Talaş Savası’nın

dünya kültür tarihi açısından en önemli sonucu

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Batı Türkistan’ın Çin baskısından kurtulması

B) Karlukların bağımsız devlet olmaları

C) Türk - Arap mücadelesinin sona ermesi

D) Kâğıt üretiminin Çin'in dışında da yaygınlaşması

E) Türklerin İslam dinini yakından tanımaları

( 1990 – ÖSS )

2. KONU: İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

KARAHANLILAR

Karahanlılar

* Merkez …………………………..…….. olmak üzere, 840

yılında Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kuruldu.

* Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı …………………..…..

………………..…. ………………..……… …………....'dır.

* 920 yılında ……………….…… ………………….…. Han

zamanında İslamiyet'i kabul ettiler.

Uyarı: Karahanlılar, İslamiyet'i resmi dini olarak kabul

eden ilk Türk devletidir. Bu devlet Türk kültürü ile İslam

değerlerinin sentezini yapmıştır.

Soru: Türk - İslam uygarlığında aşağıdakilerden

hangisinin yasaklanması, oymacılık, kakmacılık ve

nakkaşlık gibi süsleme sanatlarının gelişmesinde etkili

olmuştur?

A) Yazı (hat) sanatı B) Duvar çiniciliği

C) Resim ve heykelcilik D) Figürlü plastik sanatı

E) Minyatür sanatı ( 1986 – ÖSS )

53

* Türklerin yaşadığı topraklar üzerinde kurulan bir devlet

olduğu için …………………….……. resmi dil olarak kabul

ettiler.

* Ticareti geliştirmek için ……………………….…………..

( RİBAT ) yapmışlardır.

* 1042 yılında, Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar

olmak üzere ikiye ayrıldılar.

* Türk-İslam edebiyatının ilk örneklerini vermişlerdir.

Bunlar;

a) Kutadgu Bilig ( Mutluluk Veren Bilgi ) : İslami Türk

edebiyatının ilk örneği olarak kabul edilir. ……….…………

………….… …………………………... tarafından Uygurca

yazılmıştır. Türk örf, adet, gelenek ve göreneklere göre ideal

bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi

verir.

Uyarı: Bu tür eserlere SİYASETNAME denir.

Soru: Karahanlılar Döneminde fermanlarda kullanıldığı

bilinen ve Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonraki ilk

edebi eser olan Kutadgu Bilig’in de yazıldığı alfabe

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Göktürk B) Sogd C) Uygur

D) Kiril E) Arap

( 17.06.2012 – LYS )

b) Divan-ı Lügat-it Türk: …………………………...………

………………………………… tarafından yazılarak Abbasi

halifesine sunuldu. Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil

olduğunu kanıtlamak ve Araplara Türkçe öğretmek amacı ile

Türkçe-Arapça bir sözlüktür.

c) Divan-ı Hikmet: ………………..….. ……………………

………………………...…….. tarafından yazıldı. İslamiyet’i

tasavvufi olarak anlatan Türkçe eserdir.

d) Atabet-ül Hakayık:……………..…… …………..………

……………………… tarafından yazılan ahlak kitabıdır.

Uyarı: İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen; Türkçeyi resmi

dil ilan etmeleri, Uygur alfabelerini kullanmaları, Türkçenin

Arapçaya üstünlüğünü kanıtlamak için sözlük oluşturmaları,

Türk örf ve adetlerine göre bir devlet yönetimini anlatan

eser yazmaları Türklük özelliklerinin korunmasına önem

verdiklerini gösterir.

Soru: İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletlerinden biri

olan Karahanlılarda; hükümdarlık halife tarafından tasdik

edilmiş, ülkede halife adına hutbe okutulup para

bastırılmıştır. Böyle olmakla birlikte İslamiyet öncesi

yönetim gelenekleri de büyük ölçüde devam ettirilmiştir.

Buna göre, Karahanlılar,

I. İslamiyet’i kendi kültürleriyle kaynaştıran bir siyasi yapı

oluşturmuşlardır.

II. Din ve devlet işlerini birbirinden ayırmışlardır.

III. Arap kültürünü bütünüyle benimsemişlerdir.

yargılarından hangilerinin doğru olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

( 01.04.2012 – YGS )

GAZNELİLER

Gazneliler

* Merkez ……………………...…. olmak üzere, 963 yılında

Alp Tekin tarafından kuruldu.

* Gazneliler, en parlak devrini, ünlü hükümdarları

………………..…… ……………..…. zamanında yaşamıştı.

Uyarı: Gazneli Mahmut, İslamiyet’in koruyuculuğunu yapan

ilk Türk hükümdarı olmuştur. Tarihte sultan ve padişah

unvanını kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli Mahmut’tur.

* Gazneli Mahmut, Hindistan'a 25 yıl içerisinde toplam 17

kez sefer düzenledi.

Uyarı: Bu seferler sonucu İslamiyet, Hindistan'da yayıldı.

Bu durum ileride, bölgede kurulacak Türk-İslam Devletleri

için temel teşkil etti.

* Gazneliler döneminde ilk kez İran topraklarına yerleşildi.

* 1040 tarihinde Gazneliler, …………………………….…..

Savaşında Selçuklulara yenildi.

* Gazneliler, 1187 yılında Gurluların İsyanı sonunda yıkıldı.

54

Uyarı:

a) Şehname: İranlı şair ………………..………… tarafından

yazılmıştır. Türk-İran savaşlarını anlatan bu eser Gazneli

Mahmut’a sunulmuştur.

b) Tarih-i Yemini: ………….. ……..………..….. tarafından

yazılan bu eser Gazneli Mahmut dönemi olaylarını anlatır.

( Yemin: Gazneli Mahmut’un unvanı )

c) Asar-ı Bakiye: ……………...……….. tarafından yazıldı.

“Kalıcı Eserler” demektir.

Soru: 1025 yılında Karahanlılar ve Gazneliler

aşağıdakilerden hangisinin güçlenmesine karşı önlem

almayı kararlaştırmışlardır?

A) Abbasiler B) Selçuklular C) Bizanslılar

D) Tolunoğulları E) İhşitoğulları

( 17.06.2012 – LYS )

TOLUNOĞULLARI

Tolunoğulları ve İhşitler

* Mısır'da Abbasi halifesine bağlı olarak,

…………………..………. ……………………… tarafından

868 yılında kuruldu.

Uyarı: Mısır'da kurulan ilk Türk Devletidir.

İHŞİTLER

* Mısır'da, ……………..……… ……………..……………..

tarafından 935 yılında kuruldu.

Uyarı: Hicaz bölgesini ele geçiren ilk Türk devletidir.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ

* Selçuklular Oğuzların Üçoklar’a bağlı Deniz Han’ın Kınık

Boyu'na mensuptur. Boyun başı olan Dukak Bey'in ölümü

üzerine boyun başına ……………………….…… Bey geçti.

Kınık Boyu'nun Oğuz hükümdarı ile arası açılınca

……………….. Bölgesine göç etti. Kınık Boyu'nun başına

daha sonra …………….….. ve ………..….…. Beyler geçti.

Büyük Selçuklu Devleti

Not: Oğuz kelimesi boy anlamına gelen “OK” sözüne, çoğul

eki olan “UZ”’un eklenmesi ile meydana gelmiş olup,

boylar anlamına gelmektedir. Oğuzların İslamiyet’i kabul

edenlerine “……………………………..……………”, bunların

Anadolu’ya geldikten sonra göçebe hayatı devam

ettirenlerine ise “…………...…………………” adı verilmiştir.

* Tuğrul Bey, 1038'de …………………...………… Kenti'ni

merkez yaparak Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdu.

* Gazne Hükümdarı Sultan Mesut'u, 1040 tarihinde

…………………………………………… Savaşı'nda yendi.

* Abbas halifesinin yardım istemesi üzerine, 1051'de

Bağdat'a girdi. Abbasi halifesi bunun üzerine Tuğrul Bey’e

“………………………..... ve …………………………….

…………………..” unvanını vermiştir. İslam dünyasının

siyasi liderliği Selçuklulara geçmiştir.

Not: Selçuklularda Anadolu’ya ilk akın Çağrı Bey

tarafından gerçekleştirilen VASPURAGAN SEFERİ’dir.

3000 kişilik bir kuvvetle Van gölüne kadar gelmiştir.

Dönüşte Tuğrul Bey’e; “Öyle bir yurt keşfettim ki; iklimi

Horasan kadar güzel, ürünleri Hindistan kadar bol ve

çeşitli…” demiştir.

* Sultan ………………….…………………..…...…. Bizans

İmparatorluğu'na bağlı olan Kars'ı Ermenilerden aldı.

* Malazgirt'te karşılaşan iki ordu arasında, 1071 yılında

çıkan savaşta Bizanslılar yenildi. Böylece Bizans

İmparatorluğu'nun İslam dünyası üzerindeki olumsuz baskısı

sona erdi.

55

Uyarı: Malazgirt Meydan Muharebesi ile Anadolu’nun

kapıları Türklere açıldı. Anadolu'ya Türk yerleşimi hızlandı.

Uyarı: Alp Aslan’ın “Fethedilen yerler, fethedenin

malıdır.” anlayışı Anadolu Türk Beyliklerinin kurulmaya

başlamasına neden oldu.

Soru: Aşağıdakilerden hangisinin 1071’de yapılan

Malazgirt Savaşı’nın sonuçları arasında olduğu

savunulamaz?

A) Doğu-Batı arasındaki ticaret yolları değişmiştir.

B) Anadolu’nun kapısı Türklere açılmıştır.

C) Anadolu’da Türk beyliklerinin oluşumuna zemin

hazırlanmıştır.

D) İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı azalmıştır.

E) Haçlı seferlerinin başlamasında etkili olmuştur.

( 15.06.2013 – LYS )

* Melikşah Döneminde İran asıllı vezir NİZAM-ÜL MÜLK

devlet yönetiminde ona yardım etti.

Devletin sınırları;

a) Doğuda; Seyhun ırmağı,

b) Batıda; Akdeniz ve Marmara kıyıları,

c) Güneyde; Mısır ve Basra körfezine,

d) Kuzey’de; Kafkaslara kadar genişlemiştir.

* Alp Arslan döneminde başlayan Anadolu ve Suriye'nin

fethini tamamladı. Bu dönemde, ilk defa divan teşkilatı

kuruldu, ikta sistemi uygulandı. Vezir Nizamülmülk

"…………………………………………...." adlı eseri yazdı.

Dönemin sonlarına doğru "…………………………………"

mezhebi ortaya çıktı.

Soru: Nizamülmülk, Siyasetname adlı eserinde askerî ve

idari görevlilerin kendilerine verilen iktalarda sürekli

tutulmayıp belirli sürelerle değiştirilmesini önermiştir.

Nizamülmülk’ün bu önerisiyle,

I. ülkede feodal güçlerin ortaya çıkmasını önlemek,

II. ikta sahiplerinin halka baskı yapmasını engellemek,

III. tarım ürünü çeşitlerini artırmak

durumlarından hangilerini amaçladığı

savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

( 15.06.2013 – LYS )

* Batiniler, 1092 tarihinde ilk önce Nizamülmülk'ü daha

sonra da Melikşah'ı öldürdü. ……..……………………..…..

…………………….. 1118'de tahta geçti ve iç karışıklıklara

rağmen devlete eski gücünü kazandırmaya çalıştı.

* 1141 tarihinde Karahitaylarla yaptığı ………..……………

Savaşı'nda yenildi.

* 1157 yılında Sultan Sencer'in ölmesi üzerine Büyük

Selçuklu Devleti yıkıldı.

Soru: Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılış sebeplerini

yazınız?

a) Feodal yönetim, veraset sistemi ve taht kavgaları

b) Fatimiler ve Bâtınilik faaliyetleri

c) Haçlıların dolaylı etkisi

d) Türkmenlerin tepkisi

e) Abbasi halifelerinin siyasi güç için mücadele etmeleri

* Selçukluların Dağılışı aşağıdaki şekilde

gerçekleşmiştir;

I- Selçuklu Soyuna Mensup Olanlar;

a) Anadolu Selçukluları – İznik-Konya

b) Suriye Selçukluları – Şam

c) Irak Selçukluları – Hamedan

d) Kirman Selçukluları – İran

e) Horasan Selçukluları – Merv

II- Atabeylikler;

a) İldenizoğulları – Azerbaycan

b) Salgurlular – Şiraz

c) Börüler – Şam

d) Zengiler – Musul

e) Beğtekinler – Erbil

Yorumlar:

a) Karahanlılarda başlayan Türk – İslam kültür birleşimi bu

dönemde tamamlanmıştır.

b) Anadolu’nun kapıları açılarak, Anadolu’nun

Türkleşmesine zemin hazırlamışlardır.

c) İslam dünyasının liderliği bu dönemde Türklere geçmiş ve

Bizans’ın, Arap-İslam dünyası üzerindeki baskısı ortadan

kaldırılmıştır.

d) Bağdat’ta açtıkları Nizamiye Medreseleri ile dünya bilim

ve kültür tarihine önemli katkıda bulunmuşlardır.

56

Soru: Selçuklu sultanları, din ve ırk ayırımı gözetmeden

halka toprak dağıtarak boş araziyi değerlendirmeyi devletin

görevi saymışlardır.

Selçuklu Sultanlarının izledikleri bu politika,

öncelikle aşağıdakilerden hangisini sağlamaya

yöneliktir?

A) Vergi toplama düzenini B) Üretimde artışı

C) Ülkede asayişi D) Yönetimde sürekliliği

E) Toprak bütünlüğünün korunmasını

( 1995 - ÖSS )

Soru: Selçuklularda resmi yazışmalar Farsça idi.

Medreselerde eğitim Arapça yapılıyordu. Halk ve ordu

kesimi ise Türkçe konuşuyordu.

Bu durum, Selçuklularda aşağıdakilerden

hangisine neden olmuştur?

A) Ordudaki asker sayısının azalmasına

B)Yöneticiler ile halk arasındaki bağların güçlenmesine

C) Türk dilindeki gelişmenin yavaşlamasına

D) Yabancıların siyasal baskılarının önlenmesine

E) Yönetimde bilim adamlarının söz sahibi olmasına

( 1991 – ÖSS )

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklular

Dönemi’nin eğitim kurumudur?

A) İdadi B) Rüştiye C) Medrese

D) Darülfünun E) Enderun

( 15.06.2013 – LYS )

Soru: Büyük Selçuklular Dönemi’nde görülen aşağıdaki

gelişme ve olayların hangisinde, kurulan rasathanede gök

cisimlerinin gözlenmesinin etkisi olduğu savunulabilir?

A) Nizamiye Medresesinin açılmasında

B) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasında

C) Kudüs ve Şam’ın ele geçirilmesinde

D) Atabeylik uygulamasının başlamasında

E) Celâlî Takvimi’nin hazırlanmasında

( 17.06.2012 – LYS )

ÖN ASYA VE YAKIN DOĞU’DA KURULAN DİĞER

DEVLETLER

1. HARZEMŞAHLAR ( 1097 – 1231 )

* Aral gölünün güneyindeki Harzem bölgesinde kuruldu.

Not: Moğollara karşı mücadele eden ilk Türk Devleti’dir.

*Yassı Çimen Savaşı ile Anadolu Selçuklu Devletine

yenildiler.

Not: Anadolu Selçuklu ile Moğollar arasında tampon görevi

görürken; yıkılması ile Anadolu Moğol İstilasına açık hale

gelmiştir.

Harzemşahlar

2. FATİMİLER ( 909 – 1171 )

* Tunus merkezli kurulan bu devlet, İhşitlerin yıkılması ile

Mısır’a hâkim oldu.

* Soylarını Hz. Muhammed’in kızı ve Hz. Ali’nin eşi olan

Hz. Fatma’ya dayandırdıkları için, FATİMİLER adıyla

anılmışlardır.

* Şii mezhebini benimsemişlerdir. Şiiliği yaymak için

Mısır’da “DAR’ÜL HİKME” adlı medreseyi açmışlardır.

* Abbasi halifesini tanımamışlar, kendi hükümdarlarını

halife ilan etmişlerdir.

* Hasan Sabbah’ın kurduğu “BATİNİ” tarikatını

desteklediler.

* 1171 yılında Selahattin Eyyubi tarafından yıkıldı.

3. EYYUBİLER ( 1174 – 1250 )

Eyyubiler

* Selahattin Eyyubi Fatimi Devletine son vermiştir.

57

* 1187 yılında Hittin Savaşı ile Haçlıları mağlup etmiş ve

Kudüs’ü geri almıştır. Bunun üzerine III. Haçlı Seferi

başlamıştır.

* Ordusunda Kıpçak bozkırlarından getirdiği Türk

gençlerine de yer vermiştir. Bu ordu içerisinde görev yapan

Aybey, 1250’de Mısır’da Eyyubi egemenliğine son

vermiştir.

4. MEMLUKLER(1250 – 1517)

* Aybey tarafından 1250 yılında Eyyübileri yıkarak kuruldu.

* Sultanlar sülale yolu ile değil, seçimle başa gelirdi. Bütün

komutanların yönetime gelme hakkı vardır. Bundan dolayı

sık sık hükümdar değişikliği görüldü.

Yorum: Memluk Devletinin siyasi hayatı Osmanlılardan

daha kısa sürmesine rağmen, tahta çıkan hükümdar sayısı

Osmanlılardan fazla olmuştur.

* Türkçe resmi dildir. Türk kültürü Mısır’a hâkim oldu.

* Memluklu Devleti; Moğolları,

a) Ayn-ı Calut Savaşı(1260)

b) Elbistan Savaşı(1277)

c) Humus Savaşı(1282)

d) Merc-i Suffar Savaşı(1303)’nda yenerek,

Moğol istilasını durdurmuşlardır.

Not: Moğol istilasını durduran ilk Türk Devletidir.

* Osmanlı Devleti ile Fatih döneminden itibaren “Hicaz Su

Yolları Sorunu” yüzünden arası açılmıştır.

* Memluklular Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim

Döneminde 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarını

kaybetmişlerdir. Bu savaşlar sonrasında Memluklu Devleti

yıkılmış, halifelik Osmanlıya geçmiştir.

Not: Memluklu Devletinde Türkçe bilmek ayrıcalıktı. Oğuz

lehçesi ile yazılan eserler Kıpçak bozkırlarında, Suriye’de ve

Mısır’da okunmuştur. Böylece Türk kültürünün devamlılığı

sağlanmıştır.

Soru: Memluklar Devleti'nin siyasi varlığı Osmanlı

Devleti'nden daha kısa sürdüğü halde, Memluklarda tahta

geçen hükümdar sayısı Osmanlılardan daha çoktur.

Memluklarda hükümdar değişikliklerinin

Osmanlılardan daha fazla olmasının nedeni

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumun çeşitli etnik gruplardan oluşması

B) Her emirin sultan olma hakkına sahip olması

C) Türkçe bilenlerin imtiyazlı olması

D) Osmanlı Devleti'nden önce kurulması

E) Hükümdarlığın, halifenin onayına bağlı olması

( 1991 – ÖSS )

5. MOĞOL İMPARATORLUĞU(1196 – 1227)

* Karakurum merkez olmak üzere, CENGİZ unvanını alan

Temuçin tarafından kurulmuştur.

* Baskı ve şiddete dayanarak yayılmacı bir politika

izlemiştir.

* Moğolların batıya yönelmesi ile önlerinden kaçan Türkler

Anadolu’ya girmişlerdir. Bu durum Anadolu’nun Türk

yurdu olmasında etkili olmuştur.

* Cengiz Han’ın ölümü ile devlet olmak dörde ayrıldı:

a) Kubilay Hanlığı: Pekin merkez olmak üzere

Çin’de kuruldu.

b) Çağatay Hanlığı: Türkistan’da kuruldu.

c) İlhanlılar: Tebriz merkez olmak üzere İran’da

kuruldu. 1243 Kösedağ Savaşı’nı kazanarak

Anadolu’ya egemen oldular ve 1258 yılında Abbasi

Devleti’ni yıktılar.

d) Altın Orda Devleti : Karadeniz’in kuzeyinde

kuruldu. Timur’un saldırıları ile beş küçük hanlığa

bölündü;

- Ejder(Astırhan) Hanlığı

- Kazan Hanlığı

- Sibirya Hanlığı

- Nogay Hanlığı

- Kırım Hanlığı

Altın Orda Devletinin yıkılması ile kurulan hanlıklar

Yorum: Moğolların tarihteki olumsuz yönleri; Moğol İstilası

Türk-İslam dünyasında büyük olumsuzluk yaratmıştır.

Kösedağ Savaşı ile Anadolu’da siyasi birliği bozmuşlardır.

Bağdat gibi ilim ve kültür merkezlerini yakmışlardır.

Yorum: Moğolların tarihteki olumlu yönleri; Anadolu’nun

Türkleşmesi hızlanmış, Bâtıniliği çökertmişler, töreyi yazılı

hale getirmişler ( Cengiz Yasaları ) ve Uygurların etkisi ile

Türkleşmişlerdir.

58

6. TİMUR İMPARATORLUĞU (1369 – 1507)

* Çağatay Hanlığına son vererek Semerkant’ta

kurulmuşlardır.

* Altın Orda Devletini yıkması Çarlık Rusya’sının

güçlenmesine neden oldu.

* 1402 Ankara Savaşı ile Osmanlıları yenilgiye uğratması

Bizans’ın ömrünün uzamasına neden oldu.

* Çin Seferine çıktı ve öldü.

Not: Timur Devletinde bilim dili olarak Arapça

kullanılmasına rağmen Çağatay Türkçesi bu dönemde büyük

bir gelişme göstermiştir. Ali Şir Nevai’nin bu dönemde

yazdığı “ MUHAKEMET’ÜL LÜGATEYN ” adlı eserinde

Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu savunur.

Not: Timur’un Türk Dünyasına verdiği iki zarar?

a) Altın Orda Devletini yıkması ve Rusların tarih sahnesine

güçlü bir biçimde çıkması

b) Ankara Savaşında Osmanlıların Fetret Devrine girmesi

7. KARAKOYUNLULAR (1365 – 1469)

* Doğu Anadolu’da kuruldu.

* Bayram Hoca tarafından önce Erciş, sonra Tebriz merkez

olarak kuruldu.

* Azerbaycan’ın Türkleşmesinde etkili oldular.

* Akkoyunlular tarafından yıkıldılar.

8. AKKOYUNLULAR (1378 – 1502)

* Diyarbakır merkez olmak üzere Kara Yülük Osman Bey

tarafından kuruldu.

* En güçlü dönemlerini Uzun Hasan zamanında yaşadılar.

1473 yılında Osmanlı Devleti ile yaptıkları “OTLUKBELİ

SAVAŞI’nı” kaybedince çöküş başladı.

Not: Akkoyunlular ilk kez Dede Korkut Hikâyelerini yazılı

hale getirmişler ve ilk kez Kuran-ı Kerim’i Türkçeye

çevirmişlerdir.

Soru: Akkoyunlu Devleti’yle ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi doğrudur?

A) Trabzon Rum İmparatorluğu’na son vermiştir.

B) Timur Devleti’ne karşı Osmanlı Devleti’ni

desteklemiştir.

C) Timur Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır.

D) XV. yüzyılda kurulmuş olan Türkmen devletidir.

E) Osmanlı Devleti’ndeki Celâli Ayaklanmalarını

desteklemiştir.

( 15.06. 2013 – LYS )

9. SAFEVİLER (1502 – 1736)

* İran’da kurulmuş Şii Türk Devletidir.

* Kurucusu Şah İsmail’dir. Osmanlı ile mücadele

etmişlerdir.

* Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in 1514 Çaldıran

Savaşı’nda yenilgiye uğradılar.

10. BABÜR İMPARATORLUĞU(1526 – 1858)

Babür Devleti

* Timur’un soyundan gelen Babür Şah tarafından

Hindistan’da “AGRA” merkez olmak üzere kurulmuştur.

* Hindistan’da İslamiyet’in yerleşmesini sağladı.

* 1858 yılında İngiliz sömürgesi oldu.

* Günümüze “TAC MAHAL” adlı anıt mezar ve Babür

Şah’ın yazdığı “BABÜRNAME” adlı eser ulaşmıştır.

Not: Tac Mahal; Şah Cihan tarafından eşi Mümtaz

Mahal’in ölümü üzerine onun adına yaptırılmış olup,

yapımında Osmanlı mimarlarından Mehmet İsa’da

çalışmıştır.

Not: Türk Devletleri isimlerini;

a) Kuruldukları bölgelerden ( Gazneliler )

b) Kuruculardan ( Osmanlı – Selçuklu )

c) Devleti kuran etnik unsurlardan ( Avarlar )

d) Kuruldukları bölgelerdeki ırmaklardan ( İtil – Tuna )

almışlardır.

59

TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TESTİ

1. Büyük Selçuklu Sultanları'nın altın para bastırmış

olmaları;

I. devletin ekonomik yönden güçlü hale geldiği,

II. yapılan savaşlarda başarılı olunduğu,

III. tarıma gereken önemin verilmediği

durumlarından hangilerini doğrudan kanıtlar

niteliktedir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

2. Mısır'da yaklaşık üç yüz sene hüküm süren Memluk

Devleti tahtına 53 hükümdar geçerken, altı yüz sene yaşamış

Osmanlı Devleti tahtına 36 padişah geçmiştir.

Bu farklılığın ortaya çıkmasında, Memluk Devleti'nin

aşağıdaki özelliklerinden hangisi etkili olmuştur?

A) Ülkede birçok ulusun bir arada yaşaması

B) Sınırlarının Osmanlı Devleti kadar genişlememesi

C) Abbasi halifesinin siyasi işlere karışmasının engellenmesi

D) Mısır ve çevresinin korunmasında Osmanlı Devleti ile

mücadele edilmesi

E) Her komutanın Memluk tahtına geçme hakkının

olması

3. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı

beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı

çıkan uygulamalar yapmıştır.

Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak

gösterilebilir?

A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması

B) Anadolu Selçukluları'nın kendine ait para bastırması

C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları

D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına

alınması

E) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması

4. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede

kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi

kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler

de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil

Arapça, yazışma dili Farsça idi.

Aşağıdakilerden hangisi Gaznelilerdeki bu durumun bir

sonucudur?

A) Fetihlerin durması

B) Türk kültürünün yayılması

C) Moğol istilasının başlaması

D) Türk dilindeki gelişmelerin yavaşlaması

E) Türklerin İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenmesi

5. Gazne Devleti, Türkler tarafından kurulmasına rağmen

ülke içinde farklı etnik unsurlar bir arada bulunmuştur.

Gazneli yöneticiler bu unsurlar arasında toplumsal

bütünlüğü sağlayamamıştır.

Bu durumun sonucunun aşağıdakilerden hangisi

olduğu savunulabilir?

A) Merkezi yönetimin güçlü hale gelmesi

B) Diğer Türk-İslam devletleriyle savaşlar yapılması

C) Devletin kısa sürede yıkılması

D) Türk kültürünün korunamaması

E) Ortak bir kültür ortaya çıkması

6. Karahanlılar'da eğitim hizmetlerinin büyük kısmı vakıf

gelirleri ile yürütülmüş, ilk kez yapılan bir uygulamayla

öğrenciler medreselerde burslu olarak okutulmuştur. Ayrıca

hükümdarlar, dönemin üniversitesi sayılabilecek

medreselerin yönetimlerine müdahale etmemiştir.

Karahanlılar’daki eğitim anlayışı ile ilgili olarak

aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Eğitim harcamaları devlet hazinesine yük olmadan

karşılanmıştır.

B) Medreselerde özerk bir yönetim anlayışı vardır.

C) Öğrencilere eğitimleri için maddi destek verilmiştir.

D) Medreselerde yalnızca dini ilimler okutulmuştur.

E) Yöneticilerin medreselere karışması engellenmiştir.

7. İlk Türk-İslam devletlerindeki mahkemelerde kadıların

verdikleri karara itirazı olanların davaları üst mahkemede

görüşülmüştür. Ayrıca yöneticilerin kadılara baskı yapmaları

engellenmiştir.

Bu bilgiye bakarak, aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılamaz?

A) Adil kararlar alınmasına önem verilmiştir.

B) Üst mahkeme kurularak haksızlıklar giderilmeye

çalışılmıştır.

C) Yargının bağımsız olması hedeflenmiştir.

D) Kadıların seçimi ve ataması halkın görüşlerine görev

yapılmıştır.

E) Halka haklarını arama yolu açık tutulmuştur.

8. Türkler, İslamiyet'i kabul etmelerinin ardından

mezarlarını Orta Asya'daki Türkmen çadırlarına benzer

biçimde kubbeli olarak yapmışlardır. Kümbet denilen bu

mezar tipinden birçok örneğe Türklerin yaşadığı bölgelerde

rastlanmaktadır.

Bu bilgiye göre Türkler için,

I. Türkmen çadırına benzer mezarlar yapmışlardır.

II. Dini inançlarına ters düşen yapılar inşa etmişlerdir.

III. İslamiyet öncesi yaşam tarzının izleri mimaride

görülmektedir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

60

9. Türkler; Ön Asya'ya geldiklerinde karşılaştıkları

Müslümanların tevhit inancının, cihad anlayışının, toplumsal

değer yargılarının, Orta Asya Türklerinin inanç yapısı ve

kültürel değerleriyle uyuşması ve Abbasi Devletinin

hoşgörülü tutumu üzerine İslam dinini kabul etmişlerdir.

Bu bilgilerden hareketle, aşağıdakilerden hangisi

Türklerin İslam'a girişini kolaylaştıran etkenler

arasında gösterilemez?

A) Göktürk inancının İslamiyet'e benzemesi

B) Türk geleneklerinin İslam'a uygun olması

C) Türklerin Müslümanlar gibi fetih anlayışına sahip olması

D) Müslümanların hoşgörülü yaklaşması

E) Emeviler'in Mevali politikasını uygulaması

10. Türklerin Müslüman olmalarında Gök-Tanrı dini ile

İslamiyet arasındaki dini, askeri ve sosyal benzerlikler etkili

olmuştur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türklerin

İslamiyet'e girişini kolaylaştıran nedenlerden değildir?

A) Kurban kesme adetlerinin olması

B) Cihad anlayışı ile cihan hâkimiyeti düşüncesinin

benzeşmesi

C) Tek tanrı inancının olması

D) Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi

E) Türklerde ailenin kutsal sayılması

11. Mısır'da kurulan Tolunoğulları Müslümanlar ile

gayrimüslimlere eşit davranmış ve aralarında fark

gözetmeksizin her iki halka da eşit hizmet vermiştir.

Bu durum,

I. Müslüman olmayanlara ayrıcalık tanınması,

II. halk arasında birliğin sağlanması,

III. ülke sınırlarının hızla genişlemesi

gelişmelerinden hangilerine zemin hazırlamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

12. Büyük Selçuklu Devleti;

– Kısa sürede Anadolu'ya hâkim olmuş

– Birçok şehirde medreseler açmış

– Bizans ve Haçlı kuvvetleriyle mücadele etmiş

– Müslüman dünyasının koruyuculuğunu üslenmiştir.

Bu bilgilere göre, Selçuklularla ilgili aşağıda

verilenlerden hangisi söylenemez?

A) Eğitim faaliyetlerine önem verdiği

B) İlk Müslüman Türk devleti olduğu

C) Askeri güçlerinin kuvveti olduğu

D) Müslümanları Hıristiyanlara karşı koruduğu

E) Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulunduğu

13. İlk Türk-İslam devletlerinin siyasi yapılarına

bakıldığında merkeziyetçilikten uzak federatif bir yapı

görülmektedir.

Buna kanıt olarak,

I. devlet otoritesinin giderek zayıflaması

II. komutanlara kendi beyliklerini kurmaları için izin

verilmesi,

III. Halife adına hutbe okutulması

durumlarından hangileri gösterilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

14. İslamiyet’i kabul ettikten sonra Türk halkının yaşam

tarzına müdahale edilmemiştir. İslam Dini'ne ters

düşmeyecek bütün geleneklerin yaşatılmasına özen

gösterilmiştir.

Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan

hangilerine ulaşılamaz?

A) Türkler ulusal benliklerini korumuştur.

B) Müslüman olan devletlere karşı hoşgörülü bir siyaset

uygulanmıştır.

C) Türkler eski gelenekleriyle yeni dinlerini

bütünleştirmiştir.

D) İslam’a aykırı gelenekleri sürdürenler cezalandırılmıştır.

E) Eski gelenek ve adetler yeni dinle birlikte yaşatılmaya

devam edilmiştir.

15. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı

beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı

çıkan uygulamalar yapmıştır.

Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt

olarak gösterilebilir?

A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması

B) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması

C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları

D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına

alınması

E) Anadolu Selçuklu Sultanlarının kendi adlarına hutbe

okutması

16. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede

kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi

kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler

de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil

Arapça, yazışma dili Farsça idi.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Karahanlıların resmi dili Türkçe’dir.

B) Gazneli Devleti çok ulusludur.

C) Gazneli Devletinde sarayda Türkçe konuşulur.

D) Gaznelilerde yazışma dili Farsçadır.

E) Karahanlılar çok uluslu bir bölgede kurulmuştur.

61

VI. ÜNİTE: TÜRKİYE TARİHİ

1. KONU: MALAZGİRT SAVAŞINDAN SONRA

ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK DEVLET VE

BEYLİKLERİ

İlk Beylikler

Soru: XIII yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol

baskısının zayıflaması üzerine, sınırlara yerleştirilmiş

Türkmen beyleri ve halk üzerindeki Selçuklu otoritesi de

zayıflamıştır.

Bu durum, aşağıdakilerden hangisine hız

kazandırmıştır?

A) Anadolu'da ticaretin gelişmesine

B) Bizans'ta entrikaların başlamasına

C) Anadolu'da nüfusun artmasına

D) Anadolu'daki karışıklıkların ortadan kalkmasına

E) Beyliklerin ortaya çıkmasına

( 1992 – ÖSS )

1. Danişmentliler

* Danişmentliler 1080 yılında

…………………...………….. merkez olmak üzere kuruldu.

* Kurucusu Melikşah'ın komutanlarından Danişmentoğlu

……………………….….. ……..…………………….....'dir.

Not: Anadolu’da kurulan ilk Türk Beylikleri arasında en

güçlü olanıdır. Kendi adına para bastıran ilk hükümdar

Danişment Ahmet Gazi’dir.

* Bizanslılara ve Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.

* Danişmentlilerin varlığına 1178 tarihinde Anadolu

Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan son vermiştir.

Not: Danişmentlilerden Kayseri Ulu Cami ve

Danişmentname kalmıştır. Ayrıca Yağıbasan Medresesi

dönemin en önemli eğitim kurumlarındandır.

Soru: Malazgirt Savaşı’ndan sonra merkezi Sivas olmak

üzere Orta Anadolu’da kurulan ve dönemin önemli eğitim

kurumlarından biri olan Niksar’daki Yağıbasan

Medresesini kuran beylik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Mengücekliler

D) Artuklular E) Hamitoğulları

( 17.06.2012 – LYS )

2. Saltuklular

* Saltuklular, 1072'de ……………………….…….. merkez

olmak üzere kurulmuştur.

* Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından ……..………….

…………………………………………………....…….. 'tur.

* Haçlılar ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir.

* Saltukluların varlığına 1202'de Anadolu Selçuklu

hükümdarı Rükneddin Süleyman Şah son vermiştir.

Önemi: Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliğidir.

Not: Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç Kümbetler,

Mama Hatun Türbesi günümüze gelen önemli eserlerdir.

3. Mengücekliler

* Mengücekliler, 1080 tarihinde ………………………….

merkez olmak üzere kurulmuştur.

* Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından

………………………………….………………….. Gazi'dir.

* Gürcülere ve Rumlara karşı mücadele etmişlerdir.

* Mengüceklerin varlığına 1228 tarihinde Anadolu Selçuklu

Hükümdarı Alaaddin Keykubat son vermiştir.

Not: Muvaffakuddin Abdüllatif; tıp, fizik ve felsefe

alanlarında eserler vermiştir.

Not: Ulu Cami önemli eserdir.

4. Artuklular

* Artuklular, 1102'de …………………., ……………….….

ve ………………………………...… civarında kurulmuştur.

* Bu beyliğin …………………...…………….. kolu 1102'de

Diyarbakır'da kurulmuştur ve 1231'de Eyyubiler tarafından

yıkılmıştır.

* Diğer kolu olan ……………………….…….. kolu 1112'de

Harput'ta kurulmuştur ve 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti

tarafından yıkılmıştır.

62

* Diğer bir kolu olan ……………………………… kolu ise,

1108'de Mardin'de kurulmuştur ve 1409'da Karakoyunlular

tarafından yıkılmıştır.

Not: Haberleşme, denge kurma ve ayarlama ilmi

sibernetiğin kurucusu El-Cezeri bu beyliktedir. Su saatleri,

kendiliğinden kesilip akan fıskiye, müzik aletleri, tulumbalar

ve şifreli kilitler yapmıştır.

Not: Malabadi Köprüsü, Hatuniye, Semanin, Şehidiye ve

Hüsamiye medreseleri bu döneme ait eserlerdir.

5. Çaka Beyliği

* Çaka Bey Devleti 1081 tarihinde ………...…………….'de

kurulmuştur.

* Kurucusu ………………………………………… Bey'dir.

Uyarı: İlk denizci Türk devletidir. Çaka Bey ilk Türk

denizcisidir.

* Beyliğin kurucusu Çaka Bey, İstanbul'u kuşatmak

isteyince, Bizans'ın kışkırtmaları sonucu I. Kılıç Arslan

tarafından öldürülmüştür.

Soru: Anadolu Türk Beyliklerinin genel özelliklerini

yazınız?

a) Malazgirt Savaşından sonra kuruldular.

b) Çoğu Anadolu Selçuklu hâkimiyetine girdi.

c) Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptılar.

d) Anadolu’da kültür ve sanat eseri bıraktılar.

e) Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını

sağladılar.

2. KONU: TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU

DEVLETİ

Anadolu Selçuklu Devleti

* Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah tarafından Anadolu

hükümdarlığına tayin edilen Kutalmış oğlu

………………..………………..……… Şah tarafından 1077

tarihinde kuruldu.

* Büyük Selçuklulara bağlı olan bu devletin başkenti

…………………………………………………..………. idi.

* 1077 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurdu.

* İlk önce Konya, Afyon, Kütahya'yı alarak İznik'e kadar

ilerledi.

Uyarı: Tarihte ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler

tarafından kontrol altına alındı. Boğaz'dan geçen

gemilerden gümrük alınmıştır.

* 1086 yılında yapılan Habur Savaşı'nda Suriye Selçuklu

hükümdarı Tutuş’a yenildi ve öldü.

* Melikşah'ın ölümü üzerine tahta geçen Berkyaruk,

Süleyman Şah'ın oğlu I. Kılıç Arslan'ı 1092'de Anadolu

hükümdarlığına tayin etti.

* 1096 yılında başlayan I. ………………… Seferi'nde, İznik

ve Batı Anadolu Bizanslılara verildi.

Uyarı: Bu durum Bizans'ın işine gelmiş, Türklere karşı

savunmayı bırakıp taarruza geçmiştir.

* I. Kılıç Arslan, 1107 tarihinde Büyük Selçuklularla yaptığı

savaşta Habur Irmağı'nda boğularak öldü.

Uyarı: İznik 'in kaybedilmesi üzerine devletin merkezi

Konya'ya taşınmıştır. Bu durum Türklerin Batı'ya ilerleyişini

bir süre engellemiştir.

* I. Mesut 1116 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin

başına geçti.

* Bir süre Danişmentlilere bağlı olarak hareket etmek

zorunda kaldı.

* 1147 tarihinde II. Haçlı Seferi başladı. Haçlılar bozguna

uğratıldı.

* Sultan I. Mesut 1155 tarihinde vefat etti.

Uyarı: Anadolu’daki ilk bayındırlık ve kurumlaşma

hareketleri bu dönemde başlamıştır.

* I. Mesut'un 1155 tarihinde ölümü üzerine oğlu II. Kılıç

Arslan başa geçti.

* 1176 tarihinde …………………………..……. Savaşında

Bizanslılar bozguna uğratıldı.

63

Uyarı: Bir daha Anadolu için "Türklerin işgali altındaki

ülke" deyimi kullanılmadı. Türklerin Anadolu'ya yerleşmesi

kesinleşti.

* 1178 tarihinde Danişmentliler Beyliği'ne son verildi.

* II. Kılıç Arslan, 1192 yılında öldü. Selçuklu tahtına

Gıyaseddin Keyhüsrev geçti.

* Rükneddin Süleyman, 1192 tarihinde tahta geçen

Gıyaseddin Keyhüsrev'i tanımayarak, 1196 tarihinde başa

geçti.

* Bizans'ı vergiye bağladı, Çukurova Ermenilerini

Torosların güneyine çekilmeye zorladı.

* Saltuklu Beyliği'ne son verdi. Süleyman Şah, 1204

tarihinde öldü.

Uyarı: Bu tarihten itibaren Anadolu Selçukluları

Gürcülerle komşu oldu.

* Süleyman Şah'ın 1204 yılında ölümü üzerine tahta

Gıyaseddin Keyhüsrev yeniden geçti.

* Karadeniz seferi sonunda …………………..………. Rum

Devleti'ni yendi.

* Akdeniz seferi sonunda …………………………………'yı

aldı.

Uyarı: Anadolu Selçukluları ilk kez Akdeniz'e indi. Antalya

ithalat ve ihracat yapılan yer haline geldi. Ticareti

geliştirmek amacıyla Venedik'le ilk defa ticaret anlaşması

yaptı.

* Gıyaseddin Keyhüsrev 1211 tarihinde öldü.

* I. İzzeddin Keykavus, Trabzon Rum İmparatorluğu'nu

yenerek ………………………………………..…..'u fethetti.

Uyarı: Böylece Anadolu Selçukluları ilk defa Karadeniz'e

ulaştı.

* Kıbrıs Krallığı ve Venedik Cumhuriyeti ile ticaret

antlaşmaları imzaladı.

* İzzettin Keykavus'un 1220 yılında ölümü üzerine Alaaddin

Keykubat tahta geçti.

* Kırım'a bir donanma göndererek Kırım'ın

………………………………...………… Limanı'nı fethetti.

Soru: "Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve Osmanlı

İmparatorluğu’nun Yükselme Dönemi'nde Anadolu'daki

zanaatkarlar "lonca" denilen zanaat gruplarına ayrılarak

yöneticilerini kendileri seçmişlerdir."

Bu durum, aşağıdakilerden hangisini gösteren bir

kanıt olabilir?

A) Loncaların ticari alanda basarılı olduklarını

B) Devletin zanaatkarları desteklediğini

C) Halkın çoğunluğunun zanaatkar olduğunu

D) Zanaatkarlar arasında dayanışma olduğunu

E) El sanatlarının Anadolu'da başlıca gelir kaynağı olduğunu

( 1985 - ÖSS )

Uyarı: Anadolu Selçuklu Devleti böylece ilk deniz aşırı

sefer yapmış oldu. Karadeniz ticareti tam güvenliğe kavuştu.

* 1228'de Mengücek Beyliğine son verdi.

* 1230 tarihinde Yassı Çimen Savaşı'nda

……………………………………………………..… yendi.

Uyarı: Bu savaşın tek olumsuz yönü Anadolu'yu Moğol

istilasına açık hale getirmesidir. Bunun nedeni

Harezmşahların Anadolu Selçukluları ile Moğollar arasında

tampon bölge olmasıdır. Bu tampon bölge ortadan kalkınca

Anadolu Moğollarla komşu oldu.

Soru: Anadolu Selçuklu Devleti döneminde İtalyan, Fransız,

İranlı, Suriyeli ve Yahudilerden bazı gruplar Antalya,

Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlere, bazı Türkler ise

Kıbrıs, Suriye ve Kırım’a yerleşmişlerdi.

Bu durumun başlıca nedeni aşağıdaki alanlardan

hangisinde görülen gelişmelerdir?

A) Ticaret B) Savunma C) Eğitim

D) Mimari E) Tarım

( 1988 - ÖSS )

* I. Alaaddin Keykubat 1237 yılında bir ziyafet esnasında

zehirlenerek öldü. Alaaddin Keykubat'ın ölümü üzerine oğlu

II. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti.

* Asya'da başlayan Moğol istilası birçok Türkmen boyunun

Anadolu'ya göç etmesine neden oldu.

* …………..…….. ………………………, ( BABAİLER )

1240 tarihinde devlete karşı ayaklandı.

Not: Babailer ayaklanması; Anadolu’da çıkan ilk dini

nitelikli ayaklanmadır.

* 1242 yılında Moğollar, Anadolu'ya girdi.

* 1243 yılında ………….................................…. Savaşı'nda

Selçuklular yenildi.

64

* II. Gıyaseddin'in ölümü üzerine Rükneddin Kılıç Aslan

tahta geçti.

Uyarı: Memluk hükümdarı BAYBARS Anadolu'yu Moğol

baskısından kurtarmak için Anadolu'ya gelerek Moğolları

yenilgiye uğrattı.

HAÇLI SEFERLERİ

Haçlı Şövalyesi

Haçlı Seferleri

1096 yılında başlayan 1270 yılına kadar devam eden

Hıristiyan dünyasının İslam alemi üzerine yaptığı seferlere

………………..…………. ……………….………….. denir.

Soru: Voltaire “Eğer ki biri, dünya üzerinde olup biteni

anlamak istiyorsa önce bütün sanatların beşiği, Batı’nın her

şeyini borçlu olduğu Doğu’ya bakmalıdır.” demiştir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu duruma bir örnek olarak

gösterilebilir?

A) Talas Savaşı’nın ardından Türkler arasında İslamiyet’in

yayılması

B) Avrupa’da kralların papalara karşı güçlenmesi

C) Anadolu Selçuklularındaki ikta sisteminin Osmanlılar

tarafından geliştirilerek timar sistemi adıyla uygulanması

D) Haçlı Seferleriyle, İslam dünyasından birçok buluşun

Avrupa’ya taşınması

E) İngiltere’de İki Gül Savaşı sonrasında feodalitenin

zayıflayarak mutlakiyet rejiminin ortaya çıkması.

( 17.06.2012 – LYS )

Soru: Haçlı Seferlerinin Sebeplerini yazınız?

a) Dini Sebepleri:

* Hıristiyanlığı yayma düşüncesi.

* Kutsal yerleri geri alma düşüncesi.

* Kluni tarikatının çalışmaları.

b) Siyasi Sebepleri:

* Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’daki Türk ilerleyişi

karşısında Bizans’ın yardım isteği.

* Fatımilerin Haçlıları davet etmesi.

* Kralların yetkilerini artırmak istemesi

* Avrupalıların Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve

Akdeniz’den uzaklaştırmak istemeleri

c) Ekonomik Sebepleri:

* Derebeylerin yeni topraklar elde etmek istemesi

*Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde bulunması.

*Doğunun zenginliklerine ulaşma isteği

d) Sosyal Sebepleri:

* Papa’nın siyasi etkinliğini artırmak için halkı

tahrik etmesi.

* Şövalyelerin ve bazı prenslerin macera aramaları

I. HAÇLI SEFERİ (1096) :

* Papa ve Keşiş Piyer, Avrupa’da büyük ordular

oluşturmuşlardır.

* İlk gelen Haçlılar I. Kılıçarslan tarafından imha edilmiş.

Daha sonra gelen Haçlılar Bizans’la bir antlaşma yaparak

Anadolu’ya geçmişler, İznik’i alarak yollarına devam

etmişlerdir.

* I. Kılıçarslan’ın vur kaç taktiğiyle çok büyük kayıplar

vermelerine rağmen Urfa, Antakya ve Kudüs’ü ele

geçirmişler, buralarda birer derebeylik kurmuşlardır. İznik’i

kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti’nin başkenti

…………………………………………...……….. olmuştur.

Not: Bu seferle Batı Anadolu’daki siyasi üstünlük Bizans’ın

eline geçmiştir.

Not: I. Haçlı Seferi amacına ulaşan tek seferdir.

Not: Derebeylik rejimi Ortadoğu’ya taşınmıştır.

65

II. HAÇLI SEFERİ (1147-1149) :

* Urfa’nın 1144’te Zengiler tarafından geri alınması II.

Haçlı Seferi’ne sebep olmuştur.

* Alman Kralı III. Kontrat ve Fransa Kralı VII. Lui

komutasındaki Haçlılar, Danişmentlerden yardım alan I.

Mesut ile yaptıkları savaşta büyük bir bozguna uğramıştır.

Böylece sefer başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Not: II. Haçlı Seferi’nden sonra Haçlılar daha çok deniz

yolunu tercih etmişlerdir.

Not: Haçlılar vasıtasıyla Anadolu’yu geri alamayacağını

anlayan Bizans kendi ordularıyla bunu gerçekleştirmek

istemişse de başarılı olamamıştır.

( 1176 Miryokefalon Savaşı )

III. HAÇLI SEFERİ (1189 – 1192) :

* Selahattin Eyyubi’nin 1187 – Hıttin Savaşı’yla Kudüs’ü

Haçlılar’dan geri alması üzerine İngiltere Kralı Aslan

Yürekli Rişar, Fransa Kralı Flip Ogüst ve Alman Kralı

Frederik Barbaros’un da katıldığı yeni bir sefer

düzenlenmiştir.

* İngiliz ve Fransızlar deniz yoluyla Kudüs önlerine gelmiş,

Almanlar ise Anadolu’dan geçmek istemiş, II. Kılıçarslan’ın

çocukları arasındaki taht kavgalarından faydalanarak ve

antlaşmaya uymayarak Konya’yı yağmalamışlarsa da

krallarının ölümüyle orduları dağılmıştır.

* Selahattin Eyyubi ile uzun süre mücadele eden Haçlılar

başarılı olamayarak geri dönmüşlerdir.

IV. HAÇLI SEFERİ (1200 - 1204) :

* Eyyubiler’in Filistin sahil şeridini haçlılardan temizlemesi

üzerine IV. Haçlı seferi düzenlenmiştir.

* İstanbul’da karışıklık çıktığını öğrenen Haçlılar yollarını

değiştirerek İstanbul’u ele geçirmişler ve bir Latin Krallığı

kurmuşlardır. İznik ve Trabzon’da da Rum İmparatorlukları

kurulmuştur.

Not: Seferin amacından saptığını gösterir.

HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI

a) Dini Sonuçlar:

* Kiliseye ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır.

* Hıristiyanlarca kutsal kabul edilen yerler, Müslümanların

elinde kaldı.

* Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasında ayrılıklar derinleşti.

b) Siyasi Sonuçlar:

*Skolâstik düşünce zayıflamaya başladı, Derebeylik rejimi

sarsılmıştır.

*Türklerin İslam dünyası içinde değeri artmıştır.

*Türkler ileri harekâtı kesintiye uğramıştır.

c) Ekonomik Sonuçları:

*Akdeniz limanları (Venedik ve Ceneviz, Marsilya gibi) ve

Akdeniz ticareti önem kazanmıştır.

*Venedik ve Ceneviz gibi İtalyan şehir devletleri Akdeniz

ticaretini ele geçirerek, zenginleşmişlerdir.

* Ticaretle uğraşan Burjuva Sınıfı ortaya çıktı.

*Anadolu, Suriye, Filistin, İstanbul gibi bölgeler harap

olmuştur.

d) Bilim Alanında Sonuçları:

*İslam dünyasındaki (doğudaki) teknik buluşlar (kâğıt,

matbaa, pusula, barut, dokuma, cam, deri işleme v.b.)

Avrupa’ya taşınmış, Avrupa’da kültür hayatı canlanmıştır.

*Bazı Müslüman âlimlerin eserleri (İbn-i Sina, Farabi) ve

antikide eserleri Avrupa’ya taşınmıştır.

*Avrupalılar İslam medeniyetini yakından tanımışlar,

önyargıları yıkılmıştır.

Haçlı Seferleri’nden etkilenen devletler: Anadolu Selçuklu

Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Eyyubiler, Zengiler,

Danişmentliler, Memlukler, Fatımiler, Bizans

Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Haçlılara karşı mücadele

eden Türk devlet ve beyliklerinden biri değildir?

A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Anadolu Selçukluları

D) Mardin Artukluları E) İhşitoğulları

( 15.06.2013 – LYS )

Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Ortaçağ’da kiliseyi temsil

eden Papalığın siyasal bir güç olduğuna kanıt olarak

gösterilemez?

A) Kendi hâkimiyetinde toprakları olması

B) Çok sayıda din adamı yetiştirmesi

C) Kralları aforoz etme yetkisinin bulunması

D) Haçlı Savaşlarını düzenlemesi

E) Krallara taç giydirmesi

( 1990 – ÖSS )

66

Soru: Avrupa toplumlarında-Katolik Kilisesi'ne bağlılık,

Haçlı Savaşlarından sonra eski gücünü kaybetmiştir.

Bu durum aşağıdakilerin hangisinde etkili

olmuştur?

A) Hıristiyanların Kudüs'ü kutsal yer saymasında

B) Feodal rejimlerin kurulmasında

C) Kavimlerin yer değiştirmesinde

D) Mezhep Savaşlarının sona ermesinde

E) Özgür düşünce ortamının oluşmasında

( 1993 - ÖSS )

Soru: Ortaçağ’da Avrupa toplumlarının soylular, rahipler,

burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara ayrılması

aşağıdakilerden hangisini göstermektedir?

A) Şehirli sınıfın ticaretle uğraştığını

B) Halk arasında eşitsizlik olduğunu

c)Din adamlarının yetkilerine göre sınıflara ayrıldığını

D) Halkın yasam düzeyinin yüksek olduğunu

E) Halk arasında belli mesleklere önem verildiğini

( 1993 – ÖSS )

Soru: Ortaçağ’da kurulan devletlerin birçoğunda

hükümdarlar egemenliklerini dine dayandırmışlar ve din

adamları devlet yönetiminde etkili olmuşlardır

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir

göstergesidir?

A) Laik olmayan devlet anlayışı B) Lonca sisteminin

C) Tutsaklık uygulamasının D) Feodal sistemin

E) Şehir devleti anlayışının

( 1994 – ÖSS )

Soru: Ortaçağ’ın sonlarına doğru Batı Avrupa’da toplumsal,

ekonomik, düşünsel, yönetsel alanlarda değişme ve

gelişmeler görülmüştür.

Bu değişme ve gelişmeler aşağıdakilerden

hangisinin bir sonucudur?

A) Toplumlara tek tanrılı dinlerin egemen olmaya

başlamasının

B) Şehir devletlerinin ortaya çıkmasının

C) Toplumların sınıflara ayrılmasının

D) Dünya görüsünün değişmesinin

E) İlk imparatorlukların kurulmaya başlamasının

( 1997 – ÖSS )

-

Soru: Anadolu Selçuklu Dönemi’yle ilgili olarak aşağıda

verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?

A) İlk altın para II. Kılıç Arslan Dönemi’nde bastırılmıştır.

B) Anadolu’daki ilk kervansaray II. Kılıç Arslan

Dönemi’nde yapılmıştır.

C) Gevher Nesibe Darüşşifası I. Gıyaseddin Keyhüsrev

Dönemi’nde açılmıştır.

D) Yazlık saray olarak kullanılan Kubadabat, Alaaddin

Keykubat Dönemi’nde yapılmıştır.

E) Türkçe resmî dil olarak Alaaddin Keykubat Dönemi’nde

kabul edilmiştir.

( 17.06.2012 – LYS )

MAGNA CARTA (BÜYÜK ŞART 1215)

* Aslan Yürekli Rişar’ın kardeşi Yurtsuz Jan İngiltere Kralı

olunca soyluların baskısıyla karşılaşmıştır. Bu baskı

neticesinde Magna Carta’yı (büyük şart) imzalamak zorunda

kalmıştır.

* İngiltere’de parlamentonun kurulmasına zemin

hazırlamıştır.

Not: Avrupa’da demokrasi çalışmalarının başlangıcıdır.

Not: İlk kez hükümdarın yetkilerinin sınırlandırılması

açısından Sened-i İttifak’a kanun üstünlüğünün kabul

edilmesi açısından Tanzimat Fermanı’na benzer.

Magna Carta

YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453)

* İngiltere kralının Fransız tahtına göz dikmesi sonucu

başlayan mücadeleler yaklaşık 100 yıl devam ettiği için bu

adı almıştır.

* 1346 Kresy Savaşı’nda İngilizler, Fransa’nın önemli bir

bölümünü ele geçirmişlerse de sonradan, Jan Dark’ın da

etkisiyle, Fransızların toparlanması üzerine mağlup

olmuşlardır.

Sonuçları :

a) Fransa galip gelerek topraklarını İngiliz işgalinden

kurtarmıştır.

b) Avrupa’da bir ülkenin sömürge altına alınamayacağı

anlaşılmıştır.

c) Top ilk kez 1346 Kresy Savaşı’nda İngilizler tarafından

kullanılmıştır.

d) Fransa’da milli duyguların gelişmesine sebep olmuştur.

e) İki büyük Avrupa ülkesinin mücadeleleri Osmanlı

Devleti’nin Balkanlarda daha rahat ilerlemesine ve Fetret

devrinde saldırıya uğramamasına sebep olmuştur.

f) İngiltere’de Çifte Gül adı verilen iç savaşlara neden

olmuştur. (1455-1485)

67

MÜSLÜMAN –TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE

UYGARLIK

1. Hükümdar ve Saray

* Devlet hanedanın ortak malı olarak kabul edilirdi.

* Bu durum hükümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına

sebep olur, devleti zayıflatırdı.

* Bazı Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar,

…………………………………...…………. sanını kullandı.

* İlk Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar tahta çıkınca

Abbasi halifelerinin onayını istedi.

SARAY TEŞKİLATI

1. Emir-i Alem: ………………………………….………….

……………………………………………………..………...

2. Emir-i Candar: …………………………………………..

…………………………………..…………………………...

3. Hacibü’l Hüccab: ………………………..……………...

…………………………………………………..…………...

4. Emir-i Çeşnigir: …………………………………………

…………………..…………………………………………...

5. Şerabdar-ı Has: ………………………………………….

……………………………………..………………………...

6. Serhenk: ……………………………………….…………

…………………………………………………………..…...

7. Emir-i Ahur: …………………….……………………….

………………………………………………..……………...

8. Emir-i Silahdar: …………………………………………

………………………...……………………………………..

9. Emir-i Meclis: ……………………….…………………...

……………………………………………………………….

2. Merkez Teşkilatı

* Hükümet, Divan-ı …………….. denilen Büyük Divan'dan

meydana gelirdi.

* Divanın başkanı hükümdardı.

* Selçuklular bu kurumu Abbasilerden almışlardır.

3. Taşra Teşkilatı

* Başkent dışındaki idari birimlere vilayet denirdi.

* Vilayetlerin başında şehzadeler veya vali statüsünde

naipler bulunurdu.

* Anadolu Selçuklularında üç tip vilayet bulunurdu.

* Meliklerin yönettiği vilayetler; bunlar hanedan tarafından

gönderilen meliklerin doğrudan hükümdara bağlı olduğu

vilayetlerdi.

* Divan Dairesi vilayetleri; yönetimi divana ait olan

vilayetlerdi.

* Bizans sınırında bulunan vilayetler; başında uç beyi

denilen sınır koruyucu beylerin bulunduğu vilayetlerdi.

4. Hukuk

* İslamiyet'in kabulü ile hukuk kuralları değişikliğe uğradı,

Türk töresi ile İslami kurallar bir sentez haline getirildi.

* Adli teşkilat; Şeri Yargı ve Örfi Yargı olmak üzere ikiye

ayrılırdı:

a) ………………………….………………. Yargı; kadıların

başkanlığındaki mahkemeler tarafından yürütülürdü.

b) ……………………………. Yargı; vergilere, askeriye ile,

ikta sahipleri ve ticarete ilişkin kanunlarla ilgilenirdi.

* Hükümdarların halkın şikâyetlerini dinlemek amacıyla

düzenlediği …………………...……. divanları da görülürdü.

68

* Askeri davalara ……………..…… askerler denilen kadılar

bakardı.

5. Ordu

* İlk Türk-İslam Devletleri'nde ordu Türkmenlerden

oluşurdu.

* Karahanlılarda ordu Hassa ordusu, Eyalet askerleri ve

Türkmen kuvvetleri olmak üzere üç bölüme ayrılmıştı.

* Selçuklularda, Karahanlılardan farklı olarak ikta askerleri,

bağlı devletlerin askerleri ve gönüllü askerler vardı.

* Hassa Ordusunda, askerlik için ayrılan çocuklar belirli

merkezlerde yetiştirilir, sultanlar Hassa Birliklerini burada

yetişen askerler arasından seçerlerdi.

* Eyalet askerleri; Şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki

askerlerdi.

* Türkmen birlikleri; Göçebe Türkmen boylarının savaş

anında orduya katılmaları ile oluşan birliklerdi.

6. Toprak Yönetimi

* Devlete ait ve miri arazi olarak adlandırılan topraklar

dört bölüme ayrılmıştı:

a) ……………..... arazi ; Geliri hükümdara ait olan arazilerdi.

b) ………………………. arazi; Gelirlerine göre önemli devlet

görevlilerine dağıtılan arazilerdi.

c) ……………………………. arazi; Başarılı devlet adamlarına

verilen arazi idi. Bu topraklara sahip olanlar toprak hakkında

her türlü tasarrufa sahipti.

d) ………………...………… arazi; İlmi ve sosyal kuruluşların

masraflarını karşılamak amacıyla bu kuruluşlara tahsis

edilen arazilerdi.

Uyarı: …………………..….. arazi; Müslüman olmayan halka

ait arazilerdi.

7. Din

* İslamiyet'in kabulünden sonra İslam dinini yaymak için

önemli çalışmalar yapmışlardı.

* İslamiyet'te ……………………..…….. denilen Müslüman

olmayan ülkelere yönelik savaşlar ile önemli fetihler

gerçekleştirmişlerdi.

* İslam dini ile İslamiyet’ten önceki kültürlerin birleşmesi

ile Babalik, ……………………………..…….., Ekberilik ve

……………………….. gibi çeşitli tarikatlar oluşturulmuştu.

* İslamiyet’i yaymak amacıyla eserler yazılmış, Kuran’ın

yayılması amacıyla çalışmalar yapılmıştı.

8. Ekonomik Hayat

* Tolunoğulları ve İhşitler, doğu ve batı ticaret yolları

arasında oldukları için ticarette oldukça gelişmişti.

* Eyyubiler ve Memlüklüler'de ise Mısır'la ticaret çok

gelişmişti.

* Memluklular döneminde Trablus, Şam, İskenderiye,

Dimyat, Yafa ve Akka önemli ticaret merkezleri haline

geldi.

* Ümit Burnu'nun bulunması ile bu ticaret merkezleri

önemini yitirdi.

* Gazneliler, Hindistan topraklarını ele geçirerek

ekonomilerini canlandırmıştı.

* Büyük Selçuklularda, Orta Asya ve Hindistan'dan gelen

ticaret yollarının geçmesi ülkeyi zengin bir hale getirmişti.

* Anadolu Selçuklu Devleti, ticaret yolları üzerinde yaptığı

vakıf kuruluşları, han ve kervansaraylarla ticari alanda

gelişmişti.

9. Sosyal Hayat

* Türk-İslam Devletleri'nde göçebe bir hayat görülmüş,

göçebecilikten dolayı hayvancılık gelişmişti.

69

* Yerleşik hayata geçildikçe köylerde oturanlar tarımla,

şehirlerde yaşayanlar ise ticaret ve el sanatlarıyla

uğraşmışlardı.

* Şehirlerde ticaretle uğraşanlar …………….…… teşkilatını

oluşturmuşlardı.

* Anadolu Selçukluları zamanında Türkler zengin ve mutlu

bir hayat sürmüşlerdir.

Soru: Anadolu Selçukluları Antalya, Alanya ve Sinop gibi

limanları ele geçirdikten sonra bu limanlarda Avrupalı

tüccarlara düşük gümrük tarifesi uygulamışlardır.

Anadolu Selçuklularındaki bu uygulamanın amacı

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticari ilişkileri geliştirmek

B) Avrupa’nın Türklere karsı birleşmesini önlemek

C) Avrupa'da nüfuz bölgeleri kurmak

D) Denizlerde üstünlük sağlamak

E) Anadolu'da siyasal birliği sağlamak

( 1991 - ÖSS )

Soru: Anadolu Selçuklu Devleti’nde hükümdarların

Keyhüsrev, Keykubat ve Keykavus gibi adlar

kullanmalarının aşağıdakilerden hangisini gösterdiği

savunulabilir?

A) İlk Türk devletlerine ait gelenekleri devam ettirdiklerini

B) Fars kültürünün etkisinde kaldıklarını

C) Anadolu’nun eski kültürlerinden etkilendiklerini

D) Arapça unvanları öne çıkardıklarını

E) Bizans’ın hükümdarlık unvanlarını kullandıklarını

( 24.03.2013 – YGS )

10. Bilim

* Türk İslam Devletleri'nde medreseler bilim merkezi idi.

* Büyük Selçuklu Devleti zamanında, dünyanın ilk

üniversitesi olarak kabul edilen …………………………….

Medresesi yapıldı.

* Medreselerde Kur'an, hadis, kelam, fıkıh, Arap dili ve

edebiyatı, matematik, mantık geometri ve tarih okutulurdu.

* Önemli bilim adamlarının başlıcaları; Farabi, Biruni, İbn-i

Türk, İbn-i Sina, Gazali, Ömer Hayyam'dır.

11. Sanat

* Türk-İslam devletlerindeki sanat eserlerinde

……………………………………………….… ağırlıkta idi.

* Türk-İslam Devletleri tarafından yapılan ve günümüzde

hala ayakta duran sanat eserlerinden bazıları şunlardır:

Tolunoğlu Camii, Baybars Camii, Mescid-i Cuma, Sultan

Sencer Türbesi, Alaaddin Camii, Burmalı Minare

Tolunuoğlu Camii

Ömer Hayyam üçgeni

70

SINAVA ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. 9 A sınıfı öğrencileri Tarih yazılısına çalışmaktadır.

-- Ayşe : Saltuklular Erzurum’da kurulmuştur.

-- Büşra : Mengücekliler Erzincan’da kurulmuştur.

-- Huriye : Çaka Beyliği İzmir’de kurulmuştur.

-- Gamze : Artuklular Şanlıurfa’da kurulmuştur.

-- Gizem : Danişmentliler Tokat ve Sivas’ta kurulmuştur.

Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliklerinin kurulduğu yeri

yanlış söyleyen öğrencimiz aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ayşe B) Büşra C) Huriye D) Gamze E) Gizem

2.

9 D sınıfında ders anlatan Garip Hoca, tahtaya

yukarıdaki yazıyı yazmıştır. Tahtada yazan bilgiye göre;

Garip Hoca başlığa ne yazmalıdır? Noktalı kısma yazınız.

3. KARAHANLILAR

ABBASİLER

ENDÜLÜS EMEVİLERİ

TOLUNOĞULLARI GAZNELİLER

BİZANS İMPARATORLUĞU

750 850 950 1050 1150 1250

MİLATTAN SONRA

Yukarıda verilen tarih şeridine göre Tolunoğulları ile

çağdaş olmayan devletleri yazınız?

a) ……………………………………………………….

b) …………………………………………………………

4.

9 C sınıfında ders anlatan Garip Hoca, tahtaya

yukarıdaki cevapları yazmıştır. Cevaplara göre; Garip

Hoca hangi soruyu sormuştur? Noktalı kısma yazınız.

5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?

Cümle---İfade

D

Y

a) Sinop Anadolu Selçuklularına başkentlik

etmiştir.

b) İldeniz oğullarının merkezi Azerbaycan’dır.

c) Divan-ı Hikmet’i, Ahmet Yesevi yazmıştır.

d) Malazgirt Savaşından sonra Anadolu

tamamen Türklerin eline geçti.

e) Talas Savaşında Bulgarlar, Araplara yardım

etmemişlerdir.

6. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da

kelime gruplarını aşağıda verilen kelimelerle tamamlayınız?

Harzemşahlar – Karahanlılar – Gazneliler – Konargöçerler

– Köylüler – İlhanlılar – Emiri Meclis, Serhenk,

Muvaffakuddin Abdüllatif, El Cezeri

a) Moğollar, ………………………….. Devletinin

yıkılmasına kadar Türkiye Selçuklularını merkezden

gönderdikleri valiler aracılığı ile yönettiler.

b) ……………………………………, başında Köy

Kethüdası bulunur. İkta sahipleri güvenliği sağlar. Devlete

ait toprağın işleticisi konumundadırlar.

c) ………… ………………………. Artuklularda Sibernetik

ilminin ilk kurucusudur.

d) ………………………. törenlerde ve sultanın

seyahatlerinde yol düzenini sağlar.

e) Alp Tigin ……………………….……………….

Devletinin kurucusudur.

7. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz?

(Parantez içine yazınız)

( ) 1. İnaloğulları A) Cehennem

( ) 2. Kudüs Latin Krallığı B) Maristan

( ) 3. Tamu C) I. Haçlı Seferi

( ) 4. Tolunoğulları D) Tuğrul Bey

( ) 5. Nişabur Medresesi E) Diyarbakır

8. Tolunoğulları Devletinin önemini yazınız?

B.SELÇUKLU DEV.

…………………………………..………………………..

Anadolu Selçuklu Devleti ile Bizans arasında 1176

yılında yapılmıştır. Bunun sonucunda Anadolu’nun

sonsuza dek Türk Yurdu kalacağı anlaşılmıştır. Bizans’ın

Türkleri Anadolu’dan atma ümidi bitmiştir.

Soru: …………………………….……………..…………

……………………………………………………………

……………………………………………………………?

Cevap:

a) Soyluların toprak elde etmek istemeleri

b) Doğunun zenginliklerini ele geçirmek istemeleri

c) Ticaret yollarını ele geçirme

71

9. Türklerin İslamiyet’e girişlerini kolaylaştıran sebepleri

yazınız?

a)

b)

10. Hürrem Sultan: “ Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman

Türk Devleti …………………..………” demiştir.

Yukarıda boşluk yere ne yazarsak; Hürrem Sultan doğru

söylemiş olacaktır?

11.

9 - B sınıfında ders anlatan Garip Hoca, tahtaya

yukarıdaki yazıyı yazmıştır. Tahtada yazan bilgiye göre;

Garip Hoca başlığa ne yazmalıdır? Noktalı kısma yazınız.

12. Türk tarihinde ilk kez “Sultan” unvanını kullanan

hükümdarın adını yazınız?

13. 1071 Malazgirt Meydan Muharebesinin önemini

yazınız?

14. Merhaba. Ben Ahmet. Bu yaz tatilinde Anadolu’da

kurulan ilk Türk Beyliklerinden kalan tarihi eserleri gezdim.

Bu eserler Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç

Kümbetler, Mama Hatun Türbesi. Aman Allahım ! Ne güzel

yerlerdi öyle… Mutlaka görmelisiniz…

Yukarıda verilen bilgilere göre; Ahmet bu yaz hangi

beylikten kalan eserleri gezmiştir? Yazınız.

………………………………………………….……………

………………………………………………….……………

15. Soru: Haçlı Seferlerinin bilim alanındaki sonuçlarını

söyleyiniz?

Ayşe Hayat standartları yükseldi.

Fatma Pusula, kâğıt, barut yapımı öğrenildi.

Hayriye Akdeniz limanları önem kazandı.

Hediye Dokuma, cam ve deri yapımı öğrenildi.

Teslime Kiliseye duyulan güven azaldı.

Yukarıda verilen soruyu, hangi öğrenciler doğru olarak

cevap vermişlerdir?

A) Yalnız Ayşe B) Yalnız Fatma C) Hediye ve Teslime

D) Fatma ve Hediye E) Ayşe, Fatma ve Hayriye

16. Bizans ile Büyük Selçuklu Devleti ile yapılan ilk önemli

savaşın adını yazınız?

17. İlhanlılar ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında yapılan

1243 Kösedağ Savaşının önemini yazınız?

18. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan ilk

Türk Beyliğinin adını yazınız?

19. İlk Türk Beyliklerinin genel özelliklerini yazınız?

a)

b)

20. “Alanya, Alâeddin Keykubat, Kış Mevsimi, Deniz Kıyısı,

Konya Şehri ” kelimelerini kullanarak bir paragraflık

anlamlı bir metin oluşturunuz?

…………………………...…………………………..

Bir önsözle sözlük kısmından meydana gelmiştir.

Türkçenin Arapçadan daha üstün olduğunu anlatır.

Türk Dünyası haritası bulunan eser, Türkçeden

Arapçaya sözlüktür.

72

TÜRKİYE TARİHİ TESTİ

1. Anadolu Selçuklu Devleti, Yassıçemen Savaşı'nda

kendileri için tampon bölge görevi yapan Harzemşah

Devleti'ni yenmiş, ancak bu zafer daha sonra devlet için

olumsuz sonuçlara neden olmuştur.

Sözü edilen bu olumsuz sonuç aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Selçukluların Doğu Anadolu'yu ele geçirmesi

B) Anadolu'daki Selçuklu gücünün artması

C) Anadolu'nun Moğol istilasına açık hale gelmesi

D) Anadolu'yu tehdit eden bir gücün mağlup edilmesi

E) Harzemşah Devleti'nin yıkılış sürecine girmesi

2. Anadolu Selçuklu Devleti'nde;

– Sinop, Alanya, Antalya limanları ele geçirilmiş, bu

bölgelere tersaneler yapılmıştır.

– Ülkenin çeşitli yerlerine hanlar ve kervansaraylar

inşa edilmiştir.

– Yabancı tüccarlardan düşük gümrük vergisi alınmıştır.

Bu uygulamaların aşağıdaki alanlardan hangisinde

gelişmeye neden olduğu savunulamaz?

A) Eğitim B) Ekonomi C) Mimari

D) Ticaret E) Ulaşım

3. Anadolu Selçukluları Moğolların hâkimiyeti altına

girdikten sonra Selçuklu paraları Moğolca basılmaya

başlanmıştır. Anadolu'da Moğol baskısının azalmasıyla

bağımsızlıklarını ilan eden Anadolu Beylikleri de kendi

paralarını kullanmaya başlamışlardır.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin kanıtı

olduğu savunulabilir?

A) Ticarete çok önem verildiğinin

B) Ekonominin siyasi yapıdan bağımsız olduğunun

C) Komşu ülkelerle ticaretin geliştirildiğinin

D) Paranın egemenlik sembolü olduğunun

E)Anadolu'daki ticaret yollarının önemini artırdığının

4. Anadolu Selçuklu Devleti'nde esnaf ve zanaatkarlar

arasında dayanışmayı sağlamak, üretilen malların kalitesini

kontrol etmek, fiyatını belirlemek ve mesleki eğitim vermek

amacıyla Ahi denilen esnaf teşkilatları kurulmuştur.

Buna göre Ahi teşkilatının ortaya çıkmasının,

I. tüketici haklarını korumak,

II. gayr-i müslimlerin üretim yapmasını sağlamak,

III. uluslararası ticarete katılmak

amaçlarından hangileriyle ilişkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

5. Anadolu Selçuklu Devleti'nde II. Kılıçarslan, babası I.

Mesut'un ölümü üzerine devlet tecrübesi kazanması için

gönderildiği Elbistan'dan Konya'ya gelmiş, kardeşleri ile

yaptığı taht mücadelesini kazanarak hükümdar olmuştur.

Bu bilgiye göre Anadolu Selçukluları'nın yönetim

anlayışı ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılamaz?

A) Devlet saltanatla yönetilmektedir.

B) İkili teşkilat anlayışı sürdürülmüştür.

C) Meliklerin eğitimine önem verilmiştir.

D)Ülkede hükümdar olma mücadeleleri yaşanmıştır.

E) Her meliğe tahta geçme hakkı tanınmıştır.

6. 1071 Malazgirt Zaferi'nin ardından Selçuklular

Anadolu'ya hakim olmuşlar, Türklerin yanında Hıristiyan ve

Musevilerin de bölgeye yerleşmelerine izin vermişler, onlara

kültürel ve ticari ayrıcalıklar tanımışlardır.

Bu durum Selçuklular için aşağıdakilerden hangisinin

göstergesidir?

A) Bizans'a karşı gayr-i müslimlerden yardım aldıklarının

B) Avrupalı devletlerin baskısından çekindiklerinin

C) Hıristiyan ve Musevileri yönetime ortak ettiklerinin

D) Hoşgörüye dayalı bir politika izlediklerinin

E) Gayr-i müslimlerden vergi almadıklarının

7. Anadolu Selçuklu Devleti'nde bir bölgenin yönetimine

tayin edilen meliklerin para bastırma ya da diğer devletlerle

antlaşma imzalama hakları yoktu.

Bu uygulamayla,

I. ülke bütünlüğünü korumak,

II. melikler arasındaki taht kavgalarını önlemek,

III. merkezi yönetimin otoritesini güçlendirmek

amaçlarından hangilerinin gerçekleştirilmek istendiği

savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

8. Türkiye Selçukluları Anadolu'ya hanlar ve kervansaraylar

inşa etmişler, yolların güvenliğini sağlamışlardır. Bunun

yanında köylüye ihtiyacı olan tohum ve toprağı ekip

biçmeleri için araçlar devlet tarafından verilmiş, köylüden

ürünün onda biri oranında vergi alınmıştır.

Bu bilgiye göre Selçuklular için;

I. Devlet tarım ve ticaretin gelişmesine katkı sağlamıştır.

II. Köylüye yapılan yardımlar, devletin vergi gelirlerinin

artmasına neden olmuştur.

III. Devletin sağladığı imkânlardan yalnızca Müslümanlar

yararlanmıştır.

yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

73

9. – Saltuklular Erzurum'da kervansaray, han ve camiler,

– Artuklular Diyarbakır ve Mardin'de camiler ve köprüler,

– Danişmentliler Amasya ile Kayseri'de cami ve kümbetler,

– Mengücekliler Sivas'ta kale, cami ve darüşşifalar inşa

etmişlerdir.

Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinin bu

özelliklerine bakılarak aşağıdakilerden hangisi

söylenemez?

A) Kuruldukları bölgelerde dini ve sivil mimariye

önem vermişlerdir.

B) Anadolu'ya Türk-İslam kimliğini kazandırmada etkili

olmuşlardır.

C) Kuruldukları bölgelerde imar faaliyetleri yürütmüşlerdir.

D) Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamaya çalışmışlardır.

E) Yerleştikleri bölgelere ulaşım ve ticaret ile ilgili

eserler yapmışlardır.

10. Kösedağ Savaşı'ndan sonra Anadolu'da Moğol istilası

başlamış, Anadolu Selçuklu sultanlarının güçleri iyice

azalmıştır. Türkmenler bunun üzerine Moğol baskısının

daha az olduğu batıya göç etmeye başlamışlardır.

Bu durumun aşağıdaki gelişmelerden hangisini

hızlandırdığı savunulabilir?

A) Halktan ağır vergilerin alınmasını

B) Anadolu'da Moğol kültürünün yayılmasını

C) Moğolların egemenlik alanını genişletmesini

D) Anadolu'da ticaretin gelişmesini

E) Batı Anadolu'nun Türkleşmesini

11. Selçuklu Sultanları ticaretlerini geliştirmek için,

I. kervansaray yapma,

II. yabancılardan düşük gümrük vergisi alma,

III. Antalya, Sinop ve Alanya liman kentlerini fethetme

çalışmalarından hangilerini yapmışlardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

12. Anadolu Selçuklu Devleti'nde hemen hemen tüm

hükümdarlar döneminde ticari önemi olan bölgeler

fethedilmiştir.

Bu durum göz önünde bulundurulduğunda

aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A)Ticaretin en önemli geçim kaynağı olduğu

B)Ticaretin geliştirmenin devlet politikası haline geldiği

C) Halkın çoğunluğunun göçebe olarak yaşadığı

D) Yerli üretimin çok fazla olduğu

E) Uluslar arası ticaretin canlandırılmak istendiği

13. I. Alaaddin Keykubad zamanında İpek Yolu'nun

Karadeniz'e açılan bir liman şehri olan Suğdak

fethedilmiştir. Bu gelişmeye bağlı olarak bu bölgede birçok

Rus prensliği ve Kıpçak beyleri de itaat altına alınmıştır.

Bu bilgiler ışığında,

I. devletin ticarete önem verdiği,

II. devletin egemenlik sahasının genişlediği,

III. Karadeniz'in Türk gölü haline geldiği

durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

14. Anadolu Selçuklu Devleti'nde,

I. konuklarından ücret alınmaması,

II. mimari çeşitliliğe katkıda bulunması,

III. belirli aralıklarla inşa edilmesi

durumlarından hangileri kervansarayların devlet

tarafından ticaretin gelişmesi amacına yönelik olarak

yapıldığını kanıtlar?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

15. Anadolu Selçuklu Devleti'nde;

I. zor durumdaki çiftçiye vergi affı getirilmesi,

II. çiftçiye tohumluk ve araç-gereç yardımında bulunulması,

III. zarar eden çiftçinin zararının karşılanması

durumlarından hangileri üreticinin devlet tarafından

korunduğunun göstergesidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ORTAÇAĞDA AVRUPA

1. Orta Çağ'da kilisenin,

– kendine ait topraklarının olması

– Haçlı Seferleri'nin düzenlenmesine öncülük etmesi

– kralları aforoz etme,

– krallara taç giydirme,

gibi yetkileri elinde bulundurması,

I. Siyasî II. Dini

III. Ekonomik IV. Bilimsel

güçlerden hangilerini elinde bulundurduğuna kanıt

olarak gösterilebilir?

A) I ve IV B) II ve III C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) II, III ve IV

74

2. Ortaçağ Avrupa’sında, Batı Hıristiyanlığını temsil eden

Katolik Kilisesi dini hakların yanında siyasi, sosyal,

ekonomik ve kültürel haklara da sahipti. Düşünce alanında

kilisenin koyduğu kurallara karşı çıkanlar şiddetli cezalara

çarptırılırdı.

Bu durumun Avrupa'da aşağıdakilerden hangisine

neden olduğu savunulamaz?

A) Skolâstik düşüncenin yaygınlaşmasına

B) Özgür düşüncenin engellenmesine

C) Bilimsel gelişmelerin durmasına

D) Derebeylik rejiminin zayıflamasına

E) Din adamlarının ayrıcalıklı bir sınıf haline gelmesine

3. Orta Çağ'ın en önemli siyasi güçlerinden biri olan

Bizans'ta imparatorluk babadan oğula geçerken egemenlik

ülkedeki güçlü aileler arasında sık sık el değiştirmiştir.

Bu bilgiye göre Bizans ile ilgili;

I. Siyasi istikrar tam olarak sağlanamamıştır.

II. Ülke yönetiminde birden fazla hanedan etkili olmuştur.

III. Ülke taht kavgaları nedeniyle kısa sürede yıkılmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

4. Orta Çağ Avrupa’sında en önemli geçim kaynağının tarım

olması nedeniyle toprak sahibi derebeyler bulundukları

bölgenin mutlak hâkimiydi. Bu topraklarda üretimi

gerçekleştiren köylünün ise hakları çok sınırlıydı.

Buna göre Ortaçağ Avrupa’sı için aşağıdaki

yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Toprağa bağlı bir düzen kurulmuştur.

B) Köylü zorunlu olarak derebeyler için çalışmıştır.

C) Halk sosyal sınıflara ayrılmıştır.

D)Ekonomik ve sosyal yapıda adaletsizlik hâkimdir.

E)Derebeyler, köylüleri kilisenin baskısından korumuştur.

5. "Haçlı Seferleri'nin sonuçları Avrupa'da önemli

değişikliklere neden olmuş, Avrupalılara uygarlık alanında

yepyeni ufuklar açmıştır." diyen Garip Hoca bu görüşüne

seferlerden sonra yaşanan aşağıdaki gelişmelerden

hangisini kanıt olarak göstermez?

A) Skolâstik düşüncenin varlığını sürdürmesi

B) Matbaanın kullanılmasıyla okur-yazar oranının artması

C) Derebeylik rejiminin barutun kullanımı ile zayıflaması

D) Dünyanın değişik bölgelerine pusula sayesinde ulaşılması

E) Kilisenin halk üzerindeki baskısının azalmaya başlaması

6. Orta Çağ'da Bizans İmparatorları Ortodoks Kilisesi'nin iç

düzenini sağlayan kuralları değiştirebilir, kilisenin başına

istedikleri Patrik'i atayabilirlerdi.

Bu bilgi aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak

gösterilebilir?

A) Bizans'ın laik bir anlayışla yönetildiğine

B) Ortodoks Kilisesi'nin devlet denetiminde olduğuna

C) Dünya hayatının dini kurallara göre düzenlendiğine

D) Ortodoksların Katoliklerin aksine yenileşmeye açık

olduğuna

E) İmparatorların Kilise'yi güçlendirmeye çalıştığına

7. Orta Çağ Avrupa’sında derebeylerin dışa kapalı tarım

ekonomisini benimsemeleri ile birlikte alış-veriş ve para

günlük yaşamdaki değerini yitirmeye başlamış, toprak sahibi

olmak önemli kabul edilmiştir.

Bu durumun aşağıdaki gelişmelerden hangisine

neden olduğu savunulabilir?

A) Köylülerin sahip olduğu hakların genişletilmesine

B) Kralların güçlerini artırmaya başlamasına

C) Toplumda sosyal adaletin sağlanmasına

D) Kilisenin topraklarının halka dağıtılmasına

E) Ticari faaliyetlerin azalmasına

8. Türklerin yaptıkları akınlar yüzünden Katolik Avrupa’dan

yardım isteyen Ortodoks Bizans, Haçlı Seferleri'nin

düzenlemesine neden olmuştur.

Bizans ile arasındaki bu mezhep farklılığına rağmen

Avrupa'nın yardım göndermesi öncelikle

aşağıdakilerden hangisini önlemeye yöneliktir?

A) Ortodoksların Türklerle ortak hareket etmesini

B) İslamiyet'in Avrupa'da yayılmasını

C) Selçukluların İslam dünyasının lideri olmasını

D) Türklerin Bizans'ı aşarak Batı'ya ilerlemesini

E) İstanbul'un Türklerin eline geçmesini

9. “ Haçlı Seferleri'ne katılan Hıristiyanların seferlere

katılma amacının sadece Doğu'daki din kardeşlerine yardım

etmek ve kutsal yerleri Müslümanlardan almak olmadığı

kısa zamanda ortaya çıkmıştır.” diyen Garip Hoca bu

duruma kanıt olarak aşağıdakilerden hangisini

gösterilebilir?

A) Haçlı Seferleri'ne Papa'nın destek vermesi

B) Kudüs'ün Müslümanlardan geri alınması

C) Derebeylerin Haçlı Seferleri'ne katılması

D) IV. Haçlı Seferi'nde İstanbul'un işgal edilmesi

E) Seferlerin sonunda kiliseye olan güvenin azalması