WERREJ

Kelmtejn Qabel: Il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni 5Messa[[: Id-Direttur {enerali ta’ l-Edukazzjoni 7Messa[[: Id-Direttur tal-Kurrikulu 9Messa[[: Il-President - Malta Union of Teachers 11Messa[[: Il-President - Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel 12Preambolu 13L-Isfond tat-Ti[did 15

Il-Qafas Legali tal-Kurrikulu Nazzjonali 15Dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim 15Dmirijiet ta’ l-Istat 15Dritt ta’ l-Istat li jirregola l-edukazzjoni 15Dritt tal-Ministru li jistabilixxi l-kurrikulu 16Setg]a biex isiru regolamenti 16

Il-Pro`ess tat-Ti[did 17Il-Bidu 17Twaqqif ta’ Kumitat 17Konsultazzjoni 18Anali\i u Diskussjoni 18Il-Pubblikazzjoni ta’ l-Abbozz 18Reazzjoni Immedjata 18Il-Kitba tad-Dokument Finali 19

Nag]rfu l-Isfidi 21It-Twe[iba Edukattiva g]all-Isfidi Kulturali, So`jali u Ekonomi`i 23

Valuri u So`jalizzazzjoni 24|vilupp S]i] 26Edukazzjoni tul il-]ajja 26Perspettiva Globali 27Id-Dinja tax-Xog]ol 28

Il-Prin`ipji Kurrikulari 29Prin`ipju 1: Edukazzjoni ta’ Kwalita’ g]al Kul]add 29Prin`ipju 2: Rispett tad-Diversita’ 30Prin`ipju 3: Stimulazzjoni tal-}ila Kritika u Kreattiva 31Prin`ipju 4: Edukazzjoni Relevanti g]all-}ajja 32Prin`ipju 5: Stabbilta’ fl-Ambjent tat-Tag]lim 33Prin`ipju 6: Trawwim ta’ Impenn 34Prin`ipju 7: Edukazzjoni }olistika 34Prin`ipju 8: Edukazzjoni Inklussiva 36Prin`ipju 9: Assessjar aktar Formattiv 37Prin`ipju 10: Tis]i] tal-Bilingwi\mu 37Prin`ipju 11: Ugwaljanza bejn is-Sessi 38Prin`ipju 12: Vokazzjoni u Kompetenza 40Prin`ipju 13: L-Importanza ta’ l-Ambjent tat-Tag]lim 42Prin`ipju 14: Tkattir tal-Parte`ipazzjoni fl-I\vilupp tal-Kurrikulu 44Prin`ipju 15: De`entralizzazzjoni u Identita’ 45

L-G]anijiet {enerali 47G]an 1: G]arfien Personali u Bini ta’ Sistema ta’ Valuri Eti`i u Morali 47G]an 2: |vilupp ta’ ~ittadini u Ambjent Demokratiku 49G]an 3: |vilupp ta’ Sens ta’ Identita’ Marbut ma’ l-Espressjoni Kreattiva 50G]an 4: Edukazzjoni Reli[ju\a 52G]an 5: It-Tis]i] ta’ l-Ugwalijanza bejn is-Sessi 54G]an 6: Edukazzjoni dwar is-Sesswalita’ Umana 55G]an 7: It-Trawwim ta’ Konsumaturi Edukati 56G]an 8: Edukazzjoni dwar il-Midja 58G]an 9: Parte`ipazzjoni Produttiva u Effettiva fid-Dinja tax-Xog]ol 59G]an 10: Edukazzjoni g]all-}in }ieles 62G]an 11: G]a\liet G]aqlin fil-Qasam tas-Sa]]a 63G]an 12: G]arfien akbar ta’ Sehem ix-Xjenza u t-Teknolo[ija fil-}ajja

ta’ Kuljum 65G]an 13: Kompetenza Komunikattiva 67G]an 14: T]ejjija g]all-Bidla 68

Il-Livelli Differenti tas-Sistema Edukattiva 71L-Edukazzjoni Bikrija 71

|vilupp Intellettwali 72|vilupp So`jo-Emozzjonali 73|vilupp Fi\iku 74|vilupp Morali 74|vilupp tas-Sens Estetiku u Kreattiv 74|vilupp fis-Sens Reli[ju\ (g]al min jemmen) 75G]odod Effettivi li Tassew Jiffa`ilitaw l-I\vilupp }olistiku tat-Tfal 75

L-Edukazzjoni Primarja 76Tag]lim ta’ }iliet ta’ Kull Xorta 77Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali 77|vilupp ta’ aktar }ila, G]erf u Attitudnijiet Po\ittivi marbuta

mas-Su[[etti Ba\i`i 77Twettiq tal-Prin`ipju ta’ Edukazzjoni g]ad-Diversita’ 78Assessjar Summativ Mi\\ewwe[ ma’ dak Formattiv 78Twettiq ta’ Politika ta’ Bilingwi\mu 78Tag]lim tar-Reli[jon 79Programm Edukattiv g]all-{enituri 80

L-Edukazzjoni Sekondarja 80Tis]i], Sofistikar u Irfinar tal-}iliet |viluppati fil-Livell Primarju 80Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali 81Twettiq ta’ l-G]anijiet {enerali fil-Kuntest tas-Su[[etti Mg]allma 81Twettiq ta’ Politika ta’ Tag]lim tal-Lingwi 81Assessjar Summattiv Im\ewwe[ ma’ dak Formattiv 82|vilupp ta’ Pro[etti Marbuta ma’ Temi 83Tag]lim tar-Reli[jon 83Tist]i] ta’ l-I\vilupp Emozzjonali 83Tis]i] tal-Parte`ipazzjoni tal-{enituri 83

L-Iskejjel u l-Interpretazzjoni tal-Kurrikulu 85L-Iskejjel b]ala ~entru Komunitarju 89G]eluq 91

KELMTEJN QABEL - IL-MINISTRU TA’ L-EDUKAZZJONI

L-edukazzjoni hija l-[uf fejn is-so`jeta’ tag]na tkattar lilha nnifisha u to]loq is-so`jeta’ tal-[ejjieni. Dan

b]al meta twelled, titma’ u trabbi. F’dan il pro`ess tlieta huma il-fatturi ewlenin li jrawwmu wild tamietna -

il-[enerazzjoni li jmiss. Dawn huma: it-t]abrik ta’ l-g]alliema, it-t]abrik tal-[enituri, u il-kurrikulu

nazzjonali li g]andu jservi ta’ gwida g]alihom.

Jiena w il-kollegi tieg]i g]andna pja`ir kbir nippre\entawlkom dak li intom stess - esperti, g]alliema,

[enituri u persuni o]ra involuti - kellkom id-dehen li to]olqu. Dan huwa kurrikulu minimu nazzjonali

ibbilan`jat, frott ta’ ]afna konsultazzjonijiet u ]afna ]sieb. B]ala qarrej ta’ dan id-dokument, inti ser issib

fih l-g]odda sabiex nassiguraw `ertu kontinwita’ fin-nazzjon tag]na, mill-kultura spe`jali tag]na l-Maltin

fl-img]oddi sal-kultura Maltija fil-[ejjieni. Dan g]aliex minn [enerazzjoni g]all-o]ra ma rridux nitilfu dak

li huwa ta’ valur fil-karattru tag]na u fil-mod kif naraw l-affarijiet. U ser issib ukoll f’dan id-dokument l-

g]odda sabiex inkunu \guri li jkun hemm flessibilta’ u bidla fil-wisa’ kollha tal-kultura tag]na. Dan

g]aliex id-dinja t’g]ada - u sehem il-Maltin fiha - m’hix l-istess b]al dik tal-biera].

Na]seb tapprezza li jinstabu hawn elementi li kien hemm b\onn ta’ min jis]aq fuqhom min]abba dak

li s-so`jeta’ tag]na rnexxielha titg]allem, kulltant b’g]araq tad-demm, u g]alhekk dak li issa je]tie[ilha

tkun, u dak li issa je]tie[ilha tag]mel, b’mod differenti minn qabel. Dawn l-elementi huma b]al medi`ini

g]al mard li nbag]tu bih, u wkoll injezzjoni ta’ immunizzazzjoni kontra perikli ovvji li kultant iduru ma’

saqajna, b]al m’huma l-intolleranza, l-impratti`ita’, in-nuqqas ta’ rilevanza tal-edukazzjoni g]as-sistema

ta’ l-ekonomija, is-sessismu, il-limitazzjonijiet fil-karrieri g]an-nisa, l-emar[inazzjoni ta’ min g]andu

b\onnijiet spe`ali, l-apatija so`jali u personali ta’ xi \g]a\ag] u xi adulti, u l-injoranza.

I\da ser issib ukoll f’dan id-dokument dak li huwa universali: elementi li jindirizzawl-edukazzjoni tal-

bnedmin kollha u kulimkien, u wkoll elementi li ma ng]addux ming]ajrhom fil-Millennju li [ej. Dawn

huma prijoritajiet universali g]at-trawwim u l-i\vilupp ta’ dak li huwa tassew tal-bniedem, tassew uman.

Hekk, ser issib emfasi fuq li wie]ed isir kapa`i jifhem lilu nnifsu, fuq l-i\vilupp emozzjonali, fuq it-

trawwim ta’ impenn personali u so`jali, u fuq elementi o]ra. Barra dan hemm ukoll emfasi [did fuq il-

]sieb b’mod kreattiv, fuq li wie]ed ikun jaf jirra[una, jag]mel de`i\jonijiet, isolvi problemi, u jkollu sens

ta’ kur\ita’. Dawn huma elementi li jistimolaw l-i\vilupp - u jwasslu g]al `ertu vijabbilta’ fis-sistema

ekonomika - tas-so`jeta’ tag]na kollha u tat-tifla jew tat-tifel li jkun.

}a[a li tifhimha, dokument b]al dan ]add ma jistenna li jkun jaqbel f’kull dettall ma’ l-opinjonijiet ta’

kul]add. I\da madankollu apprezzajt u marritli `erta ansjeta’ meta rajt qbil wiesa’ jitrawwem madwar

dan id-dokument kemm fost g]alliema u o]rajn involuti, u sa]ansitra fil-Parlament. Dan sinjal tajjeb

g]ax-xhur li [ejjin, g]aliex l-entu\ja\mu ta’ l-g]alliema u tal-[enituri ma ng]addux ming]ajrhom fil-fa\i li

[ejja ta’ dan ix-xog]ol. Tinsiex li f’sens ewlieni dan il-Kurrikulu jirrapre\enta m’hux it-tmiem i\da il-bidu

ta’ pro`ess importanti ta’ bidla.

Dak li issa ser jibda, jkun pro`ess ta’ tibdil kreattiv li jsir f’kull skola u permezz ta’ kull g]alliem. Dan

ifisser li l-iskejjel u l-g]alliema individwali, iggwidati u ispirati mill-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, jo]olqu

kull wie]ed skond l-orjentament spe`jali tieg]u, dawk is-sillabi, ir-ri\orsi, u l-metodi li l-iskola jew il-klassi

jkollha b\onn.

Inti \gur tinduna f’dan il Kurrikulu Minimu Nazzjonali b’approach [did dwar kif issir il-gwida nazzjonali

li hemm b\onn g]al min imexxi l-edukazzjoni tal-[enerazzjoni li jmiss. Fih ma tarax daqstant listi

dettaljati ta’ kontenut li l-g]alliema je]tie[ li jg]allmu, i\da miflok dan tara lista ta’ outcomes, ri\ultati,

bidliet li je]tie[ li jitfa``aw f’min qieg]ed jitg]allem. Dan kollu jesi[ilkom ]sieb [did u ]iliet [odda fil-

qasam ta’ \vilupp kurrikulari g]all-iskola li tkun u g]all-klassi li tkun. Il-Ministeru tieg]i bid-Divi\joni ta’ l-

Edukazzjoni sejrin nag]tukom appo[[ u g]ajnuna f’din l-isfida, f’din il-]idma li g]ad trid issir.

Meta jiena ]adt sehem fil-]olqien u r-revi\joni ta’ dan id-dokument, u iffa`ilitajt dan il-pro`ess, dan

kien ta’ sodisfazzjon mill-akbar. In]e[[ek u in]e[[i[kom sabiex tu\awh b]ala katalist flessibbli li

min]abba li hija flessibbli tg]inek til]aq livell g]oli fl-iskola tieg]ek, fil-klassi tieg]ek, ma’ bintek u ma’

ibnek.

Dan id-dokument jg]inna lkoll no]olqu ambjenti fejn wie]ed jitg]allem, ambjenti li fihom l-istudenti

kollha jkollhom l-opportunita’ jil]qu sa fejn iwassalhom il-potenzjal kollu li kull wie]ed u wa]da minnhom

ikollha titg]allem. U jg]in lil min jitg]allem sabiex ju\a dak li jitg]allem g]at-twettiq tal-milja tal-umanita’

tieg]u u tag]ha stess u g]all-]olqien tal-[ejjieni tag]na lkoll.

Louis Galea

MESSA{{ - ID-DIRETTUR {ENERALI TA’ L-EDUKAZZJONI

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali li qed ji[i promulgat huwa \erniq [did fil-kamp Malti ta’ l-edukazzjoni. Il-

kurrikulu huwa nazzjonali g]ax japplika g]all-iskejjel kollha Maltin - kemm dawk statali, kemm dawk

tal-knisja u kemm dawk privati indipendenti. Il-kurrikulu huwa nazzjonali g]ax fit-tfassil tieg]u kiseb l-

appo[[ ta’ l-imsie]ba kollha fil-qasam edukattiv. Kiseb ukoll l-appo[[ ta\-\ew[ na]at tal-Kamra tar-

Rappre\entanti. Meta tiftakar li g]al snin twal, l-edukazzjoni kienet qisha ballun fi`-`entru

tal-kontroversja politika Maltija, dan il-konsensus dwar vi\joni nazzjonali bipartitika fl-edukazzjoni huwa

tassew \vilupp storiku.

Id-dokument [ie msawwar b’genero\ita’ kbira minn diversi persuni li offrew ]in, ener[ija u kreattivita’

minn tag]hom fil-kontribut parte`ipattiv li huma taw. L-isforz kollettiv g]at-tiswir tieg]u g]ad i]alli frott

bnin. Il-konsultazzjoni wiesg]a u diretta setg]et kienet pro`ess li deher li ]a fit-tul, i\da l-appo[[

wiesg]a li n[abar wara dan id-dokument jawgura tajjeb g]all-implimentazzjoni tal-vi\joni proposta.

Id-dokument huwa qafas li madwaru kull skola qeg]da ting]ata l-opportunita’ li tipproponi u tfassal

edukazzjoni xierqa g]a`-`irkostanzi tag]ha, fil-parametri wiesg]a li qed jigu stabbiliti. Aktar minn hekk,

hu ma]sub li nimxu lejn edukazzjoni li taqdi l-b\onnijiet ta’ kull student individwali.

Huwa importanti li issa nassiguraw li dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali ma jibqax fuq l-ixkaffa. Il-

kontribut ta’ l-imsie]ba fil-formulazzjoni tad-dokument kien imprezzabbli. Daqstant ser ikun kru`jali l-

impenn u l-konsensus ta’ l-imsie]ba kollha fil-fa\i ta’ l-implimentazzjoni. Nittama li nkomplu kif bdejna.

Karatteristika o]ra ta’ dan id-dokument huwa l-g]arfien li l-i\vilupp kurrikulari huwa \vilupp dinamiku.

G]alhekk, imkien ma jipproponi li hu l-a]]ar kelma fuq il-materja. Jipprospetta ]ajja ta’ seba’ snin g]alih

innifsu, u li fl-a]]ar tnejn minnhom isir e\er`izzju ta’ formulazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali li

jmiss. Barra minn hekk, huwa ne`essarju li jkun hemm \vilupp sistematiku u kontinwu tal-mi\uri proposti

matul is-seba’ snin li [ejjin. Fl-istess ]in, hemm b\onn ta’ ri`erka kontinwa mill-iskejjel infushom u minn

a[enziji o]ra sabiex nistabilixxu l-impatt [enwin li l-kurrikulu jkun qieg]ed ikollu fuq l-iskejjel u l-

provizjon ta’ tag]lim. B’hekk biss, nistg]u naslu biex nil]qu l-o[[ettiv tag]na li noffru edukazzjoni ta’

kwalita’ g]olja lit-tfal kollha tal-g\ejjer Maltin.

Charles Mizzi

MESSA{{ - ID-DIRETTUR TAL-KURRIKULU

Is-so`jeta’ tag]na, b]al ]afna o]ra, t]oss il-b\onn li minn \mien g]al \mien tag]ti ]arsa sewwa lejn il-

linji ta’ gwida li jmexxu l-g]an u l-kontenut ta’ l-edukazzjoni tag]ha, u d-dokument tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali hu l-frott ta’ dan l-istudju.

Id-dokument jifforma l-ba\i li tirregola l-i\vilupp ta’ kurrikula differenti, fit-tliet livelli ta’ l-edukazzjoni:

bikrija, primarja u sekondarja, u huwa l-qalba [enerali tas-sistema edukattiva Maltija.

Wa]da mill-kwalitajiet ewlenin ta’ dan id-dokument hija dik li jqieg]ed il-]ti[ijiet ta’ min qieg]ed

jitg]allem qabel kull g]an ie]or. It-tfal, kemm meta g]adhom `kejknin, kif ukoll meta jsiru adoloxxenti,

huma dejjem i`-`entru tal-vi\joni kollha u ta’ kull ippjanar u provvediment tieg]u. Id-dokument kollu ]aj

b’dan l-impenn.

Minsu[a daqshekk ie]or fl-g]anijiet u l-]idma tieg]u hemm ir-rispett s]i] g]ad-diversita’. L-ispirtu

]olistiku tad-dokument ji[bor fih mhux biss l-aspetti kollha ta’ l-i\vilupp tal-bniedem fil-fa\ijiet kollha

tieghu, i\da wkoll id-diversita’ fl-istili ta’ kif wie]ed jikseb it-tag]lim u l-firxa kollha ta’ abbiltajiet u

b\onnijiet spe`ifi`i u spe`jali li nsibu fost dawk li qeg]din jitg]allmu. G]alhekk dan id-dokument jag]mel

kull sforz biex tasal `ara l-vi\joni tieg]u ta’ inklu\joni.

Dokument b]al dan ma jistax jonqos li j]ares ukoll lejn x’inhuma l-]ti[ijiet tas-so`jeta’ li tag]ha kull

tifel, adoloxxent, u adult mhux biss huwa membru, imma wkoll parte`ipant attiv. Is-so`jeta’ ta’ llum

g]andha \ew[ karatteristi`i ewlenin - il-globalizazzjoni u t-tibdil mg]a[[el. Fi sfond b]al dan huwa

me]tie[ li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jassigura li l-firxa ta’ esperjenzi tat-tag]lim tkun wiesg]a u

bilan`jata biex minnha wie]ed jo]ro[ bil-kapa`ita’ li jie]u ]sieb tieg]u nnifsu u ta’ ]ajtu, u fl-istess waqt

ikollu l-]e[[a u r-rieda li jieqaf ma’ ]addie]or.

B]ad-dokumenti l-o]ra ta’ qablu, l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali [did i]ares ukoll lejn il-]ti[iet ta’ l-

g]erf u tat-tag]lim u juri mpenn biex ji[u m]arsa l-livelli mixtieqa tat-tag]lim. Id-dokument ivarja sewwa

minn dak ta’ qablu g]aliex jis]aq i\jed fuq il-]tie[a u l-importanza tal-]iliet, il-kompetenzi, attitudnijiet u

valuri milli fuq il-kisba ta’ l-g]erf u tag]rif.

Wie]ed jittama li din il-bidla fil-mod ta’ kif in]arsu lejn l-esperjenza tat-tag]lim tesdenti wkoll g]al

mod kif in]arsu lejn l-assessjar.

Il-kultura [dida,

(i) tqis li l-g]an ewlieni ta’ l-assessjar huwa li jipprovdi dak it-tag]rif me]tie[ biex isir tag]lim aktar

effettiv;

(ii) tfittex li ssir taf x’inhuma l-kapa`itajiet ta’ dawk li qeg]din jitg]allmu u mhux li tifridhom u teskludihom

fuq dak li ma jafux;

(iii) tinkora[[ixxi lil min qieg]ed jitg]allem li hu wkoll jassessja lilu nnifsu u li jipparte`ipa b’mod attiv u

de`isiv fit-tag]lim tieg]u.

Waqt it-tliet snin li fihom kienet qieg]da ssir ir-revi\joni tal-kurrikulu, \died sew l-interess

fl-edukazzjoni u l-imsie]ba kollha ing]aqdu fl-attivita’ parte`ipattiva u kollaborattiva. Dawn g]andhom

ikunu wkoll il-karatteristi`i ta\-\mien li [ej meta jkun qieg]ed jit]addem dan il-kurrikulu.

Id-dokument jis]aqq fuq is-sehem de`isiv li g]andhom l-edukaturi kollha, l-iskejjel, il-[enituri u l-

komunita’ u na]seb li s-su``ess s]ih ta’ dan id-dokument jista’ jinbena biss fuq strutturi u strate[iji li

jispiraw u j]addmu l-akbar spirtu kollaborattiv minn kul]add.

Naf li kemm l-ewwel kif ukoll it-tieni abbozz [ew ikkritikati b]ala vi\jonarji, idealisti u perfezzjonisti

\\ejjed, i\da jista’ xi ]add ilum lil min irid edukazzjoni ta’ l-iprem kwalita’ g]all-pajji\na? Issa jmiss lilina li

nag]mlu din il-vi\joni realta’.

Mary Vella

MESSA{{ - IL-PRESIDENT - MALTA UNION OF TEACHERS

Il-Malta Union of Teachers (MUT) ilha ]afna t]oss il-]tie[a ta’ riforma drastika fil-kurrikulu; g]alhekk

t]e[[e[ lill-awtoritajiet biex ikunu kura[[u\i bi\\ejjed u jag]mlu dak kollu li hu me]tie[ sabiex din

ir-riforma titwettaq mill-aktar fis fl-interess ta’ l-istudenti tag]na.

B’dan il-kurrikulu, 1-iskejjel kollha f’Malta se jkollhom aktar spazju biex ikunu huma stess li jaraw

x’inhu l-a]jar mezz ta’ taghlim, kif ukoll biex kull skola torjenta ru]ha g]all-b\onnijiet partikolari ta’ kull

student. Je]tie[ li l-identita’ u l-awtonomija ta’ kull skola jsiru realta’. F’`ertu sens dan hu kurrikulu li

jpo[[i lill-istudenti fi`-`entru tas-sistema edukattiva nazzjonali fid-diversita’ kollha tag]ha.

|gur li l-edukazzjoni f’pajji\na trid tiffa``ja sfidi kbar u dan il-kurrikulu ser ipo[[i fuq l-g]alliema

responsabbiltajiet kbar u [odda li jistg]u j[ibu mag]hom tibdil fil-kundizzjonijiet tax-xog]ol tag]hom;

tibditiet li huma me]ie[a i\da li jridu isiru wara konsultazzjonijiet s]a] ma’ l-MUT.

J’Alla dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonati j[ib bidla fil-mentalita’ sabiex l-iskejjel tag]na, minn sempli`i

skejjel ta’ struzzjoni, jersqu aktar lejn edukazzjoni ta’ valuri eti`i u morali, \vilupp ta’ `ittadini

responsabbli, u fuq kollox fejn fl-iskejjel tag]na t-tfal u l-istudenti jkunu fer]anin f’ambjent li jilqg]ek, u

mdawwrin b’g]alliema kuntenti fil-professjoni tag]hom biex flimkien nersqu lejn millennju [did b’kura[[

u determinazzjoni.

John Bencini

MESSA{{ - IL-PRESIDENT - ASSO~JAZZJONI KUNSILLI TA’ L-ISKEJJEL

L-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel (AKS) tirrikonoxxi li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali qed ipo[[i b’mod

konkret lill-istudent fi`-`entru tal-]idma edukattiva b’mod li jkun possibbli g]alih li ji\viluppa dawk il-]iliet

kollha li hu kapa`i ji\viluppa. Tirrikonoxxi wkoll li l-Kurrikulu qed joffri dimensjoni moderna u direzzjoni

`ara quddiem l-isfidi tal-lum u ta’ g]ada.

Biex dan kollu jse]] tassew il-pro``ess ta’ l-interpretazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu

jwassal biex l-iskola “tlaqqa’ l-im]u] ta’ l-imsie]ba f’]idma kontinwa u fid-dawl tal-prin`ipji u g]anijiet

tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali tfassal l-kurrikulu u pjan ta’ \vilupp skolastiku” (p. 85).

Dan id-dokument b’mod mill-aktar `ar jirrikonoxxi “l-importanza ta’ sehem il-[enituri fis-su``ess

edukattiv ta’ wliedhom” (p. 80), u “jitlob lill-iskejjel biex jinkludu l-parte`ipazzjoni u l-edukazzjoni

tal-[enituri fil-pjan ta’ \vilupp tag]hom.” (p. 80). Bl-istess ]e[[a jistieden lill-amministrazzjoni ta’ kull

skola, lill-g]alliema, lill-[enituri u imsie]ba o]ra fl-edukazzjoni sabiex id f’id, ja]dmu sfiq b’mod kreattiv

g]all-i\vilupp tat-tfal u ta\-\g]a\ag] kif ukoll g]all-i\vilupp uman ta’ l-adulti fil-komunita’.

Hu fatt pruvat li fejn id-dar u l-iskola ja]dmu id f’id il-livell akkademiku, so`jali u edukattiv ta’ l-iskola

tjieb u b’hekk it-tfal marru a]jar. Dan ifisser li “aktar mal-[enituri jibqg]u ‘il bog]od mis-sistema

edukattiva, aktar il-pro`ess edukattiv kif ukoll l-i\vilupp tat-tfal jiftaqru” (p. 44).

L-AKS tittama li kul]add jifhem l-importanza li na]dmu flimkien u b’sens ta’ direzzjoni u g]arfien

naslu fejn irridu naslu. Hekk nittamaw li jkollna skejjel aktar demokrati`i, accountable u bi standards

aktar g]olja. Skejjel a]jar.

Frans Borg

PREAMBOLU

Il-pro`ess ta’ revi\joni u tis]i] tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, li kien [ie stabbilit g]all-ewwel darba

f’Malta fl-1989, nbeda fl-1996 bil-pubblikazzjoni tad-dokument Tomorrow’s Schools: developing effective

learning cultures1, u tkompla bil-pubblikazzjoni, fl-1998, ta’ l-Abbozz ta’ Kurrikulu Nazzjonali {did g]all-

Edukazzjoni f’Malta bejn l-eta’ ta’ 3 u 16-il sena2. Dan serva ta’ spinta biex tul din is-sena twettaq

pro`ess ta’ djalogu bejn il-partijiet kollha involuti li wassal g]all-formolazzjoni ta’ dan il-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali [did.

Is-sena skolastika 1999/2000 hija s-sena li matulha g]alliema, [enituri, studenti u o]rajn b’interess fl-

edukazzjoni ta’ pajji\na, g]andhom ikomplu jifhmu u j]ejju ru]hom g]at-twettiq ta’ dan il-Kurrikulu

b’effett minn Ottubru 2000. Id-djalogu dwar l-i\vilupp tal-Kurrikulu hu djalogu kontinwu li g]andu mhux

biss isa]]a] l-isforzi lejn it-twettiq ta’ l-g]anijiet ta’ dan il-Kurrikulu, i\da g]andu wkoll iwassal g]all-

a[[ornament me]tie[ wara ]ames snin mill-adozzjoni ta’ dan il-Kurrikulu.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jipprovdi vi\joni edukattiva lill-iskejjel kollha ta’ Malta u G]awdex.

Din il-vi\joni tirrifletti l-b\onnijiet u l-aspirazzjonijiet ta’ l-imsie]ba so`jali li pparte`ipaw fil-pro`ess

tat-ti[did tal-kurrikulu.

Il-vi\joni, il-prin`ipji kurrikulari, l-g]anijiet [enerali, u l-istrate[iji edukattivi li jsawru dan id-dokument

g]andhom inebb]u lill-iskejjel individwali fil-pro`ess tat-tfassil tal-pjan ta’ \vilupp u fit-twettiq tal-

programm edukattiv tag]hom. It-t]addin u t-t]addim ta’ dan id-dokument minn kull skola, ji\gura

edukazzjoni ta’ kwalita’ u livelli xierqa fl-iskejjel kollha. B’hekk dan id-dokument jiggarantixxi l-]arsien

tad-drittijiet ba\i`i edukattivi ta’ l-istudenti kollha, mill-kindergarten sa tmiem il-vja[[ skolastiku.

Il-pro`ess tat-ti[did tal-kurrikulu huwa kontinwu u dinamiku. G]alhekk dan id-dokument ma

jirrappre\entax it-tmiem ta’ pro`ess. Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jrid jitqies b]ala kapitlu ie]or fi

storja li m’g]andhiex tmiem. It-ti[did kontinwu fil-qasam tal-kurrikulu ji\gura li l-iskejjel jibqg]u

istituzzjonijiet rilevanti fil-komunita’.

L-ISFOND TAT-TI{DID

Il-Qafas Legali tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali Malti

Il-ba\i legali tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali tinsab fl-Att Dwar l-Edukazzjoni (Kap. 327). Dan l-Att tnieda

b’li[i mill-Parlament ta’ Malta fl-1988 li kkonsolidat u rriformat il-li[i dwar l-Edukazzjoni f’Malta.

Fost id-Dispo\izzjonijiet {enerali f’Taqsima I ta’ dan l-Att insibu:

• Dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim (3):

“Kull `ittadin tar-Repubblika ta’ Malta g]andu dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim ming]ajr distinzjoni

ta’ eta’, sess, twemmin jew mezzi finanzjarji.”

• Dmirijiet ta’ l-Istat (4):

“Huwa dmir ta’ l-Istat:

(a) li jmexxi ‘l quddiem l-edukazzjoni u t-tag]lim;

(b) li ji\gura li jkun hemm sistema ta’ skejjel u istituzzjonijiet li jkunu miftu]a g]a`-`ittadini Maltin

kollha u li jkunu jipprovdu g]all-i\vilupp s]i] tal-persuna inklu\a l-]ila ta’ kull persuna g]ax-

xog]ol; u

(`) li jipprovdi skejjel u istituzzjonijiet b]al dawn fejn m’hemmx.”

• Dritt ta’ l-Istat li jirregola l-edukazzjoni (7):

“L-Istat ikollu d-dritt:

(a) li jistabbilixxi kurrikulu minimu nazzjonali ta’ studju g]all-iskejjel kollha;

(b) li jistabbillixxi l-kundizzjonijiet minimi nazzjonali g]all-iskejjel kollha; u

(`) li ji\gura li ji[u m]arsa l-kurrikulu minimu nazzjonali ta’ studju u l- kundizzjonijiet minimi

nazzjonali g]all-iskejjel kollha.”

Fit-Taqsima III, ‘Skejjel ta’ l-Istat,’ insibu:

• Dritt tal-Ministru li jistabbilixxi l-kurrikulu (20):

(1) Bla ]sara g]ad-dispo\izzjonijiet tas-subartiklu (2) ta’ dan l-artiklu, ikun id-dover tal-Ministru li

jistabbillixxi l-kurrikulu g]al Skejjel ta’ l-Istat u jista’ jistabbilixxi kurrikula differenti g]al Skejjel ta’

l-Istat differenti.

(2) Ikun id-dover tal-Ministru li jipprovdi g]all-edukazzjoni u tag]lim tar-reli[jon Kattolika fi Skejjel

ta’ l-Istat u li jistabbilixxi l-kurrikulu g]all-edukazzjoni u t-tag]lim ta’ dik ir-reli[jon f’dawk l-

iskejjel, skond ma jkunu ddisponew f’dan ir-rigward l-Isqfijiet Ordinarji ta’ dawn il-G\ejjer.

(3) Kunsill ta’ Skola jista’ jag]mel talba lill-Ministru biex ida]]al fil-kurrikulu g]all-edukazzjoni ta’ dik

l-iskola korsijiet ta’ studji b’\jieda ma’ dawk stabbiliti mill-Ministru, u l-Ministru jista’ jilqa’ dik it-

talba.

(4) Il-[enituri ta’ minuri g]andhom id-dritt jag]\lu li l-minuri ma jir`evux tag]lim tar-reli[jon

Kattolika.”

• Setg]a biex isiru regolamenti (47):

“Il-Ministru jista’ jag]mel regolamenti biex jag]tu effett lil kull wa]da mid-dispo\izzjonijiet ta’ qabel

dan l-Att u b’mod partikolari i\da bla ]sara g]all-[eneralita’ ta’ dak li ntqal qabel, g]al kull wie]ed

mill-g]anijiet li [ejjin:

(`) biex jistabbilixxi kurrikulu nazzjonali ta’ studji ming]ajr ]sara g]an-natura reli[ju\a spe`ifika ta’

xi skola.”

Wara l-pubblikazzjoni ta’ l-Att Dwar l-Edukazzjoni (Kap. 327.) ta’ l-1988, u bis-sa]]a tas-setg]at

mog]tija bl-artiklu 47 ta’ l-istess Att, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni g]amel dawn ir-regolamenti:

- Regolamenti ta’ l-1989 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu Nazzjonali fil-livell tal-Kindergarten (A.L. 76

ta’ l-1989). Dawn ir-regolamenti da]lu fis-se]] fl-1 ta’ Settembru 1989.

- Regolamenti ta’ l-1989 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu Nazzjonali fil-livell primarju (A.L. 73 ta’ l-

1989). Dawn ir-regolamenti bdew jg]oddu fl-1 ta’ Settembru 1989.

- Regolamenti ta’ l-1990 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu Nazzjonali fil-Livell Sekondarju (A.L. 103 ta’

l-1990). Dawn ir-regolamenti bdew jg]oddu fl-1 ta’ Settembru 1990.

Mid-data effettiva tag]hom dawn ir-regolamenti saru l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]all-Edukazzjoni

f’Malta.

Il-Pro`ess tat-Ti[did

Il-Bidu

Fuq struzzjonijiet tal-Ministru, nhar it-13 ta’ Marzu 1996 is-Segretarju Permanenti fil-Ministeru ta’ l-

Edukazzjoni u Ri\orsi Umani kiteb lid-Direttur {enerali (Edukazzjoni) dwar it-ti[did tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali. Fl-ittra tieg]u s-Segretarju Permanenti g]arraf lid-Direttur {enerali li wara ]ames snin mill-

pubblikazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, id-Direttur {enerali (Edukazzjoni) g]andu jitlob lid-

Dipartiment tal-Kurrikulu biex jippjana u jmexxi l-pro`ess li kellu jwassal biex ji[i ppre\entat abbozz ta’

kurrikulu [did sal-31 ta’ Marzu 1998.

Ix-xewqa tal-Ministru kienet li dan id-dokument ikun il-frott ta’ pro`ess wiesa’ ta’ konsultazzjoni fost

l-imsie]ba so`jali u l-pubbliku in[enerali. B’referenza g]at-tliet regolamenti li stabbilixxew il-

Kurrikulu Minimu Nazzjonali mill-Kindergarten sal-Livell Sekondarju, il-Ministru talab li dawn it-tliet

dokumenti jsiru dokument wie]ed. B’hekk ikun rifless a]jar il-prin`ipju li l-edukazzjoni bejn it-3 snin

u s-16-il sena hija esperjenza kontinwa.

Permezz ta’ nota miktuba fis-27 ta’ Marzu 1996, id-Direttur {enerali (Edukazzjoni) talab lid-Direttur

tad-Dipartiment ta’ l-I\vilupp, Implimentazzjoni u Ti[did tal-Kurrikulu biex jibda l-e\er`izzju tat-ti[did tal-

kurrikulu, skond id-direttivi tal-Ministru.

Twaqqif ta’ Kumitati

Id-Direttur tad-Dipartiment ta’ l-I\vilupp, Implimentazzjoni u Ti[did tal-Kurrikulu waqqaf kumitat minn fost

il-membri ta’ dan id-Dipartiment. Dan il-kumitat (strategy building team) kellu jipproponi strate[ija g]all-

pro`ess tat-ti[did u jibda l-e\er`izzju ta’ konsultazzjoni.

B]ala parti mill-pjan ta’ l-istrategy building team, twaqqaf kumitat ta’ tmexxija (Steering Committee)

bl-g]an spe`ifiku li jwettaq l-istrate[ija mfassla mill-ewwel kumitat. L-iSteering Committee ltaqa’ g]all-

ewwel darba nhar l-14 ta’ Frar 1997.

Il-kumitat ta’ erbatax-il membru kien immexxi mill-Assistent Direttur g]all-I\vilupp tal-Kurrikulu. Il-

membri kienu jirrappre\entaw ir-realtajiet differenti tas-sistema edukattiva. Fil-fatt il-kumitat kien

mag]mul minn uffi`jali edukattivi, rappre\entant tal-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni ta’ l-Universita’ ta’ Malta,

rappre\entant ta’ l-MUT, rappre\entanti ta’ l-amministraturi ta’ l-Iskejjel ta’ l-Istat, rappre\entant ta’ l-

Asso`jazzjoni ta’ l-Iskejjel Privati, rappre\entant ta’ l-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel, u rappre\entant

tal-Kunsill Nazzjonali ta\-|g]a\ag]. Il-kumitat iltaqa’ b’mod regolari u \amm kuntatt kontinwu ma’ l-

imsie]ba.

Konsultazzjoni

Il-]idma tal-kumitat kienet ikkaratterizzata minn konsultazzjoni kontinwa u wiesa’. Il-kumitat bag]at

madwar 330 stedina formali. Waqt konferenza stampa li fiha l-Ministru responsabbli g]all-

Edukazzjoni introdu`a l-membri ta’ l-isteering committee u re[a’ stieden lil kul]add biex iressaq il-

fehmiet u l-proposti li jidhirlu dwar it-ti[did tal-Kurrikulu. Ir-rispons kien inkora[[anti. Fil-fatt, il-

kumitat ir`ieva madwar 300 twe[iba bil-miktub. }afna minn dawn it-twe[ibiet kienu ta’ g]alliema,

amministraturi fl-iskejjel, membri tal-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni, u uffi`jali fid-Divi\joni ta’ l-

Edukazzjoni.

Diversi gruppi spe`jalizzati, Dipartimenti tal-Gvern jew parastatali u g]aqdiet volontarji waqqfu

kumitati biex jistudjaw is-su[[ett. Dawn bag]tu twe[ibiet li rriflettew l-interess spe`jalizzat tag]hom.

Kien hemm ukoll persuni li g]a\lu li jesprimu ru]hom individwalment. In-numru ta’ twe[ibiet minn

individwi kien \g]ir ]afna meta mqabbel man-numru ta’ twe[ibiet mibg]uta mill-gruppi.

Anali\i u Diskussjoni

Il-kumitat analizza u ffiltra kull twe[iba li r`ieva. Mit-twe[ibiet il-kumitat seta’ j]oss il-polz ta’ l-

imsie]ba dwar l-oqsma importanti tal-kurrikulu.

Id-dibattitu fost il-membri tal-kumitat kien twil, metikolu\ u ri`erkat. Qabel ma ttie]du de`i\jonijiet

dwar oqsma partikulari, l-kumitat ikkonsulta ma’ nies spe`jalizzati, amministraturi u prattikanti.

Il-Pubblikazzjoni ta’ l-Abbozz

Wara anali\i ddettaljata u esplorazzjoni ta’ possibbiltajiet differenti, il-kumitat wasal g]al ftehim dwar il-

ma[[oranza assoluta tal-punti msemmija f’dan id-dokument. Fit-30 ta’ Marzu 1998 il-kumitat ippre\enta

l-abbozz ta’ “Kurrikulu Nazzjonali {did g]all-Edukazzjoni f’Malta fl-etajiet ta’ bejn it-3 snin u s-16-il sena”

lill-Ministru ta’ l-Edukazzjoni u Kultura Nazzjonali. Din id-data kienet tfisser ukoll tmiem ix-xog]ol tal-

kumitat.

Fit-2 ta’ April ta’ l-istess sena, kopji stampati tad-dokument bdew jitqassmu fost dawk kollha li

g]andhom sehem fl-edukazzjoni. B’kollox [ew stampati tmint elef kopja.

Reazzjoni Immedjata

L-g]alliema kollha r`evew kopja tad-dokument. Tqassmu wkoll \ew[ kopji lil kull kunsill skolastiku; fil-

libreriji pubbli`i kollha: `entrali, distrettwali u lokali; u lil kull Kunsill Lokali.

Ir-reazzjoni tal-pubbliku kienet immedjata. It-temi li l-aktar ]olqu kontroversja kienu: t-tne]]ija ta’ l-

istreaming mil-livell primarju; it-tne]]ija tas-sistema tripartita mil-livell sekondarju; is-sistema [dida ta’ l-

assessjar; u l-politika dwar l-ilsna uffi`jali. Dawn it-temi baqg]u jiddominaw id-dibattitu nazzjonali sa l-

a]]ar tat-tieni fa\i tal-konsultazzjoni. Id-Dipartiment ta’ l-Ippjanar u l-I\vilupp ukoll ]a diversi inizjattivi

biex ikattar l-g]arfien u jqanqal dibattitu pubbliku. Dan id-Dipartiment organizza laqg]at g]all-kapijiet ta’

l-iskejjel u qassam kwestjonarji fost l-g]alliema u l-[enituri. Diversi skejjel organizzaw laqg]at g]all-

g]alliema tag]hom qabel ma mtela l-kwestjonarju. Numru kbir ta’ skejjel organizzaw laqg]at g]all-

[enituri.

Bejn Novembru 1998 u Jannar 1999, il-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni nieda diversi laqg]at o]ra ma’

gruppi spe`jalizzati li jirrappre\entaw il-firxa kollha ta’ dawk imsie]ba fil-pro`ess ta’ l-edukazzjoni sew

b’mod dirett kif ukoll indirett.

Il-midja ma naqsitx li tag]ti sehemha. Bejn April ta’ l-1998 u Marzu ta’ l-1999, il-gazzetti, permezz ta’

ittri, artikli u editorjali li nkitbu, u l-istazzjonijiet tar-radju u tat-televi\joni, kienu strumentali fit-tkattir ta’ l-

g]arfien dwar l-g]anijiet u l-kontenut ta’ l-abbozz.

B]alma [ara fl-ewwel fa\i tal-konsultazzjoni, diversi g]aqdiet u individwi bag]tu r-reazzjoni tag]hom

bil-miktub. Xi w]ud, b]all-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel, organizzaw seminars pubbli`i biex

jiddiskutu l-proposti tag]hom.

Il-Kitba tad-Dokument Finali

Fl-a]]ar ta’ Marzu ta’ l-1999 intemmet it-tieni fa\i tal-konsultazzjoni, b’laqg]a ma’ l-g]alliema ta’

studenti neqsin mis-smig]. Fl-istess xahar imsemmi bdiet il-kitba tad-dokument finali. Il-Ministru r`ieva l-

ewwel abbozz tad-dokument finali fit-12 ta’ April 1999. Aktar tard, dan it-tieni abbozz tal-Kurrikulu

Minimu Nazzjonali, flimkien ma’ Su``int, intbag]at lid-Direttur {enerali ta’ l-Edukazzjoni, lill-MUT, lir-

rappre\entanti ta’ l-Iskejjel tal-Knisja u dawk Indipendenti, kif ukoll lill-Oppo\izzjoni fil-Parlament. L-

individwi u l-g]aqdiet ikkonsultati ng]ataw sal-5 ta’ Lulju biex iwasslu bil-miktub il-fehmiet tag]hom dwar

id-dokument. F’dan l-istadju, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni fela l-abbozz finali tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali kif ukoll l-a]]ar kummenti li huwa r`ieva dwaru, flimkien mad-Direttur {enerali ta’ l-

Edukazzjoni, id-Direttur g]all-I\vilupp tal-Kurrikulu, il-Professur Kenneth Wain, u Dr. Carmel Borg, it-

tnejn mill-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni ta’ l-Universita’ ta’ Malta. Wara tibdil ie]or ta’ dan l-abbozz il-ver\joni

finali addottata mill-Ministru ta’ l-Edukzzjoni [iet ippre\entata lill-Kabinett tal-Gvern nhar it-Tnejn 20 ta’

Settembru 1999. Il-Kabinett iddiskuta d-dokument, idde`ieda li jaddottah, u li jibag]tu g]all-

kunsiderazzjoni finali tal-Kumitat Parlamentarli g]all-Affarijiet So`jali. Il-Kumitat Parlamentari g]all-

Affarijiet So`jali iddedika disa’ laqg]at f’Ottubru g]al smig] ta’ pre\entazzjonijiet minn rappre\entanti ta’

l-imsie]ba ewlenin. Is-su[[ertimenti li ]ar[u minn dan il-pro`ess a]]ari [ew integrati f’dan id-dokument

finali.

NAG}RFU L-ISFIDI

Hekk kif ninsabu fuq l-g]atba ta’ millennju [did, il-poplu Malti jrid ikompli jirrifletti, jist]arre[ u jit]arre[

biex ikun jista’ jilqa’ l-isfidi so`jo-kulturali, ekonomi`i, industrijali u politi`i li jikkaratterizzaw pajji\ \g]ir

f’dinja li qed tevolvi f’ra]al globali.

Id-dinja tal-millennju l-[did sa tibqa’ dinja fi pro`ess ta’ tibdil kontinwu u mg]a[[el. L-i\viluppi fix-

xjenza u t-teknolo[ija, il-konsum u t-t]addim ta’ l-a]]ar \viluppi f’dawn l-oqsma, l-ippro`essar

di[itali ta’ l-g]erf u l-informazzjoni, l-i\vilupp fix-xjenzi konjittivi b’enfasi fuq differenzi individwali kif

nitg]allmu u l-effett ta’ dawn fuq il-pedago[iji, u l-impatt tal-midja huma fost l-isfidi rikorrenti li l-

Kurrikulu jrid jindirizza b’mod strate[iku.

Fil-kuntest lokali, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jrid iwie[eb g]all-b\onnijiet partikolari li j[ib mieg]u

s-sehem li pajji\na g]andu fir-re[jun Ewro-Mediterranju u b]ala pajji\ miexi lejn s]ubija s]i]a fl-Unjoni

Ewropea. Biex il-pajji\ ikun jista’ jipparte`ipa u jikkompeti f’dan l-ambjent politiku u so`jo-ekonomiku, trid

tissa]]a] id-dimensjoni Ewro-Mediterranja f’kull livell tal-pro`ess edukattiv. Is-sistema edukattiva trid

twie[eb ukoll g]ar-responsabbiltajiet marbutin mal-prospett ta’ `ittadinanza Ewropea, u g]ar-realtajiet

ekonomi`i u politi`i li s]ubija s]i]a hu ma]sub li [[ib mag]ha.

Pajji\na j]ares mhux biss ‘il fuq, fid-direzzjoni Ewropea, i\da wkoll lejn il-Mediterran, benniena ta’

w]ud mill-eqdem kulturi, ba]ar li jsawwarna u jag]nina bid-diversita’ tieg]u. L-isfidi u t-tensjonijiet ta’

dan ir-re[jun g]andhom mhux biss jinteressawna, i\da g]andhom ukoll ikomplu jkabbru l-pre\enza ta’

Malta fid-djalogu Ewro-Mediterranju.

L-evoluzzjoni so`jo-ekonomika ta’ dawn l-a]har snin, ikkaratterizzata b’mod partikolari, mid-

di`entralizzazzjoni u l-globalizzazzjoni ta’ l-ideat, minn so`jeta’ bba\ata fuq l-informazzjoni, mill-

intensifikazzjoni tal-pro`ess tas-sekularizzazzjoni, mill-kri\i tal-valuri u l-istil ta’ ]ajja tradizzjonali,

mit-theddida g]all-ambjent fi\iku u so`jali, u mill-isfidi marbutin ma’ `aqliq demografiku, titlob

twe[iba konkreta mill-imsie]ba kollha fil-qasam ta’ l-edukazzjoni.

L-isfidi msemmija hawn fuq jinteressaw b’mod dirett lil dawk responsabbli mit-tifsil tal-programmi

edukattivi, u lil dawk kollha li g]andhom x’jaqsmu mal-pro`ess edukattiv. Ta’ interess edukattiv

partikulari huma:

- il-b\onn ta’ ti[did kontinwu fil-qasam tal-]iliet u l-g]erf professjonali u vokazzjonali. B’dan il-mod

ikun jista’ jin\amm il-pass mat-tibdil kontinwu fil-kundizzjonijiet tax-xog]ol u l-]ajja, f’dinja instabbli li

kontinwament theddidna bl-irrilevanza;

- il-b\onn li s-so`jeta’ tag]na tkun dejjem ippreparata g]all-isfidi ta’ dinja ekonomika globali u

kompetittiva;

- il-b\onn li pajji\na jibqa’ miexi ‘l quddiem b’identita’ f’dinja fejn il-kun`ett ta’ nazzjon u identita’

nazzjonali jinsabu ta]t pressjoni ta’ globalizzazjoni u ta’ so`jetajiet multi-kulturali, multi-etni`i u

pluralisti`i. Ma’ dan irridu ninkludu l-b\onn li jinstabu twe[ibiet politi`i sodisfa`enti g]at-tensjoni li

tirri\ulta mit-tlaqqig] ta’ \ew[ kurrenti kulturali ta’ \minijietna: il-kurrent ta’ l-inklu\joni u tat-tmermir

tal-fruntieri so`jali u l-kurrent ta’ l-affermazzjoni ta’ l-identita’ u tad-differenza;

- il-b\onn li pajji\na jwie[eb g]all-forzi so`jali li qeg]din jiddi\orjentaw lill-individwi. F’kuntest so`jali

kkaratterizzat mit-tnaqqir tal-valuri tradizzjonali tas-solidarjeta’, mill-konsumi\mu u mill-introver\joni,

qed jin]olqu problemi ta’ identita’, tifsir u valuri;

- il-b\onn li l-poplu Malti jirrealizza li s-so`jetajiet ta’ llum huma so`jetajiet ta’ riskju kontinwu, li fihom

il-karrieri, ix-xog]ol, ir-relazzjonijiet, il-valuri, il-kultura nazzjonali u l-ambjent m’humiex aktar

fenomeni stabbli.

IT-TWE{IBA EDUKATTIVAG}ALL-ISFIDI KULTURALI, SO`JALI U EKONOMI`I

Il-validita’ ta’ l-esperjenza kurrikulari tistrie] fuq kemm is-sistema edukattiva jirnexxilha twie[eb g]ar-

realtajiet u l-isfidi tas-so`jeta’ Maltija f’dinja li kull ma tmur qieg]da ssir aktar kumplessa, globali u

interdipendenti. Mill-pro`ess ta’ konsultazzjoni, jidher li hemm qbil fost il-komunita’ edukattiva dwar

x’g]andhom ikunu l-parametri ta’ sistema edukattiva li t]ejji lill-istudenti biex jg]ixu u ja]dmu f’dinja li

qieg]da tinbidel b’ritmu daqshekk mg]a[[el. B’mod [enerali, il-komunita’ edukattiva qieg]da taqbel li

kurrikulu dinamiku u ]aj g]andu jipprovdi esperjenza edukattiva li:

(1) t]arre[ lill-istudenti f’valuri fundamentali;

(2) tg]inhom ji\viluppaw b’mod s]i];

(3) timmotivahom u t]ejjihom biex ikunu jistg]u jkomplu l-vja[[ edukattiv tul ]ajjithom;

(4) tg]inhom jg]ixu b’mod produttiv f’dinja li qed issir “ra]al wie]ed”; u

(5) t]ejjihom g]ad-dinja tax-xog]ol, fejn il-bidla hija parti mid-diskors ta’ kuljum.

Valuri u So`jalizzazzjoni

Is-sisien ta’ l-edukazzjoni obbligatorja g]andhom ikunu l-valuri fundamentali ta’ l-im]abba, il-familja, ir-

rispett, l-inklu\joni, il-[ustizzja so`jali, is-solidarjeta’, id-demokrazija, l-impenn u r-responsabbilta’. Dawn

il-valuri g]andhom jintis[u f’kull aspett tal-pro`ess edukattiv.

Studji matul i\-\menijiet urew kemm il-familja hi karatteristika ewlenija tal-identita’ Maltija. L-

edukazzjoni g]andha sa minn kmieni, issa]]a] il-valur tal-familja Maltija li qed taddatta ru]ha g]al modi

differenti ta’ g]ajxien. L-iskola trid ukoll t]ejji lit-tfal u \-\g]a\ag] g]all-impatt li r-rivoluzzjoni elettronika

qed ikollha fuq l-organizzazzjoni tax-xog]ol b’konsegwenzi li jolqtu l-]ajja fil-familja. Il-familja hi wkoll il-

ba\i tas-solidarjeta’. Mira importanti ta’ l-edukazzjoni g]andha tkun it-t]ejjija u l-formazzjoni tajba g]all-

familja u \-\wie[. Dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jag]raf li l-g]arfien tar-Reli[jon hu minnu nnifsu

essenzjali fil-formazzjoni ta’ so`jeta’ mibnija fuq valuri li huma s-sisien tal-konvivenza `ivili u l-ftehim.

L-iskejjel g]andhom iservu ta’ laboratorju demokratiku kompatibbli mad-dikjarazzjonijiet u trattati li

Malta ffirmat fis-snin l-img]oddija, u konformi ma’ l-obbligazzjonijiet kostituzzjonali tal-pajji\. B]ala

istituzzjonijiet ewlenin tas-so`jeta’ `ivili, l-iskejjel g]andhom irawmu fl-istudenti rispett lejn l-individiwi u

d-dritt tag]hom li jg]ixu fil-liberta’, il-pa`i, is-sigurta’ u l-ordni.

F’so`jeta’ li kull ma tmur qed issir aktar multi-kulturali, is-sistema edukattiva g]andha t]arre[ lill-

istudenti fl-arti tar-rispett, il-kooperazzjoni, u s-solidarjeta’ bejn il-kulturi.

Is-sigurta’ u s-sliem fir-re[jun jiddependu fuq kemm in-nies lesta tg]ix flimkien minkejja d-differenzi.

Is-sistema edukattiva g]andha tg]in lill-istudenti biex jifhmu a]jar id-differenzi individwali, lokali u

re[jonali, u t]arri[hom biex ikunu jistg]u jg]ixu b’mod effettiv u produttiv f’kuntest ikkaratterizzat mid-

diversita’ so`jo-kulturali.

Il-liberta’ intellettwali hija kundizzjoni importanti f’demokrazija b’sa]]itha. Id-diskussjoni politika,

so`jali, etika u reli[ju\a bejn l-istudenti u l-g]alliema g]andha tkun imnebb]a minn din il-kundizzjoni.

Dan ma jfissirx li l-imkejjen edukattivi fejn qed ji\vol[u dawn id-diskussjonijiet g]andhom ja``ettaw kull

po\izzjoni jew fehma. Il-liberta’ intellettwali g]andha tifsira f’kuntest edukattiv li jirrappre\enta valuri

spe`ifi`i.

So`jeta’ demokratika g]andha mhux biss tisma’ lil kul]add i\da wkoll tistma lil kul]add indaqs. Il-

komunita’ edukattiva, permezz tal-pro`ess edukattiv, g]andha tara li s-sistema edukattiva tag]ti l-

istess a``ess lill-istudenti kollha indipendentement mill-abbilta’, mis-sess, mir-reli[jon, mir-razza,

jew mill-isfond so`jali, ekonomiku jew kulturali tag]hom. Il-pro`ess edukattiv g]andu jrawwem

sens ta’ [ustizzja u solidarjeta’ so`jali fl-istudenti. Il-komunita’ edukattiva g]andha wkoll attivament

topponi kull forma ta’ attitudni jew azzjoni diskriminatorja.

L-ispirtu demokratiku huwa wkoll marbut ma’ kemm l-iskola hi kapa`i tistimula l-]sieb kritiku u kreattiv

u s-sens ta’ kur\ita’ fit-tfal. Dan il-kurrikulu jrid iwassal biex i`-`ittadini ta’ g]ada jkunu aktar

indipendenti, kriti`i u kreattivi fil-]sieb tag]hom. Il-mistoqsija, l-investigazzjoni sistematika, u l-iskambju

ta’ l-ideat ma’ l-o]rajn huma g]odod importanti fl-i\vilupp tal-]sieb kritiku u indipendenti.

It-teknolo[ija trid titqies b]ala strument demokratiku, forza li qed tibdel is-so`jeta’ u to]loq forom

[odda ta’ g]erf. Kemm fil-kuntest lokali, kif ukoll fil-kamp internazzjonali, dawk l-individwi jew popli li

m’g]andhomx a``ess g]at-teknolo[ija ma jistg]ux ji\viluppaw il-potenzjal so`jo-ekonomiku tag]hom,

bir-ri\ultat li l-firda so`jali u d-di\livell ekonomiku internazzjonali qed jie]du bixra teknolo[ika. G]alhekk

is-sistema edukattiva trid ti\gura li l-istudenti kollha, inklu\i tfal b’abbiltajiet differenti jkollhom ta]ri[ u

a``ess g]at-teknolo[ija u g]al mezzi [odda ta’ komunikazzjoni biex i`-`ittadini li qed jissawru llum

ikunu ppreparati tajjeb g]as-so`jeta’ teknolo[ika, elettronika u `ibernetika u jag]rfu j]addmu t-

teknolo[ija b’intelli[enza u b’mod li jtejbu l-kwalita’ tal-]ajja g]al kul]add.

L-esperjenza estetika, kif espressa permezz ta’ forom artisti`i u arkitettoni`i differenti, g]andha titqies

b]ala prijorita’ fl-a[enda edukattiva. L-iskola g]andha tlaqqa’ lill-istudenti mat-tradizzjonijiet u l-

esperjenzi kulturali lokali, re[jonali, kontinentali u dinjija. Is-sistema edukattiva g]andha t]e[[e[ lill-

istudenti biex jesprimu ru]hom b’mod kreattiv f’diversi kuntesti u sitwazzjonijiet. Il-pro`ess edukattiv

g]andu jwassal lill-istudenti biex jifhmu kif il-bnedmin, individwalment jew kollettivament, isawru l-

ambjent, is-so`jeta’ jew il-kultura tag]hom.

Fl-a]]arnett, il-bidla [[ib mag]ha dubji, instabbilta’ u stress. Is-sistema edukattiva g]andha

tipprepara studenti li jemmnu fihom infushom, kapa`i jissugraw u jwie[bu b’mod kostruttiv g]al bidliet

so`jali, kulturali u ekonomi`i.

|vilupp S]i]

Il-kun`ett ta’ \vilupp s]i] tal-persuna jpo[[i lill-istudent fi`-`entru tas-sistema. G]alhekk il-

kurrikulu g]andu jaqdi lill-istudenti u mhux bil-kontra.

Esperjenza edukattiva li twassal g]al \vilupp s]i] tag]raf ukoll li t-tag]lim psiko-motorili, intellettwali,

affettiv, so`jali u kulturali huwa interdipendenti. G]alhekk, il-komunita’ edukattiva tkun qed tonqos jekk

tipprivile[[ja xi wie]ed minn dawn l-aspetti.

Il-kun`ett ta’ l-i\vilupp s]i] ta’ l-istudenti huwa msejjes fuq prin`ipji umanisti`i. Skond dan il-mudell:

- il-bnedmin kapa`i jil]qu l-massimu ta’ l-i\vilupp tag]hom jekk isibu ru]hom f’ambjent xieraq u

stimulanti mimli m]abba;

- g]alkemm it-tfal i\-\g]ar g]andhom b\onn l-g]ajnuna kontinwa tal-kbar, ‘il quddiem l-istudenti

jkunu kapa`i jitg]allmu wa]idhom;

- l-istima personali hija kru`jali fil-pro`ess tat-tag]lim.

F’dan il-kuntest:

- is-sehem ewlieni ta’ l-g]alliema huwa li jiffa`ilita l-i\vilupp f’kull livell;

- l-g]erf, l-esperjenzi, il-b\onnijiet, l-interessi, l-emozzjonijiet, il-bi\g]at u l-i\balji ta’ l-istudenti huma

fatturi ta’ importanza fundamentali g]al-tag]lim effettiv: u

- l-awto-kritika, ir-riflessjoni, u l-]idma kollaborattiva huma strumenti ta’ \vilupp.

Sistema edukattiva effi`jenti tag]raf trodd lis-so`jeta’ persuni li jafu x’inhu l-potenzjal tag]hom,

]erqana li jkomplu ji\viluppaw lilhom infushom, u li tfittex telimina l-]ela umana matul u fi tmiem il-

pro`ess.

Edukazzjoni tul il-}ajja

F’dinja li qieg]da tinbidel b’ritmu mg]a[[el, il-komunita’ edukattiva g]andha tifhem li l-idea li l-istudenti

jistg]u jo]or[u mis-sistema edukattiva obbligatorja b’pakkett edukattiv li jservihom g]al g]omorhom

tmur kontra r-realta’ ta’ dinja li l-]in kollu qed tinbidel, u ma tissodisfax il-b\onnijiet personali u so`jali tal-

]ajja wara l-iskola. G]alhekk, is-sistema edukattiva obbligatorja g]andha titqies b]ala l-bidu ta’ pro`ess

edukattiv li jkompli tul il-]ajja.

Il-kun`ett ta’ edukazzjoni tul il-]ajja jfisser li l-istudenti jo]or[u mill-esperjenza kurrikulari

obbligatorja b’attitudnijiet u ]iliet li jg]inuhom ikomplu jitg]allmu u jg]ixu b’mod effettiv u produttiv

f’dinja li daqskemm hi e``itanti tista’ tkun in`erta.

Il-]iliet asso`jati ma’ dan il-kun`ett huma dawk tar-ri`erka u l-ist]arri[. Fi kliem ie]or, biex persuna

tkun f’qag]da li titg]allem tul ]ajjitha trid tkun taf:

- liema huma l-]iliet, il-limitazzjonijiet u l-]ti[ijiet edukattivi tag]ha;

- fejn g]andha tfittex g]all-informazzjoni;

- tu\a s-sorsi e\istenti biex tissodisfa dawn il-b\onnijiet;

- ti\en il-progress u r-ri\ultati tal-pro`ess tat-tag]lim; u

- tu\a t-tag]lim [did b’mod produttiv.

Il-]iliet imsemmija jridu jkunu kkumplimentati b’attitudnijiet xierqa g]al dan it-tag]lim. Dan il-pro[ett

edukattiv jista’ jse]] jekk is-sistema edukattiva tg]in lit-tfal u \-\g]a\ag] isiru aktar indipendenti,

mimlijin fidu`ja fihom infushom u kapa`i jdawru l-bi\a’ tal-bidla kontinwu f’opportunita’ u fi sfida.

Perspettiva Globali

F’dinja fejn il-popli qed isiru aktar interdipendenti, m’g]adux possibbli li nippjanaw il-pre\ent u l-futur

tag]na ming]ajr ma n]arsu lejn id-de`i\jonijiet u l-g]a\liet mill-perspettiva globali.

Bis-sa]]a ta’ edukazzjoni minn perspettiva globali, l-istudenti jirrealizzaw li ]afna minn dak li qed ji[ri

f’pajji\na huwa kkundizzjonat minn [rajjiet li qed ise]]u ‘l hinn minn xtutna. Je]tie[ tixxettel u tinfirex

kultura fejn ilkoll nifhmu li l-kontinwita’ tal-]ajja fuq din l-art tiddependi mill-g]a\liet li nag]mlu fil-]ajja ta’

kuljum.

It-teknolo[ija ta’ l-informatika u l-komunikazzjoni tista’ tg]in biex l-istudenti jersqu eqreb lejn studenti

li qed jg]ixu fi rkejjen differenti tad-dinja. B’hekk il-klassi globali m’g]adhiex ]olma.

Id-Dinja tax-Xog]ol

L-edukazzjoni trid tirrispondi g]all-b\onnijiet tad-dinja tax-xog]ol daqskemm tirrispondi g]all-b\onnijiet

ta’ `ittadinanza demokratika. F’kuntest ta’ ekonomija globali, pajji\na sa jkollu bi``a xog]ol iebsa biex

jikkompeti f’suq mimli in`ertezza. G]alhekk l-investiment f’uliedna huwa l-aqwa garanzija g]all-futur

ekonomiku ta’ pajji\na.

Edukazzjoni li tipprepara lill-istudenti g]all-ekonomija globali:

- g]andha tkun ibba\ata fuq mudell li j]e[[e[ id-diversita’ fl-ideat u mhux il-konformita’;

- ta]dem id f’id mad-dinja konkreta tax-xog]ol;

- t]ejji studenti li kapaci jittrasferixxu l-]iliet tag]hom minn sitwazzjoni ta’ xog]ol g]al o]ra;

- tipprepara studenti li kapa`i ju\aw l-ener[ija intellettwali tag]hom biex isolvu l-problemi;

- t]ejji l-istudenti biex ikunu kreattivi u flessibbli;

- tg]inhom jifhmu a]jar kif ta]dem l-ekonomija globali;

- t]arre[ l-istudenti biex jidentifikaw il-b\onn ta’ tag]lim [did kull meta `-`irkostan\i personali u

ekonomi`i jinbidlu; u

- tg]inhom isiru konxji tad-drittijiet u tad-dmirijiet tag]hom.

Biex dan kollu jse]] je]tie[ li l-iskola u d-dinja tax-xog]ol jersqu eqreb ]afna lejn xulxin. Id-dinja tax-

xog]ol ta’ llum, u wisq aktar ta’ g]ada, tistenna li l-esperjenza edukattiva tforni lil kull persuna b’ta]lita

bbilan`jata ta’ g]erf, ]iliet u attitudnijiet. Dan jista’ jinkiseb b’esperjenzi ma]suba ta’ ]idma prattika

(hands-on experience) sabiex minn kmieni l-istudenti jibdew jag]rfu l-ambjenti tax-xog]ol, in-negozji, il-

kooperattivi u t-tmexxija ta’ l-impri\i. Il-kwalitajiet li l-]in kollu je]tie[ ni\viluppaw fl-istudenti tag]na

huma l-]iliet ta’ tmexxija, li ja]dmu f’tim, li jag]rfu jqassmu l-]in b’mod ibbilan`jat, li jikkommunikaw u l-

bqija. L-esperjenzi li l-istudenti qed ikollhom fi skemi b]all-Young Enterprise, l-iScoops, il-President’s

Award, u f’g]aqdiet volontarji g]andhom ji[u inkora[[iti u jintis[u mal-]idma li ssir fil-klassi.

Biex nil]qu a]jar din il-mira, id-dinja tax-xog]ol trid tag]raf l-obbligu tag]ha li tissie]eb b’mod attiv u

tinvesti mill-a]jar li tista’ fis-sistema edukattiva.

IL-PRIN~IPJI KURRIKULARI

Il-prin`ipji li jsawru dan id-dokument huma mnebb]a mill-g]atx g]all-[ustizzja so`jali. Kull prin`ipju

mfisser hawn ta]t huwa indispensabbli g]at-twettieq ta’ dan il-pro[ett so`jo-edukattiv.

Prin`ipju 1:

Edukazzjoni ta’ Kwalita’ g]al Kul]add

L-g]an a]]ari tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali huwa li jo]loq kultura edukattiva li ti\viluppa l-

potenzjal ta’ l-istudenti individwali ming]ajr ma jiddg]ajfu l-prin`ipji tas-solidarjeta’ u l-

kooperazzjoni.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis id-dritt g]all-edukazzjoni ta’ kwalita’ b]ala l-g]an ewlieni ta’ dan il-

pro`ess ta’ ti[did. Edukazzjoni ta’ kwalita’ tindirizza l-pre\ent u l-futur ta’ l-istudenti u tirrispetta dawn il-

prin`ipji.

Filwaqt li l-istrutturi legali g]andhom l-g]an li jiggarantixxu l-a``ess g]as-sistema edukattiva, il-

Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu jservi ta’ kuntest fejn it-tfal kollha, ming]ajr ebda e``ezzjoni,

jipparte`ipaw fil-bini kontinwu ta’ l-g]erf personali u kollettiv, jiffurmaw attitudnijiet, u jit]arr[u f’dawk il-

]iliet li l-komunita’ tqis li huma ba\i`i u ne`essarji g]all-i\vilupp s]i] tal-persuna.

Prin`ipju 2:

Rispett g]ad-Diversita’

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jimpenja lill-Istat biex jassigura l-a]jar esperjenzi edukattivi possibbli lill-

istudenti kollha, huma x’inhuma r-realtajiet so`jali u l-]iliet tag]hom.

Kull skola hi mog]nija b’repertorju vast ta’ ]iliet, esperjenzi u b\onnijiet. Din id-diversita’,

mlaqqg]a mad-differenzi individwali u so`jali li jsawru lill-istudenti, titlob pedago[ija li tirrispetta u

ti``elebra l-kalejdoskopju ta’ realtajiet u stejjer personali li jiddefinixxu kull klassi f’kull skola

f’Malta.

Ir-ri`erka lokali u internazzjonali tfakkarna li kulfejn kien hemm tentattiv biex ikun standardizzat il-

pro`ess edukattiv li jikkon`entra fuq il-kontenut aktar milli fuq l-istudent, dan dejjem ]oloq le[juni ta’

studenti li nfatmu mis-sistema edukattiva g]ax ma ]assewhiex relevanti g]all-]ti[ijiet tag]hom u

spi``aw ming]ajr l-g]odda ne`essarja biex jg]ixu b’mod s]i] u effettiv fis-so`jeta’.

Biex dan il-prin`ipju jsir realta’, il-komunita’ edukattiva trid tipprovdi sistema li minn kmieni ta]seb

biex tidentifika l-potenzjal u l-b\onnijiet ta’ l-istudenti kollha, biex b’hekk ikunu jistg]u jitfasslu programmi

li j\ommuhom fuq il-binarju tal-progress. Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jipprovdi spazju bi\\ejjed lill-

iskejjel biex dawn jindirizzaw ir-realtajiet edukattivi ta’ l-istudenti tag]hom. Permezz ta’ din l-awtonomija

relattiva, l-iskejjel ikunu jistg]u j\ew[u l-garanzija ta’ pakkett edukattiv ba\iku lil kul]add ma’ rimedji

spe`jalizzati mnebb]a mill-b\onnijiet partikulari ta’ l-istudenti.

L-istudenti [ejjin minn ambjenti differenti: L-ambjent ta’ l-iskola la huwa l-ewwel u lanqas l-uniku

ambjent tat-tag]lim tat-tfal. Ir-ri`erka u l-esperjenza ta’ min hu mid]la tal-qasam tat-tfulija bikrija juru li d-

differenzi bejn it-tfal jidhru minn kmieni. Dawn id-differenzi huma r-ri\ultat ta’ esperjenzi differenti li

jg]addu minnhom it-tfal qabel ma ji[u l-iskola. Ming]ajr intervent xieraq mill-iskola, dawn id-differenzi

jkomplu jikbru matul is-snin, hekk kif l-isfidi edukattivi jsiru ]afna aktar kumplessi.

Sistema edukattiva effettiva tag]raf ir-rabta li hemm bejn l-ambjenti tat-trobbija u d-differenzi bejn

it-tfal. Fejn hu possibbli, l-edukazzjoni ta’ l-ulied g]andha tkun im\eww[a ma’ programmi ta’

edukazzjoni u parte`ipazzjoni g]all-[enituri u dawk li qeg]din jie]du ]siebhom. Studenti m`a]]da

minn sistemi ta’ appo[[ barra mill-iskola g]andhom jing]ataw attenzjoni spe`jali.

L-istudenti jitg]allmu b’modi differenti: Studenti differenti jippro`essaw it-tag]lim b’modi differenti.

Hemm studenti li jitg]allmu l-aktar permezz ta’ esperjenzi konkreti; studenti o]rajn kapa`i ja]dmu l-aktar

b’metodi astratti. O]rajn jitg]allmu l-aktar f’kuntest didattiku. Hemm dawk li g]andhom xe]ta solitarja u

o]rajn li jippreferu l-gruppi. L-g]alliema g]andhom ikunu konxji ta’ dawn id-differenzi u l-implikazzjonijiet

pedago[i`i tag]hom b’mod li jkunu f’po\izzjoni aktar informata biex jippjanaw g]al dawn l-isfidi

pedago[i`i billi jipprovdu esperjenzi differenti ta’ tag]lim.

L-istudenti ji\viluppaw b’rati differenti: Filwaqt li r-ri`erka indikat in-normi ta’ l-i\vilupp, huwa fatt

mag]ruf li mhux l-istudenti kollha ji\viluppaw bl-istess rata. L-istudenti g]andhom jing]ataw il-]in

u l-g]ajnuna ne`essarja biex jibqg]u g]addejjin fit-triq ta’ l-i\vilupp personali tag]hom.

L-istudenti jg]addu minn fa\ijiet differenti ta’ \vilupp: Diversi teoriji ta’ l-i\vilupp uman iqisu l-i\vilupp

b]ala sensiela ta’ fa\ijiet li kull individwu jrid jg]addi minnhom. Il-komunita’ edukattiva trid tkun \gura li l-

materjal u l-kun`etti \viluppati fil-livelli differenti tas-sistema edukattiva jirrispettaw it-tip u l-livell ta’

\vilupp ta’ l-istudenti. Hekk, per e\empju, pedago[ija li tigglorifika l-astratt meta t-tfal jkunu g]adhom

qed joperaw b’mod konkret, tista’ twassal biex l-istudenti ma jifhmux l-elementi ba\i`i ta’ kun`etti

kkumplikati.

Prin`ipju 3:

Stimulazzjoni tal-}ila Kritika u Kreattiva

L-istudenti jitg]allmu billi jistaqsu u jistabbilixxu konnessjonijiet. It-tag]lim huwa pro`ess attiv li jinvolvi

tiftix kontinwu. L-istudenti jitg]allmu mill-esperjenzi ta’ kuljum billi j]arsu, jisimg]u, jinvestigaw,

jesperimentaw u jqabblu dak li jiskopru ma’ dak li di[a’ jafu.

It-tag]lim hu pro`ess organiku u kreattiv ta’ invenzjoni u ristrutturazzjoni mentali u mhux pro`ess

mekkaniku ta’ [bir ta’ informazzjoni u relazzjonijiet. Dawk kollha li qeg]din jitg]allmu jinsabu fi pro`ess li

matulu qeg]din jinbdlu kontinwament u jirfinaw il-mudelli pre\enti ta’ l-g]arfien tag]hom. L-istudenti

jridu jibdlu l-mudelli tag]hom b’mod attiv. L-g]alliema jew sistemi ta’ tag]lim g]andhom jiffa`ilitaw dan

il-pro`ess. G]alhekk edukazzjoni sana tinkora[[ixxi:

- l-arti li ssaqsi u mhux li sempli`iment tag]ti r-risposti. Il-mistoqsija li m’g]andhiex twassal g]ar-

risposta biss imma anki g]al aktar mistoqsijiet.

- “learning by doing” ji[ifieri l-involviment ta’ l-istudenti fil-bini ta’ o[[etti konkreti u rilevanti, li j[eg]luk

t]ares lejn il-problema b’mistoqsijiet minn perspettivi differenti.

Il-kurrikulu jinkora[[ixxi l-pro`ess ta’ tiftix kontinwu. L-g]alliema g]andhom jg]inu lill-istudenti

mhux biss jistabbilixxu rabta bejn nies, ]wejje[, avvenimenti, pro`essi u ideat, i\da li b’mod

kontinwu jibdlu jew jelaboraw l-istruttura ta’ l-g]erf tag]hom.

It-tfal mhumiex fliexken biex jimtlew i\da fjamma biex tinxteg]el. Il-pro`ess edukattiv m’huwiex linja

tal-produzzjoni. Il-konvenjenza, l-effi`jenza teknokratika u l-produzzjoni tal-massa m’humiex

karatteristi`i kompatibbli ma’ edukazzjoni li tpo[[i lill-istudenti fi`-`entru tal-kurrikulu. Il-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali jag]raf l-interessi, l-g]erf u l-esperjenzi ta’ l-istudenti, u jifhem li l-istudenti kapa`i ju\aw dak li

jafu biex jittrasformaw u jippersonalizzaw g]erf [did. Fi kliem ie]or, aktar minn konsumaturi passivi ta’

kontenut statiku, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali iqis lill-istudenti b]ala ]assieba kriti`i u kreattivi, u

produtturi ta’ l-g]erf.

Prin`ipju 4:

Edukazzjoni Rilevanti g]all-}ajja

L-istudenti jqisu l-pro`ess tat-tag]lim b]ala rilevanti meta jibnu rabta bejn ix-xog]ol ta’ l-iskola u l-

esperjenzi personali tag]hom. F’sitwazzjonijiet fejn din ir-rilevanza mhix `ara, l-g]alliema g]andhom

jistabbilixxu rabta bejn dak li qed ikun mg]allem, u l-applikazzjoni u r-rilevanza tieg]u g]all-]ajja ta’

kuljum. L-im]abba g]at-tag]lim ti\viluppa meta l-istudenti jaraw kif it-tag]lim, kemm fil-kontenut kif ukoll

fil-metodu, jg]inhom f’]ajjithom.

F’dan il-kuntest l-edukazzjoni tmur lil hinn mill-iskola. Il-monumenti stori`i, il-mu\ewijiet, il-wirjiet

permanenti u temporanji, il-postijiet tax-xog]ol, l-istituzzjonijiet, u l-in]awi naturali joffru kuntest

edukattiv importanti, u g]andhom jiffurmaw parti integrali mill-iskemi tax-xoghol ta’ l-g]alliema.

It-teknolo[ija hija aspett uniku tal-]ajja umana. Hija parti mill-wirt u l-kultura tag]na daqs il-

letteratura, ix-xjenza u l-arti. G]aldaqstant, g]andha ti[i studjata b]ala parti mis-sistema ta’ l-

edukazzjoni [enerali. It-tag]lim tad-disinn u teknolo[ija fl-iskola jg]in biex jipprepara l-istudenti ta’ llum

sabiex jg]ixu u ja]dmu f’dinja teknolo[ika. Dan isir permezz tat-tag]lim ta’ l-g]arfien tekniku, tal-metodi

ta’ disinn u tal-]iliet li hemm b\onn sabiex jissawru soluzzjonijiet pratti`i g]all-problemi reali. It-tag]lim

tad-disinn u teknolo[ika jistimula kemm il-]iliet intellettwali kif ukoll dawk kreattivi u ji\viluppa l-

kwalitajiet personali li hemm b\onn sabiex jitlesta pro[ett mill-ideat ori[inali sal-prodott finali.

Prin`ipju 5:

Stabbilta’ fl-Ambjent tat-Tag]lim

L-istudenti jitg]allmu l-aktar f’ambjent stabbli. Ir-ri`erka stabbilixxiet il-fatt li l-mog]dija minn fa\i g]al

o]ra fil-]ajja edukattiva tat-tfal (mid-dar ghall-iskola, mill-kindergarten g]all-iskola primarja, minn klassi

g]al o]ra, u mill-iskola primarja g]all-iskola sekondarja) tista’ tkun mument l-aktar delikat fil-pro`ess

edukattiv tag]hom.

L-istudenti, l-aktar dawk li m’g]andhomx appo[[ mid-dar, jistg]u jbatu minn bidla f’daqqa ta’ l-

aspettattivi edukattivi u ta’ l-organizzazzjoni ta’ l-ambjent tat-tag]lim. L-istudenti je]tie[u tran\izzjonijiet

kalmi minn livell g]al ie]or tas-sistema edukattiva. Il-kontinwita’ tg]in lill-istudenti jifhmu li l-edukazzjoni

hija pro`ess, mhux kapitli li jing]alqu u jinfet]u.

Tul il-]ajja ta’ dan il-Kurrikulu, dawk kollha li g]andhom responsabbilta’ ghall-edukazzjoni f’pajjizna

g]andhom jikkonsidraw u jie]du dawk il-mi\uri li jwettqu dan il-prin`ipju. Biex dan isir iridu jitfasslu

sistemi [odda u tinbena organizzazzjoni ta’ l-istadji differenti ta’ l-edukazzjoni fl-iskejjel b’mod li l-

mog]dija minn stadju g]al ie]or isse]] bl-anqas skossi possibbli.

G]andu jitqies ukoll kif, minbarra organizzazzjoni differenti ta’ l-iskejjel, jissa]]u, u fejn m’hemmx

jin]olqu `entri ta’ Ri\orsi u ta’ Spe`jalizzazzjoni. Dawn i`-`entri g]andhom jipprovdu communities

of practice fl-oqsma differenti ta’ l-g]erf fejn ikun hemm konsistenza ta’ prattika u ri`erka. B’hekk l-

g]alliema u l-istudenti jibbenefikaw minn kwalita’ ta’ edukazzjoni u ta]ri[ kontinwu li huma l-]in

kollu a[[ornati, ri`erkati, evalwati u li jassiguraw l-approfondiment me]tie[ skond il-livell li fih

ikunu qed ji[u mg]allma d-diversi su[[etti.

Prin`ipju 6:

Trawwim ta’ Impenn

L-edukazzjoni titlob impenn mill-istudenti: Filwaqt li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jinsisti li s-sistema

edukattiva g]andha tipprovdi ambjenti u pro`ess tat-tag]lim stimulanti u pja`evoli, l-istudenti jridu ji[u

meg]juna jifhmu li hemm rabta bejn l-ordni u l-valur tal-]in min-na]a, u d-dixxiplina personali, l-isforz

kontinwu u s-su``ess fl-edukazzjoni, min-na]a l-o]ra. G]alhekk, sistema edukattiva aktar umana ma

tridx tinftiehem li qed tippromwovi l-g]a\\, l-irtubija jew il-mentalita’ ta’ kollox jg]addi f’mo]] l-istudenti.

G]all-kuntrarju, il-pro`ess edukattiv g]andu jassigura li l-istudenti jifhmu l-valur `entrali ta’ sens ta’

impenn jekk iridu jgawdu ]ajja mimlija fejda, ri\q u hena.

Prin`ipju 7:

Edukazzjoni }olistika

Filwaqt li t-tqassim tal-kontenut f’su[[etti differenti li toffri l-iskola sa jibqa’ kif inhu, it-ti[did tal-kurrikulu

g]andu jwassal biex ikun hemm aktar integrazzjoni tal-kontenut edukattiv kif rifless fl-g]erf ta’ l-

esperjenza tal-]ajja. Din l-integrazzjoni tg]in lill-istudenti jistabbilxxu relazzjoni bejn l-oqsma differenti ta’

l-g]erf, u t]e[ge[ l-applikazzjoni interdixxiplinarja ta’ l-g]erf, ]iliet u attitudnijiet.

Il-politika ]olistika ta’ dan id-dokument tfisser ukoll li kull qasam ta’ l-i\vilupp uman huwa importanti.

G]alhekk, il-komunita’ edukattiva trid tara li ebda aspett ta’ dan l-i\vilupp ma jkun ipprivile[[jat jew

imwarrab.

L-ispirtu ]olistiku ta’ dan id-dokument irid ikun rifless ukoll fir-relazzjonijiet so`jali li l-g]alliema

ji\viluppaw fil-klassi, permezz tal-pedago[ija tag]hom. Il-pedago[ija tal-kooperazzjoni, ibba\ata fuq

xog]ol fi gruppi, g]andha tittrasforma l-klassi kompetittiva u individwalista, li s’issa g]adha l-klassi tipika

tas-sistema edukattiva, f’bejta ta’ ]idma kollettiva. Huwa bid-diskussjoni, bl-iskambju ta’ l-ideat u bil-

kollaborazzjoni waqt xog]ol ma’ l-o]rajn li a]na ni``araw l-ideat tag]na, nitg]allmu nistaqsu, nibdlu u

nelaboraw il-kun`etti tag]na u ni[u esposti g]al mudelli u modi differenti ta’ ]sieb u azzjoni.

Il-pedago[ija tax-xog]ol fil-gruppi, wa]da minn ]afna possibbiltajiet pedago[i`i, g]andha tipprovdi

kuntest fejn l-g]alliema jistimulaw il-potenzjal kreattiv ta’ l-istudenti, biex flimkien isolvu problemi u

ji[[eneraw l-g]erf. M’ghandniex nilludu ru]na li b’sempli`i rran[ar ta’ mwejjed ]dejn xulxin fil-klassi jkun

qed jitwettaq il-kun`ett ta’ xoghol fil-klassi. B’dan il-mod, il-kontroll tal-produzzjoni ta’ l-g]erf ma jibqax

ikkon`entrat f’idejn l-g]alliema, i\da jinqasam ma’ l-istudenti. G]alhekk, xenarju edukattiv imsejjes fuq

prin`ipji ]olisti`i huwa xenarju essenzjalment demokratiku li jirrispetta u jrawwem il-bilan` bejn it-tag]lim

individwali u dak parte`ipattiv.

Ir-relazzjoni bejn l-istudenti u l-iskola g]andha wkoll tkun ibba\ata fuq prin`ipji ]olisti`i. Skola li

timmira g]all-i\vilupp s]i] ta’ l-istudenti:

- tqis kull student/a b]ala spe`jali;

- tafda lill-istudenti;

- tkattar l-ispirtu kooperattiv fost il-membri tal-komunita’ edukattiva;

- twassal lill-istudenti biex jemmnu li l-iskola hi tag]hom;

- tqis li l-g]erf mhux separabbli mis-sitwazzjoni reali tal-]ajja u mill-mod kif l-g]erf jitfittex,

jinkiseb u jintu\a;

- tara li t-tag]lim ikun mibni fuq l-esperjenza konkreta tal-]ajja (u mhux fuq l-astrazzjoni biss) u

fuq il-mezzi moderni ta’ l-informatika;

- toffri ambjent pja`evoli.

Edukazzjoni ]olistika titlob li l-iskola ti\viluppa rabtiet mill-qrib mal-komunita’. F’taqsima o]ra, dan id-

dokument jispjega kif l-iskejjel jistg]u ji\viluppaw f’`entri komunitarji.

Permezz ta’ l-internet u s-s]ubija ma’ skejjel barranin, l-iskola tal-lokal trid tittrasforma ru]ha fi skola

globali. L-istudenti jistg]u b’hekk jid]lu f’relazzjoni komunikattiva transnazzjonali u fl-istess ]in jit]arr[u

fl-arti tal-kooperazzjoni u s-solidarjeta’ internazzjonali.

Prin`ipju 8:

Edukazzjoni Inklu\iva

L-edukazzjoni inklu\iva g]andha tinftiehem b]ala l-impenn tal-komunita’ edukattiva lejn g]arfien

s]i] tad-differenzi individwali u t-twettiq ta’ politika ta’ inklu\joni. Dan il-kun`ett jag]raf il-firxa s]i]a

ta’ interessi, potenzjali u b\onnijiet edukattivi ta’ l-istudenti.

L-implikazzjonijiet ta’ l-impenn lejn edukazzjoni favur id-diversita jmorru ‘l hinn mill-parametri

edukattivi. L-affermazzjoni tad-diversita’ hija responsabbilta’ morali ta’ so`jeta’ li temmen fit-twessig] tal-

parametri demokrati`i, fit-tkattir tal-kultura parte`ipatorja, fid-difi\a tad-drittijiet ba\i`i ta’ l-ulied, fil-]idma

kontinwa kontra dak kollu li jista’ jxekkel l-]iliet differenti ta’ l-istudenti, u fil-]arsien u t-tis]i] ta’ dak kollu

li pajji\na rnexxielu jikseb fil-qasam so`jali u kulturali.

Ir-reazzjonijiet li r`ieva l-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni wara l-]ru[ ta’ l-Abbozz tal-Kurrikulu, urew bi`-`ar

li l-g]alliema ma j]ossuhomx ippreparati u appo[[jati bi\\ejjed biex jindirizzaw din l-isfida tant kbira.

G]alhekk filwaqt li dan id-dokument jirrikonoxxi li dan il-prin`ipju huwa t-triq li s-sistema trid issegwi, iqis

is-snin li [ejjin b]ala fa\i tran\itorja li matulha trid tit]ejja l-infrastruttura edukattiva ne`essarja,

jissa]]a] it-ta]ri[ ta’ l-g]alliema f’dan il-qasam, u ssir kampanja formattiva fost il-[enituri li twassal

g]all-bidla fil-mod kif is-so`jeta’ t]ares lejn il-pro`ess edukattiv.

Sakemm il-pajji\ jasal biex iwettaq il-pro[ett ta’ inklu\joni s]i]a, il-komunita’ edukattiva trid tibqa’

fidila lejn il-[ustizzja so`jali billi tinvesti l-aktar fit-tfal u \-\g]a\ag] li min]abba kaw\i differenti

jkunu fil-periklu li jirrepetu sena skolastika, ifallu l-iskola, jo]or[u mill-iskola qabel jag]lqu s-sittax-il

sena, jew itemmu l-pro`ess skolastiku ming]ajr il-]iliet ne`essarji, u bi stima baxxa tag]hom

infushom.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jirrikonoxxi l-fatt li f’kuntest ta’ ambjent skolastiku li jag]raf id-diversita’,

l-ilsien mitkellem m’huwiex il-forma wa]danija ta’ komunikazzjoni umana. Pere\empju, xi studenti

jikkomunikaw bil-lingwa tas-sinjali u o]rajn bil-braille. G]alhekk, is-sistema edukattiva trid ti\gura li

je\istu l-provedimenti ne`essarji biex dawk it-tfal kollha li l-’ewwel ilsien’ tag]hom m’huwiex il-lingwa

mitkellma ma jit]allewx barra mis-sistema edukattiva regolari.

Prin`ipju 9:

Assessjar Aktar Formattiv

Edukazzjoni li tag]raf id-diversita’ tqis l-assessjar formattiv b]ala indispensabbli fil-pro`ess tat-twettiq ta’

l-a[enda demokratika. Dan g]aliex dawn is-sistemi ta’ assessjar jiffokaw fuq l-istudenti individwali,

b’mod li jservihom. Fil-qosor, sistemi ta’ assessjar formattiv g]andhom dawn il-vanta[[i:

- jg]inu lill-istudenti jiksbu gradwalment serje ta’ ]iliet. Il-po\izzjoni ta’ l-istudenti individwali f’dan il-

pro`ess tag]ti stampa `ara ta’ fejn ikunu waslu l-istudenti fl-assimilazzjoni ta’ repertorju s]i] ta’

]iliet;

- jitolbu pedago[ija msejsa fuq l-i\vilupp ta’ diversi ]iliet, aktar milli fuq it-tag]lim bl-amment tal-fatti.

- ma jiddiskriminawx bejn l-istudenti.

G]all-kuntrarju, xog]ol is-sistemi formattivi huwa li jag]ti stampa `ara ta’ fejn kienu, fejn huma u

fejn possibbilment jaslu l-istudenti fil-mixja edukattiva individwali tag]hom. Sistemi formattivi

huma ]afna aktar pre`izi fir-ri\ultati ta’ l-ist]arri[ tag]hom minn sistemi summattivi. Sistemi

formattivi jag]tu stampa ]olistika ta’ l-i\vilupp ta’ l-istudenti fuq \ew[ livelli: (1) kemm tg]allmu; u

(2) kif tg]allmu.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jikkonkretizza x-xog]ol li di[a’ sar f’dan il-qasam bil-g]an li s-sistema

ta’ l-assessjar taqdi a]jar lill-istudenti. L-informazzjoni pre`i\a, mi[bura u mg]oddija minn sena g]al

o]ra, tkun tista’ tiggarantixxi l-kontinwita’ u l-i\vilupp imsejjes fuq il-progress individwali, aktar milli fuq

normi universali.

Prin`ipju 10:

Tis]i] tal-Bilingwi\mu

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis il-bilingwi\mu b]ala l-ba\i ewlenija tas-sistema edukattiva. Fil-

kuntest ta’ dan id-dokument, il-bilingwi\mu jfisser l-u\u effettiv, pre`i\ u kunfidenti ta\-\ew[ ilsna

uffi`jali tal-pajji\: il-Malti, li hu l-ilsien nazzjonali, u l-Ingli\. Dan l-g]an importanti jrid jintla]aq mill-

istudenti sa tmiem il-vja[g skolastiku tag]hom.

Il-prattika li jissu[[erixxi dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali hi dik li tinstab fil-pajji\i Ewropej l-o]ra

kollha: fuq il-ba\i ta’ l-ilsien nattiv u nazzjonali, il-Malti, jinbena l-g]arfien ta’ l-ilsna l-o]ra.

Il-pro`ess ta’ tis]i] ta’ l-ilsien li t-tfal ju\aw fl-ambjent tat-trobbija, fil-ka\ tal-ma[[oranza l-kbira

tag]na l-Maltin, il-Malti, jg]in fl-i\vilupp ]olistiku tag]hom. L-i\vilupp ta’ l-ewwel ilsien:

• iservi ta’ kuntest g]all-]olqien ta’ l-g]erf u s-soluzzjoni ta’ problemi;

• jiffa`ilita t-tag]lim formali ta’ l-istess ilsien;

• jipperpetwa t-tradizzjoni lingwistika tas-so`jeta’ Maltija; u

• jg]in fl-i\vilupp ta’ ilsna o]ra.

G]alhekk il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jag]ti kull opportunita’ lill-istudenti biex ji\viluppaw l-ewwel

ilsien tag]hom. B’hekk tissa]]a] il-kultura tal-komunikazzjoni fil-pajji\, jikber il-ftehim u titjieb l-

espressjoni personali.

Filwaqt li l-istudenti jkunu qeg]din fil-pro`ess li jsa]]u l-ewwel ilsien, l-iskola trid ti\gura li t-tfal ikunu

qeg]din jiffamiljarizzaw ru]hom mat-tieni ilsien. Il-pro`ess ta’ familjarizzazzjoni mat-tieni ilsien, qabel

jibda l-pro`ess tat-tag]lim formali, jista’ jtul aktar minn dak ta’ l-ewwel ilsien. Dan g]aliex l-iskola tista’

tkun qieg]da sservi ta’ sors wa]dieni g]at-tag]lim tat-tieni ilsien.

L-istudju tas-so`jolo[ija u l-psikolo[ija ta’ l-ilsna jurina li l-istudenti ji\viluppaw il-]iliet lingwisti`i

tag]hom f’ambjenti, b’modi u b’rati differenti. Il-komunita’ edukattiva trid tifhem li ma je\istix

rimedju wie]ed g]ad-diffikultajiet li l-istudenti jiltaqg]u mag]hom fil-pro`ess ta’ l-i\vilupp ta’ dawn

l-ilsna. Kull skola trid taddotta strate[ija lingwistika li tirrifletti l-b\onnijiet lingwisti`i partikolari ta’ l-

istudenti tag]ha, waqt li ma jintesa qatt il-fatt li s-so`jeta’ Maltija g]andha l-ilsien nattiv tag]ha, u

tag]raf ukoll lill-Ingli\ b]ala lsien uffi`jali u li \viluppa wkoll fil-lingwa franka internazzjonali. L-

ewwel u t-tieni lsien g]andhom jimxu id f’id fil-livelli kollha.

L-assessjar formattiv jag]ti opportunita’ lill-istess komunita’ biex toffri rimedji pre`i\i g]ad-diffikultajiet

lingwisti`i ta’ l-istudent/a individwali.

Prin`ipju 11:

Ugwaljanza bejn is-Sessi

Is-sistema edukattiva, kif riflessa f’dan il-kurrikulu, g]andha tkun imsejsa fuq il-prin`ipju ta’ l-

ugwaljanza bejn is-sessi fir-rispett s]i] tad-diversita’ ta’ bejniethom. Filwaqt li jirrikonoxxi d-

differenzi bejn i\-\ewg sessi, u j]e[ge[ l-affermazzjoni ta’ l-identita’ sesswali, dan il-kurrikulu

g]andu jsa]]a] l-impenn tal-komunita’ edukattiva biex jiggarantixxi l-istess opportunitajiet li\-

\ew[ sessi.

Imnebba] minn dan l-impenn, it-ti[did tal-kurrikulu sa jorbot lill-komunita’ edukattiva bir-

responsabbilta’ li ti\gura li l-bniet u s-subjien:

- isegwu l-istess kurrikulu;

- ji[u indirizzati b’mod li jkollhom a``ess g]all-istess possibbiltajiet ta’ xog]ol; u

- jo]or[u mis-sistema skolastika wara li jkunu g]addew mill-istess esperjenzi edukattivi.

Il-bniet u s-subien g]andhom ikollhom l-opportunita’ li jag]\lu b’mod effettiv is-su[[etti li jixtiequ. L-

g]a\la tkun korretta meta tkun mibnija fuq tag]rif siewi. Biex dan ise]], l-istudenti:

- iridu jkunu konxji tat-tendenzi akkademi`i tag]hom u f’liema oqsma huma effi`jenti u kompatibbli;

- iridu jkunu jafu x’jinvolvu s-su[[etti varji, spe`jalment dawk li huma asso`jati ma’ sess jew ie]or;

- jifhmu li kemm il-bniet kif ukoll is-subjien jistg]u jitg]allmuhom; u

- jag]rfu x’opportunitajiet ta’ karriera jistg]u jinfet]u permezz ta’ dan it-tag]lim.

F’dan il-kuntest il-lingwa[[, l-atte[[jament u l-gwida g]al-g]a\la ta’ su[[etti u l-karriera li

jippromwovu l-g]alliema ghandhom influwenza kbira fuq l-g]a\liet li jag]mlu l-istudenti.

L-ugwaljanza bejn is-sessi mhix tema li l-iskola tista’ tittratta f’i\olament, jew f’xi su[[ett partikulari.

L-ugwaljanza g]andha titqies b]ala tema interdixxiplinarja, li l-g]alliema kollha jistg]u jittrattawha

mill-perspettiva tas-su[[ett tag]hom u jikkumbattu l-pre[udizzji kif ukoll joffru mudelli [odda.

L-iskejjel g]andhom jaraw li r-ri\orsi li jintu\aw mill-komunita’ edukattiva ma jikkontradixxux il-

prin`ipju ta’ l-ugwaljanza. Waqt l-g]a\la u l-produzzjoni tar-ri\orsi, l-iskejjel g]andhom attivament ifittxu

u jipprodu`u testi u materjal vi\iv li jrawmu l-prini`ipju ta’ l-ugwaljanza. L-g]arbiel ta’ l-g]a\la f’dan il-

qasam g]andu jikkunsidra x’qeg]din jag]mlu, x’qeg]din jg]idu, fejn qeg]din, u x’kontroll qeg]din

je\er`itaw fuq ]ajjithom is-sessi differenti.

Ri\orsi b]al kotba u materjal ie]or tat-tag]lim li m’humiex sensittivi g]all-prin`ipju ta’ l-ekwita’

m’g]andhomx ikunu skartati. G]all-kuntrarju, dawn ir-ri\orsi g]andhom jintu\aw waqt diskussjonijiet u

attivitajiet edukattivi o]ra li jittrattaw temi b]alma huma d-diskriminazzjoni sesswali, il-formazzjoni ta’ l-

isterjotipi, u l-abbu\ sesswali.

It-tibdil fuq livell strutturali g]andu jkun ikkumplimentat minn ti[did kontinwu fil-pedago[ija ta’ l-

g]alliema. B’mod konkret, fejn il-bniet u s-subjien qeg]din jitg]allmu flimkien, l-g]alliema g]andhom

jindirizzaw temi pedago[i`i u organizzattivi b]al:

- it-ta]lit tas-sessi waqt attivitajiet fi gruppi;

- l-ammont ta’ attenzjoni li ting]ata lis-sessi differenti;

- l-aspettattivi tag]hom fil-konfront ta’ sessi differenti;

- ir-responsabbiltajiet li jing]ataw lis-sessi differenti.

Huwa fatt mag]ruf li l-iskola mhix l-ambjent wa]dieni fejn il-per`ezzjoni dwar x’g]andhom ikunu l-

karatteristi`i u l-im[iba ta\-\ew[ sessi qieg]da ti[i ffurmata. G]alhekk, l-iskejjel g]andhom jaddottaw

strate[ija ]olistika f’dan ir-rigward. Permezz ta’ din l-istrate[ija, dawk li qed jie]du ]sieb it-tfal

g]andhom ikunu mg]arrfa dwar l-aspetti differenti tal-kun`ett ta’ l-ugwaljanza bejn is-sessi u, fl-istess

]in, jing]ataw l-opportunita’ biex je\aminaw il-]sibijiet, l-attitudnijiet u l-im[iba tag]hom f’dan il-qasam

partikulari tar-relazzjonijiet so`jali.

Prin`ipju 12:

Vokazzjoni u Kompetenza

G]alliema kompetenti u effettivi huma indispensabbli fit-twettiq tal-pro[ett li g]andna quddiemna, ji[ifieri

li nag]tu lil uliedna l-aqwa esperjenza edukattiva possibbli.

Dan id-dokument jiddefinixxi g]alliema motivati, kompetenti, u effettivi b]ala dawk li:

- huma m]ejjija akkademikament g]all-professjoni tag]hom;

- j]addnu prin`ipji demokrati`i;

- huma impenjati li j]arsu u jkattru l-[ustizzja so`jali;

- jintg]arfu minn g]emilhom li huma j]addnu l-prin`ipji msemmija hawn fuq;

- huma impenjati li ji\viluppaw il-potenzjal ta’ kull individwu, u jippreparaw lill-istess individwu biex

jg]ix u jiddefendi l-principju ta’ so`jeta’ ]anina;

- iqisu lilhom infushom b]ala ]assieba u ]addiema kulturali impenjati li jaraw li l-edukazzjoni tibqa’

fuq quddiemnett ta’ l-a[enda politika tal-pajji\;

- jikkontribwixxu bir-ri`erka, bil-kitba, u bid-djalogu intern u mal-massa, g]all-i\vilupp ta’ l-edukazzjoni

f’Malta;

- jfittxu li ja]dmu mal-[enituri u ma’ msie]ba o]ra fil-pro`ess edukattiv;

- jfittxu li jtejbu lilhom infushom kontinwament bis-sa]]a tal-qari, tar-riflessjoni, ta’ l-iskambju ta’ l-

ideat mal-kollegi tag]hom, ta’ korsijiet, u ta’ esperimentazzjoni kontinwa.

G]alliema motivati, kompetenti, u effettivi jfittxu li jrawmu lill-istudenti tag]hom moralment u

intellettwalment fis-sens ta’ demokrazija u [ustizzja so`jali. L-g]alliema jkunu demokrati`i u [usti fil-

prattika tag]hom meta jag]\lu li:

- jittrattaw lill-istudenti b]ala individwi ndaqs, irrispettivament mill-isfond so`jali, mis-sess, mir-

reli[jon, u/jew mill-b\onnijiet spe`jali tag]hom;

- jag]mlu minn kollox biex ji\guraw l-istess a``ess g]all-esperjenzi edukattivi ispirati minn dan il-

kurrikulu, u ji\guraw li l-istudenti kollha jo]or[u minn din l-esperjenza edukattiva ta’ l-anqas bil-]iliet

ba\i`i msemmija f’dan id-dokument;

- jkattru l-g]arfien tad-dmirijiet, id-drittijiet u l-libertajiet ta’ l-istudenti;

- jag]rfu d-differenzi fost l-istudenti, u jrawmu l-imma[ni po\ittiva ta’ popli differenti;

- jinkora[[ixxu l-mistoqsijiet u l-kritika mill-istudenti;

- jfittxu li jrawmu l-prattika li tistimula l-kooperazzjoni u s-solidarjeta’;

- jag]tu spazju lill-esperjenzi personali ta’ l-istudenti;

- jirrispettaw l-interessi u l-istili differenti ta’ tag]lim ta’ l-istudenti;

- jfittxu li jintegraw l-interessi, l-istili u l-b\onnijiet ta’ l-istudenti fl-iskemi ta’ xog]ol u fil-pjanijiet tal-

lezzjoni tag]hom;

- jkunu konxji ta’ l-istil tag]hom u ma jimponuhx fuq l-o]rajn;

- jrawmu prattika li tistimula l-kur\ita’, l-investigazzjoni, il-]sieb lo[iku u kritiku, u s-soluzzjoni tal-

problemi; u

- jimplimentaw il-kodi`i ta’ m[iba fil-klassi billi jag]mlu ]ilithom ]alli bid-djalogu l-istudenti ja``ettaw l-

istess kodi`i.

G]alliema motivati, kompetenti u effettivi jintg]arfu wkoll mill-kwalitajiet personali tag]hom.

G]alliema b]al dawn iqisu t-tag]lim, il-qari, l-istudju u l-impenn morali b]ala l-passjoni tag]hom. Din il-

passjoni hija mnebb]a mill-im]abba u r-rispett li g]andhom lejn l-istudenti, min-namra li g]andhom

g]all-g]erf u t-tag]lim, u mill-konvinzjoni li xog]olhom huwa ne`essarju. G]alliema b]al dawn jittamaw

li l-pro`ess edukattiv iwassal biex jittrasforma u jtejjeb modi u relazzjonijiet so`jali e\istenti. Dawn l-

g]alliema jemmnu li l-]olma tag]hom tista’ ssir realta’ permezz ta’ ]idma kollettiva. G]alhekk, l-

g]alliema g]andhom ikunu lesti jaqsmu l-]idma professjonali tag]hom ma’ msie]ba o]ra fil-pro`ess

edukattiv, ming]ajr ma jbig]u l-identita’ tag]hom ta’ edukaturi awtorevoli.

L-g]alliema kompetenti u effettivi jag]rfu l-importanza tal-kurrikulu mo]bi. Dawn l-g]alliema jifhmu li

d-de`i\jonijiet li jie]du, ng]idu a]na, dwar il-mod li bih qed jg]allmu, l-organizzazzjoni tal-klassi, l-

ammont u l-kwalita’ ta’ ]in li qed jg]addu ma’ studenti differenti, il-kwalita’ ta’ mistoqsijiet li qed jistaqsu

lit-tfal, u l-kwalita’ u l-kontenut tar-ri\orsi li qed jippreparaw u/jew ju\aw, qed jinfluwenzaw il-kwalita’ ta’ l-

i\vilupp ta’ l-istudenti. G]alhekk, g]alliema kompetenti u effettivi huma dejjem lesti jg]arblu g]emilhom

biex ji\guraw li d-de`i\jonijiet u l-g]a\liet tag]]om ikunu tassew edukattivi.

Ri\orsi Umani fl-Iskejjel: Kull skola g]andha jkollha r-ri\orsi umani ne`essarji biex jiggarantixxu livelli

g]oljin ta’ edukazzjoni. Il-kontribut spiss u konsistenti ta’ nies spe`jalizzati fl-iskejjel g]andu jkun wie]ed

mill-g]anijiet ewlenin tas-sistema edukattiva fis-snin li [ejjin.

Prin`ipju 13:

L-Importanza ta’ l-Ambjenti tat-Tag]lim

L-ambjenti tat-tag]lim huma tesseri importanti fil-mu\ajk edukattiv. Hemm rabta intima bejn il-

kundizzjonijiet fi\i`i, l-ispazji allokati, u r-ri\orsi li l-ambjenti tat-tag]lim jipprovdu, u t-tiswir ta’ l-

attitutdnijiet, l-im[iba u l-i\vilupp ta’ l-istudenti. Il-pro`ess tat-ti[did kurrikulari g]andu jikkonferma l-

fatt li l-isfidi edukattivi u l-pedago[iji nbidlu matul i\-\minijiet. G]alhekk, l-ambjenti ta’ ]afna mill-

iskejjel g]andhom ji[[eddu jew jinbidlu g]al kollox. Fl-istess ]in, irid isir sforz akbar biex il-

komunita’ edukattiva timra] ‘l hinn mill-konfini fi\i`i ta’ l-iskola, u filwaqt li tisfrutta l-potenzjal

edukattiv li joffru ambjenti o]ra, kontinwament te\amina r-rilevanza ta’ l-iskola ma’ l-ambjenti u r-

realtajiet l-o]ra tal-]ajja.

L-Ambjent Fi\iku ta’ l-Iskejjel: L-ambjent fi\iku ta’ l-iskejjel g]andu jkun fi stat strutturali tajjeb, mil]uq

minn kul]add, nadif, spazju\, arju\, imdawwal, iddekorat u mg]ammar sew, me]lus minn kull periklu, u

m]ares mill-elementi naturali. Je]tie[ ting]ata attenzjoni spe`jali u ur[enti biex kull skola ssir fi\ikament

a`cessibbli g]al persuni bi b\onnijiet spe`jali.

Ri\orsi g]at-Tag]lim: Il-pro`ess tat-tag]lim g]andu jkun sostnut minn ri\orsi ta’ kwalita’. Kull skola

g]andha timmira li jkollha kmamar g]ar-ri\orsi li sservu ta’: ma]\en g]all-apparat, depo\itu g]all-kotba

u ri\orsi awdjo-vi\ivi, librerija professjonali, u ba\i fejn ji[u ppreparati r-ri\orsi.

Fejn jid]lu l-kotba, is-sistema edukattiva trid tara li l-kotba u\ati fl-iskejjel huma ta’ l-a]jar kwalita’

pedago[ika u so`jalment rappre\entattivi. G]alhekk, il-komunita’ edukattiva g]andha d-dmir tistudja

skemi li jwasslu biex fil-futur l-istudenti kollha jkunu qed ju\aw l-aktar kotba a[[ornati fis-suq.

Fejn jid]lu s-sistemi moderni ta’ l-informatika, is-sistema edukattiva trid kontinwament tippjana u

tevalwa l-b\onnijiet fi\i`i u infrastrutturali li dan jirrikjedi. Il-kompjuter g]adu qieg]ed jing]ata

importanza periferali biss. G]alhekk, apparti mill-bidla fil-mentalita’, wie]ed irid jikkonsidra bis-

serjeta’ x’bidliet fi\i`i u organizzattivi titlob skola li verament tqis il-kompjuter b]ala g]odda

indispensabbli g]at-tag]lim.

Il-politika ]olistika tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali titlob li l-in]awi kollha ta’ l-iskola jikkonformaw ma’

l-g]anijiet u l-prin`ipji ta’ dan id-dokument. Kull skola g]andha tara li dawn l-ispazji edukattivi huma

]ielsa minn kull periklu u mg]ammra bir-ri\orsi li jg]inu lill-g]alliema jwettqu dmirhom sew.

L-Ambjent So`jali ta’ l-Iskejjel: Ambjent fi\iku ta’ kwalita’ g]andu jipprovdi l-qafas g]al ambjent so`jali

po\ittiv. {eneralment, skejjel b’ambjent so`jali po\ittiv g]andhom dawn il-karatteristi`i:

- aspettattivi g]oljin;

- dedikazzjoni u moral g]oli ta’ l-g]alliema;

- attitudni po\ittiva re`iproka bejn l-imsie]ba kollha ta’ l-iskola;

- rikonoxximent tas-su``ess miksub mill-istudenti individwali u mill-iskola;

- rikonoxximent tax-xog]ol u d-dedikazzjoni ta’ l-g]alliema

- a``enn fuq l-istima personali;

- tmexxija g]aqlija;

- appo[[ u inkora[[iment kontinwu;

- atmosfera li tilqa’ n-nies;

- relazzjoni tajba u komunikazzjoni effettiva ma’ l-imsie]ba fil-komunita’;

- impenn kontinwu biex l-iskola ssir aktar effettiva;

- parte`ipazzjoni fid-diskussjonijiet u d-de`i\jonijiet amministrattivi.

Prin`ipju 14:

Tkattir tal-Parte`ipazzjoni fl-I\vilupp tal-Kurrikulu

Huwa ma]sub li l-i\vilupp tal-kurrikulu jkun ta’ \ew[ forom: pro`ess kontinwu ta’ tifsil, \vilupp, twettiq u

ti[did tal-mi\uri proposti f’dan id-dokument ti[did ta’ dan id-dokument innifsu fi pro`ess li jibda wara 5

snin ta’ implimentazzjoni u jie]u sentejn.

Il-kurrikulu huwa propjeta’ pubblika. G]alhekk, g]andha tissa]]ah l-idea li nies minn diversi oqsma

tal-]ajja jipparte`ipaw fil-pro`ess kollu tat-tifsil, l-i\vilupp, it-twettiq u t-ti[did tal-kurrikulu.

Fil-livell komunitarju, il-[enituri huma fost l-imsie]ba ewlenin fil-pro`ess edukattiv. Illum nafu li aktar

ma l-[enituri jibqg]u ‘l bog]od mis-sistema edukattiva, aktar il-pro`ess edukattiv kif ukoll l-i\vilupp tat-

tfal jiftaqru. G]alhekk, dan id-dokument i]ares lejn il-[enituri b]ala kollaboraturi importanti tal-kurrikulu.

Il-[enituri jistg]u jsostnu l-kurrikulu billi:

- jipprovdu ambjent stabbli u stimulanti fid-dar;

- jinteressaw ru]hom fil-pro`ess edukattiv;

- jpo[[u l-investiment fl-edukazzjoni ta’ wliedhom quddiemnett fl-g]a\liet tag]hom;

- jkattru d-djalogu ma’ l-g]alliema u l-awtoritajiet edukattivi;

- jipparte`ipaw fi pro[etti edukattivi u f’ri`erka li twassal biex jitjiebu s-servizzi edukattivi u l-]ajja

kurrikulari ta’ wliedhom;

- jg]addu lill-iskola kull informazzjoni li tg]in fl-i\vilupp ta’ wliedhom;

- jtejbu lilhom infushom biex ikunu jistg]u jipprovdu l-a]jar g]ajnuna possibbli lil uliedhom u jkunu

jistg]u jipparte`ipaw b’mod aktar effettiv fil-pro`ess edukattiv; u

- jkunu lesti li joffru l-g]erf, il-]iliet u l-]in tag]hom lill-iskola.

Il-pro`ess ta’ l-i\vilupp tal-kurrikulu fl-iskola g]andu wkoll jibbenefika mill-g]erf u l-]iliet ta’ dawk fil-

komunita’ li jixtiequ jiddedikaw xi ]in g]all-iskola. L-g]ajnuna mitluba mill-iskola ma tfissirx li xi membri

tal-komunita’ sa jie]du post l-g]alliema. Il-membri tal-komunita’ g]andhom isostnu x-xog]ol li qed isir

mill-g]alliema waqt il-]in ta’ l-iskola.

L-g]ajnuna tista’ tkun esti\a g]al wara l-]in uffi`jali ta’ l-iskola bit-twaqqif ta’ gruppi spe`jalizzati. In-

natura tal-gruppi mwaqqfa fi skola partikulari x’aktarx sa tkun tirrifletti l-g]ajnuna offruta mill-komunita’.

I\da jrid isir sforz biex xi attivitajiet li l-iskola torganizza wara l-]in jipprovdu l-b\onnijiet li l-g]alliema u l-

awtoritajiet ta’ l-iskola ma jistg]ux iwettqu waqt il-]in propju ta’ l-iskola.

L-asso`jazzjonijiet u l-organizzazzjonijiet governattivi u volontarji g]andhom jitqiesu mill-iskejjel b]ala

msie]ba ewlenin tag]hom. Dawn l-entijiet joffru g]ajnuna u tag]rif spe`jalizzat li ]afna drabi jkun

nieqes mill-ambjent immedjat ta’ l-iskola.

Prin`ipju 15:

De`entralizzazzjoni u Identita’

L-awtoritajiet g]andhom ikattru l-kultura tal-parte`ipazzjoni fl-oqsma differenti tal-kurrikulu billi jkomplu

jsostnu l-politika tad-di`entralizzazzjoni u jg]inu lill-iskejjel biex jissa]]u fl-identita’ u fl-awtonomija.

G]alkemm pro`ess diffi`li, l-awtonomija hija t-triq li g]andha twassal g]al pro`ess edukattiv aktar uman,

g]al tmexija aktar effettiva u effi`jenti, g]all-i\vilupp ta’ ]iliet [odda marbutin ma’ parte`ipazzjoni akbar,

u g]al aktar djalogu mal-komunita’.

It-twessig] tal-parametri demokrati`i jitlob l-i\vilupp ta’ ]iliet [odda. Il-pro`ess ta’ parte`ipazzjoni

nnifsu jg]allem lill-parte`ipanti kif ja]dmu g]alenija b’ri\q l-edukazzjoni fil-komunita’. It-ta]ri[ f’oqsma

differenti tal-parte`ipazzjoni g]andu jag]ni din l-esperjenza billi jsa]]a] il-]iliet ta’ min g]andu r-rieda u

l-entu\ja\mu li jipparte`ipa f’dan il-pro`ess demokratiku.

L-awtoritajiet edukattivi, flimkien ma’ l-Universita’ u l-g]aqdiet volontarji, g]andhom ja]dmu fil-qasam

tat-ta]ri[ biex ikollna mexxejja, amministraturi, g]alliema u membri fil-komunita’ li tassew ikunu kapa`i

jisfruttaw l-opportunitajiet li joffru d-de`entralizzazzjoni u l-awtonomija g]al skejjel ta’ l-aqwa kwalita’ li

tassew jikkontribwixxu g]all-i\vilupp uman.

L-G}ANIJIET {ENERALI

L-g]anijiet [enerali msemmija f’din it-taqsima jirrappre\entaw l-aspirazzjonijiet ta’ ]afna minn

dawk li wie[bu g]as-sej]a ta’ l-awtoritajiet edukattivi. Dawn l-g]anijiet jikkonfermaw il-prin`ipji u l-

vi\joni edukattiva ta’ dan id-dokument, u fil-qofol tag]hom iridu jwasslu g]all-aqwa formazzjoni ta’

kull persuna biex ikunu ffurmati `ittadini tajbin ta’ pajji\na u tad-dinja kollha.

Il-lista kif tidher hawn ta]t ma tirrappre\entax ordni [erarkika ta’ prijoritajiet fil-qasam edukattiv. Il-

komunita’ edukattiva trid tqis dawn l-g]anijiet [enerali b]ala interdipendenti u ta’ l-istess importanza.

L-G]anijiet {enerali li [ejjin jitwettqu bis-sa]]a ta’ tag]lim u ta]ri[ li jg]in lill-istudenti jiksbu g]erf,

]iliet u attitudnijiet marbuta ma’ bosta oqsma ta’ siwi g]all-i\vilupp uman:

G]an 1:

G]arfien Personali u Bini ta’ Sistema ta’ Valuri Eti`i u Morali

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- id-diversi dimensjonijiet tal-persuna umana: id-dimensjoni spiritwali, fi\ika, emozzjonali, intellettwali,

so`jali u morali

- il-]ti[ijiet e\istenzjali ta’ kull dimensjoni u kif dawn iridu ji[u integrati fi pro[ett ta’ ]ajja

- il-valuri u l-mezzi li g]andhom ju\aw biex jibnu lilhom innifishom lejn maturita’ kompleta

- id-drittijiet u d-dmirijiet tag]hom lejn il-]allieq (g]al min jemmen), lejn g]ajrhom, lejhom infushom,

lejn il-komunita’, lejn pajji\hom, lejn l-ambjent naturali, u lejn l-annimali;

- il-valur tal-liberta’ u l-limiti tag]ha

- l-inaljenabilita’ tad-dritt tal-bnedmin kollha li jkunu meqjusa u ttrattati ndaqs u bla ebda

diskriminazzjoni tkun xi tkun ir-razza, il-post ta’ ori[ini, il-fehmiet politi`i, il-kulur, it-twemmin, is-sess,

l-eta’ u l-abbilta’ fi\ika jew mentali.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- jag]rfu l-kontribut fundamentali li kull qasam tat-tag]lim (ir-reli[jon, il-letteratura, il-filosofija u l-bqija)

jag]ti lill-i\vilupp s]i] tal-persuna

- jag]rfu jidentifikaw il-prijoritajiet u l-iskala tal-valuri

- jibnu karattru sod biex jag]\lu, jidde`iedu u jqieg]du fil-prattika dak li jqisu li hu sewwa u [ust.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- ifittxu b’mod onest l-identita’ personali tag]hom, x’inhuma l-g]anijiet ta’ ]ajjithom u x’inhuma l-

mezzi li jridu ju\aw biex jimxu lejn maturita’ s]i]a

- japprezzaw kull qasam tat-tag]lim;

- japprezzaw li g]ad baqa’ lok g]at-tiftix g]al twe[iba tal-mistoqsijiet fondamentali ta’ l-ezistenza

umana;

- jag]rfu l-]in kollu d-differenza fl-g]a\la bejn dak li hu sewwa li jsir, dak li hu permess, dak li hu

dmir, u dak li hu a]jar u isba];

- ikunu konvinti li kull g]emil g]andhom jag]mluh b’intenzjoni tajba.

G]an 2:

|vilupp ta’ ~ittadini u Ambjent Demokratiku

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari, inklu\a dik ta’ skejjel u klassijiet demokrati`i, l-istudenti ji\viluppaw

l-g]erf/it-tag]rif dwar:

- il-kun`ett tad-demokrazija b’riferenza g]al xi tfisser id-demokrazija fl-era ta’ l-informatika

- l-istorja tad-demokrazija

- l-istorja tad-demokrazija parlamentari f’pajji\na

- il-Kostituzzjoni ta’ pajji\na

- il-]ajja demokratika f’Malta, fil-pajji\ in[enerali u fil-lokal partikolari

- id-drittijiet u d-dmirijiet ta`-`ittadini

- l-istituzzjonijiet demokrati`i ta’ pajji\na

- kif wie]ed jista’ jipparte`ipa fil-]ajja demokratika ta’ pajji\na

- it-twaqqif ta’ gruppi li jirrappre\entaw interessi differenti

- kif isir il-lobbying f’kuntest demokratiku.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari, inklu\a dik ta’ skejjel u klassijiet demokrati`i, l-istudenti ji\viluppaw

dawn il-]iliet:

- jie]du sehem attiv fil-klassi u fil-politika ta’ l-iskola

- ji\viluppaw sens kritiku u investigattiv

- jafu jiddiskutu, jiddjalogaw, jiddibattu, jorganizzaw, u jie]du sehem fi gruppi; u

- ikunu lesti ja]dmu fil-komunita’.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari, inklu\a dik ta’ skejjel u klassijiet demokrati`i, l-istudenti ji\viluppaw

dawn l-attitudnijiet:

- jemmnu fl-importanza ta’ l-ambjent demokratiku

- ikunu lesti jg]arrblu u j]arsu b’mod kritiku lejn dak kollu li ji[ri fl-ambjent demokratiku

- jemmnu fid-difi\a tad-demokrazija fil-pajji\

- jirrispettaw il-Kostituzzjoni u l-li[ijiet tal-pajji\

- juru rispett lejn l-istituzzjonijiet u l-awtoritajiet tal-pajji\ f’kull livell

- japprezzaw id-differenzi u d-diversita’ kulturali ta’ pajji\na

- ikunu lesti li j]arsu d-drittijiet ba\i`i ta`-`ittadini kollha

- ikunu lesti li jimpenjaw ru]hom u jipparte`ipaw b’mod attiv sabiex titkattar il-kultura demokratika fil-

pajji\

- japprezzaw il-valuri u l-proceduri demokrati`i.

G]an 3:

|vilupp ta’ Sens ta’ Identita’ Marbut ma’ l-Espressjoni Kreattiva

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- l-identita’ ta’ Malta li biha pajji\na jid]ol ukoll fil-familja tal-[nus l-o]ra

- il-preistorja u l-Istorja ta’ Malta u l-Maltin, inklu\i l-aspetti politi`i u so`jo-ekonomi`i

- il-lingwa u l-letteratura Maltija

- ir-reli[jon tal-poplu Malti

- il-folklor u t-tradizzjonijiet l-o]ra ta’ Malta

- l-istorja artistika, arkitettonika u mu\ikali ta’ pajji\na

- il-kultura, l-istorja u r-reli[jonijiet differenti fir-re[jun tal-Mediterran u l-istorja ta’ Malta b]ala parti

minn dan ir-re[jun

- il-kultura, l-istorja u r-reli[jonijiet differenti fil-Kontinent Ewropew u kif l-identita’ Ewropea qieg]da

tissawwar permezz ta’ l-istituzzjonijiet Ewropej

- il-pro`ess li bih Malta, b]al popli o]rajn, i\\omm il-karattru tag]ha fi ]dan id-diversitajiet kontinentali

u dinjija.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- ju\aw l-Ilsien Malti b]ala l-ilsien nattiv tag]hom;

- ju\aw il-lingwa Ingli\a b]ala lingwa uffi`jali ta’ pajji\na u lingwa internazzjonali;

- jirri`erkaw biex jitkompla l-istudju dwar id-diversi aspetti ta’ l-identita’ Maltija;

- jifhmu u jfissru apprezzament artistiku u g]arfien estetiku waqt diskussjonijiet li jittrattaw id-diversi

aspetti tal-produzzjoni artistika Maltija u internazzjonali;

- jifhmu u jfissru il-valuri esteti`i tal-produzzjoni artistika Maltija u internazzjonali;

- japplikaw kriterji esteti`i waqt produzzjoni artistika personali;

- ilaqqmu influwenzi barranin ma’ influwenzi indi[eni waqt produzzjonijiet artisti`i.

Dan kollu jwassal biex Malta tintegra ru]ha fid-dinja billi ma tkunx inqas jew differenti fl-attitudni lejha

nnifisha.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- japprezzaw bi s]i] l-wirt kulturali - storiku, lingwistiku, letterarju, artistiku, arkitettoniku, e``. - Malti

- jemmnu fl-importanza ta’ l-i\vilupp tal-produzzjoni kulturali Maltija

- it-ta]lit kulturali iqisuh b]ala fenomenu so`jali po\ittiv

- il-xenofobija u r-razzi\mu jqisuhom b]ala fenomeni so`jali negattivi

- jirrispettaw u jesprimu affinita’ kemm ma’ kulturi o]ra kif ukoll ma’ dak li jiddistingwina.

G]an 4:

Edukazzjoni Reli[ju\a

(Edukazzjoni reli[ju\a b’indirizz kattoliku kif jitlob il-ftehim bejn is-Santa Sede u r-Repubblika ta’ Malta

dwar it-tag]lim u l-Edukazzjoni fir-Reli[jon Kattolika fl-iskejjel ta’ l-Istat).

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ esperjenzi (individwali u kollettivi) u ta’ tag]lim formali mibni fuq id-dokumenti ewlenin tal-

messa[[ Nisrani, l-istudenti jiksbu dan l-g]erf u tag]lim:

- l-esperjenzi u l-mistoqsijiet il-kbar tal-]ajja u li permezz tag]hom iridu jsibu sens f’]ajjithom;

- esperjenzi u mistoqsijiet b]al: x’inhu posthom fil-]olqien, il-]biberiji, il-fer] tal-qalb, it-tbatija, l-

in[ustizzji, l-istima personali, il-mewt, il-futur, e``.

- l-g]ejun tal-messa[[ Nisrani (il-Bibbja u d-dokumenti tal-Ma[isteru), l-espressjoni tieg]u fin-nis[a

ta’ l-Istorja, u fix-xhieda ta’ dawk li g]exuh;

- il-persuna u l-]idma ta’ {esu’ ta’ Nazzaret (kif irrivelat fil-Bibbja u mag]ruf fil-fidi tal-Knisja) b]ala

dak li jag]ti interpretazzjoni s]i]a ta’ l-esperjenza umana u b]ala `entru tal-messa[[ kollu;

- min hu Alla u dwar il-pjan tas-salvazzjoni li fassal, li beda u li g]adu jwettaq fl-Istorja, fid-dawl ta’

dak li g]allem {esu’;

- il-komunita’ Nisranija li fiha u biha {esu’ g]adu jkompli l-]idma tieg]u permezz ta’ l-ispirtu, il-]idma

u t-t]abbir tal-Kelma, i`-`elebrazzjoni litur[ika u sagramentali, u s-servizz fl-im]abba

- il-valuri u l-istil ta’ ]ajja proposti minn {esu’ Kristu b]ala t-triq lejn maturita’ s]i]a u dejjiema; il-

kmandament ta’ l-im]abba b]ala r-ru] tal-moralita’ Nisranija, l-aktar kif tolqot il-]ajja u l-i\vilupp ta’

l-istudenti fid-diversi etajiet u ambjenti li jg]ixu fihom

- il-karatteristi`i tar-Reli[jonijiet ewlenin u dwar kif kull wa]da tipprova twie[eb g]all-istess

mistoqsijiet fundamentali g]all-e\istenza umana

- kif il-Kristjani\mu g]en fit-tiswir tal-kultura u l-identita’ Maltija.

}iliet

Permezz ta’ tag]lim formali, ta’ esperjenzi individwali, fi gruppi jew fil-klassi, ta’ evalwazzjoni personali

mal-Konsulenti Reli[ju\i u l-g]alliema, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- jag]rfu jag]tu ra[uni soda u ddokumentata tat-twemmin u l-prattika reli[ju\a tag]hom;

- ifittxu d-dimensjoni reli[ju\a fir-realtajiet u l-esperjenzi kollha tal-]ajja;

- isibu ]in biex jiskopru u jikbru fid-dimensjoni spiritwali tag]hom;

- ji\viluppaw mezzi biex ikunu konxji tal-qawwa ta’ l-Ispirtu, l-aktar f’waqtiet ta’ diffikulta’;

- jit]arr[u dwar kif jie]du sehem b’mod attiv u bis-sens fi`-`elebrazzjonijiet reli[ju\i;

- ifittxu l-komunjoni b]ala l-atte[[jament ewlieni fil-kwistjonijiet kollha li jistg]u jinqalg]u, kemm mal-

komunita’ nnfisha, kif ukoll ma’ xi membri tag]ha;

- jit]arr[u dwar kif jag]tu sehemhom f’pajji\hom u fid-dinja l-aktar favur min hu batut jew emar[inat;

- ifittxu motivazzjonijiet, ta]ri[, u evalwazzjoni personali dwar kif jipprattikaw l-im]abba Nisranija fl-

g]a\liet konkreti li jag]mlu f’kull qasam tal-]ajja;

- ji\viluppaw ]iliet marbuta ma’ diskussjoni, djalogu, komprensjoni u tolleranza ma’ min i]addan

twemmin jew im[iba differenti.

Attitudnijiet

Permezz tat-tag]lim formali, bi skambju ggwidat ta’ esperjenzi, bis-sehem f’`elebrazzjonijiet

ipprogrammati u bl-g]ajnuna tal-Konsulenti Reli[ju\i, l-istudenti Nsara ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- sens aktar ma]sub, iddokumentat u matur lejn il-mod kif i]arsu lejn it-twemmin u l-prattika tar-

reli[jon Nisranija;

- fidu`ja u kuntatt ma’ Alla, il-]allieq ta’ kollox u Missier ta’ kul]add;

- apprezzament tal-Mulej {esu’ b]ala t-Triq, il-Verita’ u l-}ajja;

- kura[[ fil-qawwa ta’ l-Ispirtu;

- sehem konxju u attiv fi`-`elebrazzjonijiet tal-komunita’ Nisranija;

- onesta’ u l-im]abba Nisranija b]ala r-ru] ta’ kull im[iba fl-oqsam kollha tal-]ajja, l-aktar dawk li

jolqtu mill-qrib l-istudenti tag]na: l-im[iba fid-dar, fl-iskola, fis-so`jeta’, mal-]bieb, fl-istudju, fid-

divertiment, fis-sesswalita’, fil-konsum, fl-g]ajnuna lejn min hu l-aktar fil-b\onn, fil-voluntarjat, e``.;

- rispett lejn min i]addan twemmin ta’ reli[jonijiet o]ra jew lejn min g]a\el li ma j]addan l-ebda

reli[jon.

G]an 5:

It-Tis]i] ta’ l-Ugwaljanza bejn is-Sessi

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- tag]lim dwar kull aspett ta’ l-ugwaljanza bejn is-sessi permezz ta’ kull su[[ett;

- il-li[ijiet nazzjonali dwar l-ugwaljanza, b’mod spe`jali l-Kostituzzjoni u l-Li[i tal-Familja u l-li[ijiet li

jirregolaw il-kundizzjonijiet tax-xog]ol;

- il-Konvenzjoni tal-{nus Mag]quda dwar it-tne]]ija ta’ kull xorta ta’ diskriminazzjoni kontra n-nisa

(CEDAW);

- il-Konvenzjoni Ewropea li tolqot id-drittijiet tal-bniedem;

- l-g]arfien tal-kurrikulu mo]bi f’dan il-qasam.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti jizviluppaw dawn il-]iliet:

- jag]mlu g]a\liet tajba f’kull aspett tal-]ajja li tinkludi l-karriera tag]hom u r-relazzjonijiet ma’

]addie]or, kemm familjari kif ukoll professjonali;

- jag]rfu d-dinjita’ tal-persuna tag]hom u ta’ ]addie]or;

- japprezzaw u ja``ettaw id-differenzi bejn is-sessi;

- jag]rfu, jirre\istu u jikkritikaw attitudnijiet u sitwazzjonijiet diskriminatorji;

- jipproponu u jwettqu (fi`-`irkostanzi tag]hom) t-tibdil me]tie[ biex il-pajji\ jersaq lejn ugwaljanza

vera u effettiva bejn in-nisa u l-ir[iel.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- ikunu lesti jibdlu attitudnijiet negattivi; ng]idu a]na, pre[udizzji dwar l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-

ir[iel, u nies ta’ sesswalita’ differenti;

- jemmnu fil-]tie[a li kull tip ta’ diskriminazzjoni negattiva g]andha titne]]a;

- jemmnu bis-s]i] fil-[ustizzja so`jali li primarjament tinkludi l-ugwaljanza bejn i\-\ew[ dimensjonijiet

ba\i`i tas-so`jeta’;

- jag]rfu li d-differenza mhix theddida i\da ]a[a ta’ valur.

G]an 6:

Edukazzjoni dwar is-Sesswalita’ Umana

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- ir-rabta li te\isti bejn is-sesswalita’ u l-politika tas-sessi;

- l-isterejotipi marbutin mas-sesswalita’;

- il-firxa s]i]a ta’ identitajiet sesswali;

- il-firxa ta’ mard marbut mas-sesswalita’, u tag]rif dwar il-prevenzjoni tieg]u;

- l-anatomija u l-fi\jolo[ija sesswali;

- il-forom differenti ta’ kontra`ezzjoni;

- is-sesswalita’ u l-midja;

- is-sesswalita’ u l-li[i;

- i`-`ensura u s-sesswalita’;

- is-sesswalita’ u r-reli[jon;

- is-sesswalita’ f’kuntesti kulturali differenti;

- g]arfien dwar forom differenti ta’ esplojtazzjoni u abbu\ sesswali;

- l-a[enziji li joffru g]ajnuna f’dan il-qasam.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- ji\vilupaw relazzjonijiet interpersonali po\ittivi;

- jag]mlu g]a\liet responsabbli marbutin ma’ attivita’ sesswali;

- i]arsu kontra l-abbu\ sesswali;

- jag]rfu u jirrappurtaw abbu\i sesswali

- jifhmu u jg]inu nies li jinsabu f’diffikultajiet relatati mas-sesswalita’ jew l-attivita’ sesswali tag]hom;

- jevitaw diskors jew g]emil li jiddiskrimina jew iwe[[a’ nies b’sesswalita’ differenti;

- jibdew u jkomplu diskussjoni matura dwar is-sesswalita’.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- jifhmu u japprezzaw il-[isem uman u jirrispettaw dak tas-sess differenti;

- ikollhom ideat miftu]a u po\ittivi kif ukoll ji\viluppaw sens ta’ risponsabbilta’ rigward is-sesswalita’;

- jirrispettaw nies b’identita’ sesswali differenti.

Fil-Kors tat-tag]lim tag]hom dwar dan is-su[[ett, l-g]alliema g]andhom jag]tu kas tal-kuntest tal-

valuri morali u reli[ju\i ta’ l-istudenti u tal-[enituri tag]hom.

G]an 7:

It-Trawwim ta’ Konsumaturi Edukati

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- l-ekonomija tas-suq ]ieles: tifsira tal-kun`ett; il-kuntest re[jonali Ewro-Mediterranju u dak globali;

distinzjoni bejn il-b\onn u x-xewqat; l-g]a\liet tal-konsumatur; il-valur tal-flus im]allsa; u s-sistema

tal-prezzijiet.

- le[i\lazzjoni dwar il-konsumatur: g]arfien tal-kontenut tal-li[ijiet u provedimenti o]ra li jittrattaw id-

drittijiet u r-responsabbiltajiet tal-konsumatur; l-g]arfien tar-regolamenti [enerali dwar kuntratti u

forom o]ra ta’ ftehim; ir-regolamenti dwar it-tabelli u t-tikketti; l-informazzjoni u l-pariri li g]andhom

jing]ataw lill-konsumatur; u x’g]andhom jag]mlu l-konsumaturi biex jie]du dak li ]aqqhom, f’ka\ li

l-prodott jew is-servizz ma jissodisfahomx.

- ir-riklamar: il-funzjoni tal-mezzi tal-komunikazzjoni fis-so`jeta’; ir-riklamar mo]bi; id-differenza bejn

ir-riklamar u l-informazzjoni [enwina; l-g]arfien analitiku ta’ kif isiru r-riklami; l-g]arfien tal-mod kif il-

midja to]loq modi [odda ta’ g]ajxien, u l-konsegwenzi ta’ dawn l-modi [odda fuq il-]ajja ta’

kategoriji differenti tas-so`jeta’.

- l-asso`jazzjonijiet tal-konsumatur: l-importanza ta’ dawn l-asso`jazzjonijiet b]ala difensuri tad-

drittijiet tal-konsumaturi; il-funzjoni tag]hom b]ala g]ejun ta’ informazzjoni; l-g]aqdiet tal-

konsumaturi b]ala rappre\entanti ta’ l-interessi ta`-`ittadini f’kuntest demokratiku; u l-g]aqdiet tal-

konsumaturi b]ala organizzaturi tal-konsumaturi.

- is-servizzi finanzjarji: g]arfien tas-servizzi finanzjarji, kemm lokali kif ukoll internazzjonali, li jg]inu

lill-konsumaturi fl-attivita’ konsumista tag]hom.

- is-sigurta’: l-g]arfien dwar prodotti li jistg]u jkunu perikolu\i.

}iliet

Permezz ta’ l-edukazzjoni dwar il-konsumatur, l-istudenti g]andhom jing]ataw l-opportunita’ li

ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- jibba[itjaw; jippjanaw tajjeb il-finanzi; i\ommu rendikont ta’ l-infiq u d-d]ul; iqabblu l-prezzijiet u t-

tqabbil tal-prezz mal-kwalita’; u ju\aw tajjeb il-finanzi disponibbli;

- jikkomunikaw b’mod effettiv ma’ min jipprovdi prodott jew servizz, mad-Dipartiment g]all-Affarijiet

tal-Konsumatur jew ma’ l-asso`jazzjonijiet tal-konsumatur; iwasslu lmenti permezz ta’ noti verbali

jew noti miktuba;

- ji\guraw l-u\u tajjeb ta’ sustanzi/prodotti perikolu\i; jinterpretaw sew it-tag]rif mog]ti mill-manifatturi

tal-prodott;

- janalizzaw b’mod analitiku u kritiku l-pariri u/jew l-informazzjoni mog]tija mill-

produttur/bejjieg]/katalgu/fuljett jew sorsi o]ra.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- l-apprezzament tal-konflitti ta’ interess bejn il-konsumaturi, il-produtturi u l-bejjieg]a;

- l-apprezzament kritiku tal-valur mog]ti lill-prodott jew is-servizz permezz tar-riklamar;

- ir-responsabilta’ lejn il-konsegwenzi so`jali u ambjentali ta’ l-im[iba tal-konsumatur;

- l-apprezzament ta’ l-importanza tal-kooperazzjoni u s-solidarjeta’ bejn il-konsumaturi.

G]an 8:

Edukazzjoni dwar il-Midja

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- is-so`jeta’ u l-midja: g]arfien ba\iku ta’ l-istorja ta’ l-oqsma differenti tal-midja; g]arfien dwar il-

funzjoni tal-midja fis-so`jeta’, u r-relazzjoni tal-midja ma’ l-istituzzjonijiet politi`i u ekonomi`i; ir-rabta

simbaotika bejn il-midja u s-so`jeta’, jew kif is-so`jeta’ u l-midja jinfluwenzaw lil xulxin; il-li[i ta’ l-

istampa u `-`ensura; il-midja u d-demokrazija.

- l-organizzazzjoni tal-midja: g]arfien dwar strutturi differenti ta’ propjeta’ tal-midja, u l-midja b]ala

industrija transnazzjonali; g]arfien ta’ l-importanza ta’ l-impatt tal-kuntest so`jali fuq il-konsum ta’

prodotti tal-midja; g]arfien dwar l-irwoli differenti tan-nies li ja]dmu f’dan il-qasam; g]arfien dwar

sistemi differenti ta’ finanzjament.

- il-kontenut u l-lingwa tal-midja: l-g]arfien tal-[eneri misjuba fis-sistemi differenti tal-midja, id-

differenzi bejniethom u r-rilevanza tag]hom g]all-udjenza; g]arfien ta’ l-aspett interpretattiv tal-

midja (e\. l-isterjotipi fil-midja); tag]rif dwar l-istorja ta’ l-aktar oqsma importanti tal-midja; g]arfien

dwar l-Internet.

- il-midja b]ala strument ta’ edukazzjoni: il-possibbiltajiet li fet]et il-midja fil-qasam ta’ l-edukazzjoni.

Forom differenti ta’ tag]lim individwali u parte`ipattiv li saru possibbli. Il-midja qed tibdel l-

edukazzjoni.

- issues li jqumu dwar l-operat tal-midja: l-inva\joni tal-privatezza, l-abbu\ tal-verita’, l-i\bilan` u l-

propaganda, il-parti[[jani\mu, e``.

- it-tifsir tal-konvenzjonijiet li nsibu fid-dinja tal-midja.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- il-lingwa tal-midja: jiksbu ]ila ba\ika fl-u\u ta’ strumenti, it-teknika u l-materjali relatati ma’ l-aspetti

differenti tal-midja; jipprodu`u prodotti sempli`i tal-midja; ju\aw il-kompjuter bil-fa`ilita’ ta’ l-Internet

b]ala: (1) g]odda fl-u\u tal-midja, (2) medium adattabbli fih innifsu.

- il-kontenut tal-midja: ji\viluppaw ]iliet ba\i`i fil-kitba ta’ ittri, rapporti, stejjer investigattivi; fil-kitba ta’

skritt sempli`i g]at-TV u r-radju; fl-espressjonijiet personali bl-u\u tal-kompjuter; fl-analizzar u fl-

g]a\la ta’ dak li g]andu siwi, inklu\ l-effett tar-reklamar; fl-g]a\la bbilan`jata bejn programmi

edukattivi u o]rajn li joffru divertiment.

- is-so`jeta’ u l-midja: janalizza l-irwol tal-midja fis-so`jeta’ u fil-kultura partikulari tag]na; u ja]dmu

biex it-teknolo[ija ta’ l-informatika tkun a``essibbli g]al kul]add, inklu\i tfal b’di\abilitajiet differenti.

- l-organizzazzjoni tal-midja: janalizzaw il-prodott fid-dawl tad-diffikultajiet u l-limitazzjonijiet ta’ l-

organizzazzjoni li qed tipprodu`i l-prodott; jiffamiljarizzaw ru]hom mal-pro`ess ta’ produzzjoni ta’

midja differenti, inklu\i forom differenti b]al, ng]idu a]na, il-Lingwa tas-Sinjali, il-Braille, sottotitli,

e``.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- il-lingwa tal-midja: l-i\vilupp ta’ attitudni kritika lejn il-midja; apprezzament tal-valuri esteti`i u l-

impatt kulturali ta’ l-oqsma differenti tal-midja

- il-kontenut tal-midja: l-i\vilupp ta’ attitudni kritika bba\ata fuq sistema ta’ valuri personali; l-i\vilupp

ta’ attitudni silettiva rigward il-konsum tal-midja

- is-so`jeta’ u l-midja: difi\a tal-liberta’ tal-kelma; attitudni kritika lejn il-midja

- l-organizzazzjoni tal-midja: \vilupp ta’ attitudni kritika marbuta mal-b\onnijiet organizzattivi tal-

produzzjoni.

G]an 9:

Parte`ipazzjoni Produttiva u Effettiva fid-Dinja tax-Xog]ol

G]erf/Tag]rif

F’din it-taqsima l-istrate[ija pedago[ika hi aktar importanti mill-kontenut u je]tie[ attenzjoni biex l-

g]odda tat-tag]lim (il-lezzjoni, hand-out, test fuq il-memorja e``.) ma jkunux astratti u ‘l bog]od mir-

realta’ tant li jirrendu t-tag]lim u t-ta]ri[ irrelevanti. Tajjeb li wie]ed juri esperjenzi diretti u mudelli

differenti me]uda mir-realta’ tal-]ajja.

Is-sistema edukattiva g]andha tipprepara lill-istudenti g]ad-dinja tax-xog]ol billi tg]inhom ji\viluppaw

l-g]erf/it-tag]rif dwar:

- is-setturi differenti ta’ l-ekonomija Maltija;

- l-ekonomija globali u kif din taffettwa l-ekonomija Maltija;

- il-bidla tal-kuntest tax-xog]ol f’so`jeta’ mibnija fuq l-informatika;

- postijiet differenti ta’ xog]ol u l-]iliet me]tie[a;

- l-etika tax-xog]ol;

- is-sistema ta’ tassazzjoni; is-so`jolo[ija tax-xog]ol; l-g]aqdiet tal-]addiema; l-g]aqdiet ta’ min

i]addem; l-istorja so`jali u politika tal-]addiem Malti; il-moviment tal-kooperattivi Maltin; tiftix g]ax-

xog]ol - l-a[enziji li j]arr[u lill-adulti fix-xog]ol; il-li[ijiet u r-regolamenti li jittrattaw is-sigurta’ fuq il-

post tax-xog]ol; il-li[ijiet li jittrattaw id-drittijiet u d-dmirijiet tal-]addiema Maltin; is-sistema ta’

benefi``ji so`jali g]all-kategoriji differenti ta’ ]addiema (full-time/part-time/bla xog]ol) u l-appo[[

g]all-persuni b’di\abilita’;

- is-sistemi ta’ g]ajnuna finanzjarja fil-qasam tax-xog]ol;

- tag]rif dwar il-konvenzjonijiet internazzjonali tax-xog]ol;

- l-Unjoni Ewropea b]ala ekonomija u suq tax-xog]ol;

- l-istituzzjonijiet ekonomi`i ta’ l-Unjoni Ewropea.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- ji\viluppaw relazzjonijiet interpersonali, b]all-]idma fi gruppi u l-kontroll ta’ l-emozzjonijiet

f’`irkustanzi diffi`li;

- jafu jippjanaw, jorganizzaw u jevalwaw;

- jag]rfu l-potenzjal personali u l-i\vilupp ta’ dan il-potenzjal fl-a]jar interess personali u so`jali;

- jafu jiddiskutu u jinnegozjaw;

- jimmani[jaw il-]in tajjeb;

- jifhmu x’inhuma l-]ti[ijiet ba\i`i g]all-ippjanar, pre\entazzjoni, twettiq, u evalwazzjoni ta’ pro[etti;

- jafu jsolvu problemi marbutin mad-dinja tax-xog]ol;

- jafu jikkon`entraw fuq ix-xog]ol;

- jag]rfu l-periklu fuq postijiet differenti tax-xog]ol u kif jevitaw u jeliminaw dan il-periklu;

- jafu jinterpretaw tajjeb regolamenti, ordnijiet, direttivi u struzzjonijiet;

- jafu jag]\lu karriera b’mod ma]sub u informat;

- jafu x’jinvolvu intervisti g]ax-xog]ol u kif i]ejju ru]hom g]alihom;

- jafu jiktbu C.V. u kif i]ejju portfolio;

- jimmani[[jaw tajjeb il-flus li jaqilg]u;

- i\ommu ru]hom a[[ornati fil-qasam tax-xog]ol li jkunu g]a\lu;

- jafu kif wie]ed jista’ jilqa’ ru]u g]al \mien ming]ajr xog]ol;

- jafu ju\aw tajjeb bla diffikulta’ t-teknolo[ija ta’ l-informatika;

- ikollhom il-]iliet me]tie[a f’kull aspett tal-litteri\mu u l-applikazzjoni tan-numri.

Attitudnijiet

Is-sistema edukattiva g]andha tg]in lill-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet ta’ apprezzament:

- tal-fatt li ]afna xog]lijiet je]tie[u preparazzjoni fit-tul;

- tal-fatt li n-nuqqas ta’ interess fil-pro`ess edukattiv jista’ jwassal g]al nuqqas ta’ xog]ol;

- u rispett g]al kull tip ta’ xog]ol;

- tal-b\onn li l-]addiema jing]aqdu fi xrieki tax-xog]ol;

- tal-b\onn li l-]addiema jirrispettaw l-etika tax-xog]ol;

- ta’ l-importanza tas-sens ta’ kontabilita’, u ta’ inizjattiva;

- ta’ l-importanza li l-edukazzjoni ma tiqafx ma’ tmiem is-sistema obbligatorja, i\da tkompli tul il-]ajja;

- li f’kull professjoni u seng]a l-kontenut tax-xog]ol il-]in kollu jinbidel;

- ta’ l-importanza tal-]sieb kreattiv b]ala g]odda ne`essarja g]as-su``ess f’kull qasam tax-xog]ol.

G]an 10:

Edukazzjoni g]all-}in }ieles

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- possibbiltajiet differenti ta’ kif wie]ed jista’ ju\a l-]in ]ieles;

- l-implikazzjonijiet ta’ l-g]a\liet li wie]ed jag]mel f’dan il-qasam;

- il-valur edukattiv ta’ ]afna mill-attivitajiet marbutin mal-]in ]ieles;

- il-kontribut kostruttiv li jista’ jing]ata lill-komunita’ permezz ta’ ]idma so`jali waqt il-]in ]ieles;

- il-]in ]ieles b]ala industrija;

- il-possibbiltajiet ta’ xog]ol marbut mal-]in ]ieles;

- l-isport, g]aqdiet volontarji u attivitajiet u postijiet kulturali.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- jevalwaw il-possibbiltajiet mag]rufa fil-qasam tal-]in ]ieles;

- jag]\lu sew fost numru ta’ possibbiltajiet;

- jippjanaw u ju\aw b’mod effettiv u ddixxiplinat il-]in ]ieles;

- jorganizzaw attivitajiet fi grupp jew tal-massa.

Attitudnijiet

Il-programm edukattiv f’dan il-qasam g]andu ji\viluppa dawn l-attitudnijiet ta’ apprezzament:

- ta’ l-importanza tal-]in ]ieles;

- ta’ l-importanza ta’ l-u\u kostruttiv tal-]in ]ieles;

- tal-kun`ett tal-]in ]ieles b]ala dritt ta’ kul]add.

G]an 11:

G]a\liet G]aqlin fil-Qasam tas-Sa]]a

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw l-g]erf/tag]rif dwar:

- l-anatomija u l-fi\jolo[ija tal-bniedem

- l-aspetti differenti ta’ l-i\vilupp uman

- il-valur nutrittiv ta’ ikel differenti;

- l-g]a\la, il-preparazzjoni, u l-pri\ervazzjoni ta’ l-ikel;

- it-tkabbir ta’ ikel differenti;

- il-]sara personali li sse]] min]abba `erti g]a\liet fil-qasam tas-sa]]a;

- il-prin`ipji ba\ici ta’ i[ene;

- ir-rabta bejn is-sa]]a u l-ambjent;

- is-sistema tas-sa]]a fil-pajji\;

- kif wie]ed jista’ ju\a s-servizzi li tipprovdi s-sistema tas-sa]]a;

- l-a[enziji li jipprovdu g]ajnuna f’diversi oqsma tas-sa]]a;

- id-drittijiet u d-dmirijiet ta`-`ittadin fil-qasam tas-sa]]a;

- kif wie]ed jista’ juri altruwi\mu fil-qasam tas-sa]]a;

- is-so`jolo[ija u l-politika tas-sa]]a lokali u internazzjonali;

- l-istorja medika Maltija;

- kif l-informatika u t-teknolo[ija qeg]din kontinwament jibdlu l-istil tal-]ajja u s-servizzi tas-sa]]a.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- jafu jirriflettu dwar il-konsegwenzi tal-firxa kbira ta’ l-g]a\liet fil-qasam tas-sa]]a;

- jafu jag]\lu b’mod infurmat u responsabbli fil-qasam tas-sa]]a u jie]du de`i\joni dwar is-sa]]a

personali;

- jag]tu sehemhom biex jitjiebu s-servizzi tas-sa]]a fil-pajji\ u biex is-sa]]a tan-nies f’diversi n]awi

u postijiet tax-xog]ol f’Malta tkun im]arsa;

- irawmu spirtu altruwistiku favur il-morda, l-anzjani, persuni b’di\abbilta’, u o]rajn li jistg]u jkunu f’xi

in`ident jew fil-periklu;

- jimpenjaw ru]hom f’attivitajiet favur il-]arsien ta’ l-ambjent.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- rispett lejn il-]ajja u lejn il-kwalita’ tal-]ajja umana;

- rispett lejn is-sa]]a personali u ta’ ]addie]or;

- attitudni po\ittiva lejn l-importanza ta’ ]ajja f’sa]]itha;

- attitudni po\ittiva lejn il-b\onn ta’ azzjoni kontinwa biex l-istat tas-sa]]a u ta’ l-ambjent f’Malta jkunu

ta’ l-aqwa kwalita’.

G]an 12:

G]arfien Akbar ta’ Sehem ix-Xjenza u

t-Teknolo[ija fil-}ajja ta’ Kuljum

G]erf/Tag]rif

L-esperjenza kurrikulari f’dawn l-oqsma g]andha:

- tkun ibba\at fuq mudell ta’ evoluzzjoni u bdil ta’ kun`etti (conceptual change). F’kull livell tal-

pro`ess edukattiv g]andha ssir anali\i biex ji[i stabbilit x’inhu l-g]arfien tal-kun`etti li l-istudenti

jkunu la]qu assimilaw sa dak l-istadju fuq it-temi partikulari. Imbag]ad fuq din il-ba\i, l-esperjenza

tat-tag]lim g]andha timmira li tibdel, tevolvi jew telabora l-kun`etti li jkunu qed ji[u ttrattati. L-

istudenti g]andhom kontinwament jelaboraw u japprofondixxu x’jifhmu bi xjenza, kif jin]admu l-

pro`essi xjentifi`i, l-applikazzjoni u l-effetti tax-xjenza fil-]ajja, kun`etti partikolari fid-diversi frieg]i

tax-xjenza;

- tqanqal kur\ita’ senswali (skond is-sensi) u intellettwali (li tqanqal mistoqsijiet) fil-fenomeni naturali;

- tippre\enta x-xjenza b]ala mod sistematiku kif wie]ed jistaqsi u jipprova jwie[eb il-mistoqsijiet

imqanqla mill-osservazzjonijiet;

- tipprovdi mudelli ta’ nies (mill-passat u mill-pre\ent) li spikkaw f’dan il-pro`ess, b’enfasi fuq il-mod

kif solvew il-problemi, x’g]odod ju\aw u kif jikkomunikaw;

- twassal biex l-istudenti jifhmu li l-pro`ess xjentifiku jimmanifesta ru]u f’nis[a ta’ diversi frieg]i ta’

spe`jalizzazzjoni (xjenzi fi\i`i, naturali, medi`ina, teknol[ija, e``.) li huma marbutin ma’ xulxin fil-

]ajja minkejja li ji[u studjati separatament;

- turi li hemm rabta intima bejn ix-xjenza, it-teknolo[ija u s-so`jeta’, u li din g]andha tidher `ar fil-mod

kif tintg]allem ix-xjenza u fil-kontenut ta’ l-istess kurrikulu, kotba, materjal edukattiv u fil-metodu ta’

assessjar;

- tirrikonoxxi li studenti differenti jistg]u jesperjenzaw ix-xjenza b’modi differenti;

- \\omm il-]in kollu inkonsiderazzjoni l-fatt li l-informatika saret l-g]odda ewlenija fil-pro`ess

xjentifiku u fit-tag]lim tax-xjenza;

- tag]ti tag]rif ba\iku dwar id-dmirijiet u l-etika li g]andhom josservaw ix-xjenzati u t-teknolo[isti,

fosthom l-obbligu li jinfurmaw lil kul]add bl-attivita’ tag]hom.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza edukattiva fix-xjenza u t-teknolo[ija, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- ji\viluppaw u jsa]]u l-pro`essi tal-]sieb (cognitive skills), per e\empju: - jag]rfu kun`etti -

jakkwistaw lingwa xjentifika - josservaw - ikejlu - janalizzaw - isolvu problemi - ji[bru u jinterpretaw

id-data - jifformulaw [eneralizzazzjonijiet - jibnu mudelli - jikkomunikaw - ja]dmu f’tim - jiddisinjaw

esperimenti.

- japplikaw l-g]erf xjentifiku g]al sitwazzjonijiet fil-]ajja tag]hom;

- ju\aw u jimmanipolaw b’mod effettiv apparat xjentifiku u teknolo[iku, sew f’ambjent ta’ laboratorju

kif ukoll f’ambjenti normali; mezzi awdjo-vi\ivi, kompjuters, apparat ta’ sigurta’, e``.;

- i]addmu l-g]odda ta’ l-informatika biex jakkwistaw, janalizzaw, jikklassifikaw, u jikkomunikaw l-

informazzjoni u d-data;

- jirrispettaw l-ambjent naturali b’mod sensittiv.

Attitudnijiet

L-g]erf u l-]iliet marbutin max-xjenza u t-teknolo[ija g]andhom iwasslu biex l-istudenti ji\viluppaw dawn

l-attitudnijiet:

- jibdlu l-idea li x-xjenza hi massa ta’ veritajiet `ari u bla ebda konflitt li dejjem g]andha risposti e\atti

g]al kull problema jew li hi xi su[[ett li titg]allmu billi sempli`iment tassimila l-inform-azzjoni u l-

veritajiet li xi ]add skopra;

- ikunu lesti japprezzaw il-fatt li l-pro`ess xjentifiku huwa mod kif wie]ed jesperjenza l-]ajja kemm fl-

iskola kif ukoll barra l-iskola;

- jemmnu fil-valur tax-xjenza u t-teknolo[ija u fl-importanza li dawn g]andhom f’]ajjitna;

- japprezzaw ir-relazzjoni intima li x-xjenza u t-teknolo[ija g]andhom mas-so`jeta’ u l-effetti kbar li

dawn i]allu fuqha;

- jibnu opinjoni po\ittiva u fl-istess ]in sens kritiku tal-i\viluppi xjentifi`i u teknolo[i`i;

- jag]rfu l-limitazzjonijiet tax-xjenza u l-metodi xjentifi`i;

- ikunu lesti jesperimentaw bla bi\a’ \ejda f’aspetti partikulari tax-xjenza u t-teknolo[ija;

- jifhmu l-]tie[a ta’ impenn kollettiv sabiex kul]add ikollu l-istess a``ess g]ar-ri\ultati po\ittivi tax-

xjenza u t-teknolo[ija.

G]an 13:

Kompetenza Komunikattiva

G]erf/Tag]rif

Permezz ta’ l-i\vilupp psikolingwistiku u l-esperjenzi so`jolingwisti`i, kif ukoll tag]lim formali u non-

formali, l-istudenti jag]rfu u jitg]allmu dwar:

- l-importanza tal-kompetenza komunik-attiva biex ikunu jistg]u jiffunzjonaw b]ala `ittadini s]a] fis-

so`jeta’ Maltija u fil-komunita’ internazzjonali;

- kif jistg]u jesprimu lilhom infushom b’mod differenti ma’ nies u f’sitwazzjonijiet diversi. Din l-

espressjoni tista’ tie]u forom differenti;

- l-g]odod u l-forom diversi tal-komunikazzjoni kemm dawk konvenzjonali u tradizzjonali kif ukoll

dawk alternattivi;

- l-aspetti konvenzjonali u kreattivi tal-komunikazzjoni;

- l-aspett metalingwistiku fejn jag]rfu jesprimu rwie]hom dwar it-tfassil u t-t]addim tal-lingwa;

- id-diversita’ ta’ l-espressjoni fl-isferi so`jali, politi`i, reli[ju\i, m]addma min-nies bi b\onnijiet

differenti.

}iliet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- ikunu kapa`i jesprimu messa[[ b’mod effettiv, `ar u jiftiehem;

- ikunu jafu jit]addtu, jiktbu, u ju\aw forom o]ra ta’ espressjoni;

- jifhmu kemm dak li jaqraw u jisimg]u kif ukoll forom o]ra ta’ espressjoni;

- ikunu jafu jikkomunikaw b’mod effettiv f’sitwazzjonijiet so`jali differenti skond i`-`irkostanzi;

- ikunu jafu jesperimentaw bl-aspetti kreattivi letterarji u artisti`i.

Attitudnijiet

Permezz ta’ l-esperjenza kurrikulari f’dan il-qasam, l-istudenti ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- jinteb]u li hawn bosta forom ta’ komunikazzjoni;

- jirrealizzaw li l-komunikazzjoni tista’ tinfluwenza l-mod kif na]sbu u l-mod kif na[ixxu u dan jista’

jwassal g]al ]ajja a]jar;

- japprezzaw l-espressjoni kreattiva, letterarja u artistika.

G]an 14:

T]ejjija g]all-Bidla

G]erf/Tag]rif

Is-sistema edukattiva g]andha t]ejji lill-istudenti g]all-bidla billi tipprovdilhom esperjenzi li jg]inuhom

ji\viluppaw l-g]erf/it-tag]rif dwar:

- il-bidla li qed isse]] madwarna;

- l-implikazzjonijiet personali, so`jali u fid-dinja tax-xog]ol, tat-tibdil li qed ise]] fil-pajji\ u ‘l hinn

minnu;

- l-a[enziji ta’ bidla, partikolarment dawk tax-xjenza, it-teknolo[ija u l-informatika, kif ukoll il-midja u t-

turi\mu;

- il-]tie[a u l-importanza tal-bidla fil-]ajja tal-bniedem;

- perijodi u episodji fl-istorja ta’ pajji\na u tad-dinja li [abu bidliet sostanzjali teknolo[i`i, industrijali,

so`jali, kulturali, politi`i u xjentifi`i;

- mumenti importanti ta’ bidla fil-]ajja tal-bniedem b]al twelid, \wie[, mewt, relazzjonijiet [odda u

impenji [odda ta’ xog]ol.

}iliet

Is-sistema edukattiva g]andha t]ejji lill-istudenti g]all-bidla billi tipprovdilhom esperjenzi u ka\i g]ar-

riflessjoni li jg]inu-hom ji\viluppaw dawn il-]iliet:

- janti`ipaw il-bidla u jaddattaw ru]hom g]aliha u jifhmuha;

- jevalwaw l-effett tal-bidla fuq il-]ajja personali u so`jali;

- jag]rfu l-]iliet u l-limitazzjonijiet personali u kif dawn jistg]u ji[u w\ati;

- ifasslu, iwettqu u jevalwaw pjan ta’ ]idma biex wie]ed jibda jindirizza l-bidla b’mod po\ittiv u

f’`irkustanzi li qed jinbidlu;

- ju\aw b’mod kreattiv l-immani[[jar tal-bidla.

Attitudnijiet

Is-sistema edukattiva g]andha t]ejji lill-istudenti g]all-bidla billi tipprovdilhom esperjenzi li jg]inuhom

ji\viluppaw dawn l-attitudnijiet:

- ikunu lesti ja``ettaw il-bidla bi spirtu po\ittiv u fl-istess ]in b’mod kritiku;

- ikollhom fidu`ja f’ambjent ikkaratterizzat minn tibdil kontinwu;

- irawmu entu\ja\mu g]all-bidla;

- jag]rfu u jit]ejjew emozzjonalment u mentalment biex jag]rfu jie]du sogru kkalkulat f’kuntest ta’

bidla.

IL-LIVELLI DIFFERENTITAS-SISTEMA EDUKATTIVA

L-Edukazzjoni Bikrija

Meta jirfsu l-g]atba tal-kindergarten g]all-ewwel darba, it-tfal ikunu di[a’ bdew it-triq ta’ l-

indipendenza u \viluppaw repertorju s]i] ta’ ]iliet intellettwali, fi\i`i, emozzjonali u so`jali. }afna

minnhom ikunu kompetenti fit-ta]dit, u]ud f’aktar minn ilsien wie]ed. It-tfal kollha ji[u l-iskola bil-

]iliet u t-talenti individwali tag]hom. Xi w]ud ikollhom b\onnijiet partikulari li l-iskola trid twie[eb

g]alihom bl-a]jar mod possibbli.

It-tag]lim l-aktar bikri jsir fid-djar jew f’istituzzjonijiet fejn it-tfal ikunu qeg]din jitrabbew. G]alhekk

huwa importanti li minn kmieni l-iskejjel jistabbilixxu rabta po\ittiva ma’ l-ambjenti tat-trobbija. Din ir-

rabta twassal biex l-edukaturi ji[bru l-informazzjoni me]tie[a li tg]inhom jaqdu dmirhom a]jar. G]al

dawk li qeg]din jie]du ]sieb it-tfal, rabta mill-qrib u minn kmieni ma’ l-iskola g]andha tfisser g]arfien

akbar tal-b\onn u ta’ l-g]anijiet u l-karatteristi`i ta’ l-edukazzjoni fit-tfulija bikrija, u g]ajnuna aktar

infurmata lit-tfal f’dan il-perijodu importanti ta’ ]ajjithom.

M’hemmx dubju li l-edukazzjoni tal-[enituri hija sies importanti li fuqu tistrie] l-edukazzjoni ta’ l-

ulied. G]alhekk il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali mhux biss i]e[[e[ it-tkattir ta’ programmi edukattivi

g]all-[enituri waqt li wliedhom ikunu qeg]din jattendu l-iskola, i\da jinkura[[ixxi lill-iskejjel biex

jorganizzaw laqg]at u programmi edukattivi g]all-[enituri ta’ dawk it-tfal li jkunu g]adhom ma

la]qux l-eta’ tal-kindergarten. Dawn il-programmi edukattivi daqshekk bikrin g]andhom l-g]an li

j`ekknu d-differenzi bejn it-tfal. }afna minn dawn id-differenzi huma l-prodott ta’ ambjenti so`jo-

ekonomi`i differenti.

L-g]an ewlieni tal-Kurrikulu fil-kuntest tal-kindergarten huwa li jkattar l-i\vilupp ]olistiku tat-tfal.

B’mod aktar spe`ifiku, il-kurrikulu fil-livell tal-kindergarten g]andu dawn l-g]anijiet li [ejjin.

|vilupp Intellettwali

Fil-qasam ta’ l-i\vilupp intellettwali, il-kurrikulu g]andu jg]in lit-tfal ji\viluppaw attitudni po\ittiva lejn it-

tag]lim. Il-kurrikulu f’dan il-livell g]andu jistimula l-kur\ita’, l-esplorazzjoni, l-esperimentazzjoni u l-u\u

kreattiv tar-ri\orsi pprovduti mill-iskola. Dan kollu jwassal biex it-tfal jitg]allmu jsolvu l-problemi, jifhmu

a]jar ir-relazzjoni bejn kaw\a u effett u jitg]allmu jippjanaw it-tag]lim.

B’mod aktar spe`ifiku, l-g]anijiet f’dan il-qasam ta’ l-i\vilupp huma:

- L-i\vilupp ta’ attitudni po\ittiva lejn it-tag]lim: Ir-ri`erka u l-esperjenza juruna li l-kuntest edukattiv

tad-dar mhux dejjem ikun kompattibbli ma’ dak ta’ l-iskola. G]alhekk wie]ed mill-g]anijiet ewlenin

ta’ l-edukazzjoni fit-tfulija bikrija huwa li jisso`jalizza lit-tfal fil-kultura ta’ l-iskola. Dan l-g]an jista’

jintla]aq f’kuntest edukattiv bikri fejn it-tfal ikunu qeg]din jesperjenzaw is-su`cess, u jitg]allmu billi

jiskopru, jirriskjaw u ma jib\g]ux ji\baljaw;

- L-i\vilupp ta’ ]iliet fil-pro`ess tat-tag]lim: Dan il-g]an jista’ jintla]aq billi, ng]idu a]na, l-edukaturi

j]e[[u t-tfal jistaqsu, ju\aw il-]iliet per`ettwali u motorili (b]al diskriminazzjoni bejn o[[ett s]i] u

parti minn o[[ett) u joffru opportunitajiet g]all-esplorazzjoni u l-investigazzjoni ta’ ]wejje[ [odda

mandwarhom;

- L-i\vilupp ta’ ]iliet fil-]sieb lo[iku: Dan il-g]an jista’ jintla]aq, per e\empju, b’attivitajiet li jg]inu lit-

tfal ixebbhu u jag]\lu o[[etti b’karatteristi`i komuni, u attivitajiet o]ra li jag]tu opportunitajiet lit-tfal

isolvu problemi, jistabbilixxu relazzjonijiet bejn kaw\a u effett, u jirran[aw avvenimenti b]ala

sensiela ta’ fatti;

- L-i\vilupp ta’ kun`etti u informazzjoni li jwasslu g]al g]arfien akbar tad-dinja immedjata: Dan l-g]an

jinkludi: it-tis]i] tal-kun`ett tal-]in (illum, il-biera], g]ada); l-u\u tal-kun`etti ta’ kwantita’ (volum u

massa); l-identifikazzjoni u l-u\u ta’ ismijiet ta’ o[[etti u ]wejje[ fl-ambjent (pjanti, annimali u nies);

l-u\u tal-komparattiv (aktar/anqas, kbir/\g]ir, itwal/iqsar); l-identifikazzjoni u l-u\u ta’ kliem li

jiddeskrivi l-karatteristi`i ta’ o[[etti (e\. kuluri, forom, qisien); deskrizzjoni ta’ fejn jinsabu l-o[[etti

(ta]t, fuq, [o); u tlaqqig] ta’ l-o[[etti (matching);

- L-i\vilupp tal-komunikazzjoni bil-kliem: Dan l-g]an jista’ jintla]aq fil-kuntest ta’ edukazzjoni bikrija li

tibba\a fuq ir-rakkont ta’ l-istejjer, il-kant, u r-rimi. L-ambjent tal-kindergarten g]andu j]e[[e[ lit-tfal

jesprimu l-ideat u l-emozzjonijiet tag]hom, jikkomunikaw ma’ tfal o]ra waqt il-loghob u waqt

attivitajiet o]ra tal-[urnata, ju\aw l-ilsien nattiv tag]hom b’effi`jenza, u jibdew jiffamiljarizzaw

ru]hom mat-tieni lsien.

- L-ewwel passi lejn l-i\vilupp ta’ ]iliet fil-kitba: Is-snin tal-kindergarten g]andhom i]ejju t-triq g]all-

bidu tal-kitba fl-ewwel snin tal-primarja. Wie]ed mill-g]anijiet ewlenin f’dan il-qasam ta’ l-i\vilupp

intellettwali huwa l-u\u kunfidenti ta’ l-g]odda li tintu\a fil-kitba jew fil-produzzjoni ta’ sinjali grafi`i.

Is-snin tal-kindergarten g]andhom ji[[eneraw interess fil-kitba u m]abba lejn il-ktieb u forom o]ra

ta’ kitba. Dan l-interess huwa s-sies li fuqu tistrie] il-produzzjoni tas-simboli fl-ewwel snin tal-

primarja.

|vilupp So`jo-Emozzjonali

I`-`entri tal-kindergarten g]andhom jo]olqu ambjent emozzjonali ta’ appo[[ g]at-tag]lim.

F’kuntest emozzjonali xieraq it-tfal ji\viluppaw sens ta’ fidu`ja u sigurta’ li jg]inhom fit-tis]i] ta’ l-

istima tag]hom infushom. Il-kunfidenza li jiksbu permezz ta’ tag]lim f’ambjent emozzjonali po\ittiv

tg]inhom isiru aktar kurju\i, attivi, kreattivi u espressivi. Dawn il-]iliet ju\awhom kemm f’attivitajiet

individwali kif ukoll waqt log]ob fi gruppi.

L-g]anijiet spe`ifi`i fil-qasam ta’ l-i\vilupp so`jo-emozzjonali huma:

- L-i\vilupp ta’ l-istima personali: Dan l-g]an jista’ jintla]aq permezz ta’ programm edukattiv bikri li

jippromwovi l-kunfidenza permezz ta’ esperjenzi fis-su``ess; u t-tis]i] tal-pro`ess ta’ l-indipendenza

so`jali u l-i\vilupp ta’ l-identita’ personali;

- L-i\vilupp ta’ attitudni po\ittiva lejn il-]ajja: Il-kurrikulu fil-livell tal-kindergarten irid: ji[[enera interess

u entu\ja\mu mit-tfal fl-attivitajiet ta’ matul il-jum; jg]in lit-tfal jippruvaw attivitajiet [odda; inissel fit-

tfal sens ta’ fidu`ja f’xulxin u fl-adulti; jg]in lit-tfal isiru aktar indipendenti; jg]in lit-tfal jidentifikaw,

japprezzaw u jimmanifestaw il-karatteristi`i fi\i`i, intellettwali, emozzjonali u so`jali, kif ukoll id-

differenzi ta’ bejniethom; jg]in lit-tfal ji\viluppaw sens ta’ kooperazzjoni bejniethom; u jippromwovi r-

rispett tad-drittijiet umani u tal-]lejqiet l-o]ra.

|vilupp Fi\iku

Il-kurrikulu fil-qasam tal-kindergarten irid isa]]a] l-i\vilupp fi\iku. Mir-ri`erka fil-qasam ta’ l-i\vilupp

fi\iku bikri, jidher `ar li t-tfal iridu j]ossuhom kuntenti u komdi fi\ikament biex jixxettlu fl-oqsma l-o]ra ta’

l-i\vilupp.

L-g]anijiet spe`ifi`i fil-qasam ta’ l-i\vilupp fi\iku huma:

- It-tis]ih u l-u\u kunfidenti tal-muskoli l-kbar: Permezz ta’ movimenti kkontrollati u kreattivi l-kurrikulu

g]andu jg]in fl-i\vilupp tal-muskoli l-kbar. L-g]anijiet f’dan il-qasam jistg]u jintla]qu f’ambjent

mg]ammar bl-apparat ne`essarju u me]lus minn kull periklu;

- It-tis]i] u l-u\u kunfidenti tal-muskoli \-\g]ar: Dan il-qasam ta’ l-i\vilupp fi\iku jinkludi:

koordinament tal-movimenti ta’ l-g]ajnejn u l-idejn; l-u\u tal-muskoli \-\g]ar waqt attivitajiet liberi u

kkontrollati; l-u\u tal-muskoli \-\g]ar g]all-u\u personali; manipulazzjoni kkontrollata ta’ l-o[[etti; u

l-u\u effettiv ta’ l-g]odda tal-kitba u g]odod simili;

- L-u\u tajjeb tas-sensi b]ala g]odda edukattiva: Permezz tal-kurrikulu tal-kindergarten, it-tfal: isa]hu

l-]iliet senswali tag]hom; jitg]allmu jiddiskriminaw bejn ]sejjes, tog]miet, nis[iet, irwejja] u vi\wali

differenti; ji\viluppaw il-bilan`; iwie[bu b’mod kreattiv g]ar-ritmi differenti; jikkoordinaw a]jar l-

g]ajnejn u l-idejn; u japprezzaw l-importanza tas-sensi fil-]ajja ta’ kuljum.

|vilupp Morali

Il-kurrikulu tal-kindergarten g]andu ji\viluppa sens ta’ x’inhu [ust u sewwa. Il-kuntest edukattiv f’dan il-

livell g]andu ji\viluppa wkoll l-idea li t-tfal iridu jg]ixu f’komunita’ morali li tag]raf tiddistingwi bejn it-

tajjeb u l-]a\in u bejn azzjoni personali jew kollettiva li tg]in u o]ra li tfixkel jew twe[[a’ lill-o]rajn.

|vilupp tas-Sens Estetiku u Kreattiv

L-ambjent edukattiv tal-kindergarten g]andu jipprovdi opportunitajiet lit-tfal biex jimir]u fir-

rappre\entazzjoni simbolika, il-log]ob imma[inattiv, l-arti u l-craft, id-drama, il-moviment u l-mu\ika.

Dan il-g]an jinkludi wkoll l-apprezzament ta’ xog]ol kreattiv personali u xog]ol mag]mul minn

]addie]or.

|vilupp fis-Sens Reli[ju\ (g]al min jemmen)

Aktar milli tag]lim ta’ kun`etti jew ta’ formoli reli[ju\i, l-ambjent edukattiv tal-kindergarten irid jo]loq

dawk il-kundizzjonijiet fejn, flimkien ma’ l-g]alliema tag]hom, it-tfal jistg]u jag]mlu esperjenzi konkreti li

jqieg]du l-pedament ta’ l-i\vilupp spiritwali u reli[ju\ li jrid ji[i wara.

B’mod partikolari, irid ji\viluppa:

• is-sens tal-[miel u ta’ l-g]a[eb quddiem il-kobor u s-sbu]ija tal-]olqien;

• is-sens ta’ fer], gratitudni u ta’ sigurta’ li ji[u mir-rabta ma’ Alla;

• il-kapa`ita’ li jie]du sehem f’`elebrazzjonijiet (kant, sens ta’ g]aqda, spirtu ta’ fer], ]idma

flimkien, attivitajiet simboli`i) l-aktar madwar [rajjiet ewlenin ta’ Kristu;

• kuntatt po\ittiv ma’ realtajiet mill-]ajja ta’ kuljum b]all-]ob\, ilma, skiet, smig] u [esti o]ra li

huma simboli ba\i`i tal-messa[[ Kristjan.

G]odod Effettivi li Tassew Jiffa`ilitaw l-I\vilupp }olistiku tat-Tfal

- Ambjent Fi\iku ta’ Kwalita’: L-ambjent tat-tag]lim g]andu jin\amm informali. Fejn l-ispazju

jippermetti, l-ambjent g]andu jkun organizzat f’irkejjen ta’ interess. Il-minimu li l-komunita’

edukattiva tistenna huwa: rokna g]ar-ramel u l-ilma; rokna g]all-kotba; rokna g]all-arti; rokna g]ad-

dar; u a`cess g]all-bit]a.

L-ambjenti tat-tag]lim jing]arfu mill-messa[[i li jwasslu lit-tfal. Ambjenti po\ittivi huma ambjenti

ferrie]a, ikkuluriti, briju\i, indaf, imdawla, mg]ammra u mi\mumin sew, a``essibli, organizzati u

me]lusa minn kull periklu;

- Edukaturi animaturi: L-edukaturi li qeg]din jg]allmu f’dan il-livell iridu jaraw li l-ambjent tat-tag]lim

ikun qieg]ed jissodisfa l-b\onnijiet u l-interessi tat-tfal. G]alhekk l-edukaturi g]andhom jipprovdu

ambjent dinamiku fejn it-tfal ikunu jistg]u jiltaqg]u kontinwament ma’ esperjenzi u sfidi [odda.

Waqt il-log]ob ippjanat, l-edukaturi jridu jaraw li l-attivita’ tibqa’ sejra u li l-miri ta’ l-attivita’ jintla]qu.

Dan isir permezz ta’ mistoqsijiet u interventi f’waqthom. Fi kliem ie]or, l-edukaturi jridu jkunu

pre\enti waqt il-log]ob biex jiffa`ilitaw dan il-pro`ess edukattiv.

Ir-ri\orsi huma kru`jali fl-i\vilupp tal-pedago[ija tal-kindergarten. L-edukaturi jridu jaraw li mhux biss

jipprovdu ri\orsi ta’ kwalita’, i\da wkoll josservaw x’materjal qeg]din ju\aw it-tfal u kif qeg]din

ju\awh. Din l-osservazzjoni g]andha twassal g]al azzjoni konkreta li ti\gura li t-tfal ikunu qeg]din

ju\aw firxa s]i]a ta’ materjali edukattivi;

- Assessjar bikri: L-assessjar bikri tat-tfal jag]ti stampa `ara ta’ fejn ikunu waslu fl-oqsma differenti ta’

l-i\vilupp tag]hom. L-assesjar formattiv sa jibda mill-kindergarten;

- Il-Log]ob b]ala l-Pedago[ija Ewlenija: Ix-xenqa u l-entu\ja\mu g]al-loghob, il-]e[[a u l-

kon`entrazzjoni tat-tfal waqt il-log]ob, u l-motivazzjoni intrinsika marbuta ma’ l-interess fil-log]ob

huma garanzija ta’ pro`ess edukattiv li jentu\ja\ma daqskemm jg]allem. G]alhekk dan id-

Dokument jag]raf dan il-pro`ess naturali b]ala l-pedago[ija ewlenija fil-qasam ta’ l-edukazzjoni

bikrija.

L-Edukazzjoni Primarja

Il-livell primarju huwa pro`ess b’\ew[t itruf. L-ewwel tarf jaqbad mas-sentejn tal-kindergaten,

filwaqt li t-tieni tarf imiss mas-snin tas-Sekondarja. Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jrid ji\gura li t-

tran\izzjoni minn livell g]al ie]or tkun wa]da kalma u ming]ajr skossi \ejda.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali qis l-ewwel snin tal-livell primarju b]ala kontinwazzjoni tas-sentejn tal-

kindergarten. B’mod konkret, dan ifisser li l-g]alliema g]andhom jadottaw pedago[ija li ti\viluppa l-

g]erf, l-attitudnijiet u l-]iliet minn esperjenzi konkreti. Il-perijodu ta’ bejn it-tielet u s-seba’ sena,

ikkunsidrat b]ala l-fa\i pre-kon`ettwali, irid jitqies b]ala perjodu formattiv, qabel l-esperjenza skolastika

ssir aktar formali.

Fl-erba’ snin li jsegwu mill-edukazzjoni g]at-tfulija bikrija, ikkunsidrati b]ala l-fa\i ta’ l-operazzjonijiet

konkreti, jibda, b’ritmu aktar mg]a[gel, il-progress lejn aktar formalita’ fl-edukazzjoni. Dan il-progress

m’g]andux ifisser l-abbandun tal-kreattivita’, ta’ l-ispontanjeta’, ta’ l-esplorazzjoni, tal-log]ob, ta’ l-

esperimentazzjoni, tat-tag]lim in`identali, ta’ l-integrazzjoni ta’ l-g]erf u tal-flessibilita’ fl-ippjanar u fil-

metodi tat-tag]lim. Fi kliem ie]or, it-tfal g]andhom jibqg]u attivi fil-pro`ess ta’ l-i\vilupp tag]hom.

Fit-tieni parti tas-sistema Primarja, mit-tielet sas-sitt klassi, dan ifisser pro`ess meta t-tfal ikunu

m]e[gin ja]sbu, jit]arr[u fil-]sieb kreattiv, jistaqsu, jikkritikaw, isolvu problemi, josservaw, jg]arblu l-

informazzjoni, jirri`erkaw, u jippersonalizzaw l-g]erf. Fid-dawl ta’ dan il-qafas kurrikulari, l-iskejjel

Primarji jridu jaraw li t-tfal ji\viluppaw il-]iliet, l-g]erf u l-attitudnijiet li jg]inuhom ikomplu l-edukazzjoni

formali tag]hom.

Il-programm ta’ l-iskola Primarja jrid jag]ti importanza lil g]anijiet spe`ifi`i kif imfissra hawn ta]t.

Tag]lim ta’ }iliet ta’ Kull Xorta

Fi tmiem il-livell primarju, t-tfal g]andhom ikunu f’qag]da li jirri`erkaw l-g]erf u jesperimentaw biex

jikkommunikawh permezz ta’ l-u\u tat-teknolo[ija ta’ l-informatika. Dan it-tiftix ikunu jistg]u jag]mluh

kemm individwalment kif ukoll fi gruppi. F’dan ir-rigward, huwa importanti li l-esperjenza edukattiva tibda

tapprezza kif il-pro`ess di[itali fit-teknolo[ija ta’ l-informazzjoni qed jinfluenza l-lingwa, il-mod kif

nikellmu, niktbu, nisimg]u, u naraw u nif]mu l-affarijiet fid-dinja madwarna.

Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali

Dan it-tis]i] g]andu jkun iffa`ilitat permezz ta’:

- so`jalizzazzjoni tat-tfal f’valuri morali, esteti`i, so`jali u spiritwali;

- affermazzjoni ta’ l-identita’ personali b]ala individwi b’kapa`itajiet diversi biex jitg]allmu;

- affermazzjoni ta’ l-identita’ so`jali u ta’ l-identita’ Maltija b]ala `ittadini u membri tas-so`jeta’; u

- kultivazzjoni ta’ ]iliet ba\i`i tal-]ajja u tat-tag]lim. Dawn il-]iliet iwassluna biex nifhmu u nilqg]u l-

isfida tat-tibdil kontinwu fil-]ajja.

|vilupp ta’ aktar }ila, G]erf u Attitudnijiet Po\ittivi marbuta mas-Su[[etti Ba\i`i

Fil-livell primarju s-su[[etti ba\i`i huma: il-Malti, l-Ingli\, il-Matematika, ir-Reli[jon, l-Istudji So`jali,

l-Edukazzjoni dwar il-Midja, l-Edukazzjoni Fi\ika u l-iSport, it-Teknolo[ija, ix-Xjenza u l-

Espressjoni Kreattiva.

F’dan il-livell, l-g]anijiet [enerali fl-oqsma tal-midja u ta’ l-i\vilupp personali u so`jali g]andhom

ikunu integrati ma’ dawn is-su[[etti.

Dan id-dokument iqis l-integrazzjoni ta’ l-g]erf madwar temi spe`ifi`i b]ala l-pedago[ija li toqrob l-

aktar lejn il-prin`ipju ]olistiku. G]alhekk din il-metidolo[ija g]andha tkun ix-xenarju pedago[iku

dominanti fl-iskejjel tag]na.

Twettiq tal-Prin`ipju ta’ Edukazzjoni g]ad-Diversita’

Fil-kuntest Primarju dan g]andu jinvolvi:

- it-tkomplija tal-pro`ess ta’ l-inklu\joni ta’ studenti b’di\abilita’;

- il-bidu ta’ programm ta’ ta]ri[ g]all-g]alliema fil-pedago[ija g]ad-diversita’;

- it-tis]i] tal-pedago[ija g]all-]iliet im]allta fl-ewwel erba’ snin ta’ dan il-livell;

- it-tis]i] ta’ sistemi ta’ appo[[ fl-iskejjel;

- l-iscreening minn kmieni tal-b\onnijiet u l-potenzjali tat-tfal; u

- l-edukazzjoni tal-[enituri dwar il-kun`ett ta’ l-edukazzjoni g]ad-diversita’.

Assessjar Summattiv mi\\ewwe[ ma’ dak Formattiv

Il-politika ta’ l-assessjar fl-iskejjel Primarji trid taqbel mal-prin`ipji [enerali li di[a’ [ew enun`jati

f’dan id-dokument, b’mod partikolari l-prin`ipju ta’ l-edukazzjoni ]olistika u dak ta’ l-edukazzjoni

g]ad-diversita’. Biex l-assessjar fil-livell primarju jkun kompatibbli ma’ dawn il-prin`ipji, il-Kurrikulu

Minimu Nazzjonali jrid li ti[i introdotta sistema ta’ assessjar li, mir-raba’ sas-sitt sena, i\\ewwe[ l-

assessjar summattiv ma’ l-assessjar formattiv. Fl-ewwel tliet snin tal-Primarja l-assessjar se jkun

kollu formattiv.

Kemm l-assessjar formattiv kif ukoll l-assessjar summattiv, flimkien ma’ kampjuni tax-xog]ol tat-tfal,

sa jin\ammu f’portfolio. Dan il-portfolio jibqa’ tiela’ mat-tfal tul is-snin skolasti`i. Il-portfolio jforni lill-

g]alliema b’informazzjoni ddettaljata dwar l-aspetti differenti ta’ l-i\vilupp tat-tfal. B’hekk, l-g]alliema

jkunu jistg]u jindirizzaw a]jar il-potenzjal u l-b\onnijiet ta’ l-istudenti individwali u fl-istess ]in, ikomplu

fuq ix-xog]ol li jkun sar fis-snin l-img]oddija.

Fir-raba’ u l-]ames sena, l-assessjar summattiv sa jsir mill-iskejjel. Sakemm ma jkunx hemm

arran[amenti differenti li jkunu ta’ [id akbar g]all-edukazzjoni, fl-iskejjel ta’ l-Istat, l-e\ami ta’ tmiem il-

livell primarju u tal-Junior Lyceum se jibqg]u jsiru mid-Divi\joni ta’ l-Edukazzjoni. L-istess Divi\joni se

tkun responsabbli g]all-assessjar estern fi tmiem it-tielet sena tal-livell Primarju. Dan l-assessjar g]andu

l-g]an wa]dieni li jindika lill-iskola fejn ikunu wasli l-istudenti tag]ha meta mqabbla ma’ livelli nazzjonali

u internazzjonali.

Twettiq ta’ Politika ta’ Bilingwi\mu

Fil-qasam ta’ l-ilsna uffi`jali, l-iskejjel kollha jridu j]addnu politika b’\ew[ ilsna. Kull skola, permezz

tal-pjan ta’ l-i\vilupp tag]ha, trid tispe`ifika l-istrate[ija lingwistika li tkun sa taddotta fuq medda ta’

snin. L-istrate[ija lingwistika trid tinkludi:

- diskussjoni dwar il-metodolo[ija lingwistika adottata mill-iskola;

- tag]rif dwar is-sistemi ta’ assessjar lingwistiku;

- tag]rif dwar programmi rimedjali fil-qasam lingwistiku; u

- tag]rif dwar il-pro`ess ta’ l-evalwazzjoni ta’ l-istrate[ija lingwistika.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jirrakkomanda lill-g]alliema ta’ dan is-settur biex jg]allmu l-Ingli\, il-

Matematika, u x-Xjenza u t-Teknolo[ija bl-Ingli\. Fi klassijiet fejn it-tag]lim ta’ dawn is-su[getti bl-ilsien

Ingli\ jo]loq diffikultajiet, l-g]alliema jistg]u ju\aw i\-\ew[ ilsna flimkien (code switching) b]ala mezz ta’

komunikazzjoni. Filwaqt li jirrikonoxxi l-b\onn tal-code switching b]ala mezz ta’ komunikazzjoni

f’sitwazzjonijiet pedago[i`i diffi`li, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis il-konsistenza fl-u\u ta’ lsien

wie]ed waqt il-pro`ess tat-tag]lim b]ala l-iprem kuntest lingwistiku g]all-istudenti.

L-iskejjel primarji g]andhom jag]rfu wkoll il-fatt li g]al xi studenti, l-ilsien mitkellem mhuwiex l-ewwel

ilsien tag]hom. G]al dan l-g]an, id-Divi\joni ta’ l-Edukazzjoni g]andha tkompli bil-politika ta’ twaqqif ta’

`entri spe`jalizzati fl-iskejjel regolari. Dawn i`-`entri g]andhom l-g]an li:

- jipprovdu appo[[ lill-g]alliema;

- j]arr[u numru ta’ g]alliema fil-qasam tal-komunikazzjoni alternattiva (b]al komunikazzjoni bis-

sinjali u bil-braille);

- ikattru l-g]arfien fost l-g]alliema dwar din ir-realta’ partikulari; u

- joffru g]ajnuna lil dawk fil-komunita’ li jridu jkattru l-g]arfien u l-]iliet tag]hom f’dan il-qasam.

Tag]lm tar-Reli[jon

Artiklu 1 tal-Ftehim Bejn is-Santa Sede u r-Repubblika ta’ Malta dwar it-Tag]lim u l-Edukazzjoni fir-

reli[jon Kattolika fl-Iskejjel ta’ l-Istat ta’ l-1989 jistipula li:

“Ir-Repubblika ta’ Malta tiggarantixxi t-tag]lim u l-edukazzjoni fir-reli[jon Kattolika fl-iskejjel kollha

statali ta’ kull tip u ta’ kull grad, li mhumiex ta’ livell terzjarju, fl-isfond ta’ l-g]anijiet ta’ l-iskola u b]ala

parti integranti tal-]idma tag]ha. }add, i\da, ma g]andu jkun im[ieg]el jir`ievi t-tag]lim u l-edukazzjoni

fir-reli[jon Kattolika” (pp.1-2).

Fid-dawl ta’ dan l-Artiklu, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali sa jibqa’ jiggarantixxi t-tag]lim tar-reli[jon

Kattolika fl-iskejjel Primarji. Fl-istess ]in, ulied [enituri li ma jixtiquhomx jir`ievu t-tag]lim u l-edukazzjoni

fir-reli[jon Kattolika, g]andhom jing]ataw formazzjoni fil-valuri eti`i u morali universali li fuqhom hija

mibnija il-konvivenza `ivili. Il-]in li jifdal waqt il-lezzjoni tar-Reli[jon u l-]in li l-iskola tkun qieg]da

ti``elebra avveniment reli[ju\, g]andu ji[i utilizzat g]al attivitajiet o]ra edukattivi.

Programmi Edukattivi g]all-{enituri

B]al fil-ka\ tat-tfulija bikrija, is-settur Primarju g]andu jag]raf l-importanza ta’ sehem il-[enituri fis-

su``ess edukattiv ta’ wliedhom. G]alhekk il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jitlob lill-iskejjel biex jinkludu l-

parte`ipazzjoni u l-edukazzjoni tal-[enituri fil-pjan ta’ \vilupp tag]hom.

L-Edukazzjoni Sekondarja

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jirrakkomanda t-tis]i] tad-djalogu bejn il-livelli differenti tal-pro`ess

edukattiv. Dan id-djalogu g]andu jiggarantixxi:

- kontinwita’ metodolo[ika;

- l-eliminazzjoni ta’ ripetizzjoni bla b\onn ta’ kontenut; u

- l-kontinwita’ fil-politika ta’ l-assessjar.

Il-Bord tal-MATSEC ta’ l-Universita’ ta’ Malta g]andu ja]dem aktar mill-qrib mad-Divi\joni ta’ l-

Edukazzjoni biex ji[i \gurat li l-e\amijiet fil-livell ordinarju (tas-SEC) ma jxekklux l-g]anijiet spe`ifi`i tas-

settur Sekondarju.

L-g]anijiet spe`ifi`i ta’ l-edukazzjoni sekondarja huma mfissra fil-punti li [ejjin.

Tis]i], Sofistikar u Irfinar tal-}iliet |viluppati fil-Livell Primarju

B’dan il-mod ikun \gurat li fi tmiem il-pro`ess sekondarju \-\g]a\a[] ikunu jistg]u jkomplu l-vja[[

edukattiv tag]hom. Dan jag]mluh g]ax matul is-snin skolasti`i:

- jkunu \viluppaw il-kunfidenza u l-indipendenza me]tie[a biex jiksbu u jippro`essaw l-informazzjoni

we]idhom jew fi grupp;

- jkunu w\aw b’mod produttiv it-teknolo[iji ta’ l-informazzjoni;

- jkunu ng]ataw l-opportunita’ li jidentifikaw u jippjanaw il-b\onnijiet tag]hom fil-qasam tat-tag]lim; u

- jkunu ng]ataw l-opportunita’ li jevalwaw ir-ri\ultati ta’ l-g]a\liet edukattivi tag]hom.

Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali

Matul is-snin tal-livell sekondarju, din l-edukazzjoni trid:

- til]aq il-livelli l-aktar avvanzati tar-riflessjoni kritika;

- tkompli l-pro`ess ta’ l-g]arfien u l-affermazzjoni ta’ l-identita’ personali; u

- tg]in lill-istudenti biex jilqg]u b’su`cess l-isfidi tad-dinja kontemporanja.

Twettiq ta’ l-G]anijiet {enerali fil-Kuntest tas-Su[[etti Mg]allma

Fl-organizzazzjoni tal-kontenut edukattiv, qieg]ed jit]addem il-prin`ipju li l-istudenti jing]ataw l-istess

esperjenzi edukattivi. Permezz ta’ dan il-pakkett edukattiv ba\iku, l-komunita’ edukattiva ti\gura a``ess

indaqs g]all-g]anijiet [enerali ta’ dan id-dokument.

It-ti[did tal-kurrikulu f’dan il-livell se jwassal ukoll biex l-istudenti jkollhom a``ess g]al firxa akbar ta’

]iliet. Huwa ttamat li din l-esperjenza kurrikulari tag]ti aktar flessibbilta’ u versatilita’ lill-istudenti. Il-

Kurrikulu Minimu Nazzjonali se jimmira li ji\gura t-ta]ri[ me]tie[ ta’ l-g]alliema u l-provvediment tar-

ri\orsi.

Is-su[[etti ba\i`i fil-livell sekondarju jkunu: ir-Reli[jon, il-Malti, l-Ingli\, il-Matematika, l-Ilsien

Barrani, l-Istudji Ambjentali (Storja, {eografija u Studji So`jali), l-Edukazzjoni Fi\ika u l-Isport, it-

Tag]lim tal-Kompjuter, l-Arti Espressiva, l-I\vilupp Personali u So`jali (PSD), it-Teknolo[ija u d-

Disinn, u x-Xjenza Koordinata.

L-Awtoritajiet Edukattivi jridu j]ejju l-infrastruttura ne`essarja biex ix-Xjenza Koordinata tie]u post l-

ispe`jalizzazzjoni e\istenti f’dan il-qasam tal-kurrikulu. Ix-Xjenza Koordinata tinkludi b’mod integrat temi

mid-diversi frieg]i tax-xjenza, t-teknolo[ija, in-natura u l-applikazzjoni tax-xjenza. Bix-Xjenza Koordinata

b]ala su[[ett ba\iku mill-Form 1 sal-Form 5, il-pajji\ ji\gura firxa akbar ta’ g]arfien tax-Xjenza. Dan

g]andu jwassal biex aktar studenti jag]\lu su[[etti xjentifi`i fil-livell post-Sekondarju. Biex dan il-pass

jirnexxi, l-istituzzjonijiet post-sekondarji u l-Universita’ ta’ Malta jridu jirriformaw il-programmi tag]hom.

Sakemm il-ftehim isir realta’ konkreta, id-Divi\joni ta’ l-Edukazzjoni sa tibqa’ t]addem is-sistema ta’

spe`jalizzazzjoni fix-xjenza mit-tielet sena tal-livell sekondarju.

Twettiq ta’ Politika ta’ Tag]lim tal-Lingwi

Fil-qasam tat-tag]lim ta’ l-ilsna, il-livell sekondarju jkompli bit-tis]i] ta’ l-ilsna uffi`jali u jintroduci t-

tag]lim ta’ l-ilsna barranin. Dan id-dokument jobbliga lill-g]alliema tal-Malti u l-Ingli\ li jg]allmu bl-ilsien

tas-su[[ett tag]hom, u jirrakkomanda lill-g]alliema tal-lingwi l-o]ra li jg]allmu bl-ilsien tas-su[[ett

partikolari.

Dan id-dokument jirrakkomanda:

- li l-g]alliema li jg]allmu l-Malti, l-Istudji So`jali, l-Istorja, ir-Reli[jon u l-PSD g]andhom jg]allmu bil-

Malti;

- li l-g]alliema li jg]allmu ilsna barranin g]andhom jg]allmu bl-ilsien ikkon`ernat, u

- li l-bqija tas-su[[etti l-o]ra ji[u mg]allma bl-Ingli\.

Fejn dan jo]loq diffikultajiet pedago[i`i kbar, l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali ja``etta l-u\u tal-code

switching b]ala mezz ta’ komunikazzjoni.

Dan id-dokument jis]aq li g]andu jkun hemm flessibilta’ bi\\ejjed fl-iskejjel sekondarji biex dawk it-

tfal li jinstabu dg]ajfa fl-ilsna uffi`jali jkunu jistg]u jkomplu bi programm ta’ tis]i] ta’ dawn l-ilsna. Dan il-

programm ta’ tis]i] isir waqt li studenti o]rajn ikunu qeg]din jitg]allmu ilsien barrani ie]or.

Flimkien mat-tis]i] ta’ l-ilsna Ewropej it-Taljan, il-Fran`i\, il-{ermani\, u l-Ispanjol, id-Divi\joni ta’ l-

Edukazzjoni trid ti\gura li l-pajji\ ikollu wkoll nukleu ta’ nies li g]andhom ]akma tajba ta’ ilsna meqjusa

b]ala strate[ikament importanti, b]a`-~ini\, il-{appuni\, ir-Russu u l-G]arbi.

Kull skola sekondarja trid tinkludi l-politika dwar l-ilsna uffi`jali fil-pjan ta’ \vilupp tag]ha. Fil-pjan

ta’ \vilupp trid ting]ata stampa `ara tal-qag]da [enerali ta’ l-iskola f’dan is-settur u liema strategiji

qeg]din jintu\aw biex jitjieb it-tag]lim ta’ l-ilsna fl-iskola.

Fl-iskejjel sekondarji g]andha titkompla wkoll l-politika tad-Divi\joni li jitwaqqfu `entri li jg]inu lill-

iskejjel jindirizzaw il-b\onnijiet ta’ dawk l-istudenti li l-ewwel ilsien tag]hom mhuwiex l-ilsien mitkellem.

Assessjar Summattiv Im\ewwe[ ma’ dak Formattiv

Is-sistema ta’ l-assessjar fil-livell Sekondarju g]andha tkompli bit-ti\wi[ tas-sistema summattiva mas-

sistema formattiva. Dan japplika g]al kull sena tal-livell sekondarju.

Fl-iskejjel ta’ l-istat, biex l-iskejjel ikunu tassew `entri li jaqdu l-b\onnijiet tat-tfal, barra l-e\amijiet ta’ nofs

is-sena jibqg]u ji[u organizzati mill-iskejjel infushom, l-iskejjel se jorganizzaw ukoll l=e\ami annwali ta’

l-ewwel, it-tielet u r-raba’ sena. L-e\ami tat-tmiem it-tieni sena fil-livell sekondarju jibqa’ jkun organizzat

mid-Divi\joni ta’ l-Edukazzjoni. L-g]an wa]dieni ta’ dan l-assessjar estern ikun li jindika lill-iskola fejn

ikunu waslu l-istudenti tag]ha meta mqabbla ma’ livelli nazzjonali u internazzjonali. G]all-istess skejjel

ta’ l-istat, id-Divi\joni ta’ l-Edukazzjoni tibqa’ torganizza wkoll l-e\ami ta’ tmiem il-kors sekondarju.

Il-Bord tal-MATSEC ta’ l-Universita’ ta’ Malta g]andu jkompli jsa]]a] din il-politika ta’ l-assessjar

summattiv im\ewwe[ ma’ dak formattiv billi japplika din il-politika g]al kull su[[ett. Il-metodu ta’ l-

assessjar jiddetermina t-tip ta’ tag]lim. E\amijiet ibba\ati fuq kontenut biss jissarrfu f’tag]lim fattwali

memorizzat. Dan ixejjen il-proposti ta’ l-assessjar formattiv imsemmi qabel.

|vilupp ta’ Pro[etti Marbuta ma’ Temi

Fid-dawl tal-prin`ipju ]olisitku ta’ dan id-dokument, huwa mistenni li l-g]alliema tas-su[[etti

differenti jing]aqdu flimkien u jippjanaw pro[etti madwar temi partikulari. Dan id-dokument

i]e[[e[ lill-iskejjel biex studenti minn snin differenti tal-livell sekondarju ja]dmu flimkien fl-i\vilupp

tal-pro[etti.

Tag]lim tar-Reli[jon

B]al fil-ka\ tas-settur primarju, dan id-dokument jiggarantixxi t-tag]lim tar-reli[jon Kattolika fl-iskejjel

Sekondarji. Fl-istess ]in, dawn l-iskejjel b]al dawk tas-settur primarju, g]andhom jaraw li l-ulied li l-

[enituri tag]hom ma jixtiquhomx jir`ievu t-tag]lim u l-edukazzjoni fir-reli[jon Kattolika, g]andhom

jing]ataw formazzjoni fil-valuri morali universali li fuqhom hija mibnija l-konvivenza `ivili. Il-]in li jifdal

waqt il-lezzjoni tar-Reli[jon u l-]in li l-iskola tkun qieg]da ti``elebra avveniment reli[ju\ g]andu ji[i

utilizzat g]al xog]ol edukattiv produttiv.

Tis]i] ta’ l-I\vilupp Emozzjonali

Filwaqt li dan id-dokument jistenna livelli akkademi`i g]oljin, ifakkar lill-komunita’ edukattiva li l-i\vilupp

emozzjonali huwa marbut direttament mal-kwalita’ ta’ ]ajja offruta mill-iskola u ‘l hinn minnha, u ma’ dak

li jkun g]addej f’oqsma o]ra ta’ l-i\vilupp. B]ala e\empju, l-i\vilupp fi\iku u sesswali marbut mal-

puberta’ j[ib mieg]u esperjenzi [odda, bidla fl-attitudnijiet, tis]i] jew tnaqqir ta’ l-istima personali, tis]i]

jew dubji dwar l-identita’ personali, sfidi psiko-so`jali [odda, u stress.

It-tis]i] ta’ l-i\vilupp emozzjonali g]andu jkun ir-responsabbilta’ tal-komunita’ edukattiva kollha. Fl-

istess ]in, dan id-dokument ja]seb biex l-istudenti jkollhom a``ess g]all-PSD mill-ewwel sa l-a]]ar

sena tal-livell sekondarju.

Dan id-dokument jitlob ukoll lill-iskejjel sekondarji biex ji\guraw li t-tran\izzjoni mill-bidu tal-livell

sekondarju sa tarfu, tkun wa]da li tirrispetta l-e\i[enzi tal-fa\ijiet differenti ta’ l-i\vilupp uman li

jikkostitwixxu l-livell sekondarju.

Tis]i] tal-Parte`ipazzjoni tal-{enituri

L-esperjenza u r-ri`erka jg]allmuna li, [eneralment, il-parte`ipazzjoni tal-[enituri tonqos fil-livell

sekondarju. L-iskejjel sekondarji jridu jaraw li din il-]olqa importanti fil-katina ]olistika tissa]]a] bi

programm ta’ edukazzjoni u parte`ipazzjoni tal-[enituri.

L-ISKEJJEL UL-INTERPRETAZZJONI TAL-KURRIKULU

Permezz tal-preskrizzjoni ta’ l-g]anijiet [enerali, l-komunita’ edukattiva qed tintrabat li t]ares id-drittijiet

edukattivi ba\i`i ta’ l-istudenti.

Il-pjan ta’ \vilupp imfassal minn kull skola jrid jag]ti prova li l-iskola g]andha vi\joni edukattiva

`ara, miri edukattivi pre`i\i, u strate[ija konkreta u realistika ta’ kif il-miri edukattivi g]andhom

jintla]qu. Fil-pro`ess tal-]olqien tal-vi\joni edukattiva, u fil-pro`ess tat-twettiq tal-vi\joni, l-

komunita’ edukattiva ta’ kull skola trid tfittex li twa]]ad l-ispirtu ta’ dan id-dokument mar-rejaltajiet

u l-b\onnijiet partikolari ta’ l-iskola tag]ha.

Il-pro`ess ta’ l-interpretazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu jwassal biex l-iskola:

- tlaqqa’ l-im]u] ta’ l-imsie]ba f’]idma komuni u, fid-dawl tal-prin`ipji u g]anijiet tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali, tfassal il-kurrikulu u l-pjan ta’ \vilupp skolastiku;

- twassal g]al kunsens komunitarju dwar l-aspetti differenti tal-kurrikulu;

- tiddemokratizza l-pro`ess edukattiv.

Il-kapijiet ta’ l-Iskejjel, aktar minn qatt qabel, iridu jiffukaw fuq xog]ol ta’ natura kurrikulari. B]ala

mexxejja ta’ l-edukazzjoni, il-kapijiet ta’ l-Iskejjel g]andhom jing]ataw kull g]ajnuna possibbli biex ikunu

jistg]u jwettqu ]idmiethom f’dan il-qasam.

Il-]idma tal-Kapijiet ta’ l-Iskejjel fil-qasam ta’ l-i\vilupp tal-kurrikulu g]andha tinkludi:

- il-]olqien ta’ vi\joni u tfassil ta’ strate[ija b]ala parti mill-pjan ta’ \vilupp ta’ l-iskola;

- is-supervi\joni tal-pro`ess ta’ twettiq tal-vi\joni kurrikulari;

- il-laqg]at ma’ l-g]alliema dwar aspetti differenti tal-kurrikulu;

- l-appo[[ morali u g]ajnuna professjonali kontinwa lill-g]alliema;

- is-supervi\joni tax-xog]ol ta’ l-g]alliema fil-klassi biex ji[i \gurat li dak li qed isir fil-klassi huwa

kompatibbli ma’ l-ispirtu ta’ dan id-dokument;

- g]ajnuna lill-g]alliema fil-pro`ess ta’ familjarizzazzjoni mal-kurrikulu;

- ]idma biex jin[iebu r-ri\orsi me]tie[a biex jitwettqu l-g]anijiet ta’ dan id-dokument;

- informazzjoni kontinwa lill-[enituri dwar l-i\viluppi kurrikulari li jkunu qeg]din ise]]u fl-iskola;

- ]idma biex il-komunita’ tinvesti ]inha u ]idmietha fl-iskola; u

- identifikazjoni ta’ temi u supervi\joni ta’ ri`erka interna.

Ir-ri`erka interna (action research) g]andha tkun il-pern li fuqu jdur l-i\vilupp tal-kurrikulu fl-iskejjel.

Ir-ri`erka interna g]andha l-g]an li tislet u te\amina l-qag]da ta’ xi aspetti tal-kurrikulu fl-iskola.

Esperti fil-qasam tar-ri`erka jistg]u jg]inu lill-iskola tidentifika t-tema (e\. l-illitteri\mu fl-iskola, it-

tag]lim ta’ l-Ingli\ fl-ewwel klassijiet; u l-kreattivita’ tul il-kurrikulu). G]al dan l-g]an l-iskejjel

g]andhom ikollhom direttorju tan-nies spe`jalizzati u tas-servizzi li joffru.

Is-su``ess ta’ l-interpretazzjoni tal-kurrikulu jiddependi wkoll mill-kompetenza u l-effettivita’ ta’ l-

g]alliema. Il-]idma ta’ l-g]alliema g]andha tkun imwie\na mill-]olqien ta’ `entri ta’ ri\orsi li, flimkien ma’

dawk e\istenti, jipprovdu l-kuntest g]all-formazzjoni ta’ komunitajiet ta’ ]idma edukattiva.

L-iskejjel primarji, b]al dawk sekondarji, g]andhom ikollhom g]alliema koordinaturi. Xog]ol dawn l-

g]alliema koodinaturi huwa li jservu ta’ konsulenti interni dwar il-qasam partikulari tag]hom.

Tul il-]ajja ta’ dan il-Kurrikulu, l-iskejjel u dawk kollha li g]andhom responsabbilta’ g]all-

edukazzjoni f’pajji\na g]andhom jikkonsidraw u jie]du dawk il-mi\uri li jwettqu l-prin`ipju li l-

istudenti jitg]allmu l-aktar f’ambjent stabbli. Biex dan ise]] trid tin]aseb organizzazzjoni [dida ta’

l-istadji differenti ta’ l-edukazzjoni fl-iskejjel ta’ l-istat, b’mod li l-mog]dija minn stadju g]al ie]or

isse]] bl-ebda skoss.

Il-prin`ipji msemmija f’dan id-dokument g]andhom iservu ta’ u\in li bih jitkejjel is-su``ess ta’ l-iskejjel.

Permezz tat-t]addin u t-t]addim tal-prin`ipji ddokumentati hawnhekk, il-komunita’ edukattiva tittama li

bil-mod il-mod l-iskejjel isiru `entri ta’ e``ellenza u laboratorji ideali g]all-g]alliema prospettivi.

L-ISKOLA B}ALA~ENTRU KOMUNITARJU

Il-bibien ta’ l-iskejjel g]andhom jinfet]u g]all-edukazzjoni tal-membri adulti tal-komunita’. Dan il-

prin`ipju jg]aqqad l-impenn ta’ dan il-kurrikulu lejn edukazzjoni aktar ]olistika ma’ l-g]arfien ta’ l-

importanza ta’ l-edukazzjoni tul il-]ajja g]all-adulti, u l-b\onn ta’ parte`ipazzjoni akbar mill-

imsie]ba fil-pro`ess edukattiv.

It-t]addim ta’ dan il-prin`ipju jimplika struttura [dida ta’ mani[ment g]al wara l-]in ta’ l-iskola. Dan il-

mani[ment g]andu jkun responsabbli g]al:

- ftu] u g]eluq ta’ l-iskola wara s-2.30 ta’ wara nofsinhar;

- amministrazzjoni tal-kalendarju edukattiv;

- st]arri[ tal-b\onnijiet u interessi edukattivi fil-komunita’;

- indafa tal-kmamar u zoni o]ra ta’ l-iskola w\ati filg]axija;

- tibdil strutturali u/jew irran[ar ta’ partijiet mill-iskola biex din issir addattata g]all-edukazzjoni ta’ l-

adulti;

- investiment f’tag]mir u ri\orsi o]ra me]tie[a g]at-t]addim tal-programmi edukattivi; u

- sigurta’ tal-parte`ipanti, ta’ l-ambjent, tal-fa`ilitajiet, u ta’ l-apparat kollu skolastiku.

Is-sehem tal-membri tal-komunita’ fit-twettiq ta’ dan il-prin`ipju huwa kru`jali. Il-membri jistg]u

jipparte`ipaw f’kull aspett tal-pro[ett billi:

- jwie[bu g]all-ist]arri[ tal-mani[ment rigward il-b\onnijiet u l-interessi edukattivi tag]hom;

- jiffurmaw gruppi ta’ interessi edukattivi

- jg]inu fl-amministrazzjoni tal-pro[ett;

- joffru l-interessi u l-ispe`jalizzazzjonijiet tag]hom lill-komunita’;

- jipparte`ipaw b]ala studenti; u

- jg]inu fil-manteniment ta’ l-iskola.

Id-Divi\joni ta’ l-Edukazzjoni trid issa]]a] it-taqsima risponsabbli g]all-edukazzjoni ta’ l-adulti biex

tkun tista’ toffri appo[[ g]al dawn l-inizjattivi. B]ala parti minn din is-sistema ta’ appo[[, id-

Divi\joni g]andha tidentifika numru ta’ edukaturi m]arr[a fl-edukazzjoni ta’ l-adulti biex iservu ta’

konsulenti u animaturi tal-programm edukattiv.

Dan il-prin`ipju joffri opportunita’ o]ra biex il-kunsilli ta’ l-iskejjel u l-kunsilli lokali jersqu aktar vi`in

ta’ xulxin. L-iskola g]andha titqies mill-kunsill lokali b]ala l-iprem investiment fil-lokal. G]alhekk, l-

u\u ta’ kapital tant importanti fil-komunita’ g]andu jkun ikkumplimentat min-nefqa akbar fl-iskola.

G}ELUQ

Hemm bosta fatturi li, me]uda flimkien, se j]ollu jew jorbtu s-su``ess tat-twettiq tal-vi\joni mfissra f’dan

id-dokument. Su``ess b]al dan jiddependi, fost ]wejje[ o]ra, fuq:

- li jing]ata appo[[ effettiv u f’waqtu lill-g]alliema sabiex ise]]ilhom jo]olqu kurrikulu g]all-iskola

tag]hom li jkun marbut mal-fa\i ta’ \vilupp tat-tfal u \-\g]a\ag] kif ukoll tassew jirrifletti l-]ti[iet

individwali u partikulari tag]hom;

- li l-g]alliema jkunu motivati u li jkollhom l-]iliet me]tie[a;

- li l-kapijiet ta’ l-iskejjel ikunu lesti jissie]bu mal-[enituri u mal-membri tal-komunitajiet lokali sabiex,

id f’id, ja]dmu bi s]i] u b’mod kreattiv g]all-i\vilupp s]i] tat-tfal u ta\-\g]a\ag] kif ukoll g]all-

i\vilupp uman tal-adulti fil-komunita’;

- li l-bidla lejn de`entralizzazzjoni ssir bla skossi, u li edukaturi jilqg]u bil-]erqa l-isfida li [[ib

mag]ha l-awtonomija fit-tmexxija ta’ l-iskejjel;

- li s-sistema edukattiva tkun kapa`i tevolvi f’mekkani\mu aktar flessibbli u b’]ila li tirrispondi b’mod

edukattiv u dinamiku g]all-]ti[ijiet tat-tfal u g]all-isfidi [odda tal-pajji\.

Nawguraw lill-edukaturi kollha ]e[[a, entu\ja\mu u motivazzjoni sabiex ise]]ilna nkomplu nwettqu,

b’mod parte`ipattiv u kooperattiv, il-pro`ess ta’ \vilupp uman f’pajji\na.

APPENDI~I

SU~~INT

Il-Kurrikulu Minimu NazzjonaliIl-Kurrikulu Minimu NazzjonaliIl-Kurrikulu Minimu Nazzjonali

Bis-sa]]a ta’ l-Att Dwar l-Edukazzjoni (Kap.327.) ta’ l-1988 u tas-setg]at mog]tija lill-Ministru ta’ l-

Edukazzjoni bl-artikolu 45 ta’ l-istess Att, il-Ministru qieg]ed jissostitwixxi r-Regolamenti stabbiliti bl-

Avvi\i Legali numri 73 u 76 ta’ l-1989 u 103 ta’ l-1990 bid-dokument ’Kurrikulu Minimu Nazzjonali’ li

g]andu jid]ol fis-se]] fl-1 ta’ Ottubru, 2000.

Su``int

Kull skola f’Malta g]andha tfassal il-kurrikulu tag]ha.

Dan il-Kurrikulu g]andu jkun jaqbel mal-prin`ipji u l-g]anijiet [enerali kif imfissra fid-dokument u jkun

ma]sub biex iwettaq dawk l-iskopijiet fl-i\vilupp tal-pro`ess edukattiv s]i] mit-tielet sena sas-sittax-il

sena tal-eta’ ta’ kull tifel jew tifla.

Dan il-Kurrikulu g]andu wkoll ikun jaqbel mal-g]anijiet spe`ifi`i ta’ kull livell kon`ernat kif imfissra fid-

dokument u jkun ma]sub biex iwettaqhom fil-livell spe`ifiku: kindergarten, primarju jew sekondarju.

Kull skola g]andha wkoll id-dmir li tissodisfa lill-Ministru ta’ l-Edukazzjoni li qieg]da twettaq il-mi\uri

msemmija f’dan id-dokument, li jirrigwardaw il-mezzi preskritti jew indikati g]at-twettiq tal-kurrikulu.

G]al dan il-g]an, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni jista’ jitlob lil kwalunkwe skola biex tibg]atlu kopja tal-

kurrikulu g]as-sena skolastika kurrenti, kif ukoll informazzjoni dettaljata dwar l-implimentazzjoni tal-

kurrikulu. Il-Ministru jista’ jindika b’ordni ma]ru[a minnu sa mhux aktar tard minn Di`embru ta’ kull sena

t-tibdil li jin]tie[ fil-kurrikulu ta’ l-iskola jew fl-implimentazzjoni, biex jirrendi l-istess konformi mal-

Kurrikulu Minimu Nazzjonali.

Fin-nuqqas ta’ qbil li jistabilixxi mod ie]or, dan it-tibdil jid]ol fis-se]] fil-bidu tas-sena skolastika li tibda

fis-sena kalendarja li jkun imiss.

L-G]anijiet {enerali

Il-lista kif tidher hawn ta]t ma tirrappre\entax ordni [erarkika ta’ prijoritajiet fil-qasam edukattiv. Il-

komunita’ edukattiva trid tqis dawn l-g]anijiet [enerali b]ala ndaqs u interdipendenti fl-importanza

tag]hom.

Il-persuna li to]ro[ minn skola Maltija g]andha:

1. Tkun kapa`i tifhem lilha nfisha u t]addan valuri eti`i u morali.

Tkun taf:

- tag]raf id-diversi dimensjonijiet tal-persuna umana; tag]raf il-valuri u l-mezzi li g]andha tu\a biex

tibni lilha nnifisha lejn maturita’ dejjem aktar s]i]a;

- x’inhuma id-drittijiet tag]ha u d-dmirijiet lejn il-}allieq (g]al min jemmen), lejn g]ajrha, lejha nfisha,

lejn il-komunita’, lejn pajji\ha, u lejn l-ambjent naturali;

- il-valur tal-liberta’ u l-limiti tag]ha;

- l-inaljenabilita’ tad-dritt tal-bnedmin kollha li jkunu meqjusa ndaqs u bla ebda diskriminazzjoni, tkun

xi tkun ir-razza, post ta’ ori[ini, fehmiet politi`i, kulur, twemmin, sess, eta’, u abbilta’ fi\ika jew

mentali.

Ikollha l-]ila li:

- tag]raf tidentifika l-prijoritajiet u l-iskala tal-valuri;

- tibni karattru sod biex tag]\el, tidde`iedi u tqieg]ed fil-prattika dak li tag]raf li hu sewwa u [ust.

B’xe]ta g]al:

- tiftix onest ta’ min a]na a]na, ta’ x’inhu l-iskop ta’ ]ajjitna u ta’ x’inhuma l-mezzi li rridu nu\aw biex

nimxu lejn maturita’ s]i]a u g]arfien il-]in kollu tad-differenza fl-g]a\la bejn dak li hu dmir, dak li hu

permess, u dak li mhux sewwa li jsir.

2. Tkun persuna Demokratika, ji[ifieri:

Tkun taf:

- x’inhi d-demokrazija u l-istorja tag]ha fid-dinja u f’pajji\na, x’fiha l-Kostituzzjoni, x’inhuma l-

istituzzjonijiet demokrati`i u x’isarraf is-sehem ta’ kull persuna fil-]ajja demokratika tag]na, liema

huma x-xrieki li jirrappre\entaw interessi differenti f’pajji\na u kif ja]dmu biex isse]] il-[ustizzja.

Ikollha l-]ila li:

- tipparte`ipa attivament, kif tkun di[a’ g]amlet fil-klassi u fl-iskola, fil-]ajja politika tal-pajji\, b’sens

kritiku u bi spirtu ta’ st]arri[ tiddiskuti, tiddjaloga u tiddibatti, torganizza attivitajiet, ta]dem fi gruppi u

tag]ti servizz lill-komunita’.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament ta’ l-ambjent demokratiku, g]at-tg]arbil ta’ dak kollu li ji[ri fih u g]ad-difi\a tad-

demokrazija g]ar-rispett lejn il-Kostituzzjoni u l-Li[ijiet, lejn id-drittijiet ba\i`i tal-bniedem, u lejn id-

diversita’ kulturali g]at-tkattir tal-parte`ipazzjoni, u l-g]o\\a tal-valuri u tal-pro`eduri demokrati`i.

3. Tkun Maltija, ji[ifieri:

Tkun taf:

- il-[rajja ta’ pajji\na, minn qabel l-istorja sal-pre\ent, it-tradizzjonijiet morali, reli[ju\i u kulturali, il-

folklor, u l-istorja ta’ l-arti, ta’ l-arkitettura, tal-mu\ika, tal-lingwa u tal-letteratura ta’ pajji\na;

- x’sar fil-Mediterran u fl-Ewropa, l-kulturi li trawwmu fihom, l-i\viluppi [odda, u s-sehem ta’ pajji\na

f’dak li qed ji[ri kemm fir-re[jun kif ukoll fid-dinja.

Ikollha l-]ila li:

- t]addem tajjeb, bil-kelma u l-kitba, ilsienha;

- tissokta tist]arre[ dwar l-identita’ Maltija; tapprezza l-arti tag]na u ta’ l-o]rajn; to]loq ]wejje[ hi

stess li fihom i\\ewwe[ il-wirt barrani mal-lokali.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament kritiku tal-wirt kulturali tag]na u tal-produzzjoni artistika tal-lum u g]ar-rispett lejn

kulturi o]ra u b’]ajra g]at-ta]lit bejn il-kulturi.

4. Tifhem il-Vi\joni Kattolika tar-Realta’

(g]al min i]addan twemmin kattoliku)

Tkun taf:

- il-veritajiet ewlenin tal-messa[[ nisrani u l-istil ta’ ]ajja li jitlob; kif dawn il-veritajiet iwie[bu g]all-

mistoqsijiet il-kbar tal-]ajja; l-g]ejjun ta’ dan il-messa[[ (Bibbja u Ma[isteru); il-karatteristi`i tar-

Reli[jonijiet ewlenin; ir-rabta bejn il-messa[[ nisrani u l-kultura Maltija.

Ikollha l-]ila li:

- tag]ti ra[uni soda u ddokumentata tat-twemmin u l-prattika reli[ju\a; issib ir-rabta bejn l-esperjenza

umana u l-messa[[ nisrani; tikber fid-dimensjoni ta’ l-ispirtu; tqieg]ed fil-prattika l-valuri nsara fil-

]ajja individwali u so`jali.

B’xe]ta g]al:

- tiftix onest g]as-sens veru tal-]ajja; rispett lejn il-messa[[ nisrani b]ala g]ajn ta’ vi\joni u ta’ valuri

mill-aktar siewja; apprezzament u esperjenza ta’ fidu`ja f’Alla, ta’ ]biberija ma’ {esu’, u ta’ qawwa fl-

Ispirtu; impenn ta’ onesta’ u m]abba f’kull qasam tal-]ajja; rispett lejn min i]addem twemmin ie]or.

5. Tqis il-Mara u r-Ra[el Indaqs

Tkun taf:

- din l-ugwaljanza hija assigurata fil-Kostituzzjoni u l-Li[ijiet ta’ Malta, kif ukoll fil-Konvenzjonijiet tal-

{nus Mag]quda u ta’ l-Ewropa, fuq it-tne]]ija ta’ kull diskriminazzjoni kontra n-nisa u favur l-ekwita’

bejn is-sessi.

Ikollha l-]ila li:

- tag]raf dak li jkun qed jing]ad u jsir b’mod mistur f’dan il-qasam; tag]mel l-g]a\liet tag]ha f’kull

qasam tal-]ajja, tal-karriera u tal-familja b’mod ]ieles mill-pre[udizzji; ta``etta d-differenzi bejn is-

sessi.

B’xe]ta g]al:

- l-impenn kontra d-diskriminazzjoni u favur l-ekwita’ vera u effettiva bejn nies ta’ sess jew sesswalita’

differenti.

6. Tifhem is-Sesswalita’ Umana, ji[ifieri:

Tkun taf:

- li s-sesswalita’ trid taraha fil-kuntest ta’ relazzjoni li tkun tassew umana u responsabbli; il-qofol ta’ l-

anatomija u l-fi\jolo[ija u l-firxa s]i]a tal-g]amliet differenti tas-sesswalita’; il-mard li g]andu

x’jaqsam mag]ha u l-prevenzjoni tieg]u; ir-riflessi tas-sesswalita’ fil-midja u fil-li[i; i`-`ensura; l-

esplojtazzjoni u l-abbu\i f’dan il-qasam; kif i]arsu lejha; ir-reli[jon u kulturi differenti; l-a[enziji li joffru

g]ajnuna f’dan il-qasam.

Ikollha l-]ila li:

- torbot is-sesswalita’ mad-dinjita’ tal-bniedem; ti\viluppa rabtiet interpersonali po\ittivi; tag]mel

g]a\liet responsabbli; tilqa’ kontra u tag]raf tirraporta l-abbu\i; tifhem lil min ikollu diffikultajiet u ma

t]allix li jkun imwe[[a’ min ikun differenti; tiddiskuti bil-g]aqal.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament tal-[isem uman u tad-differenzi sesswali, b’mod po\ittiv, miftu] u responsabbli.

7. Xerrejja G]aqlija, ji[ifieri:

Tkun taf:

- x’inhu suq ]ieles; id-differenza bejn b\onn u xewqa u bejn is-siwi ta’ o[[ett b]ala valur u b]ala

prezz; il-li[ijiet dwar drittijiet u responsabbiltajiet; il-kuntratti u l-forom l-o]ra ta’ ftehim; l-u\u tat-tabelli

u t-tiketti fin-negozju; servizzi u g]aqdiet g]all-konsumaturi; kif tag]raf il-prodotti perikolu\i; kif

ja]dmu r-reklami - fil-midja differenti, bil-miftu] u bil-mo]bi, kif jissawru u l-effetti fuqna.

Ikollha l-]ila li:

- tippjana u \\omm rendikont tad-d]ul u l-infieq, tqabbel il-prezz mal-kwalita’ u tu\a l-flus tajjeb;

twassal l-ilmenti bil-fomm jew bil-miktub; tg]arbel tajjeb it-twissijiet u t-tag]rif tal-bejjieg]a u l-

produtturi.

B’xe]ta g]al:

- l-g]arfien li je\istu konflitti ta’ interessi f’dan il-qasam, u ta’ l-effetti so`jali u ambjentali li jkollhom il-

fasliet differenti tal-konsum, u g]all-apprezzament s]i] tal-koperazzjoni u s-solidarjeta’.

8. Tifhem il-Lingwa tal-Midja, ji[ifieri:

Tkun taf:

- tag]raf id-differenzi bejn l-g]amliet differenti tal-programmi u ta’ l-udjenza li jimmiraw g]aliha; kif

\viluppaw il-mezzi differenti, fosthom l-Internet, u l-importanza so`jali u politika tag]hom: in-nies li

ja]dmu f’dan il-qasam, il-li[i; u kif ji[i finanzjat dan il-qasam u kif jintu\a’ g]all-edukazzjoni; kif

jinqalg]u problemi o]ra, b]all-inva\joni tal-privatezza, l-abbu\ tal-verita’, u l-parti[jani\mu.

Ikollha l-]ila li:

- tu\a l-g]odda tal-midja u tfassal programmi sempli`i; tikteb g]alihom u tg]arbel l-organizzazzjoni u

s-sehem so`jali tag]hom.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament tal-valuri esteti`i u so`jali; l-g]a\la ta’ l-a]jar, u d-difi\a tal-liberta’ tal-kelma.

9. }addiema

Tkun taf:

- kif ja]dmu d-diversi setturi ta’ l-ekonomija Maltija; kif ta]dem l-Unjoni Ewropea b]ala sistema

ekonomika u suq tax-xog]ol; il-]iliet u l-etika me]tie[a fl-oqsma differenti tax-xog]ol, u kif tfittxu l-

istorja so`jali u politika tal-]addiema Maltin u tal-g]aqdiet tal-]addiema u ta’ min i]addem; x’fihom il-

li[ijiet ta’ Malta li jittrattaw id-drittijiet u d-dmirijiet tal-]addiema u s-sigurta’ fuq il-post tax-xog]ol;

x’fihom il-konvenzjonijiet internazzjonali tax-xog]ol; l-a[enziji li j]arr[u lill-adulti fix-xog]ol;

koperattivi; il-benefi``ji so`jali u t-taxxi; is-sistemi ta’ g]ajnuna finanzjarja u l-etika tax-xog]ol.

Ikollha l-]ila li:

- ta]dem ma’ l-o]rajn fi spirtu ta’ koperazzjoni u solidarjeta’, tippjana u torganizza; tag]raf il-potenzjal

tan-nies u kif jista’ ji[i \viluppat; tiddiskuti u tinnegozja; tqassam il-]in: tfassal pro[etti u

tippre\entahom tajjeb; tqis u t]oll il-problemi li jinqalg]u b’soluzjonijiet krejattivi; tikkon`entra; tag]raf

il-perikli u tne]]ihom; tinterpreta regolamenti, ordnijiet u istruzzjonijiet: tag]\el il-karriera; ti[i

intervistata; tikteb c.v. u t]ejji portfolio; timmani[[ja l-flus; ta[[orna dejjem lilha nnifisha; ma

tinstaramx jekk tisfa’ g]al xi \mien bla xog]ol; ma tib\ax mit-teknolo[ija ta’ l-informatika; taf t]addem

b’kull mod il-kelma u n-numri.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament tat-t]ejjija fit-tul me]tie[a minn ]afna xog]olijiet u g]al perfezzjonament fix-xog]ol,

tar-rabta bejn tag]lim u xog]ol, u tad-dinjita’ ta’ kull xorta ta’ xog]ol, tal-ghaqdiet tal-]addiema, ta’ l-

etika, tar-rendikonti, ta’ l-inizzjattiva u tat-tag]lim qatt ma jaqta’ fid-dinja tax-xog]ol, u tal-valur tal-

impri\a privata u tax-xog]ol ta’ min ja]dem g]al rasu.

10. Tu\a Tajjeb il-}in }ieles, ji[ifieri:

Tkun taf:

- liema huma l-possibiltajiet - fosthom sports, g]aqdiet u xog]ol volontarju, u ]idma ta’ \vilupp

kulturali w artistiku - u l-implikazzjonijiet ta’ l-g]a\liet differenti, il-valuri edukattivi u l-kontributi so`jali

tag]hom, l-aspetti ekonomi`i u l-possibilitajiet ta’ xog]ol f’dan il-qasam.

Bil-]ila li:

- tqis u tag]\el tajjeb fost il-possibiltajiet, tippjana u tu\a tajjeb il-]in, torganizza attivitajiet fi gruppi

\g]ar jew kbar.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament ta’ l-importanza tal-]in ]ieles, li hu dritt ta’ kul]add, u l-u\u kostruttiv tieg]u.

11. Tie]u }sieb Sa]]itha, ji[ifieri:

Tkun taf:

- il-qofol ta’ l-anatomija u l-fi\jolo[ija umana, inklu\ l-i\vilupp; il-valur nuttrittiv ta’ l-ikel differenti, kif

tkabbru, kif tag]\lu, t]ejjih u tippreservah; il-]sara li to]ro[ minn g]a\liet ]\iena; il-]sara tat-tipjip, u

abbu\ ta’ alko]ol u droga; l-indafa u r-rabta bejn sa]]a u ambjent: is-servizzi tas-sa]]a u kif

tu\ahom; id-drittijiet u d-dmirijiet tal-marid; kif ta]seb f’]addie]or f’dan il-qasam; l-aspett so`jali,

politi`i u stori`i ba\i`i tal-kura tas-sa]]a f’Malta u fid-dinja.

Ikollha l-]ila li:

- tag]mel g]a\liet tajbin u ma]suba dwar sa]]itha, tiffavorixxi stili ta’ ]ajja individwali u fi gruppi li

j]arsu s-sa]]a; timpenja ru]ha favur it-titjib tas-sa]]a fil-komunita’ tag]ha, fil-postijiet tax-xog]ol, fir-

rabta ma’ l-ambjent, u kullimkien fid-dinja, bi spirtu altruwistiku.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament tal-kwalita’ tal-]ajja tag]ha u ta’ ]addie]or u tal-b\onn ta’ titjib kontinwu.

12. Ta]seb b’mod Xjentifiku u Tekniku, ji[ifieri:

Tkun taf:

- li x-xjenza hi ta’ kul]add, \viluppat ma\-\minijiet, influwenzata mi`-`irkostanzi stori`i, hemm rabta

bejn l-oqsma kollha tag]ha, hija bba\ata fuq esperimenti u osservazzjoni, u mhijiex l-g]erf assolut;

hemm metodi differenti g]al dixxiplini differenti imma huma dejjem dixxiplini u pro`essi umani;

hemm rabta bejn x-xjenza u teknolo[ija, u l-i\vilupp tat-tnejn g]andu effetti kbar fuq il-kwalita’ tal-

]ajja u ta’ l-ambjent; ix-xjenza, t-teknolo[ija u l-arti huma oqsma kumplimentari ta’ esperjenza s]i]a.

Ikollha l-]ila li:

- tifhem il-lingwa tax-xjenza, tikklassifika, tiddeskrivi, tfassal mistoqsijiet pre`i\i, ti[bed konklu\jonijiet,

tinterpreta, tanalizza, tu\a r-rabta bejn spazju u ]in, tikkomunika u ta]dem f’tim, tikkwantifika,

tifforma ipotezijiet, tifformula mudelli, tiddisinja esperimenti, tosserva sistematikament, tkejjel,

tikkontrolla il-kundizzjonijiet u dak li jista’ jvarja, t]oll il-problemi, tu\a kun`etti matemati`i, torbot

flimkien f’sinte\i, tu\a apparat u mezzi awdjovi\ivi u l-kompjuter b’mod interattiv u kreattiv, tmidd u

t]addem idejha; tirrispetta n-normi tas-sigurta’ u l-ambjent naturali kif ukoll l-etika xjentifika u

teknolo[ika.

B’xe]ta g]al:

- l-apprezzament kritiku tal-g]erf xjentifiku u teknolo[iku, l-esperimentazzjoni u l-ftu] ta’ l-a``ess g]al

dan il-qasam g]al kul]add.

13. Tikkomunika, ji[ifieri:

Tkun taf:

- tu\a l-kelma u n-numri, il-lingwi u s-sistemi ta’ simboli li tkun tg]allmet, b’modi differenti skond in-

nies differenti li tittratta mag]hom u skond il-kuntest li tkun qieg]da fih, billi tkun kapa`i tesprimi

ru]ha b’mod effettiv u li tifhem dak li jesprimi ]addie]or kemm fit-ta]dit u kif ukoll permezz ta’ forom

ta’ kitba diversi, b’g]arfien s]i] tar-regoli u l-konvenzjonijiet u kif ukoll l-aspett krejattiv tal-lingwa u l-

komunikazzjoni umana.

Ikollha l-]ila li:

- tkun kapa`i tesprimi ru]ha u tikkomunika b’mod effettiv u kreattiv permezz tat-ta]dit, kitba (kemm

dik grafika u kif ukoll permezz tat-teknologija ta’ l-informatika) u modi o]ra ta’ komunikazzjoni

umana, u tkun kapa`i tifhem u taqra l-lingwa mitkellma u miktuba fil-forom differenti tag]ha.

B’xe]ta g]al:

- apprezzament ta’ l-aspetti konvenzjonali u krejattivi tal-lingwa u l-komunikazzjoni umana, b’g]arfien

s]i] tal-qawwa li g]andha l-lingwa mitkellma u miktuba fil-]ajja ta’ kuljum.

14. Lesta Tilqa’ t-Tibdil

Tkun taf:

- bit-tibdil li qed ise]] fid-dinja u f’pajji\na u x’isarraf g]aliha u g]al s]abha, b’mod partikolari t-tibdil li

[ej mix-xjenza u mit-teknolo[ija u b’ri]et il-midja u t-turi\mu g]aliex it-tibdil fil-]ajja huwa me]tie[, xi

swew il-perijodi ta’ tibdil mg]a[[el fl-istorja u kif taffronta l-waqtiet ta’ tibdil kbir fil-]ajja ta’ kull

individwu.

Ikollha l-]ila li:

- ta]seb minn qabel g]at-tibdil li tag]raf li tkun se [[arrab, u tfassal u twettaq strate[iji effettivi biex

tissuperahom; bi krejattivita’ tag]ti sehemha biex ise]]u bidliet po\ittivi madwarek.

B’xe]ta g]al:

- apprezzament po\ittiv u kritiku tat-tibdil u g]as-sogru kalkolat f’ambjent karatterizzat mit-tibdil

kontinwu.

L-G]anijiet Spe`ifi`i tat-Tlett Livelli tas-Sistema

TAL-KINDERGARTEN

Il-persuna li to]ro[ mill-kindergarten je]tie[ li tkun \viluppat b’mod s]i]: (i) f’mo]]ha, (ii) f’dak li t]oss u

fir-rabtiet ma’ l-o]rajn, (iii) f’[isimha, (iv) fil-morali, (v) fis-sens estetiku u kreattiv, u (vi) fis-sens reli[ju\

(g]al min jemmen).

A. Tkun \viluppat intellettwalment, meta tkun kisbet:

i) il-]ajra biex titg]allem anki meta ma tkunx ir`evieha ming]and tad-dar, u tkun kibret fiha meta

titg]allem tiskopri, tirriskja, ma tib\ax ti\balja, u tikseb su``ess fil-kindergarten;

ii) il-]ila kif titg]allem billi j]ajruha tistaqsi, tu\a s-sensi, per e\empju, biex tag]\el bejn o[[ett u parti

minnu, u tist]arre[ ]wejje[ [odda fl-ambjent;

iii) il-lo[ika fil-]sieb per e\empju, billi tit]arre[ f’attivitajiet fejn jintg]a\lu o[[etti b’karatteristi`i komuni,

jintg]arfu rabtiet ta’ kaw\a u effett, u ]a[a titqieg]ed wara l-o]ra;

iv) l-g]arfien akbar tad-dinja ta’ madwarha per e\empju, tat-qassim tad-daqs tal-o[[etti ta’ madwarha

(pjanti, annimali, nies), tar-relazzjonjiet bejniethom (aktar, anqas, i\g]ar, itwal, iqsar), tal-kwalitajiet

(kuluri, forom, e``), tal-qag]diet (ta]t, fuq, [o);

v) il-]ila tal-u\u tal-kelma, per e\empju permezz tar-rakkonti, l-kant u taqbil, biex tesprimi ru]ha,

tikkomunika ma tfal o]ra waqt il-log]ob u attivitajiet o]ra tal-[urnata, tu\a l-Malti tajjeb u tibda tidra l-

Ingli\;

vi) il-]ila fl-u\u tal-kitba - billi jindraw l-g]odda li jintu\aw fil-kitba, tin\ara’ l-im]abba g]all-kotba u

[abriet o]ra ta’ sinjali grafi`i, bi t]ejjija g]at-tag]lim tal-kitba vera u proprju fl-ewwel snin ta’ l-iskola

primarja.

B. Tkun \viluppat f’dak li t]oss u fir-rabtiet so`jali, billi jkunu se]]ew fiha:

i) l-i\vilupp ta’ l-istima tag]ha nnifisha permezz ta’ esperjenzi li fihom jirnexxilha tikseb su``ess, timxi

aktar g]al rajha u tag]raf aktar lilha nnifisha;

ii) l-i\vilupp ta’ attitudni po\ittiva lejn il-]ajja permezz ta’ interess fl-attivitajiet ta’ kuljum u l-aktar fil-

[odda, sens ta’ fidu`ja fl-o]rajn, apprezzament tad-differenzi, sens ta’ koperazzjoni, u rispett tad-

drittijiet ta’ kul]add.

C. Tkun \viluppat fi\ikament, billi jkun se]] fiha:

i) it-tis]i] tal-muskoli l-kbar (f’ambjent img]ammar bl-apparat ne`essarju) b’movimenti;

ii) it-tis]i] tal-muskoli \-\g]ar;

iii) t-t]addim effettiv tas-sensi.

D. Tkun \viluppat moralment, billi jkun se]] fiha:

i) l-i\vilupp tas-sens ta’ x’inhu [ust u sewwa;

ii) l-idea ta’ komunita’ li taf tag]\el bejn it-tajjeb u l-]a\in;

iii) l-g]a\la bejn azzjoni li tg]in u o]ra li tfixkel lil o]rajn;

E. Tkun \viluppat is-sens estetiku u kreattiv, permezz ta’:

i) log]ob imma[inattiv, arti, craft, drama, mu\ika, moviment;

ii) apprezzament ta’ xog]ol kreattiv.

F. Tkun \viluppat fis-sens reli[ju\ billi jkun se]] fiha:

i) l-i\vilupp tas-sens tal-[miel u ta’ l-g]a[eb (awe -wonder) quddiem il-]olqien;

ii) l-i\vilupp ta’ rabta ma’ Alla }allieq u Missier: sens ta’ fer] gratitudni u ta’ sigurta’;

iii) kapa`ita’ li tie]u sehem f’`elebrazzjonijiet l-aktar madwar il-[rajjiet il-kbar tal-Mulej {esu’;

iv) kuntatt mar-realtajiet b]all-]ob\, l-ilma, id-dawl, is-smig], is-skiet u [esti b]ala l-ba\i tas-simboli li ’l

quddiem ju\aw fil-komunita’ reli[ju\a.

TAL-PRIMARJA

Il-persuna li tg]addi mill-iskola primarja g]andha tid]ol fiha bla skossi mill-kindergarten u bl-istess mod

tkun kapa`i tid]ol fl-iskola sekondarja.

Biex dan ise]] je]tie[ li tkun:

A. {arrbet \vilupp fil-metodi ta’ tag]lim:

i) fl-ewwel snin kompliet titg]allem bil-metodi informali tal-Kindergarten;

ii) fis-snin ta’ wara filwaqt li kompliet tkun attiva, il-metodi ta’ ta]ri[ ikunu aktar formali sabiex tkun

kapa`i tid]ol fl-iskola sekondarja ming]ajr skossi.

B. Kisbet dawn it-tliet xorta ta’ ]iliet:

i) fit-tiftix tal-g]erf permezz ta’ l-u\u tat-teknolo[ija ta’ l-informazzjoni u mezzi o]ra;

ii) fl-g]a\liet xierqa fl-oqsma kollha tal-]ajja li jirrigwardaw:

(a) il-valuri morali, esteti`i, so`jali u spiritwali;

(b) it-tis]i] tal-identita’ personali u so`jali u Maltija;

(c) il-]iliet ba\i`i tal-]ajja u tat-tag]lim.

iii) fir-rabta sistematika bejn dawn is-su[[etti:

- il-Malti;

- l-Ingli\;

- il-Matematika;

- ir-Reli[jon;

- l-Istudji So`jali;

- l-Edukazzjoni Fi\ika u Sport;

- ix-Xjenza u t-Tekonolo[ija;

- l-Espressjoni Kreattiva;

permezz ta’ studju mibni fuq temi integrattivi u mhux b]allikieku kull su[[ett kien dinja g]alih.

F’dan il-livell, kif ukoll fil-livelli l-o]ra, ulied dawk il-[enituri li ma jixtiequx li t-tfal tag]hom jir`ievu t-

tag]lim u l-edukazzjoni fir-Reli[jon Kattolika g]andhom jing]ataw formazzjoni fil-valuri morali universali

li fuqhom hija mibnija l-konvivenza `ivili. Il-]in li jifdal waqt il-lezzjoni tar-Reli[jon u fil-]in li l-iskola tkun

qieg]da ti``elebra avveniment reli[ju\ g]andu ji[i utilizzat g]al xog]ol edukattiv produttiv.

C. {iet mg]arbla b’diversi modi

i) Fl-ewwel tlett snin, b’sistema ta’ assessjar formattiv:

ii) Mir-raba’ sas-sitt sena, b’sistema ta’ assessjar summattiv ukoll.

G]al dan l-iskop, tkun bniet portfolio ta’ kampjuni tax-xog]lijiet tag]ha, li telg]u mag]ha minn klassi

g]all-o]ra u fornew lill-g]alliema b’informazzjoni wiesg]a dwarha.

D. Trawmet fiz-\ew[ ilsna uffi`jali ta’ Malta

Billi kull skola tkun g]a\let strate[ija ta’ tag]lim li ti[bor fiha:

- metodolo[ija

- sistema ta’ assessjar

- programmi rimedjali

- evalwazzjoni ta’ l-istess strate[ija.

Huwa irrakkomandat li:

1) jintu\a’ l-Ingli\ g]at-tag]lim ta’ l-Ingli\, il-Matematika, x-Xjenza u t-Teknolo[ija;

2) fejn l-u\u ta’ l-Ingli\ jew tal-Malti jo]loq diffikultajiet, jintu\a l-code switching.

TAS-SEKONDARJU

Il-persuna li to]ro[ mill-livell ta’ skola sekondarju je]tie[ li tkun:

- Irfinat il-]iliet \viluppati fl-iskola primarji;

- La]qet livell aktar avanzat ta’ riflessjoni kritika u tis]i] tal-personalita’;

- Kompliet ti\viluppa l-konoxxenza sistematika tas-su[[etti mibdija fil-primarja waqt li fil-livell

sekondarju s-su[[etti kollha li titg]allem jkunu [ew aktar studjati, dejjem preferibbilment fuq ba\i ta’

tematika integrata;

- {iet img]arbla bit-ti\wiq ta\-\ew[ sistemi ta’ assessjar formattiv u summattiv.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali se jimmira li jassigura t-ta]rig me]tie[ ta’ l-g]alliema u l-provvista ta’

ri\orsi.

Is-su[[etti ba\i`i fil-livell sekondarju jkunu dawn is-su[[etti:

- Malti

- Ingli\

- Matematika

- Reli[jon

- Ilsien barrani

- Studji Ambjentali (Storja, {ografija, Studji So`jali)

- Edukazzjoni Fi\ika u Sport

- Computer Literacy

- Arti Espressiva

- |vilupp Personali u So`jali

- Teknolo[ija u Disinn

- Xjenza.

Kull skola g]andu jkollha strate[ija g]at-tag]lim tal-lingwi. Huwa irrakmandat li l-ilsna ji[u mg]allma

permezz ta’ dak l-ilsien stess, li barra l-Malti anki l-Istudji So`jali, l-Istorja, r-Reli[jon, u l-PSD ji[u wkoll

mg]allma bil-Malti, u l-o]rajn (barra l-ilsna barranin) bl-Ingli\. Rikmandat ukoll li jkun hemm programmi

ta’ tis]i] fejn me]tie[a g]all-ilsna uffi`jali ta’ Malta, u l-u\u tal-code switching fil-ka\i fejn l-Ingli\ jo]loq

problemi kbar.

Huwa importanti wkoll li jkun hemm flessibilita’ bi\\ejjed fl-iskejjel sekondarji biex dawk it-tfal li jkunu

dg]ajfa fil-Malti u fl-Ingli\ jkunu jistg]u jkomplu bi programm ta’ tis]i] ta’ dawn l-ilsna waqt li s]abhom

ikunu qeg]din jitg]allmu ilsien barrani ie]or.

Mezzi ghat-Twettiq tal-Kurrikulu

i Kull skola g]andu jkollha pjan g]at-twettiq ta’ dan il-kurrikulu skond il-kundizzjonijiet partikulari

tag]ha. Dan il-pjan irid juri li l-iskola g]andha vi\joni kurrikulari `ara, miri kurikulari pre`i\i, u

strate[ija konkreta u realistika ta’ kif il-miri kurrikulari g]andhom jintla]qu.

ii Fit-twettiq ta’ din il-]idma kurrikulari, l-iskola tlaqqa’ l-]sieb u l-impenn ta’ l-imsie]ba kollha, li wara li

jaslu g]all-konsensus komunitarju, ja]dmu flimkien biex ifasslu u jwettqu l-g]anijiet kurrikulari ta’ l-

iskola tag]hom.

iii Il-Kapijiet ta’ l-iskejjel ikunu mexxejja fil-qasam tal-kurrikulu u jing]ataw kull g]ajnuna possibli biex

ikunu jistg]u jwettqu tajjeb dan ir-rwol importanti tag]hom.

iv Kull skola g]andu jkollha sistema ta’ ri`erka interna biex timmonitorja ir-rendiment tal-kurrikulu, u

eventwalment tipproponi tibdiliet. Din is-sistema tkun tag]mel u\u mill-g]ajnuna u l-kollaborazzjoni

ta’ nies esperti f’dan il-qasam.

v L-u\u ta’ g]alliema ko-ordinaturi tad-diversi oqsma tal-kurrikulu huwa ta’ siwi f’kull livell.

vi Bit-twettiq tal-prin`ipji kurrikulari kif imfissra f’dan id-dokument, l-iskejjel jikbru f’`entri ta’ e``ellenza

u laboratorji ideali g]all-i\vilupp professjonali tal-g]alliema prospettivi.

vii L-iskejjel ji\viluppaw ukoll b]ala `entri komunitarji g]all-edukazzjoni tal-membri adulti tal-komunita’.