1

Il-PresepjuÓar©a Nru. 100

April - Ìunju 2019

Fuljett ma˙ru© mill-GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA

c/o 56, Amaltea, Triq il-Marg, Attard ATD 2382 - MaltaNewspaper Post

2

Stampat

36, St. Paul Street, VallettaTel: 21224607 - 21228138

E-mail: emibonnici@gmail.com

Fuljettma˙rug kull tliet xhur mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju

Malta.

VO/0844

Kull korrispondenza g˙andha ti©i ndirizzata lis-

Segretarju,Charles A. Bellia

56, Amaltea, Triq il-Mar©,Attard ATD2382. Malta

IL-PRESEPJUJitqassam lill-Membri

tal-G˙aqda u g˙alhekk biex tir-çevih ˙allas il-miΩata

tieg˙ek regolarment billi tibg˙at €5 lill-Kaxxier. Kontribuzzjonijiet o˙ra biex jinfdew l-ispejjeΩ ikunu ferm apprezzati.

L-GÓAQDAÓBIEB TAL-PRESEPJU

Malta tirringrazzja lil kull min kiteb f’din il-˙ar©a tal-fuljett.

Apprezzament speçjali jmur g˙as-

Sinjura Jessie Chircop li ˙adet ˙sieb il-‘proof reading’.

WerrejEditorjal.......................................................................3Il-Kelma tal-President.......................................................................4Fil-Presepju.......................................................................5G˙ax ©ej il-Milied!..........................................................................6Wirja Annwali 2019.......................................................................7MuΩew tal-Presepju fi Slovenja.......................................................................8L-Img˙oddi dwar il-Milied .....................................................................10Betlem - Il-Belt tal-Fidwa.....................................................................12Talba g˙ar-Re©istrazzjoni.....................................................................15

3

L-EditorjalIs-sajf g˙adda u kwaΩi mar. Is-s˙ana wriet snienha mhux ˙aΩin. G˙al xi u˙ud taf kienet ta’ dwejjaq kbar min˙abba li ftit li xejn wie˙ed seta’ jie˙u naqra tan-nifs biex jiffriska ru˙u. G˙al kuntrarju g˙alina l-presepisti, g˙alkemm ingergru b˙al ̇ addie˙or mis-s˙ana, dan iΩ-Ωmien ikun idejali biex na˙dmu fuq il-presepji. F’dan iΩ-Ωmien ix-xog˙ol tal-jablo u ©ibs ikun jista’ jin˙adem aktar malajr min˙abba li dak li tkun g˙amilt jinxef kwaΩi millum g˙al g˙ada. Qed ng˙id hekk, g˙ax ̇ afna drabi wie˙ed jitraskura u j˙alli g˙all-a˙˙ar xhur, imbag˙ad isib li x-xog˙ol idum ˙afna biex jinxef. Dan qed ng˙idu g˙ax, ma tkunx l-ewwel darba li g˙amilt hekk jien. Fil-fatt l-G˙aqda Óbieb tal-Presepji-Malta g˙adha kif temmet il-kors tal-bini tal-presepji li sar g˙and il-Kapuççini tal-Furjana. Il-konkorrenza kienet tajba u l-parteçipanti ˙adu gost u fl-istess ˙in tg˙allmu kif isir presepju. Dan huwa ta’ sodisfazzjon g˙all-G˙aqda. Fl-imma©inazzjoni ta’ kull individwu, wie˙ed ipin©i Betlem mill-perspettiva tieg˙u. Dak is-sabi˙, g˙ax wie˙ed li qatt ma mar Betlem, Ωgur li jimmaginha kif kien jo˙lomha meta kien jisma’ r-rakkont tat-twelid tal-Bambin. Dan li xtaqt inwassal illum; ix-xena ta’ Betlem fi Ωmien it-twelid. Jekk t˙ares lejn il-pittura, jekk tifli l-poeΩiji, jekk tisma’ l-muΩika relatata mal-Milied, kul˙add jag˙ti xena jew atmosfera totalment differenti. Fil-fatt, na˙seb li ˙add ma jaf kif kienet ix-xena ta’ Betlem. Dan hu s-sabi˙ tal-Milied. Kul˙add jer©a’ lura fi Ωminijiet ta’ meta kien Ωg˙ir u l-ima©inazzjoni ter©a’ tiffjorixxi u meta ji©i biex jibni l-presepju jibnih fuq dak li kien sema’, ra jew fassal... il-lokal...il-post...l-g˙ar fejn twieled il-Bambin. Dan jag˙tih sodisfazzjon. Re©a’ qisu g˙ex dawk iΩ-Ωminijiet. Jaf jimma©ina li kien xi rag˙aj, xi wie˙ed mir-rejiet, l-g˙a©eb jew dak li irrifjuta jag˙tihom kenn. Insomma kul˙add jassoçja ru˙u ma xi persona©©, imbasta jkun jifforma parti minn dak il-presepju li qed jibni. Pero’ wie˙ed irid jifhem il-messa©© tat-twelid ta’ Ìesù. Ìie biex jifdi l-bnedmin u fuq kollox i©ib il-PAÇI fl-art. Na˙seb li l-g˙an tieg˙u, donnu l-bniedem ma fehmux g˙ax ˙lief inkwiet u gwerer madwarna ma jeΩistux. Nemmen li dak il-mument li wie˙ed jibni l-presepju dawn il-©rajjiet ta’ madwarna jintesew. Tajjeb li ma nintilfux biss fuq il-kostruzzjoni tal-presepju..iΩda na˙sbu wkoll fil-messa©© ta’ l-an©lu lir-rg˙ajja. “Paçi fl-art lill-bnedmin ta’ rieda tajba”. Paçi u Sliem

Frans Chircop

4

Il-Kelma tal-President

Ninsabu fi Ωmien fejn mhux aktar ng˙idu g˙adu Ω-Ωmien, jew nibdew xi ˙a©a bil-mod, imma fejn b’mod attiv il- pjanijiet tag˙na g˙all-presepju nibdew inwettquhom. Fix-xefaq jidher iΩ-Ωmien meta l-presepju tag˙na jrid ikun lest f’postu... fid-dar, fit-tieqa, f’xi wirja...

Ûgur li dan il-messa©© isib ̇ afna minnkom twa˙˙lu, t˙alltu, tqattg˙u, tnixxfu, tiΩbg˙u, tixg˙elu, u mitt ˙a©a o˙ra. Minkejja li fiΩikament ‹il bog˙od minn xulxin, il-presepju jg˙aqqadna b˙al a˙wa fl-im˙abba tag˙na lejh.

L-G˙aqda Óbieb tal-Presepju, Malta tag˙ti sehemha biex tg˙in lil kull min irid jag˙mel u jitg˙allem il-presepju. Il-korsijiet g˙al min irid jibda, bil-g˙ajnuna t’Alla, re©g˙u ˙adu l-˙ajja. Dawk li jridu jkabbru t-talent presepistiku g˙andna l-kors tal-presepisti Taljani Gianfranco Cupelli u Francesco Stellato, kors interessanti li g˙alih nistiednu lil kull min ja˙dem jew jixtieq ja˙dem fil-qasam tal-presepju. Di©a kellna diversi presepisti Taljani fil-gΩejjer tag˙na li g˙enu biex tikber l-arti tal-presepju, u dan il-mument nittama li jkompli jg˙inna fl-g˙anijiet tag˙na.

B’˙arsitna ‘l quddiem lejn l-ista©un tal-Milied fejn ˙idmitna til˙aq il-qofol tag˙ha. Ûmien li n˙arsu lejh biex ikompli jg˙aqqad lil dawk kollha li j˙obbu l-presepju u lill-entitajiet li na˙dmu g˙al dan il-g˙an.

Nittama li Ω-Ωmien li ©ej inkunu qed ifittxu dak li jg˙aqqadna u nwarrbu dak li jista’ jag˙mel ˙sara lil din l-g˙aqda ta’ bejnietna.

Nixtieq lil kul˙add il-˙idma t-tajba.

Paçi u Sliem.

Alex Powell - President

colour

Ûomm kuntatt mal-GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - Malta Website: www.presepjumalta.org

eMail: presmal18@gmail.comfacebook: Óbieb tal-Presepju-Malta

5

colour

Fil-Presepju

Nixtieq kont il-pastur li j©orr l-g˙eneb pur fuq spalltu milwija, ˙a nag˙sarlek g˙anqud u nisqik b’sabar, kemm tbill griΩmejk u t˙oss is-s˙ana tal-©abra! Nixtieq kont il-pastur rag˙aj idur bil-mer˙la ti©ri ma’ saqajh, ˙a nressaqhom ˙dejn il-grotta jindokrawk, rashom baxxuta, jafu li Int il-Óallieq! Nixtieq kont il-pastur i©orr id-dqiq fuq spalltu minn qam˙a dehbiena, ˙a nordna lill-furnar i˙ejji l-isba˙ ftira, mhux il-˙obΩ u kliemek biss l-g˙ajxien tal-bnedmin! Nixtieq kont il-pastur daqqaq biΩ-Ωummara jew bit-trumbetta, f’˙in inferr˙ek, nifra˙ jien ukoll b’g˙anjiet il-Milied, f’nofs il-lejl mat-tanborlin ng˙annik Messija! Nixtieq kont il-pastur l-g˙a©eb jew il-kurjuΩ jixxabbat mal-g˙ar, ˙a ng˙ix dal-misteru tal-kartolini u b’fidi, b’g˙ajnejn miftu˙a n˙abbrek Feddej! Nixtieq kont il-pastur bil-©wiena˙ ifa˙˙rek u jag˙tik glorja, ˙a nkun jien l-ewwel xhud li nwassal l-a˙bar, fl-g˙erien, fil-presepji u f’qalb il-bnedmin!

Jonathan Balzan

Ag˙ti sehemek biex jitwassal il-MESSAÌÌ TAL-MILIED F’MALTA!

Óu sehem fil-WIRJA ANNWALI TA› PRESEPJI 2019li ser issir f’PALAZZO FERRERIA - VALLETTA.

G˙al aktar dettalji aqra l-pa©ni: 7 u 15 f’dan il-fuljett!

6

G˙ax ©ej il-Milied!...Il-Milied qed joqrob, u g˙alhekk ma jistax jonqos li matul ix-xahrejn li ©ejjin dawk kollha li g˙andhom g˙al qalbhom it-tradizzjonijiet tal-Milied ser ikunu mpenjati mhux ̇ aΩin biex ilestu l-presepju tag˙hom g˙al din is-sena. L-G˙aqda Óbieb tal-Presepju - Malta ma baqg˙etx lura. F’Lulju li g˙adda er©ajna tajna bidu g˙al Kors tas-sajf. Kellna numru sabi˙ ta’ persuni li g˙all-ewwel darba meddew idejhom biex lestew presepju Ωg˙ir g˙al-Milied tag˙hom. B˙as-soltu kellna ta˙lita ta’ nisa u r©iel ta’ etajiet differenti.

Issa qed nippreparaw biex fi tmiem Settembru nilqg˙u fostna liΩ-Ωew© artisti Cupelli u Stellato li ©ejjin minn Calabria, Italja biex jag˙tu kors qasir dwar it-teknika li juΩaw huma fil-bini tal-presepju.

Sadanittant, qed naraw ukoll il-Wirja Annwali riesqa bil-mod il-mod, u g˙alhekk ma nistg˙ux in˙allu l-preparazzjonijiet g˙all-a˙˙ar. Din is-sena er©ajna akkwistajna post f’Palazzo Ferreria, fi Triq ir-Repubblika, Valletta. Post ftit iΩg˙ar minn dak li konna mdorrijin bih, imma ˙afna iktar çentrali u b’aççess komdu. Is-sena l-o˙ra kellna ammont mhux ˙aΩin ta’ familji bit-tfal Ωg˙ar (fil-pushchair) li ©ew jaraw il-wirja. Numru ie˙or li soltu kien joqg˙od lura, kienu persuni li g˙al xi ra©uni kellhom juΩaw ‘wheelchair’. Dawn ukoll da˙lu jaraw il-presepji

tag˙na bla diffikulta!

Qed nippreparaw biex g˙al darb’o˙ra jkollna wirja ta’ livell li jkun jixraq mhux biss il-post offrut lilna imma wkoll lit-tradizzjoni Maltija.

F’pa©na o˙ra ta’ dan il-fuljett issibu l-formola biex tipparteçipaw fil-wirja annwali. B˙as-soltu in˙e©©i©kom li ta˙sbu kmieni biex tapplikaw. Grazzi g˙as-sehem tag˙kom dejjem kellna wirja interessanti u ta’ livell. Ejja nkomplu bl-impenn tag˙na lejn din it-tradizzjoni u flimkien insa˙˙u l-iskop ewlieni tag˙na ... dak li l-Milied f’Malta ji©i ççelebrat madwar il-Presepju.

7

WIRJA ANNWALI 20196 ta’ Diçembru - 30 ta’ Diçembru, 2019

BIEX TIEÓU SEHEM:1. Kull membru tal-G˙aqda li jkollu l-miΩata tal-2019 im˙allsa jista’ jie˙u sehem fil-Wirja billi jimla l-formola li tinsab f’dan il-fuljett u jibg˙atha lis-Segretarju flimkien ma’ 8 bolli ta’ Malta mhux uΩati ta’ 28c l-wa˙da.2. Kull parteçipant jista’ jippreΩenta sa Ωew© presepji; iΩda l-Kumitat ikollu dritt li jirrifjuta xi presepji min˙abba nuqqas ta’ spazju, livell ta’ xog˙ol baxx jew xi ra©uni o˙ra valida.3. Presepji li jkunu dehru f’xi wirjiet o˙ra, inkluΩi dawk tal-G˙aqda, ma ji©ux aççettati g˙all-Wirja.4. Il-qisien tal-presepji m’g˙andhomx jaqbΩu is-60cm faççata u 50cm fond. Presepji li jkunu ikbar ji©u aççettati biss jekk l-ispazju jippermetti.5. Il-presepji ji©u esibiti g˙ar-riskju tal-propjetarji tag˙hom. G˙alhekk il-preΩenza tal-esibituri waqt il-wirja hija importanti.6. Presepji li jkollhom dwal ©o fihom, irid ikollhom biçça ‘twin sheeted flex’ ta’ mhux inqas minn tliet metri kif ukoll ‘fused plug 13 amp’. Óadd ma jkun permess li jikkonnettja l-presepju tieg˙u mas-sistema tal-elettriku ming˙ajr il-permess tal-Kumitat.7. Il-Kumitat ma jkunx responsabbli g˙al xi ˙sarat li jistg˙u isiru lil xi presepji min˙abba li l-vulta©© tal-bozoz, transformers jew muturi ma jkunux jaqblu ma’ dak tal-Enemalta - 240Volt. Presepji li jkun fihom l-ilma ma jistg˙ux jie˙du sehem fil-wirja.8. Il-presepji g˙andhom jitwasslu f’Palazzo Ferrerija skond il-©ranet u l-˙in li jippermetti l-permess tal-Awtorita kompetenti.9. Ritratti u/jew videos tal-presepji me˙uda mill-Kumitat ikunu propjeta esklussiva tal-G˙aqda Óbieb tal-Presepju (Malta) u l-Kumitat ikollu d-dritt, ming˙ajr ebda obbligu, li juΩahom f’pubblikazzjonijiet, ©urnali, DVD’s u websites.10. Bejg˙ jew negozjar ta’ bejg˙ ta’ presepji jew partijiet minnhom ma jkunx permess fis-sala tal-Wirja. Membru li jikser dan ir-regolament jista’ jitkeçça mill-G˙aqda.11. Il-presepji ma jistg˙ux jittie˙du mis-Sala waqt il-Wirja, iΩda jridu jibqg˙u esibiti sat-Tnejn 30 ta’ Diçembru, 2019. 12. Il-presepji jridu jin©abru nhar it-Tnejn 30 ta’ Diçembru, 2019 bejn is-2.00 p.m. u l-4.00 p.m., jew it-Tlieta 31 ta’ Diçembru qabel id-9.00 am.13. L-applikazzjonijiet jag˙lqu nhar is-Sibt 16 ta’ Novembru, 2019.

8

colour

MuΩew tal-Presepju fi SlovenjaSlovenja - pajjiΩ fl-Ewropa çentrali li sa ftit snin ilu kien ta˙t il-˙akma komunista tal-Jugoslavja. Illum is-Slovenja hija pajjiΩ liberu u stat fl-Unjoni Ewropeja li mexa l-quddiem u qed jattira lejh g˙add kbir ta’ turisti li jΩuruh minn kull parti tad-dinja. Joffri ambjent mill-isba˙ b’muntanji, kampanja bi ˙dura liema b˙alha u g˙add ta’ bliet b’karatteristiçi u attrazzjonijiet differenti. Arja nadifa u aktarx ftit friska, speçjalment meta tikkomparaha mas-s˙ana kbira li kellna f’Malta matul Lulju.

L-ewwel ˙sieb tieg˙i, meta flimkien mal-mara tieg˙i, ddeçidejt li nΩur dan il-post, kien li mmur niltaqa’ ma’ tnejn min-nies li kienu Malta g˙all-Konvenju Ewropew li l-G˙aqda tag˙na organizzat fl-2018. Kont naf li xtaqu xi pasturi tradizzjonali Maltin u sibt lill- ˙abib tieg˙i Pawlu Muscat li qdieni tajjeb ˙afna. Dawn il-pasturi malajr sabu posthom fil-MuΩew tal-Presepji li hemm fi Brezje, belt Ωg˙ira viçin il-kapitali Ljubljana

Ftehemna li nΩuru Brezje nhar it-Tnejn 15 ta’ Lulju. Fl-10.00 a.m. irkibna karozza elettrika misjuqa mid-direttriçi tal-MuΩew is-Sra. Andreja Erzen li f ’madwar 20 minu ta wasslitna sa ˙dejn is-Santwarju BaΩilika fejn hi meqjuma l-imma©ini tal-Madonna G˙ajnuna tal-Insara. Matul it-triq is-Sra Erzen spjagatilna kif dan is-Santwarju huwa çentru popolari ˙afna g˙all- pellegrina©©i li jaslu minn diversi partijiet tad-dinja. Qaltilna li jumejn qabel, is-Sibt, madwar 1400 ru˙ attendew g˙all-quddiesa ta’ wara nofs inhar - stajt nimma©ina l-atmosfera meta rajt it-tinda kbira mibnija fil-pjazza ta’ quddiem il-baΩilika. Wara li offritilna l-kafe, servut minn Ωew©ha, s-Sra. Erzen stednitna nΩuru l-kwartier Fran©iskan li jinkludi, l-BaΩilika, l-Kunvent tal-Patrijiet Fran©iskani Minuri, d-Dar tal-Pellegrin u naturalment il-MuΩew tal-Presepju: Muzej Jaslic.

Meta d˙alna fil-BaΩilika laqtitni ̇ afna l-arja ta’ kwiet u devozzjoni. Fuq in-na˙a

9

colour

tal-lemin il-kwadru ta l -Madonna huwa espost fi prespettiva skulturata u ndurata bid-deheb. Wara l-artal ta’ din il-kappella, rajna ammont kbir ta’ g˙otjiet ‘ex voto’, xiehda tal-grazzji maqlug˙a bl-interçessjoni ta’ Marija, G˙ajnuna tal-Insara. Meta ˙r i©na mi l l -BaΩilika ©ejna fi pjazza

Ωg˙ira mdawra mill-Kunvent tal-Patrijiet u ftit ‘il bog˙od id-Dar tal-Pellegrin. Kollox miΩmum organizzat u fuq kollox nadif. Serenita li t˙ossha kullimkien.

Ftit metri ‘l bog˙od minn dan kollu, hemm ir-razzett, fejn fil-passat, il-Patrijiet Fran©iskani kienu jrabbu l-baqar! Illum, wara tindifa u restawr kif imiss, dan ir-razzett jospita il-Muzej Jaslic ... MuΩew ta’ presepji b’madwar 480 presepju, ta’ kull daqs u g˙amla mi©burin minn madwar id-dinja. L-iΩg˙ar presepju fih madwar 8 centimetri u l-ikbar wie˙ed madwar 2 metri. Il-parti l-kbira tag˙hom mag˙luqin wara l-˙©ie© fil-waqt li l-kbar huma protetti bi ˙bula jew barrikati dekorattivi. Il-presepji huma mqassmin skond il-pajjiΩ minn fejn ©ew. Dawn huma indikati b’kuluri ta’ dwal differenti. Mod modern iΩda li jserra˙lek mo˙˙ok waqt li tammira l-linja sempliçi li biha huma esposti dawn il-presepji. Ftit ©ranet wara l-mawra tieg˙i f’dan il-muΩew, wa˙da mill-vetrini Ωg˙ar ©iet iddedikata lis- sett pasturi tradizzjonali Maltin.

B˙al ma jg˙idu, l-okkaΩjonijiet sbie˙ jg˙addu malajr, u hekk ©ara liΩ-Ωjara tieg˙i fi Brezje, s-Slovenja. Ûjara li ˙alliet mhux biss tog˙ma tajba, imma wkoll xewqa g˙ajjura g˙al dak li toffri. Tg˙id g˙ad naslu biex anke f’pajjiΩna jkollna imqar wirja permanenti ta’ presepji?

10

L-Img˙oddi dwar il-Milied

Minn Gwido Lanfranco

Il- biçça l-kbira ta’ dak li jsir fil-Milied ta’ Ωmienna nistg˙u ng˙idu li kollu ©did. Fl-antik kienet issir biss il-funzjoni tal-knisja bil-quddiesa, u aktar li kienu jΩidu kienu xi g˙annej fil-knisja jew daqqaqa tal-flawt, tanbur, u aktar tard xi vjolini.Ftit ilu, l-aktar fis-seklu li g˙adda, beda die˙el fid-djar il-presepju, drawwa li Ωviluppat fl-Ewropa, l-aktar fl-Italja, minn fejn wasal fil-gΩejjer tag˙na. G˙all-bidu, l-pasturi mag˙mulin minn skulturi u artisti o˙ra kienu jistg˙u jixtruhom biss l-g˙onja, jew jaslu f’xi knisja permezz ta’ xi donazzjoni. IΩda ftit ftit fil-forma beda jintuΩa t-tafal u b’hekk sar aktar façli li jsiru pasturi f’Malta. Mal-pasturi beda jsir il-presepju, li g˙all-ewwel kien biss grotta, iΩda biΩ-Ωmien beda jikber u bdew jid˙lu fih ˙afna nies ja˙dmu, rg˙ajja, nag˙a©, imtie˙en u xog˙ol ie˙or.Il-presepju kien ikun mag˙mul mill-©ebel imtaqqab tax-xag˙ri, u g˙alhekk kien jiΩΩarma u jer©g˙u jarmawh. Meta fl-a˙˙ar tas-seklu li g˙adda u l-bidu ta’ dan, beda aktar jintuΩa l-fa˙am tal-vapuri u tal-vapur tal-art jew tren, il-fa˙am ma˙ruq li jintrema, u li kienu jg˙idulu ‘kakazza’ jew ‘gagazza’, beda jintuΩa wkoll g˙all-presepju flok il-©ebel, min˙abba li kellu kulur sabi˙.

L-antiki kellhom aktar superstizzjonijiet. Fost o˙rajn kienu jg˙idu li mhix ̇ a©a xierqa li tarbija titwieled f’lejlet il-Milied, il-˙in li fih suppost twieled Kristu. G˙alhekk kienu jg˙idu li minn jitwieled hekk jista’ jag˙tih ˙mar il-lejl jo˙ro© fit-toroq b˙ala l-Gaw-gaw jew Kaw-kaw, ibezza’ lin-nies. Min kien ikollu tarbija b˙al din, kien jara kif jag˙mel biex iΩommha mqajma f’nofs il-lejl. Mhux biss b˙ala tarbija iΩda wkoll meta jikber kienu jridu jΩommuhom imqajmin. Jing˙ad li xi nies tal-kampanja li kellhom xi g˙arbiel, kienu j©eg˙luhom jg˙oddu t-toqob biex ma jorqdux sakemm jaqbeΩ nofs il-lejl. M’g˙andiex xi ng˙idu, dawn kollha ˙merijiet, iΩda jirriflettu kemm missirijietna kienu jibΩg˙u minn affarijiet li fuq kollox kienu

11

twemmin fierag˙.

Fl-antik ma kinux jag˙tu rigali fil-Milied, g˙ax dawn kienu jag˙tuhom fl-istrina, jew fil-bidu tat-tre re. Ir-rigali jew kienu jkunu xi ftit tin taç-çappa jew ukoll ©ellewΩ, lewΩ, qastan ©ewΩ, li kienu jaslu f’Malta ftit qabel il-Milied, Ωmien San Martin. G˙alhekk it-tfal kienu jistg˙u jilag˙bu bihom bosta log˙biet minflok log˙ob tal-boççi, u wara wkoll jikluhom. Kienu wkoll jieklu l-qag˙aq tal-g˙asel b˙ala ˙lewwiet.

BiΩ-Ωmien bdew jing˙ataw ir-rigali fil-Milied. Il-biçça l-kbira minnhom kienu jsiru bl-idejn, b˙al blalen taç-çraret, xi presepju, xi Ωiemel tal-injam jew karettun, pupi taç-çarruta o˙rajn ma˙dumin mill-kbar. Jekk it-tfal kienu joqog˙du mqarbin ma kinux jag˙tuhom rigal, iΩda fa˙ma ta˙t im˙adda, biç-çajt wara ja˙frulhom u jag˙tuhom xi ˙a©a. Normalment it-tfal kienu jistennew ir-rigal ta˙t l-im˙adda meta jqumu.

Issa g˙andna bosta affarijiet o˙rajn li bihom nifir˙u fil-Milied, iΩda nittamaw li nibqg˙u ninda˙lu biex nie˙du parti f’dak li jsir fil-knisja, u li nag˙mlu presepju. Issa hawn Ωew© g˙aqdiet tal-presepji, wa˙da f’G˙awdex u o˙ra f’Malta, li qed jag˙mlu ˙afna xog˙ol biex iΩommu ˙ajja din it-tradizzjoni sabi˙a.

Il-MiΩataQed noqorbu lejn tmiem is-sena 2019 u g˙ad fadal xi membri li g˙adhom ma ˙allsux il-miΩata. Dan ifisser li dawn il-˙bieb , forsi ming˙ajr ma jirrejalizzaw, qed ikunu piΩ fuq l-G˙aqda, g˙aliex, anke jekk rari jersqu lejn l-attivitajiet li norganizzaw, xorta g˙adhom jirçievu l-fuljett regolarment. Dan l-a˙˙ar re©g˙et Ωdiedet l-ispiΩa tal-posta! Mela l-piΩ re©a’ kiber! G˙alhekk in˙e©©i©kom biex min qieg˙ed lura fil-˙las, jersaq ‘il quddiem u jag˙ti sehemu.

Grazzi bil-quddiem

12

colour

Betlehem - Il-Belt tal-FidwaMinn Ralph Micallef

Óafna huma dawk li messithom ix-xorti li jag˙mlu Ωjara fl-Art Imqaddsa. Ng˙id li hija xorti kbira, g˙ax hemm twieled u g˙ex il-feddej tag˙na, sidna Ìesù

Kristu. Hekk insibu fil-ktieb tal-EΩodu, Kap.3.5. “Ne˙˙i l-qorq minn ri©lejk, g˙ax dan il-post li inti fuqu hu art qaddisa”. Betlehem hija belt qaddisa wkoll g˙ax hemm il-Mulej g˙aΩel biex jitwieled u jg˙ati bidu g˙all-fidwa tal-bnedmin u lid-dinja kollha (Salm 46, 5). “Qaddis hu t-Tempju” (Salm 5, 8). Betlehem hija l-art ˙elwa, l-omm li tatna l-feddej. Din l-art ˙elwa li tinsab fuq in-na˙a tax-xaqliba tal-Lvant tal-ba˙ar

tag˙na l-Mediterran, hija art ta’ belt fejn hemm tnaqqxet il-©rajja tal-˙elsien tal-bniedem. Hija ntg˙aΩlet minn fost tant bliet o˙ra aktar sinjuri, isba˙ u akbar.

It-triq minn Ìerusalemm, il-belt ewlenija tal-istat ta’ IΩrael, g˙al Betlehem, hija qasira. Madwar biss disa’ kilometri jifirdu dawn iΩ-Ωew©t ibliet. Ìesù twieled u deher fid-dinja tag˙na f’Betlehem iΩda miet u rxoxta f’Ìerusalem.

Betlehem, li tfisser “dar tal-˙obΩ” tqanqlek bis-sempliçita u sbu˙ija tag˙ha aktar mill-opri ta’ Bernini, Dürer, Picasso jew Michelangelo; hija belt b˙all-g˙assiesa li t˙ares lejn il-ba˙˙ tad-desert ta’ Ìuda. Hija belt ixxurtjata, fejn il-Profeta Mikea jg˙id fuqha “Inti Betlehem Efrata, minnek g˙ad jo˙ro© dak li g˙ad isaltan fuq IΩrael” (Mik. 5, 1).

Ìesù g˙aΩel mhux palazz fejn jitwieled iΩda g˙ar fqajjar fejn sar çentru tal-kristjanezmu. Ma kienx hemm post g˙alihom fil-lukanda (Lq 2, 1-14). Fis-sena 326 WK l-Imperatur Kostantinu bena knisja fuq dan l-g˙ar qaddis. Kien f’dawn

13

colour

iΩ-Ωminijiet (384 WK) li g˙all-kenn ta’ g˙ar fqajjar ta’ Betlehem ©ie jg˙ammar wie˙ed mill-g˙orrief tal-knisja, San Ìlormu, li kien hu li qaleb g˙al-Latin il-Bibbja kollha u ˙ares lil din il-belt.

Meta tasal fil-pjazza ewlenija ta’ Betlehem tara knisja b’dehra fqira, il-bieb prinçipali huwa baxx, id-dehra interna tat-tempju ma tantx tpaxxilek g˙ajnejk; iΩda tinduna bid-devozzjoni meta tilma˙ ˙afna lampieri.

Il-baΩilika fiha 54 metru tul b’26 metru wisa’ u fiha ˙ames navi u 44 kolonna. Fuq il-©nub tal-presbiterju ssib Ωew© da˙liet li jniΩΩluk b’tara© g˙al dan l-g˙ar. Id-da˙liet ta’ l-ir˙am u l-bibien tal-bronΩ huwa xog˙ol tal-kruçjati. TinΩel dan it-tara© u hemm tersaq lejn il-©rajja tal-misteru.

L-g˙ar qaddis huwa twil 12.3 metru u wisa’ 3.5 metru. Hemm tilma˙ il-kelmiet tal-Van©elju “Marija tat id-dawl lill-ewwel iben tag˙ha, fisqietu u medditu f’maxtura”. (Lq 2, 7). Waqt li tixxotta demg˙a tersaq b’devozzjoni quddiem stilla tal-fidda mwa˙˙la ma’ l-art b’kitba bil-Latin: “Hic de virgine Maria Jesus Christus natus est.” Ma jonqosx li ma tbusx dik l-art qaddisa tal-g˙ar.

Tibda tiela’ mat-tara© fuq ix-xellug waqt li tist˙ajlek tisma’ l-a˙bar u l-kant ta’ l-an©li fil-jum tat-twelid ta’ Ìesù. Illum ir-relikwi ta’ dan il-misterju, fosthom il-maxtura, jinsabu fil-knisja ta’ Santa Maria Maggiore f’Ruma fejn ©ew me˙uda hemm, fis-seklu XII.

Meta t˙alli din il-pjazza ewlenija ta’ Betlehem u tikser fuq il-lemin it-triq tie˙dok lejn l-g˙alqa tar-rg˙ajja fejn qtajja ta’ an©li kienu taw l-a˙bar li twieled Ìesù “Glorja in excelsis deo”.

14

Din il-knisja parrokkjali mag˙rufa ta’ Santa Katerina nbniet fl-1882, mill-patrijiet Fran©iskani, li ta’ kuljum (minbarra l-Ódud) jo˙or©u b’purçissjoni b’kant gregorjan ta’ Ωmien il-Milied u jinΩlu jag˙tu qima fl-g˙ar qaddis.

Il-©rajja ta’ Betlehem tmur lura snin ferm qabel ma twieled Ìesù; fil-fatt hija l-belt marbuta mal-mewt ta’ Rakele, mal-©rajja ta’ Rut il-Moabita li minnha twieled Obed ta’ nisel Ìesse.

F’Betlehem, Samwel kien dilek li David b˙ala sultan ta IΩrael, (Salm 16, 1). Marija u ÌuΩeppi niΩlu minn NaΩaret fil-belt ta’ Betlehem biex jinkitbu skond l-ordni li nieda Çeseri Awgustu fiç-çensiment(5 Luqa 2).

Betlehem nistg˙u nkunu a˙na wkoll. Ìesù, iben Marija jista’ jitwieled fina, meta a˙na nirçievu lil Ìesù fl-ewkaristija. Ìesù jrid u jippreferi mhux il-presepju mag˙mil b’idejn, iΩda li jg˙ix f’ru˙na u dan mhux biss g˙al ©urnata u darba biss, izda kuljum.

Mela, nkunu Betlehem a˙na ukoll id-dar tal-˙obΩ qaddis.

15

GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - Malta WIRJA F’PALAZZO FERRERIJA - VALLETTA

7 - 30 ta’ Diçembru, 2019

Talba g˙ar-Re©istrazzjoni

Isem u Kunjom: ................................................Nru ID ...............................

Indirizz:........................................................................................................

.......................................................................................................................... Mob: ......................... e:Mail..............................................................................

Dettalji dwar il-Presepju:

Qisien: Faççata cm Fond cm G˙oli cm

Materjal

NOTA IMPORTANTI: Din is-sena l-wirja ser tkun miftuha mid-9.30 a.m. sas-7.00 p.m. kuljum. Huwa g˙alhekk importanti li jkollna attendenza tal-esibituri u membri biex il-piΩ jinqasam bejn kul˙add. Ikun apprezzat jekk inti timmarka minn issa xi granet li fihom tkun tista taghti sehemek. Grazzi

SIBT ÓADD TNEJN TLIETA ERBGÓA ÓAMIS ÌIMGÓA

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 28

28 29 30 N.B. Il-Wirja tkun mag˙luqa f’dawn il-©ranet: 24 ta’ Diçembru - wara nofs inhar 25 ta’ Diçembru - ©urnata kollha 26 ta’ Diçembru - ©urnata kollha

Firma.......................................... Data.............................

16