ii · 2020. 1. 12. · mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank...

73

Upload: others

Post on 14-Dec-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp
Page 2: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

iiKombio Yanimoi Bible Portions

Selected Scriptures in the Yanimoi Dialect of the Kombio Language of Papua New GuineaSampela hap Buk Baibel long tokples Kombio Yanimoi long Niugini

copyright © 2002 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Kombio Yanimoi (Kombio)Dialect: YanimoiTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents. For other uses,please contact the respective copyright owners.2013-08-21PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 1 Feb 20212126347d-d0f2-54c4-801b-f5220d9e258e

Page 3: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Contents

Stat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Rut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5BUK SONG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Matyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tesalonaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632 Tesalonaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

iii

Page 4: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Stat 1:1 1 Stat 1:26

Stat

SankApulpWulapmWeinkApulMpuampuaAkei-wantoelel

1 Ampueik sukur sukurel, Wulapm Weink kaapul mpuampua wantosukurel ka ar na keipm arkitapmelel. 2 Aser kitapm karokn ar ntapie antaser arel, karokn. Yemp ka ar kuserel, ka mpepsuwainkel aikol, pe nenkitie nenkitie ankilelkarokn, eti mpep ka atit nkirnkerip, antempelyemp 'a nimpiemp yatip. Pe Pirpm WulapmWeinkel ankil ka mpimpi lala sil mpep keipmnuarep wolpmel. 3 I WulapmWeink akei sankmaiakosepm ka niawurpmelel nak na, “Yemp, yiknmpilil, i kapepe yemp mpililim. 4Wulapm Weinkaser yemp'a mpililel ka akolikekn yatip. Kapepekil awor kitiekitieelim, mpililel ar yakitie penimpiempelel ar yakitie. 5 Yemp'a mpililel ka kilaiyimp awun, pe yemp'a nimpiempel ka kil aiy-imp nomp. Nomp a antun i rien nkankir, i kapepeawun sukur karep miniat. 6-7 Kil apul ntalepeniatelel, i Wulapm Weink ampu akei sankmaiakosepm ka niawurpmelel napmok na, “Mporm-pus, yikn la yer yuntun sinkireel yer no keipmna ntunkorp mpep nako yer yakitie yakitieel.”I kapepe mpormpus la ar misop nako ntunkorpmpep ka ar na keipmel antempel kitapmel. 8 Etimpormpus epe ka kil aiyimp mporkeipm. Nompa antun mi rien kakirel, ka awun wuyeelim.9 Kil apul ntalepe niatelel, Wulapm Weink akeisankmai akosepm ka niawurpmelel nak ampulpmpep ka aikol ar a kitapmel nako mpi wakeryukol yupmuei yempelikekn, apulp nako kitapmampu no sil yapelel. Kapepe mpep kakir wankeipi kitapm ampu na misil yapel. 10 Yemp nenkepe ka mpep kakir wankeip arkompel, ka Wu-lapm Weink aiyimp “kitapm”, pe mpep ka mpiwaker aikol yempelikeknel, ka kil aiyimp “mpepniopm”. Wulapm Weink aser kitapm irpm mpepniopm ka kil apulel ka akolikekn yatip. 11 Pekil apul ntalepe niatelel, i Wulapm Weink akeisankmai akosepm niawurpmelel nakimp kitapmna, “Yikn yupul walenk niepm irpm lo mua simititepel, yek kitapm no ninink.” I kapepe kitapmapul misop. 12 Niepm irpm lo mua simi titepka rukopm sepm'uret naker namporpm. Wu-lapm Weink aser mpuampua irpm epe akolikeknyatip. 13 Nomp a antun mi rien kakirel i, awun

wuyelikeknelim. 14 Kapepe kil apul ntalepe ni-atelel i Wulapm Weink akei sankmai akosepmelniawurpmelel nak ampulp yite nompel awunelkana ninink yer no mporkeipmel i awunel kosuknim pe nompel ko akoim. Apulp nako antwaperp nomp awun yintemp wank yet mi koser yuworel yupulp awun simi titepelel. 15 Kilnakimp nti yite irpm pe ar na keipmelel ntapena, “Niokn aiyipmel yipm'o yukorp le kitapmmpilil sawupm, ntinkirai mpimpink sepm.” Etika ntapepe. 16 Yite wuyeel epe ka WulapmWeink apulel, nomp awun ntiwuye ka apul nioknsuknel. Yite ka akorp ntinkiliempelel ka awun,pe nonkel ka akorp silmpenkelel ka wuyen. Pekil apul nkuaimantump antempel. 17 Pe yiteirpm epe ka kil apul awomp nti aikol ar nampumporkeipm, nako yukorp le yemp yer kitapmel,18 apulp nako yuwor awun yatel, nomp yatel, miko rien sikirel ko awunim, pe kona nomp yoelka nompim. Wulapm Weink ka aser mpuampuairpm epeel, ka akolikekn yatip. 19Nomp a antunrien kamikir, i awun wuyewuyeelim. 20 Kil apulntalepe niatel, i Wulapm Weink akei sankmaisepmel ka niawurpmelel apulp mpepniopm nayokn sukn ako sepm'uret na nukur no i ko nkankampimpi lala yupmuei mpepniopm yekipmin. Peaipm irpm pe nukurno lilil yikeipe yikeipe yer nomporkeipm. 21Kapepe yokn sukn muanumporel,antempel yokn suknako sepm'uret na nukur noyupmuei mpepniopm antempel mpuampua simititep kana yer mpepniopmel, antempel aipmsimi simi ko lilil yer no mpor keipm. WulapmWeink aser mpuampua irpm epeel ka akolikeknyatip. 22 I Wulapm Weink akei sankmai sepmelar nti ampul nti sepm nako nti somp mintenkel.Nti yokn yuntup yokn mitinkel mi ko nti sikiryikei yetel yer mpepniopmel. Pe nti aipm komper yuwolmp mitinkel nako yuntup aipmukumitinkelel.” 23Nomp a antun rien kamikir, i awunntakitiempuelim. 24 Kil apul ntalepe niatel, iWulapmWeink akei sankmai sepmel ka niawurp-melel namikimp kitapm na, “Yikn kako yupulaipmwus wurunel yintempel wurokn niumpuaknuampel yet, yintempel saklokwus irpm milm-putek yintempel mpuampua irpm ka pirpmelel.”I kapepe mpuampua irpm epe nukur na apmueikitapm. 25 Wulapm Weink apul wus mpeikn-wank, keipmel kitapmel, wurunel antempel knu-ampelel, pe wus simisimi yatyat ka ar kitapmelantempel. Wulapm Weink apul ntakilelel, ka kilaser nti akolikekn yatip. 26Kil apul ntalepe niatel,

Page 5: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Stat 1:27 2 Stat 3:1-5i Wulapm Weink napmok na, “Kapepe ant'a koyumpul moule nako yer sop ntunkatu antilelel.Pe arai ant mper nti yer niorknel nti yokn irpmaipm wus antempel mpuampua wanto sukurelpie ar kitapm epieel, i ko nti yupmuei nta antuelmouleel.” 27 Kapepe Wulapm Weink ampulnti moule, i nti nkamump mulomuati WulapmWeinkel, ka kil apul moule wuyeel, mentit an-tempel maken. 28 I Wulapm Weink akei sankmaisepmel niawurpmel ar nti amuk nti mintenk. Kilnakimp nti na, “Yipm'o ra ninkilapm mitinkelnako mpi nkis wampwamp yer kitapm sukurelepie nako yuwulmpmpuampuawantosukurel piearel. Apm mper yokn irpm aipm antempel wusmpeiknel wankel pie ar kitapmel ar nta aiyip-mel, ko yipm yuwulmp nti.” 29 Kapepe WulapmWeink nak na, “Eti yipm ser, apm ak yipmel lorukopm ka ar wurun knuampel antemp niepmntatnenk ka ar niokn mputnankel, ka apm akyipm na yipm yelel. 30 Aser wus mpeiknwankantempel aipmwurunsoel, ka apmaknti wonkat-noel antempel mpua irpm ntakilelel, nako ntiyelel.” Kapepe mpuampua irpm epe ka ar nu-muarep sank kaWulapmWeink nakel. 31WulapmWeink aser mpuampua simisimi epe sepmim, ikil wunempsepmelim. Nomp a amuntun i rienkamikir, ka awun 6-pelaim.

27 Kapepe Wulapm Weink aiye nimpiliekn ar

kitapm i akei ampul mouleel. I kil mutump awopmuar moule epe niunkuniemp, i moule epe aiyeyapm i kil pirpmim. 8 Pe niokn ampueik WulapmWeink apul ar Iden ar yekyakitie awun naelel,moule epe karep kil apulel ka kil mper kil apeipope. 9 Wulapm Weink apul kitapm, i lo simititeptitep nkis akei nampel. Lo irpm epe ka ntiaser sepm suwaink, pe rukopm antuel ka nakerelka sinken yatip. Pe lo wuyeel ka na tnei nioknniumonel, lo nonkel kana yupul nti moule kanayer sepmel yer yeklikeknel, pe lo nonkel kakoyupul yapmunemp antuel na yitityukor yupulpyapmunemp weink sukurel, oku ka kuretel, okuka akosepmelel.

15-17WulapmWeink apul kitapm sukurel niateli, kil kua moule pe karepil apulel mpi mper kilapmuei niokn Iden, nako moule epe yirip nioknekilelel. Kil mper kil ar niatel i, Wulapm Weinknankimpil na, “Lorukopm wanto pe tnei nioknekeielel ka yikn yel. Aser lorukopm likekn epeka ak moule yapmunemp sepmel i ka aser aworel

mpuampua simi ka sepmel simi ka kuretelel,lorukopm epe ka yikn korokn yel. Kona yiknyelel, yikn arai pokel yuwur. (Sank ka ar Stat 2:15-17) 18-20 Ar mpinkeimpinkeiel i, Wulapm Weinknapmok na, “Moule epie likekn ar, aser karoknsepm. Apm yupul setel ninink nako ikiwatilel. EtiWulapm Weink nkamp kitapm i kil ampul aipmwusmpuampuamitinkel. Apul nti niatel i, kil kuanti la ntimiremp moule epe, nako moule epe wulnti nia nintilemel, i moule epe apul misop. Niakil wul nti wus wampiliekn antempel wus yanker,antempel aipm suknako sukurel. Nia simisimikarepel, ka pie yireikel apmuei, ka nia antuelim.Aser ka setel antuel mpuampua ekilelel kapuko-rokn ikiwat Adam ntaka memprien ankilelel. ...(Sank ka ar Stat 2:18-20) 21-25 Kapepe WulapmWeink ampu apul moule epe ampu ar niumpuwuntuim, i kil peyar apei niumpu i WulapmWeink amiye linkepm apmuei kil wurienk i ampumor kil ntieaikn karepil aiye linkepmel. KapepeWulapmWeink akei linkepm karepil aiye ar men-titel akei ampul makenel, ar i kil atnimp makenmimpip mentit. Moule epe aser makenel i kilnapmok na, “Kapepe. Kil ka memprien apmilel.Linkepm ankilel ka yek linkepm apmilel naikul.Pewusmpa ankilel ka yekwusmpa apmilel naikul.Ka Wulapm Weink akei linkepm apmilel apul kil,eti oko apm miyimpil maken.”

Eti pie yayapel epie tneiel. Mentit ka nisepwaiekmantiek ka nkis amintemp maken ankilel.Pe ntiwie ka ar nkis mpim likekn. Ntiwie ka akeintayelel arnkis. Aser ka ntiwie karokn ampuwulemaiyaknel. ... (Sank ka ar Stat 2:21-25)

31-5WulapmWeink ka apul aipmwus akeiwanto,

aser saklok ka yapmunemp ntupmu ntiesoelip.Nti aipm wus mpuampua Wulapm Weink apulelkarokn sankork kil. I saklok amiyimp makenna, “Mi Wulapm Weink ka nakantup yipmwuyena korokn yel lorukopm akeiwanto sukurel pietnei nioknel pe, a?” I maken ampu nak na,“Lorukopm mitinkel irpm pie tnei nioknel araiant yel. Aser lo likekn po tnei niokn niumonniumonel ka Wulapm Weink nakantup antie, kaant'orokn yel. Wulapm Weink nakimp antie na,Yipmwie korokn yel, korokn ntasomp rukopm loekilelel, yipm ko yuwur.”

Kapepe saklok namikimp maken na, “Karokn.Yipmwuye kapukorokn yuwur. Kona yipmwuyeyel rukopm lo ekilelel, arai nkiyirp yipmwuye

Page 6: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Stat 3:6 3 Stat 7:11niampepm i yapmunemp yipmwuye ko yukoryumpulp simi ka kuretelel, simi ka sepmelel. Peyipmwuye arai yer ntaka Wulapm Weinkel. Yap-munempWulapmWeinkel ka akor ampulp, eti pekil nakantup yipmwuye na korokn yel rukopm loekilelel iii.” (Sank ka ar Stat 3:1-5) 6Maken aser loepe akosepm pe rukopm ka nakerel ka akolikeknyatip. Kapepe maken wunempwamiyimp na,“Ka akosepm apm yel rukopm lo ekilelel nakoyapmunemp apm yukor yititel.” Eti maken epensin rukopm lo ekilelel i kil aim. Pe mpurelkil amuk minkan ankilel, i minkan ankilel aim.(Sank ka ar Stat 3:6) 7-8 I niampepm ntiwuyempililim i ntiwuye aser amorel na ntiwuye ka akeintayelel at. I kapepe ntiwuye ntimpal wupm lofikel, i ntiwuye atnu mintaka elmpuapmel nakosukurp moule ntiwuyeelel. Ar awuniunkuriknyemp niumuaipmel, i ntiwuye yupmueipm Wu-lapm Weink ka warep at niokn ekilelel, i ntiwuyeakei lo irpm pe nkuwur nkumurupm. (Sank ka arStat 3:7-8) 9-13AserWulapmWeink aiyimpmentiti nak na, “Yikn ar oku?” I mentit ampu nakna, “Apm eipm yikn ka warep at nioknel i apmnkinkiekn, apulpaser apm ka akei ntayelel at, etiapm nkurupm yikn. I Wulapm Weink amiyimpil,“Yikn aser aworel ntakulel, pe yikn akei ntayelelatel? Mini nakimp yikn? Ntakilelel yikn pe karepaim lorukopm ka apm nakantup yikn na koroknyelel tikikn?” I moule ampu nak na, “Ka makenepie ka yikn ak apm ntaka memprien apmilelelak apm al.”

Wulapm Weink eipm sank ekilelel i kilamiyimp maken na, “Mpuampua epe ka yiknapulpielel?” I maken ampu nak na, “Ka saklokwaker apm yapmunemp i kil ninkai apmel, etiapm aim lorukopm epie.” (Sank ka ar Stat 3:9-13)

14-15 Maken epe nak ntakilelel i, WulapmWeink nankimp saklok na, “Yikn aim yap-munemp'uretel i yikn apulel i, ekeielel apm'ayikeimai yumor yikn. Yiknokoninkemwankepmsuknel. Wankepm yikn'a yirkosel kapuko suknsankork nti aipm wus wanto sukurel. Yekipiempiel yintempel araiaraielel, yikn oko yikei lunkoyuwei yet wunamp, pe yikn oko yel nimpilieknniurkuekn. Pe arai apm yupul yikn yintempmaken nkisemp wurokn, pe maken yintempyikn nkisemp wurokn. Pe arai apm yupul ntiwurepm'itie aiyiknel yintemp nti wurepm'itiemakenel nkisemp wurokn. Nti oko nkaik ntempyikn mamp, pe yikn ko yump nti tnei nkaiknikitei.” (Sank ka ar Stat 3:14-15) 16 Pe Wulapm

Weink nakimp maken na, “Arai apm yek yiknwankepm suknel kona yikn tnei ninkilapmel. Pekona yikn ra ninkilapmel arai yikn somp yakopsuknel. Aser yikn kako yupulp minkan aiyiknelelsuknelip, aser kil kapuko yer niorknel yuwulmpyikn.” (Sank ka ar Stat 3:16) 17-20 Pe WulapmWeink nakimp Adam na, “Yikn yupmueipm sankmaken aiyiknelel i yikn aim lorukopm ka apmnakantup yiknelel. Ntakeielel i, apm oko yumpulkitapm milminel, niepm irpm kapukorokn serpyikei sepm yupul. Ko yikn yikei ntinkiliempaiyiknel yumpul nako niepm nukulup kitapmel.Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret araino yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel.Yikn ko ntinkiliemp, tupuapur nukul yiknel, i koyikn yim niepm. Yikn ko ntinkiliemp ntinkliempmpimpi ser yikn ko yumur i ampu ko yumukitapm. Apulpaser ka apm akei kitapm apulyikn i ko yikn ntintir yupmuei kitapm.” Men-tit aiyimp maken ankilel Ivel, ka apulpaser kilka mipmakn antuel mentitmaken akeiwantoelel.(Sank ka ar Stat 3:17-20) 21-24 Ar mpinkeielel i,WulapmWeink akei wusaikn ampul elmpuapmel,i kil amuk Adam nti maken ankilel i ntiwuyeamutnu. I Wulapm Weink napmok na, “Mouleka aser amorel mpuampua simi ka akosepmelelsimi ka kuretelel, pe kil ka minta ka antel. Etika ant'orokn yikei niampepm ser kil na kil mpikitnan lo epe ka apul moule kana nkis keipmelel.Kil ko ampu yiki yel lorukopm epe yintempelel,kil kapuko nkis yupmueiel. Kona ntakilelel, kakokuretim.”

Kapepe i, WulapmWeink nkiyir moule apmueiniokn Iden, i wankesil mpi na yupul niokn yup-muei kitapm po kaWulapmWeink akei apul kilel.Ar kitapm ekeielel, kil ko yikei kitapm epe yupulniokn mputnank ankilel. Wulapm Weink karepnkimiyir ntiwuye ntitmakenel, i kil nkamump ntiensel ka niawurpmelel na nti na yetwakerp nioknIden yer yakitie awun naelel. Pe nonkel kil mperskal nimpilieel ka yite tnalel ar, i ka nimpilempnimpilemp akeipe akeipe. Aninkanink nti enselantempel skal nimpilieel ka arip wakerp apeielel,apulp namouleel kompi kitnan lo epe kana yupulmoule nkis keipm yerelel. (Sank ka ar Stat 3:21-24)

711Moule mamp Isipel aiyimp nti moule ankilel

ka yapmunemp atitakuor antempel nti mouleyalepmel i nti mpim. Kil nakimp nti ko nti yikei

Page 7: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Stat 8:16 4 Stat 34:9niawurpmantuel na yupul soplikeknAron apulel.Eti nti yawol mpu antuel a kitapm nisam saklok.

816 Kapepe Wulapm Weink ampu aiki nakimp

Moses na, “Nikimp Aron na kil yikei mpuankilel yuntup'itapm yupulp nako watunkup kaar kitapm sukurel Isipel ampu nisam muanmip-miknel.” 17 Kapepe ntiwuye apul misop. ... iwatunkup sukurel ka ar Isipel ampu nimisammuanmipmikn i muanmipmikn kakirpamuntunnti mentitmaken antempel wus irpm antuel.18Kapepe nti moule yalepmel Isipel nkarp i ampuyupul niawurpmkitapmel antuel apulp namuan-mipmikn na nukul soplikeknel, aser ka nti apulkuserel. ... 19 Eti nti epe namikimp moule mampna, “Ka Wulapm Weink ankil apupul mpuampuairpm epe.”

1511 Sepmel, mpunkol niawurpm miel kako

sankork yiknel? Arokn. Yikn ka nia suknelnkamp yiknel apulp wunamp sepmel ntinkiraielaiyiknelel. Mpunti aiyiknel ka nampu keipm.Yikn ka likeknako yatip. Yikn ka apul nioknsuknel niawurpmel mitinkelel, eti nti mentit-maken akeiwanto ka nkinkiekn ampulp yikn.Setelel kapukorokn yupul sop yikn apulel nawaiyimp yikn. Kapukorokn ankil!

344 Kapepe Moses awor wuntokn mpaielel ki-

tielel wieel ntaka ampueik niorknelel, i kil akeinompel waimpip wuntokn wieel epe apul nampmalenk Sainai. Ka kil apul sop sank ka WulapmWeink nakimpilel. 5 Eti Wulapm Weink a kitapmi ar war mpor ka nimilel mi ka nankilemp antemp kitapmel, antemp Moses at na malenki, kil aiyimp nia ankilel Apmapeielel ntimirempMoses. 6 Kapepe kil nak nunkualel mpi yireikelMoses ntapena, “Apm apmel, apm ka apeielel.Nia apmilel Apmapeielel. Apm ankil ka Wu-lapm Weink, ka moule ntayonel, pe apm ka akeinankerp yipm suwaink. Pe apm ka moule pmoel,yapmunemp sepmel apmilel apulp yipm mentit-maken akeiwantoelel, kakorokn niat. Apm kaakei nta niupuknel nkrawomp yipm suwaink, peyapmunemp sepmel apmilel kapukorokn ampuyitip awun wainkilel.” 8WulapmWeink nakimpilniatel, i Moses mpulyapm a kitapm i amiyepWulapm Weink aiki nia Wulapm Weinkel nampkeipm. 9 I Moses napmok na, “Sepmel, kona yikn

aser apm akosepmel, i apm apulp na yikn na yoyintemp ant yer. Ka yikn apiserel pe, nti men-titmaken epe ka yapmunemp ntupmuelip. Aserapm aiyimp yikn, nako yikn yikei nankerp ant, peyikn'orokn wunempwaiyimp yapmunemp'uretelantilel. Pe yikn ampu ntasomp ant ntaka mentit-maken aiyiknel likeknelel.”

Page 8: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Rut 1:1 5 Rut 1:21

RutMinkan Naomiel kua nti ninkilapm ankilel awur a

kitapm antuel Moapel1 Ekilelel nti moule sepm wulapmel ka ar

niorknel awulmp nti Israel i aipmitnimonim.Pe mouleel yemp suknel Betlehemel, kil kantieyarkup antuel Judael, kil kua maken ankilelantempel ninkilapm ntit wuyeel ankilel at niyemmpi ankei yininkel nioknwank mpurel ar Moap.2 Pe nia moule ekilelel ka Elimelek. Pe nia makenankilelel ka Naomi. Pe nia ninkilapm ntit wuyeelankilelel ka Malon nti Kilion. Wopmweink antuelka Efrata, nti ka ntieyarkup antuel Judael. Penti ka yek yemp suknel Betlehem la. Nti mpinkis popokel ar kitapm antuel Moapel. 3 AserElimelek amur, i Naomi kua ninkilapm wuyeelankilel likekn apmuei. 4 Ar mpi i ninkilapmwuyeel nkamumpmaken wuyeel Moapel antempntiwuye nkupmus. Pe nia maken wuyeel epeelka Orpa nti Rut. Ntiarko ka ar nioknwank 10-pela irpm tikikn, 5 aser Malon nti Kilion awuramintempel. Kapepe Naomi likekn apmuei. Peminkan ankilel kua ninkilapm wuyeel ankilel kaamur.

Rut aimop Naomi yapmunemp sepmel6KapepeNaomi eipm sank ampulp na,Wulapm

Weink ka amuk nti mentitmaken ankilel niepmmimpinel. Eti kil antempel yanikno ankilel wuy-eel ntimpramp nako mpi yumomp yemp antuelMoapel. 7 I Naomi kua maken wuyeel epe nkarpi ampu mpim kitapm Naomiel ka Juda. Ntinkarp mpim, 8 aser Naomi namikimp ntiwuyena, “Yipmwuye ampu nuaker mpi knuamp yin-temp mantiek wuyeel aiyipmel yer. Nti tniokn-siknamp ka awurel antempel apm, ka yipmuyeaserp ant, apul ant sepm akei ampripel. Etikako soplikekn, apm apulp na Wulapm Weinkko yep yipm yupul yipmwuye sepm yikei yiripelwaperel. 9 Pe apm aiyimp Wulapm Weink apulpna kil serp yipmwuye nako yipm ampu yintempminkan niumpueiel nkis mi ko yipmwuye ampuyer sepmelel.”

KapepeNaomi sank antempmakenwuyeel naknamiremp nti, aser ntiwuye akei misa warpmel,10 i nti namikimp Naomi na, “Karokn. Antarkokana mpi yintemp nti aiyiknel yupmuei.”

11 Aser Naomi nak na, “Yipmwuye apei sopapm, akosepmel ka yipmwuye ampu waker

mpim. Pe yipmwuye sop apm la apulpi? Eti apmarai ra ninkilapm ntit mpurel nako yipmwuyeyintemp nti nkisel tikikn? Karokn. 12-13 Apmka tnioknim, apm kapukorokn yintemp minkannkis. Pe kona nomp epe apm yintemp minkannkis mi, apm ra ninkilapm irpmel, ka yipmwuyekapukorokn yer kuserel yirip nti, nako ntisepmwulapmel i ko yipm yintemp nti nkisel.Yipmwuye kapukorokn yirip nti karokn. WulapmWeink ka apul apm 'uret, eti apm wunempapulpyipmwuye yatip. Yipm ampu mpim wompitneweink aiyipmel.”

14Kapepe Rut nti Orpa ampu aiki misa aninkel.I Orpa nak naremp Naomi niatel, i kil poampu mpim, aser Rut ka nkark i kil ante-muampilp Naomi na ntiwuye nako yupmuei.15 Kapepe Naomi namikimp Rut na, “Yikn seres aiyiknel okoripm, kil po ampu na mpi misernti ankilel yintempel womp antuel milman mip-makn ankilel ka nti nuarelel. Pe yikn ampuyintempilmpim.” 16Aser Rut ampu nak na, “Yikn'orokn niek nkiyir apm na yuwomp yikn, pe yiknkorokn niek yuntup apm, yupulp apm 'a yintempyikn yetel. Pe yikn'a yet yikeipe yikeipeel, apmarai yintemp yikn mpi. Pe wampwamp kona yikn'a mpi yerel, apm arai mpi yintemp yikn yer. Ntimoule ka aiyiknelel, arai nti apmilel yintempel,peWulapmWeink kona yikn yepel, arai apmyepilsoplikekn. 17 Pe yemp yikn 'a yuwur yoel, araiapm yuwur yo yintempel i ko nti yuntup apmyupmuei yemp epe. Apm kapukorokn yikei wulemperp sitel na yuwor antwuye. Ka awurel likeknko yuwor antwuyeel. Sank pe apm nakel ka apmnak nuarel, kona apm 'orokn yupul sop sank irpmpie apm nakelel, i arai WulapmWeink yupul apmmilminel yep.” 18 Naomi aser Rut aser kil apulmipmaip na yintempil mpim, eti Naomi ka sankkarokn. 19Kapepe ntiwuye nisopel mpi nimininkBetlehem.

Naomi ampu la Betlehemel, kil ka numpulnkirnkerip

Naomi nti Rut mpi ninink Betlehemel, ntimentitmaken karep nkark prierprur ankil. Inti makenmaken napmok na, “Epe ka Naomi petikikn?” 20 Kapepe Naomi napmok na, “Yipmorokn yimp apm Naomi, nuarep maken ka yap-munem niuluknunelel. Karokn. Wulapm Weinkka niawurpmelip, kil apul apm 'uret, eti kakoyipm yimp apm Mara, maken ka wosol wulimpelson woelel. 21 Apm nkarp yek wompitne epiempiel, apm'a wankepmelip, aser pie Wulapm

Page 9: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Rut 1:22 6 Rut 2:19

Weink ampu apul apm lael, ka apm akei ntayelelnklai ankil. Minkan apmilel kua ninkilapm wuy-eel ka wuntuim. Yipm ampu aiyimp apm makenyapmunemp niuluknunel apulpi? Sepmel antilelWulapm Weink kil ka niawurpmelip, ka kil ankilnapek pe i, apm pe niminkem 'uretel.”

22 Sank epie ka nak apulp Naomi kua yaniknoankilel Rut, maken yemp Moapelel, ampu lael.Ntimpi ninink Betlehemel, ka ankrik ka nti antunantun bali ka nuarep rukopmuninkelel.

2Rut na mpi yuwup niepm

1 Nti ar Betlehemel, Boas ka mesepmel niankampel. Pe Elimelek ampueik Naomi antempilnkisel, ka ntieyarkup Boasel. 2 Kapepe Rut nkarpi namikimp Naomi na, “Apm pe na mpi nioknnuanti bali ka nti moule antun mi mpurel kanaikul nti nkis irpmel. Pe kona nti moule nioknelmpua yikiel ko apm nuanti bali rukopm misopnti. Kapepe Naomi ampu nak na, “Yanikno, kaakosepm yikn ampu mpi.”

3 Kapepe Rut mpi niokn i numuanti bali irpmka naikul nti nkisel misop nti moule nioknel. Pekil karokn nak na niokn epe ka Boasel, i Boas kantie yarkup Elimelekelel.

Boas nkisemp Rut wunamp sepmel4 Ekilelel i, Boas yek Betlehem la aser nti

moule nioknel ankilel i kil sank ar nti nak na,“Wulapm Weink yintemp yipm yer.” Kapepe ntiampu nakimpil na, “Wulapm Weinkl yupul yiknsepm.” 5 Kapepe Boas amiyimp moule mampantuel moule nioknelel na, “Maken ninkieel epewopm weink ankilel ka simi?” 6 I moule mampampu nakimpil na, “Maken epe ka wampelelipka antemp Naomi la. Ntiwuye ka yek Moapmpila. 7 Kil aiyimp apm na kil na nuanti balisop nti moule nioknel. Karep kil apul yek nom-prien mpla, pe ekeielel ka kil nkisemp sipmaknpitepitekn.” 8 Kapepe Boas nankimp Rut na,“Mipmakn, yikn eipm apm sank. Ka yikn oroknmpi nuanti bali yer niokn yatel. Karokn. Ka yiknyintemp nti maken nioknel apmilel yupul niokn,nuanti bali yer mputnank epie likekn. 9 Yikn seryemp nti apul niokn arel aipopel nako yikn yin-temp nti yerel. Apm nakimp yikn likeknel, araiapm nikimp nti moule wasiyamelel mpunkolelyupulp na ka nti korokn ntasomp yikn. Pe konampepyapm yer yiknel, mpep marpmel ka nti alemper apmuei, ko yikn mpi yel.”

10 Kil nak niatel, i Rut waker nkaikyumpo eipkitapm aikel a, i kil nakimp Boas na, “Apm kamaken 'useluselel ka yek wampwamp mpilael.Apulntaku pe yikn niampepm kakirp apm, mi peyikn apul apm sepmelel

11 Boas ampu nakimpil na, “Sank apulpsimisimi ka yikn apulp yanikno aiyiknel kaminkan aiyiknel awurel ka apm yupmueipm.Pe apm 'a nimpriepmel apulp nti waiekmantiekaiyiknel antempel wompitne aiyiknel ka yiknamompnti. Pe yiknpie la antempntimentitmakeIsraelel ampueik yikn arokn aser ntiel apmuei.12Puikn apmilel ka apulp na apm aiyimpWulapmWeink ko nkisemp yiknwunemp sepmel waperel.Pe puikn suknel apmilel apulp simi ka WulapmWeink antilel Israelel ka ant aiyepel na yek yiknka ko numpu keipm. Pe yikn lael, yikn kanayer wa Wulapm Weink likekn pepe, nako kilniumuayikei yiknel. 13Kapepe Rut ampu nakimpBoas na, “Waiek, nia karokn nkamp apm, nuarepnti maken nioknel aiyiknelel. Aser yikn muarknar apm yapmunemp, i yapmunemp apmilel ampumintenkim.

14 Nti nako yim niepm, i Boas namikimp Rutna, “Yikn la somp luwu ntintir-el yikei wat mpepwain ka lukopelel i yikn yel.” Kapepe Rut la inkis kitnan namintip nti moule nioknel. I Boasnkamp bali ka nti as yiteel i akei mitneipil. Rutal mpi aser kil lunkoim, i niepmwainki nkupmus.15Rut al niepm niatel, i kil ampu nkarp numuantibali wainkilel wainkilel irpm ka atit nkisel. I Boasnamikimp nti moule nioknel ankilel na, “KonaRut na nuanti bali wainkilel wainkilel mpi kit-nan po yipm kitin waimpwaimp mperarel, yipm'orokn yupul kil wule maiaknel, ka yipm yikeiniampepm ser kil. 16Pe yipm yurko bali wainkilelmpurel mper yer, nako kil nuantiel. Ka yipm'orokn niekil yep.”

Rut mpi nakimp Naomi ampulp simisimi karepnininkel

17 Rut nuanti bali wainkilel wainkilel ar nioknmpimpi awun amu kitapm. Kil nuanti niateleli kil nimimirem rukopm ankilel i kil nkamump.Ka kil aimpum wunink sorkel. 18 Kapepe Rut aikibali epe san apul mpim yemp suknel ntimirempyanikno ankilel Naomi. Pe niepm wainki karepilal awun mi kil mper arel, ka kil apul mpi ak yani-kno ankilel antempel. 19Kapepe Naomi amiyimpRut na, “Pe yikn nkamp ar oku bali epe? Nioknmoule miniel yikn apul elmp arel. Moule epeka aser yikn mi kil wunempwaiyimp yiknel, ka

Page 10: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Rut 2:20 7 Rut 3:13ko Wulapm Weink yupul kil sepm.” Kapepe Rutampu nak na, “Apm 'a apul niokn ar mputnankmoule el, nia ankilel ka nti aiyimp Boas.”

20 I Naomi napmok na, “Moule epe ko WulapmWeink yupul kil sepm. Pe Elimelek kua ntininkilapm wuyeel ankilel ka awurel, antempelantwuye, WulapmWeink karokn ntanisep ant mikil akei ant pmompel.” Kapepe Naomi ampu nakna, “Moule epe ka ntieyarkup antilel, pe antarkoka wopmweink likekn. Kil ka moule sepmel,niokn ankilel, kil kapuko yuwulmp nti, ninkilapmntankermp irpm makenarenk yer wopmweinkantilelel.”

21 Kapepe Rut napmok na, “Pe sank nonkelka Boas nakimp apmel, ka ntalekil. Apm kakoyintemp nti maken nioknel ankilel yupul nioknyipeiel, mpimpi ser niokn kana yuntun bali irpmwitel ko miniatim.” 22Kapepe Naomi napmok na,“Yanikno, ka mpinta pepe. Kona yikn ampu mpiyupul elmp yer nioknmewelel, nti moule nioknelmoule epeel arai yupul yikn 'uret. Akospemelka yikn yintemp nti maken nioknel Boasel likeknyupul.” 23 Eti Rut ka antemp nti maken nioknelBoasel apul niokn, mpimpi akei amu elmp kaantunbali irpmwitel kaminiat. Pe Rut ka antempyanikno ankilel apmuei.

3Naomi na yuwup moule nako Rut yintempel

1 Aninkelel, i Naomi nakimp Rut na, “Yikneipm, apm pe na yuwup moule na yikn yintempmi ko yikn nkis niumuaipm niuluknunel, yupulpnako kil niumuayikei yikn aipopelel. 2 Kapepeyikn ampu eipm. Moule opo Boas, po yikn an-temp nti maken nioknel ankilel apulpil nioknel,kil ka mewel antilel ka na somp yemp na sopntunkatu antilelel. Pe nomp araiel, kil oko yoyupul niokn yer yemp ka na simpilemp bali mina ye niakepm yerel. 3 Eti yikn mpi niserk mpep,yikei sanda yuwamoule, pe yikn sompmintiroknakosepmel ntri. Kapepe ko yikn mpim yemppo kil apul niokn arel, aser ka yikn orokn mpiniampepm ankilel na kil ser yikn. Pe yikn 'oyukuweimil mpi ser niepm irpm mpep ka kil alelko miniatim.” 4 Kona kil na yer niumpuel, koyikn niampepm yukol yemp po kil arel aipopel.Kapepe yikn mpi i, elmpuapm mpeiknel ka kilakei awulmp wolpmel, ko yikn yiki wainki kaawulmpil nkaikel. Pe yikn 'o yer kitnan nantipilnkaik. Pe arai kil nikimp yikn yupul simi ko yikn

yupulel.” 5 Eti Rut ampu nak na, “Sank akosepm.Arai apm yupul sop sank irpm pe yikn nakel.”

6 Kapepe Rut nkarp i kil po mpim yemp kanasimpilemp bali mi na ye niakep yerel, i kil apulmisop sank irpm karep Naomi nakel.

Boas nak apulp na kil na serp Rutel7 Boas al niepm irpm mpep niatel, kil karep

wunemp sepmel ankil. Kapepe niumpu amukil, i kil mpi ar niumpu ar kitnan namintip balikepmel. Ar mpi i Rut seseik mpi aimiki elm-puapmmpeiknel i kil a ar niumpu namintip Boasnkaik. 8 Ar mpi nompsoel i, Boas nkarp nim-impilemp, aser kil amiser maken ka ar niumpuar kitnan nantipil nkaikel. Kil aser ntakilelel, kilkarep nkark kuret ankil, moule kil ka numuarepmporyiniknel. 9Kapepe kil amiyimp na, “Pe yiknmini?” I Rut nak na, “ApmkaRut, maken ka apulpyikn nioknel. Yikn ka ntieyarkup Elimelekel.Yikn yikei elmpuapm wainki aiyiknel yuwulmpapm, nakontrempntape na, apm 'a nako yintempyikn nkupmus. Ka niokn aiyiknel na yuwulmpant makenarenk wopmweinkelel.”

10 Boas eipm ntakilelel, i kil namikimp Rutna, “Mantiek niupukn apm apulp na WulapmWeink ko nkisemp yikn wunamp sepmel, yupulyikn sepm. Apulpaser, simi pe yikn apulpel kantremp apm apulp puikn aiyiknel ar Naomiel, peyapmunemp aiyiknel ka ar likekn antemp yap-munemp Naomiel. Eti wunamp sepmel pie yiknntrempel ka sankork wunamp sepmel irpm am-pueik yikn apulel. Nti ninkilapmmoule wasiamelpie arel ka mitinkelip. Nti mpurel ka antempankmpuampua mitinkel, mpurel karokn. Eti ka yiknarokn akei moule aiyiknel yuwup mewel antuel.Karokn! Ka yikn aiyimp apm ankil, nako apmyupul niokn sepmel wopmweinkel na yuwulmpyiknel. Akosepm.” 11 Eti, mantiek niupuknapmilel ka yikn orokn nkinkiyekn, yupulp nayikn 'a maken wuselwuselel ka yek wampwampla nkisel, pe yikn 'orokn niek na nti mentitmakenBetlehemel ko yikei niampepm mitael ser yikn.Nti ka nimpriepmel, yikn ka maken akosepmel,pe simisimi ka yikn nakel arai apm yupul. 12 Kayikn nak wat a ntunk, apm 'a moule ntieyarkupkitnanel, kana sop ntunkatu minkan aiyiknelelpe apm 'a na niumuayikei yikn. Aser ntieyarkupkitnanel ankilel yitne pminel, kana yupul nioknepeel kape ar, kil ka es apmilel. 13 Eti yiknyer piepe, ankai nomprienel apm oko mpi yimp

Page 11: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Rut 3:14 8 Rut 4:12moule opo yapmunemp ankilel. Kona kil na nta-somp yikn na niumuayikei yiknel, ko akosepm.Aser kona kil serkel, i arai apm ntasomp yiknniumuayikei yikn. Sank apmilel epie ka apm nakyuwa. Wulapm Weink karep yupmueipm sankpie apm nakel. Kapepe yikn ampu yo yupmueiniumpu. 14Kapepe Rut ampu ar niumpu ar kitnannamintip Boas nkaik.

Ar mpi rien kakir mpilil nimpiempel i, Rutampu nkarpmop. Pe Boas ka wunempwaiyimpna, sank apulp maken epe pie la yemp epieel kakorokn yukorp nukul yemp yapelel. 15 KapepeBoas namikimp Rut na, “Yikn yupul elmuapmaiyiknel ka yikn akei awulmp wolpmel la nkrankis kitapm,” Rut apul misop, i Boas nkamp balinimprip mimperpil elmpuapm, wankepm ankilelka nuarep wankepm wunink sorkelel ka nti aiy-imp 20 kilo. Kapepe Boas aser Rut nkamumpopilbali i kil apul mpim knuamp. Pe Boas ka mpimyemp suknel.

16Rutmpi ninink knuampel war yitneel, i yani-kno ankilel napmok na, “Yanikno, apul ntaku?”Kapepe Rut sukueimpil ampulp simisimi karepBoas apulel. 17 I Rut napmok na, “Boas 'aroknapulp na apm'a yikei kuserel mpi ser yanikno ap-milelel, eti kil antup apm bali mpurel.” 18KapepeNaomi napmok na, “Yanikno, yikn ampu yerpitepitekn nantip, yuwup ser simi ko nininkel.Apulpaser Boas kapukorokn yer kuserel. Karokn.Kapukorokn akir, kil arai pokel yuntun ye yupul.”

4Boas niumuaakei Rut i kil nkamumpopil

1 Boas mpi nkupmus anuyapel ka nti aiyepel.(Anuyapel ka nti aiyep ar kitnan nantip lomptukuakn ka nti akei yininkemp yemp suknelel, peka nti aiyep ar yek ya kurieknel. Anu epe ka ntiaiyep apulp sankniepm,mpuampua konanti niyeyer nkis mi nti niek yupul irpmel.) Arokn akir kilampu amiser ntieyarkup Elimelekel epe, kil ampumila. Kapepe Boas amiyimpil na, “Ei sepmel, yiknla nkis epie apm a nikimp yikn sank pitepitekn.”2 Kapepe Boas nkamp nti 10-pela moule mampwompitneel la, i kil nakimp nti na, “Yipmarkoyo nkis kitapm,” i nti 'a nkupmus. 3 Kapepe kilnamikimp es ankilel i ntiarko yupmueipm na,“Naomi ampu ka yek Moap mila. Kil ka apulpna mewel na somp kitapm Elimelekel, kil ka esantwuyeel. 4Apm'a nak na mpuampua ntakilelelkako yikn eipm mpiniorkn. Eti apm 'a nikimpyikn, kona yikn puiknel yikn ampu somp kitapm

epe yer niampepm antuel moule mamp antilelel,yintempel nti moule pie nkis epieel. Kona yikn 'asompkitapmokorelel, yikn 'a ar niorknel apm. Pekona yikn nkarkel, i yikn nikimp apm nuworpel.”Kapepe moule epe napmok na, “Arai apm somp.”

5 I Boas nankimpil na, “Kona yikn 'a yintem-pank kitapm Naomi nti Rutel, i maken Moapelopo Rut, kako yikn sompil yintemp yikn nkup-mus. Pe kitapm irpm epe kako yupmei nta antuelwopmweink moule po awurelel.” 6 Aser mouleepe napmok na, “Ka yikn nak yuwa, mpuampuairpm epe ka apmilel. Aser mpuampua irpmapmilel, apm 'aroknmpuaimpuai apulpnamperpwalimp nti ninkilapm yatel yintempel ninkilapmapmilel nti. Eti apm kapukorokn somp kitapmepe, ka elmp aiyiknelip.”

7Wunamp antuel Israelel ampueik nti milmanmipmakn ar nkis sop yek po laelel, nonkel kaapulp mpuampua ka nti na yuwei wusyuwa yun-tunel, antempel simisimi ka nti na nimpilempyikei wainki yikei wainkiel, ka nti apul ntalekil.Mewel ko nankulp loaikn ankilel i ko yumukmoule nonkel. Nti Israel ka na yuntuniyewankepm simisimiel, ka nti apul pisop yayapelpiepe. 8 Kapepe moule epe nakimp Boas na,“Kitapm epe kako yikn ankil sumump.” Eti kilnankulp loaikn ankilel amuk Boas. 9 I Boas ampunankimp nti moule mamp antempel nti mentit-maken na, “Yipm wanto, yipm ampu ser. Areparepel mpuampua Elimelek nti Kilionel antempelMalonel ka Naomi antempank. Aser ekeielelkarep apm nkamump. 10Pe apm ampu na nikimpyipm sank nonkel yintempel. Rut makenarenkMalonel, pie apm'a sompil yintemp apm nkup-mus, pe kil ka maken apmilelim. Apm 'a sompRut yupulp nako kitapm wainki antuel ko yiripntiel. Pe nti wompitne weink moule ka awurel,antempel wopmweink ankilel ko wunempwaiy-imp nia ankilel yer yeklikeknel. Simi pie apmapulel, karep yipm aser amikorp.”

11 Kapepe nti moule akeiwanto nak na, “Kope,karep ant eipm amiser. Maken epe ka waryitne aiyiknelel, puikn antilel ka apulp na Sepmelantilel Wulapm Weink ko yekil ninkilapm ntit-maken mitinkel, i ko kil yupul kil yer mintakaResel nti Leael. Ntiwuye ka mipmakn antilelIsraelel, pe ntiwuye ka antunimper ant i ant piekakir suknim. Pe wopmweink Efratael, yikn ankilkako mesepmel antuel. Pe nia oko somp yiknyer yemp suknel antuel Betlehem. 12 WulapmWeink ko yek yipmwuye ninkilapm ntitmaken

Page 12: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Rut 4:13 9 Rut 4:18-22mitinkel. Pe nti knamniumpuai aiyiknel ko sikirsukn, nuarep nti knamniumpuai Pereselel. PePeres ka ninkilapm ntit Juda nti Tamarel.

Rut ra ninkilapm niumpuai Naomiel13 Kapepe Boas nkamp Rut antempil nkup-

mus, i Wulapm Weink niumuaamikei ntiwuyeampulp'a Boas rap Rut ninkilapmmi ka kil ninki-lapmelel. I kapepe kilmira ninkilapmntit nonkel.14 Kapepe nti maken maken yemp suknel Betle-hemel napmok na, “Yiki nia Wulapm Weinkelyupulp ntieyarkup aiyiknel pe kil ak yikn na sopntunkatu aiyiknel nako kil ampu niumuayikeiyiknel. Ant aiyimp Wulapm Weink apulp niasompil yer niampepm antilel Israelel.” 15Pe konaworniumuapm yupul yikn mi wunamp aiyiknelko yikn yer nkisel arai kil niumuayikei yiknyikei yiripel. Yanikno aiyiknel Rut maken pera ninkilapm ntit ekilelel ka puikn apulp yiknyatip. Pe simisimi ka kil sakirp yikn mi kil apulelka sankork simisimi ka nti 7-pela ninkilapm ntitnako yupulel.” 16 Kapepe Naomi nkamp ninki-lapm i waimimpipil. 17 I nti maken wompitneekilelel napmok na, “Naomi karep nkamumpninkilapm ntit, kil ka niumpuai ankilel.” Kapepenia ninkilapm epeel ka nti aiyimpil Obet. Ar mpii Obet mira Jesi, pe Jesi ka ra Devit.

Nti manmakn moule mamp Davitel18-22 Nti moule ka yek Peres la akei Devitel ka

piepe. Peres ka ra Hesron, pe Hesron ka ra Ram,pe Ram ka ra Aminadap, pe Aminadap ka waiekNasonel, pe Nason ka waiek Salmonel, pe Salmonka ra Boas, pe Boas ka waiek Obetel, pe Obet ka raJesi, pe Jesi ka waiek Devitel.

Page 13: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

BUK SONG 51:9-10 10 BUK SONG 91:12

Buk Song bilong Lotuo Ol Sam

519-10 Apm aiyimp yikn na yikei mampupmom-

pel ser yapmunemp'uretel apmilel. Pe yikn asilapm yapmunemp'uretel yikei ntinkirai ntinki-raiel, sukn pitekn korokn ampu yer. WulapmWeink, yikn nimpilemp yapmunemp yekipminelapmilel. Pe yikn yek apm yapmunemp niupueielntalepeel nako yapmunemp yapelel apmilel koyintemp yikn yer yeklikeknelel, i apm koroknampu yumop yipm yapmunemp wuyeel.

17 Wulapm Weink, ekeielel apm ka armuaiyapmunemp apmilel ampu ka ar nkumuryikn. Moule apmilel ka maiyaknel apulp yap-munemp'uretel apmilel, eti apm ka nimpilempyapmunemp ntakilelel. Yapmunemp apmilelnimpilemp ntakilelel ka wompwuyepm apmilelka apm ak yiknel. Pe apm ka nimpiriepmel apulpyikn, moule ka apul nta keielel, yikn'arokn yimpilpmomp ar kilel.

695 Wulapm Weink, ka yikn apiser apmel pe,

yapmunemp apmilel ka sukukurelim ka kitipamu likekn. Apm kapukorokn nkuwepm yap-munemp'uretel irpm apmilel, yupul na yikn ko-rokn serel. Karokn.

911-2 Wulapm Weink ka niawurpmel, mpunkol

ankilel ka sukn yatip, kil ka ar niorknel. Konamouleel yimpilel, kil ko yer nantipil, arai kil niekna “Apm'a nkarkwa yikn. Yikn ka niumuaakeiapm, apmnkampniawurpmyuwayikn. Apmakeiyikn nkael, yikn likekn kaWulapmWeink apmilel(or: WulapmWeink ko apmyiki yiknel??).” 3Sankepie ka wat amu ntunk, Wulapm Weink arainiumuayikei yikn. Mpuampua ka ar nkuwep-mel kapukorokn yupul yikn milminel. Wulesuknel kakorokn somp yikn, arai Wulapm Weinkniekyuntup. 4Kil araimpuanink yikn yikei yiripelntaka aipmutnu ka akei yok ankilel mpuaninksiknamp ankilelel. Kil karokn ninkaielelel, yiknko yer wa Wulapm Weink, ntaka moule ka akeintumpua lep yenk ka nti akei na yumpilel.5 Nompel, yikn'orokn sirkemp muati yupulp se-tel. Pe awunel, mpuampua ka la na pokel yupulmilminel yiknel, yikn'orokn nkinkiekn yupulp.

6 Yikn kapukorokn sirkemp wule mparimp nom-pel, pe awun yapelyapel mpuampua simi nantimpielpm yiknel, yikn korokn sirkemp.

11Wulapm Weink arai nikimp nti ensel ankilelko mpuanink yikn yer oku oku kona yikn yetel.12 Pe arai nti yikei nta nuwomp yikn yupulp nawuntokn korokn yump yikn nkaikel.

Page 14: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 1:1 11 Matyu 1:25

MatyuNia Antuel Milman Mipmakn Jisas Kraiselel

1 Sank epie ka apulp nti manmakn Jisase-lel. Jisas ka ntieyarkup Devitel, pe Devit kantieyarkup Abrahamel.2Abraham ka ra AisakAisak ka ra JekopJekop ka ra Juda antempel nti es knuan ankilel.*3 Juda ka ra Peres antempel Sera. Mamam nti-

wuyeel ka Tamar.Peres ka ra Hesron.Hesron ka ra Ram.4Ram ka ra Aminadap.Aminadap ka ra Nason.Nason ka ra Salmon.5 Salmon ka ra Boas. Mamam ankilel ka Rahap.Boas ka ra Obet. Mamam ankilel ka Rut.†Obet ka ra Jesi.6 Jesi ka ra moule mamp Devit.Devit ka ra Solomon. Ampueikel mamam

Solomonel ka maken Uriael.7 Solomon ka ra Rehoboam.Rehoboam ka ra Abiya.Abiya ka ra Asa.8Asa ka ra Jehosapat.Jehosapat ka ra Jehoram.Jehoram ka ra Usia.9Usia ka ra Jotam.Jotam ka ra Ahas.Ahas ka ra Hesekia.10Hesekia ka ra Manase.Manase ka ra Emon.Emon ka ra Josaia.11 Josaia ka ra Jehoiakin ampueipel nti knuan

ankilel. Wank ekilelel nti Babilon ka aim-par nti Israel, nkiyir ntimpi kitapmantuelBabilon, pe nti Babilon nakantup nti nakorokn ampu mpi yemp antuel Israel.

12Nti ar Babilonel i, Jehoiakin mira Sealtiel.Pe Sealtiel ka ra Serubabel.13 Serubabel ka ra Abiut.Abiut ka ra Eliakim.Eliakim ka ra Asor.14Asor ka ra Sadok.Sadok ka ra Akim.Akim ka ra Eliut.15 Eliut ka ra Eleasar.Eleasar ka ra Matan.

Matan ka ra Jekop.16 Jekop ka ra Josep. Josep ka minkan Mariael.

Maria ka ra Jisas, ka nti aiyimpil Krais,moule ka WulapmWeink yuwakel.

17 Nti manmakn ka yek Abraham lala tnei De-vitel ka 14. Pe yek Devit lala tnei nti Israel ka arBabilonel ka 14. Pe yek Babilon lala tnei Kraisel ka14. Sank epie ka nak apulp nti manmakn Jisasel.

Maria Ra Jisas Kraisel18 Sank apulp Jisas Krais ka Maria ra kilel ka

ntalekil. Mamam ankilel ka Maria, ka nti an-tupinta kil na yintemp Josep nkis. Aser ka peyar,Maria karokn antemp Josep nkis aser kil ampuapmot knuamp, kil ninkilapmelim. ApulpaserPirpm Sepmel WulapmWeinkel ankil awulmpil i,kil ninkilapmelim.

19 Aser minkan ankilel Josep kil ka mouleakosepm, niumuaipm niluknunel, kil ka nakerpmsankwunamp Wulapm Weinkel ka Moses nakel.Kil eipm aserMaria ninkilapmelim. Eti kil karoknna yupul Maria wule maiyaknel, na nkiyir kilyer niampepm antuel mentitmakenel, karokn.Eti kil na sirkempil nkuwepmel. 20 Josep pe-yar wunempwaiyimp yayapel kil na yupul sopel.Aser kil ar niumpu ninkiniepmel aser na enselWulapmWeinkelel ninkemil nakimpil na, “Josep,moule ntieyarkup Devitel, yikn korokn sirkempMaria. Ko yikn sompil, ka maken aiyiknel. Yiknampu eipm apm. Ninkilapm po ar kil lunkoel, kaPirpm Sepmel WulapmWeinkelel ankil awulmpili kil ninkilapmelim. 21 Kil arai ra ninkilapmntit, pe nia ankilel ko yikn yimpil Jisas. Ni-upukn nia Jisasel ka nak na kil arai nantip muayirkomp nti mentitmaken ankilel, nti ka nkis wu-namp'uretelel. 22-23Ampueikampueikelmoule kanakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel, sankWulapmWeinkel ka naikul niepm ankilel nak na,Makenel, kil peyar arokn antemp minkan, aser kil kaninkilapmelim, i ko kil mira ninkilapmntit. Nia ankilelko nti yimpilel, Emanuel. (Aisaia 7:14) (NiupuknniaEmanuelel ka nak na Wulapm Weink ka antempant ar.) Sank ampueikel, pie ant niampepmnkupmus, pie niminink.”

24 Josep ampu nkarp niumpuel i, kil apul misopsank karep ensel Wulapm Weinkel nakimpilel, ikil nkamump maken ankilel Maria. 25 Aser Josepkarokn ampu rap Maria ninkilapm irpm mpimpi

* 1:2: 1:2 - Juda amposel nti es knuan ankilel ka ar niorknel nti 12-pla wopmweink antuel likekn likekn, pe nti ka manmakn antuelIsraelel. † 1:5: 1:5-6 - Nia antuel maken ka antemp nti Israel nkisel epie, ka nti ntieyarkup yatelel antun mper nti, aser nti ka maknJisasel. Nia antuel ka ntalekil, Tamar nti Rahap antempel Rut.

Page 15: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 2:1 12 Matyu 2:16Maria mira ninkilapm ntit. I Josep amiyimpilJisas.

2Nti Moule Niuluwampenkel Yemp Awun Naelel La

Awup Jisas1 Maria ra Jisas ar Betlehem ar kitapm antuel

Judiael, pe ekilelel Herot ka moule mamp kaawulmp kitapm antuel Judiael. Maria ra Jisasniatel i, nti moule mpurel ka yapmunempniuluwampenkel, wompitne antuel ka apei yemppeikel awun naelel. Nti la niminink Jerusalemi nti aiyimp naiwulp nti moule ntape na,2 “Ninkilapm niuwaiknel kana yer ntaka moulemamp aiyipmel Judael, ka mantiek ankilel ra kilar oku? Ant'a apei yemp antilel, yemp awun naelokor, aser ant amiser nkuaimantump ka ntrempant apulpil ka nininkel. Eti ant la na nirempil,yiki nia ankilel.”

3 Moule mamp Herot antempel nti ntitmakenJerusalemel akeiwanto eipm sank ekeielel, nti kanumpul ampulp. 4 Eti Herot aiyimp nti moulemamp antuel prisel* amposel nti moule wupmraiel Judael, nti ko la ser kil. Nti naiyenaiye laapmuei likekn i kil namikimp nti na, “Yipm kantinkirai apulp Krais, moule ka Wulapm Weinkyuwakel. Eti yipm nikimp apm, ko mantiekankilel ra kil yer wamp antu?” 5 Eti nti ampunakimpil na, “Krais arai ninink yer Betlehem kaar Judia. Ampueikampueikel moule ka nakaworpyapmunemp Wulapm Weinkelel apul sank silwupm nak ntalekil na, 6 Yipm Betlehem, yipmka nia nkampel, yemp aiyipmel ka akopiteknaser nia nkamump yipm. Ar yemp suknel irpmJudiael yipmBetlehem ka ar niorknel. Nia nkampyipmel ka apulp namewel aiyipmel arai yer ntakamoulemampel. Kil ko yuwulmpntimentitmakenWulapmWeinkel ka ar Israelel.” (Maika 5:2)

7 Pe nti mesepmel Judael karep mpim i, Herotakei mitiknel mper sank nankimp nti moule,yemp antuel ka ar yakitie awun naelel, na nti kola ser kil nkuwepm. Nti la i kil aiyimp naiwulpnti aipopel na, “Atik yipm aser nkuaimantumpepe naikulel?” 8 I kil nak na, “Yipm mpi yuwupninkilapm opo aipopel. Kona yipm ser kilel i koyipm ampu pokel la ninkimp apm, nako apmmpinirempil, yiki nia ankilelel.” Kapepe kil wankesnti mpim Betlehem.

9 Nti eipm Herot nakimp nti sank niatel i, ntimpim. Nti ampu amiser nkuaimantump epieampueik nti aser ar yemp antuel awun naelel.Nkuaimantump epe ka ar niorknel ntimiremp ntiyayapel, mpi tnei nimisinkerpm yitne ka ninki-lapm niuwaiknel arel. 10 Nti aser nkuaiman-tumpel, yapmunemp antuel ka mpuaimpuaiyatip. 11 Nti war yitne i nti amiser ninkilapmamposel mamam ankilel Maria. I nti wakerkaikyimpo eip kitapm namiremp ninkilapm, i ntiaimiki nia ankilel. Nti siknin rumpunk antuel inti amuk kil mpuampua sepmel mpurel. Nti akkil wuntokn raiel irpm (gol), amposel mpuampuairpm ka wuyepm sepmel naikiel.

12 Niatel i, Wulapm Weink akei ninkiniepmelnankimp nti na, “Yipm'orokn ampu mpi serHerot.” Eti nti ampu ka sop yayapel yatelel mpimyemp antuel.

Josep Kua Maken Ninkilapm Ankilel Mpi YempKitapm Yatel Isipel

13 Nti moule yemp antuel awun naelel karepapmot, aser WulapmWeink wankes ensel ankilelakei ninkiniepmel nankimp Josep na, “Yikn serpsomp ninkilapm yintempel mantiek ankilel, kuanti serk mpim Isip. Yikn kako yer mpi Isipmpimpi ser ko apm ampu ninkimp yikn sank.Apulpaser Herot kana nikimp nti moule napolelankilel na yuwup ninkilapm epe na yer kilwuntu.” 14 Kapepe Josep nkarp nomp wainkii, kua nti maken ninkilapm ankilel nkark mpimyemp peikel Isip.

15 Josep nti ka ar Isip mpimpi i, Herot amur.Ka sop sank ampueik moule ka nakaworp yap-munemp Wulapm Weinkelel nakel, ka pie ni-minink. Ka kil nak na, Ninkilapm ntit apmilel kaar Isipel, apm aiyimpil na yuwomp Isip yer, kil la.

Nti Ar Nti Ninkilapm Wuntuel16 Moule mamp Herot arep nkamp ntinkirai

ampulp nti moule yemp awun naelel epe ka ntininkai kilel, eti yapmunempil ka kuret kuretankil. Kapepe i, kil wunempwaiyimp ampulp atikka nti nakimpil nti aser nkuaimantump naikuleli, kil wankes nti moule napolel ankilel mpimBetlehem antempel nti wompitne ka ar kitnannantip Betlehemel i, nti amor nti ninkilapm ntitntit ka niuwaiknel peyar karokn wank wuyeelel.

* 2:4: Pris ka moule ka nkamp niokn Wulapm Weinkel ar Judael. Niokn suknel antuel, nti ka wul wompwuyepm irpm ak WulapmWeink.

Page 16: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 2:17 13 Matyu 3:12

17 Mpuampua epe nininkel ka sop sank Wu-lapmWeinkel, ampueik Jeremaia, moule ka naka-worp yapmunemp Wulapm Weinkelel, nakel. Kilnak na, 18 Nti akei warawur, sa nimpi muakupmsuknel ar yemp suknel Rama. Ka Resel saiyipnti ninkilapm ankilel ka awurel. Nti ninki-lapm ankilel ka awur miniatim. Eti yapmunempankilel, kil karokn apulp na nti na yum wakerpilyer. (Jeremaia 31:15)

Josep Kua Maken Ninkilapm Ankilel Ampu Mila19 Josep ar Isipel i, Herot amur, WulapmWeink

wankes ensel ankilel akei ninkiniepmel nankimpJosep 20 nak na, “Yikn serp, kua maken ninki-lapm aiyiknel ampu mpim Israel. Moule kanayer ninkilapmel ka amur.” 21 Kapepe, Josepkua nti maken ninkilapm ankilel ampu mpimIsrael. 22 Aser Josep yupmueipm sank na Arke-laus ampu nkamump yempwaiek ankilel Herotel,kil ka awulmp nti ka ar kitapm Judiael. EtiJosep nkinkiekn ampulp na mpi yemp ekilelel.Aser Wulapm Weink akei ninkiniepmel nankimpJosep, i Josep mpim kitapm Galili. 23 Kil mpinkupmus yempel ka nti aiyimp Nasaretel ka arkitapm Galiliel, apulp nako sop sank ampueik kamoule nakaworp yapmunempWulapmWeinkelelnakel. Kil nak na, Kapuko nti yimpil mouleNasaretel.

3Jon Baptaisel Wat Sank WulapmWeinkel

1-4 Ampueikampueikel Wulapm Weink ka naksank ar niepmmouleel ka nakaworp yapmunempWulapm Weinkelel, nia ankilel ka Aisaia. Kil nakna, Ar yemp kuserel moule karokn arel, meweloko yikei sank suknel niek na, Sepmel aiyipmelpewipm, yipm ntimpramp yapmunemp, nkrakyayapel na kil yetel. (Aisaia 40:3) Sank ekeielel kanak apulp Jon Baptaisel ka niminink. Jon ka atnuelmpuapm niurkutupel, ka kil akei niol kamelelapulel. Pe wusaikn ka nkunkurarel ka kil antuni akei antup mintompel.* Niepm ankilel ka kilalel, ka kil al milmp niupukn wurun soel antempwusol.

Aninkel, Jon Baptaisel la i kil ar yemp kuserelmoule karoknelel ka ar kitapm Judiael, i kil watsank namikimp nti mentitmaken ka sopil la opo.Kil nak na, “Yipm nisep sankwunamp'uretel,

yipm nimplemp yapmunemp, pitepiteknim Wu-lapm Weink oko yumulmp ant.” 5 Kapepe i, ntiJerusalemel, nti Judiael antempel nti wompitneka ar kitnan nantip pukn Jordanel, nti la amiserJon. 6 I nti nak amorp yapmunemp'uretel kanti apulel i Jon rup nti amu mpep apmuei puknJordan.

7 Jon aser nti Farisi antempel nti Sadyusimitinkel pe la na ser kil na rup nti yompepel, i kilnakimp nti na, “Yipm aser apmel, ka yipm akeiwuleaikn ninkai apmel. Yapmunemp aiyipmelka wieel. Ka mini nakimp yipm, pe yipm na laepieel? Yipm'awaiyimp yapmunempntinkiliem-pel Wulapm Weinkel mi? 8 Kona yipm'a nim-plemp yapmunemp likeknelel, ka akosepm. Aseryipmkapukoyupulwunamp sepmel nakontrempant miser nana yipm ka nimimpilemp yap-munemp. 9Yapmunemp aiyipmel, yipm wunem-pwaiyimp na Wulapm Weink kakorokn yumpyipm. Yipm nakel na, Abraham kamilman antilelka Wulapm Weink nkampil niorknel. I kapepe,Wulapm Weink kapukorokn yump ant apulpaserant ka ntieyarkup Abrahamel. Aser karokn.Apm nakimp yipm likeknel, ntieyarkup Abra-hamel karokn mpuampua suknel ar niampepmWulapm Weinkelel nako yipm yikei Abrahamnkaelel, karokn. KonaWulapmWeink puiknel, kilko nimplemp wuntokn ankil ampu na nisam ntimoule niumpueiel nako ntieyarkup Abrahamel.Kona ntakilelel, yipm korokn wunempwaiyimpna milman aiyipmel Abraham ko yupul yiknna yer sepmel yer niampepm Wulapm Weinkel.Karokn. 10 Wulapm Weink ka awup nti mouleka sop sank ankilel i nkis wunamp sepmelel,nti ka nuarep lo ka rukopm naker mitinkelel.Koroknel, pitepiteknimWulapmWeink arai yikeielmp ankilel ka kil ntimprampel, mpuar nti yawolyo yite.

11 Apm'a rup yipm yo mpepel, ka muati apulpnako nti ser yipmntape na yipm ka nimimpilempyapmunemp. Aser moule sepmel ko sop apmel,kil arai yupul niokn yikei Pirpm Sepmel WulapmWeinkel yintempel yite, nako sukul yipm nuarepkil rup yipm a mpepel. Niawurpm ankilel kasankork apm. Niokn apm apulel, nia kapukoroknsomp apm apulp na apm ka moule kuserel, penia arai sompil no keipm. 12 Kil ko la yupulniokn nuarep moule ka antun rukopm witel i,

* 3:1-4: 3:1-4 - Elmpuapm pe kil atnuel, ka ntaka ampueik Elaija atnuel. Elaija ka moule suknel ka nakaworp yapmunemp WulapmWeinkelel i nti Juda wunempwaiyimp na Elaija ampu ninink niorknel, pe Krais, moule ka Wulapm Weink yuwakel, ko sopil ninketnkien.

Page 17: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 3:13 14 Matyu 4:21niupukn ankilel arai kil yum yo rumpunk mper,pe aikn ankilel ko kil sompwat yo yite ka aryeklikeknelel.”

Jon Rup Jisas A Mpepel13 Ekilelel i, Jisas nkarp yek Galili mpim pukn

Jordan. Kil mpi aser Jon i nakimpil na, “Yiknrup apm yo mpep.” 14 Aser Jon nak nkiyir kil na,“Apulntaku pe yikn la aiyimp apm na rup yikn yompepel? Akosepmel kako yikn yupulp apm pe.”15 Aser Jisas ampu nakimpil na, “Karokn. Kakoyikn yupul nta pie apm nakel pe. Niokn epie kakosop puikn Wulapm Weinkel, apulp yapmunempsankwunamp sepmel wantoel ko ant yupulel.”I Jon apul misop sank ankilel. 16 Kil rup Jisasa mpep niatel i, Jisas ampu pokel nkarp apmotkeipm. Kapepe mpor keipm amikor, i kil amiserPirpmWulapmWeinkel ka nuarep aipmmpuknellilil a misil kil. 17 Kapepe nti yupmueipm sankka Wulapm Weink nak naikul mpor pminel, kanak na, “Kil epe ka ninkilapm apmilel, apm kaapulpil yatip. Yapmunemp apmilel ka mpuaim-puai apulpil.”

4Satan Timpielp Jisas Na Eipm Kil Sank

1 Ekilelel i, Pirpm Wulapm Weinkel apul Jisasmpim yemp kuserel moule karokn arel, apulpna Satan na waker kil yapmunemp na kuapilna yupul yapmunemp'uretelel. 2 NompawunJisas nakantup niepmel ka awun 40-plael i,nilmp amor kil. 3 Kapepe, Satan la aser kil inakimpil na, “Kona yikn ka ninkilapm WulapmWeinkelel, yikn nimplempwuntokn epe na nisamluwu ntintir.” 4 Aser Jisas ampu nakimpil na,“Sank ka sil wupm Wulapm Weinkelel, ka nakna, Sank Wulapm Weinkel arai yek nti mentit-maken mintenk. Niepm likekn kakorokn yek ntimintenkel. Karokn.” (Lo 8:3)

5 Kil nak ntape i, Satan ampu kua kil mpimJerusalem la yitne suknel Wulapm Weinkel. Sa-tan apul Jisas namisil yitne keipm keipmel. 6 I Sa-tan nakimpil na, “Kona yikn ninkilapm WulapmWeinkelel, yikn yukur yo kitapm. Apulpaser sankka sil wupm Wulapm Weinkelel ka nak na, Kilarai nikimp nti ensel ankilel oko somp yikn silnta antuel, apulp na wuntokn korokn yump yiknnkaik.” (Buk Song 91:11-12) 7Aser Jisas nakimpilna, “Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nakantempel na,WulapmWeink ka niawurpmelip. Yiknkorokn timpielpil” (Lo 6:16)

8 Kapepe Satan ampu kua Jisas mpi nampmalenk suknel ka na keipmel at yapel. I kilntimirempil wopmweink mitinkel ka nuapropmkitapm sukurelel, antempel mpuampua sepmelmitinkel antuel. 9 I kil nakimp Jisas na, “Konayikn waker nkaikyimpo eip kitapm i yiki niaapmilelel, arai apmyek yiknmpuampua irpmepesukurel ka yikn aserel.” 10 I Jisas nakimpil na,“Satan, yikn nisipm. Sank ka sil wupm WulapmWeinkelel ka nak na, Kako yikn yiki nia WulapmWeinkel likekn, kil likekn ka sepmel aiyiknel.” (Lo6:13) 11 Eti kil awomp Jisas apmot, pe nti ensel lai wakerpil.

Jisas Apul Niokn Sukur Ankilel12-13 Jisas eipm aser, nti mper Jon apmuei yitne

kuretel, i kil awompyemp suknelNasaret apmuei.Kil mpim yemp suknel Kaperneam ka ar Galiliel,nti ka nkis sopmpepwarmpmita ar Galili. Kitapmpe nti nkisel, ka ampueik wopmweink antuel ntiSebulun antempel nti Naptali nkisel. 14-17 Kasop sank ampueik Wulapm Weink akei niepmAisaiael nakel, kil nak na, Nti Sebulun antempel ntiNaptali, kitapm antuel ka ar Galili ar yipek yakitiepukn Jordanel. Nti ka sil sop yayapel suknel ka mpimpepniopmel, pe nti moule wampwamp mitinkelel kankis pepe. Nti mentitmaken Sebulun nti Naptaliel kaar nkis kukokukoel. Aser Wulapm Weink arai yupulyapmunemp antuel na yer mpilil ntinkiraiel (Aisaia9:1-2) Jisas ka apei Kaperneam, kil ka nakimpnti mentitmaken sank Wulapm Weinkel. Kilnak na, “Kona yipm'a yer nta Wulapm Weinkelelka piepe, yipm nimimpilemp yapmunemp nisepsankwunamp'uretel apulpaserWulapmWeink pekitnanim, kil kana yumulmp yipm.” Kil apulntakilelel i, Wulapm Weink apul sank Aisaiel pieniminink.

Jisas Aiyimp Kuap Nti Moule Wuyewuyeel18 Jisas sop mpepwarmp Galili mita amu i,

kil amiser ntiwuye es knuanel Saimon, nia kitieankilel ka Pita, antempel knuan ankilel Andru.Ntiwuye apul niokn wuntokn akei ntoknpuanknkamp yokn ar mpepwarmp. 19 Jisas la nankimpntiwuye na, “Yipmwuye la sop apm. Arai apmntremp yuwap yipm yayapel nako yipm sompnti moule yimp nti na sop apmel.” 20 Kapepe,arokn akir, ntiwuye nisep ntoknpuank nkupmus,ntiwuye po mpi misopil.

21 Jisas mpimpi aser, kil ampu amiser ntiwuyees knuanel nonkel Jems nti Jon antempel waiekantuel Sebedi. Ntiarko pe sil wutumpepel i

Page 18: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 4:22 15 Matyu 5:18awomp ntoknpuank ka kakirel. I kapepe Jisasamiyimp ntiwuye, 22 i karokn akir, ntiwuye nisepwaiek ntiwuyeel sil wutumpepel apmuei, nti-wuye po mpi misop Jisas.

Nti Mitinkel, Jisas Ampu Apul Nti Akosepmim23 Jisas at aser nti akeiwanto ka ar kitapm

Galiliel, i kil muar yank Wulapm Weinkel irpmantuel i yumuap nti ntitmaken sank sepmelapulpWulapmWeink kana yuwulmpntiel yer ntaankilelel. Nti mentitmaken ka wule simisimi apulnti kuretelel, kil ampu apul nti sepmim. 24 Ntintitmaken ka ar kitapm Siria sukurel eipm sankampulp Jisas. Kapepe nti wampwampel apul ntimoule ka wule simisimi apul ntiel la amiser kil.Ntimoule ka nkampyakop suknelel, antempel ntimoule ka muanumpor yanker ar ntiel, antempelnti moule ka mpienyukurel, antempel nti mouleka ntankaik awurel, nti akeiwanto mila. I Jisasampu apul nti akosepmim. 25 Pe nti moule men-titmaken mitinkel ka nkarp ar Galili, Dekapolis,Jerusalem, Judia, antempel nti yemp ka ar yekyakitie pukn Jordanel, nti ka sopil.

5Jisas Nak Apulp Nti Moule Mini Ka Ar Mpuaim-

puaielel1 Jisas aser nti mentitmaken mitinkel arko lael

i, kil po mpi namp malenk. Nti moule ka sopilella ser kil, 2 i kil yumuap nti sank, nak na, 3 “Ntimoule ka wunempwaiyimp na nti ankil karoknmintenk na sop yayapel Wulapm Weinkelel, kilka mpuaimpuai apulp nti, kil ka apul nti sepm.Nti ka ar nta ankilel apmueiel. 4 Nti moule kaar antemp nimpiel, Wulapm Weink ka mpuaim-puai apulp nti, kil ka apul nti sepm. Kil araiwakerp nti yer. 5 Nti moule ka ar niuluknunmi, karokn aiki nia antuel na keipmel, WulapmWeink ka mpuaimpuai apulp nti, kil ka apul ntisepm. Kil arai yek nti kitapm sukurel yer ntaantuel. 6 Nti moule ka puikn apulp na nti nayer nkis wunamp sepmel suwainkelel, WulapmWeink ka mpuaimpuai apulp nti, kil ka apul ntisepm. Arai kil yupulp nti sukn sop puikn antuelepieel. 7 Nti moule ka akei nainkerp nti mouleyatelel, WulapmWeink kampuaimpuai apulp nti,kil ka apul nti sepm. Kil arai yikei nainkerpnti. 8 Nti moule yapmunemp antuel ka ntinkiraintinkiraiel, WulapmWeink kampuaimpuai apulpnti, kil ka apul nti sepm i, niampepm antuelarai nkupmus Wulapm Weink. 9 Nti moule kaaikli nti ka napol nukuapmel, Wulapm Weink ka

mpuaimpuai apulp nti, kil ka apul nti sepm. Kilarai yimp nti ninkilapm ankilel. 10 Nti moule kanakerpm wunamp sepmel mi nti nkamp yakopapulpel, Wulapm Weink ka mpuaimpuai apulpnti. Nti ka antempil ar nta ankilel ar sepmelapmueiel. 11 Kona nti moule ser yipm ka aryakitie apmilel i, nti nak mpuliep yipmel, apulnia aiyipmel a kitapm i wakerkikaik yipmel, Wu-lapm Weink ka mpuaimpuai apulp yipm, kil apulyipm sepm. 12 Wankepm epe yipm ninkemel kasoplikekn ka ampueik ninkem nti moule WulapmWeinkel ka nakaworp yapmunemp ankilelel. Etiekeielel yipm ko yer yintemp mpuaimpuai, yap-munemp niuluknunel, apulpaser Wulapm Weinkarai yupulp yipm waperel yer yemp sepmelankilel.”

Yipm Ka Nuarep Niopm Irpm Yitelienkel13 Jisas ampu nak na, “Yipm ka nuarep niopm

ka apul niepm i sinkenel. Aser kona niopm kasilmpenkel, ko ant yupul ntakulel ko niopmampusinkenel? Niopmkantakilelel ka kuretim, kapukonti moule nimprip i yikei nkaik simile.

14 Yipm ka nuarep yitelienk ka lep yayapelel.Nti ko ser yipm yukorpel ntaka yitelienk kaar yemp suknel ar na malenk keipm i ka lepnti akei aelel. 15 Pe nonkel, nti moule karoknnukup yite mi akei marpm awulmp nkis kitap-mel. Karokn. Ka nti yuwol mpimp keipm,nako yuntun ntinkrienel yempel. 16 Kapepesankwunamp aiyipmel kako sepm suwaink yerniampepm antuel mentitmakenelel. Kona ntiser sankwunamp sepmel aiyipmel ntakilelel, ntiko yimiki nia waiek aiyipmel ka ar na yempkeipmelel.”

Jisas Nak Apulp Sank Niawurpmel WulapmWeinkelel

17 Jisas ampu aiki nak na, “Sank niawurpmelWulapmWeinkelel kaMoses ak yipmel, antempelsank ampueik ka nti moule Wulapm Weinkelnakaworpel, yipm korokn niek na apm la nakimpyuwap yipm nako antarko yikei pmompel sankirpm opo na yikei nisepel. Karokn. Ka apm'aniek simpop sank niawurpmel sukurel nako yermintenkel. Apm ankil ko yupul niupukn sankniawurpmelel ko niepm ankilel nikerel. 18 Apmnakimp yipm likeknel, yitomprai sukn pitekn kanti akei ar sank niawurpmelel sukurelel kakoroknniat niorkn. Karokn. Aser kona niepm sukurelsank niawurpmelel niker niatel, i kapepe kitapmsukurel ko miniat.

Page 19: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 5:19 16 Matyu 5:3419 Kona mewel niek na, Sank niawurpmel

epe ka mpuampua akopiteknel i kil na kuapnti wanto na yupul soplikeknel, arai kona Wu-lapm Weink yuwulmp antel, moule epe niaankilel kapukorokn yer sukn, kako yumu kitapm.Aser kona mewel yupul sop sank niawurpmel intremp nti wanto na nti yupulel, kona WulapmWeink yuwulmp antel, moule epe nia ankilelarai yer sukn. 20 Apm nakimp yipm, kona yipmwunempwaiyimp na yipm'a war yer nta WulapmWeinkelel, sankwunamp aiyipmel kako sankorknti moule wupm raiel antempel nti Farisi. Nakoroknel, yipm'orokn war.”

Jisas Nak Apulp Yapmunemp'uretelel Irpm21 Jisas ampu aiki nak na, “Sank niawurpmel

Wulapm Weinkel ka Moses nakimp nti man-makn aiyipmelel ka yipm yupmueipm. Ka nakna, Yipm'orokn yer mewel wuntu. (Kisim Bek20:13) Nti manmakn nak na kona yikn yer mewelwuntuel, yikn ko yet niampepm antuel moulelowulaelel. 22 Wupm Wulapm Weinkel ka nakntapepe, aser apm'a nikimp yipm walimp na,Kona yikn yintempmamintompaiyiknel nukuap-mel, kako soplikekn, arai yikn yet niampepmantuel moule lowulaelel. Pe kona yikn niekmamintomp aiyiknel sank kuretelel, yikn ko yetniampepmmoulemamp antuel nti lowulaelel. Pekona yikn nikimp mamintomp aiyiknel na kil kanipel munuelel, yikn'o yikei wunempel. Konayikn yupul yupulel, yikn arai mpi yemp yiteel.

23 Kapepe, kona yikn'a yupul mpuampuaaiyiknel mpi na yek Wulapm Weink sil lowaimpwompwuyepmelel, aser yikn wunempwamiyimpwankepm aiyiknel ka nkis antemp mewelel, 24 isukur ko yikn mper mpuampua aiyiknel mpipeik, pe yikn mpi yintempil niek sank yum yap-munemp yo likekn. Niatel i, ko yikn mpi yumukWulapm Weink mpuampua misil lowaimp wom-pwuyepmelel.

25Mewel kana yintemp yikn niek sank yupulpwankepm ka yikn apulpilel, yikn ko pokel mpiser kil i niek sank yum yapmunemp yo likekn,yupulp na sank yuwurel. Koroknel, moule epearai mper yikn mpi nta masistretel i masistretarai mper yikn mpi nti moule aipmpienel, penti moule aipmpienel arai mper yikn war yitnekuretel. 26 Apm nakimp yipm, yikn ko yer yitnekuretelel, kapuko yikn yer sop wuntokn muati kanti nak apulp na yikn'a yikei yupulp wankepm kankis yiknel.”

Jisas Nak Apulp Tniompreimp27 Jisas ampu nak na, “Sank niawurpmel Wu-

lapm Weinkel ampueik ka Moses ak yipmelka yipm yupmueipm. Ka nak na, Yipmntit-maken'orokn yupul tniompreimp. (Kisim Bek20:14) 28WupmWulapmWeinkel ka nak ntapepe,aser apm'a nikimp yipm walimp na, kona yiknser makenel i yikn yikei yapmunemp aiyiknelwaiyimp na yikn'a sompilel, ka ntaka yikn akeimoule apul tniompreimp amintemp maken epe.29Kapepe, kona niampepm yapelel aiyiknel kuapyikn'a yupul setel kuretelel i, ko yikn ye som-pwat. Yikn yikei niampepm likeknel yer nakoyikn yer sepmelel. Koroknel, yikn arai yupulmoule aiyiknel sukur yintempel niampepmwuyempi yemp yiteel. 30 Pe kona ntayapelel aiyiknelkuap yikn'a yupul setel kuretelel, yikn yuntunsompwat. Yikn yikei nta likeknel yer nako yiknyer sepmelel. Koroknel, arai yikn yupul mouleaiyiknel sukur yintemp nta wuye mpi yemp yi-teel.”

Jisas Nak Apulp Moule Kana Nkiyir Makenel31 Jisas ampu nak na, “Sank niawurpmel Wu-

lapm Weinkel ampueik Moses ak yipmel ka yipmyupmueipm. Ka nakna, Kona yikn'a nkiyirmakenel,yikn ko yek kil wupm ka nak apulp maken karep yiknnkiyir kilel. (Lo 24:1-4) 32WupmWulapmWeinkelka nak ntapepe, aser apm'a nikimp yipm walimpna, kona maken aiyiknel, ampueikel kil karoknantemp mewel apul tniompreimpelel aser yiknnkiyir kil puikn aiyiknel, ka yikn ankil ka wakersank niawurpmel Wulapm Weinkel. Yikn nkiyirkil niatel, nako maken epe yintemp minkan ni-umpueielel, kil ka antempmoule epe apul tniom-preimp. Weink ka ar minkan niorknel ankilelkarep nkiyir kilel. Pe kona mentit somp makenampueik mewel nkiyirel ka soplikekn. Kil kawaker sank niawurpmel, apulp maken ka antempminkan nkisel. Pe kil ka antemp maken epe apultniompreimp.”

Yipm Korokn Mintenkitneip Sank Aiyiknel33 Jisas ampu nak na, “Pe sank niawurpmel

nonkel Wulapm Weinkelel ampueik Moses ak ntimanmakn aiyipmel i pie yipm eipmel ka ntalekil.Kona yikn niek mi niawurpm yuwa sank aiyiknel kalikeknelel, yikn korokn niek kuserel. Ko yikn yupullikeknel misop sank ka yikn nak ar niampepm Wu-lapm Weinkel. (Namba 30:2) 34 Wupm WulapmWeinkel ka nak ntapepe, aser apm'a nikimpyipm walimp na, yipm'orokn somp setel niek

Page 20: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 5:35 17 Matyu 6:3niawurpm yuwa sank aiyiknelel. Karokn. Yipmkorokn yikei nia yemp sepmelel niek likeknelniawurpm yuwa sank aiyiknel. Apulpaser yempsepmel ka lontulnko sepmel Wulapm Weinkel.35Pe yipmkorokn yikei nia kitapmel niek likeknelniawurpm yuwa sank aiyiknel. Apulpaser kitapmka yemp ka Wulapm Weink wul nkaik ankilelsilel. Pe yipm korokn yikei nia Jerusalem nieklikeknel niawurpm yuwa sank aiyipmel. Apul-paser Jerusalem ka yemp suknel ankilel moulemamp niorknelel. 36 Pe yikn korokn yikei mam-niol aiyiknel niek niawurpm yuwa sank aiyiknel.Apulpaser mpunkol aiyiknel kapukorokn nim-plempmamniol likekn aiyiknel ka erpmelel ampumpi yonel. 37 Ko yipm niek na, kope mi aroknmi. Ntapepe. Sank irpm yatel ka yipm nak apulpnamintenkitneip yipm sankel, ka Satan ankil aikiyapmunemp aiyipmel i yipm napmok.”

Yipm Korokn Yupul Kuretel Waperel38 Jisas ampu nak na, Sank niawurpmel nonkel

Wulapm Weinkelel ampueik ka Moses ak ntimanmakn aiyipmelel, ka yipm yupmueipm. Kanak na, Kona mewel ye yikn niampepmel, yikn ko yekil niampepm waperel. Pe kona mewel waker yiknnainiunkuel, yikn ko waker kil nainiunku waperel.(Kisim Bek 21:24) 39 A Wupm Wulapm Weinkelka nak ntapepe, aser apm'a nikimp yipm walimpna, kona mewel na yupul yipm kuretel, ka yipmkorokn yupulpil waperel. Karokn. Kona mewelnamutump nkuntomp niampepm yimpil yipmel,ko yipm ser yikei yuwompel, yer nkis niuluk-nunel. 40 Pe kona mewel na yintemp yikn nieksank yer niampepm antuel moule lowulaelel i nasomp elmpuapm ka yikn atnuelel, yikn koroknnirknimp. Ko yikn somp elmpuapm ka yiknnar awulmp wolpmel, yek kil elmpuapm wuyeyintempel. 41 Kona mewel na yintemintenk yiknna sakirpil ntokwankepm mpi yemp kitnanelel,kako yikn ampu sakirpil mpim yemp peikel. 42Pekonamewel na nikimp yikn yupulp setel na sompkuserelel, yikn korokn nirknimp. Pe kona mewelyimp yikn na yek kil setelel na arai kil ampu yekyiknel, ko yikn yek kil.”

Jisas Nak Apulp Moule Wuroknel43 Jisas ampu nak na, “Sank niawurpmel Wu-

lapm Weinkel ka ampueik Moses ak yipmel, kayipm yupmueipm. Ka nak na, Ntimoule ntieyarkupaiyiknel, ko yiknwunempyupulpnti i yupul nti sepmel.(Wok Pris 19:18) Pe nti manmakn aiyipmel nak

walimp nak na nti wantome, karokn. Yipm ko-roknwunempyupulp nti. Nti kamoule wuroknel.44 Nti ka nak ntapepe, aser apm'a nikimp yipmntinkirai na, yipm ko yikei nta niupuknel nkra-womp nti moule wuroknel aiyipmel, pe yipmko yintemp Wulapm Weink niek sank yimpilyupulp na kil wunempyupulp nti moule ka apulyipm kuretelel. 45 Kona yipm yupul ntakeielel,yipm kako ninkilapm Waiek Keipmelel, apulpna sankwunamp aiyipmel ka sop sankwunampankilel. Kil ka apul awun akorp ar na keipm nakolep nti moule sepm kuret sukn akoel. Antempelwutnie ka kil apul awulmp nti moule akeiwantosepm kuret sukn ako. Sankwunamp aiyipmelkako soplikekn. 46Kona yipm yikei nta niupuknelaiyipmel nkrawompntimoule ka apul yipm sepmmi yapmunemp aiyipmel ka puikn apulp ntilikeknel, yipm korokn niek na Wulapm Weink koampu yupul yipm sepm waperel, kapukorokn. Peka nti moule kuretel ka nkampop yikn wuntoknak moule mamp antuel Romel, nti ka apul sop-likekn. 47 Pe kona yipm niek niremp nti moulentieyarkup aiyipmel likeknel, ko yipm sankorknti moule kuretel epe ntakulel? Karokn. Ntimoule ka ar kurieknel, nti karokn sop WulapmWeinkel, nti ka apulp nti meniem antuel sop-likekn. 48 Yipm moule ntitmaken ko sop Waiekaiyipmel ar na yemp keipmelel. Sankwunampankilel ka sepm sepm suwaink. Yipm kako sop-likekn.”

6Jisas Nak Apulp Niokn Ant'orokn Yupul Yer Ni-

ampepm Mouleel1 Jisas ampu nak na, “Yipm ko yikei wunem-

pel yupulp sankwunamp aiyipmel ka yipm arnkisel. Yipm korokn yupul yer niampepm antuelmentitmakenel na nti ser. Kona yipm yupulyer niampepm antuel ntakilelel, Waiek Keipmelkapukorokn yupul yipm sepm waperel yupulpniokn yipm apulel. 2 Kona yipm'a yek nti kure-takompuampuael, yipm korokn yiki nia aiyipmelyikei mampel niek sank nuarep nti moule ka akeiwule kurieknel ninkai ntiel. Nti ka atorp sank atyayapel antempel yank WulapmWeinkelel apulpna ntremp nti wanto wunamp sepmel antuel,nakonti ntitmakenyuntunnia sepmel yimpntiel.Apm nakimp yipm likeknel, nti moule epe niasuknel nti apulpel karep nti nkamp wamperel.Araiel Wulapm Weink kapukorokn ampu yupulpnti sepm waperel. 3 Yikn'a yupulp nti kuretako

Page 21: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 6:4 18 Matyu 6:22-23ntakilelel, ko yikn yupul nkuwepm, nti moulekorokn ser ka yikn apulel. 4Kona yikn yupul ntak-ilelel, niokn ka yikn wunempapulp nti mi yiknapulel ko yer nkuwepm. Waiek Keipmel ka aserniokn sepmel ka yikn apul nkuwepmelel, arai kilyupulp yipm waperel niokn ka yipm apulel.”

Jisas Yuwap Nti Sank Niampepm Muatipmel5 Jisas ampu nak na, “Kona yipm'a yintemp

Wulapm Weink niek sankel, yipm korokn yupulnuarep ka nti moule ka akei wule kurieknelapulel. Nti ka puikn na kona nti yintemp Wu-lapm Weink yikei mampel niek sank yer yayapelnakurepm yintempel yank Wulapm Weinkelel,i ko nti moule ser ntiel. Apm nakimp yipmlikeknel, nia sepmel nti puikn nako somp ntiel,karep nti nkamp apmuei niampepm antuelmouleel. Wulapm Weink korokn ampu yupulpnti. 6 Aser kona yikn'a niek sank yintemp Wu-lapm Weinkel, yikn likekn war yitne yael ka aryitne aiyiknel pminel i, ko yikn likekn yintempWaiek Keipmel niek sank nkimepm. Waiek Keip-mel ka aser niokn sepmel ka yikn apul nkuwep-melel, arai kil yupulp yikn waperel.

7 Pe kona yipm'a yintemp WulapmWeink nieksankel, ka yipm korokn kuap sank mpeikn nkisyikei niek niekel nuarep nti moule ka tupualimpwulapm kitapmel antuelel apulel. Nti ka nakna kona nti niek sank kuap mpeikn mpeiknel,wulapm antuel oko yupmueipm nti. 8 Ka yipmkorokn yupul sop ka nti apulel. Yipm peyarkarokn nak sank aiyimp Waiek Keipmel apulpsetelel, aser kil karep aser amorel mpuampuairpm ka yipm aroknel.

9 Kona yipm'a yintemp Wulapm Weink nieksankel ko ntalekil. Waiek antilel ka ar nayemp keipmelel, nia ntinkiraiel aiyiknel ko yerniorknel. 10 Apm aiyimp yikn ko pokel sompyemp moule mampel. Ko ant nikerpm sankaiyiknel sukurelel yer kitapmel ntaka nti ka ar nayemp keipmel ka nakerpm yikn aninkaninkelel.11 Pe ant aiyimp yikn na yek ant niepm yupulpawun ekeielelel. 12 Pe yapmunemp'uretel antilelko yikn wunempiskel sop ka ant wunempiskelyapmunemp'uretel antuel wantoel ka nti apulpantel. 13 Yikn korokn yikei niampepm ser se-tel kuretel ninkem ant. Ko yikn mpuanink antyupulp na Satan korokn kuap ant na yupulp antntalekil. Akosepm.

14 Yipm eipm, kona yipm wunempiskelyapmunemp'uretel antuel ka nti apulp yipmel,

Waiek aiyipmel ka ar na yemp keipmelel kowunempiskel yapmunemp'uretel aiyipmel sop-likekn. 15 Aser kona yipm korokn wunempiskelyapmunemp'uretel antuel mentitmakenelel,Waiek Keipmel kapukorokn wunempiskel yap-munemp'uretel aiyipmel.”

JisasNakimpNti ApulpNiepmKaNtiNkisNailepel16 Jisas aiki nak na, “Kona yipm nkis nailep

yupulp yapmunemp aiyipmel ko yer mintenkyintemp Wulapm Weinkel, mpuaniampepmaiyipmel korokn yuwol ntaka nti moule ka akeiwule kurieknelel ka apulel ko nti ntitmaken sernti yukorpel ntaka nti ka nkis nailepel. Apmnakimp yikn likeknel, nia sepmel antuel ntipuiknel, karep nti nkamp apmuei kitapm epie.Araiel Wulapm Weink korokn yiki nia antuel.17Aser yikn, kona yikn nkis nailepel, yikn koroknnar yipmamp no nta 18nako nti moule korokn seryuworel na yikn'a nkis nailepel. Yikn ko asil wuleyikei yetel. Waiek aiyiknel ka ar nkuwepmel,kil likekn ko ser yukorpelel. Niokn sepmel kayikn apul nkuwepmel, Waiek aiyiknel ka ar nayemp keipmel karep amiser. Kil arai yupulp yiknwaperel.”

Jisas Yuwap Nti Apulp Mpuampua Mi Ka Akosep-melel

19-20 Jisas aiki nak na, “Yapmunemp aiyipmelkakorokn yer sukn yintemp mpuampua kitap-mel. Apulpaser kona yipm mper mpuampuamitinkelel, nti kapukorokn yer sepmel yerelel,arai neipm yikei, wutekwutnu waker, arai ntimewurkite somp. Pe kona yapmunemp aiyipmelyer sukn yintemp Wulapm Weink ka ar yempkeipmelel, yipm kapuko yer sepmel yupmueiel.Yapmunemp ntakilelel ka nuarep mpuampuasepmel kona yipm mper yikei yiripelel, miko neipm korokn yikei, wutekwutnu koroknyuntun pe nti mewurkite kakorokn sompel.21 Mpuampua mi ka yikn apulpel ka ntremp ntiwantosukurel apulp yapmunemp aiyiknel. Wu-lapm Weink ka ar niorknel mi mpuampua kitap-mel ka ar niorknel.”

Niampepm Aiyiknel Ko Yer Nuarep Yiteel22-23 Jisas aiki nak na, “Niampepm aiyiknel ka

nuarep yite ka lep wunamp aiyiknelel. Konaniampepm aiyiknel akosepm mpilil tinkirienelnako yikn niampepm yuntup Wulapm Weinkaninkaninkel, eti yikn ko ser yuworel wunampaiyiknel ka yikn ankil ar nkisel. Aser konayapmunemp aiyiknel ka ar peikelel, ka nuarep

Page 22: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 6:24 19 Matyu 7:5niampepm aiyiknel peyar tukulpmel. Ka ntakayikn at yemp nimpiempelel, yite karoknel. Wu-namp aiyiknel ka yikn ar nkisel yikn kapukoroknser yuworel. Pe kona yite Wulapm Weinkel kaar yapmunemp aiyiknelel nukurkel, yapmunempaiyiknel kako nimpiempelim. Eti ko yikn ser yu-worel wunamp irpm ka yikn ar nkisel ntakulel?”

Yipm Korokn Yupulp Moule Mamp Wuyeel Yin-tempel

24 Jisas aiki nak na, “Mewel korokn eipm sankmoulemampwuyeel yentikeknyupul sop, nonkelarai kil yikei pmomp yer, kil arai sop nonkel.Likekn ko yer niorkn, nonkel ko yer nkien. Nti-wuye kapukorokn yer soplikekn yer yapmunem-pel. Ka muati apulp yapmunemp mouleel kako-rokn yer wuyeel. Kona Wulapm Weink yerniorkn yer yapmunempel, wuntokn raiel irpm koyer nkien. Wulapm Weink yintempel wuntoknraiel, ntiwuye korokn yer sukn soplikekn yeryapmunemp aiyiknel. Karokn.”

Jisas Nakimp Nti Ka Numpul Apulp MpuampuaIrpm

25 Jisas ampu nak na, “Eti apm'a nikimpyipm, yipm korokn wunempwaiyimp ninkop-nilmp aiyipmel i mper niepm yer niorknel yeryapmunemp aiyipmel. Niepm likekn kapuko-rokn yupul yipm ko yer sepmelel. Pe yipmkorokn wunempiserp wule aiyipmel i niek na,Elmpuapm simi ko ant yutnu sukurp mouleel?Wule aiyipmel ka si suknel ar niampepm Wu-lapm Weinkel; elmpuapm irpm ka si akopitekn.26Kona yipmnumpul yupulp niepm irpmel, yipmampuwunempwaiyimpnti aipm. Nti karokn apulniokn mputnank, pe nti karokn neik aiye si woti mper ar yitne mpawuel yupulp niepm nti koyel nkienkienel. Aser Waiek aiyipmel ar na yempkeipmelel ka ak nti lorukopm al, ka niepm antuel.Nti aipm ka akopitekn, aser kil ka wakerp nti akeiampripel. Yipm moule ka si suknel ar niampepmankilel nako kil yupulp yipm sukn soplikekn. 27Peyipm numpul ntakilelel, kakorokn yupul yipm nayer sepmel, kakorokn yupul yipm na nkis yerelel,kapukorokn.

28-29 Kona yipm numpul yupulp mpuampuairpmel, yipmampuwunempwaiyimp sunsu irpm.Nti sunsu pe yipm aser nti sepmel, nti karoknawomp wapm antuel i nti nar. Ka nti nkisakei nampuel, aser Wulapm Weink apul nti kaakolikekn yatip. Walaipm antuel ka akosepm,ka sankork elmpuapm sepmsepmel ampueik ka

moule mamp Solomon narel. 30 Nti sunsu an-tempel mpuas ka ar awun likekn ako, niatelmouleel ko yuntun nti nako pmusite. Nti arakopitekn, aser ka Wulapm Weink ankil ka apulpnti akosepm yatip. Yipmmoule ka numpul apulpmpuampua kitapmelel, yapmunemp aiyipmel kawank. Yipm karokn aser ntinkirai yapmunempWulapm Weinkel. Wulapm Weink ka apul ntisunsu sepmelel, kako kil yupulp yipm sepmsankork nti sunsuel.

31 Yipm korokn niek na, Ko ant yelel mi? Elm-puapm simi ko ant yutnuel? i numpul yupulp.Karokn. 32 Nti moule ka ar kuriekn i karoknntinkirai apulp Wulapm Weinkel, nti ka apulpna nti na yuwup ninkem mpuampua irpm ntak-ilelel. Aser Waiek aiyipmel ar na yemp keip-melel, kil karep amiser mpuampua irpm yipmaroknel. 33Aser niokn sukur kona yipm'a yupulel,ka ntalekil. Yipm somp Wulapm Weink yeryapmunemp aiyipmel ntaka moule mamp aiyip-melel, pe eipm sank ankilel nkis wunamp sep-mel. Kona yipm yupul ntakilelel, Waiek Keip-mel ko yumuk yipm elmpuapm irpm niepm kayipm numpulpel. 34 Yipm korokn wunempwaiy-imp wankepm simi kona ninkem yipm ankaiel.Wankepm awun ekeielel likekn ko yipm wunem-pwamiyimp. Pe wankepm mi ankaiel ko yimpripankai, ko yipm korokn somp yupul yer awunepie.”

7Yipm Korokn Somp Sank Wankepmel Mperp

Mewel1-2 Jisas ampu nak na, “Yipm korokn niuknu

yuwap mewel, na somp sank wankepmel mper-pil i niek na kil ka moule kuret. Kona yipmyupul ntakilelel Wulapm Weink arai yuntunelyipm soplikekn. Yapmunemp aiyiknel ka yiknaim apulp nti moule yatelel kako yapmunempsoplikekn arai Wulapm Weink yikei yupulp yikn.Eti ka yipm korokn niek sank wankepmel mperpmewel nako Wulapm Weink korokn yuntunelyipm kuretel. 3 Yapmunemp aiyiknel ka sopsankmuati epie. Yikn ka aser niakep ka ar ni-ampepm mamintomp aiyiknel, pe ka nimpiliekitielel ka ar yikn niampepmel, ka yikn karoknwunempwaiyimp. 4 Apulntaku! Kona nimpiliekitielel ka ar yikn niampepmel, ka yikn koroknnikimp mamintomp aiyiknel na, Mamintomp,apm'a ye niakep pe ar yikn niampepmel. Karokn.5 Yikn ka moule sank mpulmpulel. Ko yikn nor

Page 23: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 7:6 20 Matyu 7:23

nimpilie kitielel suknel ka ar yikn niampepmelniorkn. I yikn ko ser ntinkirai nako yikn miyeniakep akopiteknel ka ar niampepmmamintompaiyiknelel. Sankmuati epie ka ntremp yikn apulpsank wankepmel yikn'orokn pokel mperpmewel.

6Pe sankmuati nonkel ka ntalekil. Kona yipm'asomp sank yapmunemp sepmel WulapmWeinkelmi na nikimp nti moule ka ntaka niumpuakuretelel, nti kakomintaka niumpuael, arai ampunimplemp yump yikn. Kona ntakilelel, karoknsepm. Pe sankmuati nonkel ka soplikekn. Yipmkorokn somp lipan sepmel aiyipmel i mperp ntimoule ka nuarep wurokn yankerel. Apulp naka nti karokn nimpriepmel apulp mpuampuami ka sepmelel, ka nti kako nkaik ntemp wan-temp'itapm.”

WulapmWeink Arai Yek YipmMpuampua SepmelKa Yipm Yimpilel

7 Jisas ampu nak na, “Kona yipm yintemp Wu-lapm Weink niek sank, yimpil yupulp setel na kilna yek yipmel, arai kil yek yipm. Kona yipm yikeiyuwupelel, arai yipm ninkem. Pe kona yipm yikeinta sunkol yitne tukuakn, arai Wulapm Weinksikninep yipm. 8 Apulpaser aiyimp irpm ka ntiakeiwanto aiyimpilel arai nti somp. Simisimi kanti awupel arai nti ninkem. Pe moule na yikeinta sunkol yitne tukuakn arai nti sikninepil. 9Kantalekil. Kona ninkilapm mewelel yimp waiekankilel na yek kil luwu ntintirel, kil kapukoroknyek kil wuntokn nilu yel. Karokn. 10 Pe konaninkilapm mewelel yimp waiek ankilel na yek kilyoknel, kil kapukorokn yek kil saklok maninikyel. Karokn. 11 Yipm waiek antuel ninkilapmel,yipm ka ar nkis wunamp'uretel suwaink, asermpuampua sepmel ka yipm nkis akei ampuk am-puknti ninkilapmaiyipmel. Eti yipmser yuworel,Waiek aiyipmel po ar na yemp keipmelel, kil kampuaimpuai na yek yipm mpuampua sepmel kayipm aiyimpil apulpel. 12 Kapepe, sankwunampsepmel ka yipm apulp na nti moule na yupulpyipmel, ko yipm yupulp nti soplikekn niorkn.Sank epie ka sank weink apulp sank niawurpmelsukurel WulapmWeinkel antempel sank wantoelka nti moule WulapmWeinkel nakaworpel.”

Jisas Nakimp Nti Apulp Lomp Tukuakn KaWuyeel13-14 Jisas ampu nak na, “Lomp tukuakn ka

wuyeel, nonkel ka sukn, pe nonkel ka ninonel.Yayapel ka mpi yemp'uretelel i ko nti moule yerkuret aninkaninkelel, yayapel epe ka sukn, nakoyetel ka sarel. Lomp tukuakn ankilel kampuntier,

pe nti mitimitink kako sop yayapel epe war.Aser lomp tukuakn nonkel ka war yemp sepmelelka ninonel. Yayapel ankilel ka ntinkiliemp, ntimoule kana sop yayapel na war lomp tukuaknekilelel kapuko likekn wuye ako. Yipm ankil kowar lomp tukuakn ninonelel pepe.”

Nti Moule Mpurel Ka Akei Nia Jisasel Kuserel15 Jisas ampu nak na, “Yipm'o yikei wunempel

nkis niampepm ntankuel yupulp nti mouleninkaielel kana niek yuworp sank WulapmWeinkel kuserel. Nti ka nakimp yipm sankaikn akosepmsepmel na kuap yipmel, aseryapmunemp yekipminel antuel, nti kana ninkaiyipmel na yupul yipm milminelel. Nti konanikimp yipm sankel, nti ka nar wulienk mim-per, nkamp marknimp minar i napmok sank.16 Wunamp antuel arai ntremp yipm ntinkiraiyupulp na nti ka moule mielel. Kako mpintakasankmuati piepe. Kona yikn'a sin rukopm kasinkenelel, yipm kapukorokn sin yer mpuas kayenkelel. Pe kona yipm apulp na yipm'a yelwaiel, yipm kapukorokn yuwup yer yemp ainkel.Karokn.

17Eti ka soplikekn, rukopmakosepmel ka nakerar lo akosepmel. Pe rukopm ka kuretelel kananker ar lo kuretel. 18 Lo ka akosepmelel ka-pukorokn niker rukopm ka kuretelel. Pe lo kakuretelel kapukorokn niker rukopm akosepmel.19 Lo mpuampua karokn naker rukopm sepmelel,ka nti mpuar pe akei yite as. 20 Eti yipm ser yu-worel sankwunamp antuel nti moule ninkaielelkana niek yuworp sankWulapmWeinkel kuserel,ko yipm ntinkirai yupulp nti ka moule miel.

21 Nti moule ntitmaken mpurel ka akeiniepm kurieknel aiyimp nia apmilel kuserelntentenkelel i nak na, Yikn ka Sepmel apmilel.Nti kakorokn war yemp sepmel i yer nta WulapmWeinkel. Karokn. Wulapm Weink ka awupnti moule ka eipm sank ankilel i nakerpmsop puikn ankilelel. Nti likekn kako war iyer yintempil yer yemp sepmelel. 22 Kona ntimoule yet niampepm Wulapm Weinkel i ko kilyuntunel ntiel, ekilelel nti mitinkel arai nikimpWulapm Weink na, Sepmel, ant akei nia aiyiknelnakaworp yapmunemp aiyiknel. Pe ant akeinia aiyiknel nkiyir nti muanumpor yanker. Peant akei nia aiyiknel apul niokn niawurpmelmitinkel. 23 Pe awun ekilelel apm arai nikimpnti likeknel na, Yipm'arokn sop yapmunempapmilel, ka yipm akei nia apmilel kuserelel,

Page 24: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 7:24 21 Matyu 8:13

akei yapmunemp'uretel apupul. Eti apm kaantemwunemp yipm. Yipm nisipm apm.”

Sanklomp Apulp Yitne Wuyeel24 Jisas ampu nak na, “Kona mewel eipm sank

irpm karep apmnakel i kil apul sopel, kil ka ntakamoule ka nimpriepmelel i kil apul yitne tneikitapm ka wuntokn akei yuweipel. 25Wolpmporwutnie ntamel yir amu i mpepupukn mintainksil a, i sal yamol yitne. Aser ka yitne karoknnuwor, apulpaser kitapm irpm ka aimop wulaelka aremp wula irpm kitapm mintenkim. 26 Aserkona mewel eipm sank irpm karep apm nakel ikarokn apul sopel, kil ka nuarep moule ka yap-munemp sukukurelel ka apul yitne tnei kitapmka mpumpululel. 27 Pe ka wolpmpor wutnientamel yir impepupuknmintaink sil a, i sal yawolyitneel, ka yitne ka numuor atitwarminkeselim.”

28 Jisas nak sank irpm epe niatelel, i nti moulentitmaken mitinkel epe ka nkark kuret ankil am-pulp sank ka kil yuwap ntiel. 29 Apulpaser kilkarokn yuwap nti ntaka nti moule wupm raielantuel ka yuwap nti sank niawurpmel WulapmWeinkel. Karokn. Ka kil yuwap nti mintakamoule ka nkamp mpunti suknelel.

8Mouleel Ka Wule Ninkirmp Apulel

1 Jisas nakimp nti sank ar namalenk niatel i, kilampu amu i, nti mentitmaken mitinkel pe arkosopil mpim. 2 Aser mouleel ka wule ninkirmpapulel la i waker nkaikyumpo eip kitapm am-pulp Jisas, i kil nak na, “Sepmel, wule ninkirmpapul moule apmilel wankepm yatip. Kona yiknpuiknel, yikn yupulp apm wule ninkirmp epie naniat. Nako moule apm pipilakn i apm yer ntinki-rai yer niampepm Wulapm Weinkelel.” 3 KapepeJisas aiki nta mul kil i nak na, “Apm apulp namoule yikn pipilakn.” Kapepe, karokn akir, wuleninkirmpankilel kaminiat imoule kil pipilaknim.4 I Jisas nakimpil na, “Yikn eipm. Yikn koroknmpi yireikel nikimp mewel yupulp niokn apmapulp yiknel. Karokn. Sukur yikn mpi yitnesuknel Wulapm Weinkel ser pris i, yikn ntrempilwule aiyiknel na kil ser aipopel. Kona wuleninkirmpniatel, yiknwulwompwuyepmaiyiknelyintempel, sop sank niawurpmel ampueik Mosesnakimp yipmel. Nako nti moule ser yuworel wuleninkirmp aiyiknel ka niatelel.”

Sank Apulp Moule Mamp Antuel Nti MouleNapolelel

5 Jisas mpi muar yemp suknel Kaperneam, imoulemamp antuel 100moule napolel Romel la imarkipninket Jisas nakimpil na, 6“Sepmel, mouleka apulp apm nioknel ka arip wule suknel aryitne. Ntankaik kil ka yakop nkirnkerip, ka awurmpilmpilelim apmuei kitapm.” 7 I Jisas nakimpilna, “Wule po apul kilel, arai apm mpi yupulpil iko akosepmim.”

8-9 Aser moule mamp ampu nakimp Jisasna, “Sepmel, yikn ka moule mpunti pisilel,apm'arokn moule akosepmel i ko yikn war yitneapmilel. Ka yikn yer piepe yikei sank niek nkiyirwule ankilel. Pie apm nak ntakeielel ka apulpasermpunkol aiyiknel ka suknelip. Moule ka mpuntisilel nuarep yiknel ko niek sank miel nako ntieipm yupul sopel. Ka mpintaka kona moulemamp apmilel nikimp apm sank mi, ko apmyupulel. Pe kona apm wankes mewel antuel ntimoule napolel apmilel na mpi okorelel, kil araimpi. Pe kona apm yimp mewel na, Yikn la, kilarai la. Pe kona apm nikimp moule ka apulpapm nioknelel na, Yikn yupul niokn ntalepentalepeel, kil ka ampul. Pie apmaiyimp yiknel, koyikn yupul soplikekn nakomoule nioknel apmilelampu sepmelel.

10 Jisas eipm sank ekilelel, kil ka yapmunemppupurur apulp sank ka kil nakel, ka sankakosepm, kil nak yumua. Jisas ampu nimplempi nankimp nti moule ka la sopilel na, “Apmnakimp yipm, moule ekilelel ka apul akosepm.Apm karokn ampu aser ninkem mouleel Israelelka yapmunemp mintenk apulp apm nta yap-munemp pie moule Romel ekeielel aimel. 11Apmnakimp yipm likeknel, arai kona Wulapm Weinkyer ntaka moule mamp kitapm sukurelel, ntimoulemitinkel ka arwampwampel, kona nti yumyapmunempntamoule epie aimelel, nti oko la yelniepmyimintempntimanmakn antilel, Abrahamnti Aisak antemp Jekop. 12Aser nti ntitmaken Is-raelel ampueik WulapmWeink yuwak nti na yin-tempil yer nta ankilel aninkaninkel, nti karoknaim yapmunemp ntapo kil aimel. Eti arai kilampu nkiyir nti, yawol nti yo yemp nimpiempelka Wulapm Weink karokn arel. Nti oko yikeisasael, wunemniripm wule antuelel, nainiunkusinkerel yipei pope.”

13 Kapepe Jisas nankimp moule mamp epe na,“Yikn mpim. Yapmunemp aiyiknel ka mintenkapulp Wulapm Weink ko yupul moule nioknelaiyiknel akosepmim, i kako ntapepe kil apul

Page 25: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 8:14 22 Matyu 9:2misop.” Ankrik Jisas nak sank ekilelel, i wule kaapul moule nioknel ankilelel ampu sepmim.

Jisas Apul Yanukno Pitael Ampu Sepmim14 Kapepe Jisas mpi i kil muar yitne Pitael, i kil

amiser yanukno Pitael ka ar waimpel, apulpaserwule apul kil, moule kil ntinkiliemp. 15 KapepeJisas ntankamumpil nta i, wule kil miniat, moulekil silmpenkim. Kapepe yanukno Pitael pe nkarpi yireikel ampulp Jisas niepm na kil yelel.

Nti Mentitmaken Mitinkel, Jisas Apul Nti Sepmim16 Ka awuniunkuriknim i, nti apul nti mentit-

makenmitinkel ka muanumpor yanker ar ntiel laamiser Jisas. I Jisas nak nkirnkerel nkimiyir ntimuanumpor yanker i nti naikul amomp nti men-titmaken. Pe nti moule akeiwanto ka wule apulntiel ka Jisas apul nti akosepmim. 17Kil apul ntak-ilelel ka sop sank ampueik naikul niepmmoule kanakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel, niaankilel Aisaia. Ka kil nak na, Kil ankil ka arkoswankepm irpm antilel, nkiyir wulenip mpuampua an-tilel mpim. (Aisaia 53:4)

Jisas Nak Apulp Yayapel Ko Nti Sopilel18 Jisas aser nti mentitmaken mitinkel ka at

mployininkempilel i, kil nankimp nti moule kasopilel na, “Kuasipm, ant yuntun mpepwarmpmpim yakitie.” 19 Aser mouleel wupm raiel la inakimp Jisas na, “Sepmel, wompitne wampwampkona yikn mpiel apm arai sop yikn yintemp yiknmpi.” 20 I Jisas ampu nakimpil na, “Nti aiempka tnei pirkepm ar kitapm, pe nti aipm ka arwapm antuel sil lo. Aser na apm Es AiyipmelNtitmaken Akeiwantoelel, yitne ka apm ar ni-umpu arel, karokn.” 21Pemoule nonkel kamewelantuel ka sop Jisasel, kil ampu nakimp Jisas na,“Mesepmel, apm'a yimp yikn. Ko sepm mi rokn,ko apm mpi wompitne apmilel na yuntup waiekapmilel niorknel i, ko apm ampu la sop yiknel?”22 Aser Jisas ampu nakimpil na, “Ka mekitik, ntimoule knuampel kako yuwur yikei yawopmelel,nti ankil ko yuntup nti moule antuel. Aser yikn,yikn la sop apm.”

Jisas Nakantup Wolpm Suknel23 Kapepe Jisas yukur na misil wutumpepel i,

nti moule ka sopilel akeimpil namp wutumpepel.24Ntimpimpep niumonniumonel i, wolpmmporsuknel namp i mpepwarmp atit nkirnkerelimnako yer yamui wutumpepel. Pe Jisas ka arniumpu wuntuim. 25 I nti mpi sisir kil, markip-niminketil na, “Mesepmel! Yikn ampu ser ant,

wunempyupulp ant! Ant pie nako wuntuim!”26Kapepe kil nankimpnti na, “Yapmunempaiyip-mel kawank, karoknmintenk. Pe yipmnkinkieknapulpi?” Kil nkarp i nakamuntup wolpm irpmmpep. I kapepe wolpm kakir, mpep ntimpilainkol. 27 Kapepe nti aser ntakilelel, nti karepnkark akei tninel ankil, i nak na, “Pie ka moulesimi, pie wolpm irpm mpep eipmil sankel?”

Jisas Nak Nkiyir Muanumpor Yanker Ka Aworwu-keel Moule Wuyeelel

28 Jisas antun mpepwarmp Galili mpi kitapmantuel Gadarael ka ar yakitieel. Aser moulewuyeel, ka muanumpor yanker aworwukeelel, lai niminkem Jisas. Ntiwuye ka yek yemp ntopmmuanel la. Ntiwuye ka yapmunemp yankerelnamp nti, eti nti ntitmaken ka nkinkiekn am-pulp ntiwuye, eti nti nkarmikemp na yet yayapelepeel. 29 Kapepe ntiwuye nak Jisas nkirnkerelimna, “Ai! NinkilapmWulapmWeinkel! Pe yikn'a layupulp ant ntakulel? Epie karokn awun aiyiknelna yikn'a yek ant yakop nako yuntunel antel!”30 Pe wurokn mitinkel ka nkamkamp at likekn alniepm ar ako mpimp peik. 31 Nti muanumporyanker epe, nti akei mayon i ansankel nak na,“Kona yikn na nyikir antel, yikn wankes ant mpiwar nti wurokn opo.” 32 Jisas nankimp nti na,“Kope, ka yipm mpim.” Kapepe nti muanumporyanker naikul amomp moule wuyeel epe i, ntinkark mpi wamirep nti wurokn. Kapepe ntiwurokn wantosukurel epe nkark akei naiel mpimyemp ka kuret antinkel. I nti akeiwanto yireikelnkaiyi krinkarel amu mpepwarmp. Eti mpepwaker nti mintanku i nti ka wuntu miniat.

33 Nti moule ka wakerp wuroknel aser ntak-ilelel, nti ka nkarpmok. Nti mpi ninink yempsuknelel i nti nankimp nti ntitmaken ampulpmpuampua karep ninkem ntiel. I nti sukueimpnti ampulp mpuampua ka ninkem moule wuyeelampueik muanumpor yanker aworwukeel ntiel.34 Kapepe nti mentitmaken ka ar yemp suknelekilelel, nti akeiwanto la i amiser Jisas. I nti nakkil mpunkolelim na, “Yikn korokn yer yemp epie,yikn mpim yempel okor.”

9Es Antilel Ka Mpunti Silel Nako Nkiyir Yap-

munemp'uretel Mouleel1 Kapepe Jisas yukur na wutumpepel nonkel

i mpim yek yakitie mpepwarmpel, kil mpi ni-minink yemp wompitne ankilel. 2 I nti arkosmouleel ka ntankaik awur silmpenkel sil lowaimp

Page 26: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 9:3 23 Matyu 9:18la amiser kil. Jisas amiser yapmunemp antuelaser ka mintenk apulpil na yupul moule epesepmelel. I kil nakimp moule ka ntankaik silm-penkelel na, “Mamintomp, yapmunemp aiyiknelampu yer pipilakn. Yapmunemp'uretel aiyiknelkarep apm nkiyir armikomp yikn.”

3 Nti moule wupm raiel mpurel, nti eipmkuret sank pe Jisas nakel, i nti anti nak na,“Moule epe ka nkamp yemp Wulapm Weinkelna nkiyir yapmunemp'uretel mouleel.” 4 Jisaskarep aser amorel yapmunemp antuel, i kil nakna, “Yapmunemp aiyipmel ka yakopel apulpi?5 Sank simi ka sarel ko apm niekel? Ko apmniek na, Yapmunemp'uretel aiyiknel karep apmnkiyir armikomp yikn? Oroknel, ko apm niekna, Yikn serp yet wunamp? Sank wuyeel epie kasoplikekn, ntiwuye ka sarel kona apm yikei ni-awurpm apmilel yupulel. 6Aser apm ka apulp nayipm ser yuworel yupulp mpunti apmilel Es Ntit-maken Akeiwantoelel. Apm ka niawurpmel arkitapm ekeielel, nako nkiyir yapmunemp'uretelirpmel yer kitapmel.” Kapepe Jisas nak sank irpmepe niatel i, kil niampepm amuntupmoule epe kantankaik awur silmpenkelel i, Jisas nankimpil na,“Yikn serp, yiki waimp aiyiknel, yikn ampumpimyitne aiyiknel.”

7Kapepe, arokn akir, moule epe ka nkarpmpimyitne ankilel. 8 Nti moule aser ntakilelel i ntimimuai amu. I nti aimiki nia Wulapm Weinkel,apulp ka kil ak nti moule mpunti suknel ntak-ilelel.

Jisas Aiyimp Kuap Matyu9 Jisas mpi i kil niminkem mouleel, nia ankilel

Matyu, ka nkis apul niokn ankilel nkampop ntiwuntokn antuel Judael ak moule mamp antuelRomel. I Jisas nakimpil na, “Yikn la sop apm.” IMatyu nkarp i sop Jisas mpim.

10 Kapepe Jisas kua nti moule ka sopilel warnkis al niepm apmuei yitne Matyuel, i nti moulempurel ka nkampop nti Juda wuntoknel an-tempel nti moule yatel mpurel ka aim yap-munemp'uretelel, nti mila i ntiarko nkis al niepmamintempel. 11 Nti Farisi aser Jisas nkis antempnti moule yapmunemp'uretel epe i nti namiyimnti moule ka sop Jisasel na, “Apulntaku pe sepmelaiyipmel al niepm nkis antemp nti moule kankampop ant wuntoknel amposel nti moule yatelka aim yapmunemp'uretelel?”

12 Jisas eipm sank ekilelel, i kil nankimpnti san-klomp na, “Nti moule ka wule ntawu karoknelel,

nti karoknmpi asermoule ka apul nti wule ntawusepmimel. Karokn. Nti moule ka wule ntawuapulel likekn ka mpi na ser kilel. 13 Sank kasil wupm suknel Wulapm Weinkelel, yipm mpisomp ser aipopel. Sank ka nak ntape na, Puiknsuknel apmilel ka apulp na yipm ko wunempyupulpnti yikeiwanto yupul nti sepm. Kona yipm korokn yumyapmunemp sepmel ntakilelel, apm kapuko sirkempwompwuyepm aiyipmel kona yipm wulel.” (Hosea6:6) I Jisas ampu nak na, “Apm karokn a apulpnti moule ka nak na nti ka aim yapmunempsepmelel. Karokn. Apm ka a apulp nti moule kaaim yapmunemp'uretelel, yimp nti na nimplempyapmunemp na sop apmel.”

Yayapel Niumpueiel Jisasel Kako Sankork YayapelRankel Ampueikel

14 Nti nkis nak sank aser, nti moule mpurel kasop Jon Baptaisel la aser Jisas i namiyimil na, “Antantempel nti Farisi ka nkis nailep na wunemp-waiyimp Wulapm Weink. Aser nti moule ka sopyiknel, nti karokn apul sop pie ant apulel mi, kaapulpi?” 15 Kapepe Jisas akei sanklomp nankimpnti na, “Kona mouleel na somp makenel, etinti ntieyarkup ankilel ko nkis nailep saiyipil, mirokn? Arokn! Nti kapuko mpuaimpuai yupulpil.Kil ka antemp nti arel. Aser kona moule epewuntuel, i kapepe nti ntieyarkup ankilel ko nkisnailep yumpulp ka kil awomp ntiel.

16 Sanklomp nonkel ka ntalekil. Elmpuapmrankel ka akorel, ko yikn somp elmpuapm ni-umpueiel yuwomp nantip, mi rokn? Karokn.Kona yikn yupul ntakilelel, yikn'a sukulel, araimpep la nkuei elmpuapm niumpueiel ka soel,kuap elmpuapm rankel ka nimirknelel i, ko yukorkuretim.

17 Pe muati nonkel ka ntalekil. Kona mewelyuwomp wusaikn yupul ntaka yukoel i mpermpimpi na rankelel, kil korokn nimprip mpepwain nimpueiel yo yuko rankel ankilel epe namper yer. Karokn. Kona mpep wain limainyikiel, arai yuwor wusaikn rankel ntintirel epearai yukor, i mpep wain ko nukul yamukul. Etinti nimprip mpep wain niumpueiel a wusaikn ni-umpueielmplulel. Konampepwain limain yikiel,wusaikn korokn yukor. Mpep wain yintempelwusaikn kako yer sepmel.”

Sank Ka Wuye. El Ka Apulp Ninkilapmel. El KaApulp Makenel.

18 Jisas peyar antemp nti moule ka sop Jonelnak nak sank, aser mesepmel pe la i waker

Page 27: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 9:19 24 Matyu 10:3nkaikyumpo eip kitapm ar nkaik Jisasel i nak na,“Ninkilapm makenel apmilel karep amur. Yiknla ntawul kil, nako kil ampu serpel.” 19 KapepeJisas nkarp i sopil mpim, i nti moule ka sop Jisaselantempil mpim.

20 Pe makenel ka ar ekilelel ka nimprip yarkup12-pla nioknwank sukurel. Maken epe la kitnanpmomp Jisasel i kil akei nta mukuap elmpuapmmpeiknel Jisasel wainki ka akei a kitapmel. 21 Ikil ankil wunempwaiyimp na kona kil ntasompJisas elmpuapmel, yarkup ankilel oko yumuntuni, kil oko sepmim. 22 I kapepe Jisas nimplempaser kil i nak na, “Niaikno, yapmunemp aiyiknelyer pipilakn. Yikn ka yapmunempmintenk apulpapm, eti yikn karep akosepmim. “Ankrik pe Jisasnakimpil sankel i maken epe ka ampu akosep-mim.

23Kapepe Jisas mpi niminink yitne emesepmelkarepelel i, kil amiser nti mentitmaken ka saiyipmuanel. Nti awopwulpm, nti sa nimpi apul yempka titirelim. 24 I Jisas nak na, “Yipm nisipm, yetmpi peik. Ninkilapmmaken ako epe karokn awur.Karokn. Kil ka ar niumpu.” I nti naminkeipJisas apulp sank kil nakel. 25 Eti kil nkiyir ntintitmaken nainkul kuriekn, i kil mpi war, ntanka-mump ninkilapm maken ako epe nta, i kil ampunkarpmop. 26 Kapepe nti moule mitinkel ka arkitapm antuel wampwampelel yupmueipm sankampulp niokn epe ka Jisas apulel.

Nti Moule Wuyeel Ka Niampepm Liknelel27 Jisas awomp yemp epe apmuei i kil po

mpim. Aser moule wuyeel ka niampepm liknelelsopil mpi, aiyimpil na, “Sepmel, KnamniumpuaiDevitel, yikn wunempyupulp antie.”* 28 Jisasmpi muar yitne i moule wuyeel ka niampepmliknel mpi amiser kil. I Jisas naiyim nti na,“Yipmwuye ka yapmunemp mintenk apulp apmna yupul niampepm yipmwuyeel ampu sepm, mirokn?” I ntiwuye nakimpil na, “Kope, Sepmel.Yapmunemp antilel ka mintenk ar yikn.” 29 Ikapepe kil akei nta wul ntiwuye niampepm ikil nak na, “Yapmunemp mintenkel yipmwuyeelka ar apmel, i kapepe apm'a yupul misop sankpe yipmwuye nakel.” 30 I niampepm ntiwuyeelakosepm mpililim. Kapepe Jisas nakamuntupntiwuye mpunkolel na, “Yipm korokn nikimpmewel yupulp niokn simi pie apm apulp yipmel,”31 Aser ntiwuye mpi nankimp nti mentitmaken

apmuei yemp wompitne mitinkel ampulp nioknsepmel ka Jisas apulel.

Moule Ka Niepm Nanintipel32 Moule wuyeel epe awomp Jisas apmot, nti-

wuye po mpim. Eti nti ntitmaken ampu apulmouleel la amiser Jisas, ka muanumpor yankernkisil moule i apul kil niepm ka nanintipelel.33 I kapepe Jisas nkimiyir muanumpor yankerepe apmuei kil moule i kil ampu napmok sank.Kapepe nti moule mentitmaken yapmunemp ntika pupurur i nti nak na, “Ka niokn niawurp-melip epe, ampueikampueikel ant'arokn ampuaser ntalekil ar kitapmantilel Israelel.” 34Aser ntiFarisi napmok na, “Ka kil akei niawurpm Satanel,ka moule mamp antuel muanumpor yankerel, pekil nkiyir nti muanumpor yanker.”

Jisas Wunempapulp Nti Mentitmaken35 Jisas mpi aser nti ntitmaken akeiwanto ap-

muei yemp wompitne suknel akoel. Kil yumuapnti ntitmaken ar muar yank Wulapm Weinkelantuel irpm. Kil nankimp nti sank sepmel apulpWulapmWeink na yuwulmp nti nako nti yintem-pil yer sepmelel. Pe wulenip mpuampua ka apulntiel, ka kil apulp nti akosepmim. 36 Kil aser ntintitmaken mitinkelel i kil wunempampulp nti,apulpaser yapmunemp antuel ka mpurampurae-lim, mintenk antuel karokn sukn. Nti ka ar nkiskukokukoel antempel yapmunemp wankepmelnuarepntiwus sipsip ka ntimoule karoknwakerpntiel. 37 Eti Jisas ampu nakimp nti moule kasopilel na, “Nti moule epie ka nuarep niepm katikn ar nioknmputnankel, aser nti moule nioknelkana neik yeel karokn. 38Eti yipm niek sank yimpWaiek Keipmel, ka waiek niokn ekilelel nako kilwankes nti moule nioknel mpi na somp nti yikeitnei yer yempelikeknel.”

10Nia Antuel Nti 12-Pla Aposelel

1 Jisas aiyimp nti 12-pla moule ka sopilel la i,kil amuk nti niawurpm ampulp na nti na nkiyirmuanumpor yanker irpm ka ar nti ntitmakenel,na yupulp nti wule mpuampua sepm yimintem-pel. 2 Nia antuel nti 12-pla aposel epe ka Jisaswankes nti atel ka ntalekil. Saimon, nia kitieankilel ka Pita, antempel knuan ankilel Andru. PeJems nti Jon, nti ka ninkilapm Sepetiel. 3 Pilipnti Bartolomyu antempel Tomas. Pe Matyu, kil

* 9:27: Nia epie Knamniumpuai Devitel ka nti nak apulpmouleel kaWulapmWeink yuwakel, ka kil wankesil a na simpop nti ntitmakenkitapmel. Ant aiyimp moule ekilelel ka Krais.

Page 28: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 10:4 25 Matyu 10:22ka moule nkampop nti Israel wuntokn ak moulemamp antuel Romelel. Pe Jems ka ninkilapmAlpiusel. 4 Tadius, ka moule yatel, pe Saimonka moule ka apei yakitie antuel Selotelel. Pemouleel ka Judas Iskariot, kil arai mper Jisas mpinta antuel moule kuretelel.

Jisas Amuk Nti 12-Pla Aposel Ankilel Niokn5 Jisas wankes nti 12-pla moule mpiel, kil

nakimp nti sank ntalekil. “Yipm'orokn mpi sernti moule kurieknel yintempel nti yemp suknelirpm antuel Samariael, mekitik. Nti karoknntieyarkup Judael. 6 Ka yipm mpi ser nti moulentitmaken Israelel ka yawopmel nuarep nti wussipsipel. 7 Yipm mpi nikimp nti yukorpel ntapena, Wulapm Weink kana yuwulmp yipmel, kilkarep la kitnanim. 8 Yipm mpi ser nti mouleka wule apulel, ampu yupul nti sepmim. Pe ntimoule ka wuntuel ko yipm ampu yiki nti sirp-mop. Nti moule ka wule ninkirmp apulel, wuleantuel ko yipm yupul sukupim. Muanumporyanker ka ar nti ntitmakenel ko yipm nkimiyir.”Jisas nakimp nti na, “Wule simisimi ka apul ntintitmakenel ko yipm yupulp nti kuserel sop ni-awurpm ka apm ak yipmel. Ka apm ak yipmkuserel, karokn yipm akei wuntokn nkamp.

9 Kona yipm yet wampwampel, yipm'oroknnunkur rumpunk yupul yet. Yipm'orokn yumwuntokn mprarel suknel akoel yo ntokrumpunkaiyipmel. 10 Yipm'orokn ntri elmpuapm wuyeel,loaikn nkaikel yipm'orokn ntri, mpu yipm'oroknntitnei, mekitik. Moule ka apul niokn Wu-lapm Weinkel ar wampwampel, niepm mpuam-pua irpmko nti ankil yek kil apulp na kil kamoulenioknel WulapmWeinkel.

11 Kona yipm'a mpi wampwampel, ko yipmyuwup moule ka ar nkis apul sankwunamp sep-melel. Ko yipm yintemp moule epe yipei pe,mpimpi ser yipm ko yimomp wompitne epe.12Kona yipm'awar yitneel, sukur ko yipmnikimpnti waiek mantiek yitneel na Wulapm Weink okoyupul nti sepm. 13 Kona ko nti waiekmantiekyitneel mpuaimpuai yupulp yipm i, somp yipmyintemp nti yer yitneel, sank sepmel karep yipmnakel ko rukopm niker yupmuei nti yapmunemp.Aser kona mouleel korokn mpuaimpuai yupulpyipmel, sank sepmel epe kako nkupmus kitapm.14Kona waiek mantiek yitneel mi nti moule ka aryemp suknelel korokn eipm yipm sank na sompyipm yupul war yitneel, kop mpumprukn yemp

antuelel ka apul yipm nkaikel ko yipm simpilempntinkirai, ka muati apulp yemp epe ko yipmniek yuntunel. 15 Apm nakimp yipm likeknel,arai ko Wulapm Weink yuntunel nti ntitmak-enel, wankepm ko ninkem nti ntitmaken yempsuknel ekeielelel kapuko suknelip, arai sankorkwankepm suknel kako ninkem nti ntitmakenyemp suknel Sodom antempel Gomorael, ka am-pueik nti nkis yapmunemp sankwunamp'uretelsuknel.”*

Wankepm Mpuampua Arai Ninink16 Jisas nak na, “Apm'a wankes yipm mpi

yuworsapre nti moule kana sikirpyuntun yipmnuarep milmpelel. Yipm ko yikei wunempel.Yipm korokn yumop nti yapmunemp'uretellikekn, ko yipm yum yapmunemp sepmelmusukorel, nkis wunamp sepmel suwaink.

17-18 Yipm ko nkis niampepm ntankuel yikeiwunempel yupulp nti moule, nti na mper yipmmpi nta antuel moule lowulaelel. Nti araintampli yipm yer yank Wulapm Weinkel yeryemp antuel yupulp ka yipm sop apmel. Ntikako yintemintenk yipm, kua yipm mpi yetn ni-ampepm moule suknelel yintempel moule mam-pelel. Ekeielel ko yipm nikimp nti moule lowu-laelel yintempel nti moule kurieknel nti karoknJudaelel, yipm ko niek sank sepmel yupulp ap-mel. 19 Kona nti na somp yipm yupul mpi nieksank ntakilelel, yipm korokn nkinkiekn. Wu-lapm Weink arai yek yipm yapmunemp yupulpsank simi ko yipm niekel. 20 Apulpaser sankarai yipm niekel, kapukorokn yipm ankil niek,karokn. Arai Pirpm ankilel Waiek aiyiknel ankilyiki yapmunemp aiyipmel i ko yipm nipmok.

21 Mouleel arai yumop knuan ankilel yap-munemp'uretel mper kil mpi nta antuel moulelowulaelel, i ko nti yer kil wuntuim. Nti waiekarai yupulp nti ninkilapmantuel soplikekn, pe ntininkilapm antuel arai yintemp nti waiekmantiekantuel nkisemp wurokn i, nti arai mper nti waiekmantiek mpi nta antuel moule lowulaelel ko yernti wuntuim. 22 Pe nti moule akeiwanto araiwunemp'uret yupulp yipm, apulpaser ka yipmsop apm, akei nia apmilel apul nioknel. Pe yipmminimini kona nkis niumumpuel yer nia apmilelmpimpi nako kitapm sukurel epie niatel, WulapmWeink ko yupul yipm na yintempil yer sepmelyupmueiel.

* 10:15: 10:15 - Sank ekilelel yikn ko ser yer Stat 19:24-28.

Page 29: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 10:23 26 Matyu 10:3923 Kona ko nti ntitmaken yemp suknel likekn

yupul yipm kuretel, yipm ko serk mpim yempsuknel yatel nako yipm yupul niokn apmilel yeropoel.” Jisas nak na, “Apm nakimp yipm likeknel,niokn irpm apmilel irpm yipm'orokn yupul niatyer yemp suknel Israelel sukurel aser apm araipokel yo ntaka Es Ntitmaken Akeiwantoel i koyumuntun yipm niokn wainki.

24-25Ninkilapmel korokn sankorkmoule wupmraiel ka yuwapilel. Aser kona kil yer soplikeknsop moule wupm raiel ankilelel, kako akosepm.Moule ka apul niokn kuserelel korokn sankorkmoule mamp nioknel ankilel. Aser kona kil yersoplikekn sop moule mamp nioknel ankilelel,kako akosepm. Apm ka waiek aiyipmel, sepmelaiyipmel. Kona yipm puikn na sop apmel, ntiko yupulp yipm soplikekn ntaka nti apulp apmel.Kona nti yimp apm Belsebul (nia kuretel kitieSatanel), eti yipm moule kuserel ka sop apmel koyupulntaku?”

YipmKo Nkinkiekn YupulpWulapmWeink Likekn26 Jisas aiki nak na, “Yipm korokn nkinkiekn

yupulp nti moule ko yupul yipm kuretel. Yap-munemp irpm simi ka ar nkuwepmelel, araininink yer yemp yapelel. 27 Aser sank sepmel kaapm akei wankel nakimp yipmel, ko yipm ankilyet yemp yapelel niek yuworp nikimp nti mouleyikeiwanto. Apm nakimp yipm, sank ka yipmakei ntanku nkampel, yipm korokn nkuwepmyer yapmunemp. Ko yipm yikei sank suknel yetanuyapel wat sank epe.

28Kona ntimoule kuretel na yer yipmwuntuel,ka yipm korokn nkinkiekn yupulp nti, kapukonti yer ntieaikn aiyipmel likekn wuntuel. Aserka nti kapukorokn yer pirpm aiyipmel wuntu,karokn. Kako yipm nkinkiekn yupulp WulapmWeink likekn. Apulpaser ka kil likekn kaniawurp-mel nako kil yupul ntieaikn aiyipmel yintempelpirpm aiyipmel yikei yawopmelel yupmuei yempyiteel.

29 Apm'a sukueimp yipm sankmuati yupulpyokn ntuye, nako yipm ntinkirai yupulp yap-munemp Wulapm Weinkel apulp yipm moulekitapmelel. Yipm ka ntinkirai, nti moule ka akeiwuntoknmuati likekn nkamp yokn ntuye yitompwuyeel. Yokn ntuye ka akopitekn, aser Wulapm

Weink, waiek aiyipmel, kil ka wunempaser ntiyokn ntuye epe. Yokn ntuye likekn kakoroknnkis yikei wuntuel. Karokn. Apulpaser WulapmWeink aser kil miniorkn.†

30-31 Aser yipm, kona mamniol likekn aiyiknelninkrinel, ka mpuampua akopitekn aser WulapmWeink ka nimpriepm ampulp. Kil ka niumuaakeiyipm ar niampepm ankilel. I kapepe, yipmkorokn nkinkiekn yupulp nti moule epe kanayumpyer yipmel. Karep WulapmWeink amiser.”

32 Jisas ampu aiki nakimp nti na, “Kona moulelikekn ka mpuaimpuai na nti yikeiwanto ko seryuworel kil ka moule ka sop apmel i kil karoknwule maiakn apulp apm, apm korokn sirep niaankilel yer niampepm Waiek apmilel ka ar yempkeipmelel. 33 Aser moule mini kona sirep niaapmilel yer niampepm antuel mouleelel, apmarai nkuwepm nia ankilel yer niampepm waiekapmilelel ka ar yemp keipmel niek na, Apm an-temwunemp moule epe.”

Ko Jisas Yuwor Nikile Antel34 Jisas ka nak ntalekil, “Apm'arokn a na yupul

yipm na yer niluknunel, karokn. Apm ael, kanayuwor nikile yipm na yer kitiekitieel. 35 Apm koyupul mouleel na yintemp waiek ankilel nupolnukuapm. Apm kako weink na ninkilapm makenko yintemp mantiek ankilel nkisemp'uretel. Pemakenel yintemp yanukno ankilel ko nupolnukuapm yupulp apmel. 36Mouleel kana sop ap-mel, nti wopmweink ankilel ka ar yitne ankilelelkako yintempil nkisemp wurokn.”

Nti Mentitmaken Ko Yupulp Jisas Aninkanink37 “Moule mini, puikn ankilel ka apulp waiek

mantiek niorknelel, i ntaka kil wunempiskel ap-mel, yapmunemp ankilel ka wank, kil kakoroknsop apm. Pe moule mini, puikn ankilel kaapulp ninkilapm ntitmaken niorknelel i ntakakil wunempiskel apmel, yapmunemp ankilelka wank i, kil kakorokn sop apm. 38 Moulemini na sop apmel, kil ko yirkos wankepmirpm sop apm arai yirkos lonkuntonkel i wuntusilel. Na koroknel, kil kakorokn sop apm.39 Kona mouleel wunempaserp mpuampua ki-tapmel ankilel wunempwaiyimp na mpuampuaankilel ko yupul kil na yer sepmelel, kil araiyawopmel yintempel mpuampua ankilel. Aser

† 10:29: 10:29 - Ekeielel ant nak apulp yokn ntuye mpurel, aser ar Buk Baibel (Tok Pisin) yikn ko ser ka nti nak apulp aipm wuyeel. Kasankmuati. Weink ant yimpilemp ntakeielel ka apulp ant Akwun karokn akei wuntokn 10t nkamp aipmwuyeel. Ka mpuampua suknel,karokn ako. Kapepe ant akei sankmuati nonkel ka sop niupukn soplikeknel, ka Wulapm Weink wunempaser mpuampua ka akopiteknako. Ka weink ant nak apulp yokn ntuye yitomp wuye.

Page 30: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 10:40 27 Matyu 11:18kona mouleel wunempiskel mpuampua kitapmelankilel apulpaser kil na wunempwaiyimp apmniorknel, kil arai somp yapmunemp WulapmWeinkel na yer sepmel yupmueiel.”

NtiMoule Ka NiumuaakeiWulapmWeinkel, Kil KoYupulp Nti Waperel

40 Jisas aiki nak na, “Aninkel kona yipm mpiwampel yupul niokn apmilel, na mewel kuayipm war yitne ankilel i yek yipm niepm yelel,ka kil apulp apm ankil. Kona kil yupulp apmntakilelel, ka kil apulp Wulapm Weink ankil kawankes apm ael. 41 Kona mewel ka mpuaimpuaiapulp niokn ka mouleel nakaworp yapmunempWulapm Weinkel apulel, i kil kua moule epewar yitne yek kil niepm yelel, Wulapm Weinkko yupulp ntiwuye waperel soplikekn. Pe sanknonkel ka ntalekil. Kona mewel ser sepm wu-namp ka moule yapmunemp sepmelel nkisel ikil kua kil war yitne ankilel i yek kil niepmyelel, WulapmWeink ko yupulp ntiwuye waperelsoplikekn. 42 Kona mewel nimprip mpep tinamyukoel i yek moule kuserel ka sop apmel nayelel, Wulapm Weink karep amiser niokn ako-pitepitekn sepmel ka kil apulel, kil kapukoroknwunempiskel. Arai kil yupulp moule epe sepmelwaperel.”

11Nti Moule Ka Sop Jon Baptaiselel Mpi Aser Jisas

1 Nti 12-pla ka sop Jisasel, sank karep kilnakimp yuwap nti miniatim, i kil pe mpim yempsuknel yatelel irpm na nikimp yumuap nti ntit-maken sank Wulapm Weinkelel. 2 Aser Jon Bap-taisel, ka nti mper kil ar yitne kuretel pminel,kil yupmueipm sank ampulp niokn irpm ka Kraisapulel, i kil wankes nti moule ka sopilel mpi namiser Jisas. Jon Baptaisel nakimp nti moule kasopilel nak na, 3 “Yipm mpi niyim Jisas ntape na,Krais, moule ka Wulapm Weink nakimp ant nakokil wankesil yo yuwulmp antel, ka yikn pe mirokn, peyar ar pmin?”

4Ntimpi namiyim Jisas i, kil ampu nankimp ntina, “Yipm mpi nikimp Jon yupulp niokn apmilelka yipm eipm aserel. 5Nikimpil yupulp nti mouleampueik ka niampepm liknelel, niampepm ntiampu ka nimin. Nti moule ka nkaik kuretelmi nti nkis kitapmel, nti ampu ka nkarp apmotkeipm. Pe nti moule ka wule ninkirmp apul ntiel,nti ka ntinkiraiyim. Nti moule ntanku kukoel,nti ampu ka yupmueipm sank. Nti moule ka

awurel ampu ka nkarpmop. Nti moule kuretakokampuampua aroknel, nti ka la yupmueipm sankWulapm Weinkel. 6 Nti moule minimini karoknyapmunemp mitimitink na yuwomp apmel, ntikako mpuaimpuai.”

7 Nti moule ka sop Jonel karep mpim i,Jisas sunkueimp nti ntitmaken sank ampulpJon Baptaisel, ka wat sank Wulapm Weinkel aryemp'userelel. Jisas nak na, “Aninkel yipm mpiyemp'userel epe, yipm'a mpi na ser mi? Ka yipmmpi na ser wolpm ka yileip yakuel tikikn? 8Rokn,yipmmpina sermouleel kantri elmpuapmsepm-sepmelel tikikn? Arokn. Kona yipm'a yuwupninkemmoule ntalepeel, ko yipm ser kil yer yitnemoule mampelel. 9 Eti yipm'a mpi na yupulelmi? Yipm'a ser moule ka nakaworp yapmunempWulapm Weinkelel tikikn? Kope, ka kil pe. Apmnakimp yipm, Jon Baptaisel ka sankork nti mouleakeiwanto ka ampueik nakaworp yapmunempWulapm Weinkelel. 10 Yipm eipm, sank ka silwupm suknel WulapmWeinkelel ka kil nak apulpmoule epeel ntalekil, ka nak na, Arai apm wankesmouleel na nikimp nti sank apmilelel. Kil ko yetniorknel, nikimp nti nako nti ntimpramp yapmunempnkrak yayapel yupulp Mesaia ko nininkel. (Malakai3:1)

11Apm nakimp yipm likeknel, Jon Baptaisel kasankork ntimoule wanto kitapm sukurel ekeielel.Aser, moule kuserel minimini ka nimplemp yap-munemp war nta Wulapm Weinkelel, kil kasankork Jon. 12 Yek Jon Baptaisel lala ekeielel,ka nti mitinkel apul mpunkol antuel na war ntaWulapmWeinkelel nako kil yuwulmp ntiel.

13-14 Ampueikel nti moule ka nakaworp yap-munemp Wulapm Weinkel, nti akeiwanto ka nakapulp Krais, moule ka Wulapm Weink yuwakel,pe wupm sank niawurpmel Wulapm Weinkelelka nak soplikekn. Nti nak na niorknel Elaija koampu mila. Pie Jon nininkel ka kil ankil nkampyemp Elaijael. Kapepe kona yipm yapmunemplikekn yintemp sank ampueik nti nakel, ko yipmntinkirai ka apm nakimp yipm likeknel. 15Mouleka ntanku tneiel, ko kil eipm sank epie.

16 Ekeielel apm'a niek yuworp sankwunampantuel nti ntitmakenelel, aser na ko apm yikeisankmuati simiel niek yupulp ntiel? Nti kantaka ninkilapmmpurel ka nkis anuyapel aiyimpnti ninkilapm yatel na ntiarko yupul purkupel.17 Nti mpurel nak na, Ant awop wulpmel aseryipm'arokn antemp ant akei wampen. I antwat warawur, aser yipm'arokn sa nimpi. 18 Eti

Page 31: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 11:19 28 Matyu 12:2Jisas ampu aiki nak na, Nti ntitmaken ekeielel kanuarep pie nti ninkilapm apulel. Nti aser Jonla mi, kil nkis nailep apulp niepm sepmel irpmmpep wain, apulp na kil na yupul niokn WulapmWeinkelel. Nti karokn mpuaimpuai apulpil inti nak ntape na, Muanumpor aworwukewel kiltikikn. 19Aser pie apm a ntaka Es Aiyipmel Wan-toel i, aninkanink apm apul yatel, apm ka antempnti akeipe akeipe al niepm al mpep wain irpmel.Nti aser apmel, nti karokn mpuaimpuai apulpapm i nti nak na, Kil ka moule niepm ipiapel. Pekil kukoel, ka kil al mpep wain sukn. Ntakilelel,nti meniem ankilel ka aim yapmunemp'uretelel inti mpurel ka nkampop ant wuntoknel ak moulemamp antuel Romelel pe. Nti nak antie apulpniokn antie apulel, aser ka rukopm naker sepmelsoplikekn.”

Jisas Yukantun Nak Nti Mentitmaken20 Jisas apul niokn niawurpmel mitinkel ar

yemp suknel mpurel aser nti karokn nisepsankwunamp'uretel antuel mi, nimplemp yap-munemp antuel. Karokn. Eti ekeielel i Jisasnak nti miyep. 21 Kil yukantun nak na, “Ai!Yipm mentitmaken Korasinel antempel yipmBetsaidael, wankepm kuretel arai niminkemyipm yer nta Wulapm Weinkel. Yipm aserniokn niawurpmel mitinkel aser yipm karoknnimplemp yapmunemp aiyipmel. Ampueik konaapm mpi yupul niokn niawurpmel soplikeknntremp nti yer yemp suknel kuretel Tair yin-tempel Saidonel sop apm apul ar niampepmaiyipmelel, nti kako nimimplemp yapmunemp,nimisep sankwunamp'uretel antuel. Nti kakoyikei yitekop yiri mpua, ntri elmpuapm kuretelniurkutupel yupulp nako nti yikeiwanto ser nananti ka nimimplemp yapmunempel. Aser karokn.22Apmnakimp yipm, arai koWulapmWeink yun-tunel nti ntitmaken sukurel yer kitapm ekeielel,wankepm arai ninkem yipmel kapuko suknelip.Kapuko sankork wankepm kako ninkem nti Tairyintempel nti Saidonel.

23 Pe yipm Kaperneam yipm'a na yiki niaaiyipmel nomp keipm tikikn? Yipm ka nak nayipm ko yer no yemp keipmel. Kapukoroknankil. Wulapm Weink arai yawol yipm yo yempyiteel. Ampueikel kona ko apm mpi Sodomyupul niokn niawurpmel likekn sop ka yipmaserel, yapmunemp'uretel antuel ka sukn yatipaser nti korokn ninkemp wankepm sukn yer nta

Wulapm Weinkel. Apulpaser nti kapuko nimim-plemp yapmunemp. Yemp antuel kapuko peyaryer. Aser karokn. 24 Apm nakimp yipm, konako Wulapm Weink yuntunel nti mentitmakenel,wankepm arai nukulup yipmel kapuko suknelip,arai sankork wankepm kako nukulup nti mouleyemp suknel Sodomel.”

Kona Yipm Sop Apmel, Yipm Arai Yer Sepmel25-26Ekilelel i Jisas nak na, “Waiek, yikn ka Sep-

mel antilel akeiwantoel. Yikn ka awulmp yempkeipmel antempel kitapm sukurel. Waiek, apmnak naremp yikn apulp sankwunamp aiyiknel,karokn yikn apul ar niampepm antuel moule kayapmunemp atitakorel, karokn. Nti moule knu-ampel yapmunemp antuel ka nuarep nti ninki-lapmel, nti likekn yikn ka ntremp nti na nti kaaser sankwunamp aiyiknel akorpel. Ka yikn apulsop puikn aiyiknel, ka mpuampua akosepmel.”

27 Jisas ampu aiki nak na, “Waiek apmilelkarep amuk apm mamp ntinkiraiel antempmpunkol niawurpm ankilel. Ka kil likekn aseryapmunemp pmiempniumpuaipm apmilel, apmlikekn aser yapmunemp pmiempniumpuaipmankilel. Aser nti moule mpurel ko apm ntrempnti nuworpel yupulp yapmunemp pmiempni-umpuaipm Waiekelel, kako nti likekn ser yap-munemp Waiekel yimintempel.

28Yipmmoule ka arkoswankepm suknel, awupntinkiliempel, yipm la ser apm. Ko yipm yintempapm yer nkisemp sipmakn i, ko apm yumuk yipmmpunkol. 29Sankwunamp apmilel ka niumuaipmniuluknunel. Apm karokn aiki nia apmilel nakeipmel, karokn. Ko apm ntremp yuwap yipmyayapel nako apm kua yipm yintemp apm yupulnioknel. Kona yipm yintemp apm nkis ntakilelel,yipm ko yer nkis yintemp yapmunemp pipilaknniluknunel suwaink. 30 Niokn ant'a yupul yin-tempelel, yipm kapukorokn eipm wankepmel,karokn. Niokn ko apm yek yipmel kapuko misilyipm.”

12Jisas Nak Apulp Awun Sapat

1Awunel Sapatel, ka nti Judanakantupnioknel,Jisas kua nti moule ankilel ka sopilel at mpimniokn witel niumon niumon, aser nilmp amornti i nti antun wit rukopm aim. 2 Aser nti Farisiamiser nti, i nti namikimp Jisas na, “Yikn ampuser, epie ka awun Sapatel aser nti moule ka sopyiknel nti waker sank niawurpmel apulp Sapatel.

Page 32: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 12:3 29 Matyu 12:23Ka nti apul kuret, apul niokn antun wit rukopmal.”

3 Eti Jisas ampu nakimp nti na, “Ampueik Devitwaker sank niawurpmel Wulapm Weinkelel, kilkarokn apul kuret. Sank epe yipm'arokn aser,mi? Sank epie ka ar wupmWulapmWeinkelel, kanak apulp ampueik ka Devit kua nti moule ankilelar nilmpelel. 4 Devit war yitne Wulapm Weinkeli nkuan luwu ntintir ka nti wul apulp womp-wuyepmel i kil kua nti moule ankilel aim. Luwuntintir epe nti moule kuserel ka nti nakantup ntina nti korokn yel. Ka nti pris likekn ko nti yelel.Aser Devit antun sank epie.

5 Eti sank yatel ka ar wupm Wulapm Weinkelka nak apulp nti pris, nti ka apul niokn ar yitneWulapm Weinkelel ar awun Sapatel. Sank ni-awurpmel apulp awun Sapatel ka nti wapiker pe,aser nti pris karokn apul setelel kuret. Sank epeka yipmaser arwupmWulapmWeinkel, mi rokn?

6Yapmunempaiyipmel ka suknelip apulp yitnesuknel Wulapm Weinkelel. Aser apm nakimpyipm,moule ka ar ekeielel ka suknelip, nia ankilelka sankork nia yitne suknel Wulapm Weinkelel.7 Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nakna, Ar niampepm apmilelel, wompwuyepm ka yipmwulel karokn si suknel. Apm ka apulp na yipm kowunempyupulp nti moule yikeiwanto, yikei nainkerpnti. (Hosea 6:6) Kona yipm ntinkirai yupulpniupukn sank epeel, yipm'orokn wankirp sankyek nti moule akosepmel. Nti karokn apul setelkuret ar niampepmWulapmWeinkelel. 8Apm EsNtitmaken Akeiwantoel ka ar niorknel mpuam-pua sukurel i kapepe apm ka moule mamp kaawulmp awun Sapat. I kapepe, apm akei ni-ampepm amiser nti moule apmilel apul nioknantun wit rukopm apmuei awun Sapatel.”

Awun Sapatel Jisas Apul Mouleel Ampu Sepmim9 Jisas awomp yemp epe apmuei, kil po mpi

niminink yemp suknelel i kil mpi muar yankWulapmWeinkel antuel. 10Aser mouleel pe nkis,ntakitie ankilel ka kuret amur. Nti moule mpurelwananklelel mperpai Jisas, naiyimil na, “Epie kaawun Sapat. Ant'a yupulp nti moule ka wuleapulel sepm, mi rokn?” 11 Eti Jisas ampu nakimpnti na, “Awun Sapat kona ko wus sipsip mewelaiyipmelel nkiyi yo lieel, ko yipm yo ye kil, mirokn? Kapuko yipm yupul. 12 Aser moule likeknka si suknel ar niampepm Wulapm Weinkelel, ka

sankork wus sipsip. Yipm kako ye wus sipsipaiyipmel i kapepe, awun Sapat ka awun akosepmko ant yupulmoulewule ntawuel ampu sepmim.”13 Eti kil nakimp moule epe ka nta kuretelel na,“Yikn ampu nkunu nta.” Kil nkanu ntael i, ntaankilel ampu akosepmim. 14Aser nti Farisi nkarpmpi akei wankel nak nkuwepm amup yayapel nanti na yer Jisas wuntuel.*

Jisas Ka Moule Nioknel Wulapm Weinkel Ka KilYuwakel

15 Jisas ka ntinkirai apulp nti Farisi na yupulkil kuretel. Eti kil awomp yemp suknel epeapmuei, kil po mpim. Nti ntitmaken akeiwantosopil mpim i nti moule wanto sukurel ka wuleapulel, kil apul nti wule antuel ampu sepmim.16 Eti Jisas nakantup nti na nti korokn nikimp ntiwampwamp sank yupulpilel na kil ka mini.

17 Ekeielel ka Jisas apul sop sank ampueikWulapm Weink nak ar niepm Aisaiael, mouleampueikel ka nakaworp yapmunemp WulapmWeinkelel. Ka kil nak ntalekil. 18 Moule epiekarep apm ankil yumuak kil apulp na kil yupul nioknapmilel. Apm ka mpuaimpuai apulpil yatip. Kil kaniumpuaipm apmilel. Arai apm yek kil pirpm apmilelmintenkitneipil. I kil ko yikei sankwunamp sepmelniek yuwa nako kil yuntunel nti moule wampwampyer kitapm sukurelel. 19 Kona kil yet yayapelel, kilkapukorokn yikei nukuapmel yuwor ma no keipm nanti ntitmaken eipmil, kapukorokn. 20 I kona kil ser ntimoule munienel ka awup ntinkiliempel, kil ko yupulnti niluknun. Nti ka nuarep yite ka tnaelel i kil ka-pukorokn yukur. Kil ko yikei niumuaipmel yupulp nti,wunempyupulp nti. Kil ko yupulp nti ntape mpimpiser sankwunamp sepmel suwaink ko yupmueiel. 21 Penti moule wampwampel karokn ntieyarkup Judaelel,nti kako niampepm tneipil, yukueimil nako kil nantipmua yirkomp nti na nti yer sepmel yerelel. (Aisaia42:1-4)

Nti Nak Na Jisas Akei Mpunkol Satanel22 Ekeielel nti nkamp mouleel apulp Jisas mila.

Moule epe, muanumpor yanker apul kil ni-ampepm ka liknel, sank arokn nak. Jisas ninilniampepm, sakor kil niepm i, kil nak sank amiserntinkirai. 23 Eti nti ntitmaken akeiwanto nti kayapmunemppupururnakna, “Moule epe kaKraistikikn? Ko ant yimpil Knamniumpuai Devitel,rokn arokn?”

* 12:14: 12:14 - Nti Farisi ka nak na yayapel na yupulp ntimoule kawule apulel sepmel ka niokn. Awun Sapat ka nti nakantup ntimoulekapukorokn yupul niokn. Aser ar awun Sapat irpm, Jisas ka apulp nti moule ka wule apulel sepmsepmim. Eti nti Farisi wunemp'uretamup yayapel na yer kil wuntuel.

Page 33: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 12:24 30 Matyu 12:4124 Nti Farisi eipm apulpilel i nti napmok na,

“Moule epe ka akei mpunkol Belsebulel apulniokn, pe kil nkiyir nti muanumpor yanker irp-mel.” (Nia kitie Belsebulel ka Satan, ka moulemamp antuel muanumpor yankerel.) 25Aser Jisaskarep amiser yapmunemp antuel eti kil nakimpnti na, “Kona nti moule ka ntiarko wakirpm-tumpua a likeknel, ko nti ampu yintemp nti ankilnupolel, wakirpmtumpua antuel kakorokn yermintenk, kako miniat. Pe kona ko nti moulewopmweink likekn na yintemp nti ankil nkisempwuroknel, nti kakorokn yer sepm. Pe kona wom-pitneel epe nupol nukuapm yintemp nti anti,nti kakorokn yet mintenk. 26 Kona Satan nkiyirnti muanumpor yanker ankilel, kako soplikekn.Ka nuarep ntiarko ka antemp nti ankil nkisempwuroknel. Mpunkol Satanel kapukorokn. Ni-awurpm antempel niokn ankilel kako miniat.

27 Yipm nakimp apm na ka mintenk Satanelpie apm akei apul niokn apmilelel. Apulntaku!Ntakilelel, nti moule mpurel aiyipmel nti ka apulsoplikekn tikikn, nti akei akei mpunkol Satanelnkiyirmuanumpor yanker irpmel. Yipmwunem-pwaiyimp ntakulel? Arokn. Kapepe, nti ankilko yuntunel yipm yupulp sank ka yipm nakimpapmel ka sank kukoel, karokn likeknel. 28 Aserkona ko mintenk Pirpm Wulapm Weinkel ankilak apmmintenk i apm apul niokn epeel, ko yipmser yuworel naWulapmWeink karep la kitnan nayuwulmp yipm.

29Apm'a sukueimp yipm sankmuati akopiteknapulp niokn mi apm apulel. Kona mouleel puiknna waker yitne yupul wurkiteel, kako kil waryitne epe, yikei wantienk kitip ntankaik waiekyitneel serp wula nonkel worpil niepm i, ko kilsumump mpuampua puikn ankilel.

30 Moule karokn antemp apm apul niokn, kilka antemp apm nkisemp wuroknelel. Moule epekarokn sakirp apm na somp nti ntitmaken, kil kankiyir nti ar likekn likeknel. 31-32 Apm nakimpyipm, sank yapmunemp'uretel mimi ka yiknapulel, arai Wulapm Weink eipm ser yikei yu-wompel yapmunemp'uretel aiyiknel epe. Konayikn nek sank kuret yupul nia Es Ntitmaken Akei-wantoel yo kitapmel, yapmunemp'uretel aiyiknelepe arai Wulapm Weink eipm ser yikei yuwom-pel. Aser kona yikn niek sank kuret yupulnia Pirpm Sepmel Wulapm Weinkel yo kitapmel,Wulapm Weink kapukorokn wunempiskel yap-munemp'uretel aiyiknel, pe wankepm aiyiknelkapuko yer yupmueiel.”

Rukopm Kuretel Ka Naker Ar Lo Kuretel33 Jisas nak ntalekil, “Lo ka akosepmel, rukopm

ankilel ka akosepm. Pe lo ka kuretel, rukopmankilel ka kuret. Nti moule ka aser lorukopmniorkn i nti napmok na, Lo epe ka akosepm, pelo opo ka kuret. 34 Aser yipm ankil, yipm kamoule limpek. Sankwunamp irpm pe yipm nkiselka ntremp ant apulp yapmunemp'uretel ka yipmaimel, ka nkirnkerip. Kona ntakilelel, sank sep-mel ko yipm niek ntakulel? 35Moule akosepmelka aim yapmunemp sepmel mitinkel. Sankwu-namp ankilel kil apulel ka akosepm suwaink.Pe moule kuretel ka aim yapmunemp'uretelmitinkel, sankwunamp ankilel kil apulel ka kuretsuwaink.

36Apmnakimp yipm, arai konaWulapmWeinkyuntunel yipmel, sank likekn likekn pe yipmnakel, arai kil niyim yipm. 37WulapmWeink araiyuntunel yikn yupulp sank ka yikn nakel, yikn kamoule sepm mi kuret mi.”

Nti Naiyim Jisas Na Yupul Niokn NiawurpmelLikekn

38 Nti moule wupm raiel mpurel antempelnti Farisi mpurel, ntiarko nakimp Jisas nak na,“Sepmel, ant puikn apulp na yikn ampu yupulniokn niawurpmel likekn ntaka muati walenkel,ntremp ant ka Wulapm Weink ankil ak yiknmintenk apulp niokn yikn apulel.” 39 Aser Jisasampu nakimp nti na, “Aaa! Yipm ntitmaken kapie arel, yipm ka kuret, yipm karokn yapmunemplikekn antemp Wulapm Weink. Ka weink naaninkanink yipm ka nak na yipm na ser ser nioknniawurpmel ntaka muati walenkel suwaink. Aserkapukorokn. Muati likekn ko yipm serel, kaampueikampueik ninkem Jona, moule ka naka-worp yapmunemp Wulapm Weinkelel. 40 Awunwuyelikekn nomp wuyelikekn, Jona ar war yoknlunkoel. Ko soplikekn yupulp apm, Es Ntitmak-enel. Arai nti yuntup apm yo kitapm nako apmyer awun wuyelikekn nomp wuyelikekn.

41 Aninkel kona Wulapm Weink yuntunel ntintitmakenel, nti moule Niniveel arai yet yempyapelel niek yuworp sankwunamp'uretel aiyip-mel, yipm ntitmakenel Judael ekeielel. Nti koniek na, Ampueikel ant Ninive ka ar kurieknaser ant eipm sank ka Jona nakimp antel, antnimimpilemp yapmunemp. Sankwunamp'uretelantilel ka ant amomp. Pe yipm ka ar ekeielel, kaapulntaku? Moule ka antemp yipm at nakimpyipm sank Wulapm Weinkelel, kil ka moule

Page 34: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 12:42 31 Matyu 13:15

suknelip, ka sankork Jonael. Aser yipm karokneipmil sank.

42 Kona Wulapm Weink yuntunel nti ntitmak-enel, maken mamp kitapm Sibael, kil arai yetyemp yapelel niek yuworp sankwunamp'uretelaiyipmel soplikekn niek yipm yep sank WulapmWeinkel ka yipm karokn eipm nakerpmel. Makenmamp epie, yemp ankilel ka peik yatip. Aserkil la na eipm Solomon, yapmunemp ntinkiraielankilel ka kil nakel. Apm nakimp yipm, mouleelpie ar ekeielel ka sankork Solomon aser yipmkarokn apul sop maken mamp epie apulel.”

Muanumpor Yanker Ampu La Muar Moule43 Jisas ampu nak na, “Kona muanumpor

yanker yuwomp moule nukulel i kil ko mpimyempnkunkurarel yuwup yempniumpueiel nakokil yerel. Aser rokn, kil karokn ninkem yempniumpueiel ko kil yerel. 44 I kil nak ntalekil, Etiapm ampu na mpim yemp ampueik apm arel. Kilmpiel, kil arai ser moule pe, yapmunemp ankilelka nuarep yitne ka ntinkirai kuserelel. 45 Eti araikil ampu mpi somp 7-pla muanumpor yankernonkel, yapmunemp'uretel antuel ka sankorkkilel. I nti akeiwanto war apmuei moule epe. Ntikapuko yupulpil kuret ankil, sankork ampueikel.Ka muati apulp nti ntitmaken kuretel ka pienkisel, nti kapuko soplikekn.”

Mini Ka Mantiek, Mini Ka Mamintomp Jisasel?46 Jisas peyar nakimp nti ntitmaken sankel,

mamam antempel nti knuan knuan ankilel laat kuriekn. Nti na yintempil niek sank. 47 Etimouleel nakimp Jisas na, “Yikn ampu eipm, ma-mam aiyiknel antempel nti knuan knuan aiyiknelpo at kuriekn, nti na yintemp yikn niek sank.”48 Aser Jisas ampu nakimp moule epe na, “Minika mantiek apmilelel, mini ka knuan apmilelel?”49 Kil niuknu yuwa nti moule ka sopilel nak na,“Yipm ser nti ekeielel ka sop apmel, nti ka ma-mam apmilel antempel nti knuan knuan apmilel.50 Kona mentit mi maken mi ka nakerpm puiknWaiek apmilel ka ar yemp keipmelel, kil ankil kamamintomp apmilel, niaikno apmilel, mantiekapmilel.”

13Sanklomp Apulp Moule Ka Yalip Rukopmel

1Awun ekilelel i, Jisas nkarp yek yitne nainkulkuriekn. Kil mpi nkupmus mpepwarmp mita.2 I nti mentitmaken mitinkel arko la amiser kil.

Kapepe Jisas mpi yukur na misil wutumpepel, penti mentitmaken ka atmpepwarmpmita at nenk.3 I kapepe Jisas akei sanklomp mitinkel nankimpnti. Kil nak na, “Yipm eipm. Mouleel ka mpii yalip rukopm ar niokn. 4 Kil yalip mpimpi i,rukopmmpurel ka nkis yayapel i, karokn akir, ntiaipm pokel la yuweip nkamp apul mpi aim. 5 Perukopmmpurel ka nkis yemp ka wuntokn marnksilel, kitapm ka akei nakerkel, karokn miritink.Walenk ka pokel namp aser, niamp ankilel karokna pmin, ka a kutuwur wuntoknmarnk. 6Eti awunakorpel i walenk ampu ninkerim. 7 Pe rukopmmpurel ka nkis yemp ka rukopm mpuas yenkelelnkisel. Ntiwuye nael, i mpuas yenkel ka pokel nasukn eti aworamulmp rukopm, eti ka niayekne-lim. 8Aser rukopmmpurel ka nkis kitapm sepmeli rukopmnakerel,mpurel kanaker 100, pempurelka naker 60, pe mpurel ka naker 30. Kapepe.9Moule ka ntanku tneiel, kil ko eipm sank epie.”

Weink Ka Jisas Akei Sanklomp Nakel10 Niatel i, nti moule ka sop Jisasel la aser

kil i nti namiyimil na, “Apulntaku yikn akeisanklomp irpm nakimp nti mentitmakenel?”11 I Jisas ampu nakimp nti na, “Apm akei san-klomp irpm nakel ka apulpaser niupukn irpmka ampueik ar nkuwepmel, ka Wulapm Weinkntimiremp yipm ankil apulp yayapel ka kil nayuwulmp nti mouleel. Pe nti ntitmaken sukurel,karokn. Apm karokn nakimp nti niupukn akor-pel. 12 Weink ankilel ka ntalekil. Kona mouleelyum yapmunemp sepmelel, Wulapm Weink araiyek kil yapmunemp sepmel mitinkel yintempeli yapmunemp ankilel kapukorokn wank. Aserkona mouleel karokn nkamp ntinkirai aim yap-munemp sepmelel, yapmunemp akopiteknel kakil aimel ara yawopmelel.

13 I kapepe, yipm ko ser ntinkirai apulp weinkka piepe apm akei sanklomp irpm nakimp ntiel.Nti oko ser mpuampua, aser nti kapukorokn seryuworel. Nti ka akei ntanku eipm sank, aserka nti karokn eipm kankre.* 14 Nti ntitmaken,ampueikampueikel Aisaia ka nak yapmunempWulapm Weinkel apulp nti ntape na, Yipm okoeipm sank Wulapm Weinkel aninkanink aser ka yipmkapukorokn eipm sinkre. Yipm oko ser mpuampuamitinkel, aser ka yipm kapukorokn ser yuworel. 15Ntintitmaken epe yapmunemp antuel ka so yatip, ntankuantuel ka ntimuorp, niampepmantuel ka tumukulpm.Eti ka nti karokn eipm aser kankre, pe yapmunemp

* 13:13: 13:13 - Yipm ko ser sank ekeielel yer Isikiel 12:2.

Page 35: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 13:16 32 Matyu 13:33antuel karokn atitakor apulp sank ka apm nakel ko ntinimplemp yapmunemp antuel na sop apmel nako apmyupul nti na yer sepmel. Karokn. (Aisaia 6:9-10)

16 Jisas nakimp nti moule ka sopilel na, “Aseryipm, Wulapm Weink ka apul yipm sepm, ni-ampepm ntanku aiyipmel ka akosepm ntinki-raiyim. 17 Apm nakimp yipm likeknel, am-pueikampueikel, nti moule ka nakaworp yap-munemp WulapmWeinkelel antempel nti moulesepmel ka nakerpm sank Wulapm Weinkelel,ntiarko kapuikn apulpnanti na ser simisimi irpmpe yipm aserel. Aser ka nti karokn ampu aser. Penti ka puikn apulp na nti na eipm sank pe yipmeipmel. Aser ka nti karokn ampu eipm.”

Niupukn Sanklomp Apulp Rukopmel18 I Jisas ampu aiki nak na, “Kapepe, yipm

ampu eipmweink sanklompkarep apmnak apulpmoule ka yalip rukopm ar niokn ankilelel. 19 Kantalekil. Kona nti moule eipm sank sepmelyupulp Wulapm Weink na yuwulmp nti yer ntaankilelel aser nti karokn aim ar yapmunempel,ka nuarep rukopm ka nkis yayapel i ka Satanpokel la nkampel. 20 Pe rukopm ka nkis yempwuntokn marnk silel, kil ka nkarp pitekn aserniamp ankilel karokn yuwei a pmin, eti ka pokelninkerim. Sank epie ka muati apulp mouleelka eipm sank Wulapm Weinkel i kil mpuaimpuaiapulpel. Karokn akir ka kil pokel nkamp aimapmuei yapmunemp. 21 Aser kil po eipm na ntimoule na yupul kil kuret yupulp sank WulapmWeinkel epe kil nkampel, kil ka pokel nkarpmokawomp sank Wulapm Weinkel apmuei. 22 Pekona mouleel eipm sank Wulapm Weinkel i yumyer yapmunempel, aser yapmunemp ankilel kaar mitimitink apulp mpuampua kitapmelel, kanuarep rukopm ka nkis antemp mpuas yenkelel.Kil ka apulp na mper wuntokn suknel yer ntaankilel. Mpuampua kitapmel epe ka niayeknamulmp sank Wulapm Weinkel. Kil karokn apulsop, ka yawopmel apmuei yapmunemp ankilel.23 Pe kona mouleel eipm sank Wulapm Weinkelyukorpel i kil yum yer yapmunemp i yupul sopsank ka kil eipmel, ka nuarep rukopm ka nkiskitapm sepmel. Sankwunamp ankilel kil apulelka rukopm nakerel, mpurel ka naker 100, mpurelka naker 60, pe mpurel ka naker 30.”

Sanklomp Apulp Mpuas'uretel24 Jisas nakimp nti sank na, “Apm'a yuwor san-

klomp nikimp yipm yupulp nti moule ka ar ntaWulapm Weinkel i kil awulmp ntiel. Ka nuarep

sankmuati pie apm'a niekel. Mouleel ei wit arniokn ankilelel. 25Pemoule ka antempil nkisempwuroknel, kil ka aser nanomppoa i nti ntitmakenpo ar niumpuel, kil ka mpi yamilip mpuas'uretelnuarep witel ka ar amintempel wit karep waieknioknel eiel, i kil po mpim. 26 Ar mpimpi, witpo na sukn, rukopm nanker i, nti moule kaapulpil nioknel nti ampu amiser mpuas'uretelka na nuwarkwayo antempel wit. 27 Kapepe ntimpi aser waiek mputnankel i nakimpil na, Yii,waiek! Ant ka nak na ka yikn ei wit likeknar nioknel. Apulntaku po mpuas'uretel ampuna antempelel? 28 I kil nakimp nti na, Mouleka antemp apm nkisemp wuroknel, kil la yalipmpuas rukopm kuretel ar. Eti nti moule kaapulpil nioknel ampu namiyimil na, Yikn puiknapulp na ant'a mpi nuromp mpuas'uretel opo nasompwat? 29 Aser kil nakimp nti na, Karokn.Ka yipm korokn nuromp mpuas'uretelel, yipmko yireikel nuromp wit yintempel. 30 Yipm yu-womp ntiwuye tnei yo likekn serp sukn mpimpina wit rukopm kona so na rael. I kapepe koapm nikimp nti moule kona yupul nioknel na,Sukur yipm nuromp mpuas'uretel, pe yipm kitinwaimpwaimp mper yer, nako arai ant yikei yitewusel. Niatel ko yipm ra wit epe, aknump muaryitne mpawuel apmilel.”

Sanklomp Apulp Mastet Wunael31 Jisas ampu aiki awor sanklomp nakimp nti

sank na, “Kona Wulapm Weink na yer niorknelyuwulmp nti mouleel, ka ntakamastet wunael kamewelel yalip ar niokn ankilelel. 32Mastet wunakarokn ntaka lorukopm mpurel ka suknelel,karokn. Ka akopitekn ako. Aser mastet epe araino suknel ntaka loel yuwulmp wonk irpm ka arnioknel. Kil ka na mpeikn i ntiknank amor, inti aipm ka la apul wapm antuel misil mastetntiknank irpm. Wulapm Weink kona yuwulmpnti mouleel, kako soplikekn.”

Sanklomp Apulp Yisel33 Jisas ampu nak sanklomp na, “Kona Wu-

lapm Weink na yuwulmp nti mouleel, ka ntakamikeikuret akopiteknnti aiyimpyisel. Konamak-enel yikei yis akopitekn nimplemp luwu suknelkakowamprip luwu sukurel nako limain yiki suknmuanumporel. Nti moule ka ar nta WulapmWeinkelel kako yupul soplikekn.”

Jisas Awor Lomp Nak Sankmuati Suwainkel

Page 36: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 13:34 33 Matyu 13:5534 Sank irpm ka Jisas nakimp nti moule ntit-

makenel, karokn kil nakimp nti sank niupuknaworp. Karokn. Ka kil awor lomp nak sankmuatisuwainkel. 35Ampueikelmoule ka nakaworp yap-munempWulapmWeinkelel kil nak na, Apm kakoyikei sanklomp sukueimp yipm yupulp yapmunempirpm Wulapm Weinkel ka ampueik ar nkuwepmelel.Eik kitapm nimpiliek lala ekeielel, ka kil karokn aiyeniupukn nak yapelel. (Buk Song 78:2) Sank epe kamoule ampueik nakel, pie Jisas apul misop.

Niupukn Sanklomp Apulp Mpuas'uretelel36 Jisas awomp nti ntitmaken apmot, kil pompi

muar yitne yekipmin. I nti moule ka sopilel laaser kil i nti nak na, “Eti yikn ampu sukueimp antsank niupukn aipopel yupulp sankmuati apulpmpuas'uretel ka na ar mputnankel?” 37 I Jisasnankimp nti na, “Moule ka ei witel ka apm,Es Ntitmaken Akeiwantoel. 38 Pe mputnank kamuati apulp kitapm pie ant arel. Wit rukopm kamuati apulp nti moule ntitmaken ka ar nta Wu-lapmWeinkel i kil awulmp ntiel. Pe mpuas'uretelka muati apulp nti mentitmaken ka ar nta Sa-tanelel.

39 Moule wuroknel ka la yalip mpuas rukopmkuretelel ka muati apulp Satan. Kona wit so inti rael, ka muati apulp kitapm pie ant arel konaniatel. Pe nti moule ka apul nioknel, ka muatiapulp nti ensel WulapmWeinkel. 40Mpuas'uretelka nti naromp as yiteel, ka muati apulp nti moulentitmaken ka ar nta Satanelel, kona kitapm niat i,ko yite yel ntiel.

41 Apm Es Moule Wantoel, arai wankes ntiensel yo nkrakemp yemp Wulapm Weinkel kakil awulmpel. Nti arai nkiyir nti moule kuretel,kana kuap nti moule ka ar nta Wulapm Weinkelna yupul sankwunamp'uretelel. 42 Nti moulekuretel epe arai nti ensel somp nti yawol yoyite suknel. Nti arai yikei mayon nainiunkusinkerel mplomplo yer yite. 43Niatel i nti mouleWulapmWeinkel sankwunamp antuel ka akosep-mel, nti ko yupmuei yemp sepmel ankilel, kakil awulmp ntiel. Miniampepm antuel arai yon-tiyelkn nuarep awun weink mperp nael. Konayipm moule ntanku tneiel, yipm ko eipm sank kaapm nakel.”

Sanklomp Apulp Wuntokn Waimpel44 Jisas nak na, “WulapmWeink kana yuwulmp

yipmel nako yipm yer nta ankilelel ka ntakasanklomp epie apulp wuntokn raiel ka nti kitipwaimpel antup nkuwepm tnei kitapm. Mouleel

la ninkemel i kil ka mpuaimpuai ankil. Kil ampunkimepm i kil mpi amiyimp waiek kitapmel i kilnkampmpuampua ankilel sukurel akei nkamumpwuntoknel. Niatel i, kil mpi wat wuntokn ankilelsukurel ak waiek kitapmel i kil nkamump kitapmepe.”

Sanklomp Apulp Yuwawompelel45 Jisas nak na, “Sanklomp nonkelel ka ntalekil,

ka nak apulp nti mentitmaken kana yer nta Wu-lapm Weinkelel i ko kil yuwulmp ntiel. Mouleelka awup yuwawompelel. 46 Kona kil ninkemyuwawompel epe ka likeknako yatipel, kil mpermpuampua ankilel sukurel akei nkamp wun-toknel i kil la wat wuntokn sukurel ankilel akeinkamump.”

Sanklomp Apulp Ntoknpuankel47 Jisas nak na, “Sanklomp nonkel ka ntalekil.

Kona Wulapm Weink kana yuwulmp nti mentit-makenel, ka ntaka ntoknpuank ka nti moule akeinkamp yoknmpuampua ar mpepel. 48Kona yoknnontip yer ntoknpuankel, i ko nti ye yupul nompnenk. Nti nkis i nti antunel yokn. Yokn kuretelnti nkamp wat. Pe yokn sepmsepmel nti mperapmuei wunink. 49 Kitapm sukurel kona niatelkapuko ntapepe. Nti ensel Wulapm Weinkelelarai yo nikile nti moule kuretel ka antemp ntimoule akosepmel arel. 50 Arai nti yawol ntimoule kuretel yo yite suknel konti arai nainiunkusinkerel yikei mayon mplomplo yer yite.”

51 Pe Jisas nayim nti moule ka sopilel na, “Etiyipm ka ntinkirai apulp weink irpm sank ekeieleltikikn?” I nti nakimpil na, “Kope.” 52 Eti kilnakimp nti na, “Nti moule wupm raiel ka eipmsank Wulapm Weinkel apul sopel, nti ka ntakawaiek yitneel. Kil po mpi muar yitne yael ankilelepe i kil nkamp mpuampua rankel antempelmpuampua niumpueiel apul naimukul.”

Nti Nasaret Ka Nak Sank Pmompel Apulp Jisas53-54 Jisas nakimp nti sanklomp niatel i, kil

awomp nti apmuei, kil po mpimwompitne weinkankilel. Kil mpi yank Wulapm Weinkel antueli kil namikimp nti mentitmaken sank WulapmWeinkelel. Nti eipmil sankel, nti ka nkarkpupurur ankil, yapmunemp nti yakopel nak na,“Moule epe ka nkamp yapmunemp ntinkiraiel aroku? Kil nkampmintenk ar oku pe kil apul nioknniawurpmel ntakilelel? 55 Ant ka ntinkirai apulpmoule epe. Kil ka ninkilapm antilel, waiek ankilelka moule apulapul yitneel, mamam ankilel kaMaria. Pe Jems nti Josep antempel Saimon nti

Page 37: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 13:56 34 Matyu 14:20Judas ntiarko ka knuan ankilel. 56 Pe nti niaiknoankilel, nti pie antemp ant ar. Apulntaku kokil yupul niokn irpm ekilelel?” 57 Eti nti karoknyapmunemp likekn antempil.

Aser Jisas ka ampu nakimp nti na, “Mouleelka nakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel,ka nia nkampil ar wampwamp. Pe wompitneweink wopmweink ankilel karokn, nia karoknnkampil.” 58 Kapepe kil karokn apul niokn ni-awurpmel mitinkel ar wompitne ankilel apul-paser nti karokn yapmunemp mintenk apulpil.

14Herot Ka Nak Na Jisas Ka Jon Baptaisel Ka Ampu

Nkarpel1 Herot, moule mamp ka awulmp kitapm

Galiliel*, kil eipm sank ampulp niokn ka Jisasapulel. 2 Eti kil numpul ampulp, i kil nakimpnti moule nioknel ankilel ntalekil, “Jisas epe kaJon Baptaisel tikikn, ka ampu nkarp ar yempwompel pe kil apul nioknniawurpmel ntakilelel.”3-4 Herot wunempwaiyimp ntakilelel ka apul-paser kil ka numpul apulp sank ampueik Jon nakapulp Herotel, i Herot ar kil wuntu miyep. Kantalekil.

Jon nak Herot apulp ampueik ka Herot nineikmakenknuan ankilel Pilipel i antempil nkisel. Niamakenel ka Herodias. Ntape i, Jon nakimp Herotna, “Karokn akosepm pe yikn nkamp maken ek-ilelel.” Eti Herot nakimpnti ntankamp Jon, kitipilntankaik, mper kil apmuei yitne kuretel pmin.5Herot kana yer Jon wuntuim, aser kil nkinkieknampulp nti ntitmaken apulpaser nti ka nak na Jonka moule akosepmel ka nakaworp yapmunempWulapmWeinkelel.

6Aninkel nti moule mpurel la antemp Herot alniepm ampulp nioknwank ampueik ka mantiekankilel ra kilel. Nti al niepm nkisel i, ninkilapmmaken Herodiasel la apul nkaikpuank apmueiniampepm antuel. Eti Herot ka puikn ampulpnkaikpuank ankilel. 7 I Herot nak numuar nakna, “Mpuampua simisimi ka yikn apulpel, konayikn yimp apmel arai apm yek yikn.” 8 Ntape i,Herodias, mamam maken epeel, amuk kil yap-munemp. I ninkilapm maken epe namikimpHerot na, “Apm puikn apulp na yikn yuntun JonBaptaisel mamp, yum yo yuko, somp yupulp apmno.”

9Herot eipm sank ekeielel, kil ka yapmunempwankepmel ankil. Aser kil wunempwamiyimpsank ka kil nak nuwarel ar niampepm nti mouleka antempil nkis al niepmel, i kil nkarkemp wulemaiyaknel. Eti kil nakimp nti moule aipmpienelna yupul misop karep maken nakel. 10 I kilwankes mouleel mpim yitne kuretel pmin nanimikimp nti moule aipmpienel na nti na yuntunJon wourenkel. 11Mamp ankilel ka nti aim a yukoapulpmakenninkie epemila. Imaken epe nkampapulp mantiek ankilel mpim.

12 Pe moule ropm Jonel ka nti moule ka sopilelnkamp apulmpi amuntup. Nti antupil niatel i, ntimpi namikimp Jisas.

Jisas Ak Nti 5,000 Moule Niepm Al13 Jisas eipm sank apulp Jon ka nti ar kil

wuntuel i, kil awomp yemp epe apmuei. Kilka nkamp wutumpepel kua nti moule ka sopilel,ntiarko mpim yemp kuserel, moule karokn arel.Aser nti moule ntitmaken mitinkel eipm, ntinapmok na, Jisas karep mpim yemp kuserelelokor. I kapepe nti moule ntitmaken pe awompyemp suknel apmuei, nti po sopil awupil ntapempim. 14 Jisas la tnei mpep mitael, kil yukura kitapm i kil amiser nti moule ntitmakenmuanumpor pe karep la akei mitnei. Kil wunem-pampulp nti minimini ka wule apulel i kil ampuapul nti akosepmim.

15 Nti ar mpi awun nimimpilemp i, nti mouleka sopilel la i nankimp Jisas na, “Epie ka yempkuserel, awun po nako yumu kitapm. Akosepmel,yikn wankes nti ntitmaken na nti yipmot. Ntiyirko mpi wompitne irpm, wat wuntokn yuwupniepm nti na yelel.” 16 Aser Jisas nakimp ntimoule ka sopilel na, “Ka nti na mpi yupulpi? Kayipmankil yeknti niepmyel.” 17 I nti nakimpil na,“Apulntaku! Niepm ant karokn apul mitink epie.Ka luwu ntintir ntakitiempuel, yokn wuyeel pieant apulel.” 18 I kil nakimp nti na, “Luwu ntintirirpm yokn pe yipm apulel, yipm ampu yupulpapm la.”

19 I Jisas nankimp nti ntitmaken na, “Yipm yonkis kitapm.” I kil nkamp luwu ntintir ntakitiem-puel antempel yokn wuyeel, i kil niampepm nakeipmnaknarempWulapmWeink ampulpniepmepe. Niatel i, kil wamiker luwu ntintir i amuknti moule ka sopilel. I nti moule ka sopilel amuknti ntitmaken aim. 20 Nti akeiwanto al mpimpi

* 14:1: 14:1 - Kil Herot epe, nia yatel ankilel ka Antipas, kil ka wakerp kitapm Galili. Kil ka ninkilapm moule mamp niorknel Herotelka ar moule mamp sop ka ampueik Maria ra Jisasel.

Page 38: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 14:21 35 Matyu 15:8aser lunkoim, i niepm wainki wainki nkupmus.Nti moule ka sop Jisasel nkamp nkamp aim a 12-pla rumpunk. 21 Nti mentit ka al niepm ekilelel,muati antuel ka 5,000 moule. Pe nti karoknwaperp nti maken ninkilapm antuel.

Jisas At Sil Mpep Keipm22 Jisas nakimp nti moule ka sopilel na, “Apm

pena yer pie pitepitekn. Yipm sompwutumpepelyuntun mpepwarmp niorknel mpi nenkitie.” Ikil wankes nti ntitmaken apmot ampul likeknwuye. 23 Nomp'a nimpiempel, kil likekn mpinampmalenk ampulp na kil na yintempWulapmWeink niek sankel.

24 Ar mpi nomp sosoel i, wutumpepel karepmpim mpepwarmp niumonel. Wolpm na alempep, akei ntampli wutumpepel ntilonk, etiwutu karoknmpi, ka waipipiyim. 25Wuyen rieneli, Jisas at sil mpep keipm la naimukulup ntimouleankilel ka sopilel, nti ka sil wutumpepelel. 26Ntiaser kil at sil mpep keipmelel, nti ka nkinkieknankil, wunuyumukur nti. Nti maarkikip i nti nakna, “Yii! Epe kamuanumpor tikikn” 27Aser aroknakir, Jisas nakimp nti na, “Yipm 'orokn serk, yipmyet mintenk. Pie ka apm pe.”

28 Pita ampu nakimpil na, “Sepmel, kona kayiknel, eti yikn nikimp apmna apm'a yet silmpepkeipm mpi ser yikn.” 29 Eti Jisas nak na, “Kope,yikn la.” Ntape i, Pita yukur yek wutumpepel ampep i kil at sil mpep keipm akeimp Jisas mpim.30Aserwolpmna nkirnkerelim, eti Pita nkinkieknampulp i nkaik ankilel nkrur amu mpep pmin.Ntape eti, kil markipniminket Jisas na ntasompil.31 Jisas pokel yuwei nta a salmikemp Pita. I Jisasnankimpil na, “Pita, yikn karokn akei apm nkael.Eti yapmunemp aiyiknel pe wuyeel tikikn. Weinkekilelel ka weink mi?”

32 Ntiwuye yukur na wutumpepelel, i karoknakir wolpm kamikir. 33 Pe nti moule ka sil wu-tumpepelel nti waker nkaik aiki nia Jisasel nampkeipm, nti napmok na, “Ka likeknelim. Yikn kaNinkilapmWulapmWeinkel pe.”

Jisas Apul Nti Moule Mitinkel Genesaretel AmpuAkosepmim

34 Jisas kua nti moule ka sopilel mpi mitneinenk apmuei kitapm wainki antuel Genesaretel.35Kapepe, nti moule yemp ekilelel aser amorel kilka Jisas ankil. I nti mper sank mpim wompitnemitinkel ka ar kitnan kitnanel, na nti yupul nti

moule mitinkel irpm ka wule apulel la na ser kil.36 Eti nti antemintenk Jisas na kil ko mpuaimpuaiyupulp nti moule ka wule apulel, nti na ntasompelmpuapm nikitei ankilel. Eti nti ntitmakenakeiwanto ka apul ntakilelel, wulenip antuel kaminiat. Nti ampu ka akosepmim.

15Sank Wulapm Weinkel Ka Sankork Sank Yap-

munemp Moule Kitapmelel1 Ekilelel i, nti Farisi mpurel antempel nti

moule wupm raiel yek Jerusalem la i amiser Jisas.I nti amiyimpil na, 2 “Apulntaku nti moule ka sopyiknel, nti karokn apul sop sank antuel mesep-melel ka ampueik mporantunel, ka apulpi? Ntimoule aiyipmel karokn kaikul nta niorkn nakonti yel niepmel.”* 3 I Jisas ampu nakimp nti na,“Eti apm'a niyim yipm, apulntaku yipm ampu kawalimp sank Wulapm Weinkel mper sank yap-munemp mesepmel irpm aiyipmelel miniorkn?Pe sank niawurpmel Wulapm Weinkel ampueikka mporantunel ka yipm ampu wamiker, kaapulpi? 4 Wulapm Weink nak na, Yikn ko nirempwaiek mantiek aiyipmel, eipm sank antuel yupul ntisepm. Pe kil ampu nak na, Kona mewel aiyipmelniekilai waiek mantiek ankilelel, arai yipm yer kilwuntu. (Kisim Bek 20:12 yintempel 21:17)

5-6Ampueikel Wulapm Weink ka nakimp yipmsank niawurpmel epie, aser yipmka apul sop yap-munemp milman mipmakn aiyipmelel suwaink.Yipm ka nakimp waiek mantiek aiyipmel nawuntokn yipm mper apulp na wakerp ntiel kaminiat. Ka apulpaser wuntokn epe karep yiknamuk WulapmWeink. Nti mesepmel aiyipmel kanakimp yipm na yipm ka apul akosepm. Nti naknana yipm korokn numpul yupulp sank niawurp-mel Wulapm Weinkel ka nak na yipm kapukonirempwaiekmantiek aiyipmel yupul nti sepmel.Ka mekitik. Apulntaku! Ka kuret! Yipm kawamiker sankniawurpmelWulapmWeinkel kanayer nuarep mpuampua kuserel. Wuntokn aiyip-mel yipm karokn akei wakerp nti waiek mantiekaiyipmel apulp nti sepm.

7 Ka yipm akei wule kurieknel nak sankninkaielel! Ampueikel Aisaia, moule ka naka-worp yapmunemp Wulapm Weinkelel, ka nakamorp sankwunamp aiyipmel ntape na, 8WulapmWeink ka nak na, Nti mentitmaken epe ka akei niepm

* 15:2: 15:2 - Sank epie apulp kaikul ntael karokn nak apulp nta antuel ka sikep apulel. Karokn. Ka nak apulp niokn likekn nti kaapulel. Nti ka kaikul nta kuserel apulpaser nti ka wunempwaiyimp na ka yayapel ko yupul nti na yer sepm ntinkiraiel yer niampepmWulapmWeinkel.

Page 39: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 15:9 36 Matyu 15:30kurieknel aiki nia apmilel, pe yapmunemp pmiempni-umpuaipmantuel ka apei yempel. 9Nti ka nkamp sankyapmunemp antuel manmaknel nak na, Epie ka sankWulapm Weinkel. Aser ka nti nak yapmunemp moulekitapmelel, naremp apm kuserel.” (Aisaia 29:13)

Jisas Yuwap Nti Apulp Simi Ka Kuret Sankorkel10Kapepe Jisas aiyimp nti mentitmaken la aser

kil i, kil nakimp nti na, “Yipm eipm sank epie,wunempwaiyimp aipopel. 11Niepm ka yipm alel,kapukorokn yupul yikn i yikn kuret sankorkel yerniampepm Wulapm Weinkel. Karokn. Aser sankyapmunemp ka yek yekipmin naikul niepmel,ekilelel ka apul moule kuret sankorkel apmueiniampepmWulapmWeinkelel.”

12Niatel i, nti moule ka sop Jisasel la i nakimpJisas na, “Nti Farisi ka wunemp'uret apulp sankpe yikn nak i nti eipmel.” 13 I Jisas ampu naksanklomp nak na, “Waiek apmilel po ar na yempkeipmelel ka are niokn, pe kil akeimp niepm ar.Pe nimum ninkakn irpm ka kil karokn akeimpel,arai kil nuromp yintempel niamp sukur muat.14 Eti ka yipm korokn yapmunemp wankepmyupulp nti Farisi. Nti ka nuarep moule ka akeitukulpmel at, i na ntremp kuapmewel niampepmtukulpmel yayapelel. Kona ntiwuye yet yintem-pel, arai ntiwuye yintempel nkiyi yo lie.”

15 I Pita ampu nakimp Jisas na, “Eti yiknampu niek yuworp niupukn sanklompel pe yiknnakimp nti ntitmakenelel, ant ampu eipm.” 16 IJisas nak na, “Ka apulntaku? Yipm'arokn eipmkankre mi? 17 Eti yipm nimpil eipm. Niepm kayipm alel ka yek kuriekn war yekipminel, ka aar lunko eti ka aiye muat. Eti mpuampua epekarokn apul moule kuret sankorkel ar niampepmWulapm Weinkel. 18 Aser ka sankwunamp aiyip-mel pe ka yek yekipmin naikul niepm kurieknelka nkarp ar yapmunemp. I kampuampua pepe kaapul yipm kuret sankorkel ar niampepmWulapmWeinkelel. 19 Ka apm nak apulp sankwunampirpm ka nkarp ar yapmunemp mouleelel, kantalekil. Kona yipmaimyapmunemp'uretelmiel,pe ka yipm aimpar moule wuntuelel, pe ka yiknapul wurkite, pe ka sank ninkaielel ka yikn nakar niampepm antuel moule lowulaelel mi sankkuretel ka yipm nkamp mperp mewelel, pe yap-munemp aiyiknel nkarp na yupul tniompreimpirpmel. 20Wunamp irpm ntakilelel ka apul moule

na yer kuret sankorkel yer niampepm WulapmWeinkel. Pe moule karokn kaikul nta sop sankantuel manmaknelel, epie karokn apul moulena yer kuret sankorkel yer niampepm WulapmWeinkelel.”

Makenel Kenanel Ka Yapmunemp Mintenk ApulpJisas

21 Kapepe Jisas awomp yemp epe apmuei i kilmpim yempel ka ar nantip yemp suknel Tairirpm Saidonel. 22 Pe makenel Kenanel karoknntieyarkup antuel Judaelel, ka ar pepe. Kil la akeimpeiknel aiyimp Jisas i nak na, “Sepmel, Knam-niumpuai Devitel, yikn wunempyupulp apm!Ninkilapmmaken apmilel kamuanumpor yankeraimpil kuret ankil.” 23 Aser Jisas karokn ampunakimpil sankwainkiwainkiel. Kapepe, ntimouleka sop Jisasel mpi i namikimp Jisas na, “Makenepe ka ma aworawor nkirnker yatip. Yikn ampuwankesil mpim.” 24 I Jisas ampu nakimp nti na,“Wulapm Weink ka wankes apm na simpop ntintitmaken Israelel likekn. Nti ka nuarep wussipsip ka yawopmel ar yempelel.”

25 Aser maken epe la kitnan i kil wakernkaikyumpo eip kitapm apulp na yiki nia Jisaseleli kil nak na, “Sepmel, ko yikn yupulp apm!” 26 IJisas ampu nakimpmaken epe sanklomp na, “Antkorokn simpop nti ninkilapm niepm na mperpniumpua.”† 27 Aser maken epe ampu nak na,“Sepmel, ka yikn nak wat amu ntunk. Aser ntiniumpua, nti ka nuanti niepm nirepm ka naikul akitapmel pe.” 28 Jisas eipm sank ekilelel i kil ampunankimpil na, “Mantiek, yapmunemp aiyiknel kamintenk yatip ar apmel! Eti puikn aiyiknel yiknapulp na nininkel, kako ninink.” Ankrik ka Jisasnak sank ntakilelel i, ninkilapm maken ankilelepe ampu ka akosepmim.

Jisas Apul Nti Moule Mitinkel Ampu Sepmim29 Jisas awomp yemp epe apmuei i, kil at sop

mpepwarmp Galili mita mpim. Kil mpi nampmalenk i kil nkupmus. 30 Kapepe nti moule ntit-maken mitinkel arko la amiser kil. Nti mpurel kankaik kuretelel, antempel nti moule ka ntankaikawur mpilmpilelel, antempel nti ka niampepmliknelel, antempel nti ka niepm nanintipelel sankkarokn nakel, antempel nti minimini ka wulenipapulel, nti apul ntiarko la i mper nti ar kitnannamintip Jisas, i kil ampu apul nti akosepmim.

† 15:26: Sanklomp apulp ninkilapmel ka muati apulp nti Israel, pe sanklomp apulp niumpuael ka muati apulp nti moule karoknntieyarkup Judaelel. Jisas nak na sank Wulapm Weinkel kana yek nti Israel niorkn, kona niatel i ko yumuk nti moule kurieknel, ntikarokn ntieyarkup Judaelel.

Page 40: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 15:31 37 Matyu 16:1331 Kapepe nti moule ntitmaken amiser nti kaniepm nanintipel ampu napmok sank, pe nti kantankaik awurmpilmpilelel ampu ka akosepmim,pe nti ka ntankaik kuretelel nti ampu ka apmotwunamp. Antempel nti ka niampepm liknelel,niampepm nti ampu ka nimin. Eti nti ka yap-munemp pupurur ampulp Jisas, i nti aimiki niaWulapmWeink Israelel namp keipm.

Jisas Ak Nti 4,000 Moule Niepm Al32 Jisas aiyimp nti moule ka sopilel la i kil

nakimp nti na, “Apm wunempampulp nti moulentitmaken epe. Nti antemp apm ar awunwuyelikeknelim, eti nti ka niepm karoknim.Apm'arokn apulp na apm'awankes nti yikei nilm-pel mpi. Nilmp'o yer ntiel, niampepm ko nunti, i nti ko nkiyi yer yayapel tikikn.” 33 I ntimoule ka sop Jisasel nakimpil na, “Nti ka mitinkyatip, ko ant somp niepm mitinkel yer oku nakoant yek nti yelel? Yemp epie ka moule karoknar.” 34 I Jisas namiyim nti na, “Eti niepm atipmpe yipm apulel?” I nti nak na, “Ant apul 7-plaluwu ntintir antempel yokn akopiteknel mpurel,karokn mitink.”

35Kapepe Jisas nakimp nti ntitmaken na nkup-mus kitapm. 36 Kil nkamp 7-pla luwu ntintirantempel yokn, i kil nak namiremp WulapmWeink i kil waker awor amuk nti moule ka sopilel.Kapepe nti moule ka sop Jisasel nkamp i amuk ntintitmaken. 37 I nti al mpimpi aser lunkoim, i ntimoule ka sop Jisasel nkamp niepm wainki wainkika nti al nkisel aim amu 7-pla rumpunkel.

38 Nti mentit ka al niepm ekilelel ka 4,000 penti maken ninkilapm ka nti karokn waperp nti.39 Kapepe i, Jisas wankes nti ntitmaken ampullikekn wuye, pe kil ka yukur na sil wutumpepeli kil po mpim kitapm antuel Magadenel.

16Nti Nakimp Jisas Na Yupul Niokn Niawurpmel

Likekn1 Nti Farisi antempel nti Sadyusi nti la na

mperpai Jisas. Nti nakimpil na, “Kona yiknapul niokn Wulapm Weinkelel, yikn ampu yupulniokn niawurpmel likekn ntremp ant nako antser yukorpel mintenkWulapmWeinkelel.” 2Aserkil ampu nakimp nti na, “Awuniunkuriknel yipmka nak ntape na, Mpor akosepm yipilnaiyenkmilep, awun ko mitnei. 3 Pe nomprien mpor kakuasemp'uretel, yipm ka nak na, Wolpm wutnie

puko yimir. Yipm aser mpor keipmel, muatiwalenk ankilel ka yipm aser kaminkre. Asermuati walenk ka ntremp yipm apulp mpuam-pua pe ka ninkem yipm ar kitapmelel, yipmkarokn aser aworel niupukn ankilel. 4 Yipmntitmaken ka pie nkisel, yapmunemp aiyip-mel antemp Wulapm Weinkel ka kuret ankil,nuarep moule ka nkisemp apul tniompreimpntankermpel. Aninkanink yipm ka nak na yipm'aser niokn niawurpmel suwaink. Aser karokn.”Eti Jisas nakimp nti na, “Arai yipm ser nioknniawurpmel likekn ampueik ninkem Jona, mouleka nakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel.”*Niatel i, kil awomp nti apmot, kil po mpim.

Sanklomp Apulp Yis Antuel Nti Farisi AntempelNti Sadyusiel

5 Jisas antempel nti moule ka sopilel karep an-tun mpepwarmp mpim nenkitie, aser nti mouleka sopilel wunempiskel luwu ntintir, nti karoknapul. 6 I Jisas nakimp nti na, “Yipm ko yikeiwunempel yet niampepm ntankuel yupulp yiska nti Farisi antempel nti Sadyusi akeiel.” 7 Etinti moule ka sopilel nakimp nti ankil na, “Piekil nakimp ant ntakeielel ka apulpaser ant'aroknapul luwu ntintir la, tikikn?”

8 Jisas ka ntinkirai apulp sank pie nti nakel i kilnakimp nti na, “Apulntaku pe yipm nak na luwuntintir yipm aroknel? Yapmunemp aiyipmelka wank. 9 Yipm peyar karokn ntinkirai apulpniupukn sank apmilelel tikikn? Yipm'aroknwunempwaiyimp luwu ntintir ntakitiempuel mika nti 5,000 ntitmaken alel? Wainkiwainki nkisel,ka yipm aim a rumpunk atipm? 10 Eti 7-pla luwuntintir ka nti 4000 ntitmaken al mi wainkiwainkinkisel ka yipm aim a rumpunk atipm? Yipmka wunempiskel amintempel tikikn? 11 Apmkarokn nakimp yipm apulp luwu ntintir. Yipmwunempwaiyimp ntakilelel, ka apulpi? Karepapmnakimpyipmel, yipmyikeiwunempel yet ni-ampepmntankuel yupulp yis antuel nti Farisi an-tempel nti Sadyusiel. 12Nti eipm sank ekilelel, ntintinkiraiyim, ka kil nakimp nti apulp sank simika nti Farisi antempel nti Sadyusi yuwap ntiel, konti yikei wunempel yupulp na sank yapmunempantuel kakoroknmpuanink yapmunempWulapmWeinkel.”

Pita Nak Akorpel Apulp Jisas Na Kil Ka Mini13 Jisas mpim yemp suknel Sisaria Filipai, ek-

ilelel i kil naiyim nti moule ka sopilel na, “Mi* 16:4: 16:4 - Yipm iser sank ka ar Matyu 12:39-40 ka walimp sank nak soplikekn.

Page 41: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 16:14 38 Matyu 17:5nti ntitmaken nak nana apm Es Ntitmaken Akei-wantoel, apm ka mini?” 14 Nti nakimpil na, “Ntimpurel ka nak nana yikn ka Jon Baptaisel kaHerot ar kil wuntuel aser ka kil ampu nkarpeltikikn. Pe nti mpurel ka nak nana yikn ka Elaijami, Jeremaia mi, moule mini ka ampueik naka-worp yapmunemp WulapmWeinkelel.

15 I Jisas namiyim nti na, “Eti yipm i, yipmnakel, apm ka mini?” 16 Saimon Pita nakimpilna, “Yikn ka Krais, moule ka Wulapm Weinkyuwakel. Yikn ka Ninkilapm Wulapm Weinkelel,kil ka ar aninkaninkel.” 17Niatel i, Jisas nakimpilna, “Saimon ninkilapm Jonel, Wulapm Weink kaapul yikn akosepm. Apulpaser karokn mewelelkitapm ekeielel nakimp yikn yapmunemp epe,karokn. Ka yaiyai apmilel ar yemp keipmelel,kil ankil ntimpiremp yikn. 18 Apm nakimp yikn,nia kitie Pitael pie karep yikn apul misop ni-upukn niael. Eti apm ko miyimp yikn Pita, kaniupukn nak apulp wuntoknel. Wuntokn epekako wula weink i ko apm yupul nti ntitmakenapmilel na yer nuarep yitne ka sil wuntoknkeipm mi ka mintenkel. Eti mpunkol niawurpmmpuampua kuretel kitapmel kana yer nti moulewuntuel kapukorokn sankork nti ntitmaken ap-milel. Karokn. Nti ko yer yupmueiel nuarepmpepwuntoknel.

19 Mpunti apmilel arai apm yek yikn ntaaiyiknelim. I kapepe kona yikn niek na, Wu-namp epe ka kuret, yipm'orokn yupul ntakilelel- yikn nak ntakilelel ka sop yapmunempWulapmWeinkelel. Pe kona yikn niek na, Wunamp epe kaakosepm yipm yupul sop - Yikn nak ntakilelel kasop yapmunempWulapmWeinkelel pe.” 20NiatelJisas ka nakantup nti moule ka sopilel mpunkolmpunkolel na nti korokn nikimp mewelel ntapena kil ankil ka Krais, moule ka Wulapm Weinkyuwakel.”

Jisas Nak Apulp Awur Ankilel21 Ekeielel ka sukur Jisas nakimp nti moule

ka sopilel apulp wankepm kana ninkemilel. Kilnak na, “Ekeielel apm kompim Jerusalem yupulpna apm ko somp yakop suknel yer nta antuelmesepmelel, nti ka moule mamp antuel priselyintempel nti moule wupm raiel. Nti na yer apmwuntuel, ko nomp wuyelikeknel yumuntun apmyer mpi i, ko apm ampu sirpmop.”

22 Pita eipm kuret sank ekeielel. Kil kuaJisas mpi yakitie i kil nakamuntupil mintenkmintenkel nak na, “Sepmel, WulapmWeink kako

wunempyupulp yikn, niekyuntup wankepm epekakorokn ninkem yikn epe.” 23 Aser Jisas ampunakimp Pita na, “Satan, yikn yikei yuworp ki-tapmel, yikn yer nkien. Ka yikn kuap apm nayupul yapmunemp'uretel. Karokn yikn sop yap-munemp Wulapm Weinkel epe, ka yapmunempmoule kitapmelel.”

24 I Jisas nakimp nti moule ka sopilel na,“Moule mini kana sop apmel, kil kakoroknwunempyupulp wule ankilel. Kil kako yirkoswankepm mimi kana ninkemilel kona kilna nikerpm apmel, sop arai ko apm yirkoslonkuntonkelel. 25 Apulpaser kona mouleelwunempserp mpuampua kitapmel ankilelel kaapul kil na yer sepmelel, arai kil yikei yawop-melel. Pe kona mouleel wunempwaiyimp apmniorknel i wunempiskel mpuampua kitapmelankilelel, kil ko yer sepmel yupmueiel. 26Mouleepe ka nia nkampil apulp mpuampua kitapmelmitinkelel, kona kil yuwurel, mpuampua ankilelkarep kil aiki kepmel tneiel ko yupulpil ntakulel?Kapukorokn. Karep akei yawopmelelim.

27 Apm Es Ntitmaken Akeiwantoel arai kuanti ensel Wulapm Weinkelel nako apm yikeimpunkol niawurpm ankilel Waiek apmilel yo.Apm arai yuntunel nti ntitmaken wantoel sopsankwunamp antuel ka nti apulel i arai apmyupulp nti waperel. 28 Apm nakimp yipmlikeknel, mpurel aiyipmel yipm moule peyarnkisel kako ser Es Ntitmakenel yet ntaka moulemampel niorkn, i ko yipm yumur.”

17Wule Jisasel Naimpil Ntiyilntiyelel

1 Nomp ntakitiempu niampepm amuntun i,Jisas kua Pita antempel wuyeel es knuan Jemsnti Jon, ntiarko namp malenk suknel i, nti likeknapmuei. 2 Nti at amiser Jisas, aser wule ankilelnaimimpil. Mpuaminiampepm ankilel ka ntiyil-ntiyelelim, pe elmpuapm ankilel ka mpusmailyatip. 3Aser Moses nti Elaija ka ampueik awurel,ntiwuye nukur na antemp Jisas napmok sank i,nti moule ka sopilel amiser. 4 Pita aser ntakileleli kil nankimp Jisas na, “Sepmel, akosepm ant arkeielel. Kona yikn puiknel, apm'a yupulp yip-marko wuyelikeknel mpilmpal kitielel nintilemyipm. El aiyiknel, el Mosesel, el Elaijael.”

5 Pita peyar nak sank aser mpor mlipmlaiknelamulmp nti. I sank tiknin naikul mpor nankimpnti na, “Kil epe ka ninkilapm apmilel, apm kapuikn apulpil yatip. Apm kampuaimpuai apulpil.

Page 42: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 17:6 39 Matyu 17:27Yipm eipmil sank.” 6 Nti moule ka sop Jisaseleipm ntakilelel, nti ka nkinkiekn ankil. Etinti waker nkaikyumpo mpul mpuaminiampepmamu kitapm. 7 Eti Jisas la ntankamp nti, aiki ntii, kil nankimp nti na, “Yipm serp. Yipm koroknnkinkiekn.” 8 Nti nkarp niampepm amuntupil,aser nti karokn aser mewelel antempil at, arokn.Ka nti aser Jisas likekn.

9 Nti nisep malenk epe mi nti mpi ael, Jisasnakimp nti mpunkolelim na, “Muati pie yipmaserel, yipm'orokn nikimp mewel, mekitik. Koyer mpimpi ser apm Es Aiyipmel Ntitmakenel koserp yupmuei yemp muanel.”

10 Eti nti moule ka sopilel namiyimil na, “Ntimoule wupm raiel ka nak na pitepitekn konaKrais na yoel, sukur Elaija ko yo niorknel. Koyupulntaku?” 11 I Jisas nankimp nti na, “Sank epeka likeknelim. Elaija kako la niorknel na ntim-piramp nti ntitmaken yupulp Krais ko nininkel.12 Aser apm nakimp yipm, Elaija karep mila,aser nti moule karokn aser kil aworel. Karokn.Sankwunamp ka nti nkis akei apupulel pisoppuikn antuel. Arai ko nti yupulp apm Es AiyipmelAkeiwantoelel kapuko kuret soplikekn.” 13 EtiJisas nak ntakilelel, nti moule ka sopilel karepntinkiraiyim, ka kil nak apulp Jon Baptaisel pe, kankamp yemp Elaijaelel.

Jisas Nkiyir Muanumpor Yanker Ar Ninkilapmel14 Jisas kua nti moule wuyelikeknel ka sopilel

mpim, i nti niminkem nti ntitmaken mitinkelka arel. Mouleel la aser Jisas, waker nkaik eipkitapm ampulpil, 15 i kil nakimpil na, “Sepmel,yikn wunempyupulp ninkilapm ntit apmilel. Kampienyukur kil, moule kil ka nkuankuan kuretankil. Aninkanink kil ka nkaiyi mpi yite, nkaiyia mpep ntentenkel. 16 Apm kua kil mpi asernti moule aiyiknel ka sop yiknel, aser niawurpmantuel karokn sukn nako nti yupul wule ankilelna niatel.” 17 I Jisas ampu nakimp nti na, “Yipmntitmaken epe, yapmunemp aiyipmel karoknmintenk nako yipm yikei WulapmWeink nkaelel.Yapmunemp aiyipmel ka nkirnker yatip. Koapmyintemp yipmyer, yirkoswankepmaiyipmelmpimpi waiyoel mi? Yipm ampu yupulp apmninkilapm epe la.” 18 Kapepe Jisas nak nkimiyirmuanumpor yanker i muanumpor yanker naikulamomp ninkilapm epe, i arokn akir wule kilakosepmim.

19 At pitepitekn i, nti moule ka sop Jisasel,nti likekn la aser Jisas i nakimpil na, “Ka weinkmi ant kakorokn nkiyir muanumpor yankeropoel?” 20-21 I Jisas ampu nakimp nti na, “Kaapulpaser yapmunemp aiyipmel ka wank. Kaapm nakimp yipm likeknel, kona yapmunempmintenkel aiyipmel apulp WulapmWeinkel konaakopitekn ntaka mastet wunael, kona yipmnikimpmalenk nawasirkel, malenk epe kowasirkmpim. Yapmunemp aiyipmel kona yer mintenkyintemp Wulapm Weinkel, niokn niawurpmelwantoel kako yipm yumpul.”*

Jisas Ampu Aiki Nak Apulp Awur Ankilel22 Jisas antemp nti moule ka sopilel ar likekn

ar Galiliel, i Jisas nakimp nti na, “Nti arai mperapm Es Aiyipmel Ntitmaken Akeiwantoel mpi ntaantuel mouleel, 23 i ko nti yer apm wuntuim.Apm ko yer awun wuyelikeknel i ko apm ampusirpmop.” Nti moule ka sop Jisasel eipm sankekilelel, nti ka yapmunemp wankepmel yatip.

Jisas Ak Nti Wuntokn Apulp Yitne Suknel WulapmWeinkelel

24 Niatel i, Jisas antempel nti moule ka sopilelmpi niminink yemp suknel Kaperneam, i ntimoule kana somp wuntokn apulp yitne suknelWulapm Weinkelel la aser Pita namiyimil na,“Mi moule sepmel ka yipm sopel ka apikeipe wuntokn kana mper yupulp yitne WulapmWeinkelel?” 25 I Pita wankerpwunemp nak na,“Kope.”

Eti Pita mpi muar yitne, aser kil peyar karoknnak sank, i Jisas naiyimil miniorkn na, “Saimon,apm'a nikimp yikn sanklomp i yikn ampu eipm.Eti yikn nikimp apm yapmunemp aiyiknel, yiknwunempwaiyimp ntakulel? Nti moule mampar kitapm ekeielel, nti ka yimp nti mini nakuap nti wuntoknel? Ka nti aiyimp nti ninki-lapm antuel? Mi rokn, ka nti aiyimp nti moulekurieknel ka nkis kitapm karep nti nkampel kuapwuntokn antuel?” 26 I Pita nak na, “Ka ntimoule wampwampel nkis kurieknel likekn ko yekmoule mamp wuntokn ntalepeel.” I Jisas ampunakimp Pita na, “Ka yikn nak wat amu ntunk.Nti ninkilapm antuel ka antemp nti arel, ntikarokn. Wiakn moule mampel karokn aikol nti.27 Sanklomp epie ka ntremp ant apulp aiyimpantuel nti moule opoel, nti kana yimp kuap ant

* 17:20-21: 17:21 - Ntimoulewunempyapmelmpurel ka nak na sankwainki kawalimp sank ar epie ka nak ntalekil nak na, Yapmunempko yintemp Wulapm Weink niek sankel nako nkis nailepel, kapepe ko yipm nkiyir muanumpor mintenkel ntakilelel. Yayapel yatelelkarokn.

Page 43: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 18:1 40 Matyu 18:16wuntokn yupulp yitne suknelWulapmWeinkelel.Karokn niokn apmilel nako apm yupulp nti wun-tokn epeel. Aser nti karokn ntinkirai apulp nanaapm ka ninkilapm Wulapm Weinkel. Eti ant okoyek nti wuntokn kuserel, ant'orokn yintemp ntinukuapm yupulp. Kapepe yikn mpi mpepwarmpyuwup yokn, pe yokn sukur kona yikn sompelyikn sakor kil niepm, pe i arai yikn ser wuntoknraiel likekn pe ar kil niepm yekipmin. Yikn sompwuntokn epe yupulmpi yekntimoule opo yupulpantie, kako wuntokn antieel yupulp yitne suknelWulapmWeinkelel.”

18Moule Mini Ko Yer Niorknelel?

1 Ekilelel i, nti moule ka sop Jisasel la aserJisas i naiyimil na, “Kona Wulapm Weink sompyemp yet yapel ntaka moule mampel, mini koyintempil yer niorknel na nia suknel sompilel?”2 Kapepe Jisas aiyimp ninkilapm akopiteknel la i,ntankampil apul apmot niumonel. 3 I kil nak na,“Apm nakimp yipm likeknel, kona yipm koroknnimplemp sankwunamp aiyipmel ampu ntaka ntininkilapm ninkilapmelel, yipm kapukorokn yernta Wulapm Weinkel i kil yuwulmp yipm. 4Konamoule mini nimplemp i yer ntaka ninkilapm ako-piteknelel na korokn wunempwaiyimp nia sep-mel na sompilel,moule epe arai yer niorknel konaWulapm Weink yuwulmp antel. 5 Pe kona moulemini ka at nia apmilel nakompuaimpuai na sompmouleel ka nuarep ninkilapm akopiteknel epieel,kil ka wunempapulp apm ankil.”

Sankwunamp'uretel Kana Kuap Nti Moule Wu-lapmWeinkelel

6-7 Jisas ampu nak na, “Kona mewel kuapmouleel ka nuarep ninkilapm akopiteknel epeka akei apm nkaelel, na kuapil yuwomp apmna yupul kuretelel, ka apm aser kuret ankil.”Jisas yukantun i nak na, “Apm wunempapulpnti ntitmaken kitapmel. Nti moule ka akei apmnkael ntaka ninkilapm akopiteknelel, nti kakoninkem nti moule yatel mpurel kana kuap ntina yupul yapmunemp'uretel. Moule mini epekana kuap ntiel arai ninkem wankepm yer ntaWulapm Weinkelel. Kona nti somp wuntoknsuknel yumpop yukol kil wourenk na yawol kilyo mpepniopm mi kil wuntuel, wankepm epe

ka akopitekn. Aser na wankepm arai ninkemilelkako suknelip.

8 Kapepe kona ntankaik aiyiknel na kuap yiknna yer nkis wunamp'uretelel, ko yikn yuntunwat. Akosepmel yikn yikei ntankaik likeknyer, mi araiel ko yikn yer sepmel yupmueielyer yemp keipmelel. Aser kona yikn nirknimpntankaik aiyiknel wuye yer sukurel, arai nti sompyikn moule sukur yawol yo yemp yiteel ka araninkaninkel. 9Pe kona niampepm aiyiknel kuapyikn na yer nkis wunamp'uretelel, i ko yikn yesompwat. Akosepmel yikn yikei niampepm kitielikeknel yer, aser arai ko yikn ankil yer sepmelyerelel. Aser kona yikn nirknimp niampepmwuyeel aiyiknel tneiel, arai nti somp yikn moulesukur yawol yo yemp yiteel ka ar aninkaninkel.

10-11 Yipm ko yikei wunempel. Yipm koroknniek na mouleel ka ar nkis nuarep ninkilapmakopiteknel ka akei apm nkaelel ka si akoel.Karokn. Apm nakimp yipm, ar na yemp keipmelnti ensel Wulapm Weinkel ka wakerp ntiel, ntika mintenk yatip, pe aninkanink nti ka asermpuaminiampepmWaiek apmilel po ar na yempkeipmelel.”*

Sankmuati Apulp Wus Sipsip Ka Yawopmelel12 Jisas ampu nak na, “Yipm wunempwaiyimp

ntakulel? Mewelel ka wakerp 100 wus sipsip, pelikekn ka yawopmel, kil ko yupul mi? Eti nti 99wus sipsip epe arai kil yuwomp yet malenk i, kilarai mpi yuwup likekn ka yawopmelel. 13 Apmnakimp yipm likeknel. Nti 99 wus sipsip kakarokn yawopmelel, mpuaimpuai ankilel apulpntiel ka ako. Pe kona kil ninkem likekn ka yawop-melel, mpuaimpuai ankilel kapuko nkirnkerip.14 Waiek apmilel ka ar yemp keipmelel ka so-plikekn. Kil karokn puikn na likekn antuelnti moule ankilel ka nuarep nti ninkilapm ako-piteknelel ko yawopmel yupmueiel. Karokn.”

Yikn Yuworkwunemp Mamintomp KristenelAiyiknel

15 Jisas ka nak ntalekil, “Kona ko mamintompKristenel aiyiknel yupul yikn kuretel, yikn mpiser kil nako yipmwuye likekn yerel. Ko yipmwuyelikekn ampu nkis niek sank yuwup yapmunempyumu likekn. Kona ko kil eipm yikn sankel, koyipmwuye ampu yer yapmunemp niuluknunelnako yipmwuye ampu yer sepmelel. 16 Aser

* 18:10-11: 18:10-11 - Nti moule wunempyapmel mpurel nak na sank wainkilel ka walimp sank ekeielel, ka nak na, Apulpaser weinkka apm Es Aiyipmel Akeiwantoelel ael, ka apulp na apm ampu na somp nti mentitmaken ka yawopmel ar yempel.

Page 44: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 18:17 41 Matyu 18:35kona kil korokn eipm yikn sankel, ko yikn sompmewel likekn mi wuyeel mi ampu mpi yintempelyikn, yupulp nako ntiwuye yet niumonel eipmyipm sankel. Ka apulpaser sank niawurpmel kanak na, Sankwunamp akeiwantoel kako moule wuyeniek yapmunemp mper yo likekn yupulp. (Lo 19:15)17 Aser kona kil korokn eipm sank i kil na mip-maip yupulyupulel, yikn nikimp nti ntitmakenWulapm Weinkel yikeiwanto nako nti yintempilniekel. Kona kil korokn eipm sank antuel sop-likeknel, ka yipm yupulpil ntaka yipm apulp ntimoule kurieknel nuarep nti Judael ka ak moulemamp antuel Romel wuntokn aiyipmelel.

18 Apm nakimp yipm likeknel, yapmunempirpm mimi ko yipm ntayintemp yer kitapmel,karep Wulapm Weink ntaantemp ar namp yempkeipmelel. Aser yapmunemp irpm mimi kayipm nisep ar kitapmel, karep Wulapm Weinknisep apmuei yemp keipmel. 19 Apm ampu nanikimp yipm. Kona moule wuye aiyipmel nkisniek sank yum yapmunemp yo likekn yimp Wu-lapm Weinkel, kil ko yupul misop ka ntiwuyeaiyimpilel. 20 Apulpaser kona yipmwuyeel miwuyelikeknel mi niye yikei nia apmilel yer nkisel,apm ankil ka antemp yipm ar.”

Yapmunemp'uretel Irpm, Ant'o Eipm Ser YikeiYuwompel

21 Ekilelel i, Pita mpi aser Jisas i nakimpil na,“Sepmel, kona mewel yupul apm kuret i ko apmeipm ser yikei yuwompelel, kako apm yupulpilntakilelel anink atipm? Kako apm yupulpil anink7-pla pe, tikikn?” 22 I Jisas nakimpil na, “Apmkarokn nakimp yikn nako yikn yupul anink 7-pla ako, karokn. Epe karokn anink mitink. Kaapm nakimp yikn na kako yikn yupul yupmueiyupmueiel. Yikn'orokn yupul yikei waperpelnako anink atipm ko yikn yupulel.

23 I kapepe, Wulapm Weink kona yuwulmpnti mouleel, kako nuarep sanklomp epie, apm'asukueimp yiknel. Yikn eipm. Aninkel, mesep-melel ampu na somp wuntokn ankilel ka nkis ntimoule nioknel ankilelel. 24 Kil apul niokn epemisop sank'arep kil nakel, i nti apul mewelel laamiser kil. Moule epe, wuntokn ka nkisilel kasuknmuanumporelip, muati ankilel ka nuarep 10milien wuntokn. 25 Aser wuntokn muati ntak-ilelel moule epe karokn mper. Eti mesepmelepe nak na, Wuntokn kil arokn, i kapepe yipmsompil yintempel nti maken ninkilapm ankilelyintempel mpuampua sukurel antuel yikei somp

wuntoknel yumuk apm. Yipm ko mper ntimpi nta mewelel ko nti yupulpil niokn kuserelaninkaninkel. 26 Moule epe eipm sank epie,aser kuretim. Kil ka numuarep niumpua kamintomp ar sop ropmelel mpi, i kil markipn-iminketil nakimpil na, Mesepmel, kako yikn yikeinainkerp apm, yukueim apm. Arai apm ampu yekyikn mpuampua ka apm nkampop yikn i pie nkisapmel. 27 I mesepmel nak na, Akosepm. Apmwunempapulp yikn, ka yikn yupul yikei watel. Ikil wankesil nainkul kuriekn.

28 I kapepe, kil yek yitne nainkul kuriekn,aser kil niminkem meniem ankilel ampueik kilak kil wuntokn 10 kina ako ka nkisilel, i kilamuntupmali kil, wakerkikaik kilim, i kil nak na,Kako yikn yumpuk apm piepe wuntokn apmilelampueik apm ak yikn i pe nkis yiknel! 29Meniemankilel eipm sank ekilelel i, kil pemintomp ar sopropmel nuarep niumpua mpi, markipniminketmoule epe, nankimpil na, Yikn yikei nainkerpapm, yukueim apm. Arai apm ampu yek yiknwuntokn aiyiknel ka nkis apmel. 30 Aser mouleepe karokn eipmil sank i, kil mpi nakimp ntimoule aipmpienel i nti la nkampil apul mpimyitne kuretel. Kil ko yer mpimpi ser kil ko ampuyumuk kil wuntokn wamperel.

31 Nti meniem ankilel moule nioknel epe aserka kil apulpil ntakilelel, yapmunemp nti ka kuretankil. I nti mpi sunkueimp mesepmel antuelsank ampulp moule nioknel epe ka nti eipmaserel. 32 Eti mesepmel epe aiyimpil la i nakimpilna, Yikn epe, yikn apul kuret! Karep ka yiknla naiyim apm apulp wuntokn suknel apmilelka nkis yiknel, apm'arokn kuasemp yikn, apmka akei nainkerp yikn. Karep apm wunem-pampulp yikn. 33 Eti apulntaku yikn karoknnawunempyupulpmeniem aiyiknel soplikeknel?34Mesepmel epe ka wunemp'uret ankil i kil mperkil mpim nta antuel moule aipmpienel nako ntiyeryitor kilel. Ko nti yeryitor kil mpimpi serwankepm wuntoknel ka nkisilel kona niatel, i kominiatim. Sank ka ntapepe.

35 Sank epie apm sukueimp yipmel ka ntrempant yapmunemp waiek apmilel po ar na yempkeipmelel. Kona yipm'orokn wunempiskel yap-munemp'uretel ka mewel apulp yipmel, WulapmWeink oko yupulp yipm misop sank karep apmnakimp yipmel.”

19Jisas Nak Apulp Na Nkiyir Makenel

Page 45: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 19:1 42 Matyu 19:241 Jisas nak sank irpm niatel i, kil po awomp

kitapm Galili apmuei, kil po mpim kitapm Ju-diael ka ar yek yakitie pukn Jordanel. 2 I ntintitmaken mitinkel pe misopil. Kapepe, ar yempekilelel, nti mini ka wule apul ntiel ka kil apulpnti akosepmim. 3 Aser nti Farisi la i mimperpaiJisas. Nti namiyimil na, “Eti sank niawurpmelantilel ka nak na, akosepm ko an nkiyir makenel,mi rokn?” 4 I Jisas ampu nak na, “Mi ka yipmkarokn aser sank ka silwupmWulapmWeinkelel?Sank epe ka nak na, Ampueik nimpilieknel kaWulapmWeink apul kitapm sukurelel, kil ka apulant moule, pe kil antuninper ant ntitmakenel.5-6 I Wulapm Weink nak na, Kapepe mentit koyuwomp waiek mantiek ankilel yer. Kil ko yeryimintempel maken ankilel. Ntiwuye ka mpimlikekn, karokn yatyatel. Karokn. Wulapm Weinkankil ka ntankamp ntiwuye apul mpi likeknel,moule kakorokn yuntun.”

7 I nti Farisi nakimpil na, “Eti ka Moses nakimpant na ant ko yupul wupm na nkiyir makenelel,ka apulpi?” 8 I Jisas ampu nakimp nti na,“Moses aser amorel yipm, yipm ka moule yap-munemp soel. Ampueikampueikel yapmunempapulp na nkiyir makenel, Wulapm Weink karoknnak. 9 Apm'a nikimp yipm na, kona makenelkarokn apul tniompreimp, aser minkan ankilelankil nkiyir kil puikn ankilel eti kil ampu nkampmaken yatelel, minkan niorknel ankilel ankil kaapul tniompreimp.

10 Nti moule ka sopilel eipm sank epe i ntinakimp Jisas na, “Kona ntakilelel, ka mekitik,ant yer kuserel, korokn somp maken.” 11 I Jisasnakimp nti na, “Ka nti mpurel, WulapmWeink aknti yapmunemp ntinkiraiel na somp sank epie nayum yer yapmunempel, pe ka nti wanto karokn.12Yipm eipm, nti moule mpurel ka at arompelel,weink ankilel ka yatyat. Nti moule mpurel kantape yek ninkopmnilmp ampu, wunaikn antuelka amur. Pe nti mpurel wuyepm antuel ka ntiamiye. Pe nti mpurel ka nakantup maken apulpna nti na yupul niokn Wulapm Weinkelel. Asermoule mini kona yapmunemp likekn yintempelsank wantosukurel ekeielel, kil ko yum yo yap-munemp ankilel yupul sop.”

Nti Apul Nti Ninkilapm La Aser Jisas13 Awun ekilelel nti mentitmaken apul nti

ninkilapm la amiser Jisas. Nti apulp na kil nawul nta sil nti, yimp Wulapm Weink ko yupul ntisepmel. Aser nti moule ka sop Jisasel napmok nti

mentitmaken. 14 I Jisas ampu nakimp nti mouleka sopilel na, “Yipm yikei niampepm ser ntininkilapm la ser apm. Korokn nkiyir nti, karokn.Wulapm Weink ka awulmp nti moule mini, yap-munemp antuel ka nuarep nti ninkilapm ekeielel.15 Kapepe kil aiki nta wul nti ninkilapm mamp, ikil awomp yemp epe apmuei, kil po mpim.

Wasiamelel Ka Mper Mpuampua Mitinkelel16 Wasiamelel la aser Jisas i nak na, “Sepmel,

yikn ka moule akosepmel. Yikn nikimp apm nawunamp sepmel simi ko apm yupul i ko apmyintemp Wulapm Weink yer sepmel yerelel?”17 I Jisas nakimpil na, “Apulpi yikn aiyimp apmmoule akosepmelel? Ka Wulapm Weink likeknka akosepmel. Aser kona yikn na yintempil yersepmelel, kako yikn sop sank niawurpmel Wu-lapm Weinkelel pe.” 18 I moule epe ampu naiyimJisas na, “Yikn nakel, ka sank niawurpmel simi?”I Jisas nak na, “Sank niawurpmel irpm ka nakna, Yipm korokn yer nti ntitmaken wuntu. Yipmkorokn yupul tniompreimp. Yipm korokn yupulwurkite. Yipm korokn yintemp nti mentitmakenyikei sank ninkaielel nukuapm yer niampepmantuel moule lowulaelel. 19 Aninkanink yipm koeipm sank waiek mantiek aiyipmelel yupul ntisepm. Pe nti moule wantosukurelel ko yikn yikeinta niupuknel nkrawomp nti, ko yikn yupulp ntintaka yikn apulp wule aiyiknelel pe.”

20 Aser wasiamel epe nakimp Jisas na, “Sankniawurpmel Mosesel epe ka apm misop. Asersank niawurpmel simi ka apmwunempiskel nakoapm yupulel?” 21 I Jisas nakimpil na, “Konayapmunemp aiyiknel na yer sepmel ntinkiraielsuwainkel, yikn mpi somp mpuampua sukurelaiyiknel pe i yikei somp wuntoknel. Wuntoknyikn nkampel, yikn mpi walimp yek nti mouleka mpuampua karoknel. Yikn yupul ntakilelel,Wulapm Weink oko yupulp yikn sepm waperelyupmuei yemp sepmel ankilel. Pe yikn la sopapm.” 22 Wasiamel epe eipm sank epe aserka kuret, yapmunemp ankilel wankepmel yatipapulp mpuampua mitinkel ka kil mperel, eti kilpo mpim.

23 I Jisas nakimp nti moule ka sopilel na,“Apm nakimp yipm likeknel, nti moule ka mperwuntokn suknelel, nti ka awup ntinkiliemp nayer nta Wulapm Weinkelel. 24 Apm nakimpyipm, wurokn kapukorokn war pirkepm lipanel.Karokn. Moule ka mper wuntokn suknelel ka

Page 46: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 19:25 43 Matyu 20:19soplikekn, kil ka ntinkiliemp na war yer ntaWulapmWeinkelel.”

25 Nti moule ka sopilel eipm sank epeel, yap-munemp nti karep nkark prierprur ankil, i ntinak na, “Kona ntakilelel, moule ko war yer ntaWulapm Weinkel ntakulel?” 26 Kapepe Jisas nku-musomp nti i kil nak na, “Nti moule kapukoroknyupul setel na nti yer ntaWulapmWeinkelel, aserWulapmWeink likekn oko yupulp nti.”

27 Jisas nak ntape i, Pita ampu nankimpil na,“Yikn eipm. Pie ant sop yikn i, mpuampuaantilel ant akei pmompelel, ko yikn yupulp antntakulel?” 28 I Jisas nak na, “Apm nakimp yipmlikeknel, aninkelWulapmWeink na yupul kitapmniumpueielel, apm Es Ntitmaken Akeiwantoelarai nia sompel, apm arai sil lontulnko ako-likeknel apmilel. Ekilelel, yipm moule ka sopapmel, yipm arai sil 12-pla lontulnko akosepmeli ko yipm yer miniorknel nti 12-pla wopmweinkIsraelel. 29 Kona nti moule minimini ka sop apmi, nisep yitne, nisep knuan kna, waiek mantiek,ninkilapm, niokn mputnank yerel, mpuampualikekn likekn ntalepe ka nti nisepel arai ntisomp sukn mitinkel ntaka 100-pla mpuampuawaimienel na somp yemp mpuampua likeknlikekn ka nti awompel. I ko nti yintemp WulapmWeink yer sepmel yupmueiel. 30 Pe nti moulemitinkel ka ar niorknelel, nti arai ampuyer nkien.Pe nti moule mitinkel ka ar nkaienel, nti araiampu yer niorknel.”

20Sanklomp Apulp Nti Moule Ka Apul Nioknel

1 Jisas ampu aiki nak na, “Nti moule ka Wu-lapm Weink awulmp ntiel, ka nuarep sank pieapm'a sukueimp yipmel pe. Ka ntalekil. Mouleka nuapropm kitapm mitinkelel, kil nkarp akeirienelmpi anuyapel nkampntimoule ko yupulpilniokn wuntoknel na lep rukopm wain ankilelyer niokn ankilel. 2 Nti moule kana yupulpilniokn wuntoknel ka antempil kitip sank ampulpwuntokn atipm ka kil na yek nti yupulp awunlikeknel, i waiek nioknel po wankes nti mpi apulniokn apmuei niokn wainel ankilel. 3 Kapepeawun akorpel i kil pe mpi amiser nti moule kaar kuserel at anuyapelel. 4 I kil nakimp ntina, Aei, yipm mpi niokn wainel apmilel yupulpapm niokn mpurel. Arai apm yupul wunampsepmel yek yipm wuntoknel. 5 I nti eipmil sanki nti po mpim. Pe yek awun ropmel mpi awunnimpilempel, mesepmel epe ka ampu mpi anink

wuye apul misoplikekn. 6 Awun a kitapmelel i,kil po mpi amiser nti mpurel ka ar kuserel aranuyapelel. I kil namiyim nti na, Apulntaku peyipm ar kuserel awun mpeikn mpeikn ekeielel?7 I nti ampu nakimpil na, Ka mewel karokn ampuak ant niokn setel. I mesepmel nakimp nti na,Pe yipmarko mpi yupul niokn yer niokn wainelapmilel.

8 Awun niunkurikn nompelim, i waiek nioknelnankimp moule ankilel ka ar niorknel nti mouleirpmka apul nioknwuntoknelel na, Yikn yimpntimoule ka apul nioknel la, yek nti wuntokn awunlikeknel. Yikn yek nti likekn likekn nintilem, ntika la nkaienel ko yikn yek nti niorknmpimpi tneinti ka la niorknel, ko yikn yek nti nkien. 9Kapepenti moule ka la apul niokn awuniunkuriknel, ntila nkamump wuntokn awun likeknel. 10 Pe ntimoule karep la apul niokn niorknelel, nti mila.Nti ka nak na nti oko somp ako no keipm, aserkarokn. Ka nti nkamp soplikekn, wuntokn awunlikeknel. 11 Nti aser wuntokn ka nti nkampel, inti napmok mesepmel epe na, 12 Nti moule ka lankaienel, niokn ka nti apul akopitekn awunmuatilikekn ako, aser yikn ampu ak nti wuntokn muatisoplikekn mi! Ant ka apul niokn yek nomprienlael, ant ka apul niokn ntinkiliempel, awun karepal ant kuret ankil!

13Waieknioknel eipmsankntakilelel i kil ampunakimp mewel antuel moule ka apul nioknelna, Aei, yikn epe, apm karokn apul yikn kuret.Eti karepel antarko ka kitip sank yapmunemp alikekn apulp wuntokn awun likeknel, mi rokn?14 Eti yikn somp wuntokn aiyiknel, i yikn yipmot.Kona apm'a yek yipm yikeiwantoel wuntokn so-plikeknel, ka puikn apmilel. 15 Ka yapmunempapmilel. Apulntaku apm korokn yek yipm wun-toknel sop puikn apmilelel? Kona apm'a yupulnti sepmel, eti yikn ampu yapmunemp yakopelapulpi?”

16 I Jisas nak na, “Kamintapepe, ntimoule ka arnkaienel nti arai ampu yer niorknel. Pe nti mouleka ar niorknelel arai ampu yer nkien.”

Jisas Ko Yuwur I Kil Ko Ampu Sirpmop17 Jisas mpim Jerusalem i kil nkamp nti moule

ka sopilel mpi mita i nakimp nti nunkualel na,18 “Yipm eipm. Ant pe na mpim Jerusalem. Penti arai mper apm Es Aiyipmel Wantoel mpi ntaantuel nti moule mamp antuel prisel antempelnti moule wupm raiel. I ko nti niek apm, yer apmwuntuim. 19 I ko nti mesepmel epe mper apm

Page 47: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 20:20 44 Matyu 21:4-7

mpim nta antuel nti moule yatelel, nti karokn Ju-daelel. I nti ankil epe ko yikei mua ntampli apm,mpuliep apm, i ko ntemp apm yinkol lonkun-tonkel, i apm ko wuntuim. Pe apm ko yuwur nayer yemp muanelel kako awun wuyelikeknel i koapm ampu sirpmop.”

Jems Nti Jon Na Yer Niorknel Yuwulmp Nti Wan-toel

20 Ar i, maken Sebediel kua ninkilapm ntitwuyeel antuel mpi amiser Jisas. I kil wakernkaikyumpo eip kitapm i kil na nimikimpil sankankilel. 21 Kapepe Jisas amiyimpil na, “Yiknampu la nikimp apm sank yikn'a niekel.” Imaken epe nankimp Jisas na, “Kona yikn yeryapel ntaka moule mamp antilelel, apm apulpna yikn ko somp nti ninkilapm wuyeel apmilelka sop yiknel, mper ntiwuye niorknel yer yakitieyakitie aiyiknel na yuwulmp nti wantoel.” 22 Jisaseipm sank ekilelel i kil ampunakimpnti na, “Sankepe yipm nakel, ka yipm nkis akei napekel, yipmkarokn wunempwaiyimp aipopel. Ko yipmwuyeyet mintenk yirkos wankepm ntaka arai ko apmyirkosel, mi rokn?” I ntiwuye ampu nak na,“Kope, antie ka mintenk, arai antie yirkos.” 23 IJisas ampu namikimp ntiwuye na, “Akosepm,yipmwuye arai yirkos wankepm ntaka apm'ayirkosel. Aser apm korokn niek puikn apmilelyupulp ntimini ko yer niorknel yintempel apmel.Karokn. KaWaiek apmilel ankil ko ntimprampntimoule mini ko somp yemp ekilelel.”

24 Nti 10-pla moule yatel ka sop Jisasel eipmntiwuye es knuanel naiyim Jisas ntakilelel, i nti kayapmunemp'uret ampulp ntiwuye. 25 Aser Jisasaiyimp nti la i kil nankimp nti na, “Yipm eipm.Nti moule mamp ka ar kitapm ekeielel, nti kaapulp nia antuel na yer no keipmel. Eti nti kanakimp nti moule akeiwanto mintenk mintenkelna nti ko eipm sank moule mampel yupul sopsuwaink. 26 Aser yipm ankil, yipm korokn yupulsop po nti apulel. Karokn. Kona mewel aiyipmelapulp nako nia sompil yer niampepm antuel ntit-maken Wulapm Weinkelel, moule epe kakoroknyiki nia ankilel no keipm. Karokn. Moule epeko yer ntaka moule kuserel, nia karoknelel nakoyupulp nti moule yikeiwantoel niokn kuserelel.27 Pe kona mouleel apulp na yer niorknelel, kilankil arai yer nkien. 28 Apm Es Aiyipmel Akei-wantoelel kapuko soplikekn. Apm karokn a, nakuap nti moule na yupulp apm nioknel. Karokn.

Apm ael, kana yupulp nti ankil, apm ko yuwurnako nantip mua yirkomp nti mitinkel na nti koyintemp WulapmWeink yer sepmel yupmueiel.”

Jisas Apul Moule Wuyeel Ka Niampepm LiknelelSepmim

29 Jisas antempel nti moule ka sopilel awompyemp suknel Jeriko apmuei, nti po mpim. I ntimentitmaken mitimitink arko misop Jisas. 30 Pemoule wuyeel ka nkis yayapel mita. Niampepmntiwuyeel ka liknel. Ntiwuye eipm sank apulpJisas ka lael, ntiwuye ma awor napmok na, “Ai!Knamniumpuai Devitel, yikn wunempyupulpantie!” 31 Nti ntitmaken eipm ntiwuye nakntakilelel, nti nakimp ntiwuye mpunkolel na,“Yipmwuye yikei mitiknel.” Aser ntiwuye akeimamael napmok na, “Sepmel, KnamniumpuaiDevitel, yikn wunempyupulp antie!” 32 EtiJisas la kitnan, aiyimp ntiwuye la i, kil napmokna, “Yipmwuye puiknel, apm'a yupul yipmwuyentakulel?” 33 I ntiwuye nakimpil na, “Antie puiknapulp na yikn'a nin ant niampepm ka liknelel.”34 Eti Jisas wunempapulp ntiwuye i, kil wul ntamisil nti niampepm, i niampepmntiwuyeel ampunimin. I ntiwuye sop Jisas mpim.

21Jisas War Jerusalem Ntaka Moule Mampel

1-2Aninkel, Jisas antempel nti moule ka sopilelmpi kitnan nantip Jerusalemel, i nti mpi ni-minink wompitneel ka nti aiyimp Betpetsel kaar malenk Lo Olivel. I kil nankimp nti moulewuyeel ankilel, wankes nti mpim, i kil nak na,“Yipmwuye mpi wompitne kitnanel epe. Kako-rokn akir yipmwuye arai ser wus donki ka ntikitip atel, siknamp ankilel pe antempil at. Yipmsinkeip nti mua, yupulp apm mila. 3 Konanamewel nikimp yipm sank setelel, ko yipmwuyenikimpil na, Moule sepmel ka ant sopel wankesant la na somp nti yupulpil mpi. I ko kil wankesnti pokel mila.”

4-7 Kapepe ntiwuye mpi apul misop sank kaJisas nakimp ntiel. Ntiwuye nkamp nti wus donkitniokn siknampel apul ntimila, i ntiwuye kankeipelmpuapm mpeiknel ntiwuyeel i mul nti wusdonki keipm. I Jisas na misil keipm. Moule kanakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel, sankampueik ka kil nakel pie ant niampepmnkupmus,pie niminink. Sank ankilel ka ar wupm WulapmWeinkel ka nak na, Nikimp nti moule ntitmaken

* 21:4-7: Nia Saion epie ka nia kitie Jerusalemel.

Page 48: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 21:8 45 Matyu 21:25Saionel sank, * niek na, Yipm ser. Moule mampaiyipmel pe mila. Kil ka sil wus donki keipm akei ni-umuaipmel la. Kil karokn aiki nia ankilel. (Sekaraia9:9)

8 I kapepe nti mentitmaken aser Jisas sil wusdonki lael i nti wunempwamiyimp sank WulapmWeinkelel ka pie niminink. I nti moule akei-wanto kankeip elmpuapm mpeiknel antuel i ntimper yaya apmuei yayapel. Nti mpurel ka antunrukopm nkuniemp atno i apul soplikekn na kil nanikerpm yetel. 9 Jisas at niumon, pe nti moulentitmaken ka at niorkn nkaien, pe nti akeiwantoaiki alump i nti nak na, “Mpuaimpuai apulpil, kilka Knamniumpuai Devitel! Yiki nia ankilel nokeipm. Wulapm Weink arai niumuayikei mouleepe ka akei nia Wulapm Weinkel lael. Yiki niaWulapmWeinkel, kil ka ar niorknel!”

10Kona Jisas war Jerusalem ntakilelel, nti akei-wanto ar Jerusalemel ka nkark kuret ankil i ntiaiyimp naiwulp nak na, “Moule epe ka moulemini?” 11 I nti moule ka antempil lael, nti nakna, “Kil ka Jisas, ka moule nakaworp yapmunempWulapm Weinkelel. Kil ka eik wompitne ankilelNasaret ka ar kitapm Galiliel.”

Jisas Nkiyir Nti Moule Ka Ar Yitne Suknel WulapmWeinkelel

12 Jisas war lomp ka nti akei yinink yitne suknelWulapm Weinkelel i, kil nkimiyir nti moule kaapul nioknwuntokn ar ekilelel. Ntimoulempurelka nimplemp wuntokn, nti moule mpurel kamper aipm na nti ntitmaken na yikei wuntoknepe somp na wul wompwuyepmelel. Jisas aserntiarko ntakilelel i kil ntankamp loyopm irpmwaimp pe aiki nimplemp nkimiyir nti. 13 Ikil nakimp nti na, “Sank ka ar wupm WulapmWeinkelel, kil ka nak na, Yitne apmilel ka yemp ntiko yintemp apm niek sank yerel. (Aisaia 56:7) Aseryipm ankil, yipm ka apul numuarep yemp ka ntimewurkite nkurupm arelel!”

14 Jisas ar yitne Wulapm Weinkelel i, ntimoule ka niampepm liknel antempel nti ka nkaikkuretelel, nti la amiser kil i kil ampu apul ntisepmim. 15 Aser nti pris antempel nti moulewupm raiel, nti amiser niokn niawurpmel ka kilapulel. I nti yupmueipmnti ninkilapmninkilapmka aiki alump ar war lomp yekipminel ka antupyitne Wulapm Weinkelel. Nti ninkilapm ka nakna, “Antarko mpuaimpuai apulp KnamniumpuaiDevitel!” Eti nti mesepmel antempel nti moulewupm raiel wunemp'uret, 16 i nti namiyim Jisasna, “Karep yikn yupmueipm po nti nakel?” I Jisas

wakerpwunemp nakimp nti na, “Kope, karepapm yupmueipm. Eti yipm karokn eipm sankar wupm Wulapm Weinkel tikikn ka nak na, KaWulapmWeink ankil aiki nti ninkilapm yapmunemp inti aimiki nia ankilel.” (Buk Song 8:2) 17 I kil awompnti apmuei, kil nainkul kuriekn. Nomp ekilelel,kil ka mpi apmuei Betani.

Jisas Akei Mai Ar Lo Fik I Ninkerim18 Jisas nkarp akei nompel ampu mpim

Jerusalem. Kil at yayapel la i nilmp amor kil. 19 Ikil amiser lo fik likekn ka tnei yayapel mitael, ikil mpi kitnan loim. Kil niampepm antup lo, aserrukopm karokn ampu naker. Karokn. Ka atnokuserel ar. Kapepe kil akei mai ar lo fik i nak na,“Ka yikn korokn ampu niker rukopm. Mekitik.”Eti karokn akir, lo fik epe pokel ninkerim.

20Nti moule ka sopilel aser ntakilelel nti karepnkark kuret i nti nak na, “Apulntaku lo fik epeampu pokel ninkerel?” 21 I Jisas ampu nakimpnti na, “Apm nakimp yipm likeknel, kona yap-munemp aiyipmel yer mintenk yintempWulapmWeink i korokn yapmunemp wuyeelel, pie apmapulel, ka arai yipm yupul soplikekn ntapie apmapulp lo fikel. I arai yipm yupul muati yatelyintempel ntalekil, i kona yipm nikimp malenkepe na, Yikn korokn yer, yikn yo mpepniopm,eli ka malenk epe arai yupul sop pe yipm nakel.22 Ka apulpaser kona yipm niek sank yintempyapmunempmintenkel yupulpWulapmWeinkel,simi yipm naiyimil apulpel, arai yipm somp.”

Nti Naiyim Jisas Apulp Mini Ka Ak Kil Niawurp-mel?

23 Jisas mpi muar lomp ka nti akei antunapulp yitne Wulapm Weinkelel i kil yumuapnti mentitmaken. Aser nti pris antempel ntimoule mamp antuel Israelel la aser Jisas i nakkil naiyimil na, “Yikn nkampmpunkol niawurpmepe ar oku pe yikn apul niokn ntakilelel?” 24 IJisas ampu nakimp nti na, “Apm korokn pokelnikimp yipm niorkn. Aser apm apmel ampu nayimp yipm sank yatel. Kona yipm nikimp apmyuwa sop sank ka apm naiyim yipmel, i ko apmnikimp yipm likeknel yupulp mini pie ak apmniawurpm i pie apm akei apul nioknel. Kapepe.25 Apm'a niyim yipm. Ampueik ka Jon rup ntimoule a mpepel, kil nkamp niawurpm epe aroku? Ka niawurpm Wulapm Weinkel mi, rokn kayapmunemp mouleel?” Kapepe nti nakimp ntianti napmok na, “Kona ant niek na Jon ka akeiniawurpm Wulapm Weinkelel, Jisas arai ampu

Page 49: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 21:26 46 Matyu 21:41niyim ant na apulntaku ant karokn na sop sankka Jon nakel? Kako kuret. 26 Pe nonkel, kona antniek na Jon ka akei yapmunemp mouleelel, antko yinkei wunempel yupulp nti ntitmaken. Ntiarai yupul ant kuret tikikn, apulpaser nti ka nakna Jon ka moule sepm ka nakaworp yapmunempWulapm Weinkelel.” 27 Eti nti ampu nakimpJisas na, “Nakil, ant antemwunemp.” I Jisasampu nakimp nti na, “Ka ntapepe. Yipm karoknnakimp apm sank likeknel apulp ka apm naiyimyipmel, i kapepe apm kapukorokn nikimp yipmyupulp mini ka ak apm niawurpm pie apm akeiapul nioknelel.”

Sanklomp Apulp Ninkilapm Wuyeel AntempYaiyai Ntiwuyeel

28 Jisas aiki nakimp nti moule mamp antuelprisel antempel nti mesepmel, nakimp nti sanknak na, “Apm'a sukueimp yipm sankel. Yipmeipm, i ko yipm ampu nimikimp apm yap-munemp aiyipmel. Sank ka ntalekil. Mouleelkil ka ra ninkilapm ntit wuyeel. Aninkel kilnakimp ninkilapm mampel ankilel na, Yikn mpiyupul niokn yer mputnank. 29-30 Aser kil nakna, Kapukorokn epe, apm ka nkark. I kapepewaiek antuel ampu mpi nankimp ninkilapm rop-mel pe. Ka kil nakimpil soplikekn, nta karepkil nakimp ninkilapm mampelel, i kil wankerp-wunemp waiek ankilel nak na, Akosepm. Aserninkilapm ropmel ka kil wakerpwunemp kuserel,kil karoknmpi apul niokn. Ka ninkilapmmampelkarep nkarkel, kil nimplemp yapmunemp, i kilmpi ampul niokn. Kapepe.

31 Jisas nakimp nti na, “Eti ninkilapm wuyeelepe, yipm nakel, mini ka sop puikn waiek nti-wuyeelel?” I nti nak na, “Ninkilapm mampel.”I Jisas nakimp nti na, “Ka yipm nak yuwa. Aserapm nakimp yipm likeknel. Nti maken yayapelelantempel nti moule ka ak moule mamp antuelRomel wuntokn aiyipmelel, nti ka nimimplempyapmunempel. Nti ka sankork yipm, nti karepniorknel mpi ar sepmel apmuei nta WulapmWeinkelel. Aser yipm karokn. 32 Sankwunampsepmel ka Jon ntremp yuwap yipmel, ka yipmkarokn apul sop, karokn. Ka nti maken yayapelelantempel nti moule ka ak moule mamp antuelRomel wuntokn aiyipmelel, nti ka eipm sank epieka likeknel, nti aim a yapmunemp apul sop. Ntika war apmuei nta Wulapm Weinkelel. Ka yipmaser nti opo ka nimplemp yapmunemp antuelel,

aser ka yipm karokn ampu wunempwaiyimp nanimplemp yapmunemp aiyipmel ankil, karokn.”

Sanklomp Apulp Nti Moule Ka Wakerp NioknWainel

33 Jisas nakimp nti mesepmel na, “Yipm ampueipm sanklomp nonkel apm'a sukueimp yipmel,ka ntalekil. Mouleel kil ka are niokn i kil eirukopm wain. Niatel i kil apul yitne ko ntiyer wakerp nioknel i kil awor lie ko nti wasipmpep rukopm wainelel. Niatel i kil akei lompyiminink. I kil mper mpim nta antuel moulempurel ka niokn kitapm karoknelel na nti nawakerpel. Kona rukopm nikerel, wainki ko ntiyumpul pe suknel ko nti mperpil na kil sompel.Pe kil ka nako mpi yer mpim yemp peikel.

34 Nti ar mpimpi, rukopm naker i tiknim,kapepe waiek nioknel wankes nti moule nioknelankilel na mpi niokn somp rukopm karep ntisin mperpilel. I kapepe nti mpim, i nti nakimpnti moule ka wakerp nioknel na, Waiek nioknelwankes ant la na somp rukopm wainki ankilelna yupulpil ninket yek kil. 35 Aser nti moule kawakerp nioknel, nti nkarp i nti ar mewel miyeprukopm wainel. Eti nonkel, nti aimpil wuntuim.Pe nonkel ka nti akei wuntokn ar kil. 36 Kapepear pitepitekn i, waiek nioknel ampu wankes ntimpurel yatel mpim. Nti ka mitinkelip ka sankorknti karepmpi niorknel. Aser nti moule ka wakerpnioknel apulp nti soplikekn, nti naker nti, ar ntimiyep rukopm wainel.

37 Niatel i, aninkel, waiek nioknel wankesninkilapm ntitel ankilel ankil mpi amiser nti.Waiek ankilel nak na, Nti oko yupmueipm sankninkilapm apmilelel tikikn. 38 Aser nti mouleka wakerp nioknel, nti aser ninkilapm ankilelpe mila, i nti akei wankel nak na, Ka ninkilapmankilel epe. Kona waiek ankilel yuwurel, kil araisomp yemp waiek ankilelel, arai nkaik yitnimmpuampua sukn ako ankilel. Antarko yer kilwuntu, ko ant sumump mpuampua yikeiwanto.39 Kapepe nti nkarp i nti ntankampil, kitinil, arkil ntape ntape, yek niokn naikul mpim wurunkurieknel i nti ar kil wuntuim. Kapepe.”

40 Jisas nak na, “Eti yipm wunempwaiyimpntakulel? Araiel waiek nioknel kil ko yupul ntintakulel, nti moule po wakerp niokn ankilelel?”41 I nti ampu nakimpil na, “Nti moule kuretelepe, arai kil nkiyir nti pe, yer nti wuntu. Peniokn arai kil ampu somp, yek nti moule mpurelyatel ka yapmunemp sepmelel. Nti ko wakerp

Page 50: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 21:42 47 Matyu 22:16niokn ankilel sepmel. Kona rukopm tiknel, arainti yikitnei i ko nti yimpil la sumump.”

42 I Jisas nakimp nti na, “Kope. Eti yipmkarokn aser aipopel sank Wulapm Weinkel ka silwupm ankilel tikikn? Sank epe ka nak apulpwuntokn ka nti akei apul yitneel, ka nak na,Wuntokn mpusul epe ka nti moule apul yitneel aserkuret i nti nkampwatel, aser ekeielel wuntokn epeWulapmWeink ankil aser akolikekn yatip, i kil nkampmper sepmelim. Nako wuntokn epe mintenkitneiplompirnke yitne sukurel nako yer mintenkel. Kil apulntakilelel i ant aser akosepmim. (Buk Song 118:22-23) 43 Eti apm nakimp yipm. Niokn WulapmWeinkel yipm'a yerel, Wulapm Weink ko nkiyiryipm kakorokn yer nta ankilelel, i kil ko miyimpnti moule ntitmaken yatelel ka ar nkis wunampsepmelel, nti ko sumump yemp aiyipmel. 44Konamouleel kutuwur wuntokn mpusel epe, kil ka-puko nkiyi kuret ankil. Pe kona wuntokn epekurkuan nantin mouleel kil kapuko mplulim.”

45 Nti pris antempel nti Farisi eipm sanklompirpm epe ka Jisas nakel, nti ntinkirai ampulp,ka kil nak apulp nti ankil. 46 Ntape eti, ntikanakonkimitin Jisas aser nti nkinkiekn apulp ntintitmaken, apulpaser nti ntitmaken ka wunem-pwaiyimp na Jisas ka moule ka nakaworp yap-munemp WulapmWeinkelel.

22Sanklomp Apulp Niepm Suknelel

1 Jisas ampu nakimp nti mesepmel sanklompyatel ntalekil. 2-3 “WulapmWeink kana yuwulmpntimouleel ka ntaka sanklomp epie. Moulemam-pel, ninkilapm ntitel ankilel na somp maken, etiwaiek ankilel na yupul niepm suknel. Sukur kilmper sank nakimp nti moule na pitepitekn kilko yupul niepm suknel yumpulp ninkilapm ntitelankilel na somp makenel. Awun epe kil na yupulniepmel, kil wankes nti moule nioknel ankilel nampi yimp nti moule na la. Aser nti mentitmakennak na, Arokn, ant nkark, ant'orokn mpi.

4Eti kil ampuwankes nti moule nioknel nonkelpe i kil nakimp nti na, Yipm mpip nti mouleka apm waker nti yitompel. Yipm nikimp ntintape na, Yipm eipm. Niepm ka apm aiki mit-nei i wus kaunku irpm wus milman mipmaknelsuknel apmilel ka ant aimp yimirir. Wus niepmka akei mitnei, yipm la niepm ninkilapm ap-milelel ka nkamp makenel. 5 Nti moule nioknelmpi nankimp nti moule epie sank, aser nti akeipmomp kuasemp nti, eti nti ka at mpim mpim.

Mewel ka mpim niokn mputnank ankilel, mewelka mpi ampul niokn wuntokn ankilel. 6 Pe ntimpurel wakerkikaik nti moule nioknel i ar ntiwuntuim.

7Ntape eti, moule mamp epe ka wunemp'ureti kil wankes nti moule napolel ankilel mpi asm-puar wompitne antuel, ar nti akeiwanto wuntuwamperel. 8 I kil nakimp nti moule nioknelankilel na, Niepm ka akei mitnei, aser nti mouleka apm waker nti yitompel, nti ka moule kuret,nti kapukorokn la ser ant wus niepm epie.9-10Yipmmpi yayapel nakurepm irpm yintempelwompitne likekn likekn yuwup nti ntitmakensepm'uret suknako. Yipm nikimp nti na nti yirkola niepm ninkilapm apmilel ka nkamp makenel.Moule mamp pe nak ntape i, nti moule nioknelankilel mpi nankimp nti ntitmaken. Kapepentiarko lala i, yemp niepmel yitne ankilelel kanamintip.

11 Nti ntitmaken mpriemprie nkisel i, waiekankilel war na miser nti. Aser kil amiser mewelelkarokn atnu elmpuapm sepmel ntinkiraiel sopnti ntitmaken wanto atnuel apulp ninkilapm kankamp makenel. Kil ka ntri elmpuapm rankelankilel. 12 Eti moule mamp naiyimil na, Mam-intomp, apulntaku yikn'arokn atnu elmpuapmsepmel apul war yitneel? Eti moule epe kawulee-lim. Kil karokn nakimpil sank setel. 13 Niatel i,moule mamp nakimp nti moule nioknel nak na,Yipm kitinil ntankaik, yawol kil nukul kuriekn nakil yer yemp nimpiempel, ka yemp'uretel opo kanti sa warpmel nainiunku sinkerel wunemniripmwuleel arel.”

14 Jisas ampu nak na, “Ka likeknelim. WulapmWeink ka aiyimp nti moule mitinkel na yer ntaankilelel, aser karokn. Kako nti likekn wuye kowar yerel.”

Nti Na Yek Sisa Wuntokn, Mi Rokn?15 Kapepe nti Farisi mpi i, nkis nak sank awup

yapmunemp ampulp yayapel nako nti mperpaiJisas na niek sank ako ko kuretelel. I ko nti yerkil miyep sank weink ankilelel. 16 I kapepe ntiFarisi wankes nti moule wupm raiel mpurel kasop ntiel ka nti ntinkirai apulp sank niawurpmelMoseselel, antempel nti moule mpurel ka apulpHerotel. Ntiarko mpi aser Jisas nankimpil na,“Waiek, aninkanink ant aser sank yapmunempaiyiknelel apulp Wulapm Weinkel ka yikn naklikeknelim. Yikn karokn ampu nkinkiekn apulpnti moule ka nia nkampelel, karokn. Sank kayikn nakimp nti antempel nti moule kuserelel, ka

Page 51: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 22:17 48 Matyu 22:40yikn nakimp ntiarko soplikekn. 17 Eti yikn ampunikimp ant. Kona ant yek moule mamp suknelRomel Sisawuntokn ka kil aiyimp ant na yek kilel,ka akosepm mi rokn? Rokn niokn epe ampu koyuntun sankniawurpmel kaMoses nakimpantel?Yikn ampu nikimp ant yapmunemp aiyiknel.”

18 Aser Jisas karep amiser yapmunemp'uretelantuel i kil nak na, “Ka yipm akei wule kurieknelninkai apmel. Karokn yipm awup yapmunemplikeknel apmilel. Ka yipm'a yupul apm'a nieksank kuretel yupulpi? 19 Eti yipm ampu ntrempapm wuntokn likekn ka yipm na yek ntiel.”

Kapepe nti apul wuntokn likekn la ntimirem-pil. 20 I Jisas ampu namiyim nti na, “Eti muatiirpm nia epie kaminiel?” 21 I nti ampu nankimpilna, “Ka muati irpm nia Sisael.” Kapepe kil ampunankimp nti na, “Kona mpuampua Sisael ka nkisyipmel, ko yipm ampu yek Sisa.* Aser konampuampua Wulapm Weinkel ka nkis yipmel, koyipm ampu yumuk WulapmWeink.”

22 Kapepe nti eipm sank ntakilelel, nti karepnkark prierprur ankil. I nti awompil apmot, ntipo mpim.

Nti Moule Ka Awur Mi Ko Ampu Serpel23 Nti Sadyusi ka nak ntape na, nti moule ka

awurel kapukorokn ampu serp. Eti awun likeknepe, nti la naiyim Jisas ntape na, 24 “Sepmel,Moses ka nak na kona mewelel ka ninkilapmkarokn mi kil yuwur yuwomp maken ankilel,maken epe kako ampu yimintemp knuan ankilelyupulp na ntiwuye yuntun ntitmaken nako sompyemp ankilelel. 25 Ant'a sukueimp yikn. Am-pueikel ntiarko es knuanel nti ka 7-pla. Pe esantuel ka nkamp maken aser kil amur, ninki-lapm arokn. Eti knuan ankilel ampu nkamumpmakenarenk. 26-27 Aser ka soplikekn, kil awuramompil, ninkilapm ntiwuye karokn ra. Eti mak-enarenk epe mpi amintemp knuan ntiwuyeel.Aser knuan ntiwuyeel awur amomp makenarenkepe i, kil amintemp nti knuanknuan ankilel,lala 7-plaelim. Nti knuanknuan akeiwanto awuramompil, ninkilapm nti arokn. Ar pitepitekn i,maken epe awur misop nti. Kapepe.

28 Eti yikn ampu nikimp ant, kona nti mouleepie ampueik awur mi ko nti ampu yiki serpel,maken epe ko yintemp mini antuel ntiarko esknuanel nkisel? Yikn ka ntinkirai apulp, makenepe ampueik ar kitapmel, kil ka antemp ntiarko7-pla es knuanel namintilem.”

29 Eti Jisas ampu nakimp nti na, “Arokn.Sank ka ar wupm Wulapm Weinkelel antempelmpunkol niawurpm ankilel, yipm karokn asertikikn, pe yipm nak sank waelel. 30 Nti mouleawurel, kona ko nti ampu serpel, nti kapuko-rokn somp maken. Karokn. Nti kapuko yerkuserel ntaka nti ensel Wulapm Weinkelel kaar na yemp keipmelel. 31 Sank yipm'a naiyimapm apulp nti moule ka awur mi ampu nkarpel,yipm'arokn eipm sank kaWulapmWeink nakimpyipmel tikikn? Kil ka nak ntalekil. 32 Apm kaWulapm Weink, ekeielel apm ka awulmp Abrahamelantempel Aisak nti Jekopel. (Kisim Bek 3:6)Ka Wulapm Weink nak apulp nti milman wuye-likeknel ampueik wuntu likekn likeknel, aser kilnak na ekeielel kil ka awulmp ntiel amintempel.Apulntaku pe kil apul ntakilelel? Kil kapuko-rokn yuwulmp nti moule ka awurel, kil kapukoyuwulmp nti moule ka nkis keipmel likekn. Etisank epie ka ntremp ant apulp nti moule kaawurel mi ko ampu serpel.”

33 Nti mentitmaken eipm sank ekeielel, nti kankark akei tninel ankil apulp sank ankilel.

Sank Niawurpmel Wulapm Weinkel Simi Ka ArNiorknel

34 Nti Farisi ar aser, nti eipm ampulp Jisas kanak nkiyir nti Sadyusi sankel. I kapepe nti Farisiampu arko la i amiser Jisas. 35 Mewel antuelFarisiel, kil ka ntinkirai apulp sank niawurpmelMosesel. Kil na mperpai Jisas i kil namiyimil na,36 “Waiek, sank niawurpmel Mosesel simi ka arniorknel i ka awulmp nti sank wantoelel?” 37 IJisas ampu nakimpil na, “Ka yapmunemp aiyipmelkorokn yer wuyeel, karokn. Yapmunemp pmiempni-umpuaipm antempel pirpm aiyipmel ko yupulp Wu-lapmWeink likekn, kil ka ar niorknel. (Lo 6:5) 38 Sankniawurpmel epe ka suknelip, ka ar miniorkn.39 Pe sank niawurpmel nonkel ka sil kilel kantalekil. Moule minimini sepm'uret kako yikn yikeinta niupuknel nkrawomp nti. Ko yipkn yupulp ntiarkonuarep ka yikn apulp moule aiyiknelel. (Wok Pris19:18) 40Sankwuyeel epie ka weink, kampuaninksank wanto ampueik ka Wulapm Weink nakimpant ar wupm ankilelel, ka sankMosesel antempelsank antuel nti moule ka nakaworp yapmunempWulapmWeink nakelel.”

Jisas Aiyimp Nti Farisi Apulp Krais* 22:21: Nia ekilelel Sisa ka nak apulp moule suknel antuel Romel ka awulmp Israel ampueip kitapm mitinkel yatel antempelel.

Page 52: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 22:41 49 Matyu 23:1541 Nti Farisi peyar at, i Jisas namiyim nti na,

42 “Eti yipm wunempwaiyimp ntakulel, apulpKrais, moule ka Wulapm Weink yuwakel? Kil kaninkilapm miniel?” I nti nakimpil na, “Kil kaknamniumpuai moule mamp antilel Devitel.”

43 I Jisas ampu nakimp nti na, “Eti ka apulpika Pirpm Wulapm Weinkel nakimp yuwap De-vit i kil aiyimp moule epe naka moule mampankilelel? Devit ka nak na, 44 Wulapm Weink kanakimp moule mamp apmilel na, Yikn ko yer yakitientayapelel apmilel mpimpi ser, ko apmmper nti moulewuroknel la nta aiyiknel i, ko yikn nkaik mintempnti woel yupmueiel. (Buk Song 110:1) 45 Yipmnikimp apm. Devit ankil ka aiyimp moule epenaka moule mamp ankilel. Eti kona moule epeka knamniumpuai Devitelel, ka kil ampu aiyimpilmoule mampel, ka apulpi?”

46 Eti nti akeiwanto karokn ampu na nikimpJisas sank setel. I yek awun epe mpiel, ntika nkinkiekn ampulp na mperpai kil na yimpilyupulp yapmunemp mpurelel.

23Nti Mesepmel Judael Ka Apulp Nia Na Somp Ntiel

1 Ar i, Jisas nankimp nti ntitmaken antempelnti moule ka sopilel sank. 2Kil nak na, “Nti moulewupm raiel antempel nti Farisi, yapmunempantuel ka atitakor apulp sank niawurpmel Wu-lapm Weinkelel. Eti nti nkampop niepm Moseselko nti nikimp yuwap yipmel. 3 Sank niawurpmelsimisimi ka nti nakimp yipmel ko yipmyupul sop.Aser wunamp antuel ka nti nkisel, ka yipm'oroknyupul sop. Mekitik. Nti ka nak sank niawurpmelWulapm Weinkel mitinkel kuserel, aser ka ntikarokn apul sop. 4 Nti Farisi ka walimp sankniawurpmel nakimp nti sank yatel mitinkel kanuarep ntokwankepm suknel ko nti yek nti ntit-maken sanel. Aser nti Farisi karokn sakirp nti,karokn. Nti ka akei niampepm apiser nti.

5 Niokn mpuampua irpm nti Farisi apulel kanti apul na nti moule na ser ntiel. Nti ka apulsank Wulapm Weinkel sil wupm i kitin waimpelsuknel akei antup mpi mpua antempel ntayik-nankel antuel. Pe elmpuapm ka nti atnuel, kanti akei mua mpeiknpeiknel antup la elmpuapmnkumponk nako nti moule yikeiwanto ser nti,

niremp nti yupulp niokn Wulapm Weinkel ka ntiapul sepmelel. 6 Puikn antuel ka apulp na ntikana yer niorknel yet yemp yapelel yer niepmuraantuel akeiwantoel. Pe ar yank Wulapm Weinkelnti kana nkis yemp yapelyapel yer niampepmantuel mentitmaken wantoelel. 7 Nti apulp nanti ntitmaken ko yimp nti mesepmel yer yempyapelel, yep nti yikei yimpripel yupulp sankantuel ka nti yuwap ntiel, yupul nia antuel nompkeipm.

8 Aser yipm karokn. Yipm akeiwanto ka mam-intompel, yipm kako yer soplikekn. Ka yipmkorokn yimp mewel aiyipmel na kil ka sepmelaiyipmel. Karokn. Sepmel aiyipmel ka yuwapyipmel ka likekn. 9 Pe ar kitapm ekeielel yipmkorokn niremp mewel, yiki nia ankilel na yimpilwaiek. Karokn. Waiek aiyipmel ka likekn po arna yemp keipmel. 10Pe yipm korokn yimpmewelaiyipmel moule mamp, karokn. Moule mampaiyipmel ka likekn ako, kil ka moule ka WulapmWeink yuwak na somp nti mentitmaken ankilelna yer sepmelel. 11 Mesepmel aiyipmel ka niankampel, kil ko yer nuarep ka kilmoule kuserelel,pe nti moule wanto, kako kil yikei yupulp ntiniokn kuserelel. 12 Kona mewel yiki nia ankilelno keipmel, arai Wulapm Weink mper kil yokitapm. Pe kona mewel korokn wunempwaiyimpnia ankilelel, arai Wulapm Weink yiki nia ankilelno keipm.”

Jisas Yukantun Nakimp Nti Mesepmel Antuel Ju-dael

13-14 Jisas yukantunantun nak na, “Ai! Yipmmoule wupm raiel antempel yipm Farisi, ka yipmakei wule kurieknel. Yipm arai ninkemwankepmyer nta Wulapm Weinkel. Yayapel kana mpi yernta Wulapm Weinkelel ka yipm muor. Eti ntintitmaken kana mpi yer nta Wulapm Weinkelel,ka yipm nakantup nti na warel eti nti ka antempyipm apmuei kuriekn.”*

15 Kil yukantun nak na, “Yipm moule wupmraiel antempel yipm Farisi, ka yipm akei wulekurieknel. Yipm arai niminkem wankepm. Yipmka at yemp peikel antun mpepniopm ar wamp-wamp awup mouleel apul kil na sop yayapel kayipm atel. Yipm nak na ka yayapel Wulapm

* 23:13-14: 23:13-14 - Nti moule wunempyapmel mpurel ka nak na, sank wainki ka ar epie. Sank epie ka ntalekil. Ai! Yipm moulewupm raiel antempel yipm Farisi, yipm arai ninkem wankepm yer nta Wulapm Weinkelel. Yipm ka moule akei wule kurieknel ninkainti mouleel. Yipm ka nkiyir nti makenarenk ar kuriekn, nkamp yitne antuel. Pe yipm ka akei mampel nakimp Wulapm Weink sankkuap mpeikn apulp na mpuaryawi wunamp'uretel aiyipmel na ninkai nti moule nako ser na yipm ka moule akosepmelel. Arai konaWulapmWeink yuntunel antel, yipm arai somp wankepm suknel.

Page 53: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 23:16 50 Matyu 23:28Weinkel. Aser karokn. Yipm apul kil na misopsankwunamp aiyipmel. Eti kil ka samunkorkyipm ampuk sankwunamp'uretel suknel. Ekilelelyipmarko arai yikeiwanto mpi yemp yiteel.”

16 Kil ampu aiki yukantun nak na, “Ai! Yipmmoule ka akei tukulpmel at i na ntremp ntiyayapelel, yipm arai ninkem wankepm yer ntaWulapm Weinkelel. Apulpaser yipm ka nak na,Kona mewel yimp nia yitne Wulapm Weinkeleli niek niawurpm yuwa yupulp na mintenkitneipsankel ka mpuampua akopiteknel. Aser konamewel yimp nia wuntokn sepmel (gol) ka aryitne Wulapm Weinkel pminel i niek niawurpmyuwael, epe ka mpuampua suknel i ko kil yupulmisop ka kil nakel. 17 Yipm ka yapmunempsukukurel akei tukulpmel atel! Eti simi ka sisuknel ar niampepm Wulapm Weinkelel? Wun-tokn sepmel mi, rokn yitne Wulapm Weinkelel?Ko yipm ser yuworel, ka yitneWulapmWeinkelelankil ka apul wuntokn ka ar pmin na yermintenkel.

18 Pe sank nonkel ka yipm nak na, Kona mewelyimp nia lowaimp ka nti wul wompwuyepmeleli, niek niawurpm yuwa yupulp na mintenkitneipsankel, ka mpuampua akopitekn. Aser kona kilyimpmpuampua ka sil lowaimp wompwuyepmelyintempelel, ka si suknel i ko kil yupul misop kakil nakel. 19 Yapmunemp'arokn ar yipm! Yipmakei tukulpmel napek! Yipm'arokn wunemp-waiyimp aipopel. Simi ka si suknelel? Lowaimpwompwuyepmelel mi rokn, mpuampua ka yipmwulel? Ko yipm ser yuworel, mpuampua niepmirpm ka yipmwulel ka akosepmel apulpaser ka sillowaimp wompwuyepmel WulapmWeinkel.

20 Eti kona mewel na niek niawurpm yuwalowaimp ka wul wompwuyepmelel, kil ko niekyupulp mpuampua ka sil lowaimp wompwuyep-melel yimposel. 21 Pe kona mewel na niek ni-awurpm yuwa yitne Wulapm Weinkel yupulp namintenkitneip sank ankilel ka kil nakelel, ko kilniek niawurpm yuwa Wulapm Weink yintempel,apulpaser Wulapm Weink ka ar yitne ankilel.22 Kona mewel na yimp yemp sepmel i niekniawurpm yuwa yupulp na mintenkitneip sankankilelel, ko kil niek niawurpm yuwa WulapmWeink yintempel. Apulpaser Wulapm Weinkankil ka ar yemp sepmel, pe yemp sepmel kalontulnko ankilel ka kil silel.”

23 Jisas ampu aiki yukantun nak na, “Ai! Yipmmoule wupm raiel antempel yipm Farisi, kayipm akei wule kurieknel ninkai nti mouleel i,

yipm arai ninkem wankepm yer nta WulapmWeinkelel. Wonk akopitepitekn ntaka kari mput-nankelel ka yipm waperp 10-pla pe i, likekn kayipm amuk Wulapm Weink. Sank niawurpmelakopiteknel ntakilelel ka yipm nakerpm aipope-lim. Aser yipm karokn nakerpm sank yap-munemp suknel Wulapm Weinkel ka kil nakimpyipmel, ka ntalekil. Ka kil nak nana y ipmko yikei nainkerp nti yikeiwanto yum yapmunempsepmel wunempyupulp nti. I kil nak nana ko yipmser yuworel yapmunemp'uretel mi, sepmel mi, antuelmouleel na yupulp nti waperel sop yayapel ka akosepmyer niampepm Wulapm Weinkel. I kil nak nana yipmko yikei Wulapm Weink nkael, yapmunemp aiyipmelko likekn yintempil. Sank yapmunemp suknel Wu-lapm Weinkel irpm ntakilelel yipm karokn nakerpm.Akosepmel ko yipm nikerpm sank niawurpmel suknelepe ka awulmp nti sank niawurpmel pitepitekn ka arpminel. Ko yipm yupul wuye yintempel.

24 Sankwunamp aiyipmel apulp sank niawurp-mel Wulapm Weinkelel ka nuarep sankmuatiepie. Kona yikn ser wolkn akopitekn yer mpepaiyiknelel, ka yikn pokel nkamumpwat. Aserkona saklok maninik yer mpep aiyiknelel, yiknkarokn kilkitemp, ka yikn aim. Kona ntakilelel,niampepm yikn ka tumukulpm, ko yipm ntrempnti yayapel sepmel ntakulel na nti yetel?”

25 Jisas ampu aiki yukantun nak na, “Ai! Yipmmoule wupm raiel antempel yipm Farisi. Yipmka akei wule kurieknel ninkai nti mouleel i,yipm arai ninkem wankepm yer nta WulapmWeinkelel. Wunamp aiyipmel ka nuarep yukokurieknel ka yipm kaikul ntinkiraiel. Aser niepmka yipm aim a yukoel ka sankorkel. Wunampaiyipmel ar pminel ka kuret. Yipm kamoule nim-palel, ka yipm antemintenk nti, kuap wuntoknantuel aninkanink. 26 Yipm Farisi, niampepmyipm ka tumukulpm apulp yapmunemp WulapmWeinkel. Ko yipm sukul pminel ankilel niorknyupul sepmel i kurieknel ankilel ko yer ntinkiraiyimintempel.”

27 Jisas ampu aiki yukantun nak na, “Ai!Yipm moule wupm raiel antempel yipm Farisi,ka yipm akei wule kurieknel mpuaryawi yap-munemp'uretel aiyipmel i, yipm arai ninkemwankepm yer nta Wulapm Weinkelel. Yipmka ntaka ntopm wuntoknel ka nti mper muanwarel. Yek kurieknel ankilel ka nti akeimuakupmyonel ariel ka apul akolikekn ankil nako ntimoule serel, aser yekipminel ankilel ka aser kuretankil, linkepmawupm nkrinkinkirar. 28 Yipm

Page 54: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 23:29-32 51 Matyu 24:5ka ntapope. Nti moule aser yipm ntieaiknkurieknelel, nti ka nak na yipm ka mouleakosepm. Aser sankwunamp'uretel antempelsank mpulmpul aiyipmel yapmunemp yekip-minel ka namintip.”

29-32 Jisas nakimp nti na, “Ai! Yipm moulewupm raiel antempel yipm Farisi, yipm eipm.Ampueikel nti manmakn aiyipmel ka aimp ntimoule Wulapm Weinkel wuntuel ka nti naka-worp yapmunemp ankilelel. Muan antuel ka ntimper ar ntopm wuntoknel. Ekeielel, ka yipmapul yemp muanel antuel pe akei ampripel, warewuse niaimp apmuei. Yipm apulel, yipm ka nakna, k Nti moule epe ka ampueik nakaworp yap-munemp Wulapm Weinkelel, ekeielel ant apulpnti yapmunemp sepmel. Nti manmakn antilelka aimp nti wuntuel, aser ant karokn. Konako ant yintemp nti manmakn antilel yer sopampueikel, ant kapukorokn sop wunamp antuel,yer nti moule Wulapm Weinkel wuntu ntalepe.Arokn.”

Jisas yukantun ampu nakimp nti na, “Yipm kanak ntalepeel, aser ka yipm akei wule kurieknelnapek apulp na ninkai nti mouleel. Yipm kakoninkem wankepm yer nta Wulapm Weinkelel.Sank yipm nakel, ka yipm wankirp sank mperpyipm ankil. Pe yipm ka nak na yipm ka knamni-umpuai antuel manmaknel, ka yipm nak yumua,ka apulpaserwunamp aiyipmel ka pisopwunampantuel pe. Ka yipm apul soplikekn i ko yipm mpiyupulwalimp suknelim. 33Yipmka saklok kuretelka aimp aimpmouleel! Arai kona WulapmWeinkyuntunel yipmel, ko yipm waiyimp yemp yiteelntakulel nako yipm yer sepmelel?

34 Eti yipm eipm. Apm arai wankes nti mouleka nakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel,yintempel nti moule ka mamp ntinkiraiel, yin-tempel ntimoule kana yuwap yipm sankWulapmWeinkel sepmelel, apm arai wankes ntiarko laser yipm. Aser yipm arai yer nti mpurel wuntu,ntemp nti mpurel yer lonkuntonkel, ntampli ntimpurel yer yank Wulapm Weinkel aiyipmelel. Iarai yipm nkiyir nti yer yemp epe mpim yempyatelel. 35 Wulapm Weink nak na nti mouleakosepmel akeiwantoel ankilel ka wuntu ar ntamouleel, ampueik yek Abel lala tnei Sekaraia an-tempel nti minimini ar ekeielel, linkepm antuelakeiwantoel kako nkis yipm, nakoWulapmWeinkyimp yipm yupulp ntiarkoel. Abel, ninkilapm

Adamel, karokn apul setel kuretel, aser ka esankilel ar kil wuntu kuserel. Sekaraia, ninki-lapmBerekaiael, ka ntimanmakn aiyipmel Judaelaimpil wuntu kuserel ar yitneWulapmWeinkelelar nantip lowaimp ka nti wulwompwuyepmelel.†Linkepm ntiarko moule akosepmelel ka wuntukuserelel kako nkis yipm, i Wulapm Weink koyuntunel yipm ankil yupulp. 36 Apm nakimpyipm likeknel, arai yipm pie nkisel arai sompyakop kuretel yupulp yapmunemp'uretel pe kanti akeiwanto apulel.”

Jisas Wunempapulp Nti Jerusalem37 Jisas nak na, “Yipm mentitmaken

Jerusalemel, kuretako. Yipm ka ar nti mouleka nakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelelwuntu suwaink. Nti moule pe ka Wulapm Weinkwankes nti na ser yipmel, ka yipm akei wuntoknarntiwuntuwuntuim. Yipmka apul nti ntalepeelaser apmka puikn apulp na aninkanink apmkanamuani yipm ntaka aipmutnu niuknu ka muaninti aipm siknamp ankilelel. Aser yipm ka nkark.38 Yipm eipm, Wulapm Weink arai ko yuwompyipm i, yemp aiyipmel arai yaku no. 39 Apmnakimp yipm, pitepitekn apm oko yumomp yipmi yipm'orokn ampu ser apm yer epie. Aser arainkienkienel ko yipm ampu ser apm i ko yipmniek yumpulp apm na, Wulapm Weink kako yupulkil sepm, ka kil akei niawurpm Wulapm Weinkel ael.”(Buk Song 118:26)

24Yitne WulapmWeinkel Ko Nti Nuel

1 Jisas awomp lomp ka nti akei worp yitneWulapm Weinkelel i kil mpim, aser nti mouleka sopilel la amiser kil. Nti na ntrempil yitneirpm ka ar yemp kitapmel Wulapm Weinkelel.2 Aser kil nankimp nti na, “Yipm apiser yitneakosepmel irpm epe, pe? Apm nakimp yipmlikeknel, wuntokn suknako irpm pe sil keipm arkitapm nti akei apul yitne mprinkeel, kapuko ntiwaker sompwat likekn likeknelim.”

Wankepm Mitinkel Kana Nininkel3 Jisas at na malenk Lo Olivel i nti moule ka

sopilel la i nti naiyimil na, “Yikn nakel, yitneWulapm Weinkel, atik ko nti yupul ntakilelel?Muati simi ko ntremp ant na pitepitekn yikn koyo i kitapm ko niatel?” 4 I Jisas ampu nakimpnti na, “Yipm ko yer niampepm ntankuel, yupulpnti moule kona ninkai yipmelel. 5 Apulpaser, nti

† 23:35: Yipm ser wupm Stat 4:8 yintempel 2 Stori 24:20-22.

Page 55: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 24:6 52 Matyu 24:26moule mitinkel arai la yikei nia apmilel niek na,Apm ankil ka Krais ka Wulapm Weink wankesapm a, na somp yipm mentitmaken na yer sep-melel. Sank epe ko nti niekel, ka nti ninkai ntimentitmaken mitinkelel.

6 Kona yipm eipm nti nupol yer kitnan iwakirpm tiknin nukul mi kona yipm eipm sankwolpm irpm yupulp wakirpm na nukul yer yemppeikelel, yipm korokn yapmunemp waninkepmyupulp. Wankepm mpuampua oko ninink, aserWulapm Weink na yuntunel antel kapuko pe-yarip.

7 Nti moule wopmweinkel oko yintemp ntiwopmweink nonkel irpm nupol. Pe moule mampoko yiki nti moule ankilel yapmunemp i ko yin-temp nti moule mamp yatelel irpm numpol. Penti wampwamp mpurel kapuko aipm yupmueiel,mimpin kapukorokn. Pe mporyinikn oko no yerwampwamp. 8 Nti wankepm ntakilelel karoknntremp ant apulp kitapm sukurel epie na niatel.Karokn. Kanuarep yakopkantimakennkuankirpninkilapm na nti na rael, aser ninkilapm ntikarokn pokel ra.

9 Kona nti moule ser yipm yikei nia apmilelyupul nioknel, nti arai mper yipmmpi nta antuelmoule kuretelel i ko nti yumuk yipm wankepmsuknel. Pe nti moule wampwamp sukurel araiyikei yapmunemp'uretel waiyimp yipm i, arainti yumpyer yipm wuntu male yupulp nti kankarkemp apmel. 10 Nti ntitmaken mitinkel kasop apmel, nti arai ampu kuasemp apm. Yap-munemp'uretel arai serp sukn yer nti anti i, ntimitinkel arai mper mamintomp Kristenel antuelirpm mpi nta antuel moule wuroknel.

11 Pe nti moule mitinkel arai yikei nia WulapmWeinkel niek ninkaielel kuserel na nti ka naka-worp yapmunemp Wulapm Weinkelel, i nti kakokuap nti ntitmaken mitinkel na yumomp apm.12Sankwunamp'uretel suknel okoyupmuei yapel,arai yer mpuanink nti moule akosepmel i, ntikapuko yuwomp yapmunemp sepmel. Nti ntit-maken mitinkel kapukorokn yikei nta niupuknelnkrawomp nti moule apulpaser nti ka likipelim.13 Aser nti moule ka at mintenkel ar nkis niu-mumpuel mi apul sop sank Wulapm Weinkel aryeklikeknelel, arai Wulapm Weink somp nti nayintempil yer sepmel yupmueiel. 14 Aser sanksepmel apulp yapmunemp Wulapm Weinkel kakil na yuwulmp ntiel, nti ko wat sank nikimp ntiyikeiwanto wampwampel. Kona niatel, kitapmsukurel ko miniat.”

Mpuampua Kuretel Ko Sankork Yitne WulapmWeinkel

15 Jisas ampu nak na, “Ampueikel Daniel, mouleka nakaworp yapmunemp Wulapm Weinkelel,ka nak apulp mpuampua kuretel arai sankorkyitne Wulapm Weinkelel i yitne ko sankorkelim.Sank kil nakel, ko yipm ankil ser.” (Sank nim-piriepm: Moule mini kona yapmunemp ntinkiraiyupulp sank ekeielel, kil ko yum yo yapmunempankilel wunempwaiyimp aipopel.) “Kona yipmser wankepm kuretel ekilelel, 16 yipm mentit-maken ka ar kitapm Judiael kapuko serk mpinompmalenk. 17Kona yikn sil mpi yitne keipmel,yikn kapukorokn wunempwaiyimp mpuampuaka ar yitne pminel i yikn somp. Yikn kapuko-rokn akir, yikn oko sirpmok. 18 Pe moule minika ar niokn mputnankel, kil kapukorokn nin-ket knuamp war yitne i somp elmpuapm suknelmpeiknel ka kil akei awulmp wolpmelel. Kil kakoyuwomp niokn mputnank serk yipmot.

19Nti maken ka ninkilapm antuel sil ntaipmel,antempel nti maken ka tnei ninkilapm lunkoel,nti kako kuretako. Awun ekilelel nti kapukoyuwup ntinkiliemp ankil. 20 Yipm yimp WaiekKeipmel yupulp nako kil ntunkorp yipm yupulpwankepmmpuampua kakorokn ninkem yipm yeraipmitniumonel mi awun Sapatel. 21 Ka apul-paser ampueik yek nimpiliekWulapmWeink apulkitapmel lala ekeielel, wankepm irpm ka nininkelka ako, aser ekeielel wankepm kako suknelip. Iarai nkienel wankepm irpm kakorokn sankorkwankepm ekeielel. 22 Kona Wulapm Weink ko-rokn niekyuntup wankepm wainkiel, nti mentit-maken arai yuwur yuwur miniat. Aser kil kowunempyupulp nti mentitmaken ankilel, eti araikil niekyuntup wankepm wainki.

Sank Ninkaielel Kana Nininkel23-24 Ekilelel kona mewel na yupul muati niokn

niawurpmel suknel yer pe yer pe yupulp na kuapnti ntitmakenel i kil niek na kil ka Kraisel, kayipm'orokn eipmil. Ka kil ninkaielel. Mewel arainiek na, Krais ka ar ntalepe ntalepe, pe el nonkelko niek na kil ankil ka nak likeknel apulp yap-munemp Wulapm Weinkelel, aser yipm'orokneipm nti. Puikn antuel, nti kana ninkai yipmel,kuap nti ntitmakenWulapmWeinkel ankil na yu-womp yayapel WulapmWeinkelel. Aser karokn.

25 Yipm eipm, pie apm nankimp yipm niorknampulp wankepm ntalepe kona nininkel. 26 Etikona nti nikimp yipm na, Kil po ar mpi wu-run so, ntakeielel ka yipm korokn mpi yemp

Page 56: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 24:27 53 Matyu 24:49epe. Pe kona nti niek na, Yipm ser kil pe arwar yitne, ntakeielel ka yipm korokn eipm sankantuel. 27Apulpaser kona Es Aiyipmel NtitmakenAkeiwantoel yoel, arai nuarep mpor mlaiknelyuwulmp kitapm sukurel. Nti arai yikeiwanto serkil krikel. 28 Pe muati nonkel, nti akeiwanto kakontinkirai yupulp wus muampel ka ar okuel apulpnako nti ser nti aipm sisai ka yinink yininkel.”

Arai Es Aiyipmel Ntitmaken Wantoelel Ampu Yoel29 Jisas ampu aiki nak na, “Kona wankepm

irpm epe niatel, kapukorokn akir, WulapmWeinkarai yukurp mpuampua wantosukurel ka ar nampor keipmel. Awun oko nunkurk, pe wuyenoko nkimepm, pe nkuaimantum irpm arai nu yo.30 Ekilelel nti mentitmaken arai ser muati ka arna mpor keipmelel, i ko ntimiremp nti na EsAntuel pewipm. Kil arai sil mpor keipm yo yin-tempel mpunkol niawurpm ankilel ka WulapmWeink ak kilel i, nti wopmweink akeiwanto ka arkitapmel arai sa kuret ankil. 31 Ensel WulapmWeinkel likekn arai yuwop ipmiemp ka tikninnaikul suknelel. I Wulapm Weink ko wankesnti ensel ankilel mpi kitapm sukurel somp ntintitmaken ankilel yupul la yintempil yupmueilikekn.”

Lo Atno Ka Muati Apulp Es Antilel Na Yoel32 Jisas ampu nak na, “Yipm ka aser aworel

rukopm wolmp ka ntremp yipm apulp mpuam-pua ko nininkel.* Kona atno ankilel yuwuremi mumpunk ampu nkerel, yipm ko ntinkiraiyumpulp na aipmitniumon ka miniat, pe kamimpin awunim. 33 Atno ankilel awurem imumpunk nkerel ka muati apulp sank irpmkarep apm nakimp yipmel, ka ntremp yipm napitepitekn Es Aiyipmel Ntitmakenel oko ampuyumu. 34Apm nakimp yipm likeknel, nti mentit-maken kapuko peyar nkis, nti ko ser mpuampuayikeiwanto epie ko nininkel. Niatel i, ko ntiyumur. 35 Mpor keipm antempel mpuampuairpm sukurel pie ar kitapmel oko miniat, asersank apmilel kapukorokn niat, oko yupmueiel.”

Atikel Mpuampua Muati Ntalepe Ko Nininkel?36 Jisas ampu nak na, “Ant akeiwanto karokn

ntinkirai apulp awun muati miel kona sank irpmapm nakimp yipmel kako nininkel. NinkilapmWulapm Weinkel antempel nti ensel WulapmWeinkel nti ka soplikekn, nti karokn ntinkirai.

WaiekKeipmel likekn, kil ka ntinkirai apulp atikelmpuampua muati ntalepe ko nininkel.

37-39 Kona apm Es Aiyipmel Ntitmaken Akei-wantoelel ampu yoel, nti moule ntitmaken ki-tapmel kako yer nkis sop puikn antuel, ntakaampueik ka Noa arel. Nti nkamp maken antempnti nkis, pe nti apul niepm mpuampua sukn ako.Pe Wulapm Weink na yuntunel ntiel, nti karoknwunempwaiyimp. Karokn. Nti apul mpi i, Noamuar wutumpepel suknel ankilel ka kil apulel i,mpep suknel atit la i aryamuwi kitapm sukurel.I mpep amor nti mentitmaken wanto i wuntumpliempliel misil mpep keipm.

Kona apm Es Aiyipmel Ntitmakenel ampu yoel,nti ntitmaken oko yupul soplikekn. 40 Konamoule wuyeel yet nioknel, Wulapm Weink okosomp nonkel pe ko yuwomp nonkel yupmuei.41 Pe maken wuyeel kona yupul niepm, WulapmWeink oko somp nonkel, pe ko yuwomp nonkelyupmuei. 42 Eti yipm ko yer niampepm ntankuel,yipm karokn ntinkirai atikel Sepmel Aiyipmel koampu yoelel. 43 Yipm ampu wunempwaiyimpaipopel yupulp sanklomp pie apm'a nikimp yip-mel. Kona waiek yitneel karep eipm sank wainkiwainkiel apulp na nti moule wurkiteel na wakeryitne ankilelel, ka kil kapukorokn yer niumpu.Kil kapuko wakerp yitne ankilel nkis keipm nakonti korokn waker warel. 44 Ka ntapepe yipm koyer mpinta waiek yitne ekeielel pe, yipm ko yerniampepm ntankuel. Es Aiyipmel Ntitmakenelarai yo yikei nintipmel.”

Sanklomp Apulp Moule Nioknel Wuyeel45 Jisas nak na, “Apm'a sukueimp yipm yupulp

moule nioknel wuye na yipm wunempwaiyimp.Moule nioknel mini ka yapmunemp akosepmelnaka apul niokn ankilel akosepmelel? Ka ntalekil.Kona mesepmel ankilel yetel, kil arai mpermouleel ankilelwakerpntimoule nioknel nonkel,walimp nti niepm yel. 46 Aser kona mesepmelankilel ampu la i kil ser moule nioknel ko yupulsop kil nakimpilel, mesepmel ko yupul kil sepmwamperel. 47 Apm nakimp yipm likeknel, araimesepmel ankilel mper niokn suknel mpi ntamoule nioknelel epe, i kil ko yer niorknel wakerpmpuampua yikeiwanto mesepmelel.

48 Pe kona ko moule nioknel epe yum yap-munemp'uretelel, kil ko niek na, Mesepmel ap-milel kapukorokn pokel la. 49 I kil ko mpi yumor

* 24:32: 24:32 - Buk Baibel ka nak apulp lo fik, aser ant akei sankmuati yatel apulp rukopm wolmp. Apulpaser yemp antilel lo fikkarokn tnei nako ant ntinkirai yupulp niupukn muatiel ka Jisas na ntremp ntiel.

Page 57: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 24:50 54 Matyu 25:21nti ninkilapmnioknel ka kil awulmpntiel kuserel,i kil yintemp ntimoule kuretel ka almpep ka apulmamp kukoelel yim. 50 Aninkel kona mesepmelankilel ampu la ser kil yikei nintipmel mi, moulenioknel karokn ntimpramp yapmunempel. 51 Imesepmel arai yeryitor kil, nkiyir yuwompil,mper kil yo yemp'uretel yintempel nti moulekuretel ka akei wule kurieknel wakerpwunempWulapm Weinkel. Nti arai yikei sasael nainiunkusinkerel yer yemp epe.”

25SanklompApulpMakenNinkie NtakitiempuNtak-

itiempuelel1 Jisas ampu aiki nak ntalekil, “Aninkel, kitapm

kona niatelel, nti moule kana yer nta WulapmWeinkel kako ntaka sank epie apm'a sukueimpyipmel yupulp nti maken ninkie ntakitiempuntakitiempuelel, ka meniem maken moule epeel.Nompel, nti mpi yitne makenel amirip mouleepe na sompil yintempil nkisel, kil arai la. Etinti maken ninkie ninkie nkamp yite lam irpmantuel i nti mpi arip moule epe na yupul killael. 2-4Nti maken ntakitiempuel ka yapmunempsukukurelel, nti ka apul yite lam kuserel, ntikarokn apul mpep yiteel suknel antempel. Penti maken ntakitiempuel nonkel ka yapmunempnimpiriepmel, nti nimprip mpep yiteel antuelapul antempel yite lam antuel mila. 5Aser moulekana somp makenel arokn pokel la. Niumpuniampepm amu nti, eti nti apmuei niumpu.

6 Mpimpi nomp sosoel i, nti yupmueipmmouleel akei mampel napmok na, Moule kanasomp makenel pewipm! Yipm yirko la, ant mpiyiripil yer yayapel, kua kil lael. 7 Ntape i, ntimaken ninkie ninkie akeiwanto epe arko nkarpntimimpramp yite lam irpm antuel. 8 Eti ntimaken ka yapmunemp sukukurelel namikimpnti maken yapmunemp nimpiriepmelel na, Yipmnimprip ant mpep yiteel wainki, yite lam antilelpe nako nunkurk. 9 Aser nti maken maken kayapmunempnimpiriepmel nakimpnti na, Arokn.Mpep yiteel pie ant apulel okorokn sukn nakoant yek yipm wainkiel. Eti yipm mpi yuwup nayipm wat wuntokn somp aiyipmel. 10 Ntape i,nti maken ka yapmunemp sukukurelel arko mpiamup mpep yiteel.

Ekilelel, moule kana somp makenel la misilpmomp nti. Pe nti maken ntakitiempuel kantimpramp aripmoule epeel, nti nkarp, antempilmuar yitne ampulp niepm suknel ka kil nkamp

makenel. Nti war i yitne tukuakn ka nti moulewor miniat. 11 Ar mpimpi, nti maken ntakitiem-puel nonkel epe mila, nti la i nti ansankel nak na,Sepmel, Sepmel, yikn sikninep ant yitne tukuakn.12 Aser kil ampu nakimp nti na, Yipm ka mini koyipm warel? Apm nakimp yipm likeknelim, apmantemwunemp yipm.”

13 Eti Jisas ampu nakimp nti na, “Kona Sepmelaiyipmel na somp yipmel, kako soplikekn. Yipmkarokn ntinkirai wuyen awun atikel ko kil ampuyoel. Kapepe apm nakimp yipm, aninkanink koyipm nkis niampepm ntankuel ntimpramp yikeiyiripilel.”

Sanklomp Apulp Nti Moule Nioknel Ka NkampWuntoknel

14 Jisas ampu aiki nak na, “Aninkel, nti mouleka ar nta Wulapm Weinkel ka kil awulmp ntielka nuarep sank epie apm'a sukueimp yipmel kantalekil. Mesepmel ka mper wuntokn suknelel,kil na mpi yer yemp peikel. Sukur kil aiyimp ntimoule ka apulpil nioknel la aser kil i, kil amuk ntiwuntokn ankilel na nti namperpil yupmuei. 15Kilkarep aser amorel sankwunamp antuel likeknlikeknel i, kil waker wuntokn namintilem ntinuarep wunamp antuelel. Moule likekn kil ak kilwuntokn 5,000. Pe nonkel ka kil ak kil wuntokn2,000. Pe nonkel, ka kil ak kil wuntokn 1,000 ako.Kil ak nti niatel i kil po mpim.

16 I kapepe, moule po karep nkamp wuntokn5,000-el, kil karokn akir, kil mpi akei wuntokn5,000 karep kil nkampel ampul niokn wuntoknel.I kil ampu nkamump wuntokn 5,000 waimienelmper ampueipel, i 10,000-im. 17 Pe moule karepnkamp wuntokn 2,000-el, kilel ka apul soplikekn.Kil akei wuntokn 2,000 apul niokn wuntokn i kilampu nkamp 2,000 waimienel mper ampueipel,i 4,000-im. 18 Aser, moule nonkel ka nkampwuntokn 1,000-el, kil ka mpi pe i awor lie i antupwuntokn 1,000 karep kil nkampel tnei kitapmnkimepm.

19Mesepmel antuel ka ak nti wuntoknel, kil armpimpi wank mitinkel amuntun kil i, kil ampunaminket i kil aiyimp nti la amiser kil ka kil nayintemp nti niek sank yupulp wuntokn ka kil aknti mper arel. 20 Kapepe moule karep nkampwuntokn 5,000-el, kil apul ampueipel 5,000 epela i kil nakimpil na, Waiek, yikn ser, wuntoknka yikn ak apmel ka 5,000, apm apul mpi i apmakei ampul niokn wuntoknel. Pe yikn ampu serwuntokn 5,000 epie ka naikulup wuntokn 5,000ka yikn ak apmel. 21 I mesepmel epe ampu

Page 58: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 25:22 55 Matyu 25:44nakimpil na, Apm mpuaimpuai apulp yikn. Yiknka moule akosepmel. Yikn apul niokn akosepmyuwa niniael. Pe wuntokn epe apm ak yiknel kaniokn akopitekn. Eti apm arai yek yikn nioknsuknel, i arai yikn yupul nta aiyiknel. Yikn lampuaimpuai yintempel apm.

22Niatel i, moule karep nkamp wuntokn 2,000-el la i nakimpil soplikekn na, Waiek, yikn ser,wuntokn ka yikn ak apmel ka 2,000, apm apulmpi i apm akei ampul niokn wuntoknel. Peyikn ampu ser wuntokn 2,000 epie, ka naikulupwuntokn 2,000 ka yikn ak apmel. 23 I mesepmelepe ampu nakimpil na, Apm mpuaimpuai apulpyikn, yikn ka moule akosepmel. Yikn apul nioknakosepm yuwa niniael. Pe wuntokn epe apm akyiknel ka niokn akopitekn. Eti apm arai yek yiknniokn suknel, yikn yupul nta aiyiknel. Yikn lampuaimpuai yintempel apm.

24Kapepemoule nonkel karep nkampwuntokn1,000-el, kil la i nakimpil na, Waiek, apm kantinkirai apulp yikn kamoule nkerel, ka nkis akeiapulapulelel. Mpuampua antuel moule wantoelka yikn nkis akei nkamp nkampel. 25 Eti apmnkarkemp yikn na yikn ko niek apm yep wun-toknel. Epie wuntokn aiyiknel, ka apm antup tneikitapm. Apm karokn akei apul setelel, karokn.Ka apm mperp yikn ar, pie apm ampu apulp yiknmila. Yikn ampu sumump. 26Aser mesepmel epeampunakimpil na, Ka yiknmoule kuret likipel pe!Ka yikn nak na apm moule nkerel nkis akei apulapulelel. 27 Eti ntakilelel, apulpi yikn karokn namper wuntokn war yitne ka nti mper wuntoknel,nako apm ampu ninketel ko apm ampu sompwuntoknmpurelwaimienelwalimpyintempelel?28 Kapepe kil ampu nimplemp namikimp ntimoule yatel na, Yipm ampu somp wuntokn 1,000pe kil apulel, yek moule opo ka apul wuntokn10,000-el na kil yupul yintempel. 29 Apulpaserkonamewel ka aim yapmunemp sepmelmitinkel,arai kil ampu somp nonkel nako kil yer sepmelel.Aser kona mewel karokn aim yapmunemp sep-mel, mpuampua akopitekn ka kil mperel araiyawopmelim. 30 Kapepe, mesepmel epie nak na,Yipm yikei nta pmompel yawol moule kuretelepie nukul kuriekn, kil oko yer yemp nimpiempelkanti sa kuret, nainiunku sinkerel, wunemniripmwuleel arel.”

Es Aiyipmel Mentitmakenel Arai Yuntunel NtiYikeiwanto

31 Jisas aiki nak na, “Kona Es Aiyipmel Mentit-makenel yintemp nti ensel ampu yoel, kil ko yikei

yite ntinkirienel yemp keipmelel i ko mlipm-laiknel yumu ntaka mpunkol niawurpm moulemampelel. Pe kil arai sil lontulnko akolikekn-likeknel ankilel. 32-33 I nti mentitmaken sukurelko yirko la yikei tnei yupmuei niampepm ankilel.Kapepe ko kil yumuntunel nti moule i nikile ntimpim yakitie yakitie. Kil ko mper nti mouleakosepmel yer yakitie ntayapelel, pe nti moulekuretel ko yer yakitie ntayiknankel.

34 I kapepe moule mamp epe ko nimikimp ntimentitmaken ka ar yakitie ntayapel ankilelel niekna, Wulapm Weink ka awulmp yipm apul yipmsepm. Ampueik ka Waiek apmilel apul kitapmsukurelel, kil ka ntimpramp yemp apulp yipmel.Yipm la war yer, na yintemp apm yuwulmp ntiwanto. 35Apulpaser ampueik ka nilmp ar apmel,yipm ak apm niepm al. Ka mpepyapm ar apmel,yipmak apmmpep al. Apmkamoulewampelelip,aser yipm nkamp apm apul apm war yitne aiyip-mel. 36 Elmpuapm apm karoknel, yipm ak apmelmpuapm. Wule apul apmel, yipm wakerp apm.Apm ar yitne kuretelel, yipm la aser apm.

37 Pe nti moule akosepmel ko ampu nikimpilna, Sepmel, atik ant aser yikn ar nilmpel i, antak yikn niepm alel? Atik ka ant aser yikn kampepyapm ar yiknel i ka ant ak yikn mpep alel?38Pe atik ka ant aser yikn kamoulewampelel i antnkamp yikn apul war yitne antilelel? Atik ka elm-puapm yikn karokn i ant ak yikn elmpuapmel?39Pe atik kawule apul yiknmi, yikn ar yitne kure-tel mi ka antmpi aser yiknel? 40 I moulemamp koampuninkimpnti na, Apmnakimpyipm likeknel,nti kuretakomoule ntitmaken apmilel karokn niankampelel i, ka yipm apul nti sepmel, ka yipmapulp apm ankil. Nti ka muati apmilel.

41 Pe nti moule ka at ntayiknankel, araimoule mamp nikimp nti na, Yipm moule men-titmaken ka Wulapm Weink nkiyir yipmel, yipmnisipm apm. Yite opo ka apeielel ampueik Wu-lapm Weink ntimpramp apulp Satan amposel ntimuanumpor yanker ankilelel. Yipm mpi yeryo yite pope. 42 Apulpaser ampueik ka nilmpar apmel, ka yipm karokn ak apm niepm al.Mpepyapm ar apmel, ka yipm karokn ak apmmpep al. 43 Apm ka wampelelip, aser yipmkaroknnkampapmapulwar yitne aiyipmel. Apmelmpuapm karoknel, yipm karokn ak apm elm-puapm. Wule apul apm, apm ar yitne kuretelel,ka yipm karokn mpi aser apm.

44 Eti nti moule ka Wulapm Weink nkiyirel koampu ninkimpil na, Sepmel, apulntaku po ka

Page 59: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 25:45 56 Matyu 26:23nilmp ar yiknel, ka mpepyapm ar yiknel, ka yiknka moule wampelel, elmpuapm yikn karoknel, kawule apul yiknel, ka yikn ar yitne kuretelel? Kaatik ant arokn apulp yikn ntakilelel? 45 I moulemamp ko ampu nimikimp nti na, Yipm karoknapulp nti kuretako mentitmaken apmilel setelel,ka sop yipm karokn apulp apm. Nti ka muati ap-milel. 46 Pe nti moule kuretel pe mpi somp yakopsuknel yupmueiel. Aser nti moule ntitmakensepmelel, nti ko mpi yer sepmel yupmueiel.”

26Nti Mesepmel Judael Awup Yayapel Na Yer Jisas

Wuntuel1 Sank irpm epe Jisas nakimp ntiarko niatel i,

kil namikimp nti moule ka sopilel na, 2 “Yipmeipm. Awun wuye peyar ko ant yupul niepmPasowa.* Nti ko somp apm Es Aiyipmel Wantoel,mper la nta antuel moule kuretel na ntemp apmyupmuei lonkuntonkel i ko apm wuntuim.”

3 Awun ekilelel nti moule mamp antuel priselantemp nti moule sepmel Israelel, nti akeiwantonaiyenaiye nkis likekn ar yitne moule suknelantuel nti prisel, nia ankilel Kaiapas. 4 Nti nkisakei wankel nak sank awup yayapel apulp nti nasomp Jisas nkuwepm na yer kil wuntuel. 5 Asernti nak na, “Ant korokn yupul yer yemp yapelelntaka awun Pasowael. Kona ant yupul ntakilelel,nti ntitmaken mitinkel ko serel, nti kako nupolsukukuapelim.”

Makenel Akei Mpep Wuyepm Sepmel Naikiel AJisas Mamp

6 Jisas ka ar yempBetani, kil ka arwar yitne Sai-monel, moule epe ampueikel ka wule ninkirmpapulel. 7 Makenel nkamp yuko wuntoknel kampep wuyepm naiki sepmel arel, kil apul mpiyitne epe, ka Jisas nkis al niepmel. I maken epenimprip mpep wuyepmel amu kil mamp.

8Nti moule ka sop Jisasel aser ntakilelel, nti kayapmunemp ntinkiliemp i, nti nakimp nti ankilna, “Kil yakul mpep wuyepm sepmelel. 9 Konako ant yikei sompwuntoknel, ant arai sompwun-tokn suknel pe i arai ant yek nti moule kuretakoka mpuampua karoknel.”

10 Jisas karep ntinkirai ampulp sank antuel i,kil namikimp nti na, “Yipm korokn yek makenepe wankepm. Ka kil apulp apm yapmunempakosepmel. 11 Nti moule kuretako ka mpuam-pua karoknel, nti kapuko yintemp yipm yeraninkanink. Aser apm kapukorokn. 12 Makenpie akei mpep wuyepm sepmel a apm mampel,ka kil apulp apm wule ko arai nti yuntup apmel.13 Apm nakimp yipm likeknel, arai nti kona mpiwampwamp sukurel wat sank niek yuworp sanksepmel yupulp apmel, arai nti niek yupulp nioknpie maken epie apulel. Nia ankilel kakoroknyawopmel.”

Judas Na Mper Jisas Yer Nta Antuel Moule Kuretel14 Awun epe moule likekn antuel nti 12-pla

moule ka sop Jisasel, moule likekn nia ankilelJudas Iskariot, kil la antemp nti moule mampantuel prisel epe nkupmus. 15 Kil naiyim nti na,“Kona apm mper Jisas mpi nta aiyipmelel, simiko yipm yek apmel?” Kapepe nti ak kil wuntoknsuknel (muati ka 30-el).† 16 Kapepe Judas amupyayapel na mper Jisas mpi nta antuelel.

Jisas Antemp Nti Al Niepm Pasowael17 Awun sukur Pasowael,‡ nti moule ka sop

Jisasel nti naiyim Jisas nakimpil na, “Ka awunant ko ntimpramp yupulp Pasowael. Arai awunniunkuriknel, yikn puikn apulp na ant'a yupulniepmPasowael yer oku?” 18 I Jisas nakimpnti na,“Yipm no Jerusalem yuwup mouleel. Nikimpilntape na, Moule ka yuwap ant sank sepmelel nakna, Awun muati nti na yer apmel ka kitnanim.Apm'a kua nti moule ka sop apmel war yitneaiyiknel yel niepm silep Pasowael.” 19 I kapepenti moule ka sop Jisasel, nti apul misop sank kakil nakel i nti ampul niepm.

20 Nompim i Jisas muar antemp ntiarko 12-pla, nkis aim niepm. 21 Nti al niepm nkisel i,kil nak na, “Apm nakimp yipm likeknel, mewelaiyipmel arai mper apm mpi nta antuel moulekuretelel.” 22 Nti moule ka sop Jisasel, nti eipmsank epe aser yapmunemp nti wankepmel yatipi nti likekn likekn ampu naiyimil na, “Sepmel,ka yikn nakimp apm pe?” 23 I kil ampu nakimpnti na, “Moule epe na mper apm mpi nta antuel

* 26:2: 26:2 - Pasowa ka nti Judawunempwaiyimp ampueik ka nti ar Isip iWulapmWeink ar nti ninkilapmmampantuel Isipelwuntuel,pe nti Juda ka kil waiyimp nti i nti ar sepmelim. Nioknwank likekn likekn nti Juda ka apul niepm similep. Yikn iser Kisim Bek, Sapta12. † 26:15: 26:15 - Wuntokn 30-el, ka wuntokn suknel. Kona moule ka apul niokn wuntokn wuyen 6-plael, wuntokn ko kil sompelkako 30-el. ‡ 26:17: 26:17 - Awun sukur Pasowael, nti Juda kakorokn yel luwu ntintir ka yis apul na limain yikiel. Yis ka muati apulpyapmunemp'uretel antuel, i kapepe awun ekilelel nti nakantup yis, nti kapukorokn yel.

Page 60: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 26:24 57 Matyu 26:44moule kuretelel, kil ka mewel aiyipmel ka pieantemp apm al niepm ar yuko likeknel. 24 Sankka ar wupm Wulapm Weinkel ka nak apulp apm,ka nak na Es Aiyipmel Wantoel kako yuwur.Aser moule epe kana mper apm Es Aiyipmel mpinta antuel moule kuretelel, ko ninkem wankepmsuknel. Kona mantiek ankilel korokn ra kilel,kako akosepm.” 25 Judas, kil ka moule na mperJisas mpi nta antuel moule kuretelel, kil nakimpJisas na, “Sepmel, ka yiknnakimp apmpe?” I Jisasampu nakimpil na, “Ka ntape yikn napekel pe.”

Jisas Ak Nti Luwu Ntintir Irpm Mpep Wain26Nti al niepm nkisel, Jisas nkamp luwu ntintir

i kil nak tukuaremp Wulapm Weink, i kil wakeramuk nti moule ka sopilel. I kil nak na, “Epieka ntieaikn apmilel. Yipm somp yel.” 27 Ikil ampu nkamp mpep wain yukoel i kil naktunkuaremp Wulapm Weink, i amuk nti. Kilnak na, “Yipm yel mpep wain epie, 28 ka yarkupapmilel. Nti ko yer apm wuntu i, yarkup ap-milel kako nukul yupmueiel. Kako yikei nkualeikyapmunemp'uretelmitinkel antuel kantimentit-maken apulapulel. Yarkup apmilel ka wuniapmkaWulapmWeink nar tnei niumonelel. Ka muatiapulp yapmunemp'uretel antuel ntitmakenel koWulapm Weink wunempiskelel. 29 Yipm eipm,apm nakimp yipm. Pie ant nkisel, apm kapuko-rokn ampu yel mpep wain. Aser arai nkienel,kona Waiek apmilel yer yapel somp yemp moulemampel i antarko nkis yintempilel, i ko apm yin-temp yipm ampu yim mpep wain niumpueiel.”

30 Kapepe nti akei wampenel niat i, nti awompyemp suknel apmuei, nti pompi nampmalenk LoOlivel.

Jisas Nak Na Pita Arai Sirep Nia Ankilel31 Jisas nakimp nti moule ka sopilel na,

“Pitepiteknim nomp ekeielel yipm oko serwankepm kona ninkem apmel, i yapmunempaiyipmel okorokn yer mintenk yupulp apm.Ka yipm oko nkimepm niampepm, kako sopsankmuati ka sil wupmWulapmWeinkelel ka nakna,Moule ka wakerp wus sipsipel, WulapmWeink okoyer kilel i nti wus sipsip ankilel oko serk yumpul likeknwuye.” (Sekaraia 13:7)

32 Aser Jisas nak na, Nti oko yer apm wuntuaser apm arai ampu serp yer yemp ka antupmuan awurel ael. I apm oko mpi niorkn yiripyipm yupmuei Galili.” 33 Pita ampu nakimpil na,“Apm karokn. Kona nti wanto ser wankepm simikona ninkem yiknel i nti ko serk yupul likekn

wuyeel, apmkapukorokn yuwompyikn.” 34 I Jisasnakimpil na, “Apm nakimp yikn likeknel, nomparaiel aipmutnu peyar okorokn niek i yikn arainikimp nti anink wuyelikeknel na yikn ka an-temwunemp apm.” 35 I Pita nakimpil na, “Karepapm nankimp yikn. Kona simi ko ninkem yiknel,apmarai yintemp yiknwuntu, apmokorokn sirepnia aiyiknel niek na apm antemwunemp yikn!Karokn ankil!” I nti moule ka sop Jisasel, ntiakeiwanto nak misoplikekn.

Jisas Apul Niampepm Muatipmel Ar Getsemani36 Kapepe Jisas antemp nti mpim yempel, nti

aiyimp Getsemaniel. I kil nakimp nti ka sopilelna, “Yipm nkisemp apm. Apm'a mpi opo, nieksank yintemp Waiek Keipmel.” 37Kil kua Pita an-tempel ninkilapm wuyeel Sepetiel, ntiarko mpi.Yapmunemp antempel niumpuaipm ankilel kakuret ankil, 38 kil nakimp nti na, “Yapmunempapmilel ka wankepmel yatip. Yapmunemp ap-milel ka sukukurelim apulp wankepm suknel araina ninkem apmel! Mintenk apmilel kana miniat.Yipm mintenkitneip apm yer piepe.” 39 Kil mpipitekn, kil ankil mpulyapm a kitapm, markipn-iminket Wulapm Weink ntape na, “Yaiyai, apmpuikn na yikn niekyuntup wankepm epie kananinkem apmel, yek apm yayapel yatel! Aserka apm nak. Yikn korokn nikerpm puikn ap-milel. Karokn. Ko yikn yupul sop puikn aiyiknelsuwaink.”

40 Niatel i kil nkarp mpi amiser nti wuye-likeknel ankilel, aser nti ka apmuei niumpu. I kilsisir Pita nankimpil na, “Apulntaku? Yipm'aroknna mintenkitneip apm muati likekn, mi? 41Yipmko nkis niampepm ntankuel, yimp Waiek Keip-mel yupulp na yipm'a yet mintenkel nako yap-munemp'uretel korokn kuap yipmel. Oroknel,wolpm wutnie pe la kitnanim, kako ninkai yip-mel, kuap yipm na yupul kuretel. Yapmunempaiyipmel ka puikn apulp niokn apmilel yipm'ayupulel, aser ka ntieaikn aiyipmel ka mpulosim,karokn mintenk.”

42 Jisas ampu mpi amiyimp Waiek Keipmelaninkel ntape na, “Yaiyai, kona wankepm yakopantempel ntinkiliemp pie korokn nisep apmel, kaakosepm. Arai apm yirkos sop puikn aiyiknel.”

43Niatel i Jisas ampu la amiser nti, aser nti pe-yar apei niumpu. Niampepm antuel ka wankep-mel. 44 Kil aser ntalepe i kil awomp nti ampumpinak sank antempWaiekKeipmel aninkwuye-likeknel, sank karep kil antemp Waiek nakel kilampu aiki napmok.

Page 61: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 26:45 58 Matyu 26:6645 Niatel i, kil ampu aiki la anser nti, i

kil nankimp nti na, “Yipm peyar arar niumpunkisemp sipmakn, mi? Yipm eipm. Muati kaminiat. Wankepm pe na niminink. Moule kaaimop apm yapmunemp wuyeelel na yupul apmEs Aiyipmel la nta antuel nti moule kuretelel,moule epe kil pewipm. 46Yipm serp, antarko mpininkemil mpim okor.”

Judas La Mper Jisas Mpim Nta Antuel47 Jisas peyar nak nak sankel i, Judas, moule

likekn antuel nti 12-pla ka sop Jisasel, kil laniminink. Nti moule mitinkel pe antempil mila,nti ka apul skal mpu lael. Nti pris antemp ntimoule sepmel Judael karep wankes Judas antempnti ntitmaken epe mila.

48 Judas, moule ka aimop Jisas yapmunempwuyeelel, arep nankimp nti moule nak na, “Koyipm ser apm'a mpi niremp mewelel, moule epieka Jisas! Ko yipm ntasompil kuapil yupul yip-mot!” 49 Arokn akir, Judas pe yulk nti moule,kil mpip Jisas i kil namirempil nak na, “Waiekniupukn, nomp sepm.” 50 I Jisas ampu nankimpJudas na, “Waiek niupukn. Niokn mi pe yiknna la yupulel, ko yikn yupul pokel.” Aser ntimoule arko antirenk la, antemp wamimpilpmil,ntankamumpil ntakitiekitie apul apmot.

51 I mouleel ka antemp Jisas atel, kil kuapmnarskal ankilel, wunemp'uret, yawol nilop mewelel,antunil ntanku atno sukur, kurkuan amu kitapm.Moule epe, kil ka moule nioknel Kaiapasel, kamoule suknel antuel nti prisel. 52 Aser Jisasnakimpil na, “Yikn ampu yuwei skal aiyiknelyumu. Yikn ko yimikei skal nupolel, eti kakoyikei milap yiknel. Yikn ko yumur. 53 Mampyikn'arokn mpilil tikikn. Kona apm yimp Waiekapmilelel, arokn akir kil arai yek apm nti enselankilel mitimitinkel. Nti ka wakirpmtumpuaapmilel, nako kil mper nti yer nta apmilel. 54Aserkona apm yupul ntakilelel, sank ampueik Wu-lapm Weink nakel kakorokn ninink. Ar wupmankilel kil nak na ka wankepm kana ninkem apmntapiepe.”

55Nti at, Jisas nakimp nti moule wanto na, “Peyipm la nkamp apmel, i pe yipm apul skal am-pueipelmpu, ka ntaka yipm'a yermoule kuretelelka apulp yipm wurkite suknelel. Areparepelapm'a war yitne Wulapm Weinkel i yuwap yipmmoule ntitmakenel, aser yipm'arokn na sompapm, kitin yuwomp apm. 56 Aser ka wankepmpie na ninkem apmel, ka sop sank ampueik

nti moule ka nakaworp yapmunemp WulapmWeinkel nakelel, ka pie niminink.”

I nti meniem ankilel ka sopilel, ka awomp Jisasapmot, nti ka nkark ampul likekn wuye.

Nti Awup Sankwunamp'uretel Jisasel57 Nti moule karep nkamump Jisas i nti apul

kil mpim yitne moule suknel antuel nti prisel,nia ankilel Kaiapas. I nti moule wupm raielampueipel nti mesepmel ntiarko naiyenaiye warnkupmus yitne yekipmin. 58 I Pita pe sop Jisasmpim aser kil karokn mpi kitnan, kil ako ka atmpila peik. Kil at yitne tukuakn ar anu i kil nkisampueipel nti moule ka wakerp yempel. Kil nankis ser nako nti yupulp Jisas ntakulel.

59 Aser nti pris antempel nti moule sepmelJudael (ntiarko ka kaunsol), nti aiyimp nti moulempurel ko la na niek sank ninkaielel yupulpwunamp'uretel Jisas apulel, apulp nti na yer kilwuntu yepel. 60 I nti moule mitinkel la nkampyapmunemp'uretel mimperpil. Aser nti karoknampu ninkem simi kuretel ka kil apulel nako ntiyer kil wuntu yepel. At pitekn aser, moule wuyeelpemila 61 i ntiwuyenakna, “Moule epie kanakna,Apm arai sinkre yitne Wulapm Weinkel i ampuyikitnei awun wuyelikeknel ako.”

62 I moule suknel epe, kil nkarp naiyim Jisasna, “Yikn karokn ampu na niek sankel mi? Apul-ntaku sank irpm pe nti nkamp mperp yiknel?”63Aser Jisas karokn ampu nak sank setel. I moulesuknel nakimpil na, “Apm aiyimp yikn ar niaWulapm Weink Keipmelel, ko yikn niek likeknel.Yikn korokn nkuwepm sank. Yikn nikimp ant.Yikn ka Krais, moule ka Wulapm Weink aiki atelmi? Yikn ka Ninkilapm Wulapm Weinkel, mirokn?”

64 I Jisas nakimpil na, “Karep yikn napmok.Aser apm'a nikimp yipm, arai yipm ser apm EsAiyipmel kako nia sompel. Apm ko yer ntayapelniawurpmelel Wulapm Weinkel nako yintempilyupul nioknel. I apm arai yer no mpor keipm koyumu kitapm.”

65 I moule suknel epe nkarp'uret, yapmunempankilel ka sukukurel ampulp sank kil eipmel, ikil ntankamp elmpuapm ankilel ankil pe awor. Ikil napmok na, “Kil ka apul nia Wulapm Weinkelka amu kitapm, kil ka apul kuret ankil! Antkorokn yimp nti moule mpurel yatel la, na niekyuworp wankepm moule epieel, karokn. Karepyipm yupmueipm sank pe kil nakel! Kil apul niaWulapm Weinkel ka amu kitapm! 66 Yipm ampu

Page 62: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 26:67 59 Matyu 27:16niek, ant'a yupul kil ntakulel?” I nti ampu nak na,“Ka kil apul kuret. Korokn yuwompil yer. Ko ntiyer kil wuntuim.”

67 I kapepe nti akei niepmwarkup mpim Jisasminiampepm. Nti mpurel akei nta muatipmel,mpurel akei nta ranimpel amor kil 68 i nti napmokna, “Yikn nakel, yikn ka Krais, moule ka Wu-lapm Weink aiki yikn atel mi? Yikn ka mouleka nakaworp yapmunemp Wulapm Weinkel, mi?Kona ntakilelel, yikn nikimp ant sank nkuwep-mel. Moulemini pie ar yiknel? Nia ankilel mini?”

Pita Nak Na Kil Antemwunemp Jisas69 Pita ka at ar anu, aser maken nioknel la

kitnan namintip Pita i kil napmok na, “Yiknel pepe, yikn ka antemp Jisas Galiliel apei pe.”70Aser Pita nak sirep nti moule wanto na, “Arokn.Apm pe antemwunemp sank epe yikn nakel epe.”

71Niatel i, kil mpi at namintip lomp tukuakn i,maken nioknel nonkel amiser Pita i kil nankimpnti mentitmaken ka at kitnanel na, “Moule epieka at antemp Jisas Nasaretel apei pe.” 72 I Pitaampu nak simirep nti aninkel na, “Apm naklikeknel, apm'a antemwunemp moule epe.”

73 At pitepitekn i, nti moule ka at kitnanel lanakimp Pita na, “Ka nkuntoim, yikn ka mewelantuel pe, sank tiknin aiyiknel karep ant eipmamorel.” 74 I kapepe Pita nak nkirnkerelim na,“Ka apm nakimp yipm likeknel, apm ka an-temwunemp moule ekilpe! Kona apm koroknniek likeknelel, Wulapm Weink arai yek apmwankepm.”

Kil nak niatel i, karokn akir aipmutnu napmok.75 I Pita ampu wunempwamiyimp sank ka Jisasnakimpilel, kil nak na, “Aipmutnu peyar okoroknniek, aser yikn arai niek anink wuyelikeknel nayikn antemwunemp apm.” Pita wunempwaiy-imp aser kuret, i kapepe kil naikul kuriekn i akeimisa warpmel.

27Nti Mper Jisas Mpi Nta Pailatel

1Rien kakirel i, nti pris antempel nti mesepmelJudael, nti ka kitip sank aim yapmunemp amulikekn na nti na yer Jisas wuntuel. 2 Niatel i, ntinkamp mua akei kitip Jisas i nti apul kil mpimi mper kil mpim nta moule suknel Romel, niaankilel ka Pailat.

Awur Judasel3 Judas, moule ka mper Jisas mpi nta antuel

moule wuroknelel, kil eipm ka nti mesepmel

amup yapmunemp likekn na yer Jisas wuntuel, ikil nkis wunempwaiyimp aser kuret. I kil nim-implemp yapmunemp ankilel i kil ampu nkampwuntokn muati ka 30 akuei nti pris antempel ntimesepmel ak kilel. Kil ampu apulp nti mpim. 4 Ikil nakimp nti na, “Apmka apul kuret. Moule epe,pe apm mper kil mpi nta aiyipmelel, kil karoknapul setel kuretel i ko yipm yer kil wuntu.” Asernti nankulp wankepm mimperpil nakimpil na,“Ka puikn aiyiknelip.” 5 I kapepe, Judas nkampwuntoknmuati ka 30 pe, yawolmuar yitne suknelWulapm Weinkelel, i kil po mpi nainkol ntolmuai, kil wuntuim.

6Ntimoulemampantuel nti prisel nuantiwun-tokn i nti napmok, “Wuntokn epie kana yuweiyuntun linkepm mouleel. Ka wuntokn kuretel.Sank niawurpmel Wulapm Weinkel ka nakantupant na korokn mper yintempel wuntokn sepmelyer yitne Wulapm Weinkelel.” 7 Nti aim yap-munemp a likekn i, nti akei wuntokn epe nka-mump kitapm ankilel mewelel ka akeiakei marp-mel nako nti yuntup muanel antuel nti moulewampwampel. 8 Eti yemp epe, nia ankilel ka ntiaiyimp antun Kitapm Yarkupel. 9 Sank ampueikWulapm Weink nak ar niepm Jeremaiael, mouleka nakaworp yapmunempWulapmWeinkelel, kapie niminimk, pie ant amiser. Ka kil nak na,Nti nkamp 30-pla wuntokn ka nti Israel nak apulpna yuwei yuntun moule epeel. 10 Pe wuntokn epeka nti yuwei amuk waiek kitapm epeel ka ampueikkil aiye akeiakei marpmel, sop sank Sepmel apmilelkarep nakimp apmel. (Sekaraia 11:12-13 antempJeremaia 32:6-9)

Yikn Ka Moule Mamp Antuel Judael Pe?11Nti apul Jisas mpi apmot niampepm Pailatel,

i Pailat namiyimil na, “Yikn ka moule mampantuel Judael pe?” I Jisas nak na, “Ka mpintapeyiknnapekel pe.” 12 I nti pris antempel ntimesep-mel Judael, nti nkamp sank mitinkel mimperpJisas. Aser kil karokn ampu nakimp nti sank setel.13 Eti Pailat nakimpil na, “Mi yikn karokn ampueipm sank pe nti nkamp mperp yiknel?” 14 AserJisas karokn ampu nakimp Pailat sank setel. Etiyapmunemp Pailatel ka ar mitimitink.

15 Pailat wunempwaiyimp na nioknwanklikekn likekn kona Pasowael, moule suknel Romelka antun nioknwank wainki armikomp moulekuretel likekn ka ar yitne kuretel pminelel nakokil nukul kuriekn kuserelel. Nti mentitmakenankil ko yimp nia mewelel nti ka puiknel, i komoule suknel wankesil nunkul. 16 Ekilelel i,

Page 63: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 27:17 60 Matyu 27:42Barabas ka ar yitne kuretel pmin i nti akeiwantoka nimpiriepm apulp na kil ka moule kuretelankil. 17 Nti mentitmaken pe karep naiye la akeimitnei, i Pailat namiyim nti na, “Yipm apulpel,mini apm'a wankes nukulel? Apm'a yirkompBarabas mi, apm'a yirkomp Jisas epie, ka ntinak na kil ka Kraisel?” 18 Pailat karep nkampntinkirai ampulp weink ka nti pris apul Jisas lael.Ka apulpaser nti ka yapmunemp yakopel apulpnti moule mitinkel ka aiki nia Jisaselel.

19 Pailat nkis lontulnko ankilel apul nioknankilel awup sankwunamp'uretel apulp Jisase-lel i, maken ankilel mper sank nakimpil na,“Moule yatewelel epe, yikn korokn yupulpil se-tel. Nomp'arepelel apm ar niumpu ninkiniepmelantun kil, eti apm pe eipm wankepmel.”

20 Nti pris antempel nti mesepmel Judael aikinti mentitmaken yapmunemp nako nti yikeimampel nikimp Pailat na yuwomp Barabas nukulkuriekn, nako kil niek na yer Jisas wuntuel.21 I Pailat ampu namiyim nti na, “Yipm apulpna apm'a wankes mini mewel ntiwuyeel nanukulel?” Kapepe nti moule mentitmaken akeisank suknel nak na, “Barabas!” 22 I Pailat naiyimnti na, “Eti yipm apulpel, apm'a yupul Jisas ka ntiaiyimpil Kraisel ntakulel?” I nti nak na, “Ntem-pil yer lonkuntonkel!” 23 I Pailat naiyim nti,“Na ntempil yupulpi? Simi kuretel kil apulel?”Aser nti akei mampel napmok na, “Ntempil yerlonkuntonkel!”

24 Pailat nkamp ntinkirai apulp nti mentit-maken i kil nak na, “Apm korokn ampu yiki niekniek. Nti kakorokn eipm apm sank. Ka nti arainupol.” Kapepe kil nkamp mpep akei kaikulnta ankilel ar niampepm antuel mentitmakenel,ntremp nti muati ampulp. I kil nak na, “Karoknweink apmilel konamoule epe yuwurel. Ka puiknaiyipmelip.” 25 I nti moule mentitmaken ampuaiki nak na, “Akosepm. Yarkup ankilel kapukoyupmuei ant ampueipel nti knamniumpuai an-tilel arai nkienkienelel.” 26 Eti Pailat arkompBarabas nainkul kuriekn. I kil wankes Jisas mpimnta antuel moule aipmpienel i nti nkamp muaakei ntamimpli kil nako nti ntempil yer lonkun-tonkelel.

Nti Moule Aipmpienel Aimpopyalemp Jisas27 Kapepe nti moule aipmpienel Romel, nti

nkamp Jisas apul kil mpi muar yitne moulesuknelel, i nti wanto la at aiyemuorpil. 28 Inti kankeip elmpuapm ankilel mper apmuei, ntina yupulpil mpuampua irpm simukuei moule

mamp. Pe nti nkamp elmpuapm ninkopmel iamutnu kil. 29 I nti waink mua yenkel ntriamu kil mamp sukuei niukutopm moule mam-pel. I nti nkamp mpu wainkilel pe mul kilntayapelel ankilel kana sukuei niawurpm moulemampel. I nti wamiker nkaik ampulpil. Kapepenti wananklelel nak sank amiyekwaiyo kil nakna, “Ant naremp yikn. Yikn ka moule mampantuel Judael.” 30 I nti akei niepmwarkup amukil. Kapepe nti ampu nineik kil mpu wainkilelkarepel i nti likekn likekn yawol akei amu kilmamp. 31 Nti aiyekwaiyo kil niatel i, kapepenti ampu kaminkeip elmpuapm ninkopmel, ntinkamp elmpuapm ankilel ampu amutnu kil. I ntinkampil apul mpi na ntempil yupmuei lonkun-tonkel.

Nti Ntemp Jisas Ar Lonkuntonkel32Ntiarko mpi, i nti moule aipmpienel nti aser

mewelel yemp suknel Sairiniel, nia ankilel Sai-mon. I nti nkampil, apul kil arkos lonkuntonkelJisasel na yintemp nti yet yayapelel. 33 Kapepentimpi niminink yempel epe, nia ankilel Golgota.Niupukn nia Golgotael ka yempmamp linkepmel.34 Ar yemp epie, nti ak Jisas mpep wain nipelelmpurel ko kil na yel apulp na nkiyir yakopel,aser ka kil karokn al. 35 Nti moule aipmpienelkarep mintemp Jisas apmuei lonkuntonkel, i ntiapul purkup, yawol rukopm satu na nti na yupulelmpuapm tukul mpuampua ankilel mpi nti anti.36 Niatel, nti ka nkis naminitipil. 37 Sil lonkun-tonkel keipm ar na mamp ankilelel, ka nti apulsank ntape: Epie ka Jisas, Moule Mamp AntuelJudael.

38 Nti ntemp Jisas ar niumon, nti moulewurkiteel wuye nti ntemp ar lonkuntonkel wuy-eel ar yakitiekitie. 39 I nti moule ntitmakenmpimpi lala aiyekwaiyo kil, niampepm yimpilkil, mutumpwaiyimpil nak kil sank kuret kuretel,40 nak na, “Yikn moule kana sinkre yitne Wu-lapm Weinkelel i ampu na yikitnei awun wuye-likeknelel, yikn simpop yikn ankil! Kona yikn kaninkilapm Wulapm Weinkelel, pe yikn nor yiknankil na yo kitapm!”

41 Nti moule mamp antuel prisel, antemp ntimoule sepmel, antemp nti moule wupm raiel,nti akeiwanto aiyekwaiyo kil ntape na, 42 “Kil kanak na kil ko simpop nti moule wanto nantipmuayirkompnti, aser ka kil kapukorokn simpopilankil! Kil ka moule mamp sepmel antilel Israelel,mi? Kona ntakilelel, kil ko yukur yo kitapm,

Page 64: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 27:43 61 Matyu 27:66nako ant yapmunemp mintenk yupulpilel. 43 Kilka akei Wulapm Weink nkael i kil nak na, Apmka ninkilapm Wulapm Weinkel. I kona WulapmWeink puikn apulpilel, i Wulapm Weink ankilkako simpopil nako nantip mua yirkompilel.”44 Nti moule wurkiteel wuyeel, karep nti mouleaipmpienel ntemp nti ar lonkuntonkel wuye arnantip Jisasel, ntiwuye antemp nti wanto aiyek-waiyo Jisas soplikekn.

Awur Jisasel45Ka awun ropmel aser nomp nimpiemp arya-

muwi kitapm, yek awun muati 12 amu 3 awuni-unkurikn. 46 Pitepitekn na yo muati 3-elel i, Jisasawor ma suknel i nak na, “Eli, Eli, lema sapaktani?”(Buk Song 22:1) Niupukn sank ekilelel ka nak na,“Wulapm Weink, Wulapm Weink, yikn awompapm apulpi?”

47 Nti moule mpurel ka at kitnanel, nti eipmsank epe aser nti karokn eipm aipopel i, ntinkamkirknel nak na, “Moule opo po amiyimpElaija.” 48 Eti karokn akir, mewel antuel ka pokelmpi nkamp mikeikuret ka ntaka womp wuliekuelel, aim a mpep wain lukopel. Mikeikuret pokuapmpepel i kil kitip amu yaku na yek Jisas yim.49 Aser nti mpurel nak na, “Yukueim, ant yet serkil niorkn. Elaija ko la simpopil, mi rokn?” 50AserJisas ampu aiki awor ma ankilel i pirpm ankilelamompil i kil amur.

51 Kil awurel i karokn akir, elmpuapm suknelka aikol ar war yitne sepmel Wulapm Weinkelpminel ka nkurier akor yek keipm a tnei kitapm.Ka akor kitiekitieelim.* I mporyinikn namp,i wuntokn tukotukoel amikor. 52-53 Nti moulentitmaken Wulapm Weinkel ampueik awurel,nti ampu yek ntopm muanel nainkul. Pe ntiyumukueim Jisas ko ampu serpel i, nti mouleepe muar Jerusalem i nti ntitmaken mitinkelamiser nti. 54 Moule mamp antuel nti mouleaipmpienelel pe wakerp Jisas apmot, kil antempnti moule ankilel nti aser ka mporyinikn na impuampua ntalepe nininkel, wunu ka yunkurnti. I nti napmok, “Yaai! Ka nkuntoim! Mouleepie ka ninkilapmWulapmWeinkel pe.”

55 Nti maken mitinkel ka atel, nti ka ampueiksop Jisas yek Galili la sakirpil niokn mpurel, ntimaken epe ka at akompi peik i niampepm yumua

kil. 56 Maken el antuel ka Maria, yemp suknelankilel ka Makdala. Pe nonkel ka Maria, mamamJems nti Josepel. Pe nonkel kamamamninkilapmwuyeel Sepetielel.

Nti Antup Jisas Ar NtopmMuanel Ka Josep Aiyepel57-58Awuniunkuriknim i, Josep Arimateael am-

pueik nimpilemp yapmunemp sop Jisasel, kil mpinaiyim Pailat na yek kil muanmato Jisasel. Kil kamper wuntokn suknel. Aser Pailat nakimpil na,“Akosepm” i kil nakimp nti moule aipmpienel na,“Yipm somp muanmato Jisasel epe yek Josep.”

59 Kapepe Josep nkamp muanmato pe akeielmpuapm ntinkiraiel yonel pe yimpil kil. 60 Ikil nkamp muanmato pe antup apmuei ntopmmuanel niumpueiel ankilel, ka nti aiyep apulpilel.Kapepe Josepmpiwasirkwuntokn suknel la i akeimor ntopmmuanel niepm. Kil apul niatel i kil pompim.

61 Maria Makdalael antempel Maria nonkelelntiwuye ka nkis kitnan nantip ntopm muanel iniampepm yumua.

NtiMoule Aipmpienel NkisWakerpNtopmMuanel62 Jisas awurel, aser ankaiel ka Sapat antue-

lim i, nti pris antempel nti Farisi mpi amiserPailat. 63 Nti nakimpil na, “Memamp, ant'anikimp yikn sank akopitekn. Jisas opo ka moulesank mpulmpulel. Ant ampu wunempwaiyimpsank likekn ampueik kil nkis i kil nakel. Kilnak na, Awun wuyelikeknel ko niatel, apm okoampu sirpmop. 64 Eti yikn nikimp nti moulena nti ko wor ntopm muanel mintenk yer awunwuyelikeknel. Antwunempwaiyimpnantimouleankilel ko yupul wurkite sompmuanmato ankilelmper nkuwepmel, i aninkel nti ampu ko yiki nieksank mpulmpul nkirnkerel, nikimp nti moulewanto na, Kil ampu ka nkarpmop. Ntakilelel kakokuret ankil.” 65 I kapepe Pailat nakimp nti na,“Yipm somp nti moule aipmpienel, nikimp ntina wakerp ntopm muanel yipei pope. Yipm mpiyupulmpuampua simisimi puikn aiyipmel kowormintenkelel.” 66 I kapepentimpi apulmpuampuanuarep wuniapm ka akei antup nti mouleelel. Penti mper nti moule aipmpienel ar wakerp ntopmmuanel apmuei.

* 27:51: 27:51 - Elmpuapm epe ka sukurp yemp mporel ka ar yitne suknel Wulapm Weinkel pminel. Wulapm Weink ankil ka yuwakyemp epe apulp nako yempmporel ankilel. Kapepe ntimoule kuserel kapukorokn nkis yikei warel. Aser ka elmpuapm epe ka ankor yekkeipm amu kitapm sop Wulapm Weink ankil apul akorel. Eti, yemp mporel Wulapm Weinkel ka apmuei yemp yapelel, nti ntitmakenminimini ka puiknel kako war nukul puikn antuel.

Page 65: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

Matyu 28:1 62 Matyu 28:2028

Jisas Ampu Nkarpmop1 Sapat antuel ka niatel, pe nkarp rien mpilil

nimpiemp, Maria Makdalael ampueipel Marianonkelel ntiwuye ka nkarp nampi ntopmmuanelna ser yemp Jisas arel. 2 Aser arokn akir,mporyinikn suknel namp apulpaser ka ensel Wu-lapm Weinkel ka yek yemp keipmel a, wasirkwuntokn ar ntopm muanel niepm mpi mita, ikil na misil keipm. 3 Mpuaminiampepm ankilelka yonplaiknin numuarep mpor mlaiknel, peelmpuapm ankilel ka kil narel ka mpusmpus nu-muarep aipmiyonel. 4 Kapepe nti moule aipmpi-enel aser kil ntakilelel, eti nti karep nkarkempilwuntu ankil! Mporyinikn ka namp nti moule. Ntika pa siknamp naiyel, tritnei nael apei pope.

5 Aser ensel epe namikimp maken wuyeel na,“Yipmwuye korokn nkinkiekn. Apm ka nim-piriepm, yipmwuye kana la ser Jisas, moulekakuei nti ntempil ar lonkuntonkel. 6 Kil karoknar eiye, ka kil ampu ka nkarpmop, ntaka sankampueik kil nakel. Yipmwuye ampu la ser yempka kil arel. 7 Kona yipmwuye ser niatel, koyipmwuye ampu pokel mpi, ninkimp nti mouleka ampueik sopilel na, Jisas ka awomp ntopmmuanel ka nti antupilel apmuei, kil ampu kankarpmop. Yipm eipm, kil po niorknel mpimGalili, pe yipm ko mpi ser kil yipei pope. Pie apmael, ka apm'a napikimp yipm sank piepe.”

8 Yarkup nkarpmok maken wuyeel, aser nti-wuye ka mpuaimpuai yatip. Eti karokn akir,ntiwuye ampu awomp ntopm muanel apmuei.Ntiwuye po ampu mpilmpilnk mpi na nimikimpnti moule ka ampueik sop Jisasel. 9 Aser Jisasnukur na ar yayapel i nankimp ntiwuye na,“Mantiek niupukn wuyeel, rien sepm.” Pe nti-wuye ka mpi kitnan nantipil i aikel a kitapm pentankampil nkaik waimpel i aimiki nia ankilel.10 I Jisas nankimp ntiwuye na, “Yarkup koroknserk yipmwuye. Yipmwuyempinikimpnti knuanknuan apmilel ampueik sop apmel, nti ko milaGalili. Nti arai ser apm yer mpi opo.”

Nti Moule Aipmpienel Ka Nak Sank Ninkaielel11 Maken wuyeel mpi amiser nti moule ka

sop Jisasel. Pe nti moule aipmpienel ka wak-erp ntopm muanelel mpi muar yemp suknel, inti namikimp nti moule mamp antuel nti priselapulpmpuampuamuati irpmkarep nti aserel. 12 Inti moule mamp antuel nti prisel nkis antempelnti mesepmel, ntiarko awup yapmunemp nak

mpuaryamuwi sank karep nti moule aipmpienelnakel. I nti amuk nti moule aipmpienel wuntoknraiel suknel nako mpuaryawi mpuampua irpmkarep nti aserel.

13 Nti moule mamp nakimp nti na, “Ko yipmwananklelel niek ntalekil. Nomp ant ar ni-umpuel, nti moule ka sop Jisasel la nkamumpmuanmato ankilel. 14 Kona ko moule suknelRomel eipm sank epe yupulp yipm karokn apulniokn sepmel ka yipm ar niumpuel, yipm ko-rokn numpul yupulp. Ant ankil arai yupul yap-munemp ankilel muarknel. Wankepm koroknninkem yipm.”

15 Eti nti moule aipmpienel nkamp wuntokni, nti apul misop sank karep nti moule mampnakimp ntiel. Pe sank ninkaielel apulp muan-mato Jisasel, ka ntimoule ankilel nkampnkuwep-melel, ka nti akeiwanto kitapm wampwampelyupmueipm. Pe nti Juda ka yupmueipm i, ka ntinak lala pie yireikel apmuei.

Jisas Ak Nti Moule Ka Sopilel Niokn16 Nti moule ka sop Jisasel, muati antuel ka

11, nti mpi Galili i nti mpi niminink malenk kaJisas nakimp nti na mpiel. 17 Aser nti amiserJisas i nti aimiki nia ankilel. Aser nti mpurelka yapmunemp wieel apulpil nak na, “Kil kaJisas, mi rokn?” 18 I Jisas la kitnan i nakimpnti na, “Wulapm Weink ka ak apm mpunkolantempel mpunti suknel na yuwulmp kitapmsukurel yintempel yemp keipmelel. 19 Eti yipmko mpi yupul niokn apmilel yer wampwamp,yimp kuap nti ntitmakenwopmweink yikeiwantowampwampel nako nti sop apmel. Kona ntimoule eipm sank aiyiknel, yipm ko yikei niawuyelikeknel, Waiek, Ninkilapm, Pirpm Sep-mel Wulapm Weinkel, nako rup nti yumu mpe-pel yupulp yapmunemp'uretel karep nti nisepel.20 Sank wanto ampueik apm nakimp yipmel, koyipm yuwap nti na nti nikerpmel. Yipm eipm.Aninkanink apm oko yintemp yipm yer mpimpiser kitapm epie ko miniatim.”

Page 66: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

1 Tesalonaika 1:1 63 1 Tesalonaika 2:3-6

1 Tesalonaika1 Antarko wuyelikeknel, apm Pol antempel

Sailas nti Timoti, ant apul wupm epieel ka apulpyipmmamuntomp antilel mentitmaken WulapmWeinkel pe ar yemp suknel Tesalonaikael, yipmka ar nta Waiek Keipmelel antempel Sepmel an-tilel Jisas Krais. Ant ka aiyimp Wulapm Weinknako kil yeyupulp yipm mi ko kil yek yipm yap-munemp niuluknunelel.

Pol Nak Tukuaremp Wulapm Weink Apulp NtiTesalonaika

2-3Aninkanink ant antempWulapmWeink naksankel, ka ant nak tukuarempil apulp yipm kaar nkis sankwunamp sepmelel apulpaser yipmka akei Wulapm Weink nkael, pe yapmunempaiyipmel kampuaimpuai apulpil suwaink. Pe yip-marko ka akei nta niupuknel nkramomp ntiarko,eti yipm pe ntinkiliemp ampul niokn WulapmWeinkelel. Yapmunemp aiyipmel ka mintenkampulp Krais, ka yipm niampepm tneipil nakokil yupul yipm sepmel. Ka weink apulp yipm kaar nkis niumumpuel apulp wankepm simisimi kaninkem yipmel.

4YipmkamentitmakenWulapmWeinkel ka kilpuikn apulp yipm yatip. Pe ant ka aser ntinki-rai apulp ka kil ankil yuwak yipmel, apulpaser5 ampueikel ant nakimp yipm apulp sank sepmelKraiselel, ant'arokn nakimp yipm sank kuserel.Sank epie ka ninink antemp mpunkol niawurpmWulapm Weinkel. Ka Pirpm Sepmel WulapmWeinkel apul yipm na ser aipopelel, sank epie kanak likeknel. Ant ka antemp yipm arel, yipm kaaser ntinkirai wunamp antilel ka ant ar nkis miant apulp yipmel. 6 Eti sankwunamp aiyipmel kayipm apul soplikekn sop ka ant apulel. Yipm kaar nkis nuarep ka Sepmel antilel Krais ntremp antmi ka ant ar kisel. Ntimoule ka ak yipmwankepmmitinkel silep sank sepmel epe ka yipm eipmapul sopel, aser yipm ka mpuaimpuai nkampsank epie i aim apmuei yapmunemp aiyipmel.Yapmunemp mpuaimpuaiel ntakilelel ka PirpmWulapm Weinkel ankil ak yipm. 7 Pe yipm ka arntaka muati ka ntremp nti ntitmaken WulapmWeinkelel, ka ar kitapm Mesadoniael antempelAkaiaelel. Kona ntiarko ser sankwunamp sepmelaiyipmelel i ko nti yupul misop yipm. 8Pe karoknnti likekn eipm aser sankwunamp aiyipmel kayipm ar nkiselel. Karokn. Ka nuarep wutu ka

tiknin suknel sepmel naikul mi nakimp nti wan-toel, eti nti wampwamp mitinkel ka eipm sankampulp yapmunemp mintenkel aiyipmel epe. Peantmpi aser ntiel, ant karokn ampunanikimpntisank setel yupulp yipm. Karep nti eipm miniat.9 Nti ankil ka sukueimp ant apulp yapmunempaiyipmel. Nti nak na yipm ka nimisep niawurpmkitapmelwantosukurel, pe yipmka nimimpilempyapmunemp aiyipmel na sop Wulapm Weinkka ar yeklikeknelel, ka likeknelim pe yipm koyupulpil niokn. 10 Aser nti ampu ka nak na yipmka ar yukueim Jisas, NinkilapmWulapmWeinkel.Kil ka ampueik wuntuim aser Wulapm Weinkampu aiki kil i kil awomp yemp muanel apmueipe kil ampu nkarpmop. Yipm yukueimil kona yekyempkeipmelWulapmWeinkel yoel i ko kil ampusumumpop ant. Kil arai nantip mua yirkompant i ko antwamiyimpyapmunempntinkiliempelWulapmWeinkel arai nininkel.

2Pol Nak Apulp Niokn Ka Kil Apul Ar Tesalonaikael

1 Mamuntomp antilel nti, ampueik ant aseryipmel, niokn WulapmWeinkel ka ant apulp yip-mel karokn ar kuserel. Karokn. Ka yipm nkampntinkirai ampulp, niepm sepmel ka nanker.2 Pe yipm'arokn wunempiskel ant apulp ka antar yemp aiyipmelel, nti moule mpurel karoknmpuaimpuai apulp Wulapm Weink eti nti ak antwankepm suknel mitinkel apulp na ntunkorpniokn Wulapm Weinkelel. Ampueikel nti mpurelapulp ant soplikekn ar Filipai. Nti ka mpuliepant, apul ant kuret. Aser Wulapm Weink ka akant yarkup mintenkel i kil ampu apul ant ar nkisniumumpuelim. Ant awomp nti arel i, ant mpiaser yipm nankimp yipm sank sepmel ankilelsoplikekn. Ant karokn nkinkiekn apulp nti kanantunkorp antel.

3-6 Ant aiyimp kuap yipm na sop yayapel Wu-lapm Weinkelel, ka ant arokn sinkiael i ko antninkai yipmel na nikimp yipm sank puakrenkelel.Karokn. Yipm ka ntinkirai na yapmunemp an-tilel karokn kuret nako ant wunempyilep yipmwuntokn irpm mpuampua aiyipmel mi ko antsompel. Pe ant arokn nar wulienk mperar miant nkamp marknimp ntri na wananklelel kuapyipm na ser ant akosepm nako yipm mpuaim-puai yupulp antel. Karokn. Wulapm Weinkankil ka aser yapmunemp pmiempniumpuaipmantilel, pe kako kil ankil nipikimp yipm na, kaant 'arokn ampu apul setel kuretel nkuwepm ar

Page 67: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

1 Tesalonaika 2:7 64 1 Tesalonaika 2:18yapmunemp antilel. Karokn. Ant arokn watsank WulapmWeinkel apulp na nia somp ant yerniampepm aiyipmel wantosukurelel nako yipmniremp antel. Karokn. Ant apulp na nia ko sompant yer niampepmWulapmWeinkel likekn, nakokil likekn mpuaimpuai yupulp antel. Kil ankil kaaser ant akosepm i kil mper niokn antempel sanksepmel ankilel ant ka nakel apmuei nta antilel.

7Ant ka aposel, ka Krais ankil wankes ant atel.Pe kona ant puiknel, ant oko yikei mpunti ka silantel nako nikimp yipm na yek ant mpuampuairpm na yuwulmp antel. Aser karokn. Ant kaakei yapmunemp sepmel niuluknunel waiyimpyipm ntaka mantiek tniokn ka niumua akei ntininkilapm ankilel akei aripelel, mi kil ak ntiniumuapm alel. 8-9 Yipm ka memprien antilel,pe puikn antilel ka apulp yipmel ka suknelip. Peant kampuaimpuai yatip ka annakimpyipm sanksepmel Wulapm Weinkel. Aser ant 'arokn akeisank nakimp yipm 'userel. Karokn. Ant antelka ak yipm kitie likeknelim. Ant arokn wunem-paserpwule antilel, apulpaser yipmkamemprienantilel. Arep ka ant mpi antemp yipm arel kayipm apiser ant pe, aninkanink ant arokn na yikeiyipm nkael yupulp na yipm'a yuwulmp antel.Ant karokn ak yipm niokn ntinkiliempel ntakantokwankepm suknel na yipm'a sanel. Karokn.Nomp awun, rien niunkurikn ant ka mamampakei nta antilel apul niokn ntinkiliempel, i akeinkamump wuntokn antilel apulp niepm irpmantilelel yupulp na ant wat sank sepmel WulapmWeinkel nikimp yipm yikei watelel.

10 Ant antemp yipm arel, ant karokn ampuapul setel kuretel. Sankwunamp antilel ka antar nkisel ka akolikekn yatip, Wulapm Weink an-temp yipmarko ntitmaken ankilel aser ant sop-likekn. Pe ant ka moule yatewelelip, ant ka aimyapmunemp sepmel suwaink. Mewel kakoroknsomp sank kuretel mperp ant. 11-12 Pe yipmlikekn likekn ka ntinkirai apulp sankwunampantilel ka ant apulp yipmel. Ant ka nuarep waiekka apulp nti ninkilapm ankilelel. Yipm awupntinkiliempel, ant ka mintenkitneip yipm, ampuapulp yipm yapmunemp mpililim i ant aikiwatyipm, nako sankwunamp aiyipmel ko akosepmyer niampepmWulapmWeinkelel. Pe kil ankil kaaiyimp kuap yipmnako yipm yer nta ankilel nakoyipm yintempil yupul niokn ankilelel mi ko yipmyintempil somp nia suknelel.

Nti Moule Ka Ar Nta Wulapm Weinkel, Nti Ka Ar

Nkis Niumumpuel i Arnkos Wankepm13 Ant ampu nak naremp Wulapm Weink

aninkanink apulp yapmunemp yatel aiyipmel.Ampueik ant la aser yipmmi ka ant nakimp yipmsank Wulapm Weinkelel, ka yipm arokn akei eip-mel nuarep sank moule kitapmelel. Karokn. Kayipm eipm akei aripel i aim apmuei yapmunempi ka ar mintenk apmuei yipm yapmunemp apulpna ka yipm aser sank niupukn aipopelel ka sanksuknel Wulapm Weinkelelip. Kapepe sank Wu-lapm Weinkel ntakilelel ka apul niokn ar yap-munemp aiyipmel likeknlikekn nako nimpilempsankwunamp irpm aiyipmel nako yipm yer nkisnternterel. 14 Pe wankepm irpm ampueik kaninkem nti ntitmaken Wulapm Weinkel ar ntaantuel Judael ar kitapm antuelel, ka pe ninkemyipm soplikekn. Nti moule ntieyarkup antuelelka apul kuret ak nti ntitmaken opo ka aiki niaJisasel wankepm. Pe yipm ka soplikekn, ntimoule ntieyarkup aiyipmel pe ar kitapm aiyip-melel ka ak yipm wankepm soplikekn apulpaseryapmunemp aiyipmel ka ar mintenk antempJisas. 15-16 Ampueikel nti moule ka nak aworpyapmunemp Wulapm Weinkel, nti Juda ka arnti wuntu. Pe nti ka ar Sepmel antilel Jisaswuntu soplikekn. Pe ekeielel nti ka apul antsoplikekn, nti ka naker ant, nkiyir ant naikulawomp yemp aiyipmel antempel i ant nkarpmok.Nti apul ntalepe aninkanink iWulapmWeink aserntiel, ka nti antemp nti moule wanto nkisempwurokn. Yayapel antilel ka ant'a yet na nikimpnti moule kurieknel sank Wulapm Weinkelel, kanti Juda ntumunkorp. Nti apulp na ant koroknnikimpntimoule kurieknel sank sepmel epenakonti nimpilemp yapmunemp na yer nta WulapmWeinkelel. Nti apul ntakilelel, ka ntiremp antna yapmunemp'uretel antuel ka nkarp suknelim,pe yapmunemp ntinkiliempel Wulapm Weinkelka antemp nti apmuei. Eti wankepm kuretel kaniminkem nti misilep.

Puikn Polel Ka Nkirnkerip, Kil Kana Mpi Ser NtiTesalonaikael

17 Mamuntomp antilel nti, ant ka saiyip yipmyatip. Nti Juda ka nkiyir ant mi pie ant ar lapeikel. Wuyen karokn antun ant, pe yapmunempantilel ka nimisork apulp yipmel. Puikn an-tilel apulp na ant ampu na ser yipmel ka suknnkirnkerip. Pe ant ntinkiliemp awup yayapelnako ant ampu mpi ser yipmel. 18 Apm Pol,apm ankil ka awup yayapel ntentenk, na mpi ser

Page 68: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

1 Tesalonaika 2:19-20 65 1 Tesalonaika 4:4-5yipmel, aser karokn. Satan ka ntunkorp apmyatip. 19-20 Ant apulp na ant ampu na mpi seryipmel, ka apulpaser yipm ankil ka weink apulpyapmunemp mpuaimpuaiel antilel. Ant kapukonatip yipm yatip kona antarko yet niampepmJisaselel. Jisas kona ampu yoel, kil arai serakosepm wunamp aiyipmel nako ampu yupulpant sepmwaperel yupulp yipmel, nako kil nikimpant na “Nti Tesalonaika ka nuarep niepm sepmelka tnei ar niokn aiyipmelel.” Yapmunemp antilelka ar mintenk apulp epieel, eti ant ka mpuaim-puai ampulp yipm.

3PolWankes Timoti Mpi Tesalonaikael Ka Apulp Na

Mintenkitneip Ntiel1-3 Yipm ka ntinkirai apulp sank Wulapm

Weinkel ka nak apulp wankepm kana ninkem antmoule ka sopilel. Aser ant numpul apulp yipm,ka yipm ninkem wankepm nkamp yakop apulpnia Jisasel. Ant nak na wankepm irpm epeel okoyupul yapmunemp aiyipmel na yer mitimitink,mi rokn. I kapepe ant kitip sank a likekn apulpna antwuye Silvanus nti Pol oko yer Atens, peant wankes Timoti mpi amiser yipm. Timotikil ka mamuntomp Kristenel antilel, pe kil kamoule nioknel Wulapm Weinkel ka nak apulpsank sepmel Kraiselel. Antwuye wankesil mpiapulp na kil yet yipm pmomp na mintenkitneipyapmunemp aiyipmel na yer mintenk yintempWulapm Weinkel. 4 Ampueik ant antemp yipmarel, ant ka nakimp yipm na wankepm mitinkelirpm arai ninkem ant Kristen. Eti ka yipmaser amorel, mpuampua kuretel epe ka niminink.5 Apm ka wunempwaiyimp na Satan ko wakeryipm yapmunemp ninkaiel kuap yipm, wakeryipm yapmunemp mintenkel tikikn. Kona ntak-ilelel, niokn antilel kapuko nkupmus kitapm. Etiapmarokn na nkuainkuai yikei yerwarpmel, apmwankes Timoti mpi aser yipm, apulp nako apmsomp ntinkirai yupulp yipm, ka yipm ar nkisniumumpuel, mi rokn? Yapmunemp yipm ka armintenk apulp Krais, mi rokn?

Pol Aiyimp Wulapm Weink Na Sikninepil YayapelNa Mpi Ser Ntiel

6 Aser Timoti ampu nanketel i kil sukueimpant ampulp yipm, yapmunemp aiyipmel ka armintenk apulp Wulapm Weink, pe nti moulewanto ka yipm akei ntaniupuknel nkrawomp ntiakei aripel. Pe kil nakimp ant na aninkanink

yipm ka akei yapmunemp niumuaipmel wunem-pwaiyimp ant, pe yipm ka mpuaimpuai apulpant, eti puikn aiyipmel ka apulp na ser antelka suknelip, ka soplikekn nuarep ka ant apulpna ant apulp na ser yipmel. Ant eipm ntak-ilelel, yapmunemp antilel ka mpuaimpuai yatipapulp yipmel, 7 pe yipm ka akei Krais nkael. Etisank keielel ka mintenkitneip ant na yet mintenkyirkos wankepm irpm ka ant ninkemel. 8 Anteipm na yipm ka ar nkis niumumpuelim i pieapul yapmunemp ant mpililim. 9 Ant ka naknaremp Wulapm Weink apulp yipm yatip. Antkona yet niampepm Wulapm Weinkel yintempmpuaimpuai suknel yupulp yipm.

10-11 Nomp awun ant aiyimp Wulapm Weinkmintenk apulp nako kil krak yayapel nako ant'ampi ser yipmel, pe yapmunemp mpurel ka yipmantemwunempel, arai ant ampunikimpyipmyikiyapmunemp nako yapmunemp aiyipmel koroknwankel. 12 Ant aiyimp Sepmel antilel apulpna yapmunemp aiyipmel kana serp sukn nakoyipmyikei nta niupuknel nkrawompyipmaiyipmyintempel nti moule wantoel. I kapepe yipmarai yupul soplikekn nuarep yapmunemp antilelapulp yipmel. 13 Ant aiyimp Sepmel Antilel nakokil mintenkitneip yipm yapmunemp nako yipmyer ntinkirai yer niampepmWulapmWeinkel, kaWaiek antilelel. Kona Sepmel antilel Jisas ampuna yo yintemp ntimoule ntinkiraiel akeiwanto kaankilelel, yipm'o yer yatewel nako Waiek antilelWulapmWeink serel.

4Ant'orokn Yupul Tniompreimp

1-2 Yipmarko mamuntomp, ampueik ant akeiniawurpm Jisasel nakimp yuwap yipm apulp sanksepmel ankilelel, ka ntremp yipm apulp sankwu-namp ka Wulapm Weink aser sepmel. Yipm kantinkirai apulp mi ka yipm apul sopel. Aserekeielel ant ampu na yiki maipilem yikei ni-awurpm Jisasel ampu na yimp kuap yipm yupulpsankwunamp sepmel pe ko yipm yupul nako sikirmpi kurieknel.

3PuiknWulapmWeinkel ka ntalekil. Kil nkampyipm mper yatel nako yipm yer nkis sankwu-namp sepmelel suwaink, pe yipm ko yep wuleaiyipmel korokn yupul tniompreimp. 4-5 Yipmkapukorokn yupul sop nti moule kurieknelel,wunemp antuel karokn akorp apulp WulapmWeink. Nti ka waker wule antuel apul misoppuikn antuel. Aser yipm arokn. Sankwunamp

Page 69: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

1 Tesalonaika 4:6 66 1 Tesalonaika 5:6-7aiyipmel ko yer sepmel suwaink yer niampepmantuelwantoel. 6MamuntompKristenel aiyiknel,ko yikn yepil yikei yiripel. Yipmwuye ko-rokn yel niepm tinam sampolel. Ampueik antsankamintemp yipm nankimp yipm na Wu-lapm Weink arai yupul yipm milminel yepsankwunamp'uretel ntalepe kona yipm yupulel.7 Apulpaser Wulapm Weink karokn kuap yipmnako yipm yapmunemp nirkutupel na yipmwaker wule aiyipmelel. Karokn. Ka kil kuap yipmna yer nkis musukorel sop sankwunamp sepmelsuwaink. 8 Pe kona mouleel na niek nkiyir sankekeielel, kil karoknnaknkiyir antmoule kitapmellikekn. Karokn. Ka kil nak nkiyir Wulapm Weinkankil, apulpaser ka Wulapm Weink ankil apulpant i Pirpm Sepmel Ntinkiraiel Ankilel ka antempant apmuei.

Ant Yiki Niuwul Sankwunamp Sepmel Nako SerpSuknel

9-10Wunamp sepmel aiyipmel ka yipm antempnti mamuntomp Kristenel aiyipmel apulel, kayipm akei ntaniupuknel nkramomp nti. Apul-paser ka Wulapm Weink ankil ntremp yuwapyipm i yipm apul akosepmim. Yipm apulp ntimamuntomp Kristenel aiyipmel ar yemp wamp-wampel ar kitapmMasedonia. Eti ka ant'o nikimpyipm sank niawurpmel yupulpi? Aser ant puiknapulp na yipm ko yupul sumpop sankwunampsepmel epe yupul sikir mpim kuriekn.

11-12 Yapmunemp yapelel aiyipmel ko ntalekil.Yipm yer nkis sepmel, nta wat yo pmin likekn,nako nti weinkyanker yuntun nia sepmel yimpyipmel. Ko yipm yikei nta aiyipmel yupulnioknelmp nako yipm niumuapm yuwa ntimaken ninkilapm aiyipmel ntaka sank ampueikant nakimp yipmel. Kona yipm yupul ntakilelel,yipm korokn yer nta wantoel yikei nti nkael.

Sepmel Antilel Arai Ampu Yo Somp Ant13 Pe sank nonkel ant'a nikimp yipmarkoel

ka ntalekil. Ant apulp na yipm'o eipm yukorpyupulp simi oko arai ninkem nti moule aiyip-mel ampueik awurawurel. Ka yipm'orokn yikeisaiyip muan warpmel numpul yupulp nti ntakanti mentitmaken kurieknel apulel. Nti karoknyapmunempmintenk apulpWulapmWeink nakonti niampepm tneipilel, eti nti ka ar antempyapmunemp wankepmel suwaink. 14 Aser antka ntinkirai apulp Jisas ka ampueik awur miWulapm Weink ampu aiki kil nkarpel. I kapepeant kako ntinkirai yupulp Wulapm Weink arai

yikei niawurpm ankilel ampu yupulp nti mouleankilel ampu ko serpel soplikekn. Kil ko sompnti moule ka akei kil nkaelel i ko ntiarko yintempJisas yer sepmel yupmueiel.

15 Sank epie ant'a nikimp yipmel ka sank Sep-mel Antilel Jisas ankil nakimp yuwap antel. Kantalekil. Kona Jisas ampu na yoel, ant ntitmakenWulapm Weinkel peyar nkis keipmelel, ant ka-pukorokn yuwornulkn nti ntitmaken ampueikawurawurel i ant no niorknel. Karokn. Ntiepe ka awur niorknelel kapuko serp no niorkneli ant ka nkis keipmelel arai sop nti no nkien.16 Kako ntalekil. Ensel ka mpunti sil mi ka arniorknelel, kil oko yikei mampel niek sank ni-awurpmel yupulp Jisas kana yek yemp keipmelyoel, pe nti ko yuwor ma yiki yilump i pmiempWulapm Weinkel ko nti yumop. Mpuampuairpm epe kapuko ninink krikel. Pe nti mouleWulapm Weinkel ampueik awurel, nti oko serpno miniorkn. 17 Niatel i ko ant ntitmaken peyarnkis keipmmi karokn awurel, kil ko yuweip sompant yupul no i yintemp nti mentitmaken Wu-lapmWeinkel opo nompmporkeipm, i ko antarkomiser Jisas i yintempil yer sepmel yupmueiel.Kapepe. Sank ka mintapepe. 18Yipm mpi nikimpyuwap yipm aiyipm sank epie nako yapmunempyipm mpililel, mi ko yipm yer nkis mintenkel.

5Ant Ko Yer Niampepm Ntankuel Yupulp Jisas Na

Yoel1 Pe sank ekeielel ka sank yerk, ant okorokn

nikimp yipm sank nuworpel yupulp atikel konaJisas na yoel. 2Apulpaser yipm ankil ka ntinkiraiampulp, arai kil yo yikei nintipmel nuarep ntimewurkite ka at nompel. 3 Ekilelel nti men-titmaken arai niek na, “Yemp pie rienelim, antpie apmuei sepmel.” Nti na niek ntakilelel i,wankepm oko ninink yikei nimintipmel ntakayakop ka nti maken nkamp apulp ninkilapm kanti na rael. Aser yakop epe arai nti somp yer ntaWulapm Weinkelel kako soplikekn, nti kapuko-rokn sirkemp.

4Aser yipm ntitmaken WulapmWeinkel, yipmka yatel. 5 Yapmunemp yipm karokn nimpiempmi ko yipm nkis kukoel nako yipm serk prierpruryupulp Jisas kona kil yo yikei nintipmelel ntakamewurkiteel. Karokn. Yapmunemp aiyipmel kampilil, ka ntinkirai ampulp. 6-7Eti yipm kakoroknnkis wunamp'uretel nako nkuwepm yer yempnimpiempel ntaka nti moule yapmunemp antuel

Page 70: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

1 Tesalonaika 5:8-10 67 1 Tesalonaika 5:28karokn akorp nako nti nikerpmWulapmWeinkel.Nti moule ntakilelel, yapmunemp antuel karoknmpilil apulp sankwunamp sepmel, ka nuarepnti ka at yemp nimpiempel. Nti moule kaakei nimpiemp nkuwur mi al mpep'uret ka apulmamp kukoel, nti ka nuarep moule ka ar niumpuwuntuel.

8-10 Eti yipm kako nkis niampepm ntankuel yetwunempel yep wule aiyipmel.

Wulapm Weink karokn yuwak yipm nasomp yakop yer nta ankilel yupulp sankwu-namp'uretel. Karokn. Krais Jisas Sepmel antilelka nkamp yemp antilel wuntu aikol lonkuntonkelapulp yapmunemp'uretel antilel. Kil ka nantipmua arkomp ant, apul ant na yer nta ankilel yetyemp yapelel yintemp yapmunemp mpililel. Ikapepe wunamp sepmel ant'o sopel ka ntalekil.Ant'o yupulp Wulapm Weink suwaink, yikeikil nkael pe ant'o yikei yapmunemp mintenkelniampepm tneipil nako kil simpop antel. Pe ant'oyikei nta niupuknel nkrawomp nti wantosukurel.Kona ant yupul ntakilelel, kako nuarep antka ntankamp lontumpua nimimpiepm mi katunkorp ant aipopelel i ko ant wamiyimpyapmunemp ntinkiliempel Wulapm Weinkel epei yintempil yer sepmel yupmueiel. Kona yipmyuwurmi yipm nkis keipmel, yipm oko yintempilyer sepmel soplikekn. 11 Kona ntakilelel, yipmmentitmaken wanto Wulapm Weinkel kapukoyikei sank epe ant nakimp yipmel mintenkitneipyipm aiyipm nta karep yipm apulapulel.

WulapmWeink Arai Yikiwat Nti Kristen12 Nti moule ka Wulapm Weink yuwak nti na

yuwulmp yipmel, ko yipm yep nti yikei yiripeleipm sank antuel. Nti ka awor sank ntin-tomp ntremp yipm yayapel Wulapm Weinkelnako yipm nikerpmel. 13 Niokn nti apulel kantinkiliemp, ko yipm yiki nia antuel yumpulp.Yapmunemp yapel aiyipmel ko yer yintemp nti.Pe yipm kapuko nkis niyepm yer yapmunemplikekn yintemp yipm aiyipm.

14 Ant'a yiki yipm yapmunemp nako yipmsankintemp nti moule likipelel ka nkarkempnioknelmpel. Pe nti moule ka nkarkempmuatiel,ko yipm mintenkitneip nti, ko nti ampu yer niu-luknun. Pe nti minititep ka awup ntinkiliempelko yipm yikiwat nti. Kona yipm yupul ntakilelel,yipm oko yikei niumuaipmel yupulp nti wanto-sukurel. 15 Kona mewel na yupul yipm kure-tel, yipm'orokn ampu yupul kil kuret waperel.

Karokn. Aninkanink ko yipm yikei yapmunempsepmel waiyimp yipm aiyipm yintempel nti ntit-maken kurieknel wantosukurel soplikekn.

16 Aninkanink yapmunemp aiyipmel ko yeryintempmpuaimpuai suwaink, 17pe yipm'o yimpWulapm Weink nikimpil sank ntentenkel. 18 Peyipmarkomentitmaken ka Krais Jisas ar pmiemp-niumpuaipm aiyipmelel, eti kona mpuampuasepm'uret ninkem yipmel, ka puikn WulapmWeinkel ko yipm nirempil niek tukuarempilyupulp. 19Kona PirpmWulapmWeinkel na yupulniokn ntaka yite ka kakirp nael, yipm'oroknyukur. 20Ntakilelel, kona mewel na niek yuworpyapmunemp Wulapm Weinkel yipm'orokn yikeieipmel mi yimpil pmomp yer kil. 21 Aser yipm'oeipm ser yuworel weink ankilel kona sepm mikuretel. Sank kona sepm ka wat a ntunkel,ko yipm yum yer yapmunemp yupul misop.22 Oroknel, (add? kona yapmunemp simisimi kakuret yer niampepmWulapmWeinkelel) ko yipmnta yikei nisepel.

23Yapmunempmusukorel ka nkarp arWulapmWeink likekn, i kapepe (apm aiyimpil nako kilyupul) ka niokn ankilel kil ko yupul yapmunemppmiempniumpuaipm aiyipmel sukurel ko (na)yer nta ankilel likekn. Ntakilelel, Jisas Kraiskona yoel, Wulapm Weink ko yuwulmp yipmnako moule aiyipmel pmin'uriekn ko yer mporelsuwaink. 24Wulapm Weink ankil ka aiyimp kuapant na sop yayapel ankilel. Sank ka WulapmWeink nak nuwarel, kil karokn ninkaielel. Ka kilakei mintenk ankilel apulp yipm.

25 Mamuntomp antilel nti, yipmarko yimpWulapm Weink yupulp nako kil nuworp antel.26 Yipm kona ninkem nti mamuntomp Kristenelaiyipmelel, ko yipm niremp nti, ntayiremp nti.27 Ant akei nia Sepmel Antilel Jisasel nakimpyipm, pe wupm epie ko yipm yet yapel yimp,nikimp nti ntitmaken Wulapm Weinkel yikei-wanto. 28 Ant aiyimp Sepmel Antilel Jisas Krais,kil ko yeyupulp yipm yupmueiel. Kapepe. Sankka mintapepe, karep miniat.

Page 71: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

2 Tesalonaika 1:1 68 2 Tesalonaika 2:2

2 Tesalonaika1 Antarko wuyelikeknel, apm Pol antempel

Sailas nti Timoti, ant apul wupm epieel nakimpyipm mentitmaken Wulapm Weinkel pe ar yempsuknel Tesalonaikael, yipm ka ar nta Waiek Keip-mel antilel antempel Sepmel antilel Jisas Krais.2Ant ka aiyimpWulapmWeink nako kil yeyupulpyipm i ko kil yumuk yipm yapmunemp niuluk-nunel.

Pol Nak Tukuaremp Wulapm Weink Apulp Wu-namp Sepmel Antuel Nti Tesalonaikael

3 Aninkanink ant nak naremp Wulapm Weinknkirnkerip apulp yipmel, apulpaser yapmunempaiyipmel ka ar mintenk antempil, ka sankorkyapmunemp mintenkel aiyipmel kareparepelel.I yipm akeiwanto ka mpuaimpuai na yupulpyipm aiyipm yapmunemp sepmel aninkaninkel.Wunamp sepmel epe yipm nkisel karep kakirmpim'uriekn pe ant ka nak tukuaremp Wu-lapm Weink apulp yipm. 4 Wankepm irpm kaninkem yipmel pe yakop yipm eipmel ka ntimoule mpurel ak yipm apulpaser nti nkarkempyayapel Jisasel ka yipm nakerpmel, aser yipmkarokn nkark. Yipm ka ar nkis niumumpuelarkos wankepm epe nti ak yipmel Ant ka natipyipm yatip apulp wunamp aiyipmel epie. Pe antmpi wampwampel sukueimp nti mentitmakenWulapmWeinkel apulpwunamp sepmel aiyipmelepe i ant aiki nia aiyipmel namp keipm.

Wulapm Weink Ka Akei Yapmunemp Sepmel An-tunaiye Ant.

5Wankepm ka yipm ninkemel ka apul niokn aryapmunemp aiyipmel pminel, nimpilemp yipmar pminel. Wulapm Weink ka ser wunamp aiyip-mel ka yipm nkisel i kil arai yiki nia aiyipmelniek na, “Yipm ako ka elmpsoip. Yipm arai waryer nta apmilel i ko yintemp apm yupul niokn.Ntakilelel, nti wampwamp ko ser aipopel Wu-lapmWeink ka sop yapmunemp sepmel suwaink,pe kona kil yuntunel ant mouleel ka wat a ntunk.6 Kil ko yupul ntalekil. Jisas antemp nti enselniawurpmel ankilel arai yo yentemp yitelienk kamirmirelel. Anink ekilelel, nti moule ka ak yipmyakop apulpaser nti ka nkarkemp yayapel Jisaselka yipm nakerpmel, nti epe, Wulapm Weink araiyupul nti milminel waperel. 7 Pe kil ko yikeimintenk ankilel yuntun wankepm aiyipmel epe,i kil ko yupul moule aiyipmel pmin'uriekn ko

ampu yer pipilaknim. 8 Nti moule yapmunempantuel karokn akorp apulp Wulapm Weink minti yimpil pmomp ar kilel, sank sepmel apulpJisasel ka nti eipmel, nti karokn apul sop. 9 EtiWulapm Weink arai yupul nti kuret waperelntalekil. Kil oko yo yikei lomp yuntun nti, pe ntikako yipei peik. Nti kapukorokn war yer kitnannantipil, nti kapukorokn ser niawurpm suknelankilel ka ntaka yitelienk sepmel ka le yemp kantinkirienel. Pe ntakilelel nti kapuko eipm yakopyupmueiel.

10 Ekilelel kona Jisas yoelel, nti mentitmakenWulapm Weinkel, ka yapmunemp mintenkapulpilel, nti ko yiki nia ankilel no keipm, pempuaimpuai antuel yupulpilel kapuko suknelip.Aser kapukorokn nti likekn, ka yipm ankil okoyintemp ntiel yikei mpuaimpuaiel yupulpilel.Apulpaser sank Wulapm Weinkel ampueikant nakimp yipmel, yapmunemp aiyipmel kamintenk ampulp.

Nti AiyimpWulapmWeink Ko Kil Yek Nti Tesalon-aika Mintenk Ankilel

11 Wulapm Weink ampueik aiyimp kuap yipmna yer ntaka ntitmaken ankilelel, i kapepe antaiyimpil ko kil yupulp yipmna yupul sop sankwu-namp ankilel sukurel. Niokn sepmel simi yipmpuikn na yupulel ko ant yimpil na yupulp yipmnako yipm yupulel. Kil kona yiki yipm yap-munemp yupulp niokn simisimi ankilelel, antka aiyimpil na rukopm sepmel arai niker nioknepeel. 12Eti yipm arai yuntun nia sepmel yek JisasKrais, Sepmel Antilel, nako kil yuntun nia sepmelyimp yipmel. Apulpaser kil antempel WulapmWeink ka aiyeapulp yipm.

2Moule Ka Antemp Wulapm Weink Nkisemp

Wuroknel Arai Ninink1 Ekeielel ant'a nikimp yipm sank yupulp nako

arai Sepmel antilel Jisas Krais ampu yo i koantarko niyeniye yintempil yer likeknel. Antnakimp yipm na 2 yapmunemp aiyipmel kako-rokn nimpilemp mpilyilmpilyelel yupulp sankirpm yipm eipmel ka nti nak na awun ka Jisasampu na yoel ka niminink. Karokn. Kona mewelsomp sank ekeielel yer yempel i kil niek silepyupulp, mi kona mewel niek na, “Ka Pirpm Wu-lapmWeinkel ankil akei niepmapmilel nak aworpsank epie, ka yapmunemp Wulapm Weinkelel”.Kona nti niek ntakilelel, ka yipm'orokn numpul

Page 72: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

2 Tesalonaika 2:3-12 69 2 Tesalonaika 2:17yupulp. Mi rokn, konamewel niek sank ntakilelelmi apul wupm nek na wupm epie ka ant moulePolel ankil apulel, ka kil ninkai yipmel. Yipmko yer nkis niumumpuel pe yipm'orokn sompyapmunemp wankepmel yupulp.

3-12 Ka yipm korokn somp sank mpulmpulsimisimi ka mewel nakimp yipmel na pokelyum yo yapmunemp ntaka sank ka likeknelel.Yipm eipm. Awun ka Jisas na yoel kapukoroknninink kuserel. Karokn. Sukur kako nti moulemitinkel arai yikei yupul mipmaip warpmel nieknkiyir Wulapm Weink, pe nti kako yupul puiknantuel. Niatel i, mouleel ka antemp WulapmWeink nkisemp wuroknel, kil ko yipmot yempyapelel. Pe ekeielel, setel ka ntunkorp yayapelankilel. Pe yapmunemp epe apulp na yintempWulapm Weink nkisemp wuroknel ka pe apulniokn ar nkuwepm, ka yipm karokn aser akorpyapmunemp ntakeielel ka apul nioknel mi. Peyapmunemp epe oko yer nkuwepm mpimpi serWulapmWeink ko niek na nkiyir simi ka tunkorpyayapelmoule kuretel epeel ka antempil nkisempwuroknel. Kona Wulapm Weink niek na kil nanininkel, i ko kil ninink yapelelim.

Niatel Satan oko yek kil mintenk i ko kilwanankilelel ntimouleel. Kil ko yikeimintenk Sa-tanel yumpul niokn mintenkel ninkaielel i ko ntiserk yikei tninelel. Moule epe kana somp yempWulapm Weinkel na yer niorknel ko nti yikei-wanto yepil suwaink yer yitne suknel WulapmWeinkel, i kil ko niek na, “Apm ankil ka WulapmWeink.” Eti moule epe ko niek yuntup nti men-titmaken kana sop yayapel Wulapm Weinkelel,nti kapukorokn yiki nia Wulapm Weinkel yikeikil nkael. I kil ko niek yuntup nti mentitmakenyatyatel, nti kapukorokn yikei niawurpm kitap-mel ntaka walaipm linkepm irpm. Kil kana yupulniokn simisimi kuretel ntalepe yupulp na kilninkaiel kuap nti ntitmaken na sopilel.

Ampueikel ka Wulapm Weink nakimp nti ntit-maken epe sank likeknel apulp Jisas nako kilnantip mua yirkomp ntiel, aser nti ka nkark.Nti karokn apulp na eipmil sank yum yeryapmunemp. Nti na yupul puikn antuel nayupul sankwunamp'uretel irpm, pe nti na sopmoule epe ka antemp Wulapm Weink nkisempwuroknel. I kapepe Wulapm Weink kako yupulnti yapmunemp kapuko mpurampuraelim i ntiarai misop sank ninkaielel. Nti kapuko wunem-pwaiyimp na sank epe ka likeknelim.

Ntakilelel nti karokn mpuaimpuai apulp sankka Wulapm Weink nak mi ka wat a ntunkel. Ntika mpuaimpuai apulp wunamp'uretel. Pe konaWulapm Weink na yuntunel ant mouleel, arai kilyek nti wankepm suknel yupul nti milminel i, ntikako yawopmelim.

Moule kuretel epe ka antemp Wulapm Weinknkisempwuroknel, kil kako yer yupul nioknkure-tel ankilel, aser aninkel Jisas oko yo yimintem-pel yitemilaikn suknel ankilel ko milipmilaiknelyumulmpil nako yupul moule epe milminel. I koJisas yikei wolpm niawurpmel ankilel yek niepmankilel sompil i ko Jisas yer kil wuntuim.

WulapmWeink Ka Yuwak Yipm Ampulp Na YipmNa War Yer Nta Ankilelel

13-14 Yipmarko mamuntomp antilel nti, antka nak naremp Wulapm Weink ntentenk apulpyipm. Apulpaser ampueik yek nimpiliekn lael,Wulapm Weink ankil ka yuwak yipm. PirpmSepmel ankilel ka apul niokn apmuei yipm yap-munemp pmiempniumpuaipm aiyipmel nako kilye yipm mper yatelel i yipm ko ankilelim. Sanksepmel Wulapm Weinkel ampueik ant nakimpyipmel, ka yipm nkamp sank epe aim ar yap-munemp aiyipmel. I yipm nak na sank epie kaWulapmWeink nakel ka likeknelim i yapmunempaiyipmel ka ar mintenk ampulp. Ntape eti, kil kanantip mua arnkomp yipm i yipm ka ar mintakantitmaken ankilelel. Pe ant ka aser amorel puiknankilel, kil ka apulp yipm yatip, eti karep kilaiyimp yipm na yipm'a yintemp Sepmel AntilelJisas yerel. Nia sepmel kana sompilel, yintempelniawurpm suknel ankilel ka ntaka yite akosepmelka milipmilaiknelel ko yuwulmp Jisas yipmarkosoplikekn. Kapepe akosepmel aninkanink antka nak tukuarempil ampulp yipm. 15 Wupmirpm ant apulp yipmel antempel sank ka antnakimp yuwap yipmel, ko yer nimimpiepm yeryapmunemp aiyipmel nako yipm yer nkis niu-mumpuelel.

16 Sepmel Antilel Jisas Krais antempel Waiekantilel WulapmWeink ka apulp ant yatip, ka akeiyapmunemp sepmel aiyeapulp antel. Ntiwie kamintenkitneip ant apulp yapmunemp antilel koyermintenk pe ant ka niampepm tanku tneip nti-wuye ko yupulp ant sepmel yupmuei yupmueiel.17 Kapepe ant aiyimp ntiwie na mintenkitneipyipm yapmunemp nako aninkanink yipm yernkis sankwunamp sepmel suwainkelel.

Page 73: ii · 2020. 1. 12. · Mua yenkel antempel mpuas sepm kuret arai no yuwor yuwulmp niokn mputnank aiyiknel. Yiknkontinkiliemp,tupuapurnukulyiknel,iko yiknyimniepm.Yiknkontinkiliempntinkliemp

2 Tesalonaika 3:1 70 2 Tesalonaika 3:183

Yipm Yimp Wulapm Weink Yupulp Nako Kil Yiki-wat Yipmel

1Eti yipmampueipmsankel epie apm'a nikimpyipmel. Yipm niek sank yimp Sepmel antilelna kil ko mintenkitneip ant eti sank ankilelko sikir yikei yetel mpi wampwampel. Pe ntikako eipm sank ankilelel nako nti yep sank epientaka si suknel nuarep ampueik yipm apulel.2 Yipm ka ntinkirai, nti moule kuretel ka aimyapmunemp ntupmuel nak sank wael apulp sankWulapm Weinkelel. I kapepe ant aiyimp yipmnako yipm markipninket Jisas nako kil yikei ntalep ant yupulp nti pe nti kapukorokn yupulant kuret. 3 Aser Sepmel antilel ka akolikeknyatip i kil kako yupul sop sank nuwarel sukurelka kil nakel. I kapepe yipm kapuko yikei kilnkael nako kil mintenkitneip yipm yapmunempniumuayikei yipm yupulp na Satan kapukoroknyupul yipm milminel. 4 Sepmel Antilel ka aikiant yapmunemp ka ar mintenk apulp sankwu-namp ka yipm nkisel. Sank niawurpmel sukurelant nakimp yipmel, karep yipm apul misop, etiaraiaraiel kapuko yipm yupul soplikekn. 5 Etiant markipninket Sepmel Antilel ko kil yikei sulep yipm yapmunemp nako yipm ser yuworelWulapm Weink ka kil akei ntaniupuknel ankilelnkrawompyipmel i ko yipm ser yuworel wunampKraisel ka kil ar nkis niumumpuel mi kil arkoswankepmel. Ntakilelel yipm kapuko nkis wu-namp sepmel soplikekn.

Nti Moule Wantosukurel Ko Yikei Nta AntuelYupul Nioknelmp

6 Ant nkamp mpunti Jisas Kraisel, ka SepmelAntilel, nako ant nikimp yipm sank niawurp-mel likekn. Nti mamuntomp aiyipmel minititepka yuwa likipel apulp niokn antuelel, ka yipmntanisep nti yer antuel yatel. Nti karokn apulsop sank ant ka nakimp yuwap yipmel. 7 Antantemp yipm arel, sankwunamp antilel ka ntakamuati kana ntiremp yipm yayapel nako yipmnikerpmel. Pe ant arokn akei likipel apulp nioknmpuampua. Karokn. 8 Ant ka ntinkiliemp apul

niokn nomp awun apulp nako ant somp wun-tokn mi ko yuwulmp ant ankil yupulp niepmirpm mpuampuael. Ant 'arokn apulp na yipmkana yirkos wankepm yupulp na yuwulmp antel.9 Mpunti ka sil antel ko ant nikimp yipm nayuwulmp antel. Aser puikn antilel, ant'a yikeisankwunamp antilel kako ntiremp yuwap yipmntaka muatiel, nako yipm serel i ko yipm yupulmisoplikekn. 10 Ant antemp yipm arel, ant kanakimp yipm sank niawurpmel likekn, nak nakonamewel karokn na yupul nioknel eti ka kil yernilmpel, pe ka yipm'orokn yuwa kil niepm yel.

11 Aser ant eipm sank na nti moule mpurelaiyipmel ka ar kuserel, nti karokn apul niokn.Sankwunamp antuel ka nti ar nkisel, nti karoknnta wat a pmin, nti ka nkis akei apulapulel.12 Sepmel Antilel Jisas Krais ka ak ant niwaurpmankilel pe ant nakimp nti epe mpunkolel nakna, “Yipm nkis yitonk ntemp yo kitapm yupulnioknelmp irpmaiyipmel, nako yipmyikei niepmaiyipmel niumuapm yuwa yipmel!”

13Mamuntompantilel nti, yipm'orokn sirkempsankwunamp sepmel, kako yipm yupul. 14 Konamewel korokn yupul sop sank pie ant apul silwupm ekeielel, eti kako yipm niuknu yuwapilaipopel. Pe yipm'orokn yintempil yer nkis, nakokil wulemaiyakn yupulp wunamp ankilel epe kakil ar nkisel. 15 Ant arokn nak nako nkiyir kilnuarep moule wuroknel. Karokn. Ka yipmyikei niumuaipmel yuworkwunempil sankintem-pil. Kil ka mamuntomp aiyipmel.

Pol Nakimp Nti Sank Knuael.16 Ant aiyimp Sepmel Antilel ko kil yintemp

yipm yikeiwanto yer, nako yek yipm yapmunempniuluknunel. Kona ntakilelel, moule aiyipmelpmin'uriekn oko yer niumuaipmpiriepmel, apul-paser kil ka weink apulp yapmunemp niuluk-nunel. 17 Apm Pol, apm sankar yipm, awunsepm. Apm ankil akei nta apmilel apul sankakopiteknel apmilel epie. Wupm wanto apmilelkona yipm serel, ka yitomprai ntakilelel silel, kaapmilel. 18 Sepmel Antilel Jisas Krais ko yeyupulpyipm ntitmaken yikeiwanto. Kapepe. Sank kamintapepe, karep miniat.