iii. ochrona przyrody nature protection - strona główna · iii. ochrona przyrody nature...
TRANSCRIPT
III. OCHRONA PRZYRODY Nature protection
Województwo zachodniopomorskie odznacza się dużym w skali kraju odsetkiem powierzchni zalesionych. Łączna powierzchnia lasów w województwie (wg GUS) stanowi 34,4% ogółu powierzchni. Zdecydowanie dominują lasy pozostające we władaniu instytucji publicznych, tj. będące własnością Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych i Parków Narodowych oraz stanowiące własność gmin. Jedynie ok. 1% z całości powierzchni zalesionych pozostaje w rękach prywatnych (rysunek III.1).
Województwo zachodniopomorskie posiada na swoim terenie liczne walory przyrodnicze oraz obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi i kulturowymi. Są one objęte różnymi formami ochrony przyrody. Na terenie województwa znajdują się 2 parki narodowe: Woliński i Drawieński (zlokalizowany na pograniczu trzech sąsiadujących województw) oraz 7 parków krajobrazowych, 83 rezerwaty przyrody oraz obszary chronionego krajobrazu (mapa III.1), co łącznie stanowi 21,3% powierzchni przypadającej na obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych (rysunki III.2–III.3).
Rysunek III.1. Udział powierzchni lasów państwowych i prywatnych w powierzchni województwa zachodniopomorskiego w roku 2007 (źródło: GUS)
Rysunek III.2. Udział powierzchni obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych w całkowitej powierzchni województwa zachodniopomorskiego w roku 2007 (źródło: GUS)
Rysunek III.3. Udział wybranych form ochrony przyrody w powierzchni obszarów prawnie chronionych w województwie zachodniopomorskim w roku 2007 (źródło: GUS)
34,4%
0,5% 65,1%
obszary leśne państwowe
obszary leśne prywatne
obszary niezalesione
21,3%
78,7%
obszary prawnie chronione pozostałe
3,3% 2,2%
24,1%
68,5%
parki narodowe rezerwaty przyrody parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu
Na obszarze województwa zachodniopomorskiego występują również obszary ochrony przyrody funkcjonujące w obrębie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Idea ich powstawania ma za zadanie zabezpieczać i chronić najważniejsze siedliska oraz zagrożone i rzadko występujące gatunki roślin i zwierząt na terenie Europy.
Głównymi aktami prawnymi Unii Europejskiej, określającymi zasady wyznaczania i funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, są: Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, zwana Habitatową lub Siedliskową oraz Dyrektywa z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków, tak zwana Dyrektywa Ptasia. Na projektowaną sieć Natura 2000 składają się dwa niezależnie wyznaczane i opisywane podsystemy. Pierwszy z nich obejmuje Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) wyselekcjonowane na podstawie Dyrektywy Ptasiej, a drugi – Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) wyselekcjonowane na podstawie Dyrektywy Siedliskowej.
Prace nad koncepcją Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim rozpoczęły się w 2002 roku i polegały na weryfikacji i uzupełnieniu propozycji wyłanianych na szczeblu ogólnopolskim oraz stworzeniu dokumentacji dla tych obszarów.
9RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007
W ramach sieci Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska w roku 2004 wyodrębniono dziewięć obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO1), których łączna powierzchnia wyniosła 231 898,4 ha (10% powierzchni województwa) oraz dwa obszary morskie, tj. Zatokę Pomorską i Przybrzeżne Wody Bałtyku. Wskazano również 20 obszarów specjalnej ochrony siedlisk (SOO) o łącznej powierzchni 200 563,2 ha (9% powierzchni województwa2). Mapa III.1. Lokalizacja parków narodowych, krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobra
zu w województwie zachodniopomorskim
W proces rozwoju sieci Natura 2000 zaangażowało się również szereg organizacji pozarządowych postulujących włączenie do sieci kolejnych obszarów. W konsekwencji wspólnych działań w roku 2006 przesłano do Komisji Europejskiej propozycje 9 nowych ostoi siedliskowych (SOO) zajmujących dalsze 12% obszaru województwa, a w roku 2007 poszerzono listę o kolejnych 12 obszarów (6% powierzchni województwa). Sieć obszarów ptasich (OSO) rozszerzona została rozporządzaniem Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 roku3, które wyznacza w granicach województwa zachodniopomorskiego 10 nowych obszarów specjalnej ochrony ptaków (powiększono również 7 utworzonych wcześniej obszarów). Po tych zmianach ostoje ptasie objęły ponad 18% powierzchni województwa. W sumie w granicach naszego województwa znajduje się obecnie (stan na rok 2007) 19 obszarów OSO, zajmujących łącznie 28% powierzchni regionu, oraz 41 SOO, zajmujących 27% powierzchni (przy czym
1 Ostoje ptasie (lądowe i morskie) zostały zatwierdzone rozporządzeniem Ministra Środowiska z 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2313). 2 Źródło: Biuro Konserwatora Przyrody w Szczecinie. 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnejochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 179 z 28 września 2007, poz. 1275).
10 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007
Fotografia III.1. Żubr (źródło: Wojewódzki Konserwator Przyrody w Szczecinie)
część ostoi ptasich i siedliskowych stanowią te same obszary). Tym samym województwo zachodniopomorskie stało się jednym z najwyżej sklasyfikowanych pod względem liczby i udziału powierzchniowego wyznaczonych ostoi ptasich i siedliskowych. Podkreślić należy również fakt, iż proces tworzenia sieci nie jest procesem zamkniętym i należy się spodziewać wyznaczania kolejnych obszarów ochrony w województwie. Lokalizację obecnie istniejących obszarów sieci Natura 2000 prezentuje mapa III.2. Na szczególną uwagę zasługuje rezerwat „Jezioro Świdwie”. Obszar rezerwatu figuruje na liście OSO (Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków) w programie Natura 2000 pod numerem PLB320006, jako ostoja o powierzchni 7 196,241 ha. Jest to unikalny w skali europejskiej rezerwat ptactwa wodnego i błotnego. Leży na północnym zachodzie województwa zachodniopomorskiego w powiecie polickim, na południowym krańcu Puszczy Wkrzańskiej. Obejmuje jezioro Świdwie i podmokłe tereny wokół niego (bagniska, torfowiska niskie i trzcinowiska). Obiekt ten jest miejscem bytowania ponad 200 gatunków ptaków. Głównym celem istnienia rezerwatu jest zabezpieczenie terenów lęgowych żurawia (Grus grus) oraz ostoi innych gatunków ptaków wodno-błotnych. Poza okresem lęgowym rezerwat „Świdwie” pełni też niezmiernie ważną rolę miejsca odpoczynku i żerowania dla ptaków w czasie ich migracji, zimowania oraz pierzowiska. Ze względu na uznane wartości przyrodnicze, różnorodność środowisk oraz bogactwo flory i fauny, obiekt ten 26 maja 1984 r. został wpisany, jako jeden z ośmiu polskich rezerwatów, na listę obiektów Konwencji Ramsar obejmującą obszary wodne i podmokłe o międzynarodowym znaczeniu dla ptactwa wodnego.
Wśród osobliwości przyrodniczych województwa zachodniopomorskiego należy wspomnieć o wolnościowym stadzie żubrów bytującym na terenie Nadleśnictwa Mirosławiec (RDLP Piła) i Nadleśnictwa Świerczyna (RDLP Szczecinek) oraz na przylegających do kompleksów leśnych terenach rolnych. Przez przeważającą część roku zwierzęta tworzą jedno duże stado do 20 osobników. Latem żubry rozpraszają się na większym obszarze i wędrują w małych grupach. Nadzór nad stadem sprawuje Dyrekcja Drawskiego i Ińskiego Parku Krajobrazowego. Również na terenie Wolińskiego Parku Narodowego można oglądać zagrodę pokazową żubrów nizinnych oraz żubrów linii białowiesko-kaukaskiej. Hodowlę zainicjowano w lipcu 1976 roku, przewożąc cztery żubry z Borek i Białowieży. Obecnie większość zwierząt żyjąca na tere
nie żubrowiska urodziła się w wolińskim rezerwacie. W różnych okresach liczba żubrów wahała się od 6 do 12, aktualnie wynosi 7. Zachodniopomorskie lasy to również biotopy lęgowe orła bielika (Haliaeetus albicilla). Ptak ten najliczniej występuje w rejonie Zalewu Szczecińskiego w lasach Wolińskiego Parku Narodowego i w Puszczy Wkrzań skiej na Równinie Polickiej. W pobliżu Zalewu Szczecińskiego gniazduje około 100 par. Na terenie Woliń skiego Parku Narodowego corocznie przystępują do lęgów 3–4 pary. Gniazda użytkowane przez wiele lat stopniowo „rozrastają się”, osiągając wysokość nawet do 4 m i wagę do 1 tony. Przedstawicielem wyjątkowych gatunków flory jest pełnik europejski (Trollius europeus) z rodziny Ranunculacea, objęty ochroną prawną i rzadko występujący na terenie Polski. Najwięcej przedstawicieli tego gatunku spotkać można na obszarze torfowisk źródliskowych w dolinie rzeki Chocieli (zlewnia rzeki Parsęty), gdzie pełnik europejski rośnie razem z 430 innymi gatunkami rzadkich i chronionych roślin naczyniowych.
Fotografia III.2. Kwiat pełnika europejskiego (źródło: Wojewódzki Konserwator Przyrody w Szczecinie)
11RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007