บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การคนควาแบบอสระเรองแนวทางการอนรกษความเปนอตลกษณของผาฝายทอมอ

ไทยอง บานรองกองขาว ต าบลบวกคาง อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม ผศกษาไดศกษาเอกสาร

และงานวจยทเกยวของดงตอไปน

1. แนวคดเกยวกบอตลกษณ

2. แนวคดเกยวกบภมปญญาการทอผา

3. ปญหาในการอนรกษและสบทอดศลปะผาทอของไทย

4. งานวจยทเกยวของ

5. กรอบแนวคดการวจย

แนวคดเกยวกบอตลกษณ

เดมเมอมการพดถงลกษณะเฉพาะของกลมคนหรอชมชนมกใชค าวาเอกลกษณ แต

ปจจบนนยมใชค าวาอตลกษณ เนองจากความหมายของค าวาเอกลกษณจะสะทอนในแงมมทมอย

หนงเดยว อนเดยว แตในความเปนจรงกลมคน หรอชมชนมไดหลายเอกลกษณ ดงนนปจจบนจง

นยมใชค าวาอตลกษณ หรอความเปนตวตนมากกวาเอกลกษณ

การทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ “อตลกษณ” พบวา ไดมการกลาวถง “อตลกษณ” ทม

ความสอดคลองกบวฒนธรรมและวฒนธรรมทองถน ซงเดมนนเปนทเขาใจวา “เอกลกษณ” และ

“Identity” เปนค าเดยวกนทแสดงใหเหนคณสมบตของคนหรอสงหนงและเปนคณสมบตเฉพาะ

ของสงนนทท าใหสงนนโดดเดนขนมาหรอแตกตางจากสงอนแตในทางสงคมศาสตรปจจบน

แนวโนมทางทฤษฎยคหลงสมยใหม (Post modernism) วธคดในกระแสนรอถอนความเชอ

เกยวกบคณสมบตทเปนแกนของปจเจกภาพ ความเปนปจเจกกลายเปนเรองของการนยาม

ความหมาย ซงสามารถเปลยนแปรไดตามบรบท มไดหมายถงคณสมบตเฉพาะตวอกตอไป ดงนน

จงใชค า “อตลกษณ” แทนค าวา “เอกลกษณ” ในความหมาย Identity ในยคปจจบน นอกจากน

6

อรค อรคสน (Erik Erikson) มองวาการกอรปของอตลกษณเปนกระบวนการตลอดทงชวต

ดงนนอตลกษณของอรคสน จงเนนบรณาการและดลยภาพของพลงทขดแยงกน อตลกษณจงเปน

ความตอเนองของคณสมบตทเปนเอกลกษณของคนคนหนง และอทธพลของแนวคดทฤษฎวาดวย

การกระท าระหวางกน เชงสญลกษณ (Symobolic interaction) มผลตอแนวคดวาดวยความเปน

อตลกษณ ดงท Judith Cherni ไดกลาวไวใน Social – Local Indentities วานกทฤษฎทาง

จตวทยาสงคมไดเชอมโยงค าอธบายของ “อตลกษณ” วามพนฐานมาจาก “Self” หรอ “อตตาทาง

สงคม” ทมความหมาย 2 สวนทส าคญ กลาวคอ ประการแรก การเปน “Member’s identity” สวน

นเปนส านกของการเปนสมาชกทบคคลนนมตวตนอย รวมทงการเปนเจาของหรอความรสกนกคด

ทเปนสวนของกลม ประการทสอง มความหมายเชงอดมการณ (Ideology) ทเปนโลกทศน

(Worldview) ในการมองสงตางๆของกลมทมต าแหนงในสงคม อยางไรกตาม Chemi ไดให

ทศนะเกยวกบ “อตลกษณ” ตอไปอกวาในการอธบายหรอตความเรอง “อตลกษณทางสงคม” นน

ควรเนนในการพจารณาความสมพนธของปฏกรยาโตตอบ (Reflexive action) การยอมรบของ

กลมในดานระบบการแสดงสญลกษณรวมกน การใหความหมายรวมกน รวมทงปทสถานและ

กฎระเบยบทถกสรางขนมารวมกน ทงนพจารณาความสมพนธดงกลาวจะเปนการใหค าอธบายตอ

ปรากฏการณทางสงคมในดานการสรางตวตน การสรางพนท การตอส และพลงทางสงคม

ตลอดจนการจดวางจตส านกทางบคคลและกลมในสงคม (อจฉรา สโรบล, 2549) ซงในความ

เปนอตลกษณของผาทอไทยอง มสญลกษณทแสดงถงความเปนอตตาหรอเปนสญลกษณทบงบอก

ความเปนผาทอไทยอง โดยมลวดลายมาจากคต ความเชอ วฒนธรรม วถชวตของคนสมยกอน และ

ตองการเชอมโยงกบคนในกลมหรอทางสงคมใหยอมรบความเปนอตตาของผาทอไทยองผานทาง

ลวดลายของผาทอ

ฉลาดชาย รมตานนท (2540: ระบบออนไลน) กลาวไววา อตลกษณนนไมใชสงทเกดขน

ลอยๆ ตามธรรมชาต แตเปนสงทเกดจากการสรางของวฒนธรรมในชวงเวลาหนง และวฒนธรรมก

เปนสงกอสรางทางสงคม (Social construct) นอกจากนวฒนธรรมกไมใชสงทหยดนงหรอ

ตายตว หากแตมรปแบบเปนวงจรทเรยกวา “วงจรแหงวฒนธรรม” (Circuit of culture) ดงนน

อตลกษณทงหลายจงมกระบวนการถกผลต (Produced) ใหเกดขน สามารถถกบรโภค

(Consumed) และถกควบคมจดการ (Regulated) อยในวฒนธรรมเหลานน และทงนยงมการสราง

7

ความหมายตางๆ (Creating meanings) ผานทางระบบตางๆ ของการสรางภาพ

ตวแทน (Symbolic systems of representation) ทเกยวกบต าแหนงแหงทตางๆ ทางอตลกษณ

อนหลากหลายทเราเลอกใช หรอน าเอามาสรางเปนอตลกษณของเรา

นทธนย ประสานนาม (2545: ระบบออนไลน) กลาวไววา อตลกษณ (Identity) เปน

ความรสกนกคดทบคคลมตอตนเองวา “ฉนคอใคร” ซงจะเกดขนจากการปฏสงสรรคระหวางตวเรา

กบคนอน โดยผานการมองตนเองและการทคนอนมองเรา อตลกษณตองการความตระหนก

(Awareness) ในตวเราและพนฐานของการเลอกบางอยาง นนคอเราจะตองแสดงตนหรอยอมรบ

อยางตงใจกบอตลกษณทเราเลอก ความส าคญของการแสดงตนกคอ การระบไดวาเรามอตลกษณ

เหมอนกลมหนงและมความแตกตางจากกลมอนอยางไร และ “ฉนเปนใคร”ในสายตาคนอน

ค าวา “อตลกษณ” มความแตกตางจากค าวา “บคลกภาพ” เนองจากบคคลอาจมความเหมอนกนได

ในแงของบคลกภาพ เชนการมนสยหรอลกษณะบางอยางทอาจจะเหมอนกนได แตการเหมอนกน

ในดานอตลกษณของบคคลนนจะเกดขนไดกตอเมอมความรสกรวมกนในดานการตระหนก

ร (Awareness) บางอยางเกยวกบตวตนของเรา หมายถงการยอมรบในความเปนตวตน ประกอบ

เขากบการแสดงตวตน (Making oneself) ใหเหนวามความเหมอนหรอแตกตางอยางไรกบกลมอน

หรอบคคลอน

และแนวคดอตลกษณ ทกลาวถงอตลกษณกบการสรางตวตนในบรบทโลกาภวฒน

โลกาภวตนไมเพยงแตเปนบรบทเทานน แตมนยงเปนหวใจหลกของการเกดการเปลยนแปลง

วฒนธรรมในยคปจจบน การปฏวตของระบบการสอสาร คมนาคมไดท าลายความตางในเรองของ

มต พนทและมตเวลา ท าใหการตดตอสมพนธกนถและเขมขนขน ท าใหโลกดหดแคบเขา ท าใหการ

หยบยมผสมผสานทางวฒนธรรมซบซอนและหลากหลาย สงเหลานกระทบตอจตส านก ท าใหเกด

การทบทวนคนหาต าแหนงของตนเอง ในอกทางหนงการทบทวนและการสรางความหมายใหมๆ

แกอตลกษณน าไปสการเสนอคานยมและแบบแผนชวตแบบใหมขนมา ท าใหการสรางภาพลกษณ

กลายเปนสวนส าคญของระบบบรโภคนยม และการเปลยนแปลงของจตส านกและประสบการณท

เกยวของกบตนเอง (Sucheep, 2552)

การทเราเลอกนยามความหมายของตนเองและแสดงตนเองตอบคคลหรอสงคมวาเราเปน

ใครนน เปนกระบวนการของการเลอกใชและแสดงออกซงจะท าใหรวาเราเหมอนหรอแตกตางจาก

8

คนอนหรอกลมอนอยางไรโดยผานระบบของการใชสญลกษณ (Symbol) ซงเปนสงทประกอบกน

ทงดานอารมณความรสกภายในตวเราและกระบวนการของโลกภายนอกทเราเกยวพน เพราะมนษย

เลอกใชความหมายหรอเปลยนแปลงความหมายทเกยวกบตนเองทงในกระบวนการทเขาสมพนธ

กบโลกและในสวนของตวตนทมนซอนทบกนอย ดงนนจงมการจดแบงประเภทของอตลกษณ

เปน 2 ระดบคอระดบอตลกษณสวนบคคล (Personal identity) และระดบอตลกษณทางสงคม

(Social identity) เชนการทสงคมก าหนดบทบาทหนาทและต าแหนงทางสงคมใหกบเรา บทบาท

ความเปนลก ความเปนเพอน หรอต าแหนงในทท างาน ระบบคณคาทตดตวเรามาตงแตเกด ท าให

เราเรยนรและเลอกทจะนยามตนเองใหเหมาะสมในสงคม และมการเลอนไหลปรบเปลยนไปตาม

บรบท เชนเมออยในครอบครวกจะมบทบาทเปนลก เปนพนอง บางครงบทบาทและต าแหนงอาจ

ซอนทบกน เชนเราเปนนกศกษาในขณะทเปนสมาชกของกลมเพอนในชนเรยน เปนตน สญลกษณ

ทเลอกหยบมาใชในการนยามตนเองทงตอสงคมและตอตวเองนนเกดขนไดโดยผานระบบการสราง

ภาพแทนความจรง (Representation) เพราะการแสดงออกซงความสมพนธตางๆ จะกระท าโดย

ผานระบบสญลกษณทหลายรปแบบ เชนบคคลเลอกแตงกายเพอแสดงความเปนสมาชกของสถาบน

หรอแตละสถานศกษามการเลอกใชส สญลกษณหรอเครองแบบทแตกตางกนออกไป กเพอแสดง

ความเปนตวตนใหกบบคคลรบร แตอยางไรกตาม การทเรามองตวเราและพยายามเลอกนยาม

ความหมายเพอแสดงความเปนตวตนของแตละบคคล กบสงทคนอนมองเหนในตวเราวาอยางไร

นนมนอาจไมสอดคลองกนเสมอไป

อตลกษณเกดขนจากการปฏสงสรรคทงระหวางบคคลในสงคมและภายในตวบคคลเอง

ในแตละบคคลอาจมอตลกษณทหลากหลาย แตจะมการเลอกเอาเพยงอตลกษณใดอตลกษณหนงท

ตนยอมรบเพอน ามาใชภายใตเงอนไขของบรบทในชวงเวลาและพนท และอตลกษณนอาจถก

ก าหนดไดทงจากบคคลเปนผก าหนดตนเองหรอถกก าหนดต าแหนงแหงทของบคคลโดยสงคมกได

การก าหนดอตลกษณนเกดขนบนกระบวนการคดเกยวกบระบบของความแตกตาง ระบบของความ

หลากหลาย และการตงค าถามวาอตลกษณทจะสรางขนนนมความเชอมโยงกบสงคมอยางไร

ดงนนอตลกษณกบสงคมจงเปนเรองทแยกกนไมออก เนองจากการนยามความเปนตวตน

ของอตลกษณนนตองมการอางองกบสงคม แมจะเปนในระดบตวบคคลกยงตองมการนยามตนเอง

วามต าแหนงแหงท หรอมบทบาทอยางไรในสงคมทบคคลอาศยอย

9

ดงเชนกลมสงเสรมผลตภณฑผาฝายทอมอไทยอง บานรองกองขาว ต าบลบวกคาง อ าเภอ

สนก าแพง จงหวดเชยงใหม ไดพยายามทจะสรางความเปนตวตนของตนเอง โดยผานทางผาฝาย

ทอมอไทยองทางดานลวดลายทมความหมายและมผลตอจตใจ วถชวต ผานสญลกษณลวดลายผา

ทอดงเดมของไทยอง ทสบทอดมาตงแตบรรพบรษ เพอทบคคลภายนอกรบรถงความเปนตวตนของ

ผาฝายทอมอไทยอง

แนวคดเกยวกบภมปญญาการทอผา

ภมปญญาการทอผา

สภทรา โอฬารกเดช (2536:ระบบออนไลน) ไดกลาววา ผาและงานทอผา นบเปน

ผลงานของความเจรญรงเรองทางดานศลปะและวฒนธรรมความเปนอยของผคนในโลกน จาก

หลกฐานทางโบราณคดทปรากฏอยในปจจบน พบวาดนแดนซงเปนราชอาณาจกรไทยอยน มการ

ทอผาขนใชมา แลวไมต ากวา 2,500 ป โดยหมชนทอาศยกระจดกระจายอยท วไปในเขตแหลมทอง

น แมแตไหมกพบวามการน ามาทอเปนผนผาตงแตสมยประวตศาสตร โดยเฉพาะในแหลง

โบราณคดบานเชยงทพบวามการทอผาไหมมากอนทจนจะน าไปทอเปนผาไหมจนแพรหลายไปทว

โลก

การทอผาเปนศลปะอยางหนง ทคนไทยรนปจจบนตองชวยกนอนรกษไว ในสมยกอน ผหญงไทยจะท าเครองใชตางๆ ในบานเอง งานส าคญอยางหนงคอการท าเสอผา ผานง ผาหม ไวใชกนในครอบครว ในพธกรรมตางๆ เกยวกบการเกด การบวช การแตงงาน การตาย กตองใชผา ผาทอจงเปนสงจ าเปนส าหรบชวตคนไทย เชนเดยวกบงานวจยของทศวรรณ ธมาค า (2553) เรองการจดการความรภมปญญาพนบานลานนาเรองการทอผายกล าพน พบวา มนษยสามารถผลตผาชนดตางๆทมคณภาพและมสสนขนอยางมาก ศลปะเกยวกบการทอผาหรอการผลตผา คงสบตอเรอยมาจนถงยคทคนไทยรวมตวกนตงเปนอาณาจกรตางๆขน ตงแตอาณาจกรลานนาไทย (พทธศตวรรษท 18-24) อาณาจกรสโขทย (พทธศตวรรษท 19-24) และสมยกรงรตนโกสนทร (ตงแต พ.ศ. 2325 จนถงปจจบน) ซงในอาณาจกรลานนาไทยนนหลกฐานทางประวตศาสตรไดแสดงวามการทอผาขนใชทวไป ทงททอใชสอยในครอบครว และเปนสนคาซอขายแลกเปลยนกน

กรรมวธและเทคนคในการทอผาใหเกดลวดลายตางๆ เปนเทคนคและความสามารถของแตละคน หลกใหญของการทอผากคอ การน าเสนฝายหรอไหมมาขดกนใหเปน

10

ลาย โดยขงเสนกลมหนงเปนหลก เรยกวา เสนดายยนแลวใชอกเสนหนง เรยกวาเสนดายพง สอดตามขวางของเสนยน เมอสานขดกนกจะเกดลวดลายตางๆ

ผาบางชนด ผทอจะคดหาวธสอดดายและสอดสสลบกน บางวธกจะจบผกและมดเนนเปนชวงๆหรออาจจะยกดายททอเปนระยะๆ ท าใหเกดลวดลายสวยงาม ผทอตองสามารถจดจ าลวดลายทตนคดประดษฐได ถงแมแตละลวดลายจะมความซบซอนและหลากหลาย แตกสามารถน ามาประสานกนไดอยางเหมาะเจาะงดงามแสดงถงภมปญญาและความสามารถของชาวชนบทเปนอยางดผาทอมอจงมเทคนคการทอและความสวยงามเปนทสด ผาทอของชาวบานมรปแบบ ระเบยบลาย ทบงชถงกลมของคนไทยสายตางๆ ได ผาซนทนง กมการทอใหแตกตางกน สามารถบอกไดวา หญงคนใดยงเปนโสดและหญงคนใดแตงงานแลว ผาซนของหญงมสามจะเปนซนทน าผาสามชนมาตอกน แบงเปนสวนบน สวนกลาง และสวนเชงแตละสวนจะทอเปนลวดลายแตกตางกนทง 3 สวน ผาซนของหญงสาวจะเปนผาผนเดยวกนตลอดทงผน อาจใชวธมดหมเปนดอกเปนลวดลายอยางเดยวสวยงามมาชายผาซน แทบทกผนจะมวธท าลวดลายแปลกๆ เชน อาจจะจกไหมสลบกบฝายในรปแบบของการทอผสมปกกลายๆ แตแทนทจะใชเขมปก เขาจะใชขนเมนท าลวดลาย วธนเรยกวา จก แตละบานจะมลวดลายของตน ผาตนจกทนยมกนมากคอ ผาตนจกของหาดเสยว จงหวดสโขทย เปนศลปะพนบานลวดลายสวย สงาม งานประณตนอกจากผามดหม ผาจกแลว ยงมผาแพรวาซงใชเปนผาคลมไหล หรอหมเฉยงไหลผาลขดซงมลวดลายเดยวกนตลอด นยมใชท าหมอน ผาปโตะ ผาคลมเตยง ผายกดอก เปนศลปะการทออกแบบหนงคลายกบผาขดแตจะทอดวยไหมทงผน และยกดนเงนหรอดนทอง จงหวดนครศรธรรมราช มชอเสยงในการทอผายก เรยกวา ผายกเมองนครผาพนและผาอนๆ สวนใหญเปนผาททอใชกนทวๆไปในชวตประจ าวน เชน ผาโสรง ผาขาวมา เปนสนขดตาตารางหรอเปนลายเสนธรรมดา (หมวดภมปญญาเรองการทอผา, 2555: ระบบออนไลน)

วตถดบทใชในการทอผา

วตถดบ ทนยมน ามาใชทอผา ไดแก ไหม ฝาย และขนสตวนน นกวชาการเชอกนวา มก าเนดจากดนแดนอนนอกประเทศไทย ไหมนนเชอวามตนก าเนดมาจากประเทศสาธารณรฐประชาชนจนแลวน าไปเผยแพรในญปน อนเดย รวมทงดนแดนตางๆ ในเอเชย และยโรป สวนฝายเชอกนวาอาจมาจากอาหรบและเผยแพรเขามาใชกน อยางกวางขวางในอนเดยกอน จงเขามาในแถบประเทศไทย และประเทศใกลเคยงภายหลง จนกลายเปนพชพนเมองในแถบนไป ส าหรบขนสตวเปนวสดทเหมาะกบอากาศหนาว เชอกนวาน ามาใชท าผาในยโรปตอนเหนอกอน แลวจงแพรหลายไปสดนแดนอนๆ (วตถดบทใชในการทอผา, 2555: ระบบออนไลน)

11

การทอผาแบบพนบาน พนเมองในภมภาคตางๆ ในปจจบนการทอผาพนบานพนเมองหลายแหงยงทอลวดลายสญลกษณดงเดม

โดยเฉพาะในชมชนทมเชอสายชาตพนธ บางกลมทกระจายตวกนอยในภาคตางๆของประเทศไทย ศลปะการทอผาของกลมชนเหลานจงนบวาเปนเอกลกษณเฉพาะกลมอยจนถงทกวนน หากจะแบงผาพนเมองของกลมชนเหลานตามภาคตางๆ เพอใหเหนภาพชดเจนขน กอาจจะแบงคราวๆไดดงน (ศลปะการทอผาพนเมองของไทยในปจจบน, 2554: ระบบออนไลน)

1. การทอผาในภาคเหนอแถบลานนาไทย 2. การทอผาในภาคกลาง ในภาคกลางตอนบน 3. การทอผาในภาคอสาน 4. การทอผาในภาคใต

ลวดลายและสญลกษณในผาไทย

ผาพนบานพนเมองของไทยททอกนตามทองถนตาง ๆ ในปจจบนนเตมไปดวย

ลวดลายและสญลกษณตาง ๆ มากมาย ซงผใชผาในยคปจจบนอาจไมเขาใจความหมายและมองไม

เหนคณคา ลวดลายและสญลกษณเหลาน บางลายกมชอเรยกสบตอกนมาหลายชวคน บางชอกเปน

ภาษาทองถนไมเปนทเขาใจของคนไทยในภาคอน ๆ เชน ลายเอย ลายบกจน ฯลฯ บางชอกเรยกกน

มาโดยไมรประวต เชน ลายแมงมม ลายปลาหมก ซงแมแตผทอกอธบายไมได วาท าไมจงเรยกชอ

นน บางลวดลายกมผต งชอใหใหม เชนลาย "ขอพระเทพ" เปนตน สญลกษณและลวดลายบางอยาง

กเชอมโยงกบคตและความเชอของคนไทยพนบานทนบถอสบตอกนมาหลาย ๆ ชวอายคน และยง

สามารถเชอมโยงกบลวดลายทปรากฏอยในศลปะอน ๆ เชน บนจตรกรรมฝาผนง และ

สถาปตยกรรม หรอบางทกมกลาวถงใน ต านานพนบาน และในวรรณคด เปนตน ซงสอดคลองกบ

บทความวจยของปารชาต ศรสนาม (2551) ไดศกษาเรองศกษาอทธพลทมผลตอการออกแบบลาย

ผาไหมมดหม: กรณศกษาหมบานแสนสข อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม พบวาการ

ออกแบบลวดลายผาไหมมดหมตงแตอดต การทอผามทมาของลวดลายตงแตการน าคตธรรมความ

เชอ งานศลปะ วถชวตความเปนอย สงแวดลอม ลวดลายจากประสบการณ จนมการพฒนาเปน

รปแบบของลวดลายมาจนถงปจจบน

บางลวดลายกเปนคตรวมกบความเชอสากลและปรากฏอยในศลปะของหลาย

ชาต เชน ลายขอหรอลายกนหอย เปนตน ซงนบวาเปนลายเกาแกแตโบราณของหลาย ๆ ประเทศทว

โลก หากเรารจกสงเกตและศกษาเปรยบเทยบแลวกจะเขาใจลวดลายและสญลกษณในผาพนเมอง

12

ของไทยไดมากขน และมองเหนคณคาไดลกซงขน ลวดลายตนแบบ สามารถแบงเปน 4 ประเภท

ไดแก (ลวดลายและสญลกษณในผาไหมไทย, 2555: ระบบออนไลน)

1. ลายเสนตรง หรอเสนขาด

2. ลายฟนปลา

3. ลายสเหลยมขนมเปยกปน หรอลายกากบาท

4. ลายขดเปนวงเหมอนกนหอย หรอตะขอ

ลวดลายทเชอมโยงกบความเชอพนบาน

ลวดลายและสญลกษณตาง ๆ ทปรากฏอยในศลปะผาทอไทยนนเชอกนวามความ

เชอมโยงกบคตความเชอของคนไทยทสบทอดกนมาแตโบราณ เราอาจศกษาเปรยบเทยบลวดลาย

สญลกษณเหลานกบสญลกษณอยางเดยวกนทปรากฏอยในศลปะประเภทอน ๆ เชน ในจตรกรรม

ประตมากรรม สถาปตยกรรม และแมแตในต านานพนบานทเลาขานสบตอกนมา หรอใน

วรรณกรรมตาง ๆ ลวดลายทเชอมโยงกบความเชอพนบานไทยอยางเหนไดชด มดงน (ลวดลายท

เชอมโยงกบความเชอพนบาน, 2555: ระบบออนไลน)

1. สญลกษณงหรอนาค งหรอนาคปรากฏอยในลายผาพนเมองของคนไทยกลม

ตางๆ เกอบทกภมภาคของประเทศ โดยเฉพาะในลานนาและในอสาน นอกจากนยงพบในศลปะ

ของกลมคนทพดภาษาตระกลไท ทอาศยอยนอกดนแดนของไทยในปจจบน เชน ในสบสองปนนา

ในลาว อกดวย ในแถบลมแมน าโขง คนไทยและคนลาวตางมความเชอสบทอดกนมา เรอง

พญานาค ซงอาศยอยทเมองบาดาลใตแมน าโขง จนกระทง ทกวนนผคนในแถบนนกยงเชอวาเวลาม

งานบญประเพณ เชน งานไหลเรอไฟ พญานาคกจะขนมาเลนลกไฟดวย ดงทมผเหนลกไฟขน จาก

ล าน าในชวงเทศกาลงานไหลเรอไฟเปนประจ าเกอบทกป

2. สญลกษณนกหรอหานหรอหงส นกหรอหงสเปนสญลกษณส าคญทปรากฏอย

ในศลปะผาทอพนบานในภาคเหนอของไทยเปนสวนใหญ นอกจากนกมปรากฏมากในผาทอมอ

ของลาวสบสองปนนาและในหมพวกคนไทในเวยดนามในสถาปตยกรรมลานนาและลานชางจะ

พบนกหรอหงสเปนองคประกอบทส าคญประดบอยบนหลงคาโบสถ คกบสญลกษณนาค หรอบาง

แหงกมแตหงสประดบอยตามจดตาง ๆ ในวดในสบสองปนนา สญลกษณนกหรอหงสหรอ

นกยง จะปรากฏอยท วไปทงในจตรกรรม สถาปตยกรรม และบนผนผา นกยงเปนสญลกษณ

13

ท รฐบาลจนปจจบน ไดน ามาใชเปนสญลกษณของยนาน และไดมการประดษฐนาฏลลาสมยใหม

ซงใชแสดงเปนสญลกษณของชาวไทลอในสบสอบปนนา เรยกวา ระบ านกยง

เทคนคการทอผา

1. การทอลายขด คอการคดเกบยกเสนดายยนพเศษ ใหเกดเปนลวดลาย แลวสอด

เสนดายพงไปตลอดแนวของความกวางของหนาผา ท าใหเกดลายขดในแตละแถวเปนลายขดส

เดยวกน

2. การยก เปนเทคนคการทอยกลายใหเหนเดนชด มลกษณะคลายกบการทอ

ลายขด แตใชเสนพงพเศษ เชน ไหม ดนเงน ดนทอง มชายมเชง ซงขนตอนยงยากกวาผาทอลาย

ขดมาก

3. การจก เปนเทคนคการทอลวดลายบนผนผา ดวยวธการเพมดายพงพเศษเขาไป

ขณะททอเปนชวง ๆ ไมตดตอกนตลอดหนากวางของผากระท าโดยใชไมหรอขนเมนหรอนวมอ ยก

หรอจกดวยเสนดายยนขน แลวสอดเสนดายพงพเศษตอไปตามจงหวะของลวดลาย สามารถสลบส

ไดหลากหลายส

4. การทอลายน าไหล เปนเทคนคการทอแบบลายขดธรรมดา แตใชดายหลากสพง

เกาะเกยวกนเปนชวง ๆ ใหเกดจงหวะของลายน าไหล เปนลกษณะเฉพาะของชาวเมองนาน เรยก

กรรมวธการทอนวา "ลวง" แตชาวไทลอ อ าเภอเชยงของ และเชยงค า จงหวดเชยงราย

เรยกวา "เกาะ" เทคนคนอาจดดแปลงพฒนาเปนลายอน ๆ เรยกวาลายผกแวน ลายจรวด ฯลฯ เปน

ตน

5. การยกมก เปนเทคนคการทอ โดยใชเสนดายยนพเศษเพมบนกทอผาลายยกบน

ผาเกดจากการใชตะกอลอยยกเสนดายยนพเศษ ลวดลายทเกดจากเทคนคนคลายกนมากกบลวดลาย

ทเกดจากเทคนค ขด จก แทบจะแยกไมไดเลยส าหรบผทไมเขาใจเรองเทคนคการทอผาทลกซง ชาว

ไทยพวนทต าบลหาดเสยว จงหวดสโขทย และท อ าเภอลบแล จงหวดอตรดตถ ใชเทคนคนในการ

ทอสวนทเปนตวซน บางครงอาจจะน าเชงซนมาตอเปนตนจกเรยกวา ซนมก

6. การมดหม เปนเทคนคการมดเสนดายพงหรอเสนดายยน ใหเปนลวดลายดวย

เชอกกลวยหรอเชอกฟางกอนน าไปยอมส แลวกรอดายใหเรยงตามลวดลาย รอยใสเชอกแลวน ามา

ทอ จะไดลายมดหมทเปนทางกวางของผา เรยกวา มดหม เสนดายพง ซงเปนทนยมในบานเรา มการ

14

ท าผามดหมเสนดายยนบางในบางจงหวดเชนจงหวดเชยงใหม แมฮองสอน ราชบร เพชรบร สวน

ใหญเปนผาชาวเขา บางผนใชการทอสลบกบลายขด ซงชวยเพมความวจตรงดงามใหแกผนผา

(วธการทอผา, 2551: ระบบออนไลน)

ปญหาในการอนรกษและสบทอดศลปะผาทอของไทย

กาญจนา รตนธรรมเมธ (2538: 1-18) ไดเสนอแนวคดทฤษฎเกยวกบการเปลยนแปลง

ทางสงคม เปนสาเหตทท าใหวถชวตของชมชนตองเปลยนแปลงไป มการเปลยนแปลงทเหนไดชด

คอ การเปลยนแปลงเปนระบบอตสาหกรรม เกดโรงงานอตสาหกรรมในเมองใหญๆขน เกษตรกร

ไดพากนอพยพเขามาท างานในเมองใหญ การเปลยนแปลงขยายชนบทเปนเมอง ท าใหคนในสงคม

ตองการเปลยนคานยม หรอยกฐานะของตนเองขน

ศรนวล แกวหลวง (2538: 14) กลาววา สงผลกระทบ กระเทอนถงแรงงานในทกๆดาน

โดยเฉพาะดานเกษตรกรรม และหตถกรรม แรงงานคนหนมสาว นยมไปท างานในนคม

อตสาหกรรมมากกวาการทอผา

ทองสข วนแสน (2537: 301) ไดท าการวจยเรองการทอผาไหมมดหม สรปไดวา

ประชาชนในชนบทสวนใหญยงขาดความร ทกษะ และมทศนคตทไมดตอการประกอบอาชพการ

ทอผาไหมมดหม เนองจาก การทอผาไหมมดหมเปนอตสาหกรรมในครวเรอนทไดรบการถายทอด

มาจากบรรพบรษและอยในวงจ ากดเฉพาะบตรหลาน หรอผทสนใจจรงๆเทานน การทอผาเปนเรอง

ทยงยากซบซอน ตองอาศยความประณต บรรจง และใชเวลามากกอใหเกดความเบอหนายและไม

เปนทสนใจ ประชาชนจงหนไปประกอบอาชพอนมากกวา นอกจากนยงมปญหาความยากจน ไมม

เงนทนในการผลตหรอการทอผา ประกอบกบราคาเสนไหมแพง และนอกจากนปญหาอปสรรค

ดานทศนคตตอการประกอบอาชพการทอผานน ผทอสวนใหญยงมความรสกวาการทอผาเปนอาชพ

หรองานทนาเบอ ท ายาก ไมคมคาและไมกาวหนาเทาทควร ท าใหผทอผานบวนจะนอยลง ไปเลอก

อาชพใหม ซงในการตดสนใจเปลยนอาชพของคนเรานน ครอบครวมสวนส าคญอยางยงในการ

ถายทอดความรเกยวกบอาชพ โดยเฉพาะอยางยงในสงคมชนบท ซงเปนชมชนเกษตรกรรม

ครอบครวจะมบทบาทในการถายทอดการประกอบอาชพใหแกสมาชกในครอบครวไปพรอมๆกบ

15

การด าเนนชวตประจ าวน ตลอดจนการปฏสมพนธระหวางระบบการเรยนรและการอบรมจาก

ภายนอกชมชน

งานวจยทเกยวของ

ปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลง

ศภฤกษ กลส (2550) ศกษาเรองการเปลยนแปลงของลวดลายผาทอไทแดง บาน

หนองบวทอง แขวงเวยงจนทร สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว มวตถประสงคเพอศกษา

การเปลยนแปลงของลวดลายผาทอไทแดง และความเชอทสมพนธกบลวดลายในอดต ตงแตป พ.ศ.

2553 ถงปจจบน และเพอศกษาปจจยดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ทมผลตอการ

เปลยนแปลงของลวดลายผาทอไทแดง มประชากรทใชในการศกษาคอ คนในหมบาน แขวง

เวยงจนทน สปป.ลาว พนกงานทอผารานแพงไหมแกลอร เครองมอทใชในการเกบขอมลคอ แบบ

บนทกขอมล พบวา ผาทอของบานหนองบวทองในปจจบนมความแตกตางกบผาทอไทแดงในอดต

อยางเหนไดชด โดยผาทอของบานหนองบวทองในปจจบนสามารถแบงไดเปน 2 กลมคอ 1 กลม

ชาวบาน 2 กลมแพงไหมแกลอร ซงทงสองกลมนอยในสงคมเดยวกน วฒนธรรมเดยวกน แตปจจย

ทท าใหสนคาผาทอของสองกลมนมลกษณะแตกตางกนคอ ปจจยดานเศรษฐกจ เนองจากการผลต

ผาทอของทงสองกลมนมจดมงหมายเพอขายใหกบกลมตลาดทแตกตางกน นอกจากนปจจยดาน

เศรษฐกจนนมอทธพลในการก าหนดรปแบบและลวดลายของผามากทสด เมอเทยบกบปจจยตางๆ

และยงคงเปนตวก าหนดทศทางการผลตสนคาตอไปในอนาคต

ทพยวมล อนปอง (2550) ไดศกษาเรองการวเคราะหศกยภาพของกลมผลตภณฑ

ผาทอบางกลมภายใตโครงการหนงต าบล หนงผลตภณฑในจงหวดเชยงใหม มวตถประสงคเพอ

ศกษาโครงสรางการจดองคกร การผลต การตลาด และการเงนของกลมผผลตผาทอของกลมภายใต

โครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ ในจงหวดเชยงใหม เพอวเคราะหศกยภาพของกลมผผลต

ผลตภณฑผาทอของกลมภายใตโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ ในจงหวดเชยงใหม และเพอ

ศกษาถงผลจากการเขารวมโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑของกลมผผลตผาทอของกลมใน

จงหวดเชยงใหม มกลมตวอยางทใชในการศกษาคอ กลมแมบานเกษตรกรบานสนกางปลา อ าเภอ

สนก าแพง จงหวดเชยงใหม และกลมทอผาแมบานกองหน อ าเภอฮอด จงหวดเชยงใหม เครองมอท

16

ใชในการเกบขอมล คอ แบบสมภาษณ พบวา กลมแมบานเกษตรกรบานสนกางปลาเปนกลมทม

ศกยภาพในระดบดนน มปจจยทางดานการจดองคกรการผลตการตลาดและการเงนเขมแขงในทก

ดาน สวนกลมทอผาแมบานกองหนเปนกลมทมศกยภาพในระดบต านน มปจจยทางดานการจด

องคกรการผลตการตลาดและการเงนออนแอในทกดานโดยปจจยทางดานการจดองคกร ทงสอง

กลมมการก าหนดโครงสรางการบรหารงานกลมเหมอนกน แตกลมทมศกยภาพในระดบดจะมการ

ปฏบตหนาท ตามความรบผดชอบของตนอยางจรงจง พรอมทงมการประสานงานกนภายในกลม

เปนอยางดนอกจากนนยงมผน าทเขมแขง มความสามารถในการบรหารงาน สรางฐานการตลาดท

แนนอนใหกบกลม อกทงยงไดรบการสนบสนนและชวยเหลอจากหนวยงานของรฐในดานเงนทน

และความรจนกระทงกลมสามารถยนหยดไดดวยตนเอง สวนกลมทมศกยภาพในระดบต านน แม

จะมการแบงหนาทกนอยางชดเจนแลว แตไมไดมการปฏบตหนาทกนอยางจรงจง เนองจากกลมฯ

ไดเปลยนบทบาทจากการผลตเพอจ าหนายเปนการรบจางทอผาเพยงอยางเดยว ท าใหขาดขวญและ

ก าลงใจในการท างาน แมวากลมจะไดรบการสนบสนนและชวยเหลอจากหนวยงานของรฐทงใน

ดานเงนทนและความรกตาม ผน ากลมไมสามารถเปนศนยกลางในการประสานงานกลมได

เทาทควร สวนระเบยบขอบงคบของทงสองกลมนนเกดจากขอตกลงของสมาชกเอง ปจจยดานการ

ผลต ทงสองกลมมความเชยวชาญในการทอผาเหมอนกน แตกลมทมศกยภาพในระดบดนน ม

ผลตภณฑทเปนผาทอลายดงเดมและลายประยกตตางๆ จากการสรางสรรคของสมาชกกลมในการ

พฒนาลวดลายและรปแบบใหสอดคลองกบความตองการของตลาดอยเสมอ มปรมาณการผลต

สม าเสมอตลอดปมการแบงหนาทในการผลตอยางชดเจน สวนกลมทมศกยภาพในระดบต านน ม

ลกษณะการผลตตามความตองการของลกคาเทานน การบรหารการผลตไมมความซ าซอนมากนก

ปรมาณการผลตขนกบผวาจาง โดยกลมไมตองรบผดชอบในการจดซอวตถดบ ส าหรบปจจยดาน

การตลาด ทงสองกลมมความแตกตางกนทฐานการตลาดรองรบผลตภณฑสงผลใหกลมทม

ศกยภาพในระดบดไมมปญหาดานการเงน เนองจากมเงนทนหมนเวยนจากการจ าหนายผลตภณฑ

อยตลอด แตกลมทมศกยภาพในระดบต าไมมฐานการตลาดรองรบ ท าใหไมมเงนทนหมนเวยนใน

การผลตจนกระทงตองลมเลกการผลตเพอจ าหนายไปเปนการรบจางทอผาเพยงอยางเดยว ซงเปน

การจ ากดการพฒนากลมในทกรปแบบ ขอเสนอแนะในการพฒนากลมผผลตใหมศกยภาพตอไป

คอการพฒนาดานการจดองคกร โดยการกระตนใหสมาชกกลมทกคนมความรสกเปนเจาของราน

17

รวมกน ผกพนกบกลมของตนอยางแทจรง การพฒนาดานการผลต แมวาการผลตผาทอสวนใหญ

ผผลตมความช านาญจากการสบสานความรจากภมปญญามาแตครงบรรพบรษแลวแตควรมการ

ประยกตภมปญญาเขากบความรวมสมยเพอเพมมลคาใหกบผลตภณฑ การพฒนาดานการตลาดควร

ไดรบการสงเสรมของภาครฐในการเปดชองทางการตลาด การพฒนาดานการเงน ควรมการจดท า

บญชกลมอยางเปนทางการ เพอใหสามารถน าขอมลทางการเงนทได มาก าหนดราคาผลตภณฑได

อยางแทจรง

การอนรกษความเปนอตลกษณของผาทอและการพฒนาผาทอ

อจฉรา สโรบล (2549) ศกษาเรองการมสวนรวมของชมชนดอยเตาในการพฒนา

ภมปญญาดานสงทอ มวตถประสงคเพอศกษาการวเคราะหบรบททาง เศรษฐกจ-สงคม

ประวตศาสตรและการตงถนฐานของชมชนดอยเตา รวมทงเงอนไขปจจยส าคญของการพฒนา

ภมปญญาดานสงทอ เพอศกษากระบวนการมสวนรวมของชมชนในการศกษาลกษณะ และฟนฟ

ภมปญญาสงทอ วฒนธรรมการสบทอด และลกษณะของลวดลายผาทอดงเดมของชมชนดอยเตา

รวมทงการพฒนาภมปญญาดานสงทอของชมชนดอยเตา และเพอศกษากระบวนการมสวนรวมใน

การสรางอตลกษณของผลตภณฑชมชนและความสามารถในการจดการผลตภณฑของชมชนอน

เปนผลมาจากการพฒนาภมปญญาดานสงทอเพอน าไปสการสรางพนฐานอาชพของชาวบานใน

ชมชนดอยเตา มกลมศกษาทใชในการศกษาคอ หมบานดอยเตา หมบานสนปาด า และหมบานดอย

เตาใต พบวา ในอดตชมชนดอยเตามวฒนธรรมการใชผาเปนการผลตเพอใชในครวเรอน เปน

ภมปญญาทสงสมสบทอดกนมาจากบรรพบรษ มลวดลายเปนเอกลกษณแตเนองจากการพฒนา

ประเทศตามแนวคดความทนสมยท าใหเกดการเปลยนแปลงทางโครงสรางของเศรษฐกจและสงคม

อนเปนผลมาจากนโยบายของรฐบาลกลางและทองถนไดกอใหเกดผลกระทบตอวฒนธรรมการใช

ผาและการสรางสรรคภมปญญาดานสงทอของชมชนดอยเตาท าใหเอกลกษณดงกลาวสญหายไป

ดงนนชาวบานชมชนดอยเตาจงรวมกนท าการฟนฟเอกลกษณผาทอลวดลายดงเดมขนมาโดย

กระบวนการสรางอตลกษณของผลตภณฑชมชนเปนการกอตวขนในเชงปฏสงสรรคระหวางบคคล

ทเปนผเฒาผแกในการใหความหมาย คณคาความเชอสบตอกนมา และชมชนดอยเตาไดพยายาม

สรางความเปนอตลกษณโดยรวมกนคดเลอกผาลายไกล ผาถงลายซนแซง เปนลวดลายเอกลกษณ

ของกลมทอผาดอยเตา สวนดานสยอมเอกลกษณคอการยอมดวยสจากธรรมชาต โดยใชสารยดส

18

จากธรรมชาตเชนกน และแปรรปผาทอลวดลายดงเดมเปนผลตภณฑรปแบบตางๆเพอเหมาะในการ

น าไปใชตามประโยชนในสอย จดแสดงสนคา สรางเครอขายการตลาด และถายทอดภมปญญา

สงทอแกเยาวชนเพอการอนรกษตอไป และพบวาเงอนไขปจจยของการพฒนาภมปญญาสงทอ

ไดแก ความตองการมรายได การเปลยนแปลงดานการคมนาคม การสอสาร การถายทอด ภมปญญา

ทอผาและระบบการศกษา ส าหรบการมสวนรวมของชมชนดอยเตาในการพฒนาภมปญญาดานสง

ทอคอ 1) กระบวนการวางแผนปฏบตการมสวนรวมโดยใชเทคนค AIC 2) กระบวนการปฏบตการ

ทอลวดลายดงเดมตวอยางทง 7 ลาย 3) กระบวนการตรวจสอบความถกตองของลวดลายดงเดมครง

ท 1 4) กระบวนการแกปญหาเรองอปกรณและการยอมสธรรมชาต 5) กระบวนการปฏบตการทอ

ลวดลายดงเดมและการเรยนรเรองลวดลายระหวางสมาชก 6) กระบวนการตรวจสอบความถกตอง

ของลวดลายดงเดมครงทสอง 7) กระบวนการปฏบตการทอเพอฝกความช านาญในการทอลวดลาย

ดงเดม 8) กระบวนการวจยปฏบตการเพอรเรมกอตงกลมผาบานดอยเตา

ภาณพงษ ขางจะงาม (2552) ศกษาเรองการอนรกษผาทอตนจกของชาวพวน

ต าบลหาดเสยว อ าเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย มวตถประสงคเพอศกษาการอนรกษวธการทอผา

ตนจกแบบดงเดมของชาวพวน ต าบลหาดเสยว อ าเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย และเพอหาแนว

ทางการอนรกษผาทอตนจกของชาวพวน ต าบลหาดเสยว อ าเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย มกลม

ศกษาทใชในการศกษาคอ ผทมความรในดานตางๆทเกยวของกบการทอผาตนจก คอ ผน าชมชน

ผสนบสนนภาครฐ ผมความเชยวชาญเรองผาทอตนจก ผประกอบอาชพการทอผาตนจกบาน

หาดเสยว และผประกอบการรานคาจ าหนายผาทอตนจกบานหาดเสยว เครองมอทใชในการศกษา

คอ แบบสมภาษณแบบมโครงสราง พบวา กระบวนการผลตผาทอตนจกทควรแกการอนรกษม 3

ขนตอนคอ การเตรยมฝาย การเตรยมหก และการทอเปนผนผา สวนการอนรกษและการเกบรกษา

เครองมอ อปกรณของผาตนจกนนถอไดวาชาวพวน บานหาดเสยวไดใชภมปญญาในการเกบรกษา

ไวเปนอยางด และแนวทางการอนรกษผาทอตนจกของชาวพวน ต าบลหาดเสยว อ าเภอศรสชนาลย

จงหวดสโขทยม 4 แนวทางไดแก การปองกนดแลรกษาผาทอตนจกโดยการท าความสะอาดกอน

เกบรกษาอยางดในตเสอผา การปฏบตการอนรกษโดยการผลตผาทอตนจกใหคงรปแบบทงลวดลาย

และสสน การสงวนรกษาโดยการเกบผาทอตนจกใหกลบมาเปนสวนหนงของสงคมชมชนบาน

19

หาดเสยว โดยการถายทอดความรเรองกระบวนการทอผาตนจก ใหเยาวชนและการรณรงคใหคน

ในชมชนหนมาสนใจในเรองการทอผาตนจกมากขน

บญชา อดโพธ (2551) ไดศกษาเรองพฒนาผาทอตนจก ลายน าถวม: กรณศกษา

กลมทอผาตนจกวดบานไร อ าเภอดอยเตา จงหวดเชยงใหม มวตถประสงคเพอศกษาขอมลพนฐาน

ของการพฒนาการผาทอตนจกลายหนน าถวม ในวถชวตปจจบน และเพอศกษาหาแนวทางการ

พฒนาผาทอตนจกลายหนน าถวม กรณศกษากลมทอผาตนจก วดบานไร อ าเภอดอยเตา จงหวด

เชยงใหม มกลมเปาหมายทใชศกษาคอ สมาชกกลมทอผาตนจกวดบานไร อ าเภอดอยเตา จงหวด

เชยงใหม เจาอาวาส ผสงอาย เจาหนาทหนวยงานราชการทเกยวของและผบรโภคในชมชนและ

นอกชมชน เครองมอทใชในการเกบขอมลคอ แบบบนทกและแบบสมภาษณ พบวา ขอมลพนฐาน

ของการพฒนาผาทอตนจกลายน าถวม จากอดตถงปจจบนแบงออกเปน 3 ชวงระยะเวลาคอ ชวง

ระยะเวลาท 1 ลายหนน าถวมยงปรากฏบนผาทอตนจก ซงเปนชวงทความเจรญรงเรองของถนทอย

มประชากรอาศย แถบสองฝงแมน าปงเปนปกต ชวงระยะเวลาท 2 เปนชวงทมการปดกนล าน าปง

เพอสรางเขอนภมพล เกดน าทวม ประชากรอพยพหนน า ชอผาทอตนจกลายหนน าถวม จงไดตาม

การเกดน าทวม ชวงระยะเวลาท 3 เปนชวงทลวดลายผาทอตนจกลายหนน าถวมไดถกใชเปน

หลกฐานทแสดงถงมรดกทางหตถกรรมของบรรพบรษ แนวทางการพฒนาผาทอตนจกลาย

หนน าถวม ควรพฒนาผาทอตนจกลายหนน าถวม ใน 4 ดานดงน ดานคณภาพการทอ ลวดลายการ

ใชส ดานการรกษาเอกลกษณลวดลายผาทอตนจกลายหนน าถวม ดานการประชาสมพนธและดาน

การสบทอดการทอผาตนจกลายหนน าถวมใหแกเยาวชนรนตอไป

จากการศกษาของสมโชค เฉตระการ (2552) พบวา ชมชนทมการรวมกลมอาชพ

ทอผาไหมของเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลางทงหมด ความเปนมาของกลมมประวตความ

เปนมา และมการถายทอดภมปญญาเกยวกบการทอผาไหมสรนลกหลานทงสน และมแนวทางการ

เรยนรสความเปนเลศของการพฒนาอาชพทอผาไหม โดยเรมตนจากการถายทอดภมปญญาดานการ

ทอผาไหมสรนลกหลานในระดบครวเรอน มการรวมตวเปนกลมอาชพ โดยอาศยแรงจงใจ

โดยเฉพาะจากนโยบาย การจดระบบและกลไกชวยเหลอประชาชนของรฐบาล ท าใหเกด

กระบวนการในการเรยนรและมการพฒนากลมใหมความเขมแขงขนเปนล าดบ โดยการเรยนรนนม

รปแบบด าเนนการในระดบครวเรอน ระดบกลมอาชพ และระดบโรงเรยน มภมปญญาชาวบานดาน

20

การทอผาไหมเปนก าลงหลกในการถายทอดความรและประสบการณ โดยใชวธการสอนภาคทฤษฎ

ดวยการบอก อธบายใหทองจ า ใหดตวอยางของจรง และเรยนรภาคปฏบตดวยการปฏบตจรงทกลม

อาชพในชมชน ในลกษณะของ On the Job Training

กรอบแนวคดการวจย

จากการทบทวนวรรณกรรมในดานแนวคดและทฤษฎดงกลาวขางตน ผวจยสามารถ

ก าหนดกรอบแนวคดการวจยดงตอไปน

ชมชนบานรองกองขาว ต าบลบวกคาง อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหมเปนชมชนทม

ประชากรสวนใหญเปนชาวไทยองทยายมาจากสบสองพนนา ในมณฑลยนนานของจน และได

น าเอาวฒนธรรม ภมปญญาทเปนเอกลกษณของชาวยองมาดวย การทอผาเปนหนงในเอกลกษณ

ของชาวยองทมมาตงแตบรรพบรษ ชาวยองจะทอผาเพอใชในชวตประจ าวนและเพอเปนสงท

แลกเปลยนซอขายกน ลวดลายทเปนอตลกษณของผาทอไทยอง อาทเชน ลายชาง ลายนกยง ลาย

พญานาค เปนตน แตปจจบนการทอผาฝายทอมอไทยอง เรมสญหายไป เนองจากเยาวชนคนรนใหม

ไมสนใจและคนรนเกาเรมลดนอยลง เกดการเปลยนแปลงทางสงคม ผคนตางละทงถนฐาน มงหา

งานท าตางถน ตามโรงงานอตสาหกรรม ท าใหขาดการสบทอด ซงอาจสงผลใหผาฝายทอมอ

ไทยองสญหายไปในอนาคต ผวจยไดศกษาและน าทฤษฎเกยวกบอตลกษณ ภมปญญาการทอผา

เชอมโยงกบบรบทของชมชน เพออธบายความเปนตวตนของชมชนดานองคความร ลวดลาย

ความหมายทเชอมโยงความส าคญกบวถชวต สงคม และมการผลตผลตภณฑ เพอใหบคคลดาน

นอกรบรถงความเปนกลมทอผาฝายทอมอไทยอง และศกษาหาแนวทางการอนรกษความเปน

อตลกษณผาฝายทอมอไทยองวามแนวทางใดบาง สามารถสรปเปนกรอบแนวคดการวจย ดงภาพ

ท 1

21

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

บรบทชมชนบานรองกองขาว ต าบลบวกคาง

อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม

- วถชวต

- องคความรภมปญญาดานการทอผาและลวดลายผาทอ

- ความเชอ

- กลมสงเสรมผลตภณฑผายทอมอไทยอง

อตลกษณของผาฝายทอมอไทยอง

- ความหมายของลวดลายผา

- ลกษณะของลวดลาย

แนวทางการอนรกษผาฝายทอมอไทยอง

- ผลตภณฑผาทอ

- การแตงกาย