imbongi zika zulu

47
IMBONGI ZIKA ZULU Amazwi embongi zalamuhla alotshwe ngobuciko obukhulu. Athathelwe ezehlakalweni ezibhekani loZulu. Inhloso yikuba zindlebe, amehlo kanye lomlomo wabansundu eAfrica. UQOQO LWENKONDLO ZALAMUHLA.

Upload: lovemore-malaki

Post on 15-Jan-2017

1.447 views

Category:

Art & Photos


8 download

TRANSCRIPT

IMBONGI ZIKA ZULU

Amazwi embongi zalamuhla alotshwe ngobuciko obukhulu. Athathelwe

ezehlakalweni ezibhekani loZulu. Inhloso yikuba zindlebe, amehlo kanye

lomlomo wabansundu eAfrica.

UQOQO

LWENKONDLO

ZALAMUHLA.

[email protected] Page 1

EzikaMnu. M. Ndlovu

Vumani

Ngivmeleni ngigiye ngobusinzwa bami

Ngivumeleni ngiziqenye ngobuntu bakithi

Vumani bakaNdaba, kaMthwakazi

Ngiziqenye ngomdaka wami

Vumani ngiziqenye ngolimi lwami

Ngathi ngikhuluma ngolwabokhokho

Bazonda bahlokoma kobambazonke

Bethula amacebo okungithulisa

Babumba amasu okusula olwami

Okuyilo lodwa esenisele lalo

Ngivumeleni ngikhulume.

Vumani ngilebeleke, vumani ngikwambule.

Vumani bo, ngigiye ngolwakithi.

Yilo engilwazi. Akusisono ukulukhuluma

Yebo bathi luya lambisa, yebo bathi alulasitayila

Kodwa ngaziwa ngalo.

Vumani ngikhulume, vumani ngigiye!

Baphi okhulu labogogo?

Baphi obaba labomama?

Akuphi amajaha lezintombi

Ezizala ukukhulunyiswa ngendimi zabanye

Zikhulume lona olwabokhokho oluqonde nta!

[email protected] Page 2

Angithi bathi ngingakhuluma

Olwakithi ngiyi mbulu?

Siphi isona sami ekuthini

Ngithe ngiuna ukukhuluma?

Vumani ngikhulume, ngivumeleni bo

Ngitsho izangelo zami

Ngibiza ezikababamkhulu

uSondokhulu, uMgogodl’obanzi

yikho kuphela engikucelayo!

Kwalile okomnotho, kwalile okwamapulazi

Ngob’iNdlovu lepulazi akubonani

Asazi oKhumalo. Kanti bona OGagisa kuyavuma

Kumbe njalo oMpofu.

Ye emankampanini lemigodini.

Hatshi vumani ngikhulume

Vumani ngigiye ngolwabokhokho

Sukuma Mthwakazi omuhle ukhulume

Kanti walahla olwakho kutheni.

Ngakhuluma babona uMpondo kayintshintshwa

Ngakhuluma babona uSonketha-betshabi

Pho ngiyephi?

Vumani ngikhulume, ngivumeleni ngikhulume!

Ngethula icala enkambeni enkulu eNkulumane

Kwathiwa ungakhulumi

[email protected] Page 3

Ngahambisa incwadi ekolitshini

Zanyamalala ezami ngoba ngikhuluma

Ngathi ngifuna imali engeyami ebhanga

Ngayiswela, ngoba ngikhuluma

Ngabuza indlela kakho owangilayela ngoba ngikhuluma

Sono bani engisenzileyo

Ngivumeleni ngikhulume, vumani ngikhulume!

Mthwakazi ngizweni mangikhuluma

Ngizweni mangicula ngoba ngiyakhuluma

Kanti labakithi abasakwazi ukukhuluma

Pho ngizakhuluma lobani, ngaphi?

Ngicela umntanami akhule ekhuluma,

Afunde ekhuluma, azafe ekhuluma

Vumani ngikhulume, ngivumeleni ngikhulume!

Isela

Ongaziyo kazi ukuthi kakwazi

Isela liselela abantwana balo ngobusela

Pho leli eliselela uthuli, ngelinjani?

Ongaziyo kazi ukuthi kakwazi

Kazi ongaziyo, isela liza ngobusuku

Lemuke igugu lonke, lithathe litshiye amachaphazi

Kanti lo osecake okocingo

Asuye izolo obenone okwehotshi elomkhuhlane?

Ngempela kazi ongaziyo

[email protected] Page 4

Kazi ongazi,

Kanti baphela ngababili ngabathathu

Kutheni bo. Itshefu ithelwe emanzini

Ongaziyo kazi ukuthi isithintitha ngabane ngabahlanu

Uvaliwe okanakaZimbece wavalwa okanakaLokhuza

Kodwa ongaziyo kazi

Ongaziyo kazi. Izolo bekubatshazwa

Egwazwayo, bethi ibonakala ngamanxeba

Kazi ongaziyo ukuthi lamuhla

Egwazwayo ibonakala ngokucaka

Bekuligugu ubukwa kuligugu

Ubuntombi lamuhla sekuli……… (Please insert the appropriate word)

Isela elisela ngonyezi belibele

Labile ubuntombi leba ubujaha babantwana

Intokozo iphelile ebantwaneni, kwaphela injabulo

Ngoba ongai kakwazi ukuba kakwazi

Bavela ondlebe zikhanga/zikhanya ilanga

Ngoba ubunyanga bungobabo

Amathemba atholakala ngoba ubusela

Besela buzawuvela obala.

Qha kawazi ukuthi kabazi labo ondlebe zikhanya ilanga

Bathintitheka okwamaganu esihlahleni samaganu

Kawazi ukuthi awazi ngoba ungazi ukuthi

Awazi wokwazi mhla uvakatshele abazempilakahle

[email protected] Page 5

Baveza okungaziwayo kwazakala.

Ikusasa lami

Oh! Mhlazana ngobona engihlezi

Ngifisa ukukwazi inhliziyo yodlala lephaphu

Ngiphaphatheke okobone ontinti

Ngivulamehlo ngibone, ngitshengise ngazi

Chaza ngilalaele.

Ngifisa ukwazi ikusasa lami

Ngizibona ngihlezi, inyawo le,

Isisu nansiya kuvelivethi

Oluhlaza tshoko, eceleni kukhala

Umculo wezwe

Uthoba amanxeba ezwe

Ngifisa ukwazi ikusasa lami

Nangomina ngithunjwa yimcabango

Ingisa kondonga ziwele le, kontuthu

Ziyathunqa. Ngihlezi, bucwadlana

Kumi imota hlobo-olutsha

Kiyo kweyemi iklinti lentokazi

Phakathi lapha kudlala okuzidadane

Kwami okuthathu kujabulela izibiliboco

Engizilindile ezizavela koChicken Inn

Ngifisa ukwazi ikusasa lami

[email protected] Page 6

Ikusasa lami ngubani olaziyo, angazise bo

Ngoba ngithanda ukwazi okufumbethwe yikusasa

Ngacaka ngafa ngicabanga, ngizidla ngekusasa lami

Kambe ngizaba yini, kabani wuphi impela

Ikusasa lami ngifisa ukulazi

Ngubani ongangivula amehlo ngibone

Ukuthi ngofunda kuphi, ngosebenza kuphi

Phela nanti lelizwe selimi ngothi

Ngubani owaziyo ukuthi ngofelaphi

Ngibulawa yini. Kanti loba kuphi ithuna lami

Mhlakabani njalo nguphi umfundisi

Ozabamba umsebenzi wami

Ikusasa lami limi njani?

Kazibani ngekusasa lami, kubone bani?

Uphi otshelwe ngekusasa lami?

Ngazise bo.ngoba yini ezweni elilenhlupho,

Elilokuswela lobusela obukhulu

Ngothini ngekusasa lami

Ngifikelwa luvalo kakhulu ukwesaba

Ma kuphathwa elakusasa

Ikusasa lami loba yini?

Sikubone konke

Ntombi enhle ehlotshiswe

Ngegolide leziNyathi, wagqiziswa

[email protected] Page 7

Ngedayimani leMarange

Kodwa abakwenu bempofu

Okwempisi eswele isikhundla

Sokucatsha. Buphi ubuhle bakho

Buphi ukucwebezela kwakho

Ungama mnandi uma abakwenu

Befa ngendlala, langendlela?

Sikubonile konke ntombi enhle

Bavelile omalayitsha. Zahamba

Zaphela izinkomo zabadala

Nti zasutha ingwenya kulimpopo

Wena ntombi enhle ucwebezela

Ubhuda ngamalahle eHwange

Osekazibani lonakazibani bakufulathela

Kanti yikho ugugcina kwabo

Sisalibele sakubona konke

Ntomb’enhle usuthutshile

Ngamatshe ampompoza udizili

Sathi yebo zohamba izimota

Kwabo kantombi kodwa cha!

Ama ngasikhatshana amatshe

Sikubonile konke

Sikubonile konke ezitaladeni

ZakoBulawayo kobamba zonke

Ke kanti ntombi kwenu kukuphi

[email protected] Page 8

Abakwenu behlupheka, bedla

Imbuya ngothi. Baba ngabakwaIsraeli

Ababetshisa izitina ngotshani

Kwasweleka konke kwaze kwasweleka lokuswela

Olemali ufuqa amathathu amabhara,

Angikhulumi ngolengqaba zamasaka ayisitshiyangalo lunye

Esiliva.lalokhu sikubone konke

Sikubonile ezitaladeni ukuhamba umiswa

Ukhulunyiswa ngongamaziyo

Ongasisihlobo sakho.

Santshintsha sisantshintsha kwantshintshwana

Konke lezimilo. Akumangalapho konke sikubonile

Kwabuya ontshintsha izenzo sathi yebo usizolwethu

Nanto ntomb’enhle cha siwatshilo.

Sikubonile konke ntomb’enhle

Wen’ omhlabathi ufundile

Nguwe phela qhalaqhala lentombi

Owala ukuguga,Ntandokazi

Yezinja ngobaphela vele betsho

Bethi indoda yinja

Wena ogqokiswe ngubo ezinhle

Ezilobuhle obukhanga umhlaba

Uvethe waphelela ngobuhle bakho

Uyiplatinum ngokwayo indlela odula ngayo

Kodwa abakwenu bampofu abatholi imholo

Yabo ngesikhathi esifanele

[email protected] Page 9

Sikubonile konke ntombi enhle

Sibabonile oMzilikazi kaMatshobane

Sambona usitshaka asitshayeki

Sathi bedlule kanti ntomb’enhle

Ufihle utshaka ekhaya [ogwaxake???]

Kwathula kwathi cwaka wala lokusuka

Ebuhleni bakho ntombi ngitsho usumalile

Kwavela umbango omkhulu esihlalweni

Leli obusulinqobile walaliswa

Lithithibele waliqoma ngenkani esekhehlile

Sikubonile konke, Ntomb’enhle!

Kubuhlungu

Ngubani owayesazi okuyikho

Okuhlukumeza umphefumulo wami?

Bazamile obaba labomama

Ababalisi labafundisi. Bakuthundubeza

Lobubuhlungu kodwa kubuhlungu

Kubuhlungu kakhulu ukukhula

Uyintandane engasomakhothwa ngunina

Obami ubuntantane ngobunjani

Ngoswela ongikhalelayo ngaswela ongizwela usizi.

Kubuhlungu mthwakazi ngithuliseni

Kubuhlungu, ngithuliseni.

[email protected] Page 10

Kuyangisinda bakandaba

Wahamba wanyamalala wangabonakali

OkaMatshobane, walandela okamafukufuku

Odabuka eKezi pho ngizothi baba kubani

Kubuhlungu obami ubuntandane boqedwa yini

Badada bantela abalabo yise

Abadla amabele, ngathula ngathuthumela

Ngokwesaba ngoba bethola konke

Kubuhlungu ukuba yintandane

Kubuhlungu ukuphuma uyefunda

Uyintandane. Bakandaba ubuntandane

Bami bungenza ngingaphumeleli

Ezifundweni zami kanti lomsebenzi

Kawubonwa, amankampani avaliwe

KoBulawayo ngoba zintandane zodwa

Ezisele koBulawayo

Intokozo inyamalele okwamazolo

Ekuseni, inotho ibuthiwe

Okwenkomo emapulazini kaSmith

Buvelile ubuntandane bami

Ekukhulumeni okwami konke

Kubi akufuneki ngoba ngiyintandane

Kubuhlungu, ukulahlwa ngabakini

Ngoba uyintandane. Buvelile

Ubuntandane bami makusebiwa inotho

[email protected] Page 11

Kubuhlungu bakwa mthwakazi

Baphi obaba abazababa

Babuthe umthwakazi oyintandane

Osephethe ngesimanje esesiqede

Ubuntu babantu

Baphi obaba abazababa

Masithathelwa eyethu inotho,

Owethu umhlabathi, ezethu izikolo

Ezethu izindlu. Kbuhlungu

Ubuntandane. Babuhlungu abakaNdaba

kaMthwakazi kodwa/ ngoba kusweleke obaba

kubuhlungu ukuswela ubaba.

Kubuhlungu ukungabi lobaba!

[email protected] Page 12

ezikaMnu L.M. Sibeko

NGIZOMA LAPHAKADE

Lintonga yami ngizoyisebenzisa.

Linkemba yami ngizohlaba ngayo.

Lindaba yami ngizoyiqhubela phambili.

Ngisizeni bo! Ngime lanini!

Bazile ngobusuku,

Bangithuka, ngabaleka kwehl’izithuku.

Batsho bengidlel’amandla sankukhu.

Badl’ elam’ ilifa, ngabayisithutha.

Ngisizeni bakwethu ngingaweli kulowaya mkhukhu.

Ngizakulwa mihla yonke.

Ngizosebenza laphakade.

Ngemfundo zizovuleka ingqondo.

Ngokuzimisela ngizokweq’ imigoqo.

Ngempela ngizoma laphakade.

Lithe litshisa bhe elikaMlimu

Batsho sebethelekile abanganakimlamu

Bangidonsa ngenwele,

Ngoba ngomile

Ngingela mandla, ngifelwe.

Bathath’ impahla yami bayabelana,

Baqeda bafulathela, kwangathi angisiyemuntu.

Ngisizeni bo nginqobe lez’ izitha zami.

[email protected] Page 13

Njengoba ngithi ngizoma laphakade,

Angazi ngoma ngaziphi inyawo,

Ngoba lumhlab’ usungigec’ okuyimdozwana kwami.

Ngizothetha ngaziph’ indebe,

Nanko phela senginqondwa ngamatshe.

Ngodlame bakuthethe obekuvimbe indlala la ekhaya.

Balitheth’ ilifa lami

Bebethi liphelil’ ithemba lami.

Kanti qha, akunjalo.

Ngokholo ngiyazi uMdali umi lami

Ngaye ngiyaz’ ukuthi ngempela ngizoma laphakade.

NGOMLOMO

Ngomlomo wami, ngingakwenza konke

Ngingawakha amadolobho –ngomlomo

Ngingazidiliz’ izintaba –ngomlomo

Ngingakudal’ okuhle kulomuntu –ngomlomo

Ngingaxabana labantu –ngomlomo

Ngingathandana labantu –ngomlomo

Awu bakithi ngiyinkosi –ngalomlomo!

Ngithe ngiding’uthando bengithemb’umlomo

Kude le, ngalufumana –ngomlomo

Bengilamb’ ensukwin’ ezedlule

Namhla ngisuth’ okonanana –ngenxa yalomlomo

Bengibala, ngifunda kodwa ngisemnyameni

[email protected] Page 14

Namhla sekuthe dlwe! engqondweni –ngenxa yomlomo

Awu bakithi ngizengakuthola lokukhulu kakhulu, okungelamkhulu,

Okwezw’ elihle kakhulu, lon’ elibuswa nguNkululunkulu

Yebo! Insindiso ngayithola ngowami lo, umlomo

Ngempela ngiqinisile, olomlom’ ulakonke

Olomlomo akalahleki

Olomlomo akahlupheki

Olomlomo akalambi –uyasutha

Olomlomo ulabantu

Ngitsh’ izitha konke labangane

Olomlomo ulenoth’ emhlabeni

Phel’ umlomo ungagcwalelw’mfula

Yebo! Umlomo ulamandl’ impela

Ngalomlomo ngiyinkosi

Ngob’ umlomo wakh’ ababusi

Ubuy’ ubalahl’ abanye phansi

Umlomo uyasivez’ isimilo somuntu

Ngob’ odl’ esulela phansi sankukhu

Uvel’ athiwe kabongi

Ngob’ ekwenza ngomlomo

Konke lokhu kwenziwa yiNkosi

Lay’ eyathemb’ umlomo kusukel’ endulo

Phela nank’ umhlab’ ungaka

Konke kukhona ngenxa yomlomo

Oh! Bakithi ngalomlomo!

[email protected] Page 15

HLEKA PHELA

Sengiyakuzame, kawuzameki.

Sengiyakusize, kawusizeki

Kant’ unjani vele wena?

Kuthab’ uzulu, wena kawutshwaphuluki,

Uhlezi, uthul’ uthe zwi.

Asazi, mhlawumb’ uyisimungulu.

Esikufisayo yikuzibon’ ezakh’ insini

Ngikuthengel’ impahl’ entsha,

Qha! ukubonga.

Ngikugadis’ indizamshina,

Qha! ukuvez’ isikhewu.

Ngikwenzele lokhu lalokhuya,

Qha! ukubobotheka.

Oh! Bakithi, pho ngumuntu bani lo?

Hlekelela mfokababa!

Vez’ izinyo lawe, uyek’ ukubaba.

Mhlawumb’ ungezwa ngcono.

Mhlawumbe bengahlek’ abakwenu.

Hlekelela phela!

Ngitsho lalosane lwakho solukhathazekile.

Ngitsho lesithandwa sakho sithithibele.

Yek’ ukuba duma.

Ngithemba mhla wovez’ izinyo lezulu lizaduma!

[email protected] Page 16

Pho ufunani mzala wami?

Uthandani mtshana wami?

Wamthatha umaDube –wamehlula.

Njengekhasi lebhanana, wamphosa le.

Weza lowakoGumede,

Watsho lay’ elandel’ okwephetshana lesinkwa.

Ngitsho levithikazi lakoNcube

Ebelikade lizothile, lithokozisa – ulehlule.

Pho uhlezwi yini?

Ulani mntaka baba?

Ak’ ujabula lathi bo!

Wenziwa yini kambe, ngitshela?

Umlom’ usuze wahloba.

Amehl’ ahlez’ ebomvu gebhu!

Kungaba zimbanje na?, phela bakuthi uyis’ bhevu?

Ngitsh’ amazinyo lithanga.

Aloqweqw’ olwembes’ iphunga.

Lokudla kufik’ emphinjeni sokukhuntile.

Siz’ ungazise,bheka ngikhathazekile.

Wenziwa ngumhawu na?

Wenziwa yimimoya na?

Ngitsho lanx’ owangwakh’ enqobile

Ukhala ngokuthi yin indaba wehlulekile.

Awu! Mntaka mama – zinuk’ amakhwapha!

Uvuke sokusile

Sebenza nzima uzaz’ unqobe

Thina sifun’ uthabe

[email protected] Page 17

Sizolindel’ ukulibon’ elakh’ elomhlathi!

LEZONSUKU

Kanje lamuhla ngoluny’ usuku

Lakusasa ngoluny’ usuku

Kodw’ olwayizolo belulukhulu

Yikho nje ngisithi

“Ngiyazikhumbula lezonsuku”

Ngihlezi phansi, ngaphansi komthunz’ omganu

Ngithule nje ngiyanakana

Lezonsuku sisathand’ ukulala

Sisahlala ndawonye singafana

Kulawaya maxhiba, angemakhulu, okuyizindlwana nje

Ezosivus’emathathakus’ umadala

Esibhul’ okonanana

Ngobukhwele sivele sikhalakhale

Asitshel’ ukuthi umntwan’ ukhula ngokukhala

Beq’abanye beyedlala lamanzi

Thin’ esaxabana lengwenya

Sihlikihl’ ubuso lenyawo, siqond’ emkulwini.

Sibeludwende sifun’ ipoyoyo

Sisuke lapho siy’ esikolo

Ikhale njal’ eyohololo

Siqonde kulowaya mkulu njalo

Senz’ oluny’ udwendwe

Sesifun’ amadombolo

[email protected] Page 18

Sixokozele siding’ ukuphind’ umphehlo

Phel’ imitha ngokuphindwa

Nxa sezithe khamfu, sibuyel’ emaklasini njalo

Abuy’ umbalisi lenombolo

Ziphele lazo kukhal’enye njalo

Efana leyayizolo

Sifik’ eDani, likhuleke iporo

Sisaginy’ esilendumba, sizwe esemphind’ uAmeni, ukoporo

Manje sekwaphela konke lokho

Sikhula njalo nje sikhal’ umkhosi munye:

Awu bakithi sezayaphi lezonsuku!

FUNDANIN’ IZINDABA

Fundanini we bafundi.

Lilob’ indaba bafundi.

Libalisise, libuzisise lez’ izindaba.

Lingabi ngomamgobhoz’ abatheth’ izindaba.

Lihambe liyefunda khonal’ eZulukandaba.

Limthand’ umbalis’ uNdaba.

Ongakhathaliyo, ohlal’ ePhelandaba.

Kulokuthi lithand’ ezabantu, indaba,

Zon’ ezingaliphethis’ emthethwandaba,

Laph’ elizamfic’ edwadlil’ umfokaNdaba.

Ololuny’ okukaZwangendaba.

Kungabakuhle bathethi, lizilobe lezondaba.

Lizinik’ intathel’indaba.

[email protected] Page 19

Ezizazisa kumaphephandaba,

Laph’ ezizabalwa ngabathand’ izindaba.

Fundanin’ indaba lezi mahlabezulu

Phela limnandi liyahlabusa iphepha likazulu

Livez’ iqiniso yikho lilenteng’ ephezulu

Lasemakhaya bayalithand’ amahlabezulu

Ikakhul’ abalimisi ngoba liyatsho langezulu

Labebhola bayalazi ngoba livez’ indaba yeAmazulu

Awu! Bakithi laze langilibazis’ elikazulu

Yilo leli eselithengwa ngamaZulu

Ngikhuluma nje othathel’ izindaba ngumfokaZulu,

UMgomezulu

Ngakho-ke fundanini lezindaba bantu bakazulu!

UMBULALAZWE

Kozekubenini sikhala ngawe Mbulalazwe.

Ubaqede du!, eSomalia,

Watshiya kulucaca entshonanga-Africa

Bafa bengamanani, kungesimaliriya

Bapheph’ abanye, bahle baqond’ eNigeria

Yamamathek’ imisebenzi yakho

Yawembes’ umhlab’ okwezulu likazamcolo

Bathithibal’ ababusi ngovalo

Wadidizel’ uzul’ ezam’ ukukuvimba-kwehlula

Wal’ usidl’ ngokuthula

Wenzanjal’ uhlasela ngodlame

[email protected] Page 20

Wadl’ umuntu

Wadl’ onsundu

Wadl’ umlungu

Wadla nje lezidalwa zonkana nje

Bazam’ ukukweth’ amagama

Wala wena

Watsho uphakamisel’ elakho phezulu

Laba lodum’ ukwedlul’ ingculaza

Waqhubekela phambili, mbulali

Usidla, ubulala, ngitsho konke labathandazi

Kanti bonen’ abantu kuwe mbulali?

Kawunak’ abadubeki

Ngitsho lezinoth’ awuziboni

Wembul’ ingub’ ungene

Sisathi sibuz’ izazi labaphansi

Sific’ owakweth’ usumthume kude le, ezweni labayi

Kanti vel’ unjani?

Kuqhuqh’ onsundu

Kuqhaqhazel’ umlungu

Yisimanga, phela wayengehlulw’ endul’ umlungu

Kodw’ uyazi lizakutshonela lawe

Dlan’ unanzelela ngob’ awusok’ uqede bonke

Bakhon’ abazakubulala lawe

Ufe, uphele du, wena mbulalazwe!

UMHLABA

[email protected] Page 21

Impela kakusafani lasendulo.

Sesivuk’ ekuseni silibone livutha

Silivike, lisilandele.

Siding’ umthunzi ndawozonke

Siwuswele, phela sekusel’ amagceke kuphela!

Yebo! bakwethu yiwo lumhlaba

Abaleleyo kabakwazi lokhu

Abasaphila bazingcono ngalokhu

Abantu sebelala benqunu – ngokutshisa

Abanye sebetshona besebenza – ngokufisa

Kuzekuthi ngabe okhokho bakhona – ngabe bayaphathisa!

Yiwo lumhlaba bakithi

Izolo bengisesikolo,

Lamuhla ngiyinto nje kangiwutholi lomsebenzi

Izolo bengilusane

Lamuhla ngingubaba wezingane

Kambe kuvele kumele kube njalo na?

Ingabe liyawubona lumhlaba na?

Kakusela mvelo

Izinanakazana seziphong’ ukuvela

Impel’ osiyazi bayatsho

Beth’ abafayo badlula lokwabo

Phela kungasela mvelo

Bona bath’ imvelo ngeyasendulo

Lokhu kuyindab’ enzim’ engelampendulo

[email protected] Page 22

Lamahlabezul’ akwamukel’ ethi lulwazi

Ulwazi lwabayikutshabalala kwamasiko

Yalahlw’ imikhuba kwathiwa yinguquko

Phansi ngobunsundu, sagan’ ubulungu

Kwathab’ abazali kwathiwa yiy’ impumelelo

Besengibuza ke mina

Kambe yiwo lo umhlab’ okhokh’ ababewufisa na?

UMOYA

Vungu! Vungu! Vunguza!

Vukani lival’ iminyango

Sukumani ligcik’ uphahla

Sukan’ emagcekeni

Bambelelan’ ezihlahleni.

Lawo ngamazw’ abadal’ aqumb’ ukwesaba

Phela sethelekile lowaya moni

Ongubani?

Woza moya.Bayakubiza.

Bandis’ ukuthand’ abelelungu,

Ngoba beth’uza lezulu

Bajike bal’ abansundu

Ngoba bekwaz’ ungohamba lezulu

Hayi, kokunje sicel’ ulwazi kophezulu!

Moya, we moya!

Bath’ uyavunguza nje, kawuthuli.

[email protected] Page 23

Bathi kawugijimi nje, uyahwitha.

Bath’ ulomona, usuthatha lophahla lomkulu.

Ziyaphephuk’ izihlothi,

Ziyagiqik’ izilulu.

Hluthu!, hluth’ ingowane lezihlahla

Kambe Moya, vel’ ujongeni?

Wathuthumela kanje, uvel’ uthunywe ngubani?

Bhidliza konke, kodwa wazi seliseduze eliyisithutha

Phela ssengisazi sizokuthambisa.

Vukani zakhamizi, liye emagcekeni

Lihlanyel’ ezokuwukham’ amandl’ umoya

Liphosel’ utshan’ ukuz’ ungakhukhuli

Lifulele ngophahl’ olungenyulwa lutho

Ngob’ umoya ngek’ uphind’ usibuse futhi!

KOMILE BO!

Komile! Komile! Kome qha!

Alikh’ izulu bonk’ abantu babheke phezulu

Akhal’ aze athul’ amahlabezulu

Sonk’ isigaba siyakhala kuy’ uMdali wezulu!

Awu! bakithi sokunzima!

Sengathi liyakubona bakithi, komile!

Komile bakithi, komile.

Ilanga kalisatshisi, liyobula

Umhlabath’ usutshis’ okwelahl’ elibomvu

[email protected] Page 24

Izifuyo zakhala zazethul’ okwemvu

Ngempel’ elokufa kalitsheli

Phela nanku lokoma kuthatha lezibhevu!

Komile bo!

Inkanku kayisazwakali

Amakhub’ alokh’ebekiwe, lenkabi sekuzingcuba

Amasimu sekungamagceke, akula ngitsho lohlamvana

Kuphel’ ameva lamevana.

Komile, kome qha! emasimini.

Umhlabath’ usukwakwamukile,

Lezind’ impande sezomile.

Lamadwala sepankukile.

Yikh’ ukoma ke lokhu.

Akusekho muli yojabula, ingane zonke zilele.

Ilanga liqed’ ubab’ amandla,

Lomama laye sengumayihlalela koDladla.

Abantwana balambile, imphimb’ isimahadlahadla.

Abafowethu sebesebenzel’ ukudla.

Lam’ owebhola, kangisayithand’ inkundla.

Ngempela komile kul’umhlaba.

Asibhekisen’ amabombo phambili

Siyekhonale komfundis’ uSiphambili,

Engxeny’ inkosi yakh’ ingasiph’ amandla’

Ilob’ isichathekele ngalaph’ okulamanzi lokudla

Ngoba ngempela komile, kome qha!

[email protected] Page 25

KAMBE UZOBUYA NA?

Waphum’ ungoya ding’ umsebenzi,

Sasala sithembele kwelokuthi ‘’ngiyeza’’,

Lalamuhla.

Adlul’ amalanga

Zaphel’ izisonto

Zand’ izinyanga

Yenzenjal’ iminyaka

Sayibala, ayizangeyaphela

Asizange sakhathala, silokhe silindele,

Lalamuhla.

Kwaphel’ itswayi,

Kwaya kwaya yaphel’ impuphu,

Sayakuthi gwaqa komalume

Labobasiqhululel’ iziqu zamehlo

Wazam’ ukusiz’ umalume

Zazezabhobokel’ izikhwama zakhe

Sabazinhlanz’ ezitshelwe ngamanzi.

Mayibabo!

Kwakude phambili, kwakud’ emuva

Baqhweban’ omakhelwane,

Sabayingxoxo yezalukazi labomayihlalela,

Eyokucel’ uhololo.

Labaphambana lathi bayaqhwebana, basinyonkoloze, bahleke

[email protected] Page 26

Sizibuze – kambe uzobuya na?

Ayi, asazi!

KUDE LAPHO ESIYAKHONA

Kwez’ abelungu, kwakhal’ abansundu.

Kwez’ imfundo, sakhululwa ebunzimeni.

Kwanda abantu, zajik’ izinto.

Ngempela ukuzala yikuzelul’ amathambo.

Phela abazalwa bengathandwa, beza lothando.

Abazalelw’ ebunzimeni, bezalenkululeko.

Abazalwa sesikhululiwe, beza lentuthuko,

Savela sazi – kude lapho esiyakhona.

Ababesilwa lath’ endulo nampa bayasilandela

Okwendlal’ umadlatule yakwaNguni

Bayaphithizela beding’ ulwazi ngamaqhawe akho

Amadod’ emadodeni

Amadod’ eza lokuthula kuzwekazi le-Africa

Amadod’ achith’ igaz emaguswini

Beding’ i-Africa

Kiw’ abelungu bathi “Hats off, we salute you”

Ngempel’ ukuhamba kwayizal’ inkosi

Lalobobubhaxubhaxu bemaguswini balibumba iqhawe

Kwabading’ ukwazi ngawe Africa,

Sithi “Obengekh’ akabonanga lutho,

Ongabonanga luth’ akazilutho,

Ongazilutho, ufana lofileyo!”

[email protected] Page 27

Kodwa kwababekhona, ngethemba liyabazi,

oNelson Rolihlahla Mandela, oNkwame Nkruma,

oJoshua Mqabuko kaNyongolo Nkomo labo Julius Nyerere

Amadod’ emadodeni

Amadod’ afenelwe yinhlonipho

Siyaz’ idlozi liyaphakelwa

Senza njalo sithuthuka

Sicel’ amazul’ ukub’ asixhase

Abakhokheli bamanyane, bondle ukuthula

Ababalisi babenyandanye, bakh’ intsha

Sicul’ u’Nkosi sikelela’ sindawonye

Sithandane, sihloniphane

Ngoba kude lapho esiyakhona.

MTHETHI

Mthethi kawusathuli

Usuthetha njalo nje okwensimbi encencethayo

Amazwi andile, ngumoya

Izenzo qha, kuyizona phela inguqulamumo

Sikuzwe uduma enkabazwe

Wezwakala ukhwaza ezansi lasenyakatho

Empumalanga wafika ngamagagasi

Entshonalanga bakwazi ngamazwi

Mthethi kawukhathali

Mthethi we Mthethi!

Uyisikhulumi esefez’amazwi sanhlanyelo

[email protected] Page 28

Mthethi, ungumlomo kaZulu

Ungumeli wabansundu ephalamende

Uyimbongi, mthethi ungubaba wabantwana

Kodwa maneng’amazw’akho

Az’avimbi lezulu

Mtshumayezi womphakathi lawe ungumthethi

Ususazakala ngolaka langodlame

Udum’ ezweni lonke okwendlala

Mthethi uthukuthele impela

Kodwa khumbula kwenu phela

Nakana isethembiso sakho kuMthwakazi kandaba

Wathi “izenzo kungemazwi”

Lalamuhla silokhe silindele wena we Mthethi!

MLINDI

Sikhathi sini ulokhe ulindile

Vus’inkophe ubone

Laf’elihle bekhangele abadala

Kodwa phide libone

Usuphelelwe lithemba lumhlaba

Kodwa lina ziwula lokhe lithi

Qha asikafiki isikhathi

Lindani, lilinde njalo

Liyothi mhla lovukayo

Bobe sebenyuke baphela

Liyothi mhla lofunayo kobe

Kungasekho lokufumana

[email protected] Page 29

Lalenotho eliyifukamele samaqanda

Iyophela du samazolo

Liyobe lilindele elokufa

Ngoba umlindi wangempela

Utshaya phansi ngedolo,

Ukhuleka njalo nje, azilungisele

Uyokuthi yebo Nkosi nangu mina la

Mhla sebebuthwa abakhethwa bengeniswa ekhaya

Umlindi impela ubheka phezulu

Abheke phansi azi lapho ifa lakhe elikhona

Umlindi uyakholwa, umlindi akalitshaziswa yibuthongo

Ngoba seliyokhala icilongo, wena uyokulizwa na?

Njengoba uthi ungumlindi.

NGIZOKUTHOLA KUPHELA

Ngathi ngiqala ngqa ukukubona,

Kwangathi ngibon’ ingelosi.

Ngakunqolonga, wema wathi mpo

Wathi jeqe, wangithi ngeso, ngaginqa

Ngavela ngazi ukuthi la, nginxusiwe

Kanti qha ngiziqambela amanga!

Kodwa wena, wena phela,

Ngiyazi ngizokuthola kuphela

Ngobumenemene ngaphithizela

Ngezwa sengathi ngiyadiyazela

[email protected] Page 30

Ngaba liqhude, lizingela isikhukhukazi esimhlophe

Ngamazi uNomasonto, ongowakho umngane

Ngayifuna ngayifumana eyokukuthola emoyeni

Ngewayalesi, lakulo ubuso-gwalo.

Ngazithembisa ukuthi ngizakuthola kuphela

Ngawubamb’ umdikadika owami

Yatshayela phezulu inhliziyo yami

Ngitsho phela mhla ngibona igama lakho ku-facebook!

Kwajabula inhliziyo, abhulana amaphaphu

Ngathi hlasi okungamazwana engqondweni yami

Ngithi mhlawumbe ungangikhumbula

Kodwa phinde uphendul’eyami incwadi

Wadela ubuso-gwalo, wanda kwezinye ingwalo

Kodwa wena, wena phela ngiyoze ngikuthole

Ngizwile ngendumela zakho

Ukuthi abafowethu ubathela amasondo

Baqhuqhe baqhaqhazele, nxa usubaqhwaqhwa

Ngomqwayi wakho, ubanyonkoloza

Langengalo yakho ubanwayizele

Kodwa kimi la, ngiyala, ungayidela imkhuba yakho

Ngoba wena lami sisazodibana mangqamu,

Ngalolo suku ngizokuthola estikini kuphela

Induku enhle efana lawe iphuma kude

Ngaphetsheya kwezintaba ngiyoze ngikuthole

Kuleli izwekazi ngizokufuna,

[email protected] Page 31

Ngiwel’ imifuna ngichaphe lezinlwandle

Kufacebook, kuthwitha lakuwhatsapp

Kunetone kutelone lakuskype

Bhambo lwami ngizokuthola kuphela

Ntomb’enhle nansi lenamba yami

011 0230912

Ubugwadi, lobunsumbelume okungibhekileyo

Ngokwemuka ngolwakho uthando

Lenombolo-cingo ngizoyithi nama ku-similosomumo

Sami kuwhatsapp lakufacebook

Nansi le-email yami, ikheli yasebulenjini

[email protected]

Qhalaqhala lentombi ngifuna wena

Wena lami, siyokuba livaka levithikazi, sibemunye

Ngob’ithemba alibulali

Ngiyazi ngiyoze ngikuthole

Kiyo limpilo ngizokulinda

Kwezayo ngizokucinga

Ngizowabumba amasu ngifune lezanuse

Ngiyele lale, ngiwufune lomthombo ongakhali xoxo

Ngoba wena, wena phela

Ngizokuthola impela

Kungala lamuhla ngingela mali

Kodwa mhla weholo lokuqala,

Owami umaqondana ngizomthola

Ngimqomise, sithandane sivele sihlele ngomuhle umtshado!

[email protected] Page 32

Ngoba uthando yimpilo, ukubekezela yinqaba

Ngizothokoza ngimazise loMlondi, ngithi

Lawe linda mfanakithi uMdali usambumba owakh’uEVA!

QOKI

Samukeleni mahlabezulu

Lisethule lumthwalo osisindayo,

Ozindaba ezehlula lamaphephandaba.

Imbiko, imbono lezomzwangedwa, indaba.

Besithembile, sithi mhlawumbe ezasendulo

Lezelamuhla elisanda kweledlula

Zizabona, zizwe, zisazise

Silimuke njengoZulu, kodwa phinde

Lize labatshonela, njengezikhuni, amalahle lomlotha

Kwatsha, kwagiqika umoya wachithiza

Libatshonele ilanga. Amazwi, ingwalo

Lezenzo zabo, kwedlula lobude bempilo zabo

Bekuzimbongi zikaMzilikazi kaMatshobane

Kwaba ngeZikaLobhengula laye uNjube

Emva kwalokho, zahlub’amakhasi sanyok’ ebusika

Ntshobe, emlindini okwembil’engatshiyi msila, zanyamalala

Kodwa kwedlule konke lokho

Ingakho thina esandulelwa ngezahaya umafukufuku

[email protected] Page 33

Umfokanyongolo, sithi qoki ngekhaya

Sikhuleka kuwe Mthwakazi, sikhala

Isizwe esalahla uyise lonina sandelwa yibuntandane

Phela sibabekile o-Father Zimbabwe laboMama oMafuyane

Ingakho sithi qoki ngephimbo eliphezulu

Emzin’ omkhulu, owala ukufa wathi kahle ngibe lithonga

Qoki kuweBulawayo, samukele thina imbongi zikazulu!

Esiphethe umbiko ovela phezulu

Sizebika ngenguquko lemiklomelo yayo

Sazise abaphansi, abasaphila laye uMdali

Ngabakhomba ngophakathi, lenswelaboya

Sitsho ngoncindezelo lobandlululo

Ngoba sisazi mhlophe ukuthi idlozi liyaphakelwa

Sithi dlanini lani, sibone kumbe azivuleki yini

Ezenu izilakalaka, ngokudabuka langolaka

Qoki badala, zakhamizi lamahole

Sifike, kwenu kaNdaba thina esikhulelweyo

Sizohlanz’emphakathini, ize ikhithike lemswane

Sikhalel’ulimi olwancindezelwayo kwasala amalimi

Thina imbongi zakho Zulu, ezohlaka

Sithi nanzi-ke ezivus’usinga, zivule lenkophe!

NGIYABONGA

Ngithand’ukubonga uNkulunkulu

[email protected] Page 34

Ngob’ umkhulu kakhulu

Wenzile kimi la izinto ezinhle kakhulu

Ungisizile empilweni kakhulukazi

Wangiphakamisa kakhulu

Ekadeni ubengathi ngowezikhulu

Kanti qha lizoze lifike elikhulu

Ngakho ngiyabonga inkosi enkulu

Mina ngila kangazi kakhulu

Ngoba umoya wami ubudideke kakhulu

Ngitsho lalapho eseyithethe ekababamkhulu

Waziveza ukuba yena ungumduduzi omkhulu

Ngakho ngithi akabongwe omkhulu

Intandane kuye zithi Baba

Izinanakazana, inyoni lenhlanzi kuye zithi Mama

Ungumongi lomenelisi kiwowonke umhlaba

Umnene, ulothando lesisa okukamama

Ngakho ngithi akabongwe ozayo

Akezisukume zonke izizwe

Zibuye lapha kwelethu ilizwe

Zithiye indlebe kezizwe

Ngobukhulu baleli ilizwi

Awu ngempela umkulu uMdali wezizwe

Ngivumeleni ngimhaye

Kengithi bayethe mvelinqangi

[email protected] Page 35

Wena ngadlangadla, ndoda yezinsuku

Uyindaba endala, wena dondolo lokuchaphisa amazibuko

Umdala we Mdali unguye kanye uMdabuli wento zonke

Nguwe impela uSomandla

Malibongwe libatshazwe elakho kuphela igama!

Ngakho ngithi alala ngawe Nkosi

eNkosi, eJesu, kangiginyi ngesulele phansi sankukhu

Kodwa konke okukimi kuthi siyabonga kuwe omkhulu ongunaphakade

Ameni

KANGIBHEK’EMUVA

Ungizele umama

Wangamukela ubaba

Ngetheswa ibizo ngabazali bami

Ngiyabonga ukuthi ngatatshwa koMlimu

Lamhlanje ngikhulile

Ngibhek’emuva ngilile

Ngoba kubuhlungu akuthabisi

Ngibhek’umama ngimbone edanile

Nginyikiny’ikhanda

Ngilinqekuze kabili kathathu

Ngikuvum’ukuthi ngempela

Inkukhu ingawanatha amaqanda ayo

Kanti bavele bakwenza njani abazali

[email protected] Page 36

Ukuzala abantwana umuz’uze utshutshume

Babuye bawudele?

Hatshi nje ubambo lwenkomo

Ukudliwa endlwaneni!

Ngiyazi sibanengi esikhulele emeveni

Esasikhukhuza ingqweqwe zomlomo

Izihlobo zisidlisa imbuya ngoluthi

Sakhula sababadala

Sananabuka njengedelele

Sababade samathamb’ethonga

Silokhe sithemb’elokuthi

“ubaba uyeza”.lalamuhla.

Ngempela ubaba luhlobo olungalonjwa nhlanyelo

Yazi kubuhlungu ukuba yintandane

Kulukhuni ukukhula ungela baba, ungelamzali

Lalamuhla kangikuthandi emuva

Ngibhekise amabombo phambili, laphakade!

KANTI YINDABA

Ngibabuzil’ abadala

Abazange bangiphendula

Angazi kumbe lawe mama

Uyakwazi yini indaba

Kambe ngubani owayengakwenza lokhu

[email protected] Page 37

Ukuzalis’ubuy’udele umuzi wakho

Ayi akekho ophilayo ongakwena lokhu

Ukuzimisela ukuwafulathela

Amandla obudoda bakho

Ithumbu lakho, inzalo yakho

Kambe yikho yini, jah’elidala?

Ngiyazibuza kangiyitholi impendulo

Kanti yindaba?

Uz’ukheth’ukuhamba utshay’abantwabakho

Lokhu kuhamba kakuyizali inkosi

Kodwa kuza lomkhosi wabadabukileyo

Kanti yindaba baba wami?

Kwasekutheni mzali wami?

Kusengu baba na?

Ngiyabuza, mama, uthi kawazi

Pho sokhula sigcone bani na?

Ngiyeyiswa lamhlanje

Ngiyazondwa lamhlanje

Kodwa ngithi ubaba yinjiva

Kubuhlungu lokho

Kodwa ngitshaya indiva!

UKUFUNDA KUHLE

Bekubuhlungu’umntwana etshiya

Abazali ekhaya esiz’esikolweni

[email protected] Page 38

Lamhlanj’usepheth’ilif’ elingapheliyo

Bonke’abantu bayamgcwalela

Uyaziqenya, akasabambeki

Okomnenk’omanzi

Ngempel’uselikhosi lumfana

Uselikhosikazi luntombazana

Kusenjalo yazin’ukuthi

Kungenxa yalesi sikolo

Kungenxa yalaba balisi

Kungenxa yenhlonipho njalo

Kungenxa yokuzinikela

Ukuthi lumfundi aphumelele

Kufuna abakwaziyo ukuthi

Endulo koDubo kakuyiwa

Abazibuth’okwentombi iviyoca

Abanje yib’abatholimfundo

Abalelif’elingapheliyo

Abaphumelela bathokozis’abadala

Bacwebezel’okwephikhakha

Isikolo siphakame, sihlonipheke

Laba yibo abafundisekayo, abafundileyo

Ngoba empeleni ukufunda kukuhle!

KAMBE NGUWE LO?

Nxa ngisizwa ngomtshado wakho ,

[email protected] Page 39

Ngiyanakana

Ngikhumbul’inkulumo zakho’

Izifiso zakho, lezinqumo zakho

Ngikubone ubobotheka

Ngizibuze,

Kambe nguwe lowaya na?

Iyanda kayipheli imibuzo

Ekhanda lami

Nxa ngidinga ukwazi

Ngempilo yakho

Ngidinga ukuzwisisa

Imbali yakho

Lalapho oyakhona

Ngizibuze njalo

Kambe nguwe lo na?

Impela kwabo kwagwala akulasililo

Wesab’izifebe, wema ngokulunga

Wazakha ngothando langokuthembeka

Wal’udubo wamel’intuthuko

Wazimisel’ukuguqula umhlaba kaThixo

Awu ngempela awusenguye

Lowaya umuntu engimnakanayo!

USETHULE OKAMLIMU

Elokufa kalitsheli

[email protected] Page 40

Bayatsho abathi bayazi

Ulwazi nje oluswel’umchasisi

Ngob’ofileyo engek’avumelane lakho

Nanguyan’ugogo ebesixoxa laye

Usengolele emathuneni

Lendlini bayalila, kabasathuli

Ngob’ukhulu uselandele

Ngisavul’amehlo, ngizwe omuny’umbiko

Lo, ngovela eGwanda, umalume kasekho

“mdingeni lizamthola”, yimpendulo eswel’ulwazi

Sekuvimbile kulindlu, kuyalilwa kuyalilwa

Inyembezi sezigcwel’imgqomo

Labonana sebelandezela

Kakusela njabulo kulo umuzi

Ngitsho lensini zikababa asisazazi

Ngoba lesikhewu sikamama sesavaleka

Angikhulumi ngesixhenxe sikadadewethu

Kuvele kusiza ngani ukukhala?

Kuyanceda na ukudwadla loba ukukhala?

Kusizani njengoba ukufa sekuhuquluzile

Thulanini bakithi ngoba sebelele laba

Kabezwa futhi, njalo kabasaphenduki emhlabeni

Nginje mina kangisabuliswa,

[email protected] Page 41

Sengibizwa ngo”langalezo”

Pho yini le?- ngumkhuba wamaNdebele!

Ngicel’ukubuza bakithi

Uyavuka na osefile?

Ofileyo igama nguLangalezo na?

Ofileyo uyezwa na nxa sikhala kanje?

Mhlawumbe kubangelwa yikungamboni osefe wavuka

Ngoba lowo wazi ngcono ngalokho

Ngempela usethule okaMlimu

Ididekile imimoya yethu

Lokudla sesiginya nzima

Kwabanye vele kakudleki

Pho sithini, senzeni?

Mina bengingakukholwa lokhu

Kodwa ngizizwele ngezami indlebe

Ngazibonela ngawami la omabili

Ngempela osethule usethule lanini

USEPHUMULE

Ngithe ngiwamukela lumbiko

Inhliziyo yami yabamnyama tshu

Igazi lanquma, ngabamakhaza

Ngoma ngathi qha

Ubuso bagalula esizibeni senyembezi

Ngehluleka ukuklabalala

Ngaphela amandla

Ngathi di phansi okweganu

[email protected] Page 42

Kwangathi kuyahlola

Nanko-ke sengigula kulemfa

Ngaphaphama kwelikude

Abadala bathi udl’umafa avuke

Kanti qha.

Ngacela indlela lemvumo

Batsho bengibalekela sasipoko

Ngayidinga engelamafasitela,

Ngayiswela. Ngamemeza “limusephi lumuntu?”

Bathe emalibeni

Ngagijima ngedlul’umoya

Ngiholoba sasivunguzane

Ngafica sebegebha elingelamkhawulo

Ngayibamba ngayiphulula ekamazakhela

Njengolemvumo ngayivula

Ngawathi nhlo ebusweni bakhe

Ngehluleka ukuzibamba

Zqala zisathontela, zagcina sezigelezela okukaTshangane

Ngamhlamba njalo ngaletswayi

Ngamnyikinya-kasekuvuma

Ngamqhweba-wazithulela

Ngambiza-kasekusabela

Ngaguqa phansi ngalila njalo

Ngabuye ngambhekisisa

Kwangathi ngiyaphupha

[email protected] Page 43

Phela lejwabu selimnyama

Esekomile okwenjanji

Engimazi ebutshelezi-usengumhwabha

Engimazi exoxa- lamuhla usegcik’owakhe

Engimazi ebobotheka-lamuhla angisekulibona ngitsho lelilodwa

Ngempela esihle kasidleli

Phela nanku igugu selitshabalele

Loba ngingakukholwa

Lumuntu obengumngane-sengumuyi

Ngiqale ngisezwa, ngabuya ngazibonela

Okungancitshwa iso, kukhub’inhliziyo

Lamuhlanje lezandla sezilobufakazi

Kungasenani, usephumule okaMlimu

Hamba kuhle, lala ngokuthula

Ufike kuhle kogoqwanyawo, uz’ubabone

Ezweni labayi. Enjenye engasutha lomhuquluzi

Oh! Bakithi wasenza wena Kufa!

LAFA ELIHLE

Litshabalele izwekazi lakithi

Baphelile abaphathi bomthetho

Kabasekho abalenhlonipho

Labadala sebemdambiyana nje

Oh! Bakithi selifile elihle bakithi

[email protected] Page 44

Sekulihlazo kuphela emphakathini

Sekuhlanzis’okunje-abasela mbeko abatsha

Kuyayangisa ukusebenza labantu abanje

Kuyakudunga umoya wami okunje

Lihlazo bakithi , kuyahlanzisa

Ngempela selifile elihle

Ekadeni besisazi ngenhlonipho

Bengisazi –omdala uyahlonitshwa

Bengisazi – ubuntu ngobabantu bonke

Mina bengisazi-isiko liyamondl’umuntu

Mina bengisazi-ivangeli yinsika yokuhlanzekileyo

Kodwa lamhlanje akusekho lokhu;

Sekufile konke sambodlela

Sekubunile okwamaluba kutshisa

Kutshabalele emhlabeni

Awu bakithi laze lafa elihle

Yebo kambe sewasitshiya uTshaka

Yebo kambe laboMzilikazi sebadlula

Yebo kambe uLobhengula wakhothama

Kodwa lokhu okwasalayo yikho na ababekufuna?

Ngitsheleni bantu bakithi

Induna lamhla yizo ngamagama

Amapholisa yiwo lawo ngezivimbamthetho,

Kanye lezivalamlomo

[email protected] Page 45

Inhlonipho, lobuntu sekuyizinto zendulo

Sekwembathiswe ingubo, kwangathi ngokwendle

Awu bakithi kalisekho elabomkhulu elihle!

SEKUTHENI

Kwalila umama

Kwakhala abantwana

Kwahwabha ubaba

Senzeni bo kulo umhlaba?

Salamba kangaka

Sathukwa kangaka

Baxabana ababusi

Saswela umalusi

Awu bantu bakithi,

Sokutheni kulomhlaba?

Bazama njalo nje abafowethu

Kwaliwa imini lebusuku

Achithwa amagazi

Banda ububhaxubhaxu ezizweni

Kuvele kubangwani kulumhlaba?

Ngisizeni bo ngazi, konakelephi kulumhlaba?

Bengingazi ngala ameva

Bengingazi ngokuvele kuvela emuva

Ingxabano yabantu ngenxa yemali

[email protected] Page 46

Udinge uswele ukuthi kuvele kuliwelwani

Ayi! Asazi ngalezenzo zalumhlaba

Pho ukusiza kuyasiza na?

Phela bathi obulele, usazophinda futhi

Lingabe lizimisele ukuvukelana okwezilo lezibanda?

Yona notho bani le esidinga igazi labakwenu?

Ngisizeni bo bakazulu kengazi

Kuvele sekutheni kul’umhlaba- sizaNkosi!

Omama labogogo sebengoMasalu

Amaxhegu labobaba kuthiwa ngoTopi

Izilima lalimele kabasanakwa kuthwa bakhulelwa yimimoya

Abafundisi sebeyizikhali zokumbambatha isono

Ababalisi labafundi bande kwezensitha

Yebo kambe, yikho lokhu na zinini zami?