29

II. °¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ‰ÒÛÂÈ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È ÂÍË-

Á‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÓÔ˘ Ô˘ ‰È·ÌÂÛÔ-

Ï·‚Ô‡Ó ÛÙË Û¯¤ÛË ∂ÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜ – ∞ÓÙ›‰Ú·Û˘.

∏ ÂÌÊ¿ÓËÛË Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (Gestaltpsychologie) ˆ˜ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ-

Îfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ

·ÓıÚÒÈÓË ÛΤ„Ë Î·È ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜

ÓÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È ÂÍËÁ› ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.

∏ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ 1912. √È ÂÈÛËÁË-

Ù¤˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Ì ÙËÓ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË (Wertheiner, Koffka,

Koehler, Lewin) Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô Tolman Ì ÙËÓ ÂÌÚfiıÂÙË-ÛÎfiÈÌË Ì¿ıËÛË Î·È

ÙÔ˘˜ «ÓÔËÙÈÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜», ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÌÈ· Ó¤· ıÂÒÚËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË

Ì¿ıËÛË.

∏ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Â›Ó·È ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ

Ù˘, Û˘Ó¿ÓÙËÛ ÈÛ¯˘Ú‹ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Î·È Î·Ù·ÔÏÂÌ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜

Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ ¤Ó· Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi

ÙÔ˘ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙËÓ ¿ıÚÔÈÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘, Î·È fiÙÈ Ù· ÂÈ̤ÚÔ˘˜

ÛÙÔȯ›· Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÌÈ· ‰ÔÌË̤ÓË Î·È ¿ÚÙÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÂÓfiÙËÙ·, ÙË ÌÔÚÊ‹

(Gestalt).

∂ȉÈÎfiÙÂÚ·, ÁÈ· ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ô ∞˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ Ehrenfels (∫ÔÏÈ¿‰Ë˜,

1997·: 38-39) ‰È·Ù‡ˆÛ ‰‡Ô ‚·ÛÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·:

ñ ΔÔ fiÏÔÓ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ÙÔ˘. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë

ÌÔ˘ÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË Â›Ó·È ¤Ó· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ·, ‰ËÏ·‰‹ οÙÈ ·Ú·¿-

Óˆ ·fi ¤Ó· ¿ıÚÔÈÛÌ· Ì ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÓfiÙ˜.

ñ ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÁÈ· ÙË ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ›‰È·, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó

Á›ÓÂÈ ÌÂÙ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘, ¯ˆÚ›˜ ‚¤‚·È· Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜

Û¯¤ÛË. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÙ·Ó ·ÏÏ¿˙Ô˘Ì ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ·ÎÙ›Ó·˜ ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘, Ô

·ÎÏÔ˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ «Î‡ÎÏÔ˜».

™ÙË ‚¿ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ıˆڋÛˆÓ, ı· ‚ÚÔ˘Ó ÚfiÛÊÔÚÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÔÈ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆ-

ڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜ Î·È ÙȘ ÓÔËÙÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘

·ÓıÚÒÔ˘.

√ fiÚÔ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ «cognition» ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fiϘ ÙȘ «·ÓÒÙÂÚ˜»

ÓÔËÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ Û˘Ó‰Ú¿ÌÔ˘Ó ÛÙËÓ ·fiÎÙËÛË, ÛÙËÓ

ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÛÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ (Neisser, 1974 ÛÙÔ ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜

1997·:19). ™ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÌÓ‹ÌË, Ë

·Ú¿ÛÙ·ÛË, Ë ÓfiËÛË, Ë ÁÏÒÛÛ·, Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, Ë Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë

Ï‹„Ë ·ÔÊ¿ÛˆÓ, Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë. √È ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜

·ÚÂÌ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ∂Ú¤ıÈÛÌ· Î·È ÙËÓ ∞ÓÙ›‰Ú·ÛË, ÓÔËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó Ù·

ÚÔÛÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘

30

Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ù· ÔÈΛϷ ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·. ∞˘Ù¿ ·ÔıË·-

ÔÓÙ·È ˆ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ·Ú¯Èο ÛÙË «‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌË» Î·È Î·ÙfiÈÓ ÛÙËÓ «Ì·ÎÚÔ-

ÚfiıÂÛÌË ÌÓ‹ÌË» (ª·Û¤Ù·˜, 2002:190).

1. μ·ÛÈÎÔ› ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓÌ¿ıËÛ˘

1.1 Max Wertheimer: μ·ÛÈÎÔ› ¡fiÌÔÈ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘√È ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘ Max Wertheimer (1880-1943) ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ‰È·-

Ù‡ˆÛË ÓfiÌˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÈÛ¯‡ Î·È ÁÈ· ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ÌÓ‹Ì˘. √È

ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ› Û˘ÌÏËÚÒıËÎ·Ó ·fi ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜

æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È:

ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂȉÔÙÚÔ›·˜. ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙ·Ó Û˘Ó·ÓÙ¿ ¤Ó· ·ÓÔÚÁ¿ÓˆÙÔ ÔÙÈÎfi

‰›Ô, Ù›ÓÂÈ Ó· ÙÔ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÒÛÙ ÙÔ Â‰›Ô Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÔÚÊ‹. ∂ÏÏ›„ÂȘ ηÈ

·Ù¤ÏÂȘ ·Ú·‚ϤÔÓÙ·È.

ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ‚¿ıÔ˘˜. ∞Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Ô˘ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÚÔÛÔ-

¯‹, Ô ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ·ÓÙȉȷÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ ·fi ÙÔ ·ÓÙÈÏËÙÈÎfi Ù˘

‚¿ıÔ˜.

™¯‹Ì· 2: ¶ÚfiÛˆ· Rubin

™ÙÔ Û¯‹Ì· 2 ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÌÊÈÛËÌ›·˜ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÛÙ›·ÛË

Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜, ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ‹ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜. ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙfi,

fiÙÈ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ‹ ÔÈ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÌÈ·

ÛË̷ۛ˜ ‹ ÂÚÌËÓ›˜. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÌÊÈÛËÌ›·˜ ÚÔÛʤÚÂÙ·È ÁÈ· ·È‰·ÁˆÁÈ΋

Î·È ‰È‰·ÎÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Î·È ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈ-

ÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘, fiÙ·Ó Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜

Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, χÛÂȘ Î·È ÂÚÌËÓ›˜.

ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂÁÁ‡ÙËÙ·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ, fiÙÈ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂÙ·-

͇ ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ‹ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÁÂÈÙÓÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÔ¯ÚÔÓÈο.

31

™¯‹Ì· 3: ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ¿ ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·,ÂÓÒ ‰ÂÍÈ¿ Ë ÂÁÁ‡ÙËÙ· Î·È Ë Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË ÔÌ·‰ÔÔ›ËÛË ‰È¢ÎÔχ-

ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ Ϥ͢ «Ì‹ÏÔ»

ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ ‰ËÏÒÓÂÈ, fiÙÈ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ÔÌ·-

‰ÔÔÈ› Ù· ̤ÚË ‹ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÂÓfi˜ ‰›Ô˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó fiÌÔÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο

fiˆ˜ ¯ÚÒÌ·, ̤ÁÂıÔ˜, Û¯‹Ì·, Î·È Ù· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜.

™¯‹Ì· 4: ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÓfiÌÔ Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·-ÛÙ ¤ÍÈ Î¿ıÂÙ˜ ÛÂÈÚ¤˜ ·ÎÏˆÓ ‹ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÂÂȉ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡-

ÓÙ·È ·fi fiÌÔÈ· ÛÙÔȯ›·, ·Ú¿ ¤ÍÈ ÔÚÈ˙fiÓÙȘ ÛÂÈÚ¤˜

ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ ‹ Ù˘ «Î·Ï‹˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜» ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ, fiÙÈ Ù· ÔÙÈ-

ο Î·È ·ÎÔ˘ÛÙÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÙÈ΋ ‹ ·ÎÔ˘ÛÙÈ΋ Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ηٷÓÔ-

Ô‡ÓÙ·È ˆ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· Û‡ÓÔÏ·.

™¯‹Ì· 5: ¡fiÌÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘

ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÌÔÚÊÈ΋˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ ‹ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜ ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ, fiÙÈ Ë Î·ÓÔÓÈÎfiÙËÙ·

Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÚ›· Ù˘ «Î·Ï‹˜ ÌÔÚÊ‹˜» Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ

ÌÓ‹ÌË Û¯‹Ì·Ù·.

α)

β)

32

™¯‹Ì· 6: ¡fiÌÔ˜ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 4

¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ·˘Ù‹ ÙË Ì·ÁÈ΋ ÂÈÎfiÓ·. ΔÈ ‚ϤÂÙÂ; ™¯ÔÏÈ¿ÛÙÂ.

¶ËÁ‹: ™ÈÁÔ‡ÚÔ˜. (2001).

™¯‹Ì· 7

1.2 Wolfgang Koehler: ∂ÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË Î·È Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ√ Koehler (1887-1967) Â›Ó·È Ô ÂÈÛËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ù˘ Â›Ï˘-

Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë ÔÔ›· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-

ÛÙÈο:

ñ ∏ Â›Ï˘ÛË ÂÓfi˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÌÈ· ÛÙÈÁÌÈ·›· ¤ÎÏ·Ì„Ë ÙÔ˘ ÓÔ˘

Ô˘ Ô‰ËÁ› Û ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ‰Ú¿ÛË Î·È fi¯È ·fi ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ‰ÔÎÈÌ‹˜ ηÈ

Ï¿ıÔ˘˜. ∞˘Ùfi˜ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì¿ıËÛ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË.

33

ñ ∏ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ χÛË ÚÔ·ÙÂÈ, fiÙ·Ó ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘

¤¯ÂÈ ·fi ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ٷ ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹-

Ì·ÙÔ˜.

1.3 Kurt Lewin: °ÓˆÛÙÈ΋ ıˆڛ· ÙÔ˘ ‰›Ô˘√ Lewin (1890-1947) ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Î·È Ù· ΛÓËÙÚ· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘

Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, ÌÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ∏ ıˆ-

Ú›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ‰›Ô (‰È·ı¤ÛÂȘ, ·Í›Â˜, ΛÓËÙÚ·, Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÛÎÔÔ›), ·Ó·-

Ù‡¯ıËΠfi¯È ˆ˜ ıˆڛ· Ì¿ıËÛ˘, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ıˆڛ· Ù˘ ˘ÔΛÓËÛ˘ Î·È Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘.

ø˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÙÔ ·ÓÙÈÏËÙÈÎfi ‰›Ô

Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ Î·È ÙÔ ‚¿ıÔ˜. øÛÙfiÛÔ, ÂÂÎÙ›ÓÂÈ ÙȘ ¤Ú¢Ӥ˜

ÙÔ˘ ÛÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÁÓˆÛÙÈ΋˜ ‰È¿ÛÙ·Û˘, Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔ-

Ú¿˜. ¶ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙË Ì¿ıËÛË ˆ˜ ‰Ú¿ÛË Î·È ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ‰ÈÂÚ-

Á·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ( ‰È·ı¤ÛÂȘ, ·Úˆı‹ÛÂȘ) Î·È ÙˆÓ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ

·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Ô˘ ÂÂÓÂÚÁÔ‡Ó Û ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi- ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‰›Ô.

∂ÈÛ¿ÁÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ˙ˆÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ‹ ÙÔ˘ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‰›Ô˘ Ë ÔÔ›· ·ÓÙÈ-

ÚÔۈ‡ÂÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Î·È fi¯È Ê˘ÛÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·.

¶ËÁ‹: Bigge (2000).

™¯‹Ì· 8: ™¯ËÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ˙ˆÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘.

ΔÔ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ˙ˆÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ‹ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‰›Ô˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ηٷÛ΢‹,

ÂÂȉ‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ Ë ·ÔÙ‡ˆÛË ÙˆÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È ÙˆÓ

ÓÔËÙÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ ÏfiÁˆ Ù˘ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜.

1.4 Eduard Tolman: ∂ÌÚfiıÂÙË-ÛÎfiÈÌË Ì¿ıËÛËO Tolman (1886-1959) ¤¯ÂÈ ÂËÚ·ÛÙ› ·fi ÙȘ ıˆڛ˜ ÙÔ˘ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÌÔ‡ ηÈ

ÙȘ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Tolman, Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔ-

Ú¿ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ¤Ó· Ê¿ÛÌ· ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Ô˘ ·ÏÏËÏÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È Î·È Û˘ÓÙÔÓ›-

˙ÔÓÙ·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ì¤Û· ·fi ÙË ‰Ú¿ÛË Ó· Ô‰ËÁËı› ÛÙËÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË

Εμπόδιο, φράγμαΙκανότητες

Ξένος φλοιόςτου ζωτικού

χώρου

Οριακή γραμμήτου ζωτικού

χώρου Ψυχολογικόπεριβάλλον

Οριακή γραμμήτου ατόμου

Άξονας αναφοράς

Άξονας αναφοράς

Παρορμητικήδύναμη

Ανάγκες Ανασχετικήδύναμη

+Στόχος

34

ÂÓfi˜ ÛÎÔÔ‡. ΔÔ ¿ÙÔÌÔ ÂÈϤÁÂÈ ÙȘ ÈÔ ÚfiÛÊÔÚ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ô˘ ı· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó

ÛÙËÓ Â›Ù¢ÍË ÙÔ˘ ÛÎÔÔ‡ ̤ۈ Ù˘ ÂÏ¿¯ÈÛÙ˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜.

∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË, Ë ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË, Ô ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È Ô ÂÓÙÔÈÛÌfi˜ ÙÔ˘

ÛÎÔÔ‡ ·fi ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Á›ÓÔÓÙ·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÂÓfi˜ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ ‹ ÓÔËÙÈÎÔ‡ ¯¿ÚÙË

(cognitive map) ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘. ¢ËÏ·‰‹, ÌÈ·˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜, ÓÔËÙÈ΋˜ ˘Í›‰·˜ Ô˘

ηıÔ‰ËÁ› ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙÔ «ÛˆÛÙfi ‰ÚfiÌÔ» ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔʇÁÂÈ

ÙËÓ ¿ÛÎÔË ÂÚÈÏ¿ÓËÛË.

¶¶ ·· ÚÚ ¿¿ ‰‰  ÈÈ ÁÁ ÌÌ ·· 11

¡ÔËÙÈÎfi˜ ¯¿ÚÙ˘ Ì ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙˆÓ ¤ÓÙ ·ÈÛı‹ÛˆÓ.

¶ËÁ‹: Louis Timbal- Duclaux (1996).

™¯‹Ì· 9

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 5

¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯¿ÚÙË, ·Ú·‰Â›Á-Ì·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ ÁÈ· Ù· ªª∂, ÙÔ Ô‰‹Ï·ÙÔ, ÙÔ ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ, ÙÔ ÌÂÙÚfi. ∂ÈϤÁÂÙ·È ÌÈ·¤ÓÓÔÈ· ·fi ÙËÓ ÔÏÔ̤ÏÂÈ· ÙˆÓ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÁÚ¿ÊÂÙ·ÈÛÙÔÓ ›Ó·Î· Î·È ·Ó·˙ËÙÔ‡ÓÙ·È Ï¤ÍÂȘ-ÎÏÂȉȿ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÌÔÚʈıÔ‡Ó ‚·ÛÈÎÔ›¿ÍÔÓ˜ (‚Ï. Û¯‹Ì· 9) ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜.

Àfi‰ÂÈÍË∏ ·Ú·¿Óˆ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ·ÍÈÔÔÈ› Ù¯ÓÈΤ˜ ÙÔ˘ ∫·Ù·ÈÁÈÛÌÔ‡ π‰ÂÒÓ

(Brainstorming). ÃÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ (projects) ÌÂ

ÛÙfi¯Ô ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈ΋ ‹ ‰È·ÎÏ·‰È΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Î·È Û˘Ó·ÚÙ¿Ù·È Ì ÙÔ

ÛÎÔfi, Ì ÙÔ ÛÙfi¯Ô Î·È ÙȘ ÂȉȈÎfiÌÂÓ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜. ŒÌÊ·ÛË

‰›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË Ù˘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ. ¢˘Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ›ӷÈ

γεύσηόσφρηση

η ακρογιαλιά

αφή

ακοή

πωλητήςφρούτων

- καυτή άμμος- δροσερή θάλασσα- άμμος που κολλά στο δέρμα- ηλιοθεραπεία

πολύχρωμες

ομπρέλεςξαπλωμένο πλήθοςσύννεφα

γαλανός ουρανόςχαρταετός

άσπρα ιστιοφόρα

- δυνατός ήλιος- ελαφρό αεράκι

όραση

- θόρυβος μοτοσικλέτας- ραφιοφωνάκι (Beatles)

- φωνές παιδιών μέσα στα κύματα- μαμά που φωνάζει το παιδί της

- θόρυβος της μπάλας του βόλεϊ- κύματα που σκάνε

αλμυρή θάλασσαγεύση στα χείλιαμυρωδιά πίσσας

μυρωδιά από ψησταριά

35

‰˘Ó·Ù¤˜: Ë ÂÚÁ·Û›· Ì ‚¿ÛË ÙË ÏÔÁÈ΋, ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È Ë ÂÚÁ·Û›· Ì ‚¿ÛË

ÙÔ˘˜ ÂχıÂÚÔ˘˜ Û˘ÓÂÈÚÌÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÚˆÙfiÙ˘Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋

ÛΤ„Ë.

2. ∫ÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÌfi˜ (constructivism)√ ÎÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ì ÌÈ· ıˆڛ·. μÚ›ÛÎÂÈ ‚·ÛÈο

ÂÚ›ÛÌ·Ù· ÛÙË ıˆڛ· Gestalt fiÔ˘ Ù· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Î·È ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÂÚÌËÓ‡Ô-

ÓÙ·È Ì ÂÈÏÂÎÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ ·Ó¿ÁΘ, ÙȘ ÚÔÛ‰Ô˘, Î·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈ-

Îfi Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È.

√ ÎÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÌfi˜ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙË ‚·ÛÈ΋ ·Ú¯‹, fiÙÈ ÔÈ ÁÓÒÛÂȘ οı ·ÙfiÌÔ˘

‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ·Ï‹ ηٷÁÚ·Ê‹ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ÂÈ-ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË

·˘Ù‹˜. ªÂÏÂÙ¿ ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ Ù˘ Ú·Á-

Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ·fi Ù· ›‰È· Ù· ¿ÙÔÌ·. ∏ ÁÓÒÛË ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ›Ù·È Ì ‚¿ÛË ÙȘ ·Ó··Ú·-

ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Piaget, Ë Ì¿ıËÛË ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚›-

Ù·È ·fi Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ· ÁÓˆÛÙÈο Û¯‹Ì·Ù· ‹ ÌÔÓ٤Ϸ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ

ηٷÓfiËÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ™‡Ìʈӷ ÌÂ

ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÁÓˆÛÙÈ΋˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó ·Ó¿ÌÂÛ·

ÛÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· (Û‹Ì·) Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë, ‰È¿ÊÔÚ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ fiˆ˜ Ë ·ÔΈ-

‰ÈÎÔÔ›ËÛË, Ô Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Î·È Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ Ù˘ (ƒ¿Ù˘ ∞,

ƒ¿ÙË ∞, 2001:81-85).

2.1 Jean Piaget: Δ· ‰ÔÌÈο ÁÓˆÛÙÈο ÚfiÙ˘· Ì¿ıËÛ˘ √ Piaget (1896-1980) ‰›ÓÂÈ ÌÈ· Ó¤· ηÙ‡ı˘ÓÛË ÛÙË Ì¿ıËÛË, ÚÔÛÂÁÁ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ

fi¯È ÌfiÓÔ ˆ˜ „˘¯ÔÏÔÁÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ.

¶ÚˆÙ·Ú¯Èο ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ ÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÔÚ›· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›

Ë ·ÓıÚÒÈÓË ÁÓÒÛË. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Î·È Ë ıˆڛ· ÙÔ˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ıˆڛ·

Ì¿ıËÛ˘. √ Piaget ÌÂϤÙËÛ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ·fi ÙË Á¤Ó-

ÓËÛ‹ ÙÔ˘ ̤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ ÂÊ˂›·. ∏ Ì¿ıËÛË Î·Ù¿ ÙÔÓ Piaget ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ›Ù·È ·fi ÙȘ

›‰È˜ ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ¿Óˆ ÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘ Û˘ÓÙÔÓ›-

˙ÔÓÙ·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ Ù˘ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘, ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ËÛ˘ Î·È ÛÂÈÚÔı¤ÙË-

Û˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Piaget, Ë ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Ù˘ ÁÓÒÛË ÂÚÓ¿ÂÈ ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜

ÌÂÙ·‚·ÙÈΤ˜ Ê¿ÛÂȘ. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÂÚÓ¿ÂÈ ·fi ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÈÛÔÚÚÔ›·˜

Û ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË ·ÓÈÛÔÚÚÔ›·˜, fiÙ·Ó ÔÈ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÁÓÒÛÂȘ ·Ô‰ÂȯıÔ‡Ó

Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜ ‹ ·Ó·ÚΛ˜. ∏ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÈÛÔÚÚÔ›·˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ, fiÙÈ ¤ÁÈÓÂ

·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÁÓÒÛˆÓ, ‰ËÏ·‰‹, fiÙÈ ÔÈ Ó¤Â˜ ÁÓÒÛÂȘ ÂÓۈ̷ÙÒıËÎ·Ó ÛÙȘ

·ÏȤ˜.

¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ù·ÓfiËÛË ¯ˆÚ›˜ ÂÈÓfiËÛË. ΔÔ ·È‰› ‰ËÏ·‰‹, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ıËÙÈÎfi˜

‰¤ÎÙ˘ Ô˘ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¤ÙÔÈ̘ Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤Ó˜ ÁÓÒÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ‚ÔËıÔ‡ÌÂÓÔ

ÌÔÚ› Ó· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ÛÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ Î·È Ó· ηٷÓÔ›.

36

∏ ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ Piaget Â›Ó·È ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ÓË ÛÙÔÓ ÎÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÌfi Î·È ‰›ÓÂÙ·È

¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ «ÙÈ Â›Ó·È ÁÓÒÛË» Î·È ÛÙÔ «Ò˜ ÔÈÎÔ‰ÔÌ›ٷȻ (∫ÔÏÈ¿‰Ë˜ 1997:112). √

Piaget ÙÔÓ›˙ÂÈ, ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ Î·È Ù· ÔÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ‰ÔÌ‹ ηÈ

ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ‰Ú¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ (ª·Û¤Ù·˜, 2002:211-213). ŒÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, Ï·Ó-

ı·Ṳ̂Ó˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˆ˜ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜

ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰ÔÌ‹ÛÂȘ.

√ Piaget, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ fiÚÔ «·ÊÔÌÔ›ˆÛË» ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÙË ‰È·‰Èηۛ·

ÂÓۈ̿وÛ˘ Ù˘ Ó¤·˜ ÁÓÒÛ˘ ÛÙÔ ÚÔ¸¿Ú¯ÔÓ ÁÓˆÛÙÈÎfi Û¯‹Ì·. ŸÌˆ˜, Ù·

ÁÓˆÛÙÈο Û¯‹Ì·Ù· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó, fiÙ·Ó ÚÔ·ÙÔ˘Ó Ó¤· ÁÂÁÔÓfiÙ· ‹

ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÊÔÌÔȈıÔ‡Ó ·fi Ù· ÚÔ¸¿Ú¯ÔÓÙ· Û¯‹Ì·Ù·.

∏ ·ÏÏ·Á‹ ·˘Ù‹ ÙˆÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «Û˘ÌÌfiÚʈÛË».

Δ¤ÏÔ˜, Ë ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ

ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛıÔ‡Ó ÛÙȘ Ӥ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «ÚÔ-

Û·ÚÌÔÁ‹».

°È· Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙË ÛΤ„Ë ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ Î·È ÙˆÓ

ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ô Piaget ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙÚÂȘ ·Ú¯¤˜:

1. ΔË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ

Ê˘ÛÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜ ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘, fiÁÎÔ˜, ‚¿ÚÔ˜, Ì¿˙· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙ·ıÂ-

Ú¤˜ ·Ú¿ ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÂÌÊ¿ÓÈÛË.

2. ΔËÓ ·ÔΤÓÙÚˆÛË Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÁÈ· Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ·ÓÙ›-

ÏË„Ë ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·fi ¤Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘.

3. ΔËÓ ·ÓÙÈÛÙÚ„ÈÌfiÙËÙ· Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÌÈ· ÂÛˆÙÂÚÈÎÂ˘Ì¤ÓË ÓÔËÙÈ΋ Ú¿ÍË Ô˘ ÌÔ-

Ú› Ó· ·ÓÙÈÛÙÚ·Ê›.

∏ ÁÓˆÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ·fi Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ, ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ Ô˘ ÍÂÂÚÓÈÔ‡ÓÙ·È

ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÈÙ¢¯ı› Ë ÂÍÈÛÔÚÚfiËÛË Î·È ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È Û ٤ÛÛÂÚ· ÛÙ¿‰È·

(Piaget J.,1974):

ñ ∞ÈÛıËÛÈÔÎÈÓËÙÈÎfi (°¤ÓÓËÛË – 2 ÂÙÒÓ). ΔÔ ·È‰› ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Ù· ·Ú¯Èο ÁÓˆÛÙÈο

Û¯‹Ì·Ù· ̤ۈ ÙˆÓ ·ÈÛıËÙËÚÈ·ÎÒÓ Î·È ÎÈÓËÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ.

ñ ¶ÚÔÛ˘ÏÏÔÁÈÛÙÈÎfi (2-7 ÂÙÒÓ). ΔÔ ·È‰› ·ÔÎÙ¿ ‚·ıÌÈ·›· ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ‰È·Ù‹ÚË-

Û˘ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÌÂÁÂıÒÓ, ·ÔÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Èη-

ÓfiÙËÙ· ÓÔËÙÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ Î·È ÓÔËÙÈ΋˜ ·ÓÙÈÛÙÚ„ÈÌfiÙËÙ·˜.

ñ ™˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÓÔËÙÈÎÒÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ (7-11 ÂÙÒÓ). ΔÔ ·È‰› ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙˆÓ

ÓÔËÙÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ, ·ÏÏ¿ χÓÂÈ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ì ÙË ÁÂӛ΢ÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-

ÓˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ Ô˘ ·ÔÚÚ¤Ô˘Ó ·fi ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘.

ñ Δ˘ÈÎÒÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Ú¿ÍÂˆÓ ‹ ·Ê·ÈÚÂÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ (11-15 ÂÙÒÓ). √ ¤ÊË‚Ô˜ ÛÙÔ

ÛÙ¿‰ÈÔ ·˘Ùfi ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙËÓ ·Ê·ÈÚÂÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, ‰È·Ù˘Ò-

ÓÂÈ ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È ÂÈχÂÈ ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·.

™ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ Piaget Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙ¿‰È· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ „˘¯Ô-

ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÂÓfi˜

37

ÛÙ·‰›Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Î·È ÙË ÌÂÙ¿‚·Û‹ ÙÔ˘

ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÛÙ¿‰ÈÔ. √ Ú˘ıÌfi˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ÛÙ·‰›ˆÓ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÊÔÚÔÔÈ›-

Ù·È ·fi ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘, ˆÛÙfiÛÔ Ë ÛÂÈÚ¿ Ù˘

ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ÛÙ·‰›ˆÓ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·Ùڷ›.

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 6

™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Piaget: « (…) Ù· ·È‰È¿ ηٷÓÔÔ‡Ó fi,ÙÈ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ÛÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ÙÔ˘˜‰ÔÌ‹ Î·È ·ÁÓÔÔ‡Ó Î·Ù¿ ¤Ó·Ó ˘¤ÚÔ¯Ô ÙÚfiÔ fi,ÙÈ ÙËÓ ÍÂÂÚÓ¿» (Piaget, 1958 ÛÙÔª·Û¤Ù·˜, 2002:255).

∑ËÙ‹ÛÙ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ·Ú·‰Ô¯‹ Î·È Ó·Î·Ù·ÁÚ¿„Ô˘Ó ÛÙ¿ÛÂȘ ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ Ó· ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘ ÙÔ˘ Ï¿ıÔ˘˜ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË.

2.2 Lev Semionovitch Vygotsky: £ÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÌÔ‡ (social constructivism)

√ Vygotsky (1896-1934), Û˘Ó¤‚·ÏÏ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜

Ì ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ó·Ù˘Íȷ΋˜ ÔÚ›·˜ ÙˆÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ. ∂›Ó·È Ô

ÂÈÛËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘. £ÂˆÚ›, fiÙÈ ÙÔ

·È‰› ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È ·fi ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈ-

Τ˜ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ. ΔÔ Î‡ÚÈÔ ı¤Ì· Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ ‰ÔÌ‹˜ ÙÔ˘ Vygotsky ›ӷÈ

fiÙÈ Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË Î·ıÔÚ›˙ÂÈ Ì ÚfiÏÔ ıÂÌÂÏÈ·Îfi, ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘

ÁÓÒÛ˘. ∞ӷʤÚÂÈ, fiÙÈ Î¿ı ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È

‰ÈÏ¿. ¶ÚÒÙ· ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Â›Â‰Ô Î·È ÌÂÙ¿ ÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi Â›Â‰Ô (Vygotsky,

1978: 57).

μ·ÛÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ ıˆڛ·˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë ∑ÒÓË ∂ÈΛÌÂÓ˘ ∞Ó¿Ù˘Í˘ (Zone of

Proximal development/ZPD) Ô˘ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ˘¤Ú‚·Û˘ Ù˘ ÁÓˆ-

ÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Û ÌÈ· ηıÔÚÈṲ̂ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹. ∏ ·fiÛÙ·ÛË ‰ËÏ·‰‹, ·Ó¿-

ÌÂÛ· ÛÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Â›Â‰Ô ÂͤÏÈ͢, fiˆ˜ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó·

χÛÂÈ ÙÔ ·È‰› ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, Î·È ÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ‰˘Ó·-

ÙfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘ Ó· χÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÂÓËÏ›ÎˆÓ ‹ Ì ÙË Û˘ÓÂÚ-

Á·Û›· Û˘ÓÔÌËϛΈÓ. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔ ·È‰› οÓÂÈ Û‹ÌÂÚ· ·fi ÎÔÈÓÔ‡,

·‡ÚÈÔ ı· Â›Ó·È ÈηÓfi Ó· ÙÔ Î¿ÓÂÈ ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘. ∏ Ï‹Ú˘ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ZPD

ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË. ∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ Vygotsky, ÂÍ¿ÏÏÔ˘,

Â›Ó·È ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÚÌËÓ›·˜ Ù˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ˆ˜ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÎÔÈÓˆ-

ÓÈÎÔÔ›ËÛ˘.

∏ ZPD ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡ ÔÚ›˙ÂÈ ÂΛӘ ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ˆÚÈÌ¿ÛÂÈ ·ÎfiÌ·,

·ÏÏ¿ Â›Ó·È ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ˆÚ›Ì·ÓÛ˘ Î·È ÂͤÏÈ͢. Àfi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ë ZPD

Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ÚԂϤ„Ô˘ÌÂ, ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÛÙÔ ¿ÌÂÛÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∏

ÂÌÂÈÚ›· ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ¤Ó· ·È‰› Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ZPD, ı· ·Ô‰ÒÛÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÛÙÔ

38

Û¯ÔÏ›Ô. ÕÚ·, Ë ∑ÒÓË Ù˘ ∂ÈΛÌÂÓ˘ ∞Ó¿Ù˘Í˘, ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ÚÔ-

ÛÈÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ ·È‰› ÌÂÙ·‚¿ÛÂˆÓ Î·È ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ıˆÚÂ›Ù·È ÙÔ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ-

¯Â›Ô Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘

‰È‰·Ûηϛ·˜ (Vygotsky, 1988: 295).

√ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Â›Ó·È ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ÛÙË ıˆÚ›· ÙÔ˘ Vygotsky Î·È Ë Ì¿ıË-

Û‹ Ù˘ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜. £ÂˆÚ› fiÙÈ Ë ÁÏÒÛÛ·

‹ Ù· ۇ̂ÔÏ· οÓÔ˘Ó ‰˘Ó·Ù‹ ÙË ÛΤ„Ë. ∏ ÛΤ„Ë ‰ÂÓ ÌÂÙ·‰›‰ÂÙ·È ÌfiÓÔ Â͈ÙÂ-

ÚÈο ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÙˆÓ ÛËÌ›ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈο ̤ۈ ÙˆÓ ÛËÌ·ÛÈÒÓ

(Vygotsky, 1988: 429-430). ¶ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÚ›· ÛÙ¿‰È· ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜:

ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ÂÁˆÎÂÓÙÚÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÁÏÒÛÛ· (Vygotsky,

1988: 58-60).

√ Vygotsky ·Ó¤‰ÂÈÍ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ì¤Ûˆ Ù˘

¯Ú‹Û˘ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ Î·È Û˘Ì‚fiψÓ. ∂ÈÛ‹Ì·Ó fiÙÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ› ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·È

·ÏÏ¿˙Ô˘Ó, ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ì¿ıÔ˘Ì ηıÒ˜ Î·È Ù· ›‰Ë ÙˆÓ ‰ÂÍÈÔÙ‹-

ÙˆÓ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó’ ·Ó·Ù‡ÍÔ˘ÌÂ. ¢È¤ÎÚÈÓ ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Û ÛÙÔȯÂÈÒ‰ÂȘ (¤ÌÊ˘-

Ù˜) Î·È Û ·ÓÒÙÂÚ˜ ÓÔËÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ (ÁÏÒÛÛ·, ÌÓ‹ÌË, ÛΤ„Ë, ÚÔÛÔ¯‹,

·Ê·ÈÚÂÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, ÚfiÛÏË„Ë) (Lefrancois, 1976 Î·È 1994).

™‡Ìʈӷ Ì ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÌÔ‡, Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ÂËÚ¿˙ÂÈ

·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ì·ı·›ÓÂÈ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ‚¿ÚÔ˘˜

‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘.

¶¶ ·· ÚÚ ¿¿ ‰‰  ÈÈ ÁÁ ÌÌ ·· 11

¢È· ̤ۈ ÙˆÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ Ë ÌÂÙ¿‚·ÛË ·fi ÙȘ ÛÙÔȯÂÈÒ‰ÂȘ ÛÙȘ ·ÓÒÙÂ-Ú˜ ÓÔËÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜. ∞ӷʤÚÔ˘Ì ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÁÈ· Ù· ÂÚÁ·Ï›· (Luria,1992).

¶¿Óˆ Û ¤Ó· ÙÚ·¤˙È ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÁÏ˘Îfi Ô˘ ÛÙË ÌÈ· ¿ÎÚË Â›Ó·È ‰Â̤ÓÔ Ì’ ¤Ó· ÛÎÔÈ-Ó›. ΔÔ ÁÏ˘Îfi Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ Û ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔ ·È‰›. ΔÔ Û¯ÔÈÓ› fï˜ ‚Ú›ÛÎÂ-Ù·È Û¯ÂÙÈο ÎÔÓÙ¿ ÙÔ˘. √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, fiÙÈ « ÙÔ ÁÏ˘Îfi ı· Á›ÓÂÈ ‰ÈÎfi ÛÔ˘,·Ó ÙÔ ÊÙ¿ÛÂȘ». ∏ ÚÒÙË ·ÓÙ›‰Ú·Û‹ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ›ӷÈ: «‰ÂÓ ÌÔÚÒ, Â›Ó·È Ì·ÎÚÈ¿» ‹«Ò˜ Ó· ÙÔ ÊÙ¿Ûˆ;». ∏ ÂÚÒÙËÛË ÎÏÂȉ› ·fi ÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›ӷÈ: «ÎÔ›Ù·, ÙÈ ÌÔÚ›ӷ Û ‚ÔËı‹ÛÂÈ;». ΔÔ ·È‰› ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙÔ˘ ÛÙÔ ÛÎÔÈÓ› Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ,ÙÔ ÙÚ·‚¿ÂÈ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘, Î·È Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÙÔÁÏ˘Îfi.

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 7

¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó Î·Ù¿ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ-̤ÓÔ˘ ·Û΋ÛÂȘ ‰È·‚·ıÌÈṲ̂Ó˘ ‰˘ÛÎÔÏ›·˜, Ô˘ Ó· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›-‰· ∑ÒÓ˘ ∂ÈΛÌÂÓ˘ ∞Ó¿Ù˘Í˘. ∑ËÙ‹ÛÙ ÙÔ˘˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó Ì›· ‹ ‰˘Ô ηıÔÚÈ-ÛÙÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, Ô˘ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙË Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ·Û΋ÛˆÓ.

39

2.3 Jerome Bruner: ∂˘ÚÂÙÈ΋-·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË O Bruner (1915- ) ÚÔÛ·ı› Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ˆ˜ ÌÈ·

‰È·‰Èηۛ· Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. ∏ ·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË (discovery learning)

¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÔχÏÔΘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ

ÚfiÛÎÙËÛË, ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Î·È ÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ. £ÂˆÚ›

ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ˆ˜ ¤Ó·Ó «ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ» Î·È ÙË Ì¿ıËÛË ˆ˜ ÌÈ· ‰È·‰Èη-

Û›· ÚfiÛÎÙËÛ˘ ÁÂÓÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›·, ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi

Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Û Ӥ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ.

∫·Ù¿ ÙË Ì¿ıËÛË ÂÈÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ÙÚÂȘ ‰È·‰Èηۛ˜: ·) Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È

ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ, ‚) Ô ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È Á) Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, Ë ÂÎÙ›ÌËÛË,

Î·È Ô ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ (∫ÔÏÈ¿‰Ë˜ 1997, ª·Û¤Ù·˜ 2002).

√ Bruner ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙ· ÙÚÈ· ÛÙ¿‰È· Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó

ÙÚfiÔ˘˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È Ù˘ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘.

1. ∏ Ú·Íȷ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ‰È‰·Ûηϛ· Ì ÙË

¯Ú‹ÛË ÚÔÙ‡ˆÓ ›‰ÂÈ͢, ·È¯Ó›‰È· ÚfiÏˆÓ Î·È ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ.

2. ∏ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Û˘ÓÈÛÙ¿ Ì¿ıËÛË Ì¤Û· ·fi ÂÈÎfiÓ˜, ۯ‰ȷÁÚ¿ÌÌ·-

Ù·, ÛΛÙÛ· Î·È ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜ .¯. °ÂˆÁÚ·Ê›·, πÛÙÔÚ›·.

3. ∏ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi ϤÍÂȘ, Ì·ıËÌ·ÙÈο

ۇ̂ÔÏ·, Û‹Ì·Ù· Î.Ï.

√ Bruner ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ, fiÙÈ Ë ·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È Î·È

ÚÔˆıÂ›Ù·È ·fi ÂÓ‰Ô·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, fiˆ˜ Ë ÂÙÔÈÌfiÙËÙ·, Ù· ΛÓËÙÚ·, ÔÈ

ÁÂÓÈΤ˜ ÓÔËÙÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜, Ë Î·ÙÔ¯‹ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ÁÈ· Â›Ï˘ÛË ÚÔ-

‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ Â›Ó·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÛÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ‰ÔÌ‹

ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ΔÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ÛÂÈÚÔÂȉԇ˜ ‰È¿Ù·Í˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÛÙËÓ

ÂÎfiÓËÛË ·Ó·Ï˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ.

¶¶ ·· ÚÚ ¿¿ ‰‰  ÈÈ ÁÁ ÌÌ ·· 11

¶Ú·Íȷ΋, ∂ÈÎÔÓÈ΋ Î·È ™˘Ì‚ÔÏÈ΋ ∞Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË

40

¶ËÁ‹: ª·Û¤Ù·˜ (2002:283).

™¯‹Ì· 10: √È ÙÚÂȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ Î·È ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË˜ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ηٿ ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ Bruner

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 8

∏ ·Ú·Î¿Ù ̂ÂÈÎÔÓÈ΋ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ·ÍÈÔÔÈ› ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙÔ ̆Bruner,Î·È ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË ̃«‰È·‰Èηۛ· ̃ÙË ̃¤„Ë ̃ÙÔ ̆·ÓıÚÒÈÓÔ ̆ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡».

™˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÙ ˘Ô-ÔÌ¿‰Â˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Î·È ÚÔÙ›ÓÂÙ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·Ó¿ÏÔÁˆÓ ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁÈÎÒÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔÛ‡ÛÙËÌ· Ù˘ ÂÈÎÔÓÈ΋˜ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈ΋˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ (ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ: Ô·ÎÏÔ˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÂÙÚÂÏ·›Ô˘, ÙÔ Îϛ̷ ·ÏÏ¿˙ÂÈ, Î.Ï.).

¶ËÁ‹: ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘. (1996).

™¯‹Ì· 11

41

3. °ÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Û˘Ó‰Â‰Â̤Ó˜ Ì Ùˉȉ·ÎÙÈ΋ Ú¿ÍË

3.1 David Ausubel: ¡ÔËÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛÏËÙÈ΋ Ì¿ıËÛË √ Ausubel fiˆ˜ Î·È Ô Bruner ÌÂÏÂÙ¿ ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Î·È ÚÔÛ·ı› Ó·

ÙȘ ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ú¿ÍË. ∂›Ó·È ÂÈÛËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÓÔËÌ·ÙÈ΋˜ ÚÔÛÏËÙÈ΋˜

Ì¿ıËÛ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ Ó¤Â˜ ÁÓÒÛÂȘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È, Û˘Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Î·È

ηٷٿÛÛÔÓÙ·È Û ÌÈ· ÈÂÚ·Ú¯È΋ ‰È¿Ù·ÍË Ì ÙȘ ‹‰Ë ˘¿Ú¯Ô˘Û˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜

ÁÓÒÛÂȘ. ŸÙ·Ó ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÂÈÙ¢¯ı›, Ë Ì¿ıËÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ÓÔËÌ·ÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ›ӷÈ

Ì˯·ÓÈÛÙÈ΋.

∂ÈÛËÁÂ›Ù·È Ù¤ÛÛÂÚȘ ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜:

1. Ù˘ ÚÔԉ¢ÙÈ΋˜ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘,

2. Ù˘ ÂÓۈ̷و̤Ó˘ Û˘Û¯¤ÙÈÛ˘ (·Ó·˙‹ÙËÛË Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ‰È·Û˘Ó‰¤ÛÂˆÓ ·Ó¿ÌÂ-

Û· ÛÙ· ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·),

3. ÙˆÓ ÚÔηٷ‚ÔÏÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓˆÙÒÓ (Û‡ÓÔÏ· ȉÂÒÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ Ì·ıË-

Ù‹ ÚÈÓ ·fi ÙÔ Î‡ÚÈÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙ¤·˜ ‡Ï˘),

4. Ù˘ ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ «Ó¤ˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ» Ô˘ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙË Ï‹ıË Î·È

ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Û ¤ÓÓÔȘ.

¶¶ ·· ÚÚ ·· ‰‰  ›› ÁÁ ÌÌ ·· 11

¶ÚÔηٷ‚ÔÏÈÎÔ› ÔÚÁ·ÓˆÙ¤˜

¶ÚÔηٷ‚ÔÏÈÎfi˜ ÔÚÁ·ÓˆÙ‹˜ Ù˘ÂÓfiÙËÙ·˜ 1.

°ÏÒÛÛ· ∂´ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡. 2006.1o Ù‡¯Ô˜, Û. 7.

∞ı‹Ó·: À¶∂¶£-√∂¢μ.

42

«°ÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ, ·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ٷ ‚‹Ì·Ù· ÙÔ˘√‰˘ÛÛ¤·, ·ÚÌÂÓ›˙Ô˘Ì ÛÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ ı¿Ï·ÛÛ·. ∞fi ÙË ÁË ˆ˜ ÙË ÛÂÏ‹ÓË Ù· Ù·Í›‰È·Â›Ó·È ÌÈ· ı·˘Ì¿ÛÈ· ÂÚȤÙÂÈ·». °ÏÒÛÛ· °´ Δ¿Í˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡. 2006. μ.ª., 3Ô Ù‡¯Ô˜,Û. 7. ∞ı‹Ó·: À¶∂¶£ - √∂¢μ.

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 9

¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ¤Ó·Ó ÚÔηٷ‚ÔÏÈÎfi ÔÚÁ·ÓˆÙ‹ ÁÈ·ÌÈ· ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÈ·˜ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ‹ ÙË ‰È‰·Ûηϛ·ÌÈ·˜ ·ÚÈıÌËÙÈ΋˜ Ú¿Í˘.

3.2 Robert Gagné: AıÚÔÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘O Gagné (1916- ) ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔ-

Ó˘ ıˆڛ·˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜

ÂÁΤʷÏÔ˜ ÚÔÛÔÌÔÈ¿˙ÂÙ·È Ì ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, Ô ÔÔ›-

43

Ô˜ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ, ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È, Έ‰ÈÎÔÔÈ› Î·È ·Ú¿ÁÂÈ ·ÓÙȉڿÛÂȘ. ∏ ÏË-

ÚÔÊÔÚ›· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ÂÈÏÂÎÙÈ΋˜ ÚÔÛÔ¯‹˜ Î·È ÌÂÙ·-

‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙË ‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌË ÌÓ‹ÌË. ª¤Ûˆ Ù˘ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ·ӿÏ˄˘

ÌÂÙ·‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË ÌÓ‹ÌË. ∏ ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È

Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛË.

√È ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ô˘ Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ¯ÒÚ· ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘ Â›Ó·È Ë

ÚÔÛÔ¯‹, Ë ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ·ӿÏË„Ë, Ë ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈ΋

Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛË, Ë ·Ó¿ÎÏ·ÛË, Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ·ÓÙȉڿÛˆÓ, Ë Â·Ó·ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛË

Î·È ÔÈ ‰È·‰Èηۛ˜ ÂÎÙÂÏÂÛÙÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘.

O Gagné ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ, fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÔ-

ÓÙ·È Ì ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· οو ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜. √È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜

Û˘Óı‹Î˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÂ: ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ (ÂÙÔÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ÁÈ· Ì¿ıËÛË) ηÈ

Â͈ÙÂÚÈΤ˜ (Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ‰Ô̤˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÂ

‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ).

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 10

¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÈÎÔÓÔ-ÁÚ·ÊË̤ÓË ÈÛÙÔÚ›· «IM NOT READY» ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ «ÂÙÔÈÌfiÙËÙ·» ÛÙȘ Û¯Ô-ÏÈΤ˜ ÌÂÙ·‚¿ÛÂȘ, ·fi ÙÔ ¡ËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi Î·È ·fi ÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ÛÙÔ°˘ÌÓ¿ÛÈÔ Î·È ·fi ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ÛÙÔ §‡ÎÂÈÔ.

«IM NOT READY»

¶ËÁ‹: Gail Sheehy (1974). Passges. A Revolutionary Way Of Looking At Adult Life. London.The Sunday Times.

™¯‹Ì· 12: «¢ÂÓ Â›Ì·È ¤ÙÔÈÌÔ˜...»

44

4. °ÓˆÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ

4.1 ΔÔ ªÔÓÙ¤ÏÔ ∂ÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒӪȷ Ù¿ÛË ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÎÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÙÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘

ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’60 Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ù˘ Ù¯ÓËÙ‹˜

ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. ª¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ Ë ÎÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, fiˆ˜

·˘Ù‹ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠ·fi ÙÔ˘˜ Piaget Î·È Vygotsky, ÂÛÙ›·˙ ÛÙË Ì¿ıËÛË Î·È ÛÙË

‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ‰È‰·Ûη-

Ï›·˜ Î·È ÙˆÓ ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ.

∏ ıˆڛ· Ù˘ Ù¯ÓËÙ‹˜ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ˆ˜ ˘fi‚·ıÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘-

ÍË ÂÓfi˜ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ÏÂÈ-

ÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛ˘ Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.

ŒÙÛÈ, ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Ë ·Ó·ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÓÔ˘ ÌÂ

ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹. ∫·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È ¤Ó· Ó¤Ô ÂÈ-

ÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, ÙÔ ªÔÓÙ¤ÏÔ ∂ÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Â-

Ù·È ÌÈ· Ó¤· ıˆڛ· Ô˘ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ì¿ıËÛË Î·È ÌÓ‹ÌË, Ë ıˆڛ·

Ù˘ ∂ÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ (Information Processing Theory).

◊‰Ë, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ μ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ ÔÈ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ηχÙÂÚ˜

ÂȉfiÛÂȘ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ Î·È ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÚÔÛ·Ó·ÙfiÏÈÛ·Ó

ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ (Wiener 1948), fiˆ˜ Ë

·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÌÓ‹ÌË, Ë ÚÔÛÔ¯‹ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ÂÂÍÂÚÁ·Û›·

Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.

√È ¤Ú¢Ó˜ ÙˆÓ Miller, Galanter & Pribram (1960 ÛÙÔ ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜, 2002:28) ÂÈÛ·Á¿-

ÁÔ˘Ó ÙËÓ Î˘‚ÂÚÓËÙÈ΋ ˆ˜ ÌÈ· ıˆڛ· Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ fiÔ˘

«(…)Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ ÂÓÂÚÁ› ÌfiÓÔ Ì ‚¿ÛË ÙȘ ·ÌÔÈ‚¤˜ Î·È ÙȘ ÔÈÓ¤˜ Ô˘ ÙÔ˘

·Ú¤¯ÂÈ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô, ·ÏÏ¿ ÚÔ-

ÁÚ·ÌÌ·Ù›˙ÂÈ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› «ÓÔËÙÈο Û¯¤‰È·» ‹ «Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÛΤ„˘» (‰ËÏ·‰‹

ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· Û‡ÓÔÏ· ÁÓÒÛˆÓ) Ô˘ Ù· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ Û «Û¯¤‰È· ‰Ú¿Û˘». ªÂ ‚¿ÛË

ÙËÓ ·Ó·ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛË Ô˘ ‰¤¯ÂÙ·È ·fi ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ ÙÔ˘ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ·ÔÎÙ¿ ÙËÓ Èη-

ÓfiÙËÙ· ÁÈ· ·˘ÙÔηıÔ‰‹ÁËÛË, ‰ËÏ·‰‹ ÌÔÚ› Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ, Ó· Ù·ÍÈÓÔÌ›, Ó· ÂϤÁ-

¯ÂÈ Î·È Ó· ηÙ¢ı‡ÓÂÈ, Û’ ¤Ó· ‚·ıÌfi ÌfiÓÔ ÙÔ˘, ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ-

̤ӷ, Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Î·È Ó· ı˘Ì¿Ù·È ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ Ì·ı·›ÓÂÈ Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ.».

√È ÂÈÛËÁËÙ¤˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ıˆڛ·˜ ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ¤Ú¢Ӥ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ

ÔÔ›Ô Ù· ¿ÙÔÌ· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó Ù· ÂÈÛÂÚ¯fiÌÂÓ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· (input) Û ÂÍÂÚ¯fi-

ÌÂÓË Ú·Íȷ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ (output). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÚÔÛÔÌÔ›ˆÛ˘ ·Ó¿ÌÂÛ·

ÛÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÓÔ˘ Î·È ÙÔÓ „ËÊÈ·Îfi ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÔÚÔÏÔÁ›· ·fi

ÙÔ Â‰›Ô Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜, fiˆ˜: ÚÔ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛË, ·Ôı‹Î¢-

ÛË, ÂÂÍÂÚÁ·Û›·, ·Ó¿Û˘ÚÛË ‹ ·Ó¿ÎÏËÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.

45

¶ËÁ‹: ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜ (2002:155).

™¯‹Ì· 13: ªÔÓÙ¤ÏÔ ∂ÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ: Ù· ‰ÔÌÈο ̤ÚË Î·È ÔÈ

ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÂϤÁ¯Ô˘

™ÙË Û¯ËÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ›ٷÈ

Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.

4.2 μ·ÛÈΤ˜ ıˆÚËÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ

4.2.1 ∏ ÌÓ‹ÌË°È· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÌÈ·˜ Û˘ÓÔÙÈ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÙˆÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤-

ÏÔ˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ Û ‰‡Ô ıˆڛ˜:

·) ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ·Ôı‹Î¢Û˘ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ‚) ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ÔÈÔÙÈ-

΋˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.

·) ∏ ıˆڛ· ·Ôı‹Î¢Û˘ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ¤Ó· ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘

·ÓıÚÒÈÓ˘ ÌÓ‹Ì˘.

™‡Ìʈӷ Ì ·˘Ùfi ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ:

ñ ∏ ÁÓÒÛË Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Û ÌÓËÌÔÓÈο ·Ôı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘ÁÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ·È:

ÛÙËÓ ·ÈÛıËÙËÚȷ΋ ÌÓ‹ÌË, ÛÙË ‚Ú·¯‡¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË Î·È ÛÙË Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË

ÌÓ‹ÌË.

ΠαρεμβολήΑντίδραση Φθορά

Λήθη

ΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΑΝΑΣΥΡΣΗ

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣΜΝΗΜΕΣ

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ

ΜΝΗΜΗ

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ

ΜΝΗΜΗ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ

(Οπτικά,ΑκουστικάΑπτικά κ.ά.)

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗΜΝΗΜΗ

ΚΥΨΕΛΗ 1ΚΥΨΕΛΗ 2ΚΥΨΕΛΗ 3...ΚΥΨΕΛΗ ν

ΕΝΕΡΓΟΣ ΜΝΗΜΗΚέντρο συνείδησηςΜεταγνώση

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ

(επεξεργασία)

(συγκράτηση)ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Παρεμβολή Φθορά

ΛήθηΛήθη

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΑΝΑΣΥΡΣΗ

46

¶ËÁ‹: ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜ (2002:88).

™¯‹Ì· 14: ªÔÓÙ¤ÏÔ ÌÓ‹Ì˘ ÙˆÓ Atkinson & Shiffrin

ñ ∏ ·ÈÛıËÙËÚȷ΋ ÌÓ‹ÌË Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ¿ÌÂÛË, ÁÚ‹ÁÔÚË Î·È ·Î·Ù¤ÚÁ·ÛÙË

ÚfiÛÏË„Ë ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ‰È·ÚΛ ÎÏ¿ÛÌ·Ù· ‰Â˘ÙÂÚÔϤÙÔ˘ Î·È ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È

ÛÙÔ ÔÙÈÎfi, ·ÎÔ˘ÛÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·.

ñ ∏ ‚Ú·¯‡¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙË Û‡ÓÙÔÌË Û˘ÁÎÚ¿ÙËÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ

ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ· (ÂÚ›Ô˘ 7 ± 2 ÏËÚÔÊÔڛ˜) Î·È ‰È¿ÚÎÂÈ·.

∏ Û˘Ó¤ÓˆÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙË ‰È‡ڢÓÛË Ù˘ ¯ˆÚËÙÈÎfiÙË-

Ù·˜ Î·È ÛÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜. ŒÙÛÈ, Ë ÔÌ·‰ÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÌÂÌÔӈ̤ӈÓ

ÛÙÔȯ›ˆÓ Û «‰¤ÛÌË» ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ·ÔÎÙÔ‡Ó ÛËÌ·Û›· fi¯È ÏfiÁˆ Ù˘ ÔÛfi-

ÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ ÏfiÁˆ Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰È¢ÎÔχÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ

ÙÚfiÔ Ó· Û˘ÁÎÚ·Ù‹ÛÂÈ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜.

¶¶ ·· ÚÚ ¿¿ ‰‰  ÈÈ ÁÁ ÌÌ ·· 11

¢›ÓÔÓÙ·È Û ¤Ó· Ì·ıËÙ‹ 49 ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÓÔËÌ·ÙÈο. √Ì·ıËÙ‹˜ ÂÌÊ·ÓÒ˜ ·‰˘Ó·Ù› Ó· Û˘ÁÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÛÙË ‚Ú·¯‡¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù··˘Ù¿. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÌÔÚ› fï˜ Ó· Û˘ÁÎÚ·Ù‹ÛÂÈ 7 Û˘ÓÂÓÒÛÂȘ Ì ÓfiËÌ·.

Αντίδραση

Μετάβαση

Ανάσυρση

ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΕΩΝ

Λήθη(Απόσβεση, φθοράπληροφοριών)

Λήθη(Παρεμβολή νέωνπληροφοριών)

Λήθη(Παρεμβολή παλιώνπληροφοριών,

φθορά πληροφοριών)

Αισθητηριακήκαταγραφή

(συγκράτηση)

Επανάληψη

Βραχύχρονημνήμη

ΜακρόχρονημνήμηΑι

σθητηριακοί

υποδοχείς

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ

ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ

ΜΝΗΜΕΙΟΧΑΡΤΟΝΙΣΑΒΒΑΤΟΠΗΓΑΙΟΣΚΛΕΙΔΙΑΚΑΡΕΚΛΑΣΥΝΘΕΤΟ

ΟΤΟΓΑΟΕ

ΕΡΤΑΙΤΚ

ΙΟΒΙΔΕΑ

ΜΝΑΣΕΘΛ

ΗΑΒΟΛΝΡ

ΜΙΣΗΙΥΑ

ΝΧΑΠΚΣΚ

47

ñ ∏ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÌfiÓÈÌÔ ·ÔıË΢ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÛÙÔ ÔÔ›Ô

ηٷ¯ˆÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜.

ñ ª¤Û· ·fi ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ (∫ˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË, ™˘ÁÎÚ¿ÙËÛË,

∞Ó¿Û˘ÚÛË) ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Û ÓÔËÙÈΤ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ¿-

ÛÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ ·ÔıË·ÔÓÙ·È ÛÙË Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË.

™˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ Ù˘ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓ˘ ÌÓ‹Ì˘:

ñ ∏ ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ÌÓ‹ÌË (ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ Î·È ÙÂÎÌË-

ÚȈ̤Ó˜ ÁÓÒÛÂȘ, ÁÂÁÔÓfiÙ·, ·Ú¯¤˜, ηÓfiÓ˜, ȉ¤Â˜, ÛÙ¿ÛÂȘ).

ñ ∏ ‚Ȉ̷ÙÈ΋ ÌÓ‹ÌË (ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È

ÙÔÔ¯ÚÔÓÈο).

ñ ∏ ‰È·‰ÈηÛÙÈ΋ ÌÓ‹ÌË (·˘ÙÔÌ·ÙÔÔÈË̤Ó˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ .¯. √‰‹ÁËÛË ·˘ÙÔ-

ÎÈÓ‹ÙÔ˘, ¯ÂÈÚÈÛÌfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹).

‚) ∏ ıˆڛ· Ù˘ ÔÈÔÙÈ΋˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙË ÙÔÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë

Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ÓÔËÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ Î·È ÛÙËÓ

ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ. ÀÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È, fiÙÈ ÌÈ· ÏËÚÔ-

ÊÔÚ›· Û˘ÁÎÚ·ÙÂ›Ù·È ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙÔ

›‰ÈÔ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ. ¢ËÏ·‰‹, fiÙ·Ó Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ› Û ÓfiËÌ· Î·È Û˘Û¯Â-

ÙÈÛı› Ì ¿ÏÏË ÁÓÒÛË Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ Û‡ÛÙËÌ·. Àfi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·

«Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ οÓÂÈ ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ù˘ Û˘ÁÎÚ¿-

ÙËÛ˘ Î·È Ù˘ ·Ó¿ÎÏËÛ‹˜ Ù˘» (ƒ¿Ù˘, ƒ¿ÙË, 2001:119).

∏ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ·ÊÔÚ¿ Ù¤ÛÛÂÚ· ›‰·:

ñ ÙËÓ ÂÈÊ·ÓÂȷ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· (Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Ì ‚¿ÛË Ù·

ÔÙÈο ‹ ·ÎÔ˘ÛÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο .¯. Ô ‹¯Ô˜ ÌÈ·˜ Ϥ͢)

ñ ÙËÓ ÂӉȿÌÂÛË ÂÂÍÂÚÁ·Û›·

ñ ÙË ‚·ıÈ¿ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· (ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· .¯. ‡ÚÂÛË Û˘ÓˆÓ‡-

ÌˆÓ ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ ÌÈ·˜ Ϥ͢)

ñ ÙÔ ‚·ı‡ÙÂÚÔ Â›Â‰Ô ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ‹ Â›Â‰Ô ·˘ÙÔ·Ó·ÊÔÚ¿˜ (¢ÎÚ›ÓÂÈ·

Î·È ‰È¿ÎÚÈÛË ÙÔ˘ ÏËÚÔÊÔÚÈ·ÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ fiˆ˜, ›Û˘, Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ÏË-

ÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È Û‡Ó‰ÂÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜).

ŒÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÂȤ‰Ô˘ ‚·ıÈ¿˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÛÙÔ Û¯Ô-

ÏÂ›Ô ·ÔÙÂÏ› Ë «ÂÊËÌÂÚ›‰· ÂÚÁ·Û›·˜» Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ÚÒÙ˘ ·Ó¿-

ÁÓˆÛ˘. √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ÙȘ Ӥ˜ ϤÍÂȘ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó·

Ì¿ıÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜. √È Ì·ıËÙ¤˜ ˙ˆÁÚ·Ê›˙Ô˘Ó ÂÈÎfiÓ˜ ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË

ÌÔÚÊ‹ ÛÙȘ Ӥ˜ ϤÍÂȘ. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ·›˙Ô˘Ó ÙÔ ÚfiÏÔ ÂÓfi˜ ÎÒ‰Èη Û˘Ì‚fiψÓ

Î·È ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Ù· ·È‰È¿ Ó· Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó Î·È Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó

Ӥ˜ ϤÍÂȘ. ∏ ÂÊËÌÂÚ›‰· ÂÚÁ·Û›·˜ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·‰Âȯı› ˆ˜ ÌÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ‰Ú·-

ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÁÈ· ·ÙÔÌÈ΋ ‹ ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›·.

48

¶¶ ·· ÚÚ ¿¿ ‰‰  ÈÈ ÁÁ ÌÌ ·· 22

∂ÊËÌÂÚ›‰· ÂÚÁ·Û›·˜ ÁÈ· ÙËÓ «ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ UNICEF».

¶ËÁ‹: UNICEF

49

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 11

¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó Û ÔÌ¿‰Â˜ ÌÈ· ÂÊËÌÂÚ›‰· ÂÚÁ·-Û›·˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÂ›Ô ‹ ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ı¤Ì· Ù˘ÚÔÙ›ÌËÛ‹˜ ÙÔ˘˜.

4.2.2 ∏ Ï‹ıË∏ Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛË, Ë Û˘ÁÎÚ¿ÙËÛË Î·È Ë ·Ó¿Û˘ÚÛË ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÚÂȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÏÂÈ-

ÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ÌÓËÌÔÓÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ªÈ· ÂÏÏÂÈÌÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‹

‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ·˘ÙÒÓ Ô‰ËÁ› ÛÙË ·ÒÏÂÈ· ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙË

Ï‹ıË.

∏ Ï‹ıË ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ıˆڛ·˜ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÊıÔÚ¿˜ ÙˆÓ ÌÓËÌÔÓÈÎÒÓ

ȯÓÒÓ ‹ ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹˜ Ó¤ˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈ·ÎÒÓ ÂÚÂıÈÛÌ¿ÙˆÓ ÛÙ· ·Ï·ÈfiÙÂÚ·. øÛÙfiÛÔ,

Ë Ï‹ıË Â›Ó·È ÌÈ· ¯Ú‹ÛÈÌË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÌÓËÌÔÓÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ‰ÈfiÙÈ Û‡Ìʈӷ

Ì ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, ·Ú·¯ˆÚ› ¯ÒÚÔ Û Ӥ˜ ÂÈÛÂÚ-

¯fiÌÂÓ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜.

ªÂ ÙËÓ Â·Ó¿ÏË„Ë Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜, Ë Ó¤· ÏËÚÔÊÔÚ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÓÔËÌ·ÙÈο-

ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈο Ì ÌÈ· ·Ï·ÈfiÙÂÚË, ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ·

ÛÙȘ ÚÔ¸¿Ú¯Ô˘Û˜ Î·È ÓÂÔÂÈÛÂÚ¯fiÌÂÓ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ∞˘Ù‹ Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ¤¯ÂÈ

ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· fi¯È ÌfiÓÔ Ó· Û˘ÁÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÌÂÙ·‚È‚¿-

˙ÔÓÙ·È ÛÙË Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË ·Ú·Ù›ÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙÔ˘˜.

4.2.3 ªÓËÌÔÓÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ñ ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÓËÌÔÓÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÌÂϤÙ˘ ·fi ÙÔ˘˜

›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ì ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡.

ñ ∏ ∞ÎÚÔÛÙȯ›‰· ÁÈ· ÙËÓ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ·ÔÌÓËÌfiÓ¢ÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, .¯.: ÙÔ ÚÒÙÔ

ÁÚ¿ÌÌ· ÙˆÓ ÏÈÌÓÒÓ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜, ∞ÁÔ˘ÏÈÓ›ÙÛ·˜, πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ, Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙË Ï¤ÍË ∫∞π

ñ √È Ï¤ÍÂȘ-ÎÏÂȉȿ.

ñ ∏ ڛ̷ (ÔÌÔÈÔηٷÏËÍ›· Î·È Ú˘ıÌfi˜).

ñ ∏ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛË Â›Ó·È Ë Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ Û ÔÌ¿‰Â˜ ‰È·-

ÊfiÚˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ. ∞Ó ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô Ì·ıËÙ‹˜ Ú¤ÂÈ Ó· ı˘Ì¿Ù·È Ù· ÔÓfiÌ·-

Ù· (πÙ·Ï›·, μȤÓÓË, ª·ÛÛ·Ï›·, ∞ı‹Ó·, ∞›Á˘ÙÔ˜, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, °·ÏÏ›· ∫¿ÈÚÔ,

§ÔÓ‰›ÓÔ, ƒÒÌË, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË), ÌÔÚ› Ó· Ù· ı˘ÌËı› ¢ÎÔÏfiÙÂÚ· ·Ó Ù·

ηÙËÁÔÚÈÔÔÈ‹ÛÂÈ Û ¯ÒÚ˜, ÚˆÙ‡ԢÛ˜, fiÏÂȘ.

4.2.4 Δ¯ÓÈΤ˜ ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ Ï‹ı˘ ñ ™˘Û¯¤ÙÈÛË ·ÏÈÒÓ Î·È Ó¤ˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙȘ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Î·È ‰È·-

ÊÔÚ¤˜.

50

ñ ∞ÔÊ˘Á‹ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Û˘Ó·ÊÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ.

ñ ŒÏÂÁ¯Ô˜ ·fi ÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂȤ‰Ô˘ ηٷÓfiËÛ˘ Ù˘ ‰È‰·¯ı›۷˜

¤ÓÓÔÈ·˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙË ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÈ·˜ Û˘Ó·ÊÔ‡˜ ¤ÓÓÔÈ·˜.

ñ ∏ ·ӿÏË„Ë ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ù˘

ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜.

ñ ∏ ÂÍ¿ÛÎËÛË Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·˘ÙÔÌ·ÙÔÔ›ËÛË ‰ÂÍÈÔًوÓ.

ñ ∏ Û˘Ó¯‹˜ Ú·ÎÙÈ΋ ÂÍ¿ÛÎËÛË ¤Ú· ·fi ÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ‹‰Ë ·ÔÎÙË̤Ó˘ ÁÓÒ-

Û˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «˘ÂÚÌ¿ıËÛË». ∂Ê·ÚÌfi˙ÂÙ·È Û ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È

Ó· ·Ó·Û‡ÚÔÓÙ·È Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· .¯. ∫·ÓfiÓ˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈ΋˜, ÛÙ›Í˘, ›Ó·Î·˜ ÔÏÏ·-

Ï·ÛÈ·ÛÌÔ‡ (Slavin, 1997:199-200, Ormord, 2000:257 ÛÙÔ ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜, 2002).

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 12

¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÌÓËÌÔÓÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· Ó·ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· Έ‰ÈÎÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙÔ˘ ·Ú·Î¿Ùˆ ‰ËÌÔÛȇ̷ÙÔ˜,Ì ÙÚfiÔ ÚÔÛÈÙfi, ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙÔ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ¿‰ÂÈ· ‹ ··ÁfiÚ¢ÛËÙ˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ Ô‰ËÏ¿ÙˆÓ ÛÙÔÓ ËÏÂÎÙÚÈÎfi Û˘ÚÌfi ÙÔ˘ ∏™∞¶:

¶ËÁ‹: metro, 22/11/2005.

51

5. √È ÔÎÙÒ Δ‡ÔÈ ¡ÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ H. Gardner√ Gardner ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÂ Ù‡Ô˘˜ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ Î·È fi¯È Û ÌÈ· ÂÓÈ·›· ÓÔËÌÔÛ‡-

ÓË. ∞ӷʤÚÂÈ, fiÙÈ Î¿ı هԘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ ¤¯ÂÈ ÙË Ó¢ÚÔ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ‚¿ÛË ÛÂ

Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘, Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜

‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Î·È ·ÎÔÏÔ˘ı› ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÚ›· ·Ó¿Ù˘Í˘. ∫·ıÔÚ›˙ÂÈ ÔÎÙÒ

Ù‡Ô˘˜ Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘:

1. ∏ °ÏˆÛÛÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi ËÌÈÛÊ·›ÚÈÔ. ∞ÊÔÚ¿ ÙËÓ Èη-

ÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ› ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ̤ۈ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÁÈ·

Ó· ÏËÚÔÊÔÚ‹ÛÂÈ, Ó· ηıÔ‰ËÁ‹ÛÂÈ, Ó· ›ÛÂÈ Î·È Ó· Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜

¿ÏÏÔ˘˜.

2. ∏ §ÔÁÈÎÔÌ·ıËÌ·ÙÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË Â‰Ú¿˙ÂÙ·È Î·È ·˘Ù‹ ÛÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi ËÌÈÛÊ·›-

ÚÈÔ. ∞ӷʤÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ηٷÓfiËÛ˘ Î·È ¯Ú‹Û˘ ·ÊËÚËÌ¤ÓˆÓ Û¯¤-

ÛˆÓ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ Ù‡Ô ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Û˘ÛÙË-

Ì·ÙÈο Ô Piaget.

3. ∏ ÈÚÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË Â‰Ú¿˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ‰ÂÍ› ËÌÈÛÊ·›ÚÈÔ Î·È ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ

ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ó· ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¯ˆÚÈΤ˜, Û¯ËÌ·ÙÈΤ˜ Î·È ¯ÚˆÌ·ÙÈ-

Τ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ì ·˘Ù¤˜ ÓÔËÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜

ÙȘ Ôԛ˜ ÙȘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ì ηٷÛ΢¤˜ Î·È ÂÈηÛÙÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ. ™ÙË ¯ˆÚÈ΋

ÓÔËÌÔÛ‡ÓË ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ-

ÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜

4. ∏ ∫ÈÓ·ÈÛıËÙÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË Â‰Ú¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi ËÌÈÛÊ·›ÚÈÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜

‰ÂÍÈfi¯ÂÈÚ˜, ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔ ÛÒÌ·

ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ È‰¤Â˜, Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·.

5. ∏ ªÔ˘ÛÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË Â‰Ú¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ‰ÂÍ› ËÌÈÛÊ·›ÚÈÔ Î·È ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfi-

ÙËÙ· Û‡ÏÏ˄˘, ‰È¿ÎÚÈÛ˘ Î·È ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ,

Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ Û˘Óı¤ÛÂȘ ‹ ·Ô‰fiÛÂȘ ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ.

6. ∏ ∂Ó‰Ô-ÚÔÛˆÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ó· Û˘ÓÂȉË-

ÙÔÔÈ›, Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ, Ó· ηÙÔÓÔÌ¿˙ÂÈ Î·È Ó· ÂϤÁ¯ÂÈ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ηÈ

Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi Ó· ÔÈÎÔ‰ÔÌ› ÙËÓ ·˘ÙÔÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Î·È Ó· ·ÛΛ ÌÂÙ·ÁÓˆ-

ÛÙÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô.

7. ∏ ¢È·-ÚÔÛˆÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì-

‚¿ÓÂÙ·È Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ ÙȘ ‰È·ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ÚÔÎÂÈ̤-

ÓÔ˘ Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ› Î·È Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì·˙› ÙÔ˘˜.

8. ∏ ¡·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì-

‚¿ÓÂÙ·È ÙÔÓ ÁÂˆÊ˘ÛÈÎfi ¯ÒÚÔ, Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÎÔÈÓ¿ ÛÙÔȯ›· Î·È Î˘Ú›·Ú¯· ÌÔÙ›-

‚· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ÙÚfiÔ˜ ÔÌÈÏ›·˜,

ÓÙ‡ÛÈÌÔ, ·Ú·ÁψÛÛÈΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ. ∞˘Ùfi˜ Ô Ù‡Ô˜ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ ‚Ú›ÛÎÂÈ

ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÛÙȘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ. (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 2002: 289-296,

÷Ù˙ËÁˆÚÁ›Ô˘, 1999, ºÏÔ˘Ú‹˜, 1995).

52

√π √∫Δø ΔÀ¶√π ¡√∏ª√™À¡∏™ Δ√À GARDNER

¶ËÁ‹: ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜ (2002:294).

™¯‹Ì· 14

∏ ·Ú·¿Óˆ Û¯ËÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÚÔÛʤÚÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÎÙ›ÓˆÛË ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘

·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û‡Ì-

ʈӷ Ì ÙÔ ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ (¢∂¶¶™) Î·È Ù·

∞Ó·Ï˘ÙÈο ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ™Ô˘‰ÒÓ (∞¶™) ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ.

6. ∏ ıˆڛ· ÁÈ· ÙËÓ ÙÚÈ·Ú¯È΋ ʇÛË Ù˘¡ÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ R. Sternberg

∏ ıˆڛ· ·˘Ù‹ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙË ÓÔËÌÔÛ‡ÓË Û ·Ó·Ï˘ÙÈ΋, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È Ú·ÎÙÈ΋. ∏

ÙÚÈ·Ú¯È΋ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È Û fiÏ· Ù· ›‰· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘, fiˆ˜ ηÈ

Û fiÏ· Ù· ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·. μÚ›ÛÎÂÈ Â›Û˘ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Î·È ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË

ÙˆÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ. ∏ ÂÍÔÈΛˆÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È Ì ÙËÓ

ΓΛΩΣΣΙΚΗ• Αφηγήσεις• Μονολογικές παρουσιάσεις• Συζήτηση• ∆ιαλεκτικές αντιπαραθέσεις• Γραπτές εργασίες• Ημερολογιακές καταγραφές• Περιλήψεις• Απαγγελίες• Γλωσσοδέτες• Ανάγνωση• Έμμετρες αποδόσεις

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ• Ποσοτικοποιήσεις• Μαθηματικοί υπολογισμοί αξίας, μεγέθους, βάρους, απόστασης, χρόνου• Ιεραρχήσεις• Κατηγοριοποιήσεις• ∆ιερευνήσεις• Συλλογισμοί• Γενικεύσεις• Αιτιολογήσεις• Ερμηνείες• Αναλύσεις• Συμπεράσμοί• Αξιολογήσεις• Υποθέσεις

ΕΝ∆Ο-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ• Έκφραση συναισθημάτων• Αναπολήσεις• Αναστοχασμοί• Προσωπικές νοηματοδοτήσεις• Προσωπικές επιλογές• Ατομικές εργασίες• Αυτο-αξιολόγηση• Αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση• Προσωπικοί προγραμματισμοί

∆ΙΑ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ• Συλλογικές διαδικασίες• Ομαδικές εργασίες• ∆ιαχείριση κρίσεων• ∆ιαπροσωπικές διαμερολαβήσεις• Αλληλοδιδασκαλία

ΧΩΡΙΚΗ• Γραφικές αναπαραστάσεις• Μοντελοποιήσεις• Εικαστικές αποδόσεις• Εποπτικές

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΗ• Παρατήρηση• Κατηγοριοποίηση• Αξιοποίηση χαρακτηριστικών περιβάλλοντος

ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΗ• ∆ραματοποιήσεις• Κατασκευές

ΜΟΥΣΙΚΗ• Ηχητικές επενδύσεις• Μουσικές αποδόσεις εννοιών/καταστάσεων• Ρυθμικές εκφράσεις

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΟΚΤΩ

ΕΙ∆Η ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

53

ηٷÛ΢‹ ÂÓfi˜ ÙÚ›¯ÚˆÌÔ˘ ‰›ÛÎÔ˘ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È, «¢›ÛÎÔ˜ Ù˘ ¢Ú¿Û˘». ∫¿ıÂ

¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰›ÛÎÔ˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û ¤Ó· ›‰Ô˜ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. ŒÙÛÈ, ÙÔ ÌÏ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›

ÛÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ÛΤ„Ë, ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ÙÔ Ú¿ÛÈÓÔ ÛÙËÓ

Ú·ÎÙÈ΋ ÛΤ„Ë. √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÍËÁ› ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È

‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ì οı ›‰Ô˜ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ Î·È ˙ËÙ¿ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›-

ÛÔ˘Ó Ì ÔÈ· ÛΤ„Ë ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó Î·È Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋ Ù˘ ¤Ó‰ÂÈÍË.

∏ ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙȘ ÌÂÙ·ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÙÔ ‚·ıÌfi

Ô˘ οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ÌÈ· Ó¤· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÈϤÁÔ˘Ó ÙË ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋

¤Ó‰ÂÈÍË Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û ¤Ó· ›‰Ô˜ ÛΤ„˘ Î·È Û ¤Ó· Ê¿ÛÌ· ‰Ú¿ÛˆÓ

(Sternberg, 1997, Grigorenko, 2000).