Ichimoku Kinko Hyo – czyli w jaki sposób połączyć 5 wskaźników, aby poznać trend?

Ichimoku jest japońską techniką, którą stosuje się w celu ustalenia głównego trendu panującego na rynku. Powstała ona już przed II wojną światową, ale opublikowana została dopiero w 1968 r. przez tokijskiego dziennikarza Ichimoku Sanjin1. Nazwa tej strategii oznacza „spojrzenie na wykres równowagi” (Ichimoku to spojrzenie albo rzut oka; kinko to równowaga a hyo to wykres). Zgodnie z tłumaczeniem jest on w stanie szybko wychwycić sytuację panującą na rynku. Ichimoku dostarcza też czytelnych sygnałów kupna albo sprzedaży, dzięki którym stosunkowo łatwo jest złapać większy trend. Zyskuje on na popularności nie tylko ze względu na zdolność wykrycia trendu, ale także dzięki swojej różnorodności – Ichimoku można stosować na wielu rynkach (akcji, obligacji, walut, pochodnych). Tą technikę można stosować razem z wykresami świecowymi. Ponadto, żadna z linii nie powinna być używana oddzielnie – zostały one skonstruowane razem i dopiero ich łączna analiza daje właściwy obraz rynku.

Rys: EUR/USD, wykres dzienny z nałożonymi wskaźnikami Ichimoku wykonany w Amibrokerze

1 Jego prawdziwe nazwisko to Goichi Hosoda

Rys: EUR/USD, wykres dzienny z nałożonymi wskaźnikami Ichimoku wykonany w MetaTrader 4 Na pierwszy rzut oka wykres wygląda skomplikowanie. Kiedy jednak Inwestor pozna znaczenie każdej z linii, odczytanie sytuacji z takiego wykresu stanie się proste.

Składniki Ichimoku Na technikę Ichimoku składa się 5 elementów.

1. Linia zwrotu (Tenkan sen, w skrócie TL) – jest to średnia z ostatnich 9 okresów liczona w następujący sposób: (cena najwyższa + cena najniższa)/2. Na wykresach oznaczona jest kolorem czerwonym.

Rys: WIG20, wykres dzienny, linia Tenkan sen zaznaczona na czerwono, średnia SMA 9 zaznaczono na błękitno Często porównuje się linię TL do zwykłej średniej z 9 okresów, jednak linia Tenkan sen obliczana jest używając cen ekstremalnych, natomiast średnia zwykła (SMA, ang. Simple Moving Average) korzysta tylko z cen zamknięcia. Różnicę tą można zaobserwować na powyższym wykresie – w zaznaczonych na żółto obszarach linia TL lepiej reagowała na zmianę cen niż SMA. Tenkan sen stanowi krótkoterminowy opór albo wsparcie dla ceny oraz pokazuje panujące na rynku krótkookresowe tendencje (momentum). W czasie, gdy tego momentum brakuje, TL szybko staje się płaska, co daje sygnał o chwilowym przestoju ceny.

2. Linia standardowa (Kijun sen, w skrócie SL) – jest to średnia z ostatnich 26

okresów, liczona za pomocą tej samej formuły: (cena najwyższa + cena najniższa)/2. Na wykresach oznaczamy ją kolorem niebieskim.

Linia Kijun sen jest bardziej wiarygodnym wskaźnikiem panującego trendu, ponieważ bierze pod uwagę ceny z dłuższego okresu. Stanowi ona także wsparcie albo opór w średnim okresie. Przecięcie obu średnich daje sygnał kupna albo sprzedaży.

Rys: Wig20, wykres dzienny, Tenkan sen (czerwona linia) oraz Kijun sen (niebieska linia). Jeśli Tenkan sen przetnie od dołu Kijun sen, to daje sygnał kupna (na wykresie zaznaczony zieloną strzałką). Jeśli Tenkan sen przetnie od góry Kijun sen, oznacza to sygnał sprzedaży (czerwona strzałka). Jednak bez wzięcia pod uwagę dalszych elementów, samo przecięcie średnich może też dawać fałszywe sygnały (obszar zaznaczony na żółto).

3. Linia opóźniona (Chikou span, w skrócie DL) – jest to obecna cena zamknięcia

narysowana na wykresie 26 okresów wstecz. Na wykresie ma ona kolor zielony.

Rys: Gold, wykres dzienny, linia TL (czerwona), SL (niebieska) oraz DL (zielona) W jaki sposób dokonuje się interpretacji Chikou span? Na powyższym rysunku widać, jak umieszczona jest ona na wykresie. Jeżeli cena 26 okresów wcześniej jest niższa od ceny obecnej albo inaczej mówiąc, jeżeli DL leży powyżej wykresu ceny, oznacza to trend wzrostowy.

Rys: Bogdanka, wykres dzienny Analogicznie, jeżeli obecna cena jest niższa, czyli Chikou san leży poniżej wykresu ceny, na rynku obserwuje się trend spadkowy.

4. Pierwsza linia prowadząca (Senkou Span A, w skrócie 1S) – obliczana następująco: (Tenkan sen + Kijun sen) /2; przesunięta jest o 26 okresów do przodu.

5. Druga linia prowadząca (Senkou Span B, w skrócie 2S) – jej formuła to: (cena

najwyższa + cena najwyższa) /2 z ostatnich 52 okresów, która także przesunięta jest o 26 okresów do przodu.

Obydwie te linie tworzą najbardziej charakterystyczną dla tej techniki chmurę Ichimoku (po japońsku chmura to kumo). Na wykresie chmura Ichimoku reprezentuje różnice pomiędzy obydwiema liniami prowadzącymi. Jeśli Senkou Span A leży powyżej Senkou Span B, różnica ta zaznaczona jest przeważnie na zielono – daje to pozytywny znak trendu wzrostowego, jest to równocześnie jego wsparcie. W sytuacji odwrotnej, gdy Senkou Span B leży wyżej (na naszych wykresach zaznaczone na pomarańczowo), oznacza to trend spadkowy. Jest to równocześnie opór dla ceny.

Rys: Astarta, wykres dzienny z liniami Senkou A i B Chmura zaznaczona kolorem zielonym nazywana jest chmurą hossy. Analogicznie obszar pomarańczowy ma nazwę chmury bessy. Trzeba jednak pamiętać, że dopiero położenie ceny względem obydwu chmur potwierdza trend – jeśli cena przebywa powyżej chmury hossy, potwierdza to trend wzrostowy, natomiast jeśli cena kształtuje się poniżej chmury bessy, istnieje trend spadkowy. Tak więc, przebicie chmury przez cenę daje sygnały zakupu albo sprzedaży. Jeśli cena zdoła „przebić” się przez chmurę bessy, należy rozważyć nabycie danego instrumentu, z drugiej strony trzeba przygotować się do sprzedaży, jeśli cena spadnie poniżej chmury hossy.

Interpretacja chmur w praktyce

Rys: USD/CHF, wykres tygodniowy Przebicie ceny chmury bessy w kwietniu 2005 dało sygnał zakupu (pierwsze czerwone koło). Należy jednak pamiętać, że powinien on zostać potwierdzony przez pozostałe elementy techniki Ichimoku, głównie przez przecięcie linii opóźnionej (Kijun sen) przez linię zwrotu (Tenkan sen)2 oraz przez zmianę koloru chmury na zielony. Dokładnie roku później padł sygnał sprzedaży, kiedy cena przebiła z impetem chmurę hossy (drugie czerwone koło). Obydwie chmury zadziałały także jako poziomy wsparcia albo oporu (niebieskie linie). W połowie 2005 r. spadek ceny został zatrzymany przez chmurę bessy, co pozwoliło osiągnąć nowe szczyty pod koniec roku. Z kolei w połowie 2006 r. cena nie zdołała przebić chmury hossy, co stanowiło sygnał, że kupujący są za słabi, aby odwrócić trend, a wygenerowany wcześniej sygnał sprzedaży zyskał na wiarygodności. W 2007 r. chmura bessy stanowiła opór w trendzie spadkowym. Tak więc, dopóki cena nie przebije się ponad tą chmurę,

obowiązuje dotychczasowy trend. W interpretacji chmur ważna jest także ich grubość – jeżeli chmura jest wąska, stanowi ona niewielki opór lub wsparcie (tak jak cena przebiła chmurę

2 W tym przykładzie zrezygnowaliśmy z reszty elementów, aby skupić się na interpretacji samych chmur i chwilowo zyskać na jasności omawianego wykresu.

bessy w kwietniu 2005). Szeroka chmura stanowi natomiast bardzo silny opór albo wsparcie (tak jak w połowie, 2006 kiedy cena „zatrzymała” się w chmurze hossy). Strategie handlu Podsumowując, technika Ichimoku daje 3 rodzaje sygnałów:

Pierwszego rodzaju: o Kupno – gdy TL przecina od dołu SL o Sprzedaż – gdy TL przecina od góry SL

Drugiego rodzaju: o Kupno – są dwie odmiany tego sygnału: gdy DL znajduje się ponad

wykresem cenowym albo kiedy DL przetnie wykres ceny od dołu. o Sprzedaż – tutaj także występują dwie odmiany: gdy DL znajduje się pod

wykresem cenowym albo kiedy DL przetnie wykres ceny od góry

Trzeciego rodzaju: o Kupno – gdy cena przebija od dołu obszar chmury o Sprzedaż – gdy cena przebija chmurę od góry

Dotychczasowo przedstawiono każdy z elementów techniki osobno, jednak siła Ichimoku tkwi w jednoczesnej analizie sygnałów. Tak więc, jeżeli sygnały potwierdzają się nawzajem, jest to oznaka występowania na rynku silnego trendu.

Rys: WIG20, wykres tygodniowy Na rysunku widać wykres WIGu20 z nałożonymi wszystkimi wskaźnikami z techniki Ichimoku. Na obszarze zaznaczonym kolorem różowym można zaobserwować przecięcie Kijun sen przez Tenkan sen od dołu, czyli sygnał sprzedaży. Był to jednak sygnał słaby, ponieważ nie został potwierdzony przez resztę wskaźników – cena przebywała ponad chmurą, a linia opóźniona 26 okresów wcześniej znajdowała się ponad wykresem (niebieska strzałka). Po 4 tygodniach linie przecięły się ponownie, dając sygnał kontynuacji trendu. Silny sygnał sprzedaży padł pół roku później – na początku 2008 r. cena przebiła się przez chmurę, co było potwierdzone przecięciem średnich, wreszcie linia opóźniona, pokazana czerwoną strzałką, znalazła się poniżej wykresu ceny. Jak się potem okazało, sygnał ten był trafny – jeśli ktoś sprzedał wtedy akcje mógł się uchronić przed stratami w nadchodzącej bessie, jeśli natomiast zajęto krótką pozycję, można było dużo zarobić.

Rys: TVN, wykres dzienny Niestety, istnieje także druga strona medalu – technika Ichimoku nie sprawdza się za dobrze w trendzie bocznym. Kiedy cena waha się w niewielkim zakresie, pada dużo sygnałów kupna lub sprzedaży, które nie są właściwe. W tym wypadku należy posłużyć się innymi narzędziami analizy technicznej, które pomogą Inwestorom zidentyfikować zaistnienie nowego trendu (np. linie trendu, wskaźniki, fale Elliota). Podsumowanie Technika Ichimoku służy do identyfikacji trendu długoterminowego. Jest ona najbardziej przydatna dla Inwestorów, którzy inwestują zgodnie z trendem (trend following), za jej pomocą nie powinno się natomiast próbować łapać dołków albo szczytów. Dzięki istnieniu trzech rodzajów sygnałów Inwestorzy mają z jednej strony dużą elastyczność interpretacji, z drugiej strony są w stanie z dużą pewnością zidentyfikować trend, jeśli wskazania wszystkich rodzajów potwierdzą się nawzajem.