1. 1. YAZILAR 14 2014 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA
2. 2. SBN: ismailhakkialtuntas@gmail.com http://ismailhakkialtuntas.com Dizgi : H. smail Hakk Altunta Kapak : Bask- Cilt : 2014
3. 3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 2013-2014 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlardan bir ksmdr. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 29. 01. 2014 Biti : 17. 03. 2014
4. 4. 4 Yazlar Biz gamsz sarholarz, aydn karanlklarz Hem kadehle solukda, hem de ayrlklarz. Sevgilinin kalar edi kaderimizi O gnden bugne dek dm yaratklarz. Ey glm, sen daha dn paraladn gsn Ama biz t doutan kzl akayklarz. Lale gibi ortada yalnz kadehi grme, u yaramza da bak, gr nasl klarz. iirdeki renge, hayale bakma Hafz, Sadece bo levhayz, dokunduka nlarz. (Hafz- irazi)
5. 5. Yazlar 5 "HER EYLER TERS" 17 Austos 1989 Yaklak iki bin be yz yl nce Msr' gezen Herodotos, baka yerlerde gzlemleme imkn bulduu alkanlklarn tam tersine rastlaynca aknla decek ve Msrllarn her hususta dier halklarn tersi davranlar gsterdiini yazacakt. Kadnlar ticaretle urarken erkekler evde kalp hal veya kuma dokuyorlar; ama dokumada da, atk atmaya baka lkelerdeki gibi yukardan deil aadan balanyor. Kadnlar kk hacetlerini ayakta, erkeklerse melerek yapyorlar. Listeye devam etmiyorum. Bize daha yakn bir zamanda, 19. yzyln sonunda, Tokyo niversitesinde uzun sre profesrlk yapm olan bir ngiliz, Basil Hail Chamberlain, szlk biimli Things Japonese (Japon i) adl kitabndaki bir maddeye Topsy-Turvidom, yani "Tersine Dnya" baln koymutur; nedenini yle izah ediyor: "Japonlar birok eyi Avrupallarn doal ve mnasip bulduklarnn tam tersi ekilde yapyorlar; benim davranlarm da Japonlara aykr geliyor." Bunun peinden, yirmi drt asr nce, kendi yurttalarna egzotik grnen bir baka lke hakknda Herodotos'tan zikrettiklerimize benzer bir dizi rnek gelmektedir. Kukusuz Chamberlain'in verdii rnekler ayn derecede ikna edici deildir. Japon yazs dnyada sadan sola yazlan tek yaz deildir. Bir mektubun adresini yazarken nce ehir isminin, sonra sokan ve kap numarasnn, en son olarak gnderildii kiinin isminin yazlmas da Japonya'ya zg deildir. Avrupai tarzdaki kadn elbiselerine ssleme yerletirme zorluklaryla akna dnen Meiji dnemi terzilerinin, ille de ulusal bir karakteri yanstt sylenemez. Buna karlk, ayn terzilerin iplii inenin deliinden geirmek yerine, inenin deliini sabit tutulan iplie doru gtrmeleri; ayn ekilde, diki dikerken de, bizim yaptmz gibi ineyi kumaa batrmak yerine, kuma ineye bastrmalar ok artcdr. Keza eski Japonya'da ata sadan binilir ve hayvan ahra gerisingeri sokulurdu. Yabanc ziyaretiler, Japon marangozun testereyi bizim gibi iterek deil de kendine doru ekerek tahta bitiini daima aknlkla kaydeder; "iki sapl bak" da denen planyay yine ayn ekilde kullanmaktadr. Japonya'da mleki, aletini sol ayayla iterek saat ynnde dndrr; Avrupal ya da inli mleki ise aleti sa ayayla iterek altrr, bunun sonucunda da ters ynde dndrr. Zira bu alkanlklar Japonya'y sadece Avrupa'ya zt klmaz: Snr izgisi Japon adalar ile Asya ktas arasndan geer. Japonya, kltrnn birok baka unsuruyla birlikte, her yerde kullanlan, itince kesen testereyi de in'den almtr; ama 14. yzyldan itibaren, bu modelin yerine yerel olarak icat edilen bir baka model gemitir: ekince kesen testere. Ayn ekilde, 16. yzylda in'den gelmi olan itmeli planya, yz yl sonra yerini ekmeli modellere brakmtr. Bu yeniliklerdeki ortak zellii nasl aklamal? Tek tek vakalar ele alnarak sorun zlmeye allabilir belki. Japonya demir filizi bakmndan yoksuldur ve ekmeli testere dier testereye nazaran daha ince metal kullanmna msaittir: Demek ki tasarruf nedeniyledir. Ama bu gereke planya iin de geerli midir? Ve yine ayn ilkeden kaynaklanan, ineye iplik geirme ve diki dikme konusundaki farklara nasl uygulanabilir? Her seferinde zel bir aklama bulmak iin derin hayallere dalmak gerekir; iin iinden bu ekilde klamaz. O zaman insann aklna genel bir aklama gelir. Japonlarn alma hareketlerini kendilerine doru, dar deil ieri doru icra etmeleri, mobilyay asgariye indirme olana veren melme, dizini krp oturma, bada kurma gibi durular yelemelerinden tr deil midir? Atlyede mobilya bulunmadnda, zanaatkr sadece kendisinden destek alabilir. Bu aklama o kadar basit grnr ki, sadece Japonya iin deil, dnyada benzer gzlemlerin yapld baka blgeler iin de kullanlr. 19. yzyln ortasnda, uzaklardaki ilkel yalnla kavumak iin ileride Gauguin'in yapaca
6. 6. 6 Yazlar gibi bir gn ailesini terk etme karar alan Bostonlu mreffeh tccar J. G. Swann, ABD'nin kuzeybatsnda daha o zamanda z kltrlerini yitirmekte olan yerlilerin, bir ey keserken, "bizim [yaz iin] kaz ty yontarken yaptmz gibi", ba sadece kendilerine doru ekerek kullandklarn ve her frsatta topraa melerek altklarn not dyordu. alma esnasndaki duru ile aletin kullanl eklinin birbirine bal olduuna kimse kar kmaz herhalde. Birinin dierini aklayp aklamad (ayrca aklyorsa, hangisinin hangisini aklad) ya da ayn olgunun bu iki vehesinin aramaya deer bir kkeni olup olmad ise mehul. Yolculuklara ok merakl bir Japon hanm arkadam, bir gn bana, gittikleri her ehirde kocasnn gmleinin yakasna bakarak oradaki hava kirlilii hakknda hkm verebildiini sylemiti. Bana yle geliyor ki hibir Batl kadn bu ekilde akl yrtmez: Bizim kadnlarmz daha ziyade kocalarnn boy- nunun temiz olmadn dnrler. Dardan gelen bir etkiyi isel bir nedene balarlar: Akl yrtmeleri ieriden darya doru ilerler. Japon hanm arkadam ise dardan ieriye doru akl yrtyordu; Japon uygulamasnda bir dikiinin ineye iplik geirmesi, marangozun tahta bimesi ya da dzletirmesindeki hareketin aynsn dncede gerekletiriyordu. Dikkatimizi yneltmemiz gerektiini sylediim kk olgulardaki ortak nedenleri, bundan daha iyi aydnlatacak bir rnek yok. Bat dncesi merkezkasa Japonya'daki dnce merkezcildir. Kzartma yaparken bizim gibi "daldrmak" demeyip, kzartma yann dna "karmak", "kaldrmak", "ekmek" (ageru) diyen ann dilinden de anlalmaktadr bu zaten; daha genel olarak da, Japon dilinin genelden zele art arda belirlemelerle giderek cmleler oluturan ve zneye en sonda yer veren szdiziminden anlalmaktadr. Bir Japon evinden ktnda ou zaman yle bir ey syler: tte mairimasu, "gidip geliyorum"; bu deyite ikimasu fiilinin zarf-fiili itte, k olgusunu esasen dn niyetinin vurguland bir duruma indirger. Eski Japon edebiyatnda yolculuun acl bir tecrbe gibi; hep dnlmek istenen o "i"ten, ui'den koparlma gibi grnd bir gerektir. Batl filozoflar, zne mefhumu bakmndan farkl bir tavr olduu iin Uzakdou dncesi ile kendi dnceleri arasnda kartlk kurarlar. Bat iin temel bir apaklk olan benlii, bunun yanlsamal olduunu gstermeye nem veren Hinduizm, Taoculuk ve Budizm yadsr. Onlar iin her varlk, kanlmaz biimde zlp dalmaya yazgldr; basit bir grn olan "benlik" kalc unsurdan yoksun, biyolojik ve ruhsal olgularn ereti bir dzenlemesinden ibarettir. Fakat daima zgn olan Japon dncesi, bizim felsefemiz kadar dier Uzakdou felsefelerinden de ayrlr. Uzakdou felsefelerinden farkl olarak, zneyi ortadan kaldrmaz. Bizim felsefemizden fark ise udur: zneyi her tr felsefi dnn, dnce yoluyla dnyay her tr yeniden ina giriiminin mecburi k noktas haline getirmeyi reddeder. Japonca gibi kii zamiri kullanmaktan tiksinen bir dile, Descartes'n "Dnyorum, yleyse varm" kesinlikle tercme edilemez... Japon dncesi zneyi bizim gibi bir neden haline getirmek yerine, onu daha ziyade bir sonu olarak grr. Bat'daki zne dncesi merkezkatr; merkezcil olan Japon dncesi ise zneyi yolun sonuna koyar. Zihinsel tavrlar arasndaki bu farkllk, alet kullanmndaki zt biimlerde kendini gsteren farklln aynsdr: Zanaatkrn daima kendine doru ifa ettii hareketler gibi, Japon toplumu da benlik bilincini bir var noktas haline getirir. Gitgide daralan toplumsal ve mesleki gruplarn i ie gemesinin sonucudur. Batl bireyin zerklik nyargsna, Japonya ui kelimesiyle ifade edilen, bireyin srekli olarak kendini ait olduu grup ya da gruplara gre tanmlama ihtiyacyla karlk verir; ui "ev" anlamna geldii gibi, evde de en i oda anlamna gelir. Kendisine ynelinen ve zlenen o merkezi, Japon dncesinin benlie verdii ikincil ve tremi gereklik sunamaz. Bu ekilde tasarlanm bir toplumsal ve manevi sistemin barnda, in'deki atalara rgtl tapnma ya da ana-baba sevgisinin temin edebildii gibi mutlak bir dzen yoktur. Japonya'da yallar tm otoritelerini yitirir, aile reislii bittii andan itibaren de dikkate alnmazlar. Bu alanda da greli olan mutlak olana baskn kar: Ailenin ve toplumun merkezi srekli yeni batan belirlenir. Teoriye (tatemae) gvensizlik ve pratie (honne) tannan ncelik de bu derin eilime balanabilir.
7. 7. Yazlar 7 Fakat Japon yaantsna grelilik ve sreksizlik anlay hkimse, muayyen bir mutlan bireysel bilin evresinde kendine bir yer bulmas, bylelikle de bu bilince kendi iinde noksan olan temel bir aty vermesi icap etmez mi? mparatorluk erkinin tanrsal kkeniyle ilgili dogma, rksal arlk inanc, Japon kltrnn dier uluslarn kltrleri asndan zgllnn vurgulanmas... btn bunlarn modern Japonya tarihinde oynad rol de belki buradan gelmektedir. Her sistem, yaayabilmek iin, kendini oluturan unsurlarn iinde ya da dnda muayyen bir katla ihtiya duyar. Japonya, 19 ve 20. yzyllarda maruz kald badireleri atlatabilmesini ve gnmzde kaydettii baarlarn anahtarn bireysel bilinlerde korunmu esneklikte bulabilmesini, biraz da bu dsal katla borlu deil midir? Hani bireyle evresi arasndaki ilikiyi kendi tasavvurlarnn tam tersine evirdii iin Batllar bu kadar rahatsz eden u katla? [sh:35-40] Kaynak: Claude Levi-STRAUSS, Hepimiz Yamyamz, Franszca Basm: Nous sommes tous des cannibales ditions du Seuil, trc: Haldun BAYRI, Metis Yaynlar, 2014, stanbul http://www.metiskitap.com/catalog/book/5820
8. 8. 8 Yazlar ROMAN- FLM VE DZ ZERNDEN SYASET NASIL YAPILIYOR? KARAMAZOV KARDELER DE POLTK SEMBOLZM Dizi ve film zerine dnenler iin okunmas ve bilinmesi gereken bir yaz Do. Dr. Taansu Trker Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi zet Dostoevsky, zerine en fazla deerlendirme yaplan klasik Rus yazar olmann yan sra kendi adyla da anlan dn biiminin de temsilcisidir. Karamazov Kardeler ise yazarn en byk aheseri olarak kabul edilmektedir. Bu makalede amalanan Dostoevskynin eklektik dnce yapsnn; kiisel, tarihsel ve ideolojik arka plannn irdelenmesi yoluyla tanmlanmas ve bu dncenin politik izdmnn Dostoevskynin yaamnn en politik dneminde yazlan Karamazov Kardeler romanndaki yansmalarnn tespit edilmesidir. Burada, romann politik bir sembolizmle rld iddia edilmekte ve her bir karakterin dnemin bir siyasal duruunu simgelemesinin yansra, olay rgsnn de Dostoyevskinin politik alglamalarn ve ngrlerini yanstt iddias aklanmaya allmaktadr. Bylelikle, ortaya konmu olan Dostoyevski dncesinin, Karamazov Kardelerdeki politik sylemin zmlenmesiyle berraklatrlmas amalanmtr. Anahtar Kelimeler: Dostoyevski, Karamazov Kardeler, politik sembolizm, Rusya, 19. yy. dnce tarihi. Political Symbolism in the Brothers Karamazov Abstract Dostoevsky is not only the most discussed, classical Russian author but also is the representative of the school of thought named after his name. The Brothers Karamazov is accepted as the most important masterpiece of the author. This article aims to describe this eclectic school of thought by explaining its personal, historical and ideological background; and to set the repercussion of the politcal side of it in The Brothers Karamazov. The novel was written at Dostoevskys the most political period of life. Here it is argued that the novel is interweaved by political symbolism and that not only each character symbolizes a different political position of the period, but also the development of the events indicates the political perceptions and even predictions of Dostoevsky. In that way Dostoevskys political philosophy is aimed to be clarified by the explanation of political symbolism in The Brothers Karamazov. Keywords: Dostoevsky, The Brothers Karamazov, political symbolism, Russia, 19th century history of thought. Karamazov Kardelerde Politik Sembolizm1 Giri Dostoevsky2 ve zellikle de bayapt olan Karamazov Kardeler3 zerine ok fazla deerlendirme yaplmtr. Bu makalede yaplmak istenen ise ne Dostoevsky ne de eseri zerine 1 Makaleyi okuyup, deerli eletirileriyle katkda bulunan lber Ortayl, Ahmet M. Ayta, Pelin Batuya ve ayrca destekleri iin Mikhail Meyer, Alla Glinchikove ve Boris Kagarlitskyye teekkr bir bor bilirim. 2 Metin iinde kullanlan Rusa kelimelerin transliterasyonunda, Trke standart bulunmad iin, uluslararas kabul gren ngilizce kurallarna uymaya dikkat edilmitir. 3 Berdyaev ve Rozanovun ilgili tm almalar iin bkz. http://www.magister.
9. 9. Yazlar 9 yaplan deerlendirmeleri derlemek olmad gibi, ikisinin de ya da herhangi birinin kapsaml bir analizini gerekletirmek de deildir. Yaplmak istenen sadece Dostoevskynin Karamazov Kardeler'de kullandna inanlan politik sembolizmin -ksmen speklatif bir ekilde zmlenmesidir. Dostoevsky, sadece dnya edebiyatnda deil, Freuddan Henry Millera kadar etkileriyle dn dnyasnda da mstesna bir yer tutmaktadr. Edebiyat olarak baars ve onun yaratt edebiyat zerine yaplan sayfalar dolusu deerlendirmelere ramen, onun dncesi ve politik duruuna dair yaplan deerlendirmeler ok daha kstldr.4 Bu deerlendirmelerin pek ou da onun hayatnn son dnemleri zerine younlamtr. Politik dnceleri ve edebiyat arasndaki ilikilere dair eserler ise daha da snrldr. Bunlarda da yine Dostoevskynin hzla deien siyasal grlerinin yaratt handikaplarla karlalmaktadr. Bu makalede iki tez ileri srlmektedir. Bunlardan ilki, Dostoevskynin hayatnn son dnemindeki politizasyona paralel olarak, Karamazov Kardeler'in aslen politik bir roman olduu ve bu politik romann da aktan verilen mesajlar ve tartmalar yannda derin bir politik sembolizmle rl olduudur. Bu politik sembolizmle Dostoevsky, aile metaforunu kullanarak ve tm karakterlerini politik aktrlerle zdeletirerek o gnn Rusyasnn siyasal bir portresini izmekte, aktrleri tantmakta ve ngrlerini ve umutlarn ve hatta umutsuzluklarn yanstmaktadr. kinci olarak ise, Dostoevskynin hayatnn son dneminde de tipik bir Panslavist ya da Ortodoksu olmad, kendine zg konumunu koruduu ve bu konumun da gnn neredeyse tm akmlarn bnyesinde barndran eklektik bir siyasal duru olarak Karamazov Kardelerde ifade edildiidir. Makalenin Trke yazlmas ve Trkiyede yaynlanmas; Rusya tarihine pek ok sebepten dolay hakim olunamamas nedeniyle, makalenin aslnda Karamazov Kardelerin yeniden okunmas ve ayn zamanda da 19. yy. Rus siyasal dncesinin Karamazov Kardeler zerinden okunmas anlamna gelmesini salayabilecektir. Bu yzden baz isimler ve olaylar, konunun iinde kaybolmayaca derecede ayrntl aklamalaryla verilmeye allacaktr. Konunun ele alnmas iin ilk olarak Dostoevsky incelenecektir. nceleme esnasnda ise, onu etkileyen faktrler ve kendisi eklinde ikili bir ayrm yapma yoluna gidilmeyecek; aksine Rus tarihi ve Dostoevskynin bu tarih iindeki yeri birarada ele alnmaya allacaktr. Byle bir tercihin sebebi, hem okuma kolayl yaratmak hem de anlatmn glendirilmesidir. Zira elden geldiince Rus dnce tarihi ve Dostoevsky, iki adm ileri, bir adm geri eklinde birbiriyle ilikilendirilmeye allacaktr. Dostoevskynin politik duruunun bu ekilde ortaya konmasndan sonra ise Karamazov Kardeler ele alnacaktr. Bunun iin de romann politik sembolizme dair noktalarnn ksa bir hatrlatmas yaplacak ve ardndan da bu sembolizmin zmlenilmesine allacaktr. Sonu blmnde ise iddialardan kincisi olan Dostoevskynin politik zgnl ve bunun Karamazov Kardeler deki yansmasnn deerlendirilmesine allacaktr. DOSTOEVSKY Dostoevskynin siyasal fikirlerini oluturan etmenlerden bazlar henz ocukluunda edindii aile eitiminde sakldr. ocukluu srasnda ailesi dnda arkadalklar bulunmayan Dostoevskynin bu dnemi, pek ok biyografi yazan tarafndan, onun tm insani ilikileri aile yaknl iinde 4 rnein E.H. Carr (2002), Dostoyevski (stanbul: letiim) (ev. Ayhan Gereker); Henri Troyat (2004), Dostoyevski (stanbul: letiim) (ev. Leyla Grsel); Andre Gide (1998), Dostoyevski (stanbul: Payel) (ev. Bertan Onaran); W.J. Leatherbarrow (1992), The Brothers Karamasov (Cambridge); R.L. Belknap (1990), The Genesis of the Brothers Karamazov (Nothwestem Uni, Illinois); C.A. Flath, The Passion of Dmitry Karamazov, Slavic Review, 58:3, pp. 584-99; Gray Saul Morson, The Paradoxical Dostoevsky, The Slavic and East European Journal, 43/3: 85-99; V. Yermilov (1956), F.M. Dostoevsky (Moskova); Dostoevsky Entsiklopediya (2003: Moskova); Mihail Fyrnin (2003), Cobranie Miclei Dostoevkogo (Moskova) ve ayrca Berdyaev ve Rozanovun ilgili tm almalar iin bkz. http://www.magister. Msk.ru/library/dostoevs/dostoevs.htm
10. 10. 10 Yazlar deerlendirmesi ve toplumsal ilikilerde ve politik konularda naif ve an duyarl yannn kkeni olarak gsterilmitir (CARR, 2002: 14) Dneminin pek ok ocuu gibi o da ncil ve Karamzinin (CLOVAR, 1998). 1816da yaynlanan Rus Devletinin Tarihini (KARAMZIN, 2005) daha ocukken tanmt. ocukluunun ve genliinin dier iki kahraman da phesiz ki Pushkin ve Gogol olmutur. Karamzin, I. Alexander ynetimi srasnda Rus hkmetinin resmi tarihisi idi. zellikle Fransz Devrimine kar gelien siyasal dnceleri, otokrasinin nde gelen savunuculanndan ve dn adamlanndan biri olarak tannmasn salamtr. Pek ok dncesinde dneminin kafa kankln tayan Karamzinde otokrasi, blnmez bir btn olarak ele alnmtr. Karamzinin ar, aristokrasi ve Kilise arasndaki ilikiler zerine kurulu statkonun savunucusu olduunu sylemek ondaki bu kafa karkl yznden daha doru olacaktr. Fakat Karamzinin asl etkisi kukusuz ki, Rusluk bilincinin geliimindeki nemli roldr. Rus tarihini zgn bir tarih olarak ilk kez tarif eden Karamzin, Rus devletini de salam bir dzenin, aydnlanm bir otokrasinin ve Ortodoksluun lkesi olarak ortaya koymutur. Bu yzden kendisi aslnda Slavofil (Slavc-Slavsever) dncelerin temelini atan ilk modern Rus dnr olarak kabul edilmektedir. Zira aktr ki, daha sonraki yllarda gelien Slavc dnceler de Batl dnce kalplan ve pratikleri zerinde ykselmi dncelerdir. Karamzin hakknda baka bir unsur da kendisinin yazd Rus Devletinin Tarihi adl eserin edeerinin rnein Almanyada Leopold von Rankenin almalan ve daha sonra da Die Deutsche Geschichte adl kitabyla Kari Lambrecht tarafndan ancak 19. yyn ikinci yarsnda gndeme gelebildiidir. Hkmdar adna tarih yazmaktan, ulus adna tarih yazmaya gei srecinde Rusyann bu anlamda bir ncelii gze arpmaktadr ki; bu ncelik, son derece kkl bir biz bilinci ve bunun zerine gelien muhafazakar ve otoriter dncelerin yeerdii verimli bir toprak olmutur. Pushkin hakknda ise ok fazla sze gerek olmad aktr (RUDNITKAIA, 1991: 51-85). Modern Rus edebiyatnn ve Rusluk bilincinin edebiyattaki bu romantik yaratcs, elan bile Rusyada Edebi Tanr olarak kabul edilmektedir. Dostoevsky asndan baktmzda ise, Batl temalan Rus diline ve Rus dnce dnyasna romantizm lezzetinde katan en nemli sanat olmas hasebiyle, bir balang olarak dnmek gerekmektedir. Buna benzer bir dier nemli ahs ise kukusuz ki Gogoldr. GogolUn eserlerinin Dostoevsky iin byk esin kayna olduu ve hayatnn bir dneminde bu byk yazar usta olarak kabul ettii bilinmektedir (CARR, 2002, 41). Gogoln hayatnn ilerleyen kesimlerinde saa savrulmas ise byk ihtimalle Dostoevskynin yaamnn bir noktasnda meruiyet salayan bir vaka olarak grlmtr. Her ne kadar kendisi daha nce Petrashevsky emberi (evre szcnn karl olarak Rusada kullanlan ember szc, orijinal olarak kullanlmaktadr) iindeyken, Belinskynin nl, Gogoln politik dnmn ar bir dille eletirdii Gogole mektubunu okuduu iin ceza alm olsa da... Bu arada askeri lise iin St. Petersburga giden Dostoevskynin yaamnda Shidlovskyyle balayan arkadalnn zel yerinden bahsedilmelidir. Bu zel yer, 60lardan itibaren Shidlovskyyle beraber dinsel eilimlerinin glenmesi ve siyasal arenada saa ilerleyiteki ezamanllktr. Bu dostluk dnda Dostoevskynin bu dnemde beslendii kaynaklarda ilk kez Alman ve Fransz romantizmi arasnda bir tercih yapt grlmektedir. Alman kimliini ve dncesini her zaman zayf bulan Dostoevsky, ilk kez bu dnemde Fransz romantizminin etkisi altna girmitir. Rousseau, Lamartine ve Victor Hugo okuma listelerinin banda yer almtr. Dostoevskynin ilk eseri olan Bednie Ludi (nsancklar) 1845te yaynlanmtr. Karamzinin hayat boyunca devam eden etkisi bu ilk eserinin adn da belirlemitir. Zira ocukken okuduu Karamzinin Bednaya Liza (Zavall Liza) adl roman o dnemin ok nemli bir eseridir. lk yazarlk baarlan Dostoevskynin kendisini bile artm ve bakentin ok farkl entelektel evrelerinin hepsiyle bir iliki iine sokmutur. liki iinde olduu ve grtkleri arasnda Belinsky, Nekrasov, Turgenyev, Tiutchev, Panaev ve Prens Odoevsky gibi siyasal yelpazenin ok farkl yerlerinden isimler bulunmaktadr. O dnemin Rusyasnda mutlaka politik bir ember iinde yer almann kanlmazln fark eden Dostoevsky, ksa zamanda Petrashevsky emberinin bir yesi halini almtr. Petrashevsky
11. 11. Yazlar 11 emberi, adn Petrashevskynin kendisinden alan bir dnce kulb olarak ortaya km, ve bu ekilde de devam ederken, politik birka nemsiz faaliyet iine girmeye alrken de arn polisi tarafndan datlm kk bir entelektel topluluktur. Bu topluluun iinde bulunmak kukusuz ki Dostoevskynin ilk siyasi fikirlerinin oluumunun en nemli esi olduu kadar, hayatnn sonuna kadar da benimseyecei baz dncelerin temellerini atan ilikileri salamtr (WALICKI, 1987: 139- 147).. 1840lann Rusyasnda Petrashevsky emberi, iki tarafl siyasal ortamn bir tarafnda duruyordu. Bu siyasal ortam ksaca Zapadnikler (Batclar) ve Slavofiller atmas olarak tarif edilebilir. Siyasal farkllklara ramen, ortak nokta ise, Napoleon savalarnn galibi, Avrupann kurtarcs muzaffer Rusyaya ve onun dinamizmine duyulan inantr. Slavofiller, yukarda deinilen Karamzinin salad Rus tarihi bilinciyle hareket eden ve muhafazakar yapdaki, reform ve Batllama kart dnceleri temsil ederken; Kireevsky, S. Aksakov ve Homiakov (CLOVAR, 1998; ZENKOVCKY, 1991: 5-39) gibi dnrlerle, ileride Danilevsky tarafndan gelitirilecek olan Rus ve Bat (Latin-Cermen) halklar arasndaki farklara romantik bir vurgu zerinden ortaya kmlardr. Batclar ise arlkl olarak Hegel felsefesinin takipisi olan ve Rusyann Batllamasn savunan farkl dnceleri temsil etmilerdir. Romantizm ve sosyalizmin kolkola olduu Batc dnce gruplarndan birisi de Petrashevsky emberidir. Bu ember o gnlerin popler siyasi fikirlerinin bir karmndan oluan, ve sonraki yllarda pek ok nemli Rus dn adamn da henz o gnlerde iinde barndran aslen sosyalist bir fikir kulb olarak domutur. lgintir ama, rnein yirmi yl sonra Panslavizmin kurucu dnr olarak kabul edilecek olan Danilevsky de bu grubun bir yesidir. Dostoevsky ile dostluklar lene dek srecek olan Maikov ve Katkov da. Dnemin zelliine uygun olarak, Petrashevsky emberinde de baskn olan eilim Fransz romantizmidir. zellikle Rousseaunun doalla yapt vurgu emberin ana dnce eksenini oluturmutur. Rousseau dnda eserleri hararetle takib edilenler ise Saint Simon, Lamennais ve hepsinden de nemlisi Fourier olmutur. topik Fransz sosyalizminin Rusyadaki takibisi olan bu grup iin insanlk, aslnda hakknda hi birey bilmedikleri la ders etatdan baka bir ey deildi. Ancak politik olarak tamamen etkisiz olan bu grubun derdi, sadece samimiyetle I. Nicola dnemindeki bask ortamna kar dnce zgrln savunmakla snrl gibi gzkmektedir (VERNADSKY, 1978: 74-92). Fakat 1848 devrimlerinin frtnas Nicolay o denli rktmtr ki, izlendiinden bile habersiz olan bu grubu Fransz komnistleriyle edeer grm, ve grubun henz ilk basm denemesinde grubun tm yeleri tutuklanmtr. Pek nl olan Dostoevskynin yarglanmas ve sahte idam treninden dn iin ise Dostoevskynin iledii tek su, Belinskynin Gogole Mektubunu (BELINSKI, 1906) okumu olmasdr. Tm yarglama sreleri sonucunda Dostoevsky drt yl hapis ve ardndan da drt yl srgnle cezalandrlmtr. Hapis yolunda giderken ise mrnn sonuna kadar saklad hediye kendisine Urallar zerinde sunulmutur. Bu hediye, srgn edilmi Dekabristlerin (WALICKI, 1987; 52-63) elerinden birinin kendisine verdii ncildir. mrnn sonuna kadar saklad bu hediye ncilse de, baka bir husus da, bunun kendisine Dekabristlerden bir hediye olmasdr. Bu da Dostoevskynin hayatnn sonundaki San kahraman olduu dnemde dahi, gemiteki muhalif hareketlere de duyduu saygy gstermektedir. Drt yllk hapishane deneyiminin Dostoevskyye kazandrd en nemli ey, ilk ve belki de son kez olarak, mitletirdii Rus halkyla karlam olmasdr. Zira Dostoevskynin Rus halkna dair bildiklerinin hepsi ite bu drt yllk tecrbenin rndr. Bu yle bir tecrbedir ki, henz buraya gelmeden rendii ve benimsedii Schillerin altn kalpli sulusu ve Rousseaunun dnceleri, Lermantovun Kafkasya halkna duyduu hayranla benzeyen bir halkn deerlerine hayranlk duygusu yaratmtr Dostoevskyde (CARR, 2002; 64). Bu, daha sonraki dnemlerde tam bir lkletirme halini alacak olan politik duruun da ilk admdr. ller Evinden Anlar olarak romanlatrd buradaki gzlemlerinin en nemli yanlarndan birisi kukusuz ki, an derecedeki apolitizmidir. Gzlemlere ve esiz betimlemelere dayanan bu romanda, Rus hapishane sistemine ynelik bir eletiri ya da talebe rastlamak imkanszdr (CARR, 2002: 62).
12. 12. 12 Yazlar Bu arada Rusya siyasal yaamnda ise kkl deiiklikler yaanmaktadr. Bu deiikliklerin en nemli sebebi ise 1848 devrimleri ve sonrasnda yaanan hayal krklklardr. Bu hayal krkl tm Rusyaya deil, sadece Batclara ait bir hayal knkldr. Batya inanan ve Rusyann Batdaki zgrleme srecini takib etmesi gerektiini savunan Batclar bile artk, Slavofillerin nceden beri ileri srdkleri Rusya ve Batnn farkll inancn paylamaya balamlardr. 40lann zgrlk rzgar artk yerini Rusyay kefetme ve ona inanma rzgarna brakmaktadr. Bu rzgarn etkilerinin en nemli rneklerinden biri Alexandr Herzendir (WALICKI, 1987: 149- 165). Batcln Hegel erevesinde ortaya koyan Herzen, Slavofillerle yaad bireyin stnl ve rasyonalizmin ierii konularndaki tartmalarda Batcl; birey ve rasyonalizm zerinden tanmlam olmasna ramen, 1848 devrimleri sonucunda yaad i tartmalar sonucunda tarihin bir amac ve akl olmad sonucuna ulat. Zira Batda burjuvazi yeniden kazanm, ve burada son umutlar da yitirilmiti. Bu durumdan hareketle Herzen, Rus Sosyalizmi kavramn yaratmtr. Bu kavramn dnemin dnce dnyasndaki en nemli yn, Batcln bayraktarlanndan birinin, Batya olan inancn yitirmi olmas ve Rusya-Bat kartln kabul eder hale gelmi olmasdr. Bundan da nemli olan ise, Herzenin bu kavramla Rusyay ve Slav dnyasn tm dnya iin bir umut olarak formle etmesi ve bunun yolu olarak da daha nce en hararetli savunucusu olduu birey ve rasyonalizme tamamen zt olarak gelecei geleneksel Rus komnnde grmesi olmutur. Rus Sosyalizmi kavram, Slavofiller, Chaadev (SHKURNOY, 1960) ve hatta Belinski ve Kavelin gibi (HARE, 1964: 39-84) 1840lann Batclarnn dncelerinin bir sentezi olarak ortaya km olmasna ramen, aslolarak Slavofillerin grlerinin politik arenada glenmesi sonucunu yaratmtr. Zira Herzene gre Rus sosyalizminin temeli olan Rus komn, kolektivizmin ve hatta komnizmin aslen Rus toplumuna ikin bir yap olduu inancn savunmutur. O yapdr ki, Rus (ve ksmen Slav) halkn hem Mool barbarlndan hem de imparatorluk uygarlndan korumutur. Chaadevden alnan e olarak da Rus devletinin tarihinin yenilii n plana kmtr. Rus devletinin tarihi ancak mutlak bireyci Byk Petro ile balamaktadr. Bu da bireyi stn tutan entelijansiyay yaratmtr. te Rus sosyalizmi halk ve entelijansiyann bulumasnn sonucudur. Bunun gereklememesi durumunda ise Herzene gre iki yol beklemektedir Rusyay. Bunlar da Rus despotizminin tersten grnm olan bir komnizm ya da arc sistemin kendini reforme etmesiyle oluacak bir toplumsal despotizmdir. Rus siyasal yaamnda 1848 devrimlerinin baarszl kadar nemli olan bir dier faktr ise Knm Savadr. Bu sava, ilk olarak tm Rusya entelijansiyas iinde Bat ve Rusya kartl fikirlerinin politik olarak da dorulandnn ispat olarak kabul edilmitir. Sava sonucundaki siyasal tartmalar, sui generis bir siyasal duruun tm Rusyada bugne dek farkl ekillerde sren bir ekilde yerlemesini salamtr. Yurtseverlik, milliyetilik ya da devletilik (emperyal sadakat) olarak farkl biimlerde aklanan bu duru aslnda bunlarnn tmn de ieren ve messianik5 (KOHN, 1955: 20) bir bilinle harmanlanm bir zbilintir. te 1850lerin ikinci yarsndan sonraki siyasal ortamnn ana zeminini de artk bu bilin belirlemektedir (IANOV, 2002: 52-106). Bu dneme dair iki husus zerinde durulmas elzemdir. Bunlardan ilki yukarda deinilen Rusyann zgn ve kurtanc olduu inanc, kincisi de buna bal olarak ve ayn zamanda bunun sebebi de olarak gelien halklk (milliyetilik) /narodnizm/ dncesidir. Dostoevskynin Petrashevsky emberinden de arkada olan Danilevsky, 1861de yaynlanan nl Rusya ve Avrupa (DANLEVSKY, 2003) adl yaptnda bu bilincin ilk yan olan farkllk ve kurtarclk yann ilerken, ikinci yan olan narodun mitletirilmesi srecinin nde gelen aktrlerinden biri de Dostoevsky olmutur. Danilevsky, Sergei Aksakovun olu olan ve Slavofil dnce evrelerinin babasndan sonra liderliini yapan Ivan Aksakovun aksine Slavofil dncenin banaz bir savunucusu olmayp, bu dnce akmn hem tamamen farkl bir ierie kavuturmu, hem de politize ederek Panslavizmin 5 Jules Michelet 1581de bu zellikten dolay, o gn Ortodoksluk olduunu syleyen Rusyann yarn sosyalizm olduunu iddia ederek Avrupay kurtarmaya kalkaca ngrsnde bulunmutur. (KOHN, 1955: 20)
13. 13. Yazlar 13 dnsel yaratcs olmutur (KOHN, 1983). Eskiden Petrashevsky emberinin bir yesi olan Danilevsky, hibir zaman klasik Slavofil dncesini savunmamtr. Romantik bir doa durumu savunusu olan klasik Slavofil dnceyi devlet kavramyla tantrmasn hi bhesiz ki, Petrashevsky emberindeyken edindii Batc formasyon salamtr. Rus lksnn savunulmas iin gl bir devletin varlnn, olmazsa olmaz olduu grn Danilyevski, Rus tarihini yorumlarken kulland devlet merkezli bir tarih anlay ile salamlatrmtr. Rus tarihinde yaanan her trl zorlu dnemi bu amaca balayan Danilevskyye gre Petro reformlar da bu erevede deerlendirilmeliydi. Tarihsel-kltrel tipler yaratan Danilevsky, bu snflandrma sonucunda Rusyann nderliinde kurulacak ve bakenti stanbul olan bir Slav devletinin, insanln yeni stn kimlii olacan iddia etmitir. Evrensel bir deerler sisteminin olamayacan iddia eden Danilevsky, bu stn yeni uygarlk iin de devletin meruiyet kriterlerini acilen bir kenara brakarak, Slav halklarn birlii iin agresif bir d politika izlemesini nermitir. Politikada ahlakn sz konusu olamayacan iddia eden Danilevsky, Polonya sorunu konusunda da pragmatik gereklilikleri n plana alm ve Polonyay Slavln Judas olarak ilan etmitir. Avrupa karsnda Rusyann stnl ve misyonu vurgusu, Slavlarn birliktelii iin pragmatist bir yaklam ile birleerek Panslavist siyasi akmn douu gereklemitir. Bu dncenin Rusya-Bat kartl ve Rusyann zgn deerlerinden dolay dnyaya kar tad misyon anlay yle yaygn bir bilin halini almtr ki; sonralar Bakuninden, Ivan Aksakova kadar siyasal yelpazenin tmnn ortak nkabul olmutur. 1860lann Rusyasnda herkes kendisini, Herzenin Avrupa uyumuyor, Avrupa ld szn tekrarlar, Rusyann zn ver ve I. Nicoladan sonra tahta geen II. Alexandern yaratt umut ortamnda Rusyay tm dnyann tek umudu olarak kabul eder ekilde bulmutur. z ise, Rusyann iinde barndrd, Rusyay Rusya yapan narod olarak grlmtr. Yani Rus lksnn esans... lkletirilmi bu narod hakknda, kelimenin kendisinden gelen bir kafa karkl olduu iddias bulunmaktadr. Rusada hem halk hem de millet anlamna gelen narod szc tpk Almancadaki volk szc ile edeer bir ekilde halka dn gibi romantik bir kavram, arabuk gerici bir milliyetilie dntrebilmitir. Artk Batnn deerleri tamamen ii bo olarak kabul edilmi, bunun ve Dostoevskynin de yesi olduu burjuvazinin yerine Rus kylsnn otantik yaamndaki erdemler n plana karlmaya balanmtr. Bu abalarn nde gelen aktrlerinden birinin de Rus halk hakknda bu kadar bilgisiz olan Dostoevsky olmas manidar olsa gerek. Ancak Dostoevskyde bu yle bir inantr ki, hibir yerde aklama ihtiyac da duymad ve ona gre tartma gerei olmayan bir mutlak hakikattir. te bu ortamdadr ki, 1840lann kolay devrimcisi, arabuk 1860lann kolay vatanseverine dnmtr. Homiakov ve Kireevskyye methiyler dzen Dostoevsky artk pochvenniktir.6 Pochva adl dergisinde Slavofillere eletiriler yazsa da, bu eletiriler, ieriden eletiriler tadndadr. 1861-62 renci olaylarnda ise tutumu ilk bata uzlatrc olmak ynnde olmu olsa da, daha sonra hkmet tarafna doru meyletmitir. Bu karkln iinden k ise ilk yurtd seyahati ile olmutur. Avrupada Herzen ile gren Dostoevsky bu dnemde saa ilerleyiini srdrmektedir. Rus otokrasisine nefreti, tanmad Rus halkna sevgisinden daha ncelikli olan Herzenle, tanmad Rus halkna cokuyla bal ve halk otokratik sistemin temeli olarak gren Dostoevskynin tartmalarndan hibir sonu kmam ve fakat Dostoevskynin saa ilerleyii hzlanmtr (CARR, 2002: 90-91). Dostoevskynin Avrupa gezilerine dair ise iki nemli nokta bulunmaktadr. Bunlardan ilki Avrupa uygarlndan etkilenmemesi ve hatta gnlsz bir gezginin kendi lkesini yceltmesi eilimidir. kincisi ise kumar ile kurduu tutkulu ilikidir. Bu iliki ki, ona hem ok fazla zarar vermi 6 Toprak anlamna gelen pochva kelimesinden tretilmi toprak anlamna gelen dergi ad. Aya yere basan gibi bir anlam da vermektedir.
14. 14. 14 Yazlar hem de para konusundaki eski vurdumduymaz tavrlarn azaltmamakla beraber, parann yaamn idame ettirmekteki nemini kavram olmasdr. Bu dnemde gelien nemli bir siyasal olay ise 1863 Polonya ayaklanmas olmutur. II. Alexandrn Polonyaya daha liberal yaklamlarn hem Slavclar hem de liberaller cokuyla karlamlardr. Fakat balayan ayaklanma Rus siyasal yaamnda da bir ayklanmaya sebeb olmutur. Liberaller ara kar bu ayaklanmann yannda yer almaya cesaret edememiler, Slavclar ise Katolik Slav kardelerinin aclarna cevabsz kalmamak istemelerine ramen, ksa bir srede Ortodoksluk kimliinin kanatlarn altna snarak bu sorumluluktan kurtulmulardr. Bu tarihten sonra liberaller etkilerini epey yitirmi, Slavclar ise Ortodoks-Slavclar halini almtr. Solda ise artk 40larn tatl su solcular yerine ok daha radikal unsurlar mevzilenmitir. Bu srada Vremyay (Zaman) yaynlayan Dostoevsky ise dergisinde imzasz bir yaz yaynlamtr. Bu yazda Polonya hakknda kltrel analiz yaplm ve Leh kltrnn baarlarndan bahsedilmitir. Polonya sorununun zm olarak ise Rus uygarlnn Polonya uygarl ile mcadele etmesi ve bu sayede Polonya kimliinin etkisizletirilmesi gsterilmitir. Sansrden geen yaz, daha sonra muhafazakar eletirilerin, Polonya kltrn, Rus kltrne stn grd iddialar zerine, Vremyamn kapatlmasna sebeb olmutur. Polonya sorununa dair Dostoevskynin daha sonraki dnceleri ise yakn dostu Katkovun (RENNER, 2003: 659-682) dncelerinin glgesi altnda kalmtr. Zira 70li yllardaki Pobedonostsev ile olan ilikisi de bu erevede deerlendirilmelidir. Katkov, Polonya sorununda eski dncelerinden vazgeerek, tam anlamyla tersi dnceleri savunmutur ki, bunlar da emperyal birliin nemi ve Rus kltrnn stnlne dayal bir Rusifikasyon arsdr. Ancak tm bu srete henz Dostoevskynin siyasal transformasyonu tamamlanmamtr. Hala eski felsefi ve ideolojik tartmalarn onda daha baskn olduu gzlenmektedir. Byk eserlerinden olan Su ve Ceza bu gei dnemini yanstmaktadr. Su ve Cezada ana konu ahlaktr. Ahlak ve bireyin iradesi arasndaki eliki, su erevesinde ele alnmtr. Ancak asl nemli olan nokta, Dostoevskydeki Rousseaudan kklerini alan romantizmin niteliidir. Romantizmin Lord Byrondan da te temsilcisinin Napoleon olduu hatrlanrsa, romann esas kahraman Raskolnikovun Napoleon olmak istedii iin suu ilediini sylemesinin nemi daha iyi anlalacaktr. Ancak Dostoevsky bu iddiann kartna da romanda yer vermi, ve ldrmenin sadece ldrme olduunu, hibir amac olmadn da ayn zamanda kahramanna dndrerek, romantizmin bu temasnda ilk bata taraf olmaktan kanmtr. Ancak sonuta Raskolnikov, karsnda durduu toplumun ahlakyla barma yolunu semitir. Burada ise ac ekmenin erdemleri Dostoevsky tarafndan ne karlmtr. Faustta kurtuluun -yolu Protestan etik erevesinde almak olarak gsterilmiken, Dostoevsky, kadim Rus geleneklerine ynelerek, kurtuluu acda ve teslimiyette bulmutur. Budalada ise ilk kez felsefi dnmn temellerini atm, hatta kendi konumunu oluturmaya balamtr. Bu romannda ahlak ve din arasndaki ban kanlmaz olduu grlmeye balanr. Bu tutumunu ise Bat felsefesini eletirerek ortaya koymutur. Dostoevsky, romandaki bakahraman olan Mishkini akli deerlendirmeden mahrum braklm mutlak ahlaki bir lk olarak kurmutur. Batl rasyonalizm ve birey kavramlarnn karsnda alakgnlllk, teslimiyet, mnzeviyet, skun, eylemsizlik ve ac ekme yoluyla kurtuluu konumlandrmtr. Kulland szck olan smirenie ise neredeyse tm bu kavramlar karlar bir niteliktedir. Burada betimledii Rus lks {Rucckaia idea), Batl deerlerle hibir ekilde bozulmam ve hem Ortodoksluk ncesi Rus kltrnn ve hatta rtl bir ekilde Starovera (Eski nan) (NIKOLSKY, 2004: 80-214) elerinin iinde bulunduu bir dnya gr yaratma abasdr. Dostoevskynin politik iddialarla ve hesaplarla yazd ilk roman ise Ecinniler olmutur. Burada aslnda Su ve Cezamn politikletirilmesi sreci sz konusudur. Raskolnikovun cinayetine yol aan ahlaki durum, toplumsal bazda ele alnmakta ve bunun devrime yol aaca dncesi
15. 15. Yazlar 15 ilenmektedir.7 Romanda politik olarak sembolizmin de kullanld grlmektedir. 40larn radikallerinin sonucunun 60lann nihilistleri ve sosyalistleri olduunu ilemek iin baba-oul ilikisini kurmutur burada Dostoevsky. Bu romanda kendisini hatrlatan karakter olarak Shatov ile karlalmaktadr. Kendisinin genliini hatrlatan pek ok ayrntyla bezenmitir bu karakter. En nemli yan ise kukusuz ki, bata cokun bir sosyalist olmas ve sonra deierek Slavc fikirleri benimsemesidir. Kendisine romanda yneltilen eletirilerden birisi olan Tanry bir milliyetilik sorununa indirgedii iddias ise artk gerek hayatta da Dostoevskyye yaplabilecek en nemli eletiri olsa gerektir. Romanda mutlaka zikredilmesi gereken dier nokta ise, Dostoevskynin Turgenyev e aktan saldrsdr. Burada sosyalistlere yapt saldrdan ziyade, Turgenyevin kiiliine de ar hakaretler yneltmitir. Bu romanda nemli dier bir karakter ise, yalnz ahlaka deil Tanrya da bakaldrarak intihar eden ve Ivan Karamazovun prototipi olan Krillovdur. Romann sonunda ise Dostoevskynin olas bir Rus ihtilaline dair dnceleri netlemektedir. Dostoevskyye gre devrimciler Rusyann bandaki beladrlar ve bunu dini bir sylemle; devrimcileri, iine eytan girmi ve kendilerine uuruma atmak iin koan domuzlara benzeterek anlatmtr. Son ise aktr; onlar yok olduktan sonra Rusya saya teslim olarak huzura kavuacaktr. Ecinniler'in Dostoevskynin yaamndaki nemi ise, bu romann yakalad baar ile politik alandaki younlamasn ve Saa ilerleyen izgisini daha hzl bir ekilde ilerletmesi olmutur. Bu romandan sonra Dostoevskynin ilgisi tamamen politika ile snrl olmutur. te Dostoevskynin bu dnemi, Karamazov Kardeler ve Bir Yazarn Gnlnn yaynland ve nl Pushkin Konumas nn yapld dnemdir. Dostoevskynin bu dnemini tam olarak kavrayabilmek iin, ayn dnemin nemli isminin zerinde durulmas elzemdir. Bunlar Pobedonostsev, Solovyov ve Leontievdir. Her biri farkl ideolojik durularn temsilcileri olan bu kiinin de Dostoevskynin yakn evresinde bulunan insanlardr. Pobedonostsev,8 yksek dzeyde bir II. Aleksandr brokrat ve arc politikalarn temsilcisi; Leontiev Bizanslk olarak formle ettii Roma emperyal kozmopolitizminin savunucusudur; Solovyov ise, Rus-Ortodoks geleneinin devamcs ve yeni almlar yaratan bir din filozofudur. Pobedonostsev, (BYRNES, 1967) zgn bir dnr olmamasna ramen, Rus dnce tarihi iindeki yerini, otokrasinin ylmaz bir savunucusu olmasna borludur. zellikle III. Aleksandr dneminde yldz parlam olmasna ramen, brokrasideki almalar aslen II. Aleksandr dneminde balamtr. Her trl reformun aslnda Rusyaya zarar vermekten baka bir ie yaramad dncesini, toplumu bir arada tutan eylemsizlik dncesi ve muhafazakar kyl ynlarnn srekliliinin gereklilii ile pekitirmitir. Ivan Aksakov ile olan yakn arkadal ve Slavofil dnceye duyduu saygya ramen, kendisinin asl ncelii her zaman brokratik tutuculuktan yana olmutur. Hatta bu yzden ou zaman da Panslavistlerin saldrgan milliyetiliine kar son derece de etkili olan hasmane politikalar izlemitir. rnein 1877 Osmanl- Rus Savanda da Panslavistlerle arasna ciddi bir izgi ekmi ve d politikada izolasyonist bir Rusyay savunmutur. Leontiev (BERDYAEV, 1926) ise Pobedonostsev ne kadar sradansa, o kadar zgn bir dnrdr. Rusyann Nietzschesi olarak kabul edilen Leontievin fikirlerinin oluumu 1863-74 arasnda Osmanl imparatorluunun eitli blgelerinde diplomat olarak grev yapt dneme denk gelir. Entelektel bir elitizmin ve orta snf mutluluu dmanlnn motive ettii dncelerinde farkll gzelliklerin kayna olarak ve dolaysyla da liberal hmanizm ve bireycilii de bu anlamda gzellik dman olarak formle etmitir. Ona gre sradanl temsil eden liberalizm, eer baarl 7 Bu noktada Lacann Dostoyevskideki formlasyon olan Tanr yoksa her ey serbesttir yaklamn tersine evirerek, Tanr yoksa her ey yasaktr deerlendirmesi de hatrlanmaldr. 8 Bu dnemde Dostoevskynin en ok grt insanlardan birisidir ve onun sayesinde Dostoevsky, arlk ailesiyle tanm ve hatta prenslere ders verme imkn bulmutur.
16. 16. 16 Yazlar olacak olursa grkemsiz bir dnya ile insanlk tarihinin en karanlk sayfasn oluturacaktr. En nl yapt olan Bizanslk ve Slavlkta, Spenglern ncs olacak nitelikte deerlendirmelerde bulunmutur. Danilevskynin yukarda bahsedilen uygarlk tipleri kuramn gelitirerek Bat uygarlnn son iki yzyldr son nefeslerini vermekte olduunu ve bunun sebebinin de gl kltrel balar yok eden liberalleme olduunu, Osmanl ya da inin Batdan daha yksek dzeyde bir kltr olduunu da ekleyerek ileri srmtr. Ancak buraya kadar gelitirdii Danilevskynin grlerinden, bu noktadan sonrasnda taban tabana zt grler ortaya koymutur. Danilevsky Rusyay bir Slav lkesi olarak tanmlayp, Slavlarn birlii temasn ilerken; Leontiev, Rusyay kozmopolit yapsyla Bizansn devam olarak kabul etmi ve stanbulun fethinin amacnn ise Bizans diriltmek olmas gerektiini savunmutur. Ortodoksluk ve otokrasi zerine ina edilmi bir yeni Bizansn yeni ve ykselen bir uygarlk olaca iddiasn gelitirmitir. Bu arada Panslavist politikann ise yanl olduunu nk Osmanldan bamszln alacak olan gney Slavlanmn, Osmanlmn onlar bu zamana kadar korumu olduu Bat uygarlnn kucana deceini iddia etmitir. Bu yzden Panslavistlerle aras alan Leontiev, dncelerini daha da ilerleterek Slavlarn kendilerine deil sadece Slavlklarna sevgi duyulmas gerektiini, asl desteklenmesi gerekenin ise Bizans temsil eden Fenerli Rumlar {Fenerioar) olduunu yazmtr. Bizansln bayraktarln yapan Leontievin din zerine dnceleri de Bizans karamsarl olarak ifade edilebilir. Ona gre Panslavistlerin savunduu gibi Ortodokslarn zgr birliktelii ya da dinin mutlak baars sz konusu olamaz. Din ancak siyasal yetke ile ilevini yerine getirebilir. Aksi trdeki din alglaylar gereklikten uzak ve topiktir. Solovyovun (SCHETININA, 1995: 55-85; WALICKI, 1987: 335-346) yrtt teolojik tartmalar ise bu makalenin snrlarm amaktadr. Ancak Dostoevsky zerindeki etkisinin temel unsuru olarak Solovyovun ortaya att dnya kuramndan bahsedilmesi elzemdir. Bu kurama gre tarihsel olarak g vardr. Bunlar; slam, Bat ve Slavlktr. slam, insann Tanrnn arac haline dntrld; Bat ise insann Tanrszlat dnyalarken; Slavlk, gcn Tanrmn kendisinden alan ve bu iki zt dnyay birletirerek insanl kurtaracak olan dnyadr. Bunun yolu ise teklik-birlik ve okluk-oulculuu tek bir dnyada var edebilmektir. Bu zellik ise Ortodoks-Slavlkn milli ve ikin niteliidir. Naroda. zg ve sadece ona zg bir tarihsel gtr bu. 40larda rasyonalist olarak dnce dnyasna adm atan Dostoevsky, srgn dneminde saya inanmay renmi, ileride bu inanc onun Tannya da inanmasn salam, Solovyovun etkisiyle ise Tanr inanc Kiliseye inanca dnmtr. Bu farkl akmn yannda tabi ki yukarda deinilen Danilevskynin varl da unutulmamaldr. Dnemin Rusyasnn bu drt eilimi yansra, Dostoevskynin genliinden getirdii rasyonalizm ve topik sosyalizm birikiminin de eklenmesi ile, onun nihai politik duruunu edindii sylenebilir. Karamazov Kardeler'bu politikann ifadesini ele almadan nce ise, bunu daha da kolaylatrmak adna Bir Yazarn Gnl ve Pushkin Konumasna ksaca baklmaldr. Karamazov Kardeler ile ayn dnemde yaynlanan Bir Yazarn Gnl, Dostoevskynin artk nasl da sadece politika ile uratnn bir kantdr. Bu yazlarnda Dostoevsky narod konusunda younlam ve Batc aydnlarn, Kiliseden uzaklaarak halktan da uzaklatklar sonucuna varmtr. Aslnda Dostoevskynin halk ve aydnlar arasnda grd atma doruydu, fakat bunun sebeblerini yanl analiz eden Dostoevskynin zm nerisi de doal olarak yanl olmutur. Dostoevsky narod ve Ortodoksluk arasnda kopmaz bir ba kurmu ve bu birbirinden kopmaz grd btnleik gerei kutsarrutr. Bu yzden Danilevskynin agresif d politika arlarnn da en byk destek bulduu kii Dostoevsky olmutur. rnein, Bir Yazarn Gnl nn 1877 Nisan saysnda (DOSTOYEVSK, 2005: 757794) Osmanlya kar ilan edilen sava kutsayan Dostoevsky, bu savan sadece Trkler tarafndan ezildiini syledii Slav kardeleri iin deil, Rusya iin de gerekli olduunu yazmtr. Savan Rusyay ahlaki bir temizlenmeye tayacan da eklemitir, Bunun bir genel yasa olduunu da iddia ederek, savan her toplum iin gerekli olduunu yazabilmitir. Bu hasmane tutum sadece Osmanlyla snrl da kalmam ve ngilterenin dnya tarihinden silinecei, Fransann ise
17. 17. Yazlar 17 Polonyann sonunu paylaaca ngrs ve dilekleri ve hatta tehditleri de savaa dair kan sayda yer bulmutur. Ve hatta Katolisizmin de bu savala ortadan kalkaca ve Ortodoksluun dnyaya bar getirecei kehanetine bu sayfalarda rastlamak mmkndr. Bu savata akacak kann zc olduunu kabul etse de, bu kann Avrupay da kurtaraca iddiasn tamaktadr Dostoevsky. 1840lann acemi romantik devrimcisi, 1860lann kafas kark muhafazakar, hayat boyunca sren politik dirayetsizlii ve sayg al ile 70lerin sava rtkan halini alabilmitir. Dostoevskynin mr boyunca peinden kotuu youn ilgi ve Rusyann peygamberi oluu ise Pushkin iin Moskovada yapt konumayla gereklemitir. Sa ve poplist politikay, Rusyaya duyduu gvenle beraber ifade etmesi ve politik ortam uzlatnc abas, bu konumann temel zellikleridir. Konuma o denli derin bir etki brakmtr ki, Pushkinin tanrl yannda, Dostoevsky de dinleyiciler tarafndan peygamber ilan edilmitir, ki bu dinleyicilerden birisi de ezeli dman Turgenyevdir. Bu konumada Dostoevsky, 77-78 savann scak hatralarn tayan Ruslara, Pushkinin milli air olduunu, kendisinden bir gn nce konuan Turgenyeve ramen iddia etmi, bunun sebebinin Pushkinin ilk kez Rusyann misyonunu anlatmas olduunu sylemi ve Rusyaya duyduu gvenle, Rusyann kendisi olarak, yani z deerlerine dnerek, bu yolla Avrupal olacan ve Avrupann gerekliini de deitireceini haykrmtr. (CARR, 2002: 287-295) Aslnda iinde yeni hibir e tamayan bu konumann srr, uzlamac tavrnda sakl olsa gerektir. Ki bu tavr, Dostoevskynin Karamazov Kardeleri de yaratan, iinde genliinin topik sosyalizmini, romantik doal halciliini, muhafazakarl, arl, Panslavizmi ve Ortodoksuluu ayn anda barndran karmak siyasal duruunun doal sonucundan baka bir ey deildir. KARAMAZOV KARDELER Roman ele almak iin hereyden nce zamann ve mekann kurgusuna bakmak elzemdir. Zaman II. Alexandr dnemidir ve mekan da tpk Dostoevskynin babasnn serfleri tarafndan ldrld ky anmsatan bir Rus kydr. Yani yaynland dnem asndan gncel bir ykdr. Bu gncel yknn esas kahramanlarna bakldnda ise ilk bata Karamazov ailesi ile karlalmaktadr. Bir baba, oul ve bir de gayrimeru ouldan oluan bir aile sz konusudur. Baba Fyodor Karamazov, ksn dkn ve oullaryla ilikileri gelgitler zerine kurulu ve genelde sadakat duygusu uyandrmaktan uzak bir babadr. Oullarn en by ve dier iki meru olun anneleri farkldr. En byk oul Dmitry bir subaydr, ve Rus geleneksel yaantsn devam ettiren, delidolu biridir. Ortanca oul olan Ivan, Batc ve tanrtanmaz bir aydndr ve aileyle ilikilerinde devaml bir mesafe vardr ya da bunu yaratmaya almaktadr. En kk oul olan Alyosha ise ocuksu bir safl zerinde tayan dindar bir insandr. Gayrimeru oul Smerdyakov, Baba Karamazovun hizmetisi olarak evde almaktadr ve Ivana hayranlk duymakta, onunla sohbetlerde bulunmak istemektedir. Ayrca evin baka bir hizmetisi Grigory de, Dmitrynin bymesindeki katklaryla ve cahil uak karakteriyle ev halknn son yesidir. Grushenka, hem Baba Karamazovun hem de Dmitrynin ak olduu ve bunlarn her ikisiyle de ak oyunlar oynayan ve fakat her ikisinin de sahib olamad etkileyici kadn karakterdir. Gizli gizli, gemiinde yaad ve hala dnmesini bekledii Polonyal subaya duyduu akna sadk kalmaya almaktadr. Katya, Dmitry ile gemite bir ilikisi olan ve fakat yknn ilerleyen blmlerinde kendisini Ivana daha yakn hissedecek olan aristokrat kkenli bir kzdr. Peder Zosima, Alyoshanin yaad manastnn barahibidir. Bu esas karakterlerin yannda pek ok da yan karakter barndran romann esas yks yannda pek ok da yan ykyle karlalmaktadr. Bu yan karakterler ve yklere yeri geldiinde deinilmek zere, esas ykye baklacak olursa; bir cinayet ve bu cinayetin deerlendirilmesiyle karlalacaktr. Bu ynyle romann polisiye bir yk (bu noktada Batda polisiyenin geliimi ve rasyonalizm arasndaki iliki hatrlanmaldr) zerine ina edildiini sylemek yanl olmayacaktr.
18. 18. 18 Yazlar Romann balarnda Baba Karamazov ve Dmitry arasndaki para hesaplamasyla karlalr. Dmitry babasndan ald ve savruka yaamn devam ettirdii paralardan sonra son bir kez kendisinin hakk olduunu dnd bir miktar daha para istemektedir Babasndan. Baba Karamazov ise bu paray vermeye yanamamaktadr. Zira ikisinin arasnda yer alan Grushenkaya kar Dmitryyi zor durumda brakmak istemektedir. Baka bir para ilikisi ise yine Dmitry ile Katya arasnda bulunmaktadr. Katyamn babasnn zor durumda kald bir dnemde, Dmitry onun a da olarak para yardmnda bulunmutur. Daha sonrasnda ise Katya bir miktar paray babasna gnderilmesi bahanesiyle ve fakat aslnda Dmitrynin o parayla Grushenkaya gideceini bilerek yine de Dmitryye vermitir. Dmitrynin babasndan istedii miktar olan 3000 ruble ite Katyamn kendisine verdii bu miktardr. Ivan ve Alyoshamn bu para ilikisindeki tutumlar silik kalmakla beraber, asl eliki Baba ve Dmitry arasnda yaanmaktadr. Yine ayn miktar parann farkl bir ekilde ortaya kmas ise, Babann Grushenkaya hediye olarak bu miktardaki paray bir zarfta tutuyor olmasdr. Para sorununun zm iin tm aile toplanarak Zosimay ziyarete gitmi, ancak burada da bu atma zlememi fakat ilgin bir gelime olmu ve Zosima, Dmitrynin nnde eilerek herkesi artmtr. Zaten daha sonra da Alyoshaya manastrdan ayrlmas ve abisini korumasn salk verecektir. Bu arada Katya ile nianl olan Dmitry, Grushenkaya ak olmutur. Sorunu zmeye alan Katya, Grushenkay ziyarete gitmi ve aralarnda geen konumann balarnda Katya, Grushenkadan ok iyi muamele grm ve fakat sonunda Grushenka onu aalayarak hem kendisinden hem de Dmitryden nefret etmesine sebeb olmutur. Katya ile Ivan bu arada grmeye balamlar ve her iki taraf da aslnda birbiriyle ilikisi olmas gerekenin kendileri olduunu hissetmilerdir. yknn geliiminde en etkileyici yanlardan biri aile iinde geen tartmalardr. Babann sl ve Dmitrynin ise kaytszl sebebiyle ok etkin olmad bu felsefi tartmalarda taraflar Alyosha ve onun karsnda yer alan Ivandr. Smerdyakov ve Ivan arasndaki sohbetlerde ise, Smerdyakov srekli sayg duyduu Ivandan bireyler renmeye alan ve onun fikirlerinin takipisi bir grnm arzetmektedir. Dier bir diyalog da Alyosha ve Grushenka arasnda geendir. Alyoshadan ok etkilenen ve onu ok beenen Grushenkamn romann sonunda verdii kararlarn asl etkileyicisi bu diyalogla aslnda Alyosha olmutur. Bu arada Dmitry birgn babasnn evine gelir ve para ister, istediini alamaynca da babasn lmle tehdit eder ve gider. Ivan bu arada btn bu kargaadan uzaklamak zere Moskovaya gitmeye karar verir. Bu srada Smerdyakov ile aralarnda geen konumada Smerdyakov, babasnn ldrlebileceini ima eder ve Ivan buna ramen gitmeyi tercih ederek aslnda Smerdyakova gre olacaklara gz yumacann iaretini verir gizliden gizliye. Smerdyakov bu konumada Ivana ayrca kendisinin mzmin sara hastalndan bahseder ve kimsenin onun eyleme geebileceini beklemediini st kapal bir ekilde anlatr. Dmitry, Grushenka ile babasnn buluacan Smerdyakovdan rendii gece ise Grushenkanin evine gider ve onu orada bulamaz. Aklna gelen ilk ey babasna gittiidir. O da babasna gider ancak Grushenkamn orada olmadn anlaynca ayrlr, fakat ayrlrken onu duvarda yakalayan Grigoryye vurmak zorunda kalr. Grushenkanm evine gittiinde hizmetisinden aslnda onun PolonyalI subay ile bulumak zere yakn bir kydeki meyhaneye gittiini renir. Bu arada Katyadan ald parann yarsn saklam olan Dmitry, bu parann bir ksmyla rehinciye brakt silahlar alr ve meyhaneye doru yola kar. Bu arada Grushenka meyhaneye varm ve byk hayal krklna uramtr. Be senedir grmedii Polonyal subay aslnda gznde bytmtr. Bir kartal olarak hatrlad subay imdi yal ve hilekar bir kumarbazdr. Bu arada ieri Dmitry girer ve Grushenka bu duruma ok sevinir. Dmitryyi sevdiini anladn syler. Ancak Grigoryyi ldrdne inanan Dmitry, ok sevinmesine ramen, artk ikisi iin ok ge olduunu da belirtir.
19. 19. Yazlar 19 ok zaman gemeden buraya gelen savc ve gvenlik gleri tarafndan tutuklanan Dmitry, Grigoryyi ldrmemi olduunun sevinci ve babasnn lmnn aknln yaamaktadr. Mahkeme baladnda hem Ivan hem de Alyosha, Dmitrynin susuzluunu iddia etseler de tm kantlar ona kardr. Bu arada Ivan sarsc gerekle yzleir. Babasnn evine gittiinde babasnn koltuunda oturan ve ceketini giyen Smerdyakov ile konumaya balar. Smerdyakov, onun endie etmesine gerek olmadn sylediinde, Ivan srarla ne iin endie etmesi ya da etmemesi gerektiini sorgular. Bildii cevablar Smerdyakovdan duyar. Tanr olmadna gre cinayetin de olas olduu dncesini Ivan sokmutur Smerdyakovun kafasna. Btn sohbetleri boyunca aslnda Ivan babasnn lmesini istediini anlatm ve o gn Moskovaya giderken de olacaklardan sorumlu olmadn syleyerek son izni vermitir Smerdyakova. Smerdyakov ise, sahte bir sara nbeti ile tamamen hareketsiz grnd o gece, Dmitry evden ayrlr ayrlmaz Babann yanna gitmi ve onu ldrmtr. Grushenka ieride olmadna gre onu Dmitrynin ldrdne inandrabilmek iin de, Grushenka iin hazrlanm zarfn iindeki mektubu yrtarak odada brakm ve paray da kendisine almtr. Bu gerekle yzleen Ivan, Smerdyakovu mahkemeye gitmeye ikna edememi ve Smerdyakov peinden gittii bu adamn pimanln grdnde, aslnda sylediklerine inanmadn haykrmtr Ivann yzne. Ivan uzaklar uzaklamaz da intihar etmitir. Bu olayla sarslan Ivan mahkemede kendisinin sulu olduunu nk Smerdyakovu kendisinin bu yne ittiini sylese de mahkeme heyetini yeterince etkileyememi ve orada asl sulunun herkesin iinde yer alan eytan olduu ve bu durumda Tanr nn da varolduu ynnde bir sylemle bitirmitir. Bu konumann etkileyiciliini ise son anda Katyamn elindeki Dmitrynin kzgn anlarndan birinde babasn ldreceini yazd mektubu okumas ortadan kaldrm ve Dmitry 20 yl krek mahkumluu ile cezalandrlmtr. Ancak Ivan ve Alyosha, Dmitrynin Grushenka ile Amerikaya kamasn salamtr. Geride kalan Ivan akln kaybetmi, Alyosha ise yan yklerden birinin sonucu olarak ocuklarla elele mutlu bir son sahnede gzden kaybolmutur. Bu yan yk ise Dmitrynin yolda olunun nnde dvd bir emekli yzba ve onun olunun hastal erevesinde gelimektedir. ocuk bu olaydan sonra babasnn Dmitry tarafndan davet edildii dellodan kamadn ve onurlu biri olduunu iddia ederek tm arkadalaryla kavga etmekte ve sonra da hastalanarak yataa dmektedir. Alyosha bu durumda aileye yardm etmeye alsa da gururlu baba bunu kabul etmemi ve daha sonra da Dmitrynin yardm abalarn geri evirmitir. Dmitrynin kamadan nce kendi lkesinde yapt son ey ise, hasta yatandaki ocuu ziyaret temek ve onun yannda babasndan zr dilemek ve zrnn kabul iin ocuktan izin almak olmutur. Bu ocuun lmnden sonra ise arkadalar Alyosha etrafnda mutlu bir topluluk oluturmu ve romann kapan sahnesini bu oluturmutur. Romanda bu yk dnda gze arpan ve unutulmaz blmler mevcuttur. Bunlardan en nemlisi phesiz ki Byk Engizisyoncu adl blmdr. sann yeryzne indii ve onu Katolik rahiplerin karladnn yklendii bu blmde; sa, Katolik rahipler tarafndan insanlar mutsuz etmekle sulanr, zira sa insanlara seme zgrl vererek onlar mutsuz etmi, oysa ki Katolik Kilisesi zorunluluklaryla beraber insanlara mutluluu sunmutur. Gze arpan blmlerden bir dieri ise Ivan ve Alyoshanin felsefe zerine sohbetleridir. Tanrnn varl ve yokluu zerine odaklanan bu tartmalarda Ivann tanrtanmazl savunusu, rakibine gre ok daha tutarl ve salam olarak gze arpmaktadr. Son olarak ise Ivan ve Smerdyakovun sohbetlerinden bahsedilmesi gerekir. Bu sohbetlerde Ivann nasl da Smerdyakovun cinayete giden yolunu hazrlad son derece ustalkl bir biimde yazlmtr. Hem Dostoevsky hem de son ve en ok tartlan roman olan Karamazov Kardeler zerine pek ok yorum ve eletiri kaleme alnmtr. Burada tm bunlara deinmek imkansz olduu kadar,
20. 20. 20 Yazlar gerekli de grlmemektedir. Bu almalarda gze arpan ortak e, Dostoevskynin Rus ve dnya edebiyat iindeki yerinin vurgulanmas, Rus dnce tarihi iindeki konumlandrlmasnn ele alnmas ve son derece eitli edebiyat zmlemelerinin gz kamatrc zenginliidir. Ancak yukarda da belirtildii zere bu makalenin konusu; Karamazov Kardelerde bulunduu iddia edilen politik sembolizmin snrlaryla belirlenmitir. Bu erevede ilk olarak ailenin ad zerinde durulmaldr. Bilindii gibi Dostoevsky gerek yaamda bulunan soyadlanndan ok kendisinin yaratt soyadlarn kullanmtr. Karamazov da bunlardan biridir. Karamazov adnn hereyden nce artrd dier bir ad ise Karamzindir. Rus Devletinin Tarihi adl bayaptn yaratcs ve erken-Slavofil olarak adlandrlan Karamzinin adnn ise Tatar kkenli bir ad olmas ilgin bir tesadftr. Zira Rus devlet geleneindeki youn Tatar etkisi unutulmamaldr. Karamzin ad ise Kara-Mirza kkeninden gelen bir adn Rusalatnlmas ile olumutur. Hanedan unvan olan ve bazen de dorudan hanedann kendisini gsteren bir kelime olarak mirza bize ilk ipucunu vermektedir. Romann adn da veren ailenin ad, siyasette bolca rastlanan aile metaforu kullanmnn bir rnei olarak ele alnmaldr. Bu erevede bakldnda aktr ki, Baba Karamazov tm Rusyann babas olan ar temsil etmektedir. Oullaryla anlaamayan, devaml kkl sorunlar yaayan, hatta en byk oluyla ayn kadna ak olarak (aslnda Baba iin ak deil ehvet sz konusudur) iktidar mcadelesine giren, ahlaki olarak yozlam ve hi kimse tarafndan sayg ya da siyasal anlamda dnrsek aslnda meruiyeti kabul edilmeyen bir baba. Ayn zamanda dikkati eken baka bir nokta da arn iki eidir. Aktr ki arn ilk ei Petro ncesi dnemi, kincisi ise Petro sonras dnemi temsil etmektedir. En byk oul olan Dmitry ise romann pek ok yerinde vurguland zere Rusyay artrmaktadr. Aklla kavranmas zor olan,9 irrasyonel davranlaryla n plana kan, fakat zde iyi ve sradan bir Rus olarak aka Panslavist ideolojiyi temsil etmektedir. Zaten annesinin de ilk e olmas onun ayn zamanda Byk Petro ncesi, yani premodern Rusyay temsil etmesinin baka bir yandr. Tabi ki aslnda aktr ki Slavofil dnceler ve bunu takib eden dnemdeki Panslavizm de aslnda Petro reformlarnn sonucu olmasna ramen, Dostoevsky, romantik kklerine bal kalarak, Panslavizmi Slavofil dncenin orijinali olarak kabul etmi ve Rusyann bozulmam gereinin ifadesi olarak ortaya koymutur. Ortanca oul olan Ivan, nihilist ideolojisi ve Ivan Turgenyevin ilk adn tayarak Rusyadaki Petro reformlaryla zemin bulan Batc kanad temsil etmektedir. En kk oul Alyosha, Dostoevskynin ocukken len olunun adn tamaktadr. Masumiyet ve Rus gerekliini Kilise ise zdeletiren ve Solovyovun rnek tekil ettii Rus lksnn siyasal iktidar kayglarndan da uzak zn temsil etmektedir. Smerdyakov, gayrimeru oul ve Babann her daim gvendii hizmetisi olarak aktr ki halk ynlarn iaret etmekte, ancak Ivann etkisi onun ntr halk ynlarn deil sosyalist proletaryay temsil ettiini ortaya koymaktadr. Grushenkanin iktidar ya da lkeyi temsil ettii iddia edilebilecekse de, dikkatli bir okuma, aslnda Slav birliini temsil ettiini ortaya koyacaktr. Zira Grushenkamn ak olduu Polonyal subay temas bunun en nemli kant olarak dnlmelidir. Bilindii zere Slav inanlarna gre tm Slavlar ilk olarak Byk Beyaz Kartaln yani Polonyann ocuklardrlar, ancak bundan sonra farkl ynlere dalmlardr. Bu inandr ki Polonyay meru Slav merkezi klar. Dostoevskynin yukarda deinilen ve Katkovda somut ifadesini bulan Polonya sorununa dair dnceleri de hatrlanacak olursa, bu karakterin aslnda Polonyay temsil ettii ve Grushenkann yanlgsyla da Slav birlii misyonunu Dostoevskynin, Rus Panslavizmine verdiini ortaya koymaktadr. Ayrca Ivann Grushenka ile ilgilenmemesi ve Katya ile Grushenka arasndaki iliki de bu erevede deerlendirilmelidir. 9 nl Slavofil air Tiutchevin Umom Rocciyu ne ponyat- Rusya aklla kavranamaz dizesini artrrcasna.
21. 21. Yazlar 21 Katya aktr ki Rusyann aristokrasisini temsil etmektedir. Slavofil dncelere yakn gzkmesine ramen, aslnda Batclam ve Panslav idealinden uzaklam ve ayn zamanda da dknlemi (meschanie) aristokrasiyi. Peder Zosima ise bariz bir ekilde Rus Ortodoks Kilisesini temsil etmektedir. Karakterlerin bu temsilinden sonra yk de ayn erevede yeniden ele alnacak olursa, siyasal bir analiz ve bunun zerine ykselen hi de iyimser olmayan karmak ngrler ile karlalm olacaktr. Zira bu ngrlerin karmak ve hatta ksmen kark olarak ortaya kmas da Dostoevskynin politika konusundaki kafa karklnn bir yansmasndan baka birey deildir. Romann hemen alnda karlalan Baba ve Dmitry arasndaki para meselesini aslolarak iktidar mcadelesi olarak okumak gerekmektedir. Para ve iktidar ilikisine ve hatta edeerlii sonucuna Dostoevskynin nasl vardnn anlalmas iin onun maddi sknt iindeki hayatnn ve kumarla ok fazla ili dl olduu dnemlerinin hatrlanmas gerekmektedir. Ancak burada aktr ki, Dostoevskynin iaret ettii iktidar kavram, onun iine girdii pek ok felsefi tartmadan ayr olarak, ynetim aygtn elinde tutmak gibi son derece yaln bir iktidar anlaydr. Dostoevskynin burada Ivan ksmen ve Alyoshay tamamen bu sorunun dnda tutmas da manidardr. Zira Ivann asla bu gc eline geirebilecek potansiyeli tamad iddiasn ve ayn zamanda da Alyoshamn temsil ettii Rus lksnn de, yukarda bahsedilen smirenie kavram erevesinde zaten bu iktidardan uzak durmasnn kendi kimliine ikin olduu kabuln yanstmaktadr. Ayn ereveden bakldnda Dmitry ile Katya arasndaki para ilikisi de aristokrasi ve Panslavistler arasndaki gelgitli ilikiyi yanstmaktadr. Slavofillerin desteini arakasna alan aristokrasinin daha sonra Panslav ideallere srt evirmesi ve Batc dncelerin destekisi olmaya balamas bu ilikide ifade edilmektedir. Grushenkamn Dmitry ve Baba arasndaki durumuna yukarda deinilmiti. Bu ilikide parann Babada bulunmas ve Dmitrynin de Grushenkay elde edebilmesi iin paraya ihtiya duymas, Panslavistler ve ar arasndaki gerilimli ilikiyi yanstmaktadr. Bu noktada hatrlanmas gereken en temel unsur, arn Panslav politikalarla arasndaki mesafedir. Panslavizmin en gl olduu dnemlerde bile Rus arlmn btnleik bir ekilde bu politikalarn takibisi olmadnn hatrlanmas gerekmektedir. 1877-78 savanda bile bu savan tutkulu destekilerinin ve msebbibinin Panslavistler olduu, arm ise bu gl rzgara kar koyamad rneinde de olduu gibi. Dmitry ve Baba Karamazov arasndaki sorunun zm iin Zosimaya gidilmesi ve fakat bu giriimin tamamen sonusuz kalmasyla, Dostoevskynin Kiliseyi politik bir sorunun zm iin yetersiz bulduu anlamna ulalmaldr. Zaten buradaki tartmalarda Babanin her trl zm engellemeye ynelik davranlarna da baklacak olursa, arn byle bir zme izin vermeyecei ngrsnn Dostoevskyde bulunduu sylenebilir. Bu giriimin bitii ve Zosimann Dmitry nnde eilmesi ise, Panslav idealinin zor yollardan geecei ve Kilisenin bu srete Rus lks olarak sembolletirilen Alyoshay Dmitryye yardmla grevlendirmesi ok nemlidir. Katya ve Grushenka arasndaki ilikiden kan sonu ise, Panslav idealinin aristokratik yapyla asla uyum iinde olamayaca kabuldr. Burada Dostoevskynin devrimci genlii hatrlanmaldr. Aristokratik yapnn devamna kar Rus kylsnn zgrlemesi abalaryla ilk kez politik alana adm atan Dostoevsky, son dnemlerinde kabul ettii saf narod varl iinde aristokrasinin yer alamayaca iddiasn desteklemeye devam etmitir. Ivan ve Katyann yaknlamas ise ak bir ekilde aslnda Batclarn sadece aristokrasi ile yan yana gelebilecei ya da baka bir deyile Rus gerekliine uzak olduklar iddiasnn bir yansmasdr. Entelekteller ve narod arasndaki uurumu tesbit eden Dostoevskyye gre Batclk zaten, halkn z deerlerinden uzaklam aristokrasinin ocuklarnn sapknlnn ifadesidir. Bu arada yryen Ivan ve Alyoshanin felsefi tartmalar ise aslnda, Batc dnce ve siyasetin
22. 22. 22 Yazlar baarszla mahkumiyetini gstermeyi amalamaktadr. Yukarda da deinildii gibi Dostoevsky iin Ivan, Batc siyasal hareketi; Alyosha ise Rus lksn temsil etmektedirler. Aralarndaki tartmada yer alan Tannnn varl konusu aslnda Ecinniler'de de grld gibi siyasal dzlemde sadakat sorununu ifade etmektedir. Rousseau ve sosyal anlama kuramlarndan etkilenen Dostoevsky iin aslnda bu tartmalarn o gnlerdeki politik ilgileri erevesinde iktidarn meruiyeti ve ayaklanma zgrl arasndaki bir tartma halini almas sadece an meselesidir. Balangta yer alan Batcln Rusyaya uyumu sorununun yerini ileride ara sadakat ve daha sonrasnda sadakatsizlik ve daha sonra da bunun yerine konacak olan ve Rusyaya yabanc olmayan gerekliklerin tartmas izlemitir. Bu tartmalarda Ivann argmanlarnn ok daha tutarl olmas ise, sonu blmyle dengelenmitir. Argmanlarn gcne ramen, doru bambaka bir yerde olabilir dncesinin yansmasdr. sa ve hakikat farkl yerlerdeyse, say seen Dostoevsky (CARR, 2002: 268) asndan, politik sylemin gcne karn hakikatin baka bir yerde olabileceinin artc olmas beklenmemelidir. Hatta bu da aslnda siyasal bir iddia olarak dnlmelidir (Bu noktada romann polisiye niteliinin rasyonalizmle ilikisi yeniden hatrlanmaldr). Bu tartmalarn en can alc yan ise kukusuz ki, Smerdyakovun bu tartmalar iindeki tutumudur. Dikkatle bu tartmalar izleyen Smerdyakov, kendisini Ivann tilmizi olarak kabul etmektedir. u halde aktr ki Dostoevsky bu durumda tpk Ecinnilerde yapt gibi, 1840larn Batclarnn yerini alan nihilistler yerine bu kez de sosyalist ynlar koymaktadr. Ona gre sosyalist ynlar Batc akmn takipileri ya da bu akmn sonucudurlar. Bu arada geen Alyosha ve Grushenka arasndaki diyalog, bu sayede Grushenkanin Alyoshaya byk bir sempati ve daha da tesi sayg duymas ve bu yzden de romann sonundaki kararn verii ve Dmitryye balanmas, Dostoevskynin Slav birlii iin Ortodokslua ve Rus lksne verdii nemin gstergesidir. Ona gre Slavlarn birlii de Rusyann esenliinin de ancak Rus lksnn etkisiyle var olabilirliinin ispatdr. Cinayet sahnesi ise zamann krld noktadr romanda. Buraya kadar gelen vaka analizi bundan sonra yerini ngrlere brakmaktadr. Bu sahnede ilk dikkate deer nokta; Slav birlii iradesinin (Grushenka) arn iktidarna (Babadaki para) deil, kendi meru sahibine (Polonyal subay) ynelmi olmasdr. Ancak bu arada Polonyann tkenmiliini ancak ve ancak Panslavistler (Dmitry) gstermektedirler Slav idealine. Bunu ise ancak arla mcadeleye girierek ve fakat yine de son sadakatsizlii yapmayarak becermektedirler. Panslavistler byk idealleriyle urarken ve Batclar (Ivan) da etkinliklerini yitirmiken ise, derin uykuda grnen sosyalist ynlar (Smerdyakov) frsattan istifade ederek ar devirmektedirler. Rusyann ruhu (Alyosha) ise btn bunlar olurken, Kiliseden (Zosima) ald talimatla, sonuta baarsz da olsa, Panslavistlerin yardmna komaya almaktadr. Dostoyevski, Ivan ve Smerdyakovun yzlemesi sahnesini yazarken, herhalde hem Batclar hoyrata eletiriyor olmann verdii memnuniyeti hem de hi de istemedii bu durum yznden byk bir korku yaam olsa gerektir. Zira bu blmn yeniden okunmasnda karlalacak olan politik analiz, Batclarn hazrlad zemin zerinde (Dostoevskyye gre, onlarn yznden) gelien sosyalist kitle hareketlerinin alaca tehlikeli durumu iaret etmektedir. Bolevik Devriminin burada ngrlm olduu da kolaylkla sylenebilir. Hatta Dostoevsky byle olas bir devrimin niteliklerini de kendince tanmlamtr. yle ki; Ivan eve girdiinde, Smerdyakovun zerinde babasnn ceketi olduu halde onu babasnn koltuunda otururken bulmutur. 3000 ruble de bu ceketin cebinde olmak zere. Smerdyakovun Grushenka ile hibir ilgisi yoktur, hatta ald para da Babay ldrmenin kendisinden sonraki bir ama olarak ortada durmaktadr. Bu cinayeti ilerkenki ahlaki sebebleri bambaka olmasna ramen, asl derdi ise Babann yerini almaktr. Bu durum politik dzleme tandnda ortaya kan sonu, sosyalist kitlelerin aslen ne Slav birlii gibi Dostoevskyye gre yce amalan hatta ne de iktidar amac vardr. Batclardan rendikleri yarm yamalak bilgilerle ar devirirken aslnda kendilerinin de arnkinden baka bir ynetim kuramayacaklar iddias ortaya atlmaktadr.
23. 23. Yazlar 23 Smerdyakovun intihan ise aktr ki Dostoevskynin Rusyada sosyalizmi mahkum etmesidir. Kendi halkna yabanclam ve derinlikten yoksun olarak grd bu hareketin ileride kendisine de yabanclaaca ve kendisini ortadan kaldraca ngrs olarak da dnlebilir. Ivan ve Alyoshanin elele verip Dmitryyi ve Grushenkay Amerikaya karmalan ise bhesiz ki sosyalizm karsnda Batc liberaller ve Panslavist san baansz ittifakn temsil etmektedir. Bu durum san da safdil liberal Batcln da Bolevik Devrim sonrasnda drt yl devam eden Sava anmsatr bir ekilde Rusya siyasetinde tasfiye olaca ngrs olarak kabul edilmelidir. Ayrca dikkate deer bir unsur da son anda bile Katyanin Dmitryye kar kin dolu tutumudur ki, burada da Dostoevskynin ngrs herhalde aristokrasinin son anda bile Panslavizm ile b anamayaca ynndedir. Romann sonunda Ivann delirmesi ve geriye aileden sadece Alyoshann kalmas ise aktr ki, Dostoevskynin Batcln kendi i elikileriyle ortadan kalkaca, buna ramen Rus lksnn yani Rusyann Ortodoks ve derin ruhunun gelecei temsil eden ocuklarla beraber Rusyada ilelebet varolaca ngrs ya da umudunu yanstmaktadr. Bunlarn dnda nem arzeden iki yan yk de bu politik sembolizmi glendirmektedir. Byk Engizisyoncu sadece Katolik kilisesini lanetlemek ve Ortodoks kilisesini methetmekle kalmamakta, ayn zamanda sosyalizmi de Katoliklik ile beraber ele almakta ve zgr iradenin nemine vurgu yapmaktadr. Dier yan yk olan emekli yzba ve olu ise Rusyann yerleik moral deerlerine yaplan bir vurgu ve methiye olarak karmza kmaktadr. Bu yk ayn zamanda Panslavistler ile halkn da gerekten kucaklamadn sembolize eden Grigory ve Dmitry arasndaki ilikinin anlamn da glendirmek iin kullanlmtr. SONU Romandaki politik sembolizme ksaca baklacak olursa, ilk sylenmesi gereken Dostoevskynin aile metaforu erevesinde dnemin Rusya siyasetinin bir analizini yapt ve bir cinayet zerinden de ngrlerini ortaya koyduudur. Dostoevsky gnn politik ortamn ve siyasal aktrlerini kukusuz ki kendi politik grleri erevesinde alglam ve ifade etmitir. Bu ereveyi ele almak iin ise birka balk olarak ar, Panslavistler, Kilise, Batclk ve ihtilal kavramlarna baklmaldr. ar, Dostoevskyde Pobedonostsevin etkisine ramen kutsal bir konum sahibi olamam, bu konuda Dostoevsky, genliinden getirdii siyasal birikiminin her zaman daha fazla etkisi altnda olmutur. Rus lks konusunda, Rousseauvari romantik bir doa halini andran bir kavraya sahib olan Dostoevsky, yine ayn anlay erevesinde, ara kar contrat social kuramlarn andran bir mesafe tutmaktadr. Romanda betimlenen ar, evlatlarnn sadakatini artk hak etmeyen bir ar grnm sergilemektedir. Yani ara kar Dostoevskynin tavr hem Rus lksnde ara bir yer vermeyerek, hem de gereklikte de artk sadakati hak etmedii inancyla biimlenmitir. Ancak tm bunlara ramen, ara kar atlacak admlar da Dostoevsky desteklememekte ve belki de bu ekilde hem yakn dostu Pobedonostseve vefa borcunu demekte hem de ar sonrasnn kabus olacan dnd toplumsal hareketlere mesafeli bir tutum almaktadr. Belki de o gnlerde iinde bulunduu siyasal evrelerin de etkisiyle ya da en azndan bir Rus olarak arsz bir Rusyay dnmekten bile korkmaktadr. Panslavizm konusunda, aktr ki Dostoevsky, Rus lksnn hararetli bir savunucusu olarak, gayet msbet bir tutum taknmtr. Panslavizmi, Slavofil dncenin doal bir uzants olarak kabul etme eilimindedir. Halbuki Slavofil dncede yer alan devlet d Slavla vurgu, Panslavizmde Danilevsky ile beraber devletsiz bir Slavln imkanszl kabul zerine ina edilmitir. Bunu grmezden gelen Dostoevsky, yine romantik kklerine sadk kalarak Slavlk ve Panslavizm arasndaki bu devlet kprsn grmezden gelmi ve iki sorunu ayr kategoriler olarak kabul etme eilimini
24. 24. 24 Yazlar yanstmtr. Bu ayr kategorilerin romandaki somutlam rnei ise Dmitry-Grigory ve Dmitry- Yzba ilikisinde ortaya konmutur. Panslavizmin entelektel bir hareket olarak kendisine referans olarak kabul ettii naroddan uzaklamas temasn bu ekilde ilemitir. Kilise konusunda Dostoevskynin tavr ise, Rusya nereye giderse gitsin Ortodoks kilisesinin Katoliklememesini savunmaktr. Zira Zosimanin sorunlar zememesi ve kenarda kalmas sonucu gelien cinayet, yani Kilisenin eylemsizlii sonucunda geliecek olan ihtilale ramen; Rus lksnn en byk zellii olarak iradi inan kavramnda da Dostoevskyde yine genlikten gelen romantizmin izleri grlmektedir. Hem Katolisizm hem de sosyalizme bireyin gnll katlmn engelledii iin kar kan Dostoevskyde bireye kar toplumsalln gizli forml her koul altnda yine de bireysel irade olarak grlmektedir. Solovyovun etkisiyle de Dostoevskyde bu gnll iradenin olumas iin elden gelenin yaplmas gerektii gr hakimdir. Batclk konusunda Dostoevskynin tavr, yine Rus lksne ballk ile ekillenmitir. Birey ve rasyonalizme kar, Rus kyllnn yksek erdemlerinden uzaklamann yarataca yabanclama iin Ivan karakterini oluturmu olan Dostoevskyye gre bunun sonucu olarak gelien sreler de ihtilali kanlmaz klacaklardr. htilale sebeb olmaktan nce, Batcln ve Tanrtanmazln kendisini de mahkum etmek konusunda ise Dostoevskynin ok da istekli davranmad grlmektedir. Yukarda da deinildii gibi Ivan ve Alyosha arasndaki tartmalarda Ivann argmanlar ok daha tutarl ve gl olarak gze arpmaktadr. Batcln kendisinden ziyade sonular konusunda tedirgin olan Dostoevsky iin ihtilal ise yanlln u noktas kadar bilinmezliin derin korkusunu da ifade etmektedir. Dostoevskyyi etkileyen siyasal dncelere ve aktrlere bakldnda, bunlarn; Rousseauculuk-Fouriercilik, Slavofil dnce-Panslavizm, Pobedonostsev ve Solovyov olduu grlecektir. Tm bu dncelerin eklektik bir bileiminden oluan Dostoevsky dncesinin, iinde yaad dnemde zaten bu dnceler ve aktrler dnda sadece ve sadece iki farkl akm daha vardr, ki bunlar da sosyalizm ve Leontievdir. Dostoevskynin siyasal analizleri ve kabulleri ne kadar sosyalizm ve Leontievin analizleriyle (ki bunlar da birbirinden son derece farkldr) atyorsa, ngrleri de bu ikisinin ortak olan ngrleriyle o kadar akmaktadr. Leontievin yukarda ifade edilen dncelerine dair umutlar ksa srede kaybolmu ve Rusyann gelecei konusunda son derece karamsar bir tutum taknmtr, Ona gre Rusyann gelecei orta snflarn sradan hakimiyetini temsil eden sosyalizmdeydi. Tpk sosyalistlerin de inandklar ve umduklar ve Dostoevskynin korktuu ama ngrd gibi. Dostoevskynin son sz ise her ne gerekleirse gereklesin, Rus lksnn gelecei elinde tutaca ve Rusyada ilelebet yaayaca inancdr.
25. 25. Yazlar 25 Kaynaka BELINSKI, V.G. (1906), Pismo k Gogolyu (St. Peterburg). BELKNAP, R.L. (1990), The Geness of the Brothers Karamazov (Nothwestern Uni, Illinois). BERDYAEV, N. (1926), Leontiev, Ocherk iz Istorii Russkoi Religioznoi Midi (Paris). BYRNES, R.F. (1967), Pobedonostsev (Indiana: Indiana Uni. Press). CARR, E.H. (2002), Dostoyevski (stanbul: iletiim Yaynlar) (ev.: Ayhan Gereker). DANLEVSKY, N. La. (2003), Rocciya i Evropa (Moskova). DOSTOYEVSK, F.M. (2000), Karamazov Kardeler (stanbul: Oda Yaynlar) (ev.: Metin lkin). DOSTOYEVSK, F.M. ( 2004), Bartya Karamozovy ( Moskova: Act-Luick). DOSTOYEVSK, F.M. (2005), Bir Yazarn Gnl (stanbul: YKY) (ev.:Kayhan Ykseler). FLATH, C.A., The Passion of Dmitry Karamazov, Slavic Review, 58/3: 584-99. FYRNIN, Mihail (2003), Cobranie Mictei Dostoevkogo (Moskova). GDE, Andre (1998), Dostoyevski (stanbul: Payel) (ev.: Bertan Onaran). HARE, Richard (1964), Pioneers of Russian Sociai Thought (New York: Vintage). ANOV, A.L.(2002), Patriotizm i Natzionalizm v Roccii; 1825-1921 (Moskova). ILYIN, I.V. (2004), Novoe o Dekabrictah (St. Peterburg). KARAMZN, N.M.(2005) ictoriya Gocudarctva Roccickogo (Moskova). KOHN, Hans (1983), Panislavizm ve Rus Mi niyetilii (stanbul: Kervan) (ev.: A. O. Gner). KOHN, Hans (1955), The Mind of Modern Russia (Rutgers: New Brunswick). LEATHERBARROW, W.J. (1992) The Brothers Karamasov (Cambridge). MORSON, Gray Saul, The Paradoxical Dostoevsky, The Slavic and East European Journal, 43/385-99. RENNER, A; (2003) Definjng a Russian Nation: Mikhail Katkov and the Invention of National Politics, The Slavonic and East European Review, 81 /4: 659-82. RUDNITSKAIA, E.L.(1999), Poick Puti (Moskova). RZHEVSKY, N. (1983), Russian Literatre and Ideology (Illinois: Uni. of Illinois). SCHETININA, G.l. (1995), ideinaia Zhizn Russkoi intelligentzi (Moskova). SHKURNOV (1960), P. La. Chaadev; Zhizn, Deiatel'noct, Mirovozzrerie (Moskova). TROYAT, Henri (2004), Dostoyevski (stanbul: letiim Yaynlar) (ev.: Leyla Grsel). VERNADSKY, G. (1978), Russian Historiography (Nordland). YERMILOV, V. (1956), F. M. Dostoevsky (Moskova). WALICKI, Andrzej (1987), Rus Dnce Tarihi (Ankara: Verso) (ev.: Alaeddin enel). ZENKOVCKY V. V. (1991), Ictoriya Rucckoi Fitosofii (Leningrad).
26. 26. 26 Yazlar KAJ: THE ULTMATE GAMBLER/ Kaiji: Jinsei Gyakuten Gmu (2009) KAIJI: EN BYK KUMARBAZ Kumar oynuyorsan, kendine gvenme ve ayak takmn kk grme Ynetmen: Tya Sat lke: Japonya Tr: Dram Vizyon Tarihi: 10 Ekim 2009 (Japonya) Sre: 130 dakika Dil: Japonca Mzik: Ygo Kanno Oyuncular Tatsuya Fujiwara , Ken'ichi Matsuyama, Teruyuki Kagawa, Tar Yamamoto, Yuriko Yoshitaka zet Kaiji Ito amasz, derbeder ve parasz bir hayat yaarken, kefil olduu bir arkada yznden ykl bir borcun altna girdiini renir. Tek aresi, alacakllarn nerisine uyup kumarhane gemisine binmesi olacaktr. Ancak gemideki oyunlar sradan kumarhanelerde oynananlara gre hayli farkldr.. Filmden Mutlak g neyle elde edilir? Dnyadaki gerek gcn tanm. Kim syleyebilir? - Ordu gc. - Zeka. Borsa hakimiyeti. Hayr Para. Paradr. Para m? Asl soru, o parann nasl kullanld. Cevab ok ak, sizi ahmaklar! Nkleer snak m? Gerek g, bir nkleer snak ina etmek iin yeterli mali gtr. Etkileyici, Ancak benim bahsettiim sadece yeraltndaki bir ukur deil bir krallk! Koca bir yeralt krall. Kraln emri krallk ina edilmesidir! Daha da nemlisi inaat iin ii konusunda endie etmenize gerek yok. Bu lke, masum umutlar olan delikanllarla kaynyor. ** Ryalarnz kefetmenize yardm edelim. Gerek bir ortak iin Teiai sein. nk gelecek sizin. ** Kahrolas Mercedes! Naslm bakalm! Byle arabalar kullananlar yalnzca vergi kaaklar ve rvet alan pislikler! ** Ltfen Bay Ito Kaiji, deil mi? Furuhata eski bir part-time elemanyd. Ama onu bir sredir hi grmedim. O bizden bor para ald ve ortalktan kayboldu. Bu kontrat imzaladn hatrlyor musun? Bor miktar: 300,000 yen. Kefil: Ito Kaiji. Sanrm 2 yl nceydi
27. 27. Yazlar 27 Ya da imzalam mydm acaba? Maalesef, borlu yok olduuna gre bu kontratn kefili olarak sen demek zorundasn. 300,000 yen'im yok ki. Kiram anca dyorum zaten Hayr, 2.02 milyon borcun var. - 2 milyon mu? - Faiz. Ama 300,000'den mi? Katlanan faiz, bak. Karlayabilecek misin? Eer ayda 60,000 dersen, 11 ylda Dalga geiyor olmalsnz. Bunu deyemem ben. Ama, ama demek zorunda olamam "Ama, ama " Ne diyorsun lan sen? ocuk musun sen hala? Senin kk bahanelerini duymak istemiyorum. Senin durumun umrumda bile deil! deyecek misin, demeyecek misin? Arabann hasar masrafn da. zr dilerim. Ama ben o kadar paray deyemem. 4 saat iinde yola kacak bir gemi var. Katlmclar aryorlar. anslysan borcun bir gnde silinebilir. Bor [Gemiye Bini Kontrat] - silinecek mi? Senin gibi be parasz insanlarla kumar oynanacak bir gecelik deniz gezisi. Oyunu kazan, ve borcun silinsin. Geminin ad, Espoir. Franszcada "umut" demek. Ito Kaiji. Neden bir denemiyorsun? Ama ne tr bir oyun? Kim bilir. Ama hayatn imdi deersiz, yle deil mi? Sen ard ardna bahaneler uyduran ucuz bir dairesi ve ii olan tm yaamn boyunca uyurgezerlik eden tembel bir serserisin ve artk 30'una dayandn. Hibir ey baaramadn. Kimse, seni sevmiyor. Dur bir dakika Ve yaknda leceksin. Kesin unu. Elimden geleni yapyorum. Bu ekilde bitmeyecek. Bir gn ben hayatm Bu asla olmayacak. Bahse girmek ister misin? Hayatn hi deimeyecek. Eminim sen de oktan biliyorsundur. Ah, zavall ey. Alama. Dedim ya, sana hayatn deitirmek iin son bir ans verebilirim. Hayatm deitirmek mi? Evet, hayatn deitirmek. Hayatm deitirmek mi? Geminin ad, Espoir. Franszcada "Umut" ** KAIJI: EN BYK KUMARBAZ ** "Yaratc Deniz Gezisi"nin 23. yldnmne hogeldiniz. Bu gezinin amac, gen erkeklerin kurtuluudur. Ltfen sahnede toplann. yi akamlar. Ben, byk kumarnzn mihmandar,
28. 28. 28 Yazlar Tonegawa'ym. Balamadan nce bu oyuna katlabilmek iin bu yldzlardan tanesi bir milyondan tane almalsnz. Bir milyon mu? Hepiniz, sylemeye gerek yok, be parasz olduunuzdan bu miktar sizlere dn vereceiz. dn m? milyon yen dakikada %1 faizli olarak dn verilecektir. Bu samalk. Bizden para trtklamaya m alyorsunuz? Kim dakikada %1 faiz yapar ki? Bu lanet olas faizi bo verin, gitsin! Kural buysa, biz de gideriz! Buyrun. Sizi durdurmayacaz. Ancak, kazanrsanz, yalnzca borcunuz silinmekle kalmayacak her bir yldz 1 milyon yen vererek sizden geri alacaz. Hepinizin ykl miktardaki borlarn dikkate alrsak bu olduka cmert bir teklif. O halde kurallar aklayaym. Ama yalnzca bir seferlik. Ltfen dikkatli dinleyin. ncelikle yldzlar gsnze takn ve zarf an. Eminim hepiniz bu oyuna ainasnzdr. Ta Kat Makas. Oyunun bu versiyonunda hepiniz, arkanzdaki kutularn yannda yz yze duracaksnz. Karlamaya karar verdikten sonra makas diyecek sonra ta diyecek ve sonra da kat derken kartnz atacaksnz. Eer kartlardan biri kazanyorsa galip taraf, malup tarafn bir yldzn alr ve kendi zerine takar. Beraberliklerde yldz alverii olmaz. Kullanlm kartlarnz deliklere atacaksnz. Rakibinizi zgrce seecek ve yldz kazanmak iin Ta Kat Makas oyunu oynayacaksnz. Bu kadar basit. Sre limiti 30 dakika. 30 dakika m? O kadarck m? O halde bu oyunda kazanmanz salayacak olan nedir? Yntem nemli deil 12 kartnzn hepsini kullanrsanz ve en azndan 3 yldznz kalmsa, kazanrsnz. Aklamalar tamamlanmtr. Peki ya kaybedersek? Kaybedersek, ne olacak bize? nceden de dediim gibi, yalnzca bir kez aklarm. Dalga m geiyorsun? Affedersiniz, ama soru almyorum. Bizim kaderimiz sz konusu. Cevap versene! Bilmeye hakkmz var! Doru, doru! Doru, doru! Gebermek mi istersiniz, aalk pislikler? Her zaman cevap alyor musunuz? Hepiniz bencil kk veletler gibi her eyin size verilmesini bekliyorsunuz. Utanmadan saf saf soruyorsunuz! Byyn artk! Dnya, sizin anneniz deil! Orada baarsz oldunuz ve buraya ayak takm olarak geldiniz. Ayak takmlar hibir hakka sahip deillerdir. Ne burada, ne de orada. Bu samalk. Bu hale gelmenizin sorumlusu, sizden bakas deil. imdi yapmak zorunda olduunuz sadece kazanmak. Kazanmaktr! Yalnzca kazanmay mit etmek yetmez, kazanmak zorundasnz. Kazanmadan yaamak diye bir seenek yok. Bu, ezikler iin bir it dala. Burada kaybederseniz, size artk yardm edemem. Sahiden de yardm edemem, geri umrumda bile deil. Kazanmak, her eydir. Kaybederseniz, bitersiniz. ** Baylar, karnzda "Brave Men Road." Bu ne byle?