White Paper Series

THE ICELANDICLANGUAGE IN

THE DIGITALAGE

Hvtbkar

SLENSKTUNGA STAFRNNILDEirkur RgnvaldssonKristn M. JhannsdttirSigrn HelgadttirSteinr Steingrmsson

White Paper Series

THE ICELANDICLANGUAGE IN

THE DIGITALAGE

Hvtbkar

SLENSKTUNGA STAFRNNILDEirkur Rgnvaldsson Hskla slandsKristn M. Jhannsdttir Hskla slandsSigrn Helgadttir rnastofnunSteinr Steingrmsson Hskla slands

Georg Rehm, Hans Uszkoreit(ritstjrar, editors)

FORMLI PREFACE

essi hvtbk er hluti af ritr til kynningar ml- is white paper is part of a series that promotes

tkni og mguleikum hennar. Henni er einkum beint knowledge about language technology and its poten-

til flks sem starfar menntageiranum, lmilum, tial. It addresses journalists, politicians, language com-

stjrnmlumog raun tilmlsamflagsins heild. A- munities, educators and others. e availability and

gengi a mltkni og notkun hennar er mjg mismun- use of language technology in Europe varies between

andi milli tungumla Evrpu. ar af leiir a agerir languages. Consequently, the actions that are required

sem nausynlegar eru til a styja rannsknir og r- to further support research and development of lan-

unarstarf mltkni eru einnig lkar milli mla. ms- guage technologies also diers. e required actions

ir ttir hafa hrif a hvaa agera er rf, svo sem depend on many factors, such as the complexity of a

str mlsamflagsins og hversu ki tungumli er. given language and the size of its community.

vegum META-NET, sem er ndvegisnet rmagn- META-NET, a Network of Excellence funded by the

a af Evrpusambandinu, hefur veri lagt mat nver- European Commission, has conducted an analysis of

andi stu mlfngumogmltkni (sj bls. 73). essi current language resources and technologies in this

greining tk til hinna 23 opinberu mla Evrpusam- white paper series (p. 73). e analysis focused on the

bandsins auk annarra mikilvgra jtungna og sv- 23 ocial European languages as well as other impor-

isbundinna tungumla lfunni. Niurstur essarar tant national and regional languages in Europe. e re-

greiningar benda til a llum mlunum skorti rann- sults of this analysis suggest that there are tremendous

sknir mikilvgum svium. Nkvmari greining sr- decits in technology support and signicant research

fringa og mat nverandi stu mun hjlpa til vi gaps for each language. e given detailed expert anal-

a hmarka rangur vibtarrannskna og lgmarka ysis and assessment of the current situation will help

httu. maximise the impact of additional research.

META-NET tengir saman 54 rannsknarsetur 33 As of November 2011, META-NET consists of 54

lndum ( nvember 2011, sj bls. 69). au vinna me research centres from 33 European countries (p. 69).

hagsmunaailum r viskiptalnu (hugbnaarfyr- META-NET is working with stakeholders from econ-

irtkjum, tknifyrirtkjum og notendum), fr opin- omy (soware companies, technologyproviders, users),

berum stofnunum, rannsknarstofnunum, sjlfst- government agencies, research organisations, non-

um flagasamtkum, fulltrum mlsamflaga og evr- governmental organisations, language communities

pskum hsklum. samstar vi essa aila vinnur and European universities. Together with these com-

META-NET a run heildstrar tknisnar og t- munities, META-NET is creating a common technol-

frri rannsknarstefnu handa margmla Evrpu ri ogy vision and strategic research agenda for multilin-

2020. gual Europe 2020.

III

META-NET oce@meta-net.eu http://www.meta-net.eu

Hfundar essa rits akkahfundumhvtbkar umsku fyrir

ley til a endurnta almenna kaa r verki eirra [1].

Ger essarar hvtbkar var kostu af Sjundu ramma-

tlun Evrpusambandsins og Stefnumtunartlun Evr-

pusambandsins upplsinga- og samskiptatkni samkvmt

samningum vi T4ME (styrksamningur 249119), CESAR

(styrksamningur 271022), METANET4U (styrksamningur

270893) og META-NORD (styrksamningur 270899).

e authors of this document are grateful to the authors of

the White Paper on German for permission to re-use selected

language-independent materials from their document [1].

e development of this white paper has been funded by the

Seventh Framework Programme and the ICT Policy Support

Programme of the European Commission under the contracts

T4ME (Grant Agreement 249119), CESAR (Grant Agree-

ment 271022), METANET4U (Grant Agreement 270893)

andMETA-NORD (Grant Agreement 270899).

IV

EFNISYFIRLIT CONTENTS

SLENSK TUNGA STAFRNNI LD

1 Yrlit 1

2 Httur sem steja a tungumlinu: grun fyrir mltkni 42.1 Tungumlarskuldar standa vegi fyrir evrpsku upplsingasamflagi . . . . . . . . . . . . . . . 52.2 Tunguml okkar httu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.3 Mltkni er grundvallarstuningstkni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.4 Tkifri mltkninnar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.5 granir sem mltkni stendur frammi fyrir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.6 Mltaka manna og vla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

3 slenska evrpsku upplsingasamflagi 93.1 Almenn atrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93.2 Srkenni slenskrar tungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.3 Nleg run . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.4 slensk mlrkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.5 slenska menntakernu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123.6 Aljlegir ttir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133.7 slenska netinu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

4 Mltkni fyrir slensku 154.1 Hgun mltknibnaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154.2 Helstu verksvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164.3 nnur verksvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234.4 Nmsleiir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.5 Innlend verkefni og vifangsefni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254.6 Agengi a mltknitlum og mlfngum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.7 Samanburur tungumla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.8 Niurstur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

5 Um META-NET 31

THE ICELANDIC LANGUAGE IN THE DIGITAL AGE

1 Executive Summary 33

2 Languages at Risk: a Challenge for Language Technology 362.1 Language Borders Hold back the European Information Society . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.2 Our Languages at Risk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.3 Language Technology is a Key Enabling Technology . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382.4 Opportunities for Language Technology . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382.5 Challenges Facing Language Technology . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392.6 Language Acquisition in Humans and Machines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

3 The Icelandic Language in the European Information Society 413.1 General Facts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413.2 Particularities of the Icelandic Language . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423.3 Recent Developments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433.4 Ocial Language Protection in Iceland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443.5 Language in Education . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453.6 International Aspects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453.7 Icelandic on the Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

4 Language Technology Support for Icelandic 484.1 Application Architectures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484.2 Core Application Areas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494.3 Other Application Areas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.4 Educational Programmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574.5 National Projects and Initiatives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584.6 Availability of Tools and Resources . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.7 Cross-language comparison . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.8 Conclusions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

5 About META-NET 64

A Tilvsanir -- References 65

B META-NET tttakendur -- META-NET Members 69

C Hvtbkar META-NET -- The META-NET White Paper Series 73

1YFIRLIT

Upplsingatknin hefur breytt hversdagsl okkar. Vi

notum tlvur til a skrifa og vinna me texta, reikna,

leita upplsinga, og sfelltmeira einnig til a lesa, hlusta

tnlist, skoa myndir og horfa kvikmyndir. Vi gng-

um me snjallsma og spjaldtlvur okkur og notum

til a hringja, senda tlvupst, aa okkur upplsinga og

stytta okkur stundir, hvar sem vi erum stdd. Hvaa

hrif hefur essi vtka stafrna bylting upplsingum,

ekkingu og hversdagssamskiptum tunguml okkar?

Mun a breytast ea jafnvel deyja t? Hvaa mgu-

leika hefur slenska a lifa af ?

Mrg hinna 6.000 tungumla heimsins munu ekki lifa

af hinu hnattrna stafrna upplsingasamflagi. Tali

er a a.m.k. 2.000 tunguml deyi t nstu ratugum.

nnurmunu lifa af inni heimilum og daglegum sam-

skiptum, en ekki vera notu viskiptalnu ea vs-

indum og frum. Staa tungumlsins rst ekki bara

af lda mlnotenda, ea lda bka, kvikmynda og

sjnvarpsstva ar sem mli er nota, heldur einnig

af hlutverki mlsins hinum stafrna upplsingaheimi

og innan hugbnaargeirans.

essu svii er slenska ekki srlega vel stdd. lok

20. aldar var slensk mltkni nnast ekki til. Vi tt-

um allgan stafrni (Pka), fullkominn talgervil, og

ar me upp tali. Enginn slenskur hskli bau upp

nmsleiir ea jafnvel einstk nmskei mltkni ea

tlvumlvsindum, engar rannsknir voru stundaar

essu svii, og engin slensk hugbnaarfyrirtki unnu

a mltkniverkefnum [2].

etta fr a breytast eir a srstakur starfshpur skil-

ai skrslu um mltkni til menntamlarherra ri

1999 [3]. essari skrslu voru settar fram tillgur um

msar agerir til a koma slenskri mltkni laggirn-

ar. ri 2000 setti rkisstjrnin af sta srstaka ml-

tknitlun me a a markmii a styja stofnanir

og fyrirtki til a koma upp undirstumlfngum

gagnasfnum og hugbnai fyrir slenska mltkni.

etta frumkvi gat af sr mis verkefni sem hafa lagt

grundvll a slenskri mltkni [2].

Eir a mltknitluninni lauk ri 2004 kvu

frimenn fr remur stofnunum (Hskla slands,H-

sklanum Reykjavk og Stofnun rna Magnssonar

slenskum frum) a taka hndum saman og mynda

samstarfsvettvang sem nefnistMltknisetur (Icelandic

Centre forLanguageTechnology, ICLT) [4] til a fylgja

vifangsefnum tlunarinnar eir. Fr 2005 hafa fri-

mennMltkniseturs tt r vr msum verkefnum sem

hafa fengi styrki fr Rannsknasji ogTknirunar-

sji.

rtt fyrir a talsvert ha unnist snir essi skrsla

a a er einungis svii grundvallarbnaar og ml-

fanga svo sem mlfrimrkunar, setningafrilegrar

ttunar, mlheilda og trjbanka sem staa slenskunn-

ar er viunandi. knari svium eins og merk-

ingargreiningu setninga og texta, samrukerfum, upp-

lsingaheimt, mlmyndun, samantekt texta, merkingar-

greindummlheildumo.s.frv., er ekkert til fyrir slensku.

v er ljst a miki starf er unni vi a tryggja fram-

t slenskunnar sem fullgilds tttakanda evrpsku

upplsingasamflagi ntmans og framtarinnar.

Upplsinga- og samskiptatknin er n rskuldi nrr-

ar byltingar. kjlfar einkatlva, netvingar, marg-

1

milunar, spjaldtlva, snjallsma og tlvuskja fylgir

nsta kynsl tkninnar sem mun ala af sr hugbna

sem skilur ekki aeins bksta og mlhlj heldur heil

or og setningar, og gagnast notendum margfalt bet-

ur vegna ess a hann talar, kann og skilur tunguml

eirra. Undanfarar essarar runar eru t. d. Google

Translate, keypis netjnusta semirmilli 57 tungu-

mla, ofurtlvan Watson hj IBM sem hefur sigra

Bandarkjameistarann spurningaleiknum Jeopardy,

og Siri-hugbnaurinn fyrir iPhone fr Apple sem getur

brugist vi talskipunumog svara spurningum ensku,

sku, frnsku og japnsku.

Nsta kynsl upplsingatkninnar mun ra svo vel

vi mannlegt ml a flk mun geta nota sitt eigi

tunguml til samskipta me essari tkni. Tki munu

geta brugist vi raddskipunum sem eru einfaldar

notkun me v a aa sjlrafa mikilvgustu frtta

og upplsinga r stafrnumupplsingabrunni heimsins.

Bnaur sem byggist mltkni mun geta tt sjlf-

virkan htt ea astoa tlka; gert tdrtti r sam-

tlum og skjlum; og lisinnt notendum vi nm. Til

dmis gti slkur bnaur hjlpa nbum til a lra

slensku og falla annig betur a menningu landsins og

samflagi.

Nsta kynsl upplsinga- og samskiptatkninnarmun

gera inaar- og jnustuvlmennum (sem veri er a

ra rannsknastofum) klei a skilja nkvmlega

hva notendur eirra vilja lta au gera, og gera s-

an skra grein fyrir rangri snum. arna er komi

allt anna og hrra svi en egar unni er me einfald-

ar stafatur og orasfn, stafrna og framburarregl-

ur. Tknin verur a hverfa fr einfldum nlgunum

og sna sr a ger altkra mllkana sem taka einnig

til setningagerar og merkingar til a skilja lbreyttar

og knar spurningar og veita innihaldsrk og markviss

svr.

Evrpsk tunguml eru misvel bin undir essa framt.

eirfarandi skrslu er sett fram stumat fyrir 30 Evr-

puml, byggt rummeginttum; vlingum, tal-

vinnslu, textagreiningu og grundvallarmlfngum sem

arf til smi mltknibnaar. Mlunum var skipa

mmklasa. a arf ekki a koma vart a slenska er

lgsta klasanum llum essum rum svium. Hn er

ar smu slum og nnur tunguml sem fir tala, svo

sem rska, lettneska, lithska ogmaltneska. essi tungu-

ml eru langt a baki strjamlum eins og t. d. sku

og frnsku. En jafnvel mlfng ogmltknitl fyrir au

tunguml n hvorki smu gum n yrgripi og hli-

st fng og tl fyrir ensku, sem er fararbroddi nr

llum sviummltkninnar.

Hva arf til ef vi viljum tryggja framt slensku upp-

lsingasamflaginu? ri 1999 tlai starfshpur um

mltkni a a myndi kosta u..b. einn milljar krna

gildandi verlagi a gera slenskamltkni sjlfbra.

Eir a tti markaurinn a geta teki vi, vegna ess

a hann hefi agang a mlfngum sem hefu veri

ru vegum mltknitlunar rkisstjrnarinnar, og

yru tiltk jafnrttisgrundvelli fyrir alla sem hygust

nota au vi ger markasvara [3].

Enda tt mltknitlunin ha veri rangursrk og

ha mikil hrif run slenskar mltkni verur a

hafa huga a rstfunarf hennar fr 2000-2004 var

aeins um 1/8 af v sem starfshpur ummltkni taldi

urfa [2]. a arf v ekki a koma vart a slensk

mltkni er enn bernskuskeii. 330 sund mlnot-

endur eru einfaldlega of fir til a standa undir kostna-

arsamri run nrra framleisluvara. Umessarmundir

vinna nr engin slensk fyrirtki svii mltkni vegna

ess a au sj sr engan hag v. framhaldandi opin-

ber stuningur vi slenskamltkni er nausynlegur til

a tryggja ntingu ess bnaar og mlfanga sem eg-

ar hefur veri komi upp, svo og eirrar ekkingar og

reynslu sem safnast hefur saman meal frimanna og

fyrirtkja.

slenska er ekki brri httu, rtt fyrir yrburi ensk-

unnar mltkni og tlvumlvsindum. hinn bg-

2

inn gti staan gerbreyst svipstundu egar n kyn-

sl tkninnar fer fyrir alvru a ra vimannlegt ml

skilvirkan htt. Me framfrum vlingum mun

mltknin hjlpa mnnum til a sigrast tungumla-

rskuldum, en aeinsmilli eirramla semgeta bjarga

sr hinum stafrna heimi. Tunguml sem jafnvel mjg

fir tala geta lifa af, veri fullngjandi mltknibn-

aur tiltkur. n slks bnaar munu jafnvel strja-

tunguml vera mikilli httu. Eigi slenska a vera lf-

vnleg jtunga ruum heimi verur hn a geta

stai undir krfum upplsingatkninnar. Fjrfesting

mltkni verur v a vera grunnttur framkvmd

slenskrar mlstefnu.

Langtmamarkmi META-NET er a innleia hga

mltkni fyrir ll tunguml annig a menningarleg

lbreytni stuli a eingu plitskrar og efnahagslegr-

ar einingar. Tknin mun brjta mra milli tungumla

Evrpu og sma brr milli eirra stainn. etta krefst

ess a allir hagsmunaailar stjrnmlum, rannskn-

um, viskiptum, og samflaginu llu sameini kraa

sna gu framtar.

essi hvtbkar tengist rummarkvissum agerum

semMETA-NET stendur a. Njustu upplsingar eins

og framtarsn [5] META-NET og tfra rannskn-

arstefnu (Strategic Research Agenda, SRA) er a nna

vefsetri META-NET: http://www.meta-net.eu.

3

2HTTUR SEM STEJA A TUNGUMLINU:GRUN FYRIR MLTKNI

Vi verum um essar mundir vitni a stafrnni bylt-

ingu sem hefur gfurleg hrif samskipti og samflag.

Nleg run stafrnni upplsinga- og samskiptatkni

er stundum borin saman vi a egar Gutenberg fann

upp prentverki. Hva getur s samlking sagt okkur

um framt evrpsks upplsingasamflags og srstaklega

tungumla okkar?

Vi verum um essar mundir vitni a stafrnnibyltingu sem hefur sambrileg hrif oguppnning prentverksins snum tma.

Eir uppnningu Gutenbergs voru stigin tmamta-

skref samskiptum og deilingu ekkingar me verkum

eins og t. d. ingu Lthers Biblunni yr jtung-

ur. eim ldum sem san eru linar hafa veri r-

aar menningarbundnar aferir til a sinna betur ml-

vinnslu og deilingu ekkingar:

Stlun stafsetningar og mlfrireglna helstutungumla skapai mguleika hrari tbreislu

nrra vsindalegra og vitsmunalegra hugmynda;

run opinberra tungumla geri flki klei a hafasamskipti innan kveinna (o plitskra) landa-

merkja;

tungumlakennsla og ingar milli mla geru amgulegt a eiga samskipti vert tunguml;

ritstjrnarreglur og bkfrileg vimi tryggugi prentas efnis og agengi a v;

tilkomamargvslegra lmila, svo semdagblaa, t-varps, sjnvarps, bka o.. fullngi mismunandi

samskiptarfum.

sustu tuttugu rumhefur upplsingatknin tt sinn

tt v a greia fyrirmrgum ferlumog gera au sjlf-

virk:

Ritvinnslu- og umbrotsker hafa komi sta vlrit-unar og setningar;

Microso PowerPoint hefur komi stainn fyrirglrur og myndvarpa;

me tlvupsti eru skjl send og teki mti eimmun hraar en me brfasma;

Skype bur upp dr netsmtl og skapar vettvangfyrir arfundi;

sni hlj- og myndbandaskra gerir auvelt askiptast margmilunarefni;

leitarvlar greia notendum agang a vefsumme leit byggri lykilorum;

netjnusta eins ogGoogleTranslate skilar smilegarttum ingum svipstundu;

flagsmilar eins og Facebook, Twitter og Google+greia fyrir samskiptum, samvinnu og deilingu upp-

lsinga.

rtt fyrir gagnsemi slkra tla og bnaar dugir etta

ekki til a standa undir sjlfbru margmla evrpsku

samflagi fyrir alla, me frjlsu i upplsinga og varn-

ings.

4

2.1 TUNGUMLARSKULDARSTANDA VEGI FYRIREVRPSKUUPPLSINGASAMFLAGIVi getum ekki vita nkvmlega hvernig upplsinga-

samflag framtarinnarmun lta t. Enmiklar lkur eru

v a bylting samskiptatkni muni skapa nja teg-

und tengslamilli flks sem talarmismunandi tunguml.

etta setur aukinn rsting flk a lra n tunguml

og srstaklega hnnui a ba til njan tknibn-

a sem tryggi gagnkvman skilning og agang a deil-

anlegri ekkingu. aljasamflagi viskipta og upp-

lsinga tengjast sfellt eiri tunguml og mlnotendur

sfellt hraar me hjlp nrra mila. Vinsldir flags-

mila (Wikipedia, Facebook, Twitter, YouTube og n

nlega Google+) eru einungis toppurinn sjakanum.

Sfellt eiri tunguml og mlnotendur tengjastsfellt hraar me hjlp nrra mila.

N dgum getum vi utt margra ggabta texta um

heiminn veran og endilangan rfum sekndum ur

en vi ttum okkur v a hann er mli sem vi skilj-

umekki. Samkvmtnrri skrslu fr framkvmdastjrn

Evrpusambandsins kaupa 57% evrpskra netnotenda

vrur og jnustu me v a nota tunguml nnur en

murml sitt. (Enska er algengasta erlenda tunguml-

i essu svii en ar eir koma franska, ska og

spnska.) 55% notenda lesa erlent ml sr til gagns en

aeins 35%nota anna tunguml til ess a skrifa tlvu-

pst ea gera athugasemdir vefnum [6]. Fyrir nokkr-

um rum var enska tunguml netsins megni af v

efni sem ar var a nna var skrifa ensku en etta

hefur n gerbreyst. Algjr sprenging hefur ori texta-

magni rum Evrpumlum netinu (og sama gildir

um tunguml Asu og Mi-Austurlanda).

a stir furu a hin altka stafrna gj sem munur

tungumla skapar skuli ekki hafa fengi mikla athygli

opinberri umllun; samt sem ur vekur hn mjg

brna spurningu: Hvaa Evrpuml munu dafna net-

vddu upplsinga- og ekkingarsamflagi og hver eru

dmd til a hverfa?

2.2 TUNGUML OKKAR HTTUtt prentverki hraai deilingu upplsinga Evrpu

olli a v einnig a mrg evrpsk tunguml liu und-

ir lok. Textar svisbundnum mlum og minnihluta-

mlumkomust sjaldan prent og v voru tunguml eins

og kornska og dalmatska eingngu notu sem talml

og notkunarsvi eirra ar me takmarka. Mun neti

hafa sambrileg hrif tunguml okkar?

Hin u..b. 80 tunguml Evrpu eru ein rkulegustu og

mikilvgustu menningarvermti lfunnar og grund-

vallarttur hinni einstku samflagsger hennar [7].

tt tunguml eins og enska og spnska muni a ll-

um lkindum halda stu sinni hinu stafrna mark-

astorgi sem er a vera til gtu mrg evrpsk tungu-

ml ori gagnslaus netvddu samflagi. Slk run

myndi veikja aljlega stu Evrpu og stangast vi

markmi um jafna samflagstttku allra Evrpuegna

h tungumli.

Hin fjlbreyttu tunguml Evrpu eru einrkulegustu og mikilvgustu menningarvermti

lfunnar.

skrslu UNESCO um ltyngi er lg hersla a

tunguml su missandi tki til ess a gera mnnum

klei a njta grundvallarmannrttinda, svo sem tjn-

ingarfrelsis, menntunar og tttku samflaginu [8].

5

2.3 MLTKNI ER GRUND-VALLARSTUNINGSTKNIur fyrr beindust agerir til a vernda og varveita

tunguml einkum a tungumlakennslu og ingum.

Giska hefur veri a evrpski markaurinn svii

inga, tlkunar, stafrslu hugbnaar og alja-

vingar vefsetra ha velt 8,4milljrumevra ri 2008

og er talinn munu vaxa um tu prsent ri [9]. Samt

sem ur fullngir essi upph einungis litlum hluta

nverandi arfar og framtararfa fyrir samskipti milli

tungumla. Augljsasta aferin til a tryggja breidd og

dpt mlnotkunar Evrpu framtarinnar er a nota

vieigandi tkni, rtt eins og vi notum tknina til a

leysa arr okkar samgngum, orku og stuningi vi

fatlaa, svo a eitthva s nefnt.

Stafrn mltkni sem beinist a llum myndum ritas

mls og talsamskipta gerir flki klei a vinna saman,

stunda viskipti, deila ekkingu og taka tt flagsleg-

um og plitskum rkrum h tungumli og tlvu-

frni. Hn er o hulinn hluti af knum hugbnai

sem vi ntum okkur egar vi:

um upplsinga me notkun leitarvla netinu;

rnum stafsetningu og mlfri ritvinnsluker;

skoum umsagnir um vrur netverslun;

hlustum talaar leibeiningar leisagnarkers bl;

um vefsur me hjlp netjnustu.

Mltkni felst msumgrundvallarbnai semmargvs-

leg ferli innan strri hugbnaarkerfa byggjast . Til-

gangur hvtbkaraar META-NET er a skerpa sn

okkar a hversu rosku essi grunntkni s fyrir hin

msu Evrpuml.

Evrpa arfnast traustrar og drrar mltknifyrir ll tunguml lfunnar.

Til a vihalda stu sinni fararbroddi nskpun-

ar heimsvsu arfnast Evrpa mltkni sem er lg-

u a llum evrpskum tungumlum og er traust, dr

og vel samttu helstu hugbnaarumhverfum. n

mltkni munum vi ekki last gjfulan margmla

reynsluheim, byggan gagnvirkni ogmargmilun, n-

inni framt.

2.4 TKIFRI MLTKNINNAR prentheiminum var strsta tknibyltingin egar far-

i var a lfalda mynd texta me notkun prentvla.

Mennuru framaetta uppekkingaratrium, lesa,

a, og taka saman ekkingu. a uri a ba e-

ir Edison me upptkur talmli en s tkni bj

einnig aeins til afrit.

Stafrn mltkni getur n gert sjlfvirkt allt ferli vi

ingu, samningu efnis og ekkingarstjrnun fyrir ll

evrpsk tunguml. Hn getur einnig raungert run

elilegs strivimts sem byggt er mli og tali fyr-

ir heimilisraki, vlar, bifreiar, tlvur og vlmenni.

run viskipta- og inaarverkbnaar er enn frum-

stigi, en fangar rannsknum og run essu svii

eru farnir a opna mikla mguleika. Til dmis eru

vlingar n egar smilega nkvmar afmrku-

um svium og tilraunabnaur skilar margmla uppls-

ingum og sinnir ekkingarstjrnun og samningu efnis

mrgum Evrpumlum.

Eins og oast er me tkni var fyrsti mltknibna-

urinn, svo sem raddstr notendavimt og samru-

ker, raurmemjg srhfa notkun huga og snir

v o takmarkaa hfni. En geysimikil markastki-

fri er a nna menntageiranum og skemmtanain-

ainum ar sem hgt vri a nta mltkni leikjum,

menningarminjasetrum, menntandi skemmtun, bka-

sfnum, hermun og ngatlunum. Upplsingajn-

usta farsma, hugbnaur fyrir tlvustutt tungumla-

nm, arnmsumhver, sjlfsmatstl og forrit til aupp-

gtva ritstuld eru fein dmi ar sem mltkni getur

6

leiki mikilvgt hlutverk. Vinsldir flagsmila eins og

Twitter og Facebook benda til ess a rf s hrari

mltkni sem getur haldi utan um pst, gert tdrtti

r umrum, bent hneig skounum, greint tilnn-

ingar svrum, bent brot hfundartti ea ha uppi

misnotkun.

Mltkni hjlpar flki a sigrast eirri ftlunsem felst mlfrilegum fjlbreytileik.

mltkni felast gfurleg tkifri fyrir evrpskt sam-

starf. Hn getur hjlpa okkur a takast vi hi kna

mlumhver Evrpu stareynd a mismunandi

tunguml lifa elilegu saml evrpskum viskiptum,

samtkum og sklum. En egnarnir urfa a geta ha

samskipti yr essi tungumlamrk sem skera hinn sam-

eiginlega evrpska marka vert og endilangt og me

asto mltkni m sigrast essari hindrun en styja

um lei vi hea notkun einstakra tungumla.

Ef vi horfum enn lengra fram tmann mun nskap-

andi margmla evrpsk mltkni vera vimiun fyr-

ir ara aljasamflaginu egar eir fara a virkja

sn eigin margmla samflg. Lta m mltkni sem

eins konar stuningstkni sem astoar okkur vi

a yrstga ftlunina sem fylgir lbreytilegu tungu-

mlaumhver og gerirmlsamflgin agengilegri hvert

ru. A lokum m nefna virkt rannsknarsvi innan

mltkninnar semer notkunmltkni vi bjrgunara-

gerir hamfarasvum, ar sem rtt framkvmd getur

skipt skpum. framtinni gtu greind vlmenni bin

hleikum tilmargmlamlnotkunar bjargamannslf-

um.

2.5 GRANIR SEM MLTKNISTENDUR FRAMMI FYRIRtt tluverar framfarir ha ori mltkni s-

ustu rum er hrai tkniframfara og nskpunar fram-

leisluvrum enn of ltill. S mltknibnaur sem

mest er notaur, svo sem mlfri- og stafrnar rit-

vinnslukerfa, er venjulega einmla og ar a auki einung-

is til fyrir fein tunguml.

Nverandi hrai tknilegra framfara er of ltill.

tt vlingar netinu su gagnlegar til a f okka-

lega hugmynd um efni skjala glma r vi alls kyns

vandaml egar rf er mjg nkvmumog fullkomn-

um ingum. Vegna ess hve mannlegt ml er ki

er a bi langt og drt ferli sem krefst langtma r-

mgnunar a skrifa hugbna sem lkir eir mannlegu

mli og prfa hann vi elilegar kringumstur. Til a

halda brautryjendahlutverki snu v a takast vi

r tknilegu granir sem fylgja margmla samflagi

verur Evrpa v a beita njum aferum til a hraa

runinni. Hr gti bi veri um a ra framfarir

tlvutkni og aferir eins og lvirkjun.

2.6 MLTAKA MANNA OGVLATil a tskra hvernig tlvur fst vi tunguml og hvers

vegna a er svo ertt a forrita r til ess skulum vi

lta sem snggvast a hvernig vi tileinkum okkur

murmli og nnur ml, og skoa san hvernig ml-

tknikern virka.

Mannflki last mlkunnttu tvo mismunandivegu: Lrir af dmum og lrir reglurnar sem

liggja ar a baki.

Mannflki lrir tunguml tvo mismunandi vegu.

Ungbrn lra murml sitt me v a hlusta sam-

skipti foreldra sinna, systkina og annarra lskyldume-

lima. Um a bil tveggja ra gmul fara au a mynda

fyrstu orin og stuttar setningar. etta er v aeins

7

mgulegt a brn hafamefddan hleika til mls, og

til a herma eir v sem au heyra og binda a ker.

Nm annars mls sar vinni krefst meiri reynslu,

einkum vegna ess a nemandinn er ekki umlukinn

mlsamflagi sem hefur mli a murmli. skl-

um eru erlend ml venjulega numin me v a lra

mlfrilega formger, orafora og stafsetningu me

mynsturngum sem lsa mlfrilegri kunnttu

formi hlutstra reglna, taa og dma. Nm erlends

tungumls verur erara me aldrinum.

Hinar tvr megingerir mltknikerfa nema tungu-

ml svipaan htt og mennirnir. Tlfrilegar (ea

gagnaknnar) aferir aa mlekkingar r gfurlega

umfangsmiklum textasfnum. En tt ngjanlegt s

a nota texta einu mli til a jlfa t. d. stafrna eru

samhlia textar tveim ea eiri mlum nausynlegir

egar kemur a jlfun vlrnna ingarkerfa. Algrm

vlrns nms lrir mynstur sem sna hvernig or,

orasambnd og heilar setningar eru dd.

essi tlfrilega nlgun getur krast milljna setninga

og gi tkomunnar aukast rttu hlutfalli vi magn

greinds texta. etta er ein sta ess a eir sem reka

leitarvlar eru ir a safna eins miklu af rituu efni

og hgt er. Stafrnar ritvinnslukerfum og netjnust-

ur eins ogGoogle Search ogGoogle Translate byggjast

tlfrilegum aferum. Meginkostur tlfrinlgun-

arinnar er s a vlin lrir jtt samfelldri r jlfun-

arferla, jafnvel tt gin geti veri me msu mti.

Hin meginaferin mltkni og vlingum er a

sma regluker. urfa srfringar svii ml-

vsinda, tlvumlvsinda og tlvunarfri fyrst a skr

mlfrigreiningu (ingarreglur) og ba til oralista

(orasfn). etta tekur langan tma og kostar mikla

vinnu. Reglukern kreast einnig srfriekkingar.

Sum helstu reglubyggu vlingarkern hafa veri

stugri run meira en tuttugu r. Meginkosturinn

vi reglukern er a srfringarnir hafa meiri stjrn

mlvinnslunni. etta gerir a mgulegt a laga kerf-

isbundi villur hugbnainum og veita notendum n-

kvma endurgjf, srstaklega egar reglukern eru not-

u tungumlanmi. En vegna ess hversu kostnaar-

sm essi vinna er hefur reglubygg mltkni til essa

einungis veri ru fyrir strstu tungumlin.

ar sem styrkleikar og veikleikar tlfrilegu kerfanna

og reglubyggu kerfanna eru mismunandi svium

beinast rannsknir umessarmundir a blnduuma-

ferum sem tengja essar tvr gerir saman. Enn sem

komi er hafa slkar aferir ekki reynst eins vel

markashugbnai og rannsknarstofunum.

Eins og framhefur komi essumkaa byggist alls kyns

bnaur semnotaur er upplsingasamflagi ntmans

mltkni. Evrpu etta srstaklega vi svii vi-

skipta og upplsinga vegna ess hversu margmla ml-

umhver ar er. En rtt fyrir a mltkni ha tek-

i miklum framfrum sustu rum eru enn miklir

mguleikar v a auka gi mltknikerfa. Hr

eir verur hlutverki slenskunnar evrpsku uppls-

ingasamflagi lst og mat lagt stu mltkni fyrir s-

lensku.

8

3SLENSKA EVRPSKUUPPLSINGASAMFLAGI

3.1 ALMENN ATRIIUm a bil 330 sund manns eiga slensku a mur-

mli. Flestir ba slandi [10] en lmargir slending-

ar eru bsettir erlendis [11], svo sem annars staar

Norurlndunum, meginlandi Evrpu og Norur-

Amerku. er slenska murml feinna Vestur-

slendinga af annarri og riju kynsl [12] en eir eru

estir komnir um og yr sjtugt. sustu rum hef-

ur innutningur til landsins aukist til muna og ar me

hefur eim lga sem tala slensku sem erlent ml tt

s hpur s enn tiltlulega ltill.

slenska er notu llum stigum stjrnsslu, sklakernu, viskiptum og llum almennum

samskiptum landinu.

tt ekki s kvi um slenska tungu stjrnarskr l-

veldisins hefur nlega veri fest lg a slenska s op-

inbert tunguml landsins [13]. Hn er notu llum

stigum stjrnsslu, sklakernu, viskiptum og llum

almennum samskiptum landinu.

Lti er ummllskur slensku og vanalega er tala um

smvgileg mllskutilbrigi framburi fremur en eig-

inlegar mllskur. Lfseigast essara mllskutilbriga

er harmli ar sem lokhlj eru frblsin milli sr-

hlja noranveru landinu en frblsin annars sta-

ar, orum eins og pa, vita og taka. nnur mllskuaf-

brigi eru smm saman a lta undan sga, svo sem radd-

aur framburur l, m, n undan p, t, k orum eins og

lpa, svampur, vanta; vestrskur einhljaframburur

undan ng og nk orum eins og sngur, banki, en mli

estra er ar tvhlj; og hinn svokallai hv-framburur

ar sem bori er fram nghlj uppha ora eins og

hver ar sem estir hafa lokhlji k [14]. hinn bg-

inn virist sem n mllskutilbrigi su a myndast, svo

sem tvinnhljun tj ar sem tjald fer a hljma eins og

a vri tsjald [15]. Einungis er um minnihttar ml-

lskuafbrigi a ra setningager og fst eirra eru

landshlutabundin. virast einstaka breytingar vera

a gerast, srstaklega mli yngra flks, og m ar nefna

hina svoklluu nju olmynd, eins og a var bar-

i mig sta g var barin(n), svo og tvkkaa notkun

framvinduhorfs, vera a, eins og g er ekki a skilja etta

og eir oru a spila mjg vel. Slk notkun heyrist varla

hj eldra flki. slenskuna sem tlu er Vesturheimi

m telja srstaka mllsku (ea mllskur) enda hefur

orafori ar rast ruvsi en slandi. ar m meal

annars nefna vestur-slensku orin telefn og kar (sbr. e.

telephone og car) fyrir smi og bll. hafa ormyndir og

framburarsrkenni stirna ea jafnvel aukist vestur-

slensku en hor amestu ea llu slandi. Semdmi

m nefna mli sem enn lir gu l meal Vestur-

slendinga.

9

3.2 SRKENNI SLENSKRARTUNGUslenska er norur-germanskt tunguml sem mynd-

ar vestur-norrnu mlattina samt freysku og n-

norsku. Hn er svokalla FSA-tunguml (elileg ora-

r frumlag-umsgn-andlag) og hefur sgnina jafnan

ru (ea fyrsta) sti setningar. Vegna rkulegs beyg-

ingakers er orar hins vegar tiltlulega frjls; kve-

in or geta stai msum stum n ess a merking

breytist. Eirfarandi setningar hafa t. d. smumerkingu

rtt fyrir a r frumlags og andlags ha veri sni

vi:

Hundurinn (nefnifall) beit kttinn (olfall).

Kttinn (olfall) beit hundurinn (nefnifall).

slenska er FSA-tunguml ar sem sgnin erjafnan ru (ea fyrsta) sti setningar en

orar tiltlulega frjls.

slenska er meal tiltlulega frra tungumla ar sem

frumlag setningar getur stai rum fllum en nefni-

falli oast nr gufalli en einnig olfalli (og nokkr-

um tilfellum eignarfalli). eirfarandi setningum er

t. d. fornafni fyrstu persnu eintlu alltaf frumlag,

rtt fyrir a standa remur mismunandi fllum:

g (nefnifall) las bkina.

Mig (olfall) vantar bkina.

Mr (gufall) lkar bkin.

slenskan er beygingaml og hefur gur fll, rj kyn

og tvr tlur nafnorum, fornfnum, lsingarorum

og kvena (viskeytta) greininum. Enginn kve-

inn greinir er notaur mlinu. Auk essa beygjast

lsingaror bi veikt (kvei) og sterkt (kvei).

Sagnir beygjast eir persnu, tlu, t, htti og mynd.

Sagt er a slenskan s bringsml sem ir a ein-

stk ending er o notu fyrir eiri en eina beygingar-

formdeild. Fjldi beygingarokka kir svo ker enn,

annig a margar mismunandi endingar geta stai fyr-

ir smumlfriformdeild ea formdeildasamsetningu,

allt eir v hver stofninn er.

Orafori mlsins er a mestu norrnn auppruna.

Oraforinn er a mestu norrnn (germanskur) a

uppruna tt lmrg tkuor ha slst inn mli

eim ellefu ldum sem lii hafa san land bygg-

ist. Eir kristnitku ri 1000 voru t. d. lmrg or

tekin r latnu og vi siaskiptin ri 1550 jukust hrif

fr sku me ingum trarritum og slmum.

var sland undir danskri stjrn fr 1380 til 1944 og hrif

danskrar tungu fr essum tma eru augljs. mis dnsk

or voru tekin inn mli og mrg eirra uru hluti af

slensku. armm. a. nefna or eins og gardnur (gardin

dnsku) og viskustykki (viskestykke dnsku).

a er opinber stefna a n or skuli sma r slensk-

um efnivi sta ess a f lnu or r erlendum ml-

um. ar sem margs konar hljavxl eru algeng s-

lensku m nota au til ess a mynda ntt or af ru,

svo sem leysni af lausn, og einnig eru hin lmrgu vi-

skeyti mlsins notu til ess amynda ntt or af rtum

sem egar eru til mlinu, svo sem disk-lingur af or-

inu diskur. Algengast er a mynda n or me sam-

setningu tveggja ea eiri sjlfstra ora, rtt eins og

staf-setningar-ora-bk og um-hvers-mla-ru-neyti.

etta gerir tungumli bi legt og gagnstt.

Ormyndun slensku er mjg virk.

Framburur slensku er tiltlulega gagnsr og a mestu

hgt a segja fyrir um hann t fr stafsetningunni. S

10

sem kann r reglur sem gilda um vensl stafsetning-

ar og framburar tti v a geta bori fram n or

sem vera vegi hans vandralaust, svo framarlega sem

hann greinir rttilega orhlutaskil en au geta ha hrif

frambur sumra ora. Reglur um herslu ora eru

einnig mjg einfaldar ar sem aalherslan fellur alltaf

fyrsta atkvi og aukahersla kemur svo vanalega ann-

a hvert atkvi eir a, tt a eigi ekki alltaf vi

samsettum orum.

Ritmli byggist latneska stafrnu en eru nota-

ir slensku nokkrir star sem ekki ekkjast t. d. ensku.

etta eru starnir / (einungis notaur slensku tt

upprunann megi rekja til fornensku), / (einnig not-

aur freysku), / (einnig notaur norsku, dnsku

og freysku) og / (einnig notaur snsku, nnsku,

eistnesku, sku og ungversku). A auki eru notair s-

lensku sex broddstar fyrir kvena srhlja: /, /,

/, /, / og /.

Ritaa mli hefur breyst tiltlulega lti fr uppha

ritaldar sem gerir slendingum a klei me nokkurri

jlfun a lesa fornslenska texta. Meginbreytingar

stafsetningu undanfrnum ratugumhafa veri niur-

felling setunnar (sem er enn notu feinum eigin-

nfnum og ttarnfnum eins og Zphnas ogHaralz)

og upptaka sta je.

3.3 NLEG RUNAllt fr hernmi Breta og sar Bandarkjamanna

heimstyrjldinni sari hefur slenskan ori fyrir mun

sterkari hrifum fr ensku en dnsku og au hrif hafa

aukist a mun vi innrei tnlistar, kvikmynda og sjn-

varpsefnis frBretlandi ogBandarkjunum. Vxtur nets-

ins hefur einnig auki hrif ensku slensku, enda eru

um 95% jarinnar netvdd.

hrif fr ensku eru augljsust lda tkuora r ensku

slensku en fst essara ora er a nna orabk-

um og au sjst sjaldan prenti. au eru a auki o lit-

in hornauga af mlrktarmnnum. Notkun eirra ein-

skorast v a mestu vi tala ml og a auki m nna

au opinberum og persnulegum skrifum, svo sem

tlvupsti, bloggsum o.s.frv.

Tkuor r ensku eru algeng daglegu tali enmun minna berandi ritmli.

Ensk hrif mlker virast veruleg. Mrg tku-

oranna sem notu eru hversdagslega f slenskar end-

ingar tt nokkur eirra beygist ekki. ar m nefna ns

(r e. nice), kl (r e. cool), o.s.frv. Stundum er v hald-

i fram a sumar breytingar setningager og hljker

slenskunnar, svo sem hi tvkkaa framvinduhorf og

tvinnhljunin tj sem ur eru nefndar, megi rekja til

enskra hrifa, en um a er deilt.

undanfrnum rum hefur miki veri rtt um svo-

kalla umdmistap slandi eins og mrgum r-

um lndum. slenskur vinnumarkaur hefur ori s-

fellt aljlegri sustu rum slensk fyrirtki starfa

erlendis og erlend fyrirtki starfa slandi. Ensk tunga

er v hluti af daglegu star essara fyrirtkja og fundir

og breg samskipti fara iulega fram ensku. er a

ori algengt a rsskrslur essara fyrirtkja, vefsur

og anna efni, su a hluta ea llu ensku. Einnig vir-

ist a vera hlfger tska a slensk fyrirtki beri enskt

nafn, mist eingngu ea a hluta. Dmi um etta eru

nfn eins og Icelandair,Actavis,BaugurGroup og Stoir

Invest [16].

Anna svi atvinnulfsins ar sem ensk tunga er ber-

andi er upplsingatkni, en um hana verur betur rtt

nsta aalkaa.

3.4 SLENSK MLRKT slenskri mlrkt hefur hersla lngum veri lg

bi varveislu og eingu slenskrar tungu. etta m sj

greinilega eirri vinnu sem lg hefur veri uppbygg-

ingu oraforans me starfsemi missa oranefnda.

r eru vanalega skipaar sjlfboalium r msum

11

fri- og atvinnugreinum en mlrktarsvi Stofnun-

ar rna Magnssonar slenskum frum styur vi

starf eirra. slensk mlnefnd var stofnu 1964 [17]

en meginhlutverk hennar er a vera stjrnvldum, og

einkum mennta- og menningarmlaruneytinu, til

rgjafar um slenska tungu og slenska mlstefnu auk

ess a semja rlega lyktun um stu tungunnar. s-

lensk mlnefnd ber byrg eim stafsetningarreglum

semauglstar eru afmenntamlaruneytinuognotaar

eru sklakernu. Nefndin hafi frumkvi a stofnun

Mlrktarsjs en hlutverk hans er a beita sr fyrir og

styja hvers konar starfsemi til eingar slenskri tungu

og varveislu hennar [18].

Stundum er sagt a allir slendingar su mlfringar.

Bndur og sjmenn, hjkrunarfringar og kennarar

hringja tvarpsstvar og Stofnun rna Magnssonar

slenskum frum til a ra hnkra mlfari annarra

og kvarta undanmlvillum. Flk hefur einlgar hyggj-

ur af stu tungunnar landinu og heilmiklar umrur

fara fram um a hvernig best s a varveita mli og

jafnvel hvort s varveisla s maksins ver.

slensk mlnefnd er stjrnvldum til rgjafar umslenska tungu og slenska mlstefnu.

lta estir slendingar tungumli sem kjarna s-

lenskrar menningar og slenskrar sjlfsmyndar og v

hefurmiki starf veri unni eim tilgangi a varveita

a sem best.

Mist slenskrar mlrktar er Stofnun rna

Magnssonar slenskum um en meginhlutverk

hennar er a vinna a rannsknum slenskum fr-

um og skyldum frigreinum, einkum svii slenskrar

tungu og bkmennta, a mila ekkingu eim fr-

um og varveita og ea au sfn sem henni eru falin ea

hn [19]. Stofnunin skiptist nokkrar deildir sem

sinna mismunandi ttum slensks mls, bkmennta og

menningar, svo sem mlrkt, orfri, mltkni, nafn-

og rnefnafri, handritafri, jfri og aljleg-

um tengslum.

Rkistvarpi hefur lngum leiki strt hlutverk var-

veislu tungunnar, ekki aeins vegna eigin mlstefnu

heldur einnig vegna vinslla tvarpstta ur fyrr, eins

og slensks mls og Daglegs mls ar sem mlfringar

rdduumtungunaogoraforann, ogOr skulu standa,

ar sem tv li kepptust um a nna rtta merkingu

sjaldgfra ora og hugtaka. Almennt gegna lmilarn-

ir mikilvgu hlutverki verndun slenskrar tungu.

Rkistvarpi hefur lngum leiki strt hlutverk varveislu tungunnar.

Tuttugu og tvr tvarpsstvar eru landinu og tala

ml eim llum er a mestu leyti slensku tt ensk-

an s yrgnfandi tnlistinni sem leikin er. A auki eru

landinu tu sjnvarpsstvar og tt meiri hluti ess

efnis sem sjnvarpa er s erlendum tungumlum er

staa slenskunnar sterk [20]. Allt erlent sjnvarpsefni

er texta slensku fyrir utan sumt barnaefni sem er

talsett og egar um beinar tsendingar er a ra fr

erlendum strviburum segir slenskur ulur vanalega

fr v helsta sem er a gerast [21].

Dagur slenskrar tungu hefur veri haldinn htlegur

san 1996 fingardegi jskldsins Jnasar Hall-

grmssonar, 16. nvember, og er honum tla a ea

umrur um slenska tungu [22].

3.5 SLENSKA MENNTAKERFINUslensk tunga er mikilvgur ttur sklakernu og

nemendur 1.-4. bekk grunnskla verja a lgmarki

1.120 mntum viku slenskt ml og bkmenntir.

5.-7. bekk hefur essi tmi minnka niur 680 mnt-

ur viku og san 630 mntur viku 8.-10. bekk en

a er tluvert minna en arar Norurlandajir verja

12

murmlskennslu [23]. framhaldsskla er einnig

minni tma vari til murmlskennslu en annars sta-

ar Norurlndunum, ea a lgmarki 20 einingum af

eim 200 sem krast er til stdentsprfs [24].

PISA-knnununum sem gerar hafa veri fr rinu

2000 fr lesskilningur slenskra ungmenna, srstaklega

drengja, stugt minnkandi. knnuninni 2009 hafi

standi hins vegar batnanokku og sland var ar ell-

ea sti og svipari stu og arar Norurlandajir

a Finnum frtldum [25].

Hskli slands er eini hsklinn ar semhgt er a taka

doktorsprf slensku en meistaraprf mlinu er hgt

a taka fr Manitobahskla Kanada auk Hskla s-

lands. nokkrir hsklar va um heim bja upp

B.A.-prf slensku.

Aeins tveir af eim sj hsklum sem landinu eru hafa

srstaka mlstefnu ar sem slenska er tilgreind sem op-

inbertml hsklans. Enska er sfelltmeira notu star

hsklanna ar sem erlendum kennurum hefur lga

og ar a auki stefna allir hsklarnir a v a lga er-

lendum nemendum. Vegna essa fer nmskeium sem

kennd eru ensku lgandi, sem og doktorsritgerum

skrifuum v mli. hefur a aukist a slensk-

ir frimenn skri frigreinar snar ensku og nms-

efni sklunum er meir enskri tungu [16]. Me v

a lga slenskutmum sklum landsins m bta s-

lenskukunnttu nemenda og ba annig betur undir

virka tttku slensku samflagi.

Me v a fjlga slenskutmum sklum landsinsm bta slenskukunnttu nemenda og ba annig betur undir virka tttku samflaginu.

Mltkni gti veri hjlpleg essu sambandi enda

gefur hn mguleika tlvustuddu tungumlanmi

sem gerir nemendum klei a njta tungumlsins

skemmtilegan htt, t. d. me v a tengja orafora

kvenum texta vi skilgreiningar orunum ea

vihljskr eamyndbandme vibtarupplsingum,

svo sem framburi oranna.

3.6 ALJLEGIR TTIRsland er lti land og raun aeins rrki samflagi

janna, og v eru hrif slenskra lista, vsindaog fra

erlendis aeins smvgileg. Feinir slenskir tnlistar-

menn hafa n vinsldum utan landsins, svo sem Bjrk,

SigurRs ogGus Gus, en ar sem tnlist eirra er a litlu

leyti sungin slensku gerir hn lti til ess a auka

hrur tungumlsins utan landsteinanna. a sama m

segja um velgengni slenskra rithfunda erlendis sem

hefur kynnt slenska menningu fyrir rum jum en

ekki beinlnis slenska tungu. Hins vegar hafa vinsld-

ir slenskra tnlistarmanna og rithfunda, uppgangur

og fall slenskra banka og fyrirtkja erlendis, svo

og herslur slands umhversvna orku vaki athygli

annarra ja slandi og skila sr aukinni umllun

um landi erlendumlmilumoglgun feramanna

til landsins. slendingasgurnar, vkingarnir og slenski

hesturinn eru v ekki lengur einu slensku rsjirnir

sem heilla tlendinga.

hugi slensku aljavettvangi fer vaxandi.

slensk tunga hefur ltil hrif nnur tunguml og a-

eins rf slensk or hafa rata sem tkuor inn nnur

ml. ar eru langalgengust or dregin af eiginnafninu

Geysir sem mrgummlum tkna goshver. er enska

ori eider tkuorr slensku, komi af orinuur, og

slenska ori tlt er almennt nota erlendis um mmta

gang slenska hestsins.

Aukinn hugi slenskri tungu og menningu kemur

greinilega fram vaxandi lda eirra nemenda sem

stunda slenskunm, mist slandi ea rum lnd-

um. Vi Hskla slands jkst ldi erlendra nema s-

lenskunmi um nrri 100% milli ranna 2005 og 2007

13

og ri 2008bauHsklinn fyrsta sinnuppnmslei

hagntri slensku tlaa eim sem vilja lra tunguml-

i ness a leggja herslu hinn akademska tt nms-

ins. slenska er n kennd um 40 hsklum utan slands

og styrkir sland 18 eirra rhagslega [16]. er boi

upp sjlfst slenskunmskei lmrgum lndum,

svo sem fyrrum slendingabyggumKanada og Banda-

rkjanna, og milli 300 og 400manns fara daglega inn

heimasu Icelandic Online [26].

Staa slensku myndi vntanlega styrkjast aljavettvangi ef landi gengi

Evrpusambandi.

slensk tunga er hvergi gjaldgeng aljlegum sam-

skiptum en v hefur veri haldi fram a staa mlsins

myndi styrkjast aljavettvangi ef landi gengi Evr-

pusambandi [27], ar sem slenska yri ar me eitt

af opinberum tungumlum sambandsins [28]. Einnig

er hgt a nta mltkni til a bregast vi eirri gn

sem stafar af enskumev a ra vlingar ogmarg-

mla upplsingaheimt og hjlpa annig til vi a lg-

marka hagri sem felst v, bi fyrir einstaklinga

og viskiptal, a hafa ekki ensku a murmli.

3.7 SLENSKA NETINU jn 2010 hfu um a bil 95% jarinnar agang

a netinu [29] og aldurshpnum 35-44 ra var hlut-

falli allt a 100%. byrjunma 2011 voru 197.000, ea

61,8% jarinnar, skrir notendur Facebook [30].

Nstum allir slendingar nota neti.

ri 2010 voru 25.000 .is ln skr [31] og um a bil

5.600 ln voru landinu fyrir utan .is ker [32]. Fjldi

vefsetra er talinn kringum 7.500 en ar eru hvorki

taldar bloggsur innan .is lna n ver erlendum ln-

um eins og blogspot.com og wordpress.com.

Neti er ori svo vinslt a ri 2010 gerist a

fyrsta sinn a auglsendur eyddu meiri peningum aug-

lsingar netinu en prentmilunum [33]. Slkt hef-

ur reyndar ekki enn gerst slandi en virist stefna

tt. Af sj vinslustu veunum slandi eru rr

frttamilar (mbl.is, visir.is, pressan.is). Neti hefur

einnig a miklu leyti teki vi af smaskrnni ar sem

upplsingasan ja.is er mmti mest notai vefur lands-

ins. Arir vinslir ver eruGoogle, Facebook ogYouTu-

be [34] sem allir bja n upp slenskt notendavimt.

Vxtur netsins er mikilvgur fyrir mltkni a tvennu

leyti. Annars vegar er ldi texta stafrnu formi algjr

gullnma egar kemur a greiningu notkun tungu-

mla, og srstaklega egar safna arf tlfrilegum

upplsingum. Hins vegar bur neti upp ldann all-

an af notkunarsvium fyrir mltkni.

Vxtur netsins skiptir miklu mli fyrir mltkni.

Leitarvlar eru n efamest notai hugbnaurinn net-

inu en r nta margs konar sjlfvirka mlvinnslu eins

og vi munum sj sari hluta essa rits. ar er um a

ra margbrotna mltkni sem er breytileg eir tungu-

mlum. slenskuarf til dmis a taka tillit tilmismun-

andi beygingarendinga nafnora, lsingarora og sagna,

svo og hljavxla stofni, eins og t. d. ormyndunum

svartur og srt. Notendur netsins geta einnig ntt ml-

tkni annan htt, svo sem me sjlfvirkum ingum

vefsna mrg tunguml. egar liti er grarlegan

kostna vi mennska ingu essa efnis vekur furu

hversu lti hefur veri gert til a ra slkan ingar-

bna. stunam ef til vill rekja til ess hversumarg-

slungin slensk tunga er raun, svo og hversu lbreytta

tkni arf til a sma dmigeran mltknibna.

nsta kaa er a nna yrlit um mltkni og helstu

afurir hennar en einnig er kynnt mat stu mltkni

fyrir slensku.

14

4MLTKNI FYRIR SLENSKU

Undir mltkni falla m. a. hugbnaarker sem hnn-

u eru til ess a vinna me mannlegt ml. Tunguml

eru bi ritu og tlu en tt talmli ha rast

undan og s annig elilegasta formmllegra samskipta

er ritmli a form sem nota er til geymslu og mil-

unar margbrotinna upplsinga og mestallrar mannlegr-

ar ekkingar. Til a vinna me og framleia tunguml

essummismunandi myndum hfum vi annars vegar

taltkni og hins vegar textatkni, en hvorttveggja bygg-

ist orasfnum, mlfrireglum og merkingarfri.

etta ir amltkni tengir tungumli vimismun-

andi form ekkingar, h v hvernig henni er mila

( tali ea texta, sj mynd 1).

llum samskiptum tengjum vi tungumli rum

samskiptahttum og upplsingamilum tali getur

fylgt ltbrag og andlitstjning. Stafrnir textar tengj-

astmyndumog hlji. kvikmyndumgetur komi fram

bi tala og rita ml. Tal- og textatkni skarast v

og ttast saman vi margs konar ara tkni sem grei-

ir fyrir rvinnslu lhtta samskipta og margmilunar-

gagna.

Hr eir verur alla um meginverksvi mltkni,

. e. mlrni, veeit, taltkni og vlingar. Undir

etta fellur verkbnaur og grundvallartkni eins og:

stafrni

ritsto

tlvustutt tungumlanm

upplsingaheimt

tdrttur upplsinga

samantekt texta

spurningasvrun

talkennsl

talgerving

Mltkni er mta og ugt rannsknarsvi og hgt er

a vsa lda inngangstexta um svii, t. d. [35, 36,

37, 38, 39]. ur en ofannefndum notkunarsvium

og bnai vera ger skil verur hgun dmigers ml-

tknikers lst stuttlega.

4.1 HGUNMLTKNIBNAAR dmigerum hugbnai til mlvinnslu felast nokkr-

ar einingar sem endurspegla mismunandi tti tungu-

mlsins. Mynd 2 snir mjg einfaldaa byggingu rit-

vinnslukers. rjr fyrstu einingarnar sna a ger og

merkingu lagstextans:

1. Forvinnsla: hreinsun gagna, afnm snis, greining

lagstungumls, o.s.frv.

2. Mlfrigreining: sgnin fundin, andlg hennar og

kvisor, og setningagerin greind.

3. Merkingargreining: einring ora (fundi t hver

er merking orsins tilteknu samhengi); greining

endurvsunar (t. d. hvaa fornafn vsar til hvaa

nafnors setningunni) og stagengla; og merking

setningarinnar snd ann htt a tlva geti lesi

hana.

Eir greiningu textans geta verkbundnar einingar s

um msar arar agerir, svo sem sjlfvirka samantekt

15

fjlhtta- og margmilunar-

tknimltkni

taltkni

textatkni

ekkingartkni

1: Samhengi mltkninnar

lagstexta og uppettingu gagnagrunni. etta er ein-

fldu lsing uppbyggingu verkbnaarins en gefur

innsn a hversu kinn mltknibnaur er.

A lokinni kynningu helstu verksviummltkninnar

verur ge stutt yrlit yr yrlit yr nverandi stu

mltknirannskna og mltknimenntunar, og a lok-

um drepi rannsknarverkefni sem mist er loki ea

eru gangi. San verur ger grein fyrir mati srfr-

inga stu helstu mltknitla og mlfanga t fr

msum mlikvrum, s. s. agengi, roska og gum.

Heildarstaa mltkni fyrir slensku er svo dregin sam-

an tu lok essa kaa (mynd 8). au hugtk og ml-

fng sem eru feitletru textanum er a nna essari

tu. framhaldi af essu er mltknistuningur vi s-

lensku borinn saman vi stuning vi nnur tunguml

sem alla er um essari ritr.

4.2 HELSTU VERKSVI essum kaa verur alla um mikilvgustu ml-

tknitl og mlfng, og ge yrlit yr mltkni s-

landi.

4.2.1 MlrniFlestir sem hafa unni me ritvinnsluker eins og

Microso Word vita a v er stafrnir sem bend-

ir stafsetningarvillur og stingur upp leirttingum.

Fyrstu stafrnarnir bru orin textanumsaman vi safn

rtt ritara ora. N er essi hugbnaur mun r-

ari. Me v a nota srhf algrm tilmlfrigrein-

ingar m greina villur beygingu (svo sem ranga eign-

arfallsendingu) og setningager, eins og egar sgnina

vantar ea egar samrmi er milli sagnar og frumlags

(t. d. g *skrifar brf ). Hins vegar munu fstir stafrnar

nna villur eirfarandi dmum:

lagstexti

forvinnsla mlfrigreining merkingargreining verkbundnar einingar

frlag

2: Dmiger kershgun vi textavinnslu

16

lagstexti stafrni mlrni leirttingartillgur

tlfrilegt mllkan

3: Mlrni (tlfrileg; reglubygg)

g var um etta leiti nsta leyti.

Hn segir a mir sn ha ara sn mli.

Hann tti hafa stirt stu sna.

Til ess a hgt s a fst vi slkar villur arf a greina

samhengi textans, t. d. egar kvea skal hvort lsingar-

or eigi a vera me einu n-i (kvenkyn) ea tveim (karl-

kyn), eins og eirfarandi dmi:

Hann er farinn.

Hn er farin.

Greining slkra villna byggist mist srstakrimlfri-

lsingu fyrir hvert tunguml, sem mikinn tma og sr-

ekkingu arf til a fella inn hugbnainn, ea tl-

frilegu mllkani. Slkt lkan reiknar lkurnar v

a tilteki or birtist kvenu umhver (t. d. eir v

hvaa or fara undan og eir). Til dmis er hann er

farinn lkleg oraruna en hn er farinn er a ekki. Tl-

frilegu mllkani af essu tagi m koma upp sjlf-

virkan htt me v a nota miki af (rttum)mlggn-

um (mlheild). Bar aferirnar (reglusmi og tl-

frilkan) hafa einkum veri raar fyrir ensk ml-

fng og a er ekki auvelt a yrfra r slensku sem

hefur sveigjanlegri orar, takmarkaa mguleika

samsetningu ora og rkulegra beygingarker.

Mlrni er ekki bundin vi ritvinnsluker; hn erlka notu ritstoarkerfum.

Mlrni er ekki bundin vi ritvinnsluker; hn er lka

notu ritstoarkerfum, . e. hugbnaarumhver til

a skrifa handbkur og nnur rit samkvmt kven-

um stlum fyrir kna upplsingatkni, heilbrigis-

geirann, verkfri og eira. Af tta vi kvartanir og

skaabtakrfur viskiptavina vegna rangrar notkunar

sem rekja m til illskiljanlegra leibeininga leggja fyrir-

tki sfellt meiri herslu gi tknilegra leibeininga,

sama tma og au stefna aljlegan marka (me

ingum og stafrslu). Framfarir mlvinnslu hafa

leitt til runar ritstoarbnai sem astoar hfunda

tknilegra leibeininga vi a velja or og setningager

sem samrmist inaarreglum og skorum fyrirtkja

notkun ora.

Stafrnir hefur veri til fyrir slensku fr v seint

nunda ratugnum egar Fririk Sklason ehf. (Frisk

Soware) rai stafsetningaforritiPka. Forriti hef-

ur san veri uppfrt og endurbtt. a er til fyrir MS

Oce og er miki nota. Arir stafrnar hafa einnig

veri hannair. ri 2002 rai hollenska fyrirtk-

i Polderland stafrni fyrir MS Oce og einnig er til

stafrnir opnum hugbnai fyrir GNU/Linux forrit,

byggur Aspell. essi forrit skoa eingngu stk or

og ra v ekki vi margar algengar stafsetningarvillur.

Frumger a samhengishum stafrni hefur veri felld

inn LanguageTool [40] og vinnur me OpenOce.

S stafrnir gti hugsanlega mynda grunninn a ml-

frirni, en slkt forrit er ekki til fyrir slensku.

Fyrir utan stafrna og ritsto er mlrning einnig mikil-

vg fyrir tlvustutt tungumlanmog henni er lka beitt

17

vi sjlfvirka leirttingu fyrirspurnum sem sendar eru

veeitarvlum eins og tillguker Google ttiru vi:.

4.2.2 VeeitLeit vefnum, svo og innri netum og stafrnum

bkasfnum, er vntanlega a svi ar sem mltkni

er mest notu n dgum, en er fremur skammt

veg komin. Leitarvlin Google, sem kom fram sjn-

arsvii 1998, er n notu 80% allra veeita heim-

inum [41]. San 2004 hefur sgnin ggla veri not-

u slensku tt hn ha ekki enn komist prentaar

orabkur. Hvorki leitarvimt Google n framsetn-

ing niurstana hefur teki grundvallarbreytingum fr

fyrstu tgfu. njustu tgfu bur Google reyndar

upp leirttingar ranglega stafsettumorumoghefur

n btt vimerkingarlegum leitarmguleikum semgeta

btt nkvmni leitarinnar me v a greina merkingu

ora samhengi leitarorsins [42]. Velgengni Google

snir a me stru gagnasafni og skilvirkum aferum

vi a lykla ggnin getur tlfrileg afer skila vel

viunandi niurstum.

egar um knari upplsingaleit er a ra er nausyn-

legt a nta dpri mlfriekkingu til textatlkunar.

Tilraunir me orafng eins og tlvutk samheitasfn

og verufrileg mlfng (s. s. WordNet fyrir ensku og

GermaNet fyrir sku) hafa snt verulega bttan rang-

ur a nna sur ar sem samheiti vi leitarori koma

fyrir, svo sem hagnaur, arur, gri og bati ea jafnvel

arskyldari or.

Nsta kynsl leitarvla verur a vera tbinmun rari mltkni.

Nsta kynsl leitarvla verur a vera tbinmun r-

ari mltkni, einkum til a ra vi leitartexta formi

spurningar ea annars konar setningar sta einstakra

leitarora. Til a bregast vi fyrirspurninni Lttu

mig f lista yr ll fyrirtki sem voru yrtekin af r-

um fyrirtkjum sustu mm rin arf mltkniker

a framkvma bi setningagreiningu og merkingar-

greiningu fyrirspurnarinnar og hafa atriisoraskr til

a kalla fram vieigandi skjl jtvirkan htt. Til a

unnt s a gefa viunandi svar arf a beita setningalegri

ttun til greiningar mlfrilegri formger setning-

arinnar og greina a veri s a leita a fyrirtkjum sem

hafa veri yrtekin en ekki eim fyrirtkjum sem tku

yr nnur fyrirtki. arf a skilgreina sambandi s-

ustu mm r svo hgt s a kvara vi hvaa r er tt.

A lokum arf a mta leitarfyrirspurnina vi grynni

af skipulgum ggnum svo a nna megi upplsing-

arnar sem leita er a. etta er kalla upplsingaheimt

og felur sr leit a skjlum og vgisrun eirra. Til

ess a hgt s a ba til lista yr fyrirtki arf ker

einnig a ekkja kveinn orastreng skjali sem nafn

fyrirtkis, en a ferli kallast nafnakennsl.

Enn meiri grun felst v a mta leitarfyrirspurnina

vi skjl rum tungumlum. vermla upplsinga-

heimt felur sr sjlfvirka ingu leitarfyrirspurnar yr

ll mguleg tunguml og san ingu niurstan-

anna aur yr markmli.

N er ggn auknum mli a nna ru snii en

sem texta og v er orin til rf jnustu sem gefur

kost margmilunarupplsingaheimt me v a leita

a myndum, hlji ea myndbndum. egar um er a

ra hlj- og myndbandsskrr arf srstk talkennsla-

eining a breyta tali texta (ea hljritun) sem san er

hgt a mta vi leitarfyrirspurnina.

beygingarmlum eins og slensku er mikilvgt a hgt

s a leita a llum beygingarmyndum ors einu sta

ess a urfa a leita a hverri mynd srstaklega. etta

m gera me asto gagnagrunnsins Beygingarlsing s-

lensks ntmamls, BN [43], sem raur hefur ver-

i Stofnun rna Magnssonar slenskum frum.

Gagnagrunnurinn hefur a geyma um a bil 280.000

beygingardmi me meira en 5,8 milljnum beyging-

18

fyrirspurn notanda

vefsur

forvinnsla spurnargreining

forvinnsla merkingarvinnsla lyklun

mtun og run eftir mikilvgi

leitarniurstur

4: Veeit

armynda. Hver frsla inniheldur nefnimyndina, or-

myndina, orokkinn og beygingartti nafnora, sr-

nafna, lsingarora, sagna og atviksora.

Fyrir nokkrum rumrai fyrirtki Spurl leitarvlina

Emblu sem ntti ennan gagnagrunn. Sama algrm er

nota vi leit slensku smaskrnni og nokkrum r-

um sum. Google leitarvlin er nbin svipuumh-

leikum, en ekki eins margttum.

4.2.3 TalsamskiptiTalsamskipti eru eitt margra verksvia sem byggjast

taltkni, . e. tkni til a vinna me tala ml. Talsam-

skiptatkni er notu til a sma vimt sem gerir not-

andanum klei a tala vi tlvuna sta ess a nota

tlvuskjinn, lyklabor og ms. N dgum nta fyr-

irtki raddstr notendavimt miss konar sjlfvirkri

og hlfsjlfvirkri smajnustu vi viskiptavini, starfs-

menn ea viskiptaflaga. Helstu atvinnugreinar sem

nta slk raddstr vimt eru bankastarfsemi, birgjar,

almenningssamgngur og arskiptafyrirtki. Talsam-

skiptatkni m t. d. einnig nota vimti leisgutkja

blum og sta myndrns vimts og snertiskja sem

notendavimt snjallsmum.

Taltkni er notu til a sma vimt sem gerirnotandanum kleift a tala vi tlvuna sta ess

a nota tlvuskjinn, lyklabor og ms.

Talsamskipti byggjast ferns konar grundvallartkni:

1. Sjlfvirk talkennsl kvarahvaaornotandinn seg-

ir tiltekinni seg.

2. Mlskilningur greinir setningafrilega formger

segarinnar og tlkar hana t fr vikomandi ker.

3. Samrustjri kvarar hva arf a gera t fr lagi

notandans og mguleikum kersins.

4. Talgerving breytir svari kersins hlj semnotand-

inn nemur.

Eitt erasta vifangsefni talkennslabnaar er a

greina rtt au or sem notandinn segir. v arf ann-

ahvort a takmarka hugsanlegar segir notandans vi

afmarka mengi lykilora ea byggja upp mllkn sem

19

lag tals merkjavinnsla

frlag tals talgerving hljfrileg uppfletting og skipulagning tnfallsmlskilningur og

samra

kennsl

5: Talsamskiptaker

n yr stran hluta sega elilegu mli. Me vlrn-

um nmsaferum er lka hgt a koma upp mllkn-

um sjlfvirkan htt r talmlsheildum, strum sfn-

umhljskrame textaumritun. Takmrkun leylegra

sega leiir venjulega til vingarar notkunar talvi-

mtinu og getur ha au hrif a notendur taki v ekki

vel; en smi viamikilsmllkans, fnstilling ess og vi-

hald eykur kostnainn vi ker verulega. Raddstr

notendavimt sem nta mllkan og gefa notandan-

um sveigjanleika v hvernig hann ber fram erindi sitt

byrjun t. d. heilsa meHva get g gert fyrir ig? eru

yrleitt sjlfvirk og f jkvari vibrg notenda.

Fyrirtki nota yrleitt upptkur me lestri atvinnu-

manna til a mynda frlag talvimtsins. stlu-

um segum ar sem oralagi er ekki h tilteknu sam-

hengi ea kvenumnotanda getur etta veri fullkom-

lega ng til a notandinn s sttur. En egar segirnar

eru breytilegar getur tnfalli ori elilegt vegna ess

a btar r mismunandi hljskrm eru tengdir saman.

Talgervlar eru sfellt a vera betri v a skila breyti-

legum segum sem hljma elilega, en m enn bta

.

Vimt talsamskiptamarkanum hafa veri stl-

u umtalsvert undanfrnum ratug a v er snr

a hinum msu tknieiningum eirra. Einnig hef-

ur ori veruleg markassamjppun fyrirtkja tal-

kennslum og talgervingu. innanlandsmarkai G20-

lndunum (lmennum og efnahagslega sterkum lnd-

um) hafa mm aljleg fyrirtki veri rkjandi, og

Evrpu einkum tv Nuance (bandarskt) og Loqu-

endo (talskt). ri 2011 tilkynnti Nuance um yrtku

Loquendo annig amarkassamjppunin heldur enn

fram.

rr talgervlar fyrir slensku hafa veri settir mark-

a. Formendabyggur talgervill var upphaega gerur

kringum 1990 og annar, byggur hljatvenndum

(Snorri), um 2000. Bir voru einkum notair af blind-

um og sjnskertum en ttu ekki ngu fullkomnir til

notkunar kerfum og verkbnai fyrir almennan mark-

a.

ri 2005 var binn til nr talgervill (Ragga) samvinnu

Hskla slands, Smans ogHex hugbnaar. Talgervill-

inn byggist tkni Nuance sem s um jlfun hans.

Hann hefur veri notaur dlti verkbnai fyrir al-

mennanmarka enmrgumnotendumnnst raddg-

in ekki fullngjandi. ar sem gi tiltkra talgervla

ykja ekki ngu mikil hefur Blindraflagi gengist fyr-

ir run ns talgervils samvinnu vi Hskla slands,

Hsklann Reykjavk og plska hugbnaarfyrirtki

Ivona. essi talgervill hefur tvr raddir (Karl og Dru)

og verur tilbinn sar essu ri (2012) [44].

Stakoragreinir var raur fyrir slensku ri 2003.

Hann skilai gum rangri greiningu, ea um 97%

nkvmni. hefur slenskur stdent viTokyo Institu-

te of Technology hanna frumger af ker fyrir sjlfvirk

oraaumskennsl slensku. Ker ni 67,5% oran-

20

kvmni [45]. Hvorugt essara kerfa hefur veri nota

verkbna fyrir almennan marka. Um mitt r 2011

hfuHsklinn Reykjavk ogMltknisetur samvinnu

vi Google um undirbning a smi talekkjara fyrir

slensku [46].

Miklar breytingar m sj framundan vegna tbreislu

snjallsma sem ns vettvangs fyrir tengsl fyrirtkja og

viskiptavina, vibt vi venjulega sma, venn og

tlvupst. essar breytingar munu einnig hafa hrif

ntingu taltkninnar. Notkun raddstru vimti

venjulegra sma mun fara minnkandi en mikilvgi tal-

asmls sem notendavns samskiptamta vi snjallsma

er sfellt a aukast. a sem knr essa run er einkum

aukin nkvmni talkennslum hummlanda eim

upplestrarkerfum semegar eru boi semmilg jn-

usta fyrir notendur snjallsma.

4.2.4 VlingarHugmyndina a v a nota tlvur til a a mannleg

ml m rekja til rsins 1946 og var henni fylgt eir me

umtalsveru rmagni til rannskna sjtta ratug s-

ustu aldar og aur eim nunda. Samt sem ur hafa

vlingar ekki n a standa undir eim vntingum

um sjlfvirkar ingar milli tungumla sem r gfu

upphafsrunum.

Einfaldasta ger vlrnna inga felst v askipta t orum ru mlinu fyrir or r hinu

mlinu.

Einfaldasta ger vlinga felst v a skipta t orum

rumlinu fyrir or r hinumlinu. etta getur veri

gagnlegt efnissvium ar sem nota er mjg afmarka

og stala ml, svo sem veurfregnum. En til ess a

ing mli sem er ekki eins stala veri viunandi

arf a fella strri textaeiningar (orasambnd, mls-

greinar, jafnvel heilar efnisgreinar) sem nkvmast a

samsvarandi einingum markmlinu. Helstu vandkv-

in felast v a mannlegt ml er margrtt. Margrni

skapar vanda mrgum svium, svo sem vi einringu

merkingar orasviinu (villa er bi mistk og veg-

legt hs), og fallstjrn setningafrisviinu, eins og :

ewoman saw the car and her husband, too.

Konan s blinn ogmaurinn hennar lka.

Konan s blinn ogmanninn sinn lka.

Ein lei til a ba til vlingarker er a nota ml-

frilegar reglur. egar tt er milli nskyldra tungu-

mla getur afer beinna umskipta veri fsileg, eins og

dminu hr a ofan. En reglubygg ker (bygg

mlfrilegri ekkingu) greina o lagstextann og skapa

tknbyggtmillistig sem textimarkmlsins er san leidd-

ur af. rangur essarar aferar er undir v kominn

a til s yrgripsmiki orasafn me beygingarlegum,

setningafrilegum og merkingarlegum upplsingum,

samt stru safni mlfrireglna sem jlfair mlfr-

ingar hafa sma af vandvirkni. a er langt og arme

drt ferli a koma essum forsendum upp.

sari hluta nunda ratugarins egar tlvur uru -

ugri og drari jkst hugi a nta tlfrileg lkn

vlingum. Tlfrileg lkn byggjast greiningu tv-

mla mlheilda, svo sem Europarl hlistu mlheild-

arinnar, sem hefur a geyma ingskjl Evrpuingsins

21 Evrpumlum. Ef ng er af ggnum virka tlfri-

legar vlingar ngilega vel til ess a gefa nokkurn

veginn rtta merkingu texta erlendu tungumli me

v a skoa samhlia texta og greina lkleg oramynst-

ur. lkt ekkingarknnum kerfum skila tlfrilegar

(ea gagnaknnar) vlingar o mlfrilega rngu

frlagi. Kosturinn vi gagnaknnar vlingar er s a

r eru ekki einsmannasfrekar, og einnig geta r r-

i vi mis mlleg srkenni (s. s. mlshtti og ortk)

sem fara forgrum ekkingarknnu kerfunum.

Styrkleikar og veikleikar ekkingarkninna og gagna-

kninna vlinga eru mismunandi svium og v

21

tlfrileg vling

frumtexti

marktexti

textagreining (snimtun, beyg- ingarfri, setningafri, o.s.frv.)

mlmyndun

ingarreglur

6: Vlingar (tlfrilegar; reglubyggar)

einbeita vsindamenn sr nori a blnduum a-

ferum sem sameina aferafri beggja. Ein aferin

er s a nota bi ekkingarkni og gagnakni ker

og lta svo srstaka valeiningu kvea hvert s besta fr-

lag hverrar setningar. egar um er a ra lengri setn-

ingar en 12 or vera niursturnar sjaldnast full-

komnar. Betri afer er a sameina bestu hluta hverrar

setningar rmrgum frlgum; etta getur veri tiltlu-

lega ki ar sem samsvaranir mismunandi mguleika

eru ekki alltaf augljsar og v arf a samskipa eim.

Vlingar milli slensku og annarra mla erumjg snnar.

Vlingar milli slensku og annarra mla eru mjg

snnar. Vegna lbreyttramguleika til smi samsettra

ora er o ertt a greina or og hafa ngilega yrgrips-

miki orasafn; frjls orar og sagnaragnir skapa m-

is vandaml greiningu, og auugt beygingarker veld-

ur vandkvum vi a merkja rtt ll beygingaratrii

s. s. kyn, fall, tlu, htt, t, o.s.frv.

run vlinga fyrir slensku hefur ekki ori kja

mikil. Stefn Briem, sjlfsttt starfandi frimaur,

hefur unni a vlingum san snemma nunda

ratugnum og hefur hanna vlingarker fyrir s-

lensku. ri 2008 opnai hann vefnum keypis jn-

ustu sem bur upp ingar milli slensku og riggja

annarra tungumla (ensku, dnsku og esperant) [47].

Hrafn Losson, kennari vi Hsklann Reykjavk, og

samstarfsmenn hans hafa hanna reglubyggt grf-

ingaker r slensku ensku, grundvalla Apertium-

verkvangnum [48]. Fortgfa er n vefnum [49].

Google Translate hefur ge kost ingum r og

slensku san 2009. Gin voru heldur ltil byrjun en

hafa aukist.

Enn m auka gi vlingarkerfa verulega. Helstu

vandkvin felast algun mlfanganna a tilteknum

efnissvium ea notendahpum, og samttingu tkn-

innar vi vinnuferli sem n egar eru bin oragrunni

og ingarminni. Anna vandaml er a est nver-

andi ker erumiu vi ensku og sinna einungis ing-

um milli slensku og rfrra annarra mla. etta leiir

til rekstra ingarinu og vingar notendur vl-

rnna inga til a lra mismunandi oraktunartl

fyrir mismunandi ker.

Matskeppnir ntast vel til a bera saman gi vl-

ingarkerfa, mismunandi aferafri og frammistu

eirra gagnvart mismunandi tungumlaprum. Taan

hr eir, sem unnin var innan Euromatrix+ verkefnis

Evrpusambandsins, snir tkomu allra para milli 22 af

23 opinberum tungumlumEvrpusambandsins. (rska

var ekki me samanburinum.) Niurstum er ra-

a samkvmtBLEUeinkunnakvara, ar semhrri ein-

kunn fst fyrir betri ingu [51]. Mennskur andi

myndi n um 80 stigum.

22

Markml Target languageEN BG DE CS DA EL ES ET FI FR HU IT LT LV MT NL PL PT RO SK SL SV

EN 40.5 46.8 52.6 50.0 41.0 55.2 34.8 38.6 50.1 37.2 50.4 39.6 43.4 39.8 52.3 49.2 55.0 49.0 44.7 50.7 52.0BG 61.3 38.7 39.4 39.6 34.5 46.9 25.5 26.7 42.4 22.0 43.5 29.3 29.1 25.9 44.9 35.1 45.9 36.8 34.1 34.1 39.9DE 53.6 26.3 35.4 43.1 32.8 47.1 26.7 29.5 39.4 27.6 42.7 27.6 30.3 19.8 50.2 30.2 44.1 30.7 29.4 31.4 41.2CS 58.4 32.0 42.6 43.6 34.6 48.9 30.7 30.5 41.6 27.4 44.3 34.5 35.8 26.3 46.5 39.2 45.7 36.5 43.6 41.3 42.9DA 57.6 28.7 44.1 35.7 34.3 47.5 27.8 31.6 41.3 24.2 43.8 29.7 32.9 21.1 48.5 34.3 45.4 33.9 33.0 36.2 47.2EL 59.5 32.4 43.1 37.7 44.5 54.0 26.5 29.0 48.3 23.7 49.6 29.0 32.6 23.8 48.9 34.2 52.5 37.2 33.1 36.3 43.3ES 60.0 31.1 42.7 37.5 44.4 39.4 25.4 28.5 51.3 24.0 51.7 26.8 30.5 24.6 48.8 33.9 57.3 38.1 31.7 33.9 43.7ET 52.0 24.6 37.3 35.2 37.8 28.2 40.4 37.7 33.4 30.9 37.0 35.0 36.9 20.5 41.3 32.0 37.8 28.0 30.6 32.9 37.3FI 49.3 23.2 36.0 32.0 37.9 27.2 39.7 34.9 29.5 27.2 36.6 30.5 32.5 19.4 40.6 28.8 37.5 26.5 27.3 28.2 37.6FR 64.0 34.5 45.1 39.5 47.4 42.8 60.9 26.7 30.0 25.5 56.1 28.3 31.9 25.3 51.6 35.7 61.0 43.8 33.1 35.6 45.8HU 48.0 24.7 34.3 30.0 33.0 25.5 34.1 29.6 29.4 30.7 33.5 29.6 31.9 18.1 36.1 29.8 34.2 25.7 25.6 28.2 30.5IT 61.0 32.1 44.3 38.9 45.8 40.6 26.9 25.0 29.7 52.7 24.2 29.4 32.6 24.6 50.5 35.2 56.5 39.3 32.5 34.7 44.3LT 51.8 27.6 33.9 37.0 36.8 26.5 21.1 34.2 32.0 34.4 28.5 36.8 40.1 22.2 38.1 31.6 31.6 29.3 31.8 35.3 35.3LV 54.0 29.1 35.0 37.8 38.5 29.7 8.0 34.2 32.4 35.6 29.3 38.9 38.4 23.3 41.5 34.4 39.6 31.0 33.3 37.1 38.0MT 72.1 32.2 37.2 37.9 38.9 33.7 48.7 26.9 25.8 42.4 22.4 43.7 30.2 33.2 44.0 37.1 45.9 38.9 35.8 40.0 41.6NL 56.9 29.3 46.9 37.0 45.4 35.3 49.7 27.5 29.8 43.4 25.3 44.5 28.6 31.7 22.0 32.0 47.7 33.0 30.1 34.6 43.6PL 60.8 31.5 40.2 44.2 42.1 34.2 46.2 29.2 29.0 40.0 24.5 43.2 33.2 35.6 27.9 44.8 44.1 38.2 38.2 39.8 42.1PT 60.7 31.4 42.9 38.4 42.8 40.2 60.7 26.4 29.2 53.2 23.8 52.8 28.0 31.5 24.8 49.3 34.5 39.4 32.1 34.4 43.9RO 60.8 33.1 38.5 37.8 40.3 35.6 50.4 24.6 26.2 46.5 25.0 44.8 28.4 29.9 28.7 43.0 35.8 48.5 31.5 35.1 39.4SK 60.8 32.6 39.4 48.1 41.0 33.3 46.2 29.8 28.4 39.4 27.4 41.8 33.8 36.7 28.5 44.4 39.0 43.3 35.3 42.6 41.8SL 61.0 33.1 37.9 43.5 42.6 34.0 47.0 31.1 28.8 38.2 25.7 42.3 34.6 37.3 30.0 45.9 38.2 44.1 35.8 38.9 42.7SV 58.5 26.9 41.0 35.6 46.6 33.3 46.6 27.4 30.9 38.9 22.7 42.0 28.2 31.0 23.7 45.6 32.2 44.2 32.7 31.3 33.5

7: Vlingar milli 22 Evrpusambandstungumla Machine translation between 22 EU-languages [50]

Bestu niursturnar ( grnum og blum lit) feng-

ust fyrir tunguml sem njta gs af umfangsmikl-

um samhfum rannsknartlunum, sem og af tilvist

margra samhlia mlheilda (t. d. enska, franska, hol-

lenska, spnska og ska). au tunguml sem verr koma

t eru merkt me rauu. au skortir annahvort slkar

rannsknartlanir ea eru elislk rum tunguml-

um (t. d. ungverska, maltneska og nnska).

Ger mltknibnaar felur oft sr fjldaundirverktta sem ekki eru alltaf snilegirnotendunum en gegna ingarmiklum

jnustuhlutverkum bak vi tjldin.

4.3 NNUR VERKSVIGer mltknibnaar felur o sr lda undir-

verktta sem ekki eru alltaf snilegir notendunum en

gegna ingarmiklum jnustuhlutverkum bak

vi tjldin. essir verkttir byggjast allir mikilvgum

rannsknarefnum sem hafa ori a sjlfstum und-

irgreinum innan tlvumlvsinda. Spurningasvrun er

t. d. virkt rannsknarsvi og tengslum vi a hafa

markaar mlheildir veri byggar upp og vsindasam-

keppnir haldnar. Spurningasvrun felur sr anna og

meira en lykiloraleit (ar sem leitarvlin svararme v

a skila af sr safni skjala sem gtu vara efni) og ger-

ir notendum klei a spyrja beinskeyttra spurninga sem

ker svarar einkvman htt. Til dmis:

Spurning: Hversu gamall var Neil Armstrong egar

hann steig fti tungli?

Svar: 38 ra.

tt spurningasvrun s augljslega af smu rt og vef-

leit er hn n fyrst og fremst yrheiti yr rannsknar-

spurningar eins og: hvaa tegundir spurninga eru til og

23

hvernig a fst vi r; hvernig a greina og bera sam-

an au skjl sem hugsanlega hafa a geyma svari (veita

au samrmanleg svr?); og hvernig a veia afmark-

aar upplsingar (svari) t r skjali ruggan htt n

ess a hunsa samhengi.

etta tengist upplsingatdrtti, svii sem var srlega

vinslt og hrifarkt tmum tlfribyltingarinnar

tlvumlvsindum snemma tunda ratug sustu ald-

ar. Me upplsingatdrtti er reynt a bera kennsl

tilteknar upplsingaeiningar tilteknum skjalaokkum,

svo sem a greina helstu tttakendur yrtku fyrir-

tkja eins og fr eim er greint umllun dagblaa.

Anna svi sem hefur veri rannsaka er frsagnir af

hryjuverkum. ar er helsti vandinn a fella textann

a snimti sem tilgreinir brotamann, skotmark, tma,

stasetningu og aeiingar atviksins. Slk tfylling efn-

isbundinna snimta er megineinkenni upplsingat-

drttar og hann er v anna dmi um tkni bak vi

tjldin sem myndar vel afmarka rannsknarsvi sem

san arf a fella inn vieigandi verkbna.

Flkinn hugbnaur til textagreiningar ogmlmyndunar er ekki til fyrir slensku.

Tv jaarsvi sem mist geta veri sjlfstur verkbn-

aur ea jna sem stottir bak vi tjldin eru sam-

antekt texta og mlmyndun. Me samantekt er leitast

vi a draga meginatrii langs texta saman stuttu mli

og er meal annars boi upp slkt Microso Word.

ar er einkum stust vi tlfrilega afer til a greina

mikilvg or textanum (. e. or sem eru hlutfalls-

lega mun algengari textanum en almennri mlnotk-

un) og kvara san hvaa setningar hafa a geymahst

hlutfall essara mikilvgu ora. r setningar eru s-

an dregnar t r textanum og settar saman til a mynda

samantektina. essari afer sem er mjg algeng bn-

ai almennum markai felst samantektin eingngu

v a draga setningar r textanum, og textinn er v

skorinn niur hlutmengi upphaegra setninga. nn-

ur afer, sem talsvert hefur veri rannsku, er s a

mynda njar setningar sem ekki koma fyrir frumtext-

anum. etta krefst dpri skilnings textanum og er v

mun vikvmara. estum tilfellum er textamyndun

ekki sjlfstur bnaur heldur er hn felld inn via-

meiri hugbna, svo sem upplsingaker heilbrigis-

jnustu ar sem upplsingum um sjklinga er safna,

r geymdar og san unni r eim. Skrsluger er a-

eins eitt af mrgum svium ar sem samantekt ntist.

Ekkert af eim bnai sem rtt er um essum

undirkaa er til fyrir slensku.

4.4 NMSLEIIRMltkni ermjg verfaglegt svi ar sem saman kemur

srekking mlfringa, tlvunarfringa, strfr-

inga, heimspekinga, slfringa, taugafringa og eiri.

Hn hefur v ekki last traustan sess slensku h-

sklaumhver. Um sustu aldamt var ekki boi upp

neinar nmsleiir ea einstk nmskei mltkni ea

tlvumlvsindum neinum slenskum hskla og engar

rannsknir voru gangi essum svium.

Hausti 2002 tk Hskli slands upp verfaglegt

meistaranm mltkni. Um er a ra tveggja ra

nm (120 ECTS einingar) ar sem forkrfur eru B.A.-

prf tungumlum ea mlvsindum ea B.Sc.-prf

tlvunarfri (ea rafmagns- ea hugbnaarverk-

fri). ri 2007 var nmi endurskipulagt sam-

vinnumilli slenskudeildarHskla slands og tlvunar-

frideildar Hsklans Reykjavk. mean Norrni

mltknisklinn (Nordic Graduate School of Langua-

ge Technology NGSLT) var og ht, runum 2004-

2009, gtu nemendur einnig teki einstk nmskei

vi skla annars staar Norurlndunum og Eystra-

saltslndunum.

Vegna skorts f ogmannaa hefur ekki veri mgulegt

a taka nja nemendur inn meistaranmi san 2009.

Hins vegar er reglulega boi upp einstk nmskei

24

mltkni, mlvinnslu og gagnamlfri, bi vi H-

skla slands og Hsklann Reykjavk.

4.5 INNLEND VERKEFNI OGVIFANGSEFNIAeins um 330.000 manns tala slensku og a er ekki

ng til ess a standa undir kostnaarsamri run nrra

afura. a kostar jafnmiki a sma mltknibn-

a fyrir slensku og fyrir tunguml sem hundru millj-

na manna tala. Vegna essa starfa nstum engin ml-

tknifyrirtki almennum markai slandi. Fri-

rik Sklason ehf. hefur ra og selt stafrninn Pka

en vinnur ekki a neinum njum framleisluvrum

svii mltkni. sasta ratug unnu Sminn og hug-

bnaafyrirtki Hex me Hskla slands a smi

bi stakoragreinis og talgervils fyrir slensku. Hvor-

ugt essara fyrirtkja vinnur lengur aml- ea taltkni.

Clara er nlegt fyrirtki sem jnustar nnur fyrir-

tki sem vilja vita hva flki nnst um framleisluvrur

eirra og jnustu. Ker Clru notar merkingargrein-

ingu og srstaka afer vi framsetningu gagna til a

greina vihorf flks netinu. Verkfri fyrirtkisins til

greiningar vefsum slensku kallast Vaktarinn [52].

fyrsta starfsri var ame 1200 notendur ef me eru

taldir eir sem notuu jnustuna keypis til reynslu.

Clara er eina fyrirtki slandi sem er a ra ml-

tknibna semmarkasvru.

ri 2000 setti slenska rki af sta srstakt mltkni-

tak me a fyrir augum a styja stofnanir og fyrir-

tki v a ba til grundvallarggn fyrir slenska ml-

tkni. etta frumkvi leiddi til nokkurra verkefna sem

hafa ha mjg mikil hrif mltkni slandi. Helstu

afurir mltknitaksins eru eirfarandi [2]:

Gagnagrunnur me beygingarlsingu slensks n-tmamls

Mlfrilega mrku mlheild me 25 milljnumora

jlfunarsafn fyrir gagnastra mlfrilega mrk-un

Talgervill

Stakoragreinir

Betrumbttur stafrnir

egar mltknitakinu lauk ri 2004 kvu fri-

menn fr remur stofnunum (Hskla slands, Hskl-

anum Reykjavk og Stofnun rna Magnssonar s-

lenskum frum) sem hfu teki tt estum verk-

efnummltknitaksins a sameinast um stofnunMl-

tkniseturs me a a markmii a vinna fram a

verkefnum sem egar voru komin af sta. Aalhlutverk

Mltkniseturs er a:

vera upplsingaveita um slenska mltkni og rekavefsetur v skyni (http://maltaeknisetur.is);

stula a samstar hskla, stofnana og fyrirtkjaummltkniverkefni;

skipuleggja og samhfa hsklakennslu svii ml-tkni;

taka tt norrnu, evrpskuog aljlegu samstar svii mltkni;

standa fyrir og eiga aild a rannsknar- og runar-verkefnum svii mltkni;

halda utan um miss konar hrefni og afurir sviimltkni;

halda mltknirstefnur me tttku fri-manna, fyrirtkja og almennings;

beita sr fyrir eingu slenskrar mltkni llumsvium.

undanfrnum rum hafa frimenn Mltkniseturs

tt frumkvi a nokkrumnjum verkefnum semhafa

veri styrkt a hluta til af Rannsknasji og Tkni-

runarsji. Mikilvgasta afur essara verkefna er

opni hugbnaurinn IceNLP (mlfrilegi markarinn

IceTagger, hlutattarinn IceParser, og lemmunarfor-

riti Lemmald) [53], sem hgt er a nota vefnum

25

(http://nlp.cs.ru.is). ri 2009 fkkMltknisetur h-

an riggja ra ndvegisstyrk fr Ranns til verkefnisins

Hagkvm mltkni utan ensku slenska tilraunin.

Innan essa verkefnis var unni fram a v a byggja

upp grunnstoir slenskrar mltkni.

Eins og hr hefur komi fram hafa margvsleg verkefni

leitt til runar missa mltknitla og mlfanga fyrir

slensku. Hr eir er ge yrlit yr nverandi stu

slenskrar mltkni.

4.6 AGENGI AMLTKNITLUM OGMLFNGUM mynd 8 er ge yrlit yr stu slenskrar mltkni

og mltknibnaar. Einkunnir mltknitla og ml-

fanga eru byggar mati helstu srfringa sviinu

sem gfu einkunnir skalanum fr 0 (mjg lgt) til 6

(mjg htt) t fr sj vimium.

Meginniurstur fyrir slensku eru eirfarandi:

slenska stendur okkalega hva varar einfldustugrunnforsendur mltkninnar bnai og mlfng-

um, svo sem textagreiningu og mlheildum.

Einnig eru til einstku ggn og bnaur me tak-markaa virkni svium eins og talgervingu, tal-

kennslum, vlingum, talmlsheildum, hlist-

ummlheildum og oraggnum.

Hraur mltknibnaur og mlfng, svo semtil textatlkunar og mlmyndunar, er ekki til.

Um sustu aldamt var slenskmltkni varla til. etta

breyttist eir 1999, egar srstakur starfshpur skilai

skrslu ummltkni tilmenntamlarherra [3]. ess-

ari skrslu voru gerar tillgur um msar agerir til

a koma slenskri mltkni laggirnar. Starfshpurinn

tlai a a myndi kosta u.. b. einn milljar krna

(sem jafngilti um 10milljnum evra) a gera slenska

mltkni sjlfbra. egar v marki vri n tti mark-

aurinn a geta teki vi ar e hann hefi agang a

opnum mlfngum sem hefi veri komi upp veg-

um mltknitlunar rkisstjrnarinnar og yru aent

jafnrttisgrundvelli til allra sem hygust nta au

markasvrum.

a verur a benda a heildarrmagni sem veitt var

tilmltknitlunarinnar fr 20002004 var aeins um

1/8 af eirri upph sem urnefndur starfshpur taldi

a yri til [2]. a arf v ekki a koma vart a s-

lenskmltkni er enn bernskuskeii. 330.000mlnot-

endur eru ekki ngilegur ldi til a standa undir kostn-

aarsamri run njum vrum. Um essar mundir

vinna nnast engin slensk fyrirtki a mltkni vegna

ess a au sj enga hagnaarvon henni. v er kaf-

lega mikilvgt a halda fram opinberum stuningi vi

slenska mltkni enn um sinn.

4.7 SAMANBURURTUNGUMLAMltknistuningur er mjg mismunandi milli ml-

samflaga. Til a bera saman stuna milli mla er

essum kaa sett fram mat sem byggist tveimur

verkbnaarsvium (vlingum og talvinnslu), einni

ger baklgrar tkni (textagreiningu) og grundvallar-

mlfngum sem arf til smi mltknibnaar. Ml-

unum var raa mm bila kvara.

1. Afburagur stuningur

2. Gur stuningur

3. Smilegur stuningur

4. Brotakenndur stuningur

5. Ltill sem enginn stuningur

Mltknistuningur var metinn t fr eirfarandi vi-

miunum:

Talvinnsla: Gi fyrirliggjandi talkennslatkni, gi

fyrirliggjandi talgervingartkni, yr