"in forex"#23: treyder ucun "the secret"
DESCRIPTION
Treyderler ucun online jurnalTRANSCRIPT
Xaosdan
qazananlar
Azərbaycanda ilk və tək!
İn Forex 01 (23) yanvar, 2012
səh
. 41
Yanvar ayı üçün proqnozlar
Treyder üçün “The Secret”u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J
ParadoksalprinsiplərTreyderlə
oyunçununfərqi
səh. 12
səh. 17
səh. 36
Ekspert rəyləri .............................44Kompleks texanaliz......................46İşimoku analizi.............................51Dalğa analizi................................55
Ya qayda,ya “ay daaaa...”
səh. 16Qaydayla itirmək
qaydasız
qazanmaqdan
yaxşıdır
Qutudan gəlir sə
h. 2
9sə
h. 3
5sə
h. 3
1
“Bazardan çıxardığım pulu çox şeyə xərcləmişəm”
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
30MÜNDƏR İCAT2
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
5-7-də......................................Bu il valyutaları nə gözləyir8-də.........................................“Qara qızıl”a qara il?9-da.........................................Qızılın qurbanları10-11-də.................................Təqvim indikator kimi. Zamanın nəbzini tut12-13-də.................................Treyderlə oyunçunun fərqi14-15-də.................................“Nonfarm payrolls” strategiyası. Xəbəri pula çevir16-da......................................Ya qayda, ya “ay daaa...” Üçüncü variant yoxdur17-19-da.................................“Bazardan çıxardığım pulu çox
şeyə xərcləmişəm”. Treyderlə müsahibə21-23-də.................................Money-Management mifləri 24-25-də.................................Dollar+Dou. Əlbir olub bir ayı bir şir ilə...26-27-də.................................Treyderin yolayrıcı28-də.......................................Piramidanı necə qurmalı 29-30-da.................................Qutudan gəlir. CCCF sistemi31-33-də..................................Xaosdan qazananlar35-36-da..................................Paradoksal prinsiplər. Ziddiyyətlər
toqquşanda qazanc ortaya çıxır37-38-də..................................Fiqurları qur. Texanaliz fiqurları ilə daha
dəqiq işləmək üçün məsləhət39-40-da..................................Ticarət balansının real bazarda tətbiqi.
Qoy dövlətlər itirsin, sən isə qazan 41-42-də..................................Treyder üçün “the Secret”44-45-də..................................Mürəkkəb ilin ilk ayı. Yanvar ayı üçün
ekspert proqnozları46-49-da..................................Kompleks texanaliz51-54-də...................................“İşimoku” əsasında analiz 55-59-da..................................Dalğa analizi60-da........................................Kitab rəfi
Oxuyacaqsınız:
Jurnalı forumda müzakirə et
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
REDAKTORDAN Oxucuya
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
3
Jurnalı forumda müzakirə et
Yeni ildə səni xoş gördük,
dəyərli oxucu!
Bütün əlamətlərdən beləgörünür ki, 2012-ci il Forexbazarı üçün maraqlı, mürəkkəbvə bir qədər də gərgin keçəcək.Bunun niyəsi barədə indi oxu-duğun sayımızda xeyli materi-allar olduğundan, vaxtını almaqistəmirəm. Biz, həmçinin 2012-ci ildə valyutaların, neftin,qızılın necə hərəkət edəcəyihaqqında da yazılar hazır-lamışıq.
Bax, bu yerdə daha maraqlısualın üstünə gəlirik: niyə? Axıhər kəsə bəllildir ki, ümu-
miyyətlə, həyatda bir illik real
proqnoz vermək mümkün
deyil, o ki qalsın, Forex kimi
dinamik, tez-tez və sürətlə
dəyişən bir sferada! Bununbelə olduğunu biz özümüz dədəfələrlə jurnalımızdayazmışıq... Yaxşı, bəs onda buproqnozları hazırlamaqda vəsizinlə bölüşməkdə məqsədimiznədir?
İstənilən proqnozla bağlı,aydın məsələdir ki, iki variant-dan biri olacaq: o, ya düz çıxa-caq, ya da yox. Əgər düzçıxacaqsa, lap yaxşı, biz bunuəvvəlcədən gözləyirik vəhazırıq. Yox, əgər düz çıxmaya-caqsa... Bax, ən maraqlısı bu-rada başlayır.
Proqnoz təkcə onun üçündeyil ki, oturub həyatakeçməsini gözləyəsən. Proqnozhəm də onun üçündür ki, düzçıxmayacağı halda yarananvəziyyətlərə əvvəlcədən hazır
olasan. Mən hətta deyərdim,proqnoz ilk növbədə bununüçündür.
Bizim əlimizdə proqnozvarsa, əslində iki varianta
hazırlaşa bilirik: 1) proqnoz
düzdürsə, nə edəcəyik və 2)
proqnoz düz deyilsə, nə
edəcəyik. Proqnoz, onun düzçıxmayacağı halda nə edəcəyi-mzi bilmək üçündür.
Ona görə də, əgər əsas proq-nozlara görə, gələn il avro zəif-ləməkdə davam etməlidirsə, bizbuna hazır olmalıyıq. Vənəzərdə tutmalıyıq ki, proq-nozun düz çıxmamaq ehtimalıda həmişə qüvvədədir.
Özü də, biz təkcə irimiqyaslı,orta və uzaq perspektivli plan-lar üçün yox, elə gündəlik trey-dinq fəaliyyətimiz zamanı daproqnoza belə yanaşmalıyıq:onun doğrulmayacağı halda nəedəcəyimizi əvvəlcədən bilməküçün. Birdəfəlik nəzərdə saxla-malıyıq ki, proqnoz təkcə
nəyinsə olacağına yox, həm də
olmayacağına hazırlaşmaq
üçün şans verir.
Yeni ildə sizə həm həyatda,həm də ticarətdə qarşılaşa-cağınız bütün vəziyyətlərəəvvəlcədən hazır olmağı arzu-layıram.
Zövqlü və faydalı mütaliələr!
Proqnozun iki üzü
İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri
Və ya proqnoz əslində nə üçündür
Proqnoz təkcə onunüçün deyil ki, oturub
həyata keçməsinigözləyəsən. Proqnoz həmdə onun üçündür ki, düz
çıxmayacağı haldayaranan vəziyyətlərə
əvvəlcədən hazır olasan.
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
REK LAM4
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et
Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:
C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza
10%
Yanvarın 20-nə kimi
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
2 0 1 2 Yeni ilə baxış
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
5
Əli Abasov
Ötən il Forex bazarındaticarət qlobal iqtisaditənəzzülün və Avropa-
dakı böhranın fonunda gedirdi.Ekspertlərə görə, keçən ilin bəzitendensiyaları bu il də davamedəcək. Yeni ildə avronunmövqelərinin daha da zəif-ləyəcəyi gözlənilir.
Nə qədər ki, Avropada bir neçədövlətin müflis olmaq riski qalır,Amerikanın qiymətli kağızlarınatəlabatın yüksək olacağını proq-nozlaşdırmaq çətin deyil. Əksərinvestorlar vəsaitlərini Avropanınriskli aktivlərindən çəkərək,Amerikaya yönəltməyi üstün tu-turlar.
2012-ci ilin birinci yarısındadünyada makroiqtisadi konyunk-turanın pisləşəcəyi gözlənilir.Çünki hökumətlər hazırkıvəziyyəti düzəltmək üçün heç birreal addım atmırlar. Əgər 2011-ciildə inkişaf etmiş ölkələr 10,4 tril-yon dollar borc götürüblərsə,2012-ci ildə 10,5 trilyon götürə-cəkləri proqnozlaşdırılır. Bu isəborc böhranının daha da dərin-ləşəcəyi deməkdir.
Qeyd edək ki, 2011-ci ildəAvropa ölkələrnin dövlət
borclarının ümumi həcmi toplamÜDM-in 95,6%-nə çatmışdısa,2012-ci ildə 97,9%-ə qalxacağıproqnozlaşdırılır. VəziyyətinAvropa Mərkəzi Bankınınnəzarətindən çıxması riskiyetərincə böyükdür. Bu,odeməkdir ki, 2012-ci ildə in-vestorlar etibarlı valyuta ax-tarışına ciddi diqqət ayıracaqlar.Belə vəziyyətdə dolların digər va-lyutalar qarşısında güclənəcəyigözlənilir.
Eur/usd
Məhz avrozonanın gərginvəziyyəti ötən il bütün dünya iqti-sadiyyatı üçün sistem riski
yaradırdı. Vəziyyətin dəyişməsiüçün heç bir real iş görülməyib.Ona görə də, cütlüyün 2012-ci ilidə əsasən təzyiq altında keçi-rəcəyini düşünmək olar. Martayına qədər Avropa liderlərininhansısa əhəmiyyətli bir görüşügözlənilmir. Hazırda avropalılarınyeganə taktikası “kəmərləri sıx-maq”dır. Amma bununla nəyinsədüzəlməsi mümkün görünmür.Faktik olaraq, artan borc proble-mini çözməyin heç bir yolu tapıl-mayıb. Ona görə də, hökumətlərobliqasiyaları almaq yolunu tutabilərlər. Nəticədə avroya təzyiqçoxalacaq.
Jurnalı forumda müzakirə et
Bu il valyutalarınə gözləyir4 əsas cütlük üçün proqnozlar
EURUSD cütlüyü üçün illik proqnoz
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Onu da nəzərdən qaçırmaqolmaz ki, Avropa ölkələrinin ço-xunun mərkəzi bankları artıqavrozonanın parçalanması ssenar-isini ciddi nəzərdən keçirirlər.Bütün bunlar bir yerdə yeni ildəavronun güclənməsinə heç birşans saxlamır.
Ekspertlər düşünürlər ki, ilinbirinci yarısında avro/dollar$1,25-$1,27-yə qədər enəcək. İlinikinci yarısında isə cütlüyün$1,20-$1,23 səviyyələrinə qədərdüşəcəyi istisna edilmir.
Gbp/usd
Keçən il funt üçün də sadə ol-madı. İlin birinci yarısında 2009-cu ilin maksimumlarına qədərartandan sonra avqustda funtaşağıya yuvarlanmağa başladı.Son nəticədə il ərzində 7% ucuz-laşdı. Bu, hələ o şəraitdə baş veribki, ötən il Avropada vəYaponiyada yaşanan problemlərinfonunda funt sterlinq əsl “sakitkörfəz” təsiri bağışlayırdı.
Hazırda Britaniyanın əsas prob-
lemi infliyasiyanın yüksək olmasıilə bağlıdır (5,2%). Nəticədəhökumət fiskal siyasəti sərtləş-dirmək məcburiyyətində qalır ki,bu da özünü əhalinin gəlirlərininazalmasında göstərir.
Proqnozlara görə, ilin ilkyarısında Britaniya iqtisadiyya-tının tənəzzüllə üzləşmək riskivar. Fevral ayında MərkəziBankın stimullaşdırıcı tədbirlərəəl atacağı gözlənilir.
Proqnozlara görə, il ərzindəfunt/dollar əsasən eniş trendində
olacaq. İlin sonlarına doğrucütlüyün 1,50-yə qədər düşəcəyiistisna edilmir.
Usd/chf
İnvestorların ənənəvi olaraqehtiyat valyuta kimi yanaşdıqlarıfrank ötən ilin ilk 7 ayında yaxşıartım nümayiş etdirdi və dollaranisbətdə 16% möhkəmləndi.Amma nəticədə ixracın kəskindüşməsi və korporativ xərclərinartması İsveçrə Mərkəzi Bankınıöz pul-kredit siyasətinə yenidənbaxmağa vadar etdi. Və SNBavro/frank cütlüyü üçün 1,20minimal həddini qoydu.
Bundan başqa, il ərzində def-lyasiya riski də İsveçrə hakimiy-yəti üçün əlavə başağrısı yaradır-dı. Üstəlik, Avrozonadakı prob-lemlər istər-istəməz İsveçrə iqti-sadiyyatına da təsirini göstərir. Buda tamamilə normaldır: axıölkənin ixracatının 60%-i AvropaBirliyinədir. Ona görə də, qitədəolan böhran səbəbindən İsveçrəmallarına tələbat azalır. Nəticədəkeçən ilin III rübündən ölkəniniqtisadiyyatında zəifləməbaşlayıb.
Jurnalı forumda müzakirə et
GBPUSD cütlüyü üçün illik proqnoz
EURCHF cütlüyü üçün illik proqnoz
2 0 1 26 Yeni ilə baxış
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Bir halda ki, əsas proqnozlarda2012-ci ildə Avrozonada vəziyyə-tin pisləşməkdə davam edəcəyigözlənilir, demək, bu, İsveçrəyədə öz təsirini göstərəcək. Beləvəziyyətdə, güman ki, SNB def-lyasiyanın qarşısını almaq və is-tehsal templərinin azalmasınaimkan verməmək üçün aktiv şək-ildə bazara intervensiyalar edəcək.
İlin birinci yarısında SNBavro/frank üçün 1,25 səviyyəsinitəyin edə bilər.
Dollar/frankın hərəkəti isə,güman ki, 0,9300-0,9500 diapa-zonunda olacaq.
Usd/jpy
Ötən il Yaponiya hakimiyyəti
aktiv maliyyə siyasəti aparırdı. İn-tervensiyaların əsas məqsədi mart
ayında baş verən zəlzələdən sonraölkə iqtisadiyyatının bərpası üçünşərait yaratmaq idi. İl ərzində BoJ(Bank of Japan) 3 irimiqyaslı in-tervensiya həyata keçirərək,yenanı tarixi maksimumlarındansalmağa müvəffəq oldu. Bunabaxmayaraq, bütövlükdə ilərzində yena 4,8% möhkəmlənib.
Hazırda ölkədə deflyasiyariskinin yüksək olması interven-siyaların davam etməsinilabüdləşdirir. Güman ki, 2012-ciildə yenanın istənilən artım cəhdiBoJ-un cavab reaksiyası iləqarşılanacaq. Nəticədədollar/yenanın il ərzində 77-85aralığında dalğalanacağı dahaağlabatan ssenaridir.
Jurnalı forumda müzakirə et
USDJPY cütlüyü üçün illik proqnoz
USDCHF cütlüyü üçün illik proqnoz
CADUSD cütlüyü üçün illik proqnozAUDUSD cütlüyü üçün illik proqnoz
Da
ha
ik
i c
ütl
ük
2 0 1 2 Yeni ilə baxış 7
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
2 0 1 28 Yeni ilə baxış
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Ötən il neft bazarı çox geniş diapazondahərəkət etdi. Yazda ərəb inqilablarınınLiviyaya çatmasından sonra “Brent”
markalı neftin hər barreli 127 dollara qədər baha-laşdı. Bu da təəccüblü deyil: axı Liviya dünyanınəsas neft hasilatçılarından biri idi.
Bununla yanaşı, dünyada iqtisadi tənəzzülündavam etməsi neft bazarına təsir göstərməyəbilməzdi. Nəticədə “qara qızıl”ın qiymətləri xeylikorreksiya etdi və 95 dollara qədər endi. Üstəlik,Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı OPEK nefthasilatının artırılması haqqında qərar verməkləqiymətləri tənzimlədi.
Bəs 2012-ci ildə neftin qiymətlərindən nə göz-ləmək olar?
Bu il vəziyyət nisbətən sabit olmalıdır. OPEKgərək Liviyadan başqa, İraqda və Anqolada başverənləri də nəzərə alsın. Belə ki, hər iki ölkənin nefthasilatını artıracağı gözlənilir. Bundan başqa, əlbəttəki, dünya iqtisadiyyatındakı durum neft bazarınaciddi təsir göstərməkdə davam edəcək.
Economist Intelligence Unit (EIU) qrupunun ana-litiklərinə görə, 2011-ci ildə dünyada neft istehlakıcəmi 1,3% artıb. Və neft bazarında qıtlıq davam etsəbelə, tələbatın az olması səbəbindən qiymətin kəskinqalxacağı gözlənilmir. Belə davam edərsə, gələn ilneftin qiymətində güclü artım gözləməyə əsas yox-dur.
“Morgan Stanley” bankının ekspertləri qeydedirlər ki, 2012-ci ilin ilk aylarında dünya neftbazarında qıtlıq müşahidə olunmayacaq. Nəticədəilin ortalarına doğru neftin hər barrelinin qiyməti 85-90 dollara qədər düşə bilər. Ondan sonra ilin ikinciyarısı ərzində dünyada iqtisadi vəziyyətin yaxşılaş-ması ilə paralel olaraq “qara qızıl”ın bir qədər baha-laşması gözlənilə bilər.
“Citigroup”un analitikləri isə daha optimistdirlər.Onlar neftin qiymətinin 95-100 dollar ətrafındadalğalanacağını gözləyirlər.
Jurnalı forumda müzakirə et
“Qara qızıl”a qara il?Bu il nefti nə gözləyir
Neft bazarı üçün proqnoz
Qlobal tələbatGündə milyon barel
*
*OECD - İqtisadi Əmədaşlıqvə İnkişaf Təşkilatı ölkələri
Qlobal təklifGündə milyon barel
Qiymətin proqnozu$/barrel
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
İ T K İ & G Ə L İ R İnvestisiya
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
9
Ötən il Uoll-Stritin ənməşhur “oyunçuları”qızıla qoyduqları in-
vestisiyaların nəticəsində ciddiziyana düşüblər. Bu siyahıyahedc-fondların meneceri ConPolson, “Greenlight” fondununrəhbəri Devid Eynhorn, biznes-men Tomas Kaplan, investorlarSet Klarman və əfsanəvi CorcSoros da daxildirlər. Onlarınqızıla qoyduqları investisiyanəticəsində nə qədər pul itirdik-ləri dəqiq məlum deyil.
Bu investorlar qızılın qiymə-tinin artmasından istifadə edərək,qazanmağa çalışıblar. Qızıllayanaşı, bu qiymətli metalı hasiledən şirkətlərin səhmlərini dəalıblar. Amma ümidlər doğrul-mayıb: 2011-ci il ərzində qızılınqiyməti 8 faiz artsa da, qızıl hasiledən aktivlərin səhmləri 16%ucuzlaşıb. Üstəlik, ilin sonlarınadoğru qızılın özü də ucuzlaşmağabaşlayıb. Bunun səbəbi ondadırki, qızılın ötənilki artımı daha çox
investorların təşvişindən yaran-mışdı. Qızıl bahalaşdıqca, onuhasil edən şirklətlərə qoyulanvergi də qaldırılır. Ona görə də,onların səhmləri düşür.
Dediyimiz kimi, qızıl 2011-ciilin sonlarını eniş trendində başavurub. “Sarı metal”ın qiyməti hərtroya unsiyasına görə 1523 dollaraqədər düşüb. Bu, ilin maksimum-larından götürəndə, təxminən 400dollar eniş deməkdir. Enişin əsassəbəbi odur ki, əksər investorlaravronun çökəcəyindən qorx-duqları üçün, aktivlərini dollarakeçirirlər. Bu isə dolları baha-laşdırır, nəticədə qızıl ucuzlaşır.
Buna baxmayaraq, bir çoxekspertlər belə düşünürlər ki, bu ildə qızıla investisiya qoymaq sərfedəcək. Yada salaq ki, 2008-ci ilinböhranı zamanı da qızıl təxminən30% ucuzlaşmışdı. Amma sonranəinki bütün itkilərini qaytardı,hətta yeni tarixi maksimumları dafəth etdi. Ekspertlər bu dəfə də elə
olacağını gözləyirlər. “Bizdüşünürük ki, 2012-ci ilin son-larına doğru qızıl 2200 dollarsəviyyəsini test edəcək”,- deyə“Societe Generale” bankıın anali-tikləri bildiriblər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Qızılın qurbanlarıÖtən il qızıl çoxlarını ziyana salıb. Ama bu il yenə də xeyir verə bilər
Devid Eynhorn
Tomas Kaplan
Set Klarman
Con PolsonQızılın keçən ilki volatilliyi
Volatillik Qızıl
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
STAT İ ST İ KA10 Maliyyə mövsümləri
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
John Forman
Texniki analizi bazara təsirgöstərən qüvvələrin vizual for-mada əks olunması kimi dətəsəvvür etmək mümkündür.Amma qiymətin elə davranış qay-daları var ki, təkcə qrafiki və in-dikatoru müşahidə etməklə onlarıgörmək çətindir. Belə yerdə statis-tika çox yaxşı metoddur. Bəsgörək, üç əsas cütlüklə bağlı sta-tistika nə deyir?
Funt sterlinq
İlin iki ayı var ki, həmin ay-
larda funt/dollar adətən aydınsezilən trend nümayiş etdirir. Bun-lar sentyabr və dekabr aylarıdır.Şəkil 1-də gördüyümüz kimi, sta-tistikanın aparıldığı 7 ilin 5-dəsentyabr ayında cütlük artımtrendi nümayiş etdirib. Və hərdəfə ən azı 230 punkt qalxıb.Dekabrda isə funt hər il artımtrendində hərəkət edib. Bu artım-ların hər biri orta hesabla 350punkt olub.
May, avqust, noyabr aylarındaisə funt/dollar adətən enişhərəkətində olur.
Avro/dollar
Avronun davranış modeli fun-tunkundan bir qədər fərqlənir. Bufərqi görmək üçün şəkil 1 və 2-nimüqayisə etmək kifayətdir.
Adətən eur/usd hər dəfə yeni iləzəif başlayır. Statistikası aparılan7 ilin 6-da cütlük yanvar ayındaorta hesabla 200 punkt enib.
Jurnalı forumda müzakirə et
Təqvimindikatorkimi
İlin ayları valyuta cütlüklərininhərəkətinə necə təsir göstərir
Yadınızdadırsa, biz əvvəlki saylarımızın birində
yenanın mövsümi amillərin təsirilə necə hərəkət et-
diyini yazmışdıq. Bu cür hərəkət qanunauyğunluğunu
“təqvim patternləri” adlandıra bilərik. Əmtəə bazarlarında
mövsüm amili güclü olduğundan, təqvim patternləri qabarıq
nəzərə çarpır. Amma əmtəələrdən fərqli olaraq, valyutaların əkin-
biçin vaxtı olmadığından, onların mövsümi hərəkətlərini qeydə
almaq nisbətən çətindir. Buna baxmayaraq, valyutaların
hərəkətində də “təqvim patternləri” var. Bu məqalədə onların
daha bir neçəsi ilə tanış olacağıq.
Şəkil 1. Funt/dolların təqvimdən asılılığı 8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Mart və oktyabr ayları da avroüçün mənfi işarəsi altında keçir.Avro/dollar üçün ən uğurlu aysentyabrdır.
Usd/chf
Gözləmək olardı ki,dollar/frank sadəcə, avro/dol-ların əksinə hərəkət nümayiş et-dirəcək, amma belə deyil. Dahadoğrusu, yanvar ayında cütlükdoğrudan da, avro/dollarıngüzgüdəki əksi kimi hərəkətedərək, artır. Halbuki, sentyabr –usd/chf üçün eniş ayıdır. 7 ilin al-tısında bu cütlük sentyabrda orta-lama 230 punkt düşüb. Dekabrayında frank avronun artımı iləmüqayisədə daha kəskin enir.Onun bu aydakı orta enişi 360punkt olub.
İyul və oktyabr aylarında 7 hal-dan 5-də cütlük artım hərəkətindəolub. Hərçənd, bu ayların ortaartımı elə də böyük deyil –təxminən 100 punkt.
Kross-kurslar
Krossların arasında ən qabarıqnəzərə çarpan “təqvim patterni”gbp/chf cütlüyündə müşahidə ol-unur. Belə ki, bu cütlük adətən
noyabr aylarını eniş trendindəkeçirir. 7 ilin 6-da kross hər ay or-talama 400 punktluq eniş hərəkətigöstərib. Eyni dövrdə eur/gbpartım nümayiş
etdirib ki, buda taamilə məntiqlidir.
Yanvar ayında isə adətəngbp/chf artıma meyilli olur. Hə dəbu artımlar kifayət qədər sanballıtrend əmələ gətirir: cütlük 500-
1200 punkt hərəkət edir. Eur/chf-ə gəlincə isə, bu
cütlükdə aydın nəzərə çarpan pat-ternlər tapmaq çətindir. Onu deyəbilərik ki, iyun ayında cütlükartıma meyilli olur. Hərçənd, bu,elə də ciddi artım olmur.
Praktik tövsiyələr
Əlbəttə, sadəcə təqvimi ələgötürərək, əməliyyat açmaqolmaz. Təqvim patternləri dəyişə,yeni qanunauyğunluqlar meydanaçıxa bilər. Siz, sadəcə olaraq, buqanunauyğunluqları öz sistemi-nizin siqnalları ilə tutuşduraraq,daha dəqiq əməliyyatlar aça
bilərsiniz. Yənibazarın mövsümiliyini nəzərəalaraq, onun əhvalında köklənməklazımdır. Bu, istənilən metodlaişləyən treyderə ancaq xeyirgətirər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Şəkil 2. Təqvimin avro/dollara təsiri
Şəkil 3. Təqvimin usd/chf-ə təsiri
Krossların arasında ən qabarıq
nəzərə çarpan “təqvim patterni” gbp/chf
cütlüyündə müşahidə olunur
8
STAT İ ST İ KA Maliyyə mövsümləri 11
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
MEYARLAR12 Özünü tanı
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Boris Şlossberq
Mən şövqlü oyunları
xoşlayıram. Las-
Veqasda çox olmu-
şam, hər dəfə də kazinoya get-
mişəm, amma heç vaxt oyuna bir
dollardan çox pul qoymamışam.
Çünki mənim üçün oyunun öz
yeri var. Oyun elə oyun olaraq
qalmalıdır.
Təsadüf nəticəsində qazancverən oyunlardan gəlir əldə etməkşansı məni əsla maraqlandırmır.Mən həmin oyunların dəlisinəçevrilən kütləyə etinasızyanaşıram. Amma bununla belə,öz daxilimdə etiraf edirəm ki,bəzən ticarət apararkən mənim dəözümü həmin insanların gününəsaldığım vaxtlar olub.
Əgər siz daim ancaq ticarətaparmaq xətrinə ticarətaparırsınızsa, məqsədiniz ancaqoyunda (bazarda) olmaqdırsa,özünüzün haqlı olduğunuzu hissetməyə ehtiyacınız varsa, onda siz– treyder yox, oyunçusunuz. Sizciddi plan olmadan əməliyyataçırsınız, ona görə də, bazarıntəsadüfi şıltaqlığından asılısınız.
Təzə başlayanda mən də beləidim. O zaman mən iki hesabaçdım: birində ticarət planıma
uyğun olaraq, dəqiq ölçülüb-biçilmiş əməliyyatlar aparmaq,digərində isə “oynamaq” üçün.Bunun axırının nə ilə qurtardığınısizə deyəcəyəm, amma öncəgəlin, ticarətlə şövqlü oyun arasın-dakı fərqə nəzərə salaq.
Bu ikisinin arasındakı əsas fərqinformasiya
ilə bağlıdır. İn-for-ma-si-ya! Siznə etdiyiniz barədə nə qədər az in-formasiyaya maliksinizsə, hərəkə-tiniz bir o qədər çox dərəcədəşövqlü oyuna çevrilir.
Əgər texniki treyder 5 dəqiqəlikqrafikdə dəstək/müqavimət zona-larına baxaraq, əməliyyat açırsa,o, oyunçudur. Çünki bu infor-
masiya ilə nə etdiyini dəqiqbilmək mümkün deyil. Fəqət eynitreyder bir neçə yuxarı zaman pe-riodunda qrafikləri təhlil edirsə,trendləri müəyyənləşdirirsə, fi-bonaççi nisbətlərinə baxırsa,bütün bunları bir tamın hissələrikimi təhlil edirsə - bu halda dahaona
oyunçu demək olmaz. O, nə etdiyibarədə informasiyası olan bir trey-derdir.
Yaxud, fundamental analizəsasında işləyən bir treydergötürək. Əgər o, sadəcə birxəbərin təsirilə bazara girirsə, buzaman oyunçudur.
Jurnalı forumda müzakirə et
Treyderlə oyunçunun fərqi
Bəzi treyderlər özlərini real işdə yox, bu cür oyunda hiss edirlər
8
Ticarətdə ciddi işləmək hələ uğura
zəmanət vermir, amma ciddi işləməmək
uğursuzluğa zəmanət verir
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Yox, əgər ümumi iqtisadivəziyyəti təhlil edir, digər göstəri-cilərə baxır, bütün bunların fo-nunda konkret xəbəridəyərləndirirsə, onda, əlbəttə ki,informasiyalı treyderə çevrilir.
Həyatın başqa sahələrindəolduğu kimi, treydinqdə də uğurqazanmaq üçün ciddi işləmək və“ev tapşırıqlarını” yerinə yetirməklazımdır.
Sizə zəhmətsiz qazanc gətir-məyə qadir olan heç bir sehirliformul, beş dəqiqəlik analizmetodu yoxdur. Ticarətdə ciddiişləmək hələ uğura zəmanət ver-mir, amma ciddi işləməmək uğur-suzluğa zəmanət verir. Çünkiciddi iş görmədən siz, ümu-miyyətlə, nəyin baş verməsi vəözünüzün də nə etdiyiniz barədəinformasiyaya malik olmaya-caqsınız.
İndi isə mənim eksperimentiməqayıdaq. Artıq dediyim kimi, məniki hesab açmışdım: birində ətraflıanaliz etməklə və riskləri nəzərəalmaqla treyder kimi əməliyyataparırdım, o birində isə bunları et-mədən oyunçu kimi.
İkinci hesabı özümünoynamaq həvəsimi təmin etməküçün açmışdım.
Birinci hesabda əməliyyatlaraz-az açılırdı. Çünki mən yaxşıfürsətləri gözləyir, əsaslandırıl-mamış əməliyyat açmırdım. İkin-cidə isə tez-tez əməliyyatlaraçırdım. Buna baxmayaraq, bir-inci hesab daha sürətlə və sabitşəkildə artırdı. Oyun hesabımın
aktivləri isə top kimi yuxarı-aşağısıçramaqda idi.
Bunu görəndən bir qədər sonramənim “oyunda olmaq” həvəsimyavaş-yavaş öləz-
iməyə başladı. Siqareti ataninsanın təmiz havaya ehtiyacınınartması kimi, məni də ciddi ticarətözünə çəkir, şövqlü oyunhissindən getdikcə daha az zövqalırdım.
Şövqlü oyunların belə bir xü-susiyyəti var: siz onları nə qədəraz oynayırsınızsa, boş və mənasıziş olduğunu bir o qədər aydın dərkedirsiniz. Bu baxımdan eksperi-mentim mənim üçün çox böyükbir dərs olmuşdu.
Jurnalı forumda müzakirə et
Ötən ilin 3 uğursuzuU
orren Baffetin belə bir
müdrik sözü var͚: ancaq
su çəkiləndə kimin çılpaq
çimdiyini görmək mümkündür.
Və indi 2011-ci ilin nəticələrinə
nəzər salanda görmək olur ki,
Uoll-Stritin böyük hissəsi çılpaq
çimirmiş! Elə Baffetin özü başda
olmaqla.
Uorren Baffet
2011-ci il Baffet və “BerkshireHathaway Inc.” üçün sadəcəolaraq, dəhşətli keçdi. Holdinqinsəhmləri 9% düşüb. Bu, S&P 500indeksinin illik 4%-lik enişiləmüqayisədə kifayət qədər ağırrəqəmdir. Bura şirkət rəhbər-
liyinin insayder informasiyasın-dan istifadə etməsi məlum olandayaranan qalmaqalı da əlavə etməklazımdır. Bir sözlə, 2008-ci ilinmaliyyə böhranı başlayandan bəri2011-ci il Baffet üçün ən uğursuzil oldu.
Raca Racaratnam
Biz bu treyderin haqqındayazmışdıq: il ərzində insayder in-formasiyasının növbəti qurbanıməhz o olub. Onun “GalleonGroup” şirkətinin fəaliyyətihüquq-mühafizə orqanlarınındiqqət mərkəzinə düşəndən sonraişləri baş-ayaq getdi. Milyarderintelefon danışıqlarının yazısı açıq-
landı, ardınca özünə 11 il işverdilər. Varlılar da ağlayır!
Goldman Sachs Group Inc.
Beş il əvvəl Goldman dünyanın ənuğurlu banklarından biri idi. O,Uoll-Stritin etalonu sayılırdı.2008-dən bu yana isə... Təkcəkeçən ilin 3-cü rübündə şirkət 393milyon dollar itirib. İdarə Heyə-tinin sədri fırıldaqçı Rac Racarat-nama informasiya ötürməkdəsuçlu bilinib. İpoteka sənədləri iləfırıldaqlarının üstü açılıb. Birsözlə, sürətlə palçığa batmaqdadavam edir.
Siz nə etdiyiniz barədə nə qədər az
informasiyaya maliksinizsə, hərəkətiniz bir o
qədər çox dərəcədə şövqlü oyuna çevrilir.
8
MEYARLAR Özünü tanı 13
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
METOD14 Ticarət taktikası
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Nonfarm Payrolls ilə
ticarət kifayət qədər
elementar olsa da,
yaxşı nəticə verir. O, treyderə 1-
3 saat ərzində 100-150 punkt
gəlir götürməyə imkan yaradır.
Həm də dərin analiz tələb et-
mədən.
Nonfarm Payrolls – ABŞ iqti-sadiyyatının kifayət qədər vacibmakroiqtisadi indikatorlarındanbiridir. O, hər ayın 1-ci cüməgünü Bakı vaxtı ilə saat 17:30-dadərc olunur. Göstəricilər açıqlanankimi bazar ona çox güclü reaksiyaverir. Nəticədə qiymət kifayətqədər güclü hərəkət edərək, trey-derlərə yaxşı gəlir götürmək üçünşans təqdim edir.
Bir qayda olaraq, Nonfarm Pay-rolls dərc olunan gün treyderlərbazara girməyə tələsməyərək,rəqəmlərin açıqlanmasını gözlə-yirlər. Həmin dövrdə Forexbazarında qiymət bir neçə dəfə al-dadıcı hərəkətlər edir,dəstək/müqavimət səviyyələrininsaxta yarılması, “yalançı” keçidlərmüşahidə olunur. Ya da əksinə:30-70 punktluq dar diapazondaticarət gedir. Əsas ticari qüvvə vəpotensial “Nonfarm Payrolls”undərc olunacağı məqamı gözləyir.
Belə vəziyyətdə bu cür strate-giya ilə ticarət aparmaq daha
məqsədəuyğundur: “NonfarmPayrolls”un açıqlanmasına 5-10dəqiqə qalmış terminalda gözləməorderləri qoyuruq.
“Nonfarm Payrolls”un necədərc olunacağını və bazarın onahansı reaksiyanı verəcəyini əvvəl-cədən proqnozlaşdırmaq sondərəcə çətin olduğundan, eynivaxtda iki order qoymaq lazımdır:buy stop və sell stop.
Əgər Nonfarm Payrolls dərcolunana qədər sizin açıq əməliy-yatlarınız varsa, onları bağlamaqməsləhətdir. Çünki bu zaman bəzihallarda bazar “gap” əmələgətirdiyindən, “stop”lar qeyri-ef-fektiv olur. Belə ki, sizinəməliyyat “stop”un yox, “gap”inaçılış qiyməti ilə bağlanacaq. Buisə çox vaxt hiss edilən itki olur(20-70 punkt az deyil - xüsusilə
də əgər əməliyyatın həcmiböyükdürsə).
Adətən Nonfarm Payrolls dərcolunandan sonra Forex bazarı ilkdəqiqələrdə əvvəlcə bir tərəfəhərəkət edir, sonra isə kəskin şə-kildə dönüş edərək, əks istiqamət-də gedir. Ona görə, çalışmalıyıqki, orderimiz boş yerə işə düşmə-sin. Bunun üçün onları optimalməsafədə yerləşdirməliyik. Ammabu “optimal” məsafə nə qədər ol-malıdır? Təcrübə göstərir ki, cariqiymətdən 35 punkt məsafə yaxşınəticə verir (şəkil 1).
Gözləmə orderləri yerləşdiri-ləndən sonra stop-orderləri qoy-maq lazımdır. Misal üçün, 30punkt məsafədə. Yaxşı olar ki,bunu elə gözləmə orderi ilə eynivaxtda edəsiniz.
Jurnalı forumda müzakirə et
“Nonfarm Payrolls”strategiyası
Xəbərin pula çevrildiyi məqam:
Şəkil 1. Nonfarm Payrolls indikatorunun dərci
ərəfəsində orderlərin yerləşdirilməsi
-
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Teyk-profiti 70-100 punktməsafədə qoymaq yaxşıdır.
Nonfarm Payrolls göstəricisidərc olunandan sonra (saat 17.30-17.31) qiymət adətən kəskin şəkil-də ya yuxarıya, ya da aşağıya doğ-ru sıçrayır. Bu zaman orderlərdənbiri işə düşəcək. Qiymət sizin is-tiqamətdə 30-40 punkt gedən kimi“stop”u itkisiz zonaya çəkməklazımdır.
Bundan sonra sizin 3 vari-antınız var: 1) gəliri götürmək, 2)qiymətin hərəkətini treylinq-stop-la izləmək, 3) qiymətin özününecə aparacağını gözləmək.
Xəbərin dərcindən 20-25dəqiqə sonra onun bazarınhərəkətinə necə təsir göstərdiyinidəqiqləşdirmək və buna uyğun
olaraq sonrakı ad-dımları müəyyənetmək lazımdır.Əməliyyatı yarımsaatdan çox açıqsaxlamaq məsləhətdeyil.
Əgər orderlərdənbiri işə düşəndənsonra qiymət sizintərəfə gedib, 10-15dəqiqə eyni diapa-zonda qalsa,əməliyyatı bağlayın.Çünki bu, bazardaəhval-ruhiyyənindəyişməsindən vəqiymətin dönüş edəbiləcəyindən xəbərverir (şəkil 2).
Beləliklə, biz bi-rinci əməliyyatdangəliri götürdük. Bəsbundan sonra nəetmək lazımdır?
Biz ya digər or-derin işə düşməsini, ya daqiymətin hansı istiqamətiseçdiyini gözləyərək,bazara girə bilərik. Vəyaxud, yenidən iki is-tiqamətdə order qoymaqmümkündür. Onlardan bi-rincisi artıq yeni yarananzirvənin/dibin üstündə/al-tında qoyulmalıdır. İkinciorderi isə 50% prinsipi iləqoyuruq: əgər qiymətxəbərdən sonra getdiyiməsafənin 50%-ni geriqayıdarsa, böyük ehtimalla,əks istiqaməti seçəcək. Onagörə də, hərəkətin 50%-liksəviyyəsindən 5 punktaşağıda order yerləşdiririk(şəkil 3).
Bazara təkrar giriş or-
derlərinin biri işə düşəndən sonradigərini ləğv etmək lazımdır.Açılan əməliyyatın “stop”unumümkün qədər tez itkisiz zonayaçəkməyə çalışmalıyıq.
İkinci əməliyyat açılandansonra daha ciddi hərəkət gözlə yirik. Çünki bu, artıq qiymətinseçdiyi istiqamətdir. Ona görə də100 punktdan çox gəlir götürməyəçalışacağıq.
Adətən saat 18:10-18:50arasında qiymətin hərəkətindəyenidən tərəddüd yaranır. Bu, 10-15 dəqiqədən çox davam edərsə,əməliyyatı bağlayın. Bu, odeməkdir ki, “buğa”larla“ayı”ların gücü təxminənbərabərdir və qiymət daha azmüqavimət istiqamətini seçəbilmir.
Əgər düzgün tətbiq olunarsa, bustrategiya “Nonfarm Payrolls”göstəricisi dərc olunanda ortahesabla 150 punkt gəlir götür-məyə imkan verir.
Jurnalı forumda müzakirə et
Şəkil 2. Qiymət tərəddüdə girirsə,
bazardan çıxmaq lazımdır
bazarın “ilişdiyi” mərhələ
vaxt: 17:33-17:55
gəlirin təsbit olunması
Buy Stop
Şəkil 3. Bazara təkrar giriş
METOD Ticarət taktikası 15
8
Sell Stop
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
TƏL İMAT16 Fair play
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Tariyel Həsənov
Treyder öz sisteminin
qaydalarını pozmaqla
yaxşı gəlir götürə bilər-
mi? Əlbəttə, bilər. Bəs treyder öz
sisteminin qaydalarını pozmaqla
itkidən qurtula bilərmi? Yenə də
bəli! Elə isə, biz niyə qaydalara
əməl etməliyik ki?!
Bu suala qayıdacağıq. Ammaəvvəlcə balaca bir haşiyə çıxaq.Bir çox kitablarda söhbət qay-dalara çatanda adətən kazinodanmisal gətirilir. Həmin misalıtəkrarlayıram. Təsəvvür edin ki,siz kazinoda diler (kart paylayan,kazino tərəfdən oynayan)işləyirsiniz. Bütün dilerlərinoyunu necə idarə etmək və nəvaxt dayandırmaqla bağlı konkret,sərt qaydaları var. Həmin qay-daları kazinonun rəhbərliyimüəyyənləşdirir və təsdiqləyir.Əgər diler həmin qaydalara əməledə-edə uduzsa, bu, ona irad tutul-mur.
Tutaq ki, birinci dövrədən sonrasiz uduzmusunuz. Amma qəti şə-kildə əminsiniz ki, indicə qazan-mış oyunçu növbəti raunddamütləq uduzacaq və ona görə də,qaydanı pozub, oyuna davam
edirsiniz. Və doğrudan da, sizdeyən olur - nəticədə kazinoitirdiyini qaytarır, üstəlik, yaxşıgəlir götürür! Amma buna baxma-yaraq, əmin olun ki, kazinonunsahibi sizi işdən qovacaq. Çünkisiz kazinonun pullarını təhlükə al-tına salmışdınız. Çünki kazinodaheç nə “mütləq” olmur (eyniləbazardakı kimi). Və bir də çünkihər diler bu cür özfəaliyyətgöstərib, hətta kazinonun xeyrinəqaydaları pozsa, tezliklə hamıquru yerdə qalacaq. Bu işdə qaydailə itirmək qaydasız qazanmaqdanyaxşıdır. Kazinolardakı dəbdəbədə elə ondan xəbər verir ki, sərtqaydalara riayət edilməsi yaxşıgəlir gətirən işdir.
İndi bunu treydinqə tətbiq edək.Tutalım, siz əminsiniz ki, əgərəməliyyatı qaydaya uyğun olaraqbağlamasanız, qiymət geriyə qayı-dacaq... Və doğrudan da, qayıdır!Siz qaydanı pozdunuz vəqazandınız... Ura?!
...Yox! Siz qaydaya uyğunitirsəydiniz, bundan daha yaxşıidi! Çünki bu dəfə bəxtiniz gətirdivə ağzınızda şirə qaldı. Növbətidəfələrdə isə bəxt sizin üzünüzəgülməyə də bilər. Ticarətdə bəxtolduqca pis faktordur. Fəqət sizhər dəfə ona ümidli olaraq, qay-
daları pozmaqda davamedəcəksiniz. “Poz və qazan”
prinsipi ancaq “kola” qapağının
altında olanda yaxşı işləyir.
Birdəfəlik anlamalıyıq ki, trey-derin uğursuzluğunun kökü onunözündə, psixologiyasındadır. İndidemək olar ki, bütün kitablardabirja ticarətinin psixoloji aspekt-lərindən bəhs edən bölmə var. Buda tamamilə məntiqlidir, axımaliyyə bazarları elə bir yerdir ki,burada hər kəs özü qərar verir.Bazar heç kimi heç nəyə məcburetmir. Bundan əlavə, uğursuz trey-deri “pis bazar” haqqında söh-bətlərindən də tanımaq olar.Halbuki, bazar pis və ya yaxşıolmur. Biz bazarın heç vecinə dədeyilik.
Bazarda hər şeyi emosiyalarhəll edir. Onları cilovlamağın va-sitələrindən biri – sərt ticarət qay-daları fikirləşmək və hər şeyərəğmən, onlara riayət etməkdir.
Larri Vilyams deyir ki, qaydalarilk növbədə bizi özümüzdən qoru-maq üçündür. Bazardan yox,məhz özümüzdən! Növbəti dəfəqaydanı pozanda bunu yadınızasalın.
Jurnalı forumda müzakirə et
Ya qayda,ya “ay daaaa...”
Üçüncü variant yoxdur:
Qaydayla itirmək qaydasız qazanmaqdan yaxşıdır
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
MÜSAH İ B Ə “İnforex”in qonağı
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
17
Jurnalımızın yeni ildəkiilk müsahibi ilə tanışolun! Zamin Əzizov
1984-cü ildə Cəbrayıl rayonundaanadan olub. 2005 ci ildə BDU-nin İqtisadi Kibernetika və Tət-biqi Riyaziyyat fakültəsinibitirib. Sonradan elə həmin Uni-versitetin Beynəlxaql Hüquq vəBeynəlxalq Münasibətlər fakül-təsinə daxil olub və 2010-cu ildəbaşa vurub. İxtisasça hüquqşü-nasdır, hazırda “İnternationalLegal Consulting” hüquq fir-masında direktor müavini vəz-ifəsində çalışır.
- Gəl, Forexlə tanışlığınıntarixçəsindən başlayaq...- Forex haqqında xeyli müddət-
dir ki, məlumatlıyam. Ancaqəvvələr mən bu düşüncədəydimki, maliyyə bazarında yalnız tampeşəkar şəxslər və yalnızmüəyyən birjalarda məşğul olabilərlər. Təxminən bu ilin avqustayında, təsadüfən internetdə han-sısa bir Forex
şirkətininsaytına rast gəldim və bundansonra Forex-lə maraqlanmağabaşladım. Və əmin oldum ki,Forex bazarı çox etibarlı qurulmuş
bir bazardır. Bir neçəForex şirkətlərindəuğursuz əməliyyat-larımdan sonra,dekabr ayınınəvvəlində “İnForex”şirkətində özümə realhesab açdım.
- Bu sahəyə sənicəlb edən nə oldu?
- Bu sahəyə mənicəlb edən səbəb, in-sanın öz kapitalınıistədiyi şəkildə idarəedə bilməsidir. Bu-rada insan beyninin,intuisyasısının vəməntiqinin köməyi iləhəyatını kökündəndəyişdirə bilər.
- Forexi daha dərindənöyrəndikcə ilkin fikirlərinnecə dəyişdi?- Forexi daha dərindən
öyrəndikcə,
mənə aydınoldu ki, insan qısa bir müddətdəmilyonçu ola bilməz. Bunun üçünzaman və peşəkarlıq lazımdır.
- 2011-ci il bir treyder olaraq
sənin üçün necə keçdi və2012-dən nə gözləyirsən?- Nəzərə alsaq ki, hesabıma
yatırdığım kapitalı bir neçə dəfəartıra bilmişəm, deyə bilərəm ki,2011-ci il bir treyder olaraqmənim üçün çox yaxşı keçdi.Amma eyni zamanda, bu sahədəyeni olduğum üçün 2011-ci ilimən həm də Forexlə tanışlıq ilikimi qiymətləndirərdim.
- Əgər Şaxta Baba sənəForexlə bağlı hansısa bir
sirri açası olsaydı, ondannə soruşardın?- Bilirsiniz, əslində bu, çox
maraqlı və çətin sualdır.
Jurnalı forumda müzakirə et
“Bazardan çıxardığım puluçox şeyə xərcləmişəm”
- Nəzərə alsaq ki, hesabıma yatırdığım
kapitalı bir neçə dəfə artıra bilmişəm, deyə
bilərəm ki, 2011-ci il bir treyder olaraq
mənim üçün çox yaxşı keçdi.
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Güman edirəm ki, mən dünyanınən uğurlu treyderinin strate-giyasının sirrini öyrənməkistərdim.
- Bazardan çıxardığın ilk qazancını nəyə xərcləmisən?- Bazardan çıxardığım ilk
məbləği çox şeyə xər-cləmişəm. Məncə, bu, sirr olaraqqalsa daha yaxşı olar.
- Bəs sirr deyilsə, qarşıda
qazanacağın pullarla nəetməyi düşünürsən?- Qarşıda qazanacağım pulları
əlbəttə ki, birinci növbədəözümün və ailəmin daha yaxşıhəyat tərzi keçirməsinə vəmaliyyə bazranını daha dərindənöyrənmək üçün xaricdə bu sahədəixtisaslaşmış müəssisələrdə prak-
tika keçməyiməyönəldəcəyəm. Bundan başqa,həll olunmağını gözləyən prob-lemlər çoxdur. Bu problemlərinhəlli isə qazanacağımməbləğlərdən və həmin anda ola-
cağımız şərait-dən aslıdır. Onagörə, indidəndəqiq proqnozvermək çətindir.
- Səncə,forexdə ticarətaparmaq nədərəcədə çətiniş sayıla bilər?
- Məncə,Forexdəticarətlə məşğulolmağa dırnaqarası baxılma-malıdır, bu, ki-fayət qədərməsuliyyətli birişdir. Yəni bunabir kompüteroyunu kimiyanaşma tərziyanlışdır, yalnızo halda buradan
gəlir götürmək olar kı, treyder işətam ciddi şəkildə yanaşsın.
- Bazarda stress keçirirsənmi?- Stress insana xass olan bir
hissdir və mən də bir insan olaraqaçdığım əməliyyatın verəcəyinəticədən dolayı stress keçirəbilərəm. Ancaq əgər bu stressiəməliyyat açmazdan qabaqkeçirirəmsə, onda sakitləşməyənəqədər bazara girmirəm.
- Bazarda səni ən çoxəsəbiləşdirən nə olur?- Mən Stop Loss və Take
Profit funksiyalarından istifadəedən bir treyderəm. Bazarda məniən çox əsəbləşirən şey, açdığıməməliyyatın stop-loss qoyduğumyerlərdən mənim əməliyyatımımənfiyə bağlayıb, geriyə qayıt-masıdır.
- Ən böyük itkin və ən yaxşıqazancın haqqında danışabilərsənmi?- Etiraf etməliyəm ki, təzə
başlayan vaxtlarda kifayət qədərböyük bir məbləğin itirilməsimənim qısa müddətdə bir neçəyanlış əməliyyat açmağıma səbəbolmuşdu. Nəticədə ilk qoyduğumkapitalın məbləğində pul itir-mişdim. Bir gün isə bazarın çoxstabil hərəkət etdiyi vaxtdahesabımı iki dəfə artırmışam.
- Əməliyyat açmamışdanqabaq bazarı necə, nəqədər və hansı metodlarlatəhlil edirsən?- Bu, bazarın hansı şəkildə
hərəkət etməsindən asılıdır.Bunun üçün həm MetaTraderdəolan, həm də özümün internetdətapdığım indikatorlardan istifadəedirəm.
Jurnalı forumda müzakirə et
Bazarda məni ən çox əsəbləşdirən şey,
açdığım əməliyyatın stop-loss qoyduğum
yerlərdən mənim əməliyyatımı mənfiyə
bağlayıb, geriyə qayıtmasıdır.
MÜSAH İ B Ə18 “İnforex”in qonağı
8 8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Bundan başqa, bazarda texniki vəfundamental analizlə paralelolaraq, dünyada baş verən iqtisadivə siyasi xəbərləri təhlil edirəm.
- Keçək əsas məsələyə...Özünün xüsusi strategiyanvarmı?- Məncə, hər uğurlu treyderin
özünün strategiyası olmalıdır.Mən öz strategiyamı belə ad-landırıram: “10 punkt qazan və yaitir” srategiyası. Ancaq bunuetmək üçün bazarda çox sürətlihərəkətlər olmamalı və hansısavacib xəbər gözlənilməməlidir.
- Adətən hansı zamanperiodunda işləyir vəəməliyyatlarını nə qədərmüddət ərzində açıqsaxlayırsan?- Mən əməliyyat açmazdan
qabaq bütün zaman periodlarınıincələyir və bu zaman period-larının neçəsində qalxma vəneçəsində düşmə olduğuna diqqətyetirirəm.
Əgər yanlış bir əməliyyataçdığımı hiss edirəmsə, ziyanabaxmayaraq, dərhal əməliyyatısonlandırıram. Çox nadir hallardaolur ki, mənim açdığım əməliyyatsabaha qalsın.
- Ancaq gəlir gətirən gizlistrategiyaların varlığınainanırsanmı?- Yuxarıda qeyd etdiyim kimi,
hər bir uğurlu treyderin özününstrategiyası var. Və o, həminstrategiyadan nə qədər danışsa,yaxud kimisə öyrətsə də, özü tət-biq etdiyi kimi heç kim onu tətbiqedə bilməyəcək. Ona görə, bütüngəlir gətirən strategiyaları mən“sirrlərlə dolu gizli strategiya” ad-landırardım.
- Forex sahəsində xoşladığınkitablar, filmlər varmı?- Mən Forex bazarını öyrənmək
üçün heç vaxt müəllim xid-mətlərindən yararlanmamışam. İn-ternetdə istənilən strategiyanıöyrənmək üçün kifayət qədərvideoroliklər var. Forexlə bağlı ənçox sevdiyim kitab isə John J.Murphy –nin “TechnischeAnalyse der Finanzmärkte(Maliyyə Bazarlarının TexnikiAnalizi)” adlı kitabıdır.
- Özünü treyder kimi necəxarakterizə edərdin: aqressiv,yoxsa mühafizəkar?- Düşünürəm, bir treyder kimi
mühafizəkaram.
- Tutaq ki, çox yaxın birdostuna Forexlə bağlı qısaməsləhət verməlisən... Nə deyərdin?- Mənim fikirimcə, Forex
bazarında birinci növbədə
Demo hesab açıb yetərincətəcrübə qazanmaq lazımdır.Forexlə bağlı isə deyərdim ki,öyrən, tətbiq et, qazan və həyatınıdəyiş.
- Böyük risklərə girirsənmi?- Böyük risklər həmişə böyük
insanlara xas olan bir xüsusiyyətolub. Mən də böyük riskləri se-virəm, yalnız düşünülmüş və ağıllırisk olarsa.
- Treyder kimi ən zəif və əngüclü cəhətlərini hansılar
hesab edirsən?- Ən zəif cəhətim bəzən
bilərəkədən öz prinsiplərimi poz-maqdan ibarətdir, bu isə əməliyyatzamanı ya çox böyük itkiyə, ya daaz gəlir əldə etməyimə səbəb olur.Ən güclü cəhətimi isə yanlışaçdığım əməliyyatlar zamanıitirdiyim məbləğdən təəsüf hissikeçirməməyimdir.
- Səncə, treyderə ən çoxhansı keyfiyyətlər lazımdır?- Mən bu fikirdəyəm ki, uğurlu
treyder olmağın sirri əməliyyataçarkən bu 4 vacib şərtdən çoxaslıdır: Birincisi, bilgili olmaq, ik-incisi, sakit olmaq, üçüncüsü,səbrli olmaq, dördüncüsü isəaçdığın əməliyyatın düzgün ol-masından əmin olmaq.
- Və sonda, treyder həmkar-larına nə demək istərdin?..
- Treyderlərə məsləhətimbudur ki, əməliyyat açarkənitirəcəyiniz məbləği əvvəlcədənhesablayıb, itki ilə razılaşın ki,uğursuzluq vaxtı özünüzü qına-mayasınız. Həyatda ən pis şeyözünə inamın itirilməsidir. Bu başverdiyi halda siz heç vaxt uğurqazana bilməzsiniz.
Hamıya bol şans və ən əsası,həmişə bilgili olmağı arzulayıramki, forex bazarında gündəlik dövredən 5 trilyon puldan öz payınızıgötürə biləsiniz.
Jurnalı forumda müzakirə et
Ən güclü cəhətimi isə yanlış açdığım
əməliyyatlar zamanı itirdiyim məbləğdən
təəsüf hissi keçirməməyimdir
MÜSAH İ B Ə “İnforex”in qonağı 19
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
REK LAM
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
20
Jurnalı forumda müzakirə et
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
R E A L B A Z A R Mif və reallıq
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
21
Fərid Hüseynov
Treyderlər arasında ən
çox yayılmış faciəvi
səhvlərdən biri kapi-
talın idarə olunması strate-
giyasına məhəl qoyulmamasıdır.
Halbuki, money-management
qaydaları treyder üçün müqəd-
dəs olmalıdır! Bütün treyderlər
əgər uğur əldə etmək istəyirlərsə,
kapitalın idarə olunması qay-
dalarına mütləq riayət etmə-
lidirlər.
Əgər geniş mənada götürsək,ticarətdə cəmi iki strategiya var:trend və kanal. Eynilə, kapitalınidarə olunmasında da iki strate-giya var: Ya siz çoxlu sayda xırdaitkilərə dözməlisiniz ki, iri birxeyir hesabınızdakı itkinibağlasın, ya da xırda-xırda xeyir-ləri götürməklə, böyük bir itkininhördüyünüz divarı uçurmaya-cağına ümid etməlisiniz.
Nəyə görə yeni başlayanlardemək olar ki, həmişə uduzurlar?Ona görə ki, onlar necə gəlditicarət aparırlar. Onlar nadir hal-larda öz sistemlərinə riayət edirlər.
Onlar nadir hallarda qiymətaxınının dinamikasını başa düşür-lər. Hətta bazarı analiz edərkənbelə, tez-tez texniki analizin təbiə-tini səhv anlayırlar.
Xaotik ticarət – foreksdə pulitirməyin ən çevik yollarındanbiridir. “Bəxtəbəxt” metodlaişləyənlər gec-tez hesablarını itirirvə oyundan kənarda qalırlar.Taleyin ironiyasına bax ki, belətreyderlər öz mövcudluqları iləbazarın hərəkətinin xaotik ol-madığını sübuta yetirirlər. Əkshalda onların nəticələri peşəkartreyderlərinkindən pis olmazdı.
Bu adamlar meydanın ortasındantopu səbətə ata bilərlər, amma heçvaxt peşəkar basketbolçuya qarşıoyunda tab gətirə bilməzlər. Yənibelə ticarət aparanlar arada qazancgötürsələr də, peşəkar texnikitreyderlərlə mübarizədə şanslarıyoxdur.
Belə bir fikir mövcuddur ki,texniki analiz vacib deyil, yalnızkapitalın idarə olunması əsasdır.Bir sıra digər treydinq miflərikimi, bu da boş söhbətdir. Kapi-talın idarə olunması özü-özünəsizi uğurlu treyder etməyəcək.
Jurnalı forumda müzakirə et
MoneyManagement
Mifləri Kapitalın idarə olunması qaydaları hansı
hallarda xeyir yox, ziyan gətirir
8
“Bəxtəbəxt” metodla
işləyənlər gec-tez hesablarını
itirir və oyundan kənarda
qalırlar.
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Amma bu, istənilən düşünülmüştexniki “setap”a çox vacibəlavədir.
Kapitalın idarə olunması strate-giyaları treyderlərin özləri kimiunikaldır və faciəvi miflərdən biribütün treyderlərin eyni qaydayariayət etməsidir. Bu da cəfəngiyy-atdır. Faktik olaraq treyder nəqədər çox ticarət aparırsa, kapitalıidarə etmə vərdişləri bir o qədərçevik, çətin və yaradıcıdır. Beləki, foreks treyderlərə sərhədsizlikvidlik və imkanlar verir, onagörə də, foreksdə money-manage-ment strategiyaları da son dərəcəmüxtəlif ola bilər.
2:1 mifi
Əvvəla, kapitalın idarə olun-masının treydinqə aid istənilənkitabda yer alan, geniş yayılmışmetodunu götürək. Həminmetoda görə, hər bir əməliyyatdasizin risk/gəlir nisbətiniz ən azı2-nin 1-ə olmalıdır, yəni 1 punktriskə qarşı 2 punkt gəlir əldə et-məyə çalışmalısınız. Belə olduqdatreyder əməliyyatlarının 40%-idüz olduğu zaman qazana bilir.
İlk baxışdan ideya son dərəcəməntiqi və praktik görünür. Ammareal həyatda 1 punkt risk eləməklə2 punkt gəlir əldə etmək sondərəcə çətindir. Özünüz yoxlayınvə əmin olarsınız. Birincisi, realticarətdə hər şeyi bu qədər dəqiqplanlaşdırmaq olmur. İkincisi,spredlər bu nisbəti riskin xeyrinədəyişirlər.
Zaman intervalını böyütməklə100 punkt riskə görə 200 punktgəlir daha yaxşı şans verir. Spredburada az rol oynayır.
Amma gəlin, bir az fasilə edək.Əgər əməliyyatın gəlir səviyyə-sinə çatmağını gözləməyə səbrinizçatmırsa, onda necə? Böyük ehti-malla siz 100 punkt, hətta 50punkt gəlirdə əməliyyatı bağla-maqla 2:1 nisbətini 1:1 və hətta1:2 edəcəksiniz. Siz hər bir trey-dinq kitabının məqbul bilmədiyiniedirsiniz – gəlirin artmağınaimkan vermirsiniz. Amma sizinindividuallığınızı nəzərə alsaq,həmin vəziyyətdə başqa cürhərəkət edəcəyinizi gözləməkolarmı?
Təsəvvür edək ki, sizbaşqasınız. Siz çox səbrlisiniz, ki-fayət qədər nizam-intizamlısınızki, qaydalara tam riayət
edəsiniz. Belə bir ssenarinifikrinizə gətirin: eur/usd-dəəməliyyat açın. Deyək ki, 1.2500-də “sell” verək 1.2600-a “stop”yerləşdirək, 1.2300-ə də “takeprofit” qoyaq. Hər şey yaxşıdır.Qiymət lazımi istiqamət- də gedir.Eur/usd əvvəl 1.2400-ə, sonra1.2350-yə düşür və yavaş-yavaş1.2300-ə yaxınlaşır.
1.2335-də qiymət dayanır vəyavaş-yavaş qaxlmağa başlayır,əvvəl 1.2350, sonra 1.2375-ə çatır.Amma siz səbrlisiniz. Əsəblərinizmöhkəmdir. Siz əməliyyatısaxlayırsınız, axı sizə məhz 2:1gəlir/risk nisbəti lazımdır. Qiymətyenə düşməyə başlayır və sizözünüzü qalib hesab edirsiniz.
Ekranda yenidən 1.2350, 1.2325rəqəmləri görünür; yavaş-yavaş,amma dəqiq hədəfə doğru gedirik.1.2320, 1.2310, 1.2305. Take-Profitiniz artıq işə düşmək üzrədir.Qiymət bir qədər də aşağıdüşdükdən sonra 1.2301-ə çatır,sonra geriyə çəkilir, əvvəl bir az,sonra birdən, bir neçə saniyəyə1.2350-ə, sonra 1.2370-ə qalxır.
Siz təəccüb içində qalırsınız.Qiymət, demək olar ki, hədəfəçatmışdı. O, hökmən həminsəviyyəni yenidən test etməlidir.Siz gəlirin artımının qarşısını al-maqla digərlərinin səhvini təkrar-lamayacaqsınız. Siz əməliyyatdaqalaraq klassik kapitalın
idarə ol-unması qaydalarına riayətedəcəksiniz. Amma qiymət daha1.2300-ə qayıtmayacaq. Bununyerinə sürətlə qalxaraq, 1.2600-açatır, asanlıqla “stop”unuzu işəsalır. İndi isə sizi belə bir fikiryeyir ki, əlinizdə 199 punkt ola-ola, gəlir 100 punkt ziyanaçevrildi... Real treydinqə xoşgəlmisiniz!
Yanaşma tərzinin dəyişməsi
Nə qədər belə epizod baş ver-məlidir ki, yeni başlayan treyderdüşünülmüş nizam-intizamdan vəmüvafiq money-managementdənimtina etsin?
Jurnalı forumda müzakirə et
Kapitalın idarə olunması strate-
giyaları treyderlərin özləri kimi unikaldır
və faciəvi miflərdən biri bütün treyder-
lərin eyni qaydaya riayət etməsidir
8 8
R E A L B A Z A R22 Mif və reallıq
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Məhz bu səbəbdən 2:1 strategiyasıhər şeydən öncə, bir fantaziyadır,xülyadır. Praktik olaraq treyder-lərin çoxu iki yoldan biri iləstrategiyalarını dəyişəcəklər.
Birinci: qiymət lazımi is-tiqamətdə müəyyən punkt get-dikdən sonra peşəkar treyderlər“stop”larını itkisiz vəziyyətəgətirirlər ki, əməliyyat uğursuz ol-masın. Beləliklə, bizim eur/usd iləbağlı vəziyyətdə treyder qiymət1.2400-ü keçən kimi “stopu”1.2500-ə çəkərdi.
Bir çox treyderlər üçün bumövzu aktualdır. Təsəvvür edəkki, qiymət yenidən 1.2500-ə qayı-daraq, treyderin əməliyyatınbağladı. Ziyan olmadı, həmçinin,gəlir də gəlmədi. Əməliyyat pistəəssürat bağışladı. Treydinqdəpsixoloji cəhətdən istiqamətiproqnozlaşdırıb, sonra bazardangəlirsiz çıxmaqdan pis,xoşagəlməz bir hiss yoxdur. Bu,sanki bütün günü əziyyətləçalışdıqdan sonra cibdəki deşiyəgörə bütün qazancı itirməyəbənzəyir.
Buna görə də, treyderlərin çoxu
geniş miqyaslı yanaşmalarıtəcrübədən keçirirlər. Adətən trey-derlər gəlir riskin həcminə bərabərolanda əməliyyatın yarısınıbağlayır. Bizim eur/usd-yə aid nü-munədə treyder 1.2400-dəəməliyyatınyarısını bağla-yardı, sonra“stop”u itkisizvəziyyətə gətir-məklə heç olmasamüəyyən gəliriözünə saxlamışolardı.
Bu cür yanaşmalazım gəlsə, trey-derə əməliyyatısaxlamağa imkanverərdi, ona görəki, treyderin əsasistəyini – qazan-mağı təmin edir.Pozisiyanınyarısını 1.2400-də,digər yarısını 1.2300-də bağla-maqla treyder 1,5:1 gəlir/risk nis-bətini götürmüş olacaq, bu datəbii ki, 2:1-dən azdır. Amma trey-dinq psixoloji olduğu qədər riyazideyil və tez-tez riyazi cəhətdənoptimal görünən şeylər psixoloji
baxımdan ziyan verir.Peşəkar treyderlər bunu etiraf
edirlər. Onlar həmçinin başadüşürlər ki, bazarın dinamikasıdaim dəyişir, ona görə də sərtgəlir/risk nisbətinə nadir hallarda
riayət etmək lazım gələcək. Daimpozisiyalarına nəzarət etməklə vəriski bazarın reallığına uyğun-laşdırmaqla, peşəkar treyderlərnəinki müsbət gəlir-risk nisbətiəldə edəcəklər, həmçinin daha çoxgəlirli əməliyyatlar açacaqlar.
Jurnalı forumda müzakirə et
8
R E A L B A Z A R Mif və reallıq 23
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
TE XN İKA24 Bazarlararası əlaqə
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Stiven Pozer
Dollardan bir indikator
kimi istifadə etmək
olarmı? Bu sual qəribə
səslənsə də, təcrübəli texniki
analitik üçün dollar maliyyə
bazarlarını analiz etməyin alə-
tinə çevrilə bilər.
ABŞ-da faiz dərəcələrinəmümkün dəyişikliklər barədəşərhlər Amerika dollarına(dolayısıyla Forexə) və Amerikafond bazarına həmişə ciddi təsirgöstərir. Bazarların bu cürhərəkəti onu sübut edir ki, onlarınarasında qarşılıqlı əlaqə var.
Kütləvi informasiya va-sitələrinin və analitiklərinşərhlərini analiz etsək, bir zid-diyyəti tutmaq çətin deyil. Bəzənonlar iddia edirlər ki, zəif dollarAmerika iqtisadiyyatı üçünyaxşıdır. Belə ki, ixracatçılar özməhsullarını digər ölkələrə zəif
dollarda satmaqla Amerika mal-larının rəqabət qabiliyyətliyiniartırmış olurlar. Əlbəttə ki, bu,ixracatçılar üçün yaxşıdırsa, idxa-latçılar üçün pisdir. Nəzərə alsaqki, Amerikanın idxalı ixracınıüstələyir, demək, Amerika fondbazarları üçün güclü dollar müs-bət təsirə malikdir. Digər tərəfdən,KİV və analitiklər deyirlər ki,
güclü dollar idxalın yüksəkqiymətinə görə Amerika ak-siyalarına təzyiq göstərir. Əgərhəqiqətən belədirsə, dolların güclüolduğu vaxtlarda ABŞ-ın ticarətpartnyorlarının fond bazarlarıartım dövrünü yaşamalıdırlar.
Dow Jones Industrial Average(DJIA) və Dow Diamonds (DIA)fondlarının xüsusi bir strategiyasıvar. Həmni strategiyada dollarınməzənnəsindən fond bazarındaalış və satış siqnalı üçün istifadəolunur. DIA adətən DJIA-abənzəyir, belə ki, bu indeksə daxilolan bütün aksiyaları əhatə edir.
Dolların “çəkisini” ölçməküçün Federal Ehtiyatlar Sistemi-nin dollar indeksindən istifadəedirik. Çünki məhz FES-in dollarindeksi valyuta və fondbazarlarındakı vəziyyəti dahaobyektiv əks etdirir.
Jurnalı forumda müzakirə et
Dollar+DowBirinin köməyilə o birində necə qazanmaq olar
Şəkil 1. FES-in dollar indeksi
Şəkil 2. Dollar ilə Dow Jones arasında korrellyasiya 8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
İndeksin hesablanma prinsipibarədə daha ətraflı məlumatı FES-in rəsmi saytından (www.federal-reserve.gov) öyrənmək olur(şəkil1).
Əlbəttə ki, digər hədəflər üçünbaşqa indekslərdən də istifadəetmək olar. Məsələn, Nyu-YorkunTicarət Palatasının Dollar İn-deksindən (USDX). Bu indeksdənistifadə fyuçers bazarında, Nyu-York Fond Birjasında, avroya de-nominasiya olunmuş aksiyalarbazarında çox effektiv ola bilər.Çünki bu indeksin hesablan-masında avro böyük paya ma-likdir.
Biz belə bir amili özümüzəmeyar götürəcəyik ki, Amerikaiqtisadiyyatında idxalın ixracıüstələməsi adi haldır. Bu min-valla, güclü dollar fond bazarıüçün nisbətən yaxşı vəziyyətdir.
Şəkil 2-də Dow Jones ilə dollararasında korrelyasiya əlaqəsigöstərilib. Strategiya ondanibarətdir ki, FES-in dollar indeksi10 aylıq MA-nı yuxarıya doğrukəsdiyi zamanı Dow-nu almaq,aşağıya kəsdiyi zaman satmaqlazımdır. Əməliyyatı açdıqdansonra əksinə kəsilmə olarsa,bazardan çıxmaq gərəkdir.
Əgər Dow və Dollar indeksləribir-birinin əksinə hərəkət edirsə,bu, zəif trendlərdən xəbər verir.Bu zaman ticarət aparsanız, ikiqatitki ilə üzləşə bilərsiniz.
Bu sistemi həmçinin Nasdaq-100, S&P 500 və digər indekslərlədə yoxlamaq olar. Qeyd edək ki,bu metodu başqa bazarlarda datətbiq etmək müm kündür.Məsələn, son iki ildə Dow Jonesindeksi ilə Avstraliya dollarının(aud) arasında sıx korrellyasiyamüşahidə olunur (şəkil3)
Bu metodu hansı növ in-vestisiyaya tətbiq edəcəyinizdənasılı olmayaraq, siz aksiyalar vəvalyutalar bazarının fəaliyyətini,qarşılıqlı əlaqələri və ticarət
dövriyyələrinin prinsiplərini başadüşməlisiniz. Siz həmçinin funda-mental faktorlar dəyişdiyi haldaoyunun qaydalarını dəyişməyə dəhazır olmalısınız.
Jurnalı forumda müzakirə et
Şəkil 3. Dow Jones ilə Avstraliya dolları arasında korrellyasiya
2011-ci ildə fundamental
amillərin avronun kursuna təsiri
8
TEXN İKA Bazarlararası əlaqə 25
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
İ Ş P R İ N S İ P İ26 Pro et Contra
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Mavlet Baqiyev
İstənilən treyderin ticarətəyanaşması ya mexanikidir,ya da subyektiv. 100%
mexaniki ticarət aparan treyderəticarət qərarları qəbul etməklazım deyil. Onun istənilənvəziyyətdə nə etməli olduğunudeyən ticarət planı var. Ondantələb olunan bazarı izləmək vəticarət planından irəli gələnhərəkətləri müəyyən etməkdir.Əksər hallarda bu cür ticarətplanları kompüterləşdirilib.Subyektiv ticarət aparan trey-der isə cari vəziyyətə görə qərarverir.
Bütün peşəkar treyderləradətən mexaniki yanaşmadan isti-fadə edirlər. Həvəskarlar isə dahaçox subyektiv yanaşmaya meyil-lidirlər. Bir çox peşəkar maliyyəmenecerləri 100%-lik mexanikisistemə malikdirlər. 100% mexa-niki ticarət aparmayanlar isə adə-tən sistemlərindən kənarda çoxcüzi subyektivliyə yer verirlər.
Kimliyindən asılı olmayaraq,hər bir insan 100% mexanikiyanaşmanı seçməklə daha çoxuğur əldə etmək şansına malikolur. Əgər sizin məqsədiniz adre-nalin axtarışı deyilsə, bir neçəmexaniki sistem tapıb, ticarət
aparmağı məsləhət görürəm. Sizinişləyəcəyiniz konkret bazarınız ol-malıdır. Bütün addımları ancaqəvvəlcədən hazırlanmış qaydalaraəsasən atacaqsınız. Sizingörəcəyiniz yeganə iş sistemlərivə bazarları seçmək, sistemin qay-dalarını bazara uyğun kökləməkvə əldə etdiyiniz gəliri necə xərc-ləməyi düşünmək olacaq. Şəxsənmən əminəm
ki, əgər daha çox özmülahizələrimə əsaslanaraqhərəkət etsəydim, elə də uğurqazana bilməyəcəkdim.
Təsəvvür edək ki, 100%-limexaniki yanaşmanı yoxlamaqqərarına gəldiniz. Bu halda nədənbaşlamaq lazımdır? Yəqin,deyəcəksiniz ki, “sistemi axtar-maqdan”. Amma təəccüblü olsada, sistemin axtarışı məsələninçox cüzi hissəsini təşkil edir.Əvvəla, siz “ideal sistem” ax-tarışını beyninizdən çıxar-malısınız. Bu ayın ideal sistemi
gələn ay uğursuz çıxa bilər. Onunmütləq çətin dövrləri olacaq. Sis-tem istənilən an bir zaman inter-valında işlədilə bilər. Bazarıngələcək vəziyyətini göstərən in-dikator yoxdur və olmayacaq da.Siz heç vaxt yaxın zamanda hansızaman intervalının optimal ola-cağını öyrənə bilməyəcəksiniz. İn-dikatorun
edə biləcəyi ən yaxşı haldabazarın hazırkı vəziyyətini göstər-mək ola bilər.
Siz elə bir sistem seçməlisinizki, uzunmüddətli tarixi nəticələrintesti zamanı yaxşı nəticələr verir.Onda siz uzun müddət ticarətaparacağınız təqdirdə gələcəkdəbu sistemdən təxminən həmingəlirlilik səviyyəsini gözləyəbilərsiniz.
Uğura aparan yollardan birikapitalın həm bazarlar, həm dəzaman intervalları üzrə maksimaldiversifikasiyasıdır.
Jurnalı forumda müzakirə et
Treyderinyolayrıcı
İstənilən treyder iki metoddan birini seçməlidir
Kimə hansı yol lazımdır?
Bütün peşəkar treyderlər adətən
mexaniki yanaşmadan istifadə edirlər.
Həvəskarlar isə daha çox subyektiv
yanaşmaya meyillidirlər
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Qısamüddətli ticarətdə diversi-fikasiya etməkdə məqsəd uzun-müddətli ticarətdə range zamanıəlavə gəlir götürməkdir. Uzun-müddətli ticarət daha effektivdir.Uzunmüddətli ticarət zamanıuğurlu əməliyyatı daha çox açıqsaxlayırsınız. Ona görə də,qısamüddətli ticarətdən fərqliolaraq, əməliyyata düşən orta gəlirçox olacaq. Nə qədər qısa zamanintervalında ticarət aparırsınızsa,əməliyyatı bir o qədər az açıqsaxlayırsınız və bir əməliyyatadüşən orta gəlir də az olur. Hal-
buki, ticarətin dəyəri (svop, spred)olduğu kimi qalır.
Sisteminiz nə qədər çoxbazarda və nə qədər dərin tariximəlumat üzərində gəlirli ticarətapara bilirsə, bir o qədərdayanıqlıdır. Amma sisteminizinbütün bazarlarda və zaman inter-vallarında gəlirli ticarət apara-cağını gözləməyin. Bu,olmayacaq. Sizin son 6 ildə hərbiri 15 bazarda gəlirli işləyən 10sisteminiz ola bilər və hərbirindən yalnız bir bazarda ticarətüçün istifadə edə bilərsiniz.Ticarətdə müxtəlif bazarlar üzrə
müxtəlif sistemlərin olmasında pisheç nə yoxdur.
Mənə gəldikdə, mükəmməl sis-tem axtarışında deyiləm. Mənyaxşı adekvat sistemlə ticarətaparmaq istəyirəm, tarixə uyğun-laşdırılmış sistemlə yox. Əlimdəbelə bir sistem olduğundan, ticarətüçün yaxşı bazarlar axtarışınadaha çox vaxt ayırıram. Əlavəolaraq riskləri sərt şəkildə idarəetməli və böyük inad sahibi ol-malısınız ki, yaxşı ticarətdə gəlirinartmağına şərait yaradasınız.
Jurnalı forumda müzakirə et
8
İ Ş P R İ N S İ P İ Pro et Contra 27
19-20 dekabr 2011-ciil tarixlərində “İnForex” şirkətinin
ofisində “Bill Vilyamsın eksperttreyderi” adlı seminar keçirilib.Seminarın lektoru birjada dördil təcrübəsi olan və xaosnəzəriyyəsini birja analizindəuğurla tətbiq edən gənc treyderMəzahim Məmmədov idi.
Seminarda treyderlər üçün ənvacib mövzulara toxunulub. Misalkimi treyderin bazarı və özünü an-laması, öz bədən qruluşunun onunticarətinə təsiri, bir sıra şəxsipsixoloji proqramlar, reallıq vəfantaziya və s. mövzuları göstər-mək olar. Bunların çoxu treyder-lərin ekspert səviyyəsinəyüksəlməsində ən qiymətli roluolan mövzulardır.
Mövzunun dinləyicilərə dahada aydın olması üçün seminar za-manı bir sıra oyunlar da oynanılıb.
Seminarda digər çox vacib birmövzu olan insan beyininin üçhissəsinin iş prinsipi izah edilib.Treyder və bazar arasındaəlaqədə izah olunub. Əgəriştirakçılar ticarət zamanıözlərinə rahatlıq tapabilmirdilərsə, seminardansonra bu problem aradanqalxıb.
Seminarada hər bir treyderözünün bədən strukturununhansı tipə aid olduğunu və butip üçün nələrin yerinə yetir-ilməsinin vacibliyini aydın-laşdırıb.
Seminarda sorğular keçir-ilib, iştirakçılara seminarınmaterialları paylanılıb. İşti-rakçıların hamısı treninqdənrazı qaldıqlarını bildiriblər.
Bəzi şirkətlərin yüksəkqiymətə təşkil elədiyi buqiymətli seminar və təlimləri
“İnforex” öz treyderləri üçüntamamilə təmənnasız keçirir.Gələcəkdə də təşkil olunacaq bucür seminar və təlimlər treyder-lərimizin professional səviyyəyəçatmalarında onlara yaxındankömək edəcək.
Sizi də şirkətimizin treyderi ol-mağa və bu cür imkanlardantəmənnasız faydalanmağa dəvətedirik!
Ekspert-treyderolmağın yolları
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
B İ L , E T28 Formul
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
İqor Okişev
Bir çox müəlliflər ticarət
zamanı gəliri artırmaq
üçün uğurlu əməliy-
yatın həcminə əlavələr etməyi
məsləhət görürlər. Bu metod “pi-
ramida qurmaq” adlanır. Doğru-
dan da, əgər trend davam edirsə,
niyə biz ancaq bir əməliyyatla ki-
fayətlənməliyik ki? Riskləri
artırmamaq üçün? Narahat ol-
mayın, bu məsələsnin sadə bir
həlli var.
Tutaq ki, biz birinci əməliyyat-da X punktluq “stop” qoymuşuq.Qiymət bizim tərəfə hərəkət edirvə müəyyən müddətdən sonra bizstopu qabağa çəkməklə Y punkt-luq gəliri mühafizə altına alırıq.Artıq o, bütün hallarda bizimdir.
Bundan sonra eyni istiqamətdəikinci əməliyyatı elə açırıq ki,onun stopu (X2) artıq mühafizəaltına aldığımız gəlirdən (Y) azolsun. Yəni X2<Y. Əgər bu şərtitəmin edə bilmiriksə, onda ikinciəməliyyatı açmaq lazım deyil.
Qeyd edim ki, açacağımızbütün əməliyyatların həcmi eyniolmalıdır.
Bundan sonra, əgər trend bizimistiqamətdə hərəkətinə davamedərsə və üçüncü əlavə əməliyyatıaçmaq üçün fürsət yaranarsa, beləbir qaydaya əməl etməliyik.
Üçüncü əməliyyatın stopununhəcmini 3-ə vuranda, o, birinci vəikinci əməliyyatların mühafizəedilən gəlirinin cəmindən az ol-malıdır. Yəni bu cür:X3*3<Y1Y2.
Aydın məsələdir ki, ancaq ikin-ci əməliyyatda müəyyən gəliri qo-rumaya alandan sonra üçüncüəməliyyat haqqında düşünməkolar. Eynilə, üçüncü əməliyyatdamüəyyən gəlir mühafizə ediləndənsonra dördüncü əlavə əməliyyatbarədə düşünə bilərik.
Qiymət bizim tərəfə gəldikcəbirinci və ikinci əməliyyatların da“stop”larını qabağa çəkərək,mühafizə altına aldığımız gəliriçoxaldırıq. İdeal halda bütünstoplar bir səviyyədə - axırıncıəməliyyatın səviyyəsində ol-malıdır.
Bu cür “piramida” qurandabiz ancaq birinci əməliyyatdarisk etmiş oluruq;bütün qalan əməliy-yatlar artıq əvvəl-kinin qorunmuş gəliriilə riskdən sığorta-lanıb.
Bu yanaşmanındaha mühafizəkarvariantı belədir: bir-inci əməliyyatı bağla-yaraq, onun
gəlirindən daha kiçik həcmdə“stop” qoymaqla ikincini açırıq;ikincini bağlayaraq , onungəlirindən daha kiçik “stop” qoy-maqla üçüncünü açırıq və s. Buhalda da ikinci, üçüncü və əmə-liyyatlar riskdən sığortalnıb, fəqətpotensial gəlir daha az olacaq.
Aydındır ki, bu cür “piramida”qurmaq üçün bizə sanballı trendlazımdır. Yaxşı olar ki, həmintrendi günlük qrafikdə identi-fikasiya edərək, piramidanı gün-daxili qrafiklərdə qurasınız.Yoxdursa, belə bir trendi göz-ləmək məsləhətdir. Əks halda pi-ramida qurmağın verəcəyi xeyir,yumşaq desək, mübahisəli olabilər.
Jurnalı forumda müzakirə et
“Piramida”nınecə qurmalı
Piramidanın formulu:
Birinci əməliyyat: Stop=X;Mühafizəyə alınan gəlir =Y
İkinci əməliyyat: X2 <YÜçüncü əməliyyat: X3<Y+Y2
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
T İCARƏT Sistem
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
29
CCCF strategiyası – eur/usd
cütlüyündə işləmək üçün nəzərdə
tutulmuş və səviyyələrin keçil-
məsi əsasında siqnal verən ki-
fayət qədər sadə sistemdir. Sis-
tem M5-dən tutmuş, H4-ə qədər
bütün gündaxili periodlarda
işləyir.
Bu sistem Cons indikatorununəsasında qurulduğu üçün, gəlin,əvvəlcə həmin indikatorun işprinsipi ilə tanış olaq.
Cons indikatoru qrafikdəqiymətin konsolidasiya zonalarınıaxtarır. Həmin zonalar ardıcılgələn müəyyən sayda şamlardan(boxlength) ibarət olmalıdır. Buşamların hər birinin açılış qiyməti“boxheight” parametrinin yarısıqədər kənarlaşmanın hüdudlarındaolmalıdır. Misal üçün, box-height=10 və boxlength=11 para-metrləri verilərsə, indikator elə 11şamı axtarır ki, hər birinin açılışqiyməti qonşu şamın açılışındanuzağı 5 punkt fərqlənsin. Nəticədəsanki balaca bir qutu – konsoli-dasiya qutusu yaranır.
İndikatorun levelUp və levelDnparametrləri bu “qutu”dan yuxarıvə aşağı kənarlaşmaları müəyyənedir. Bu zaman cari şamın açılışqiymətinə əsasən iri qutu və üfiqisərhədlər də çəkilir. İndikatorunchart parametrində zaman periodugöstərilir.
CCCF sisteminə əsasənəməliyyat açmaq qaydaları:
1) Cons indikatorunun qrafikdəqutu və iki üfiqi xətt çəkməsinigözləyirik. Bu baş verəndənsonra həmin səviyyələrdən 1punkt yuxarıda və aşağıda göz-ləmə orderləri qoyuruq (buy stopvə sell stop)
2) Alış orderlərində teyk-profit110 punkt, stop-loss isə 50 punktmüəyyən edilməlidir.
Satış orederləri üçün teyk-profit280 punkt, stop-loss isə 50 punktqoyulur.
3) Orederlərdən biri işədüşəndə digərini ləğv etməyətələsmirik. Yalnız açılan əməliyyatprofitlə bağlanandan sonra digərorderi ləğv etmək lazımdır.
Əgər birinci açılan order teyk-profitlə bağlanmasa, onda ikinciorder işə düşəndən sonra birin-
cinin əvvəlki yerində yenə də gö-zləmə orderi qoyuruq. Təkrar or-derin parametrləri belə olacaq:
Alış - profit 250 punkt, stop 50punkt
Satış – profit 80 punkt, stop 15punkt.
4) Əgər əməliyyatlardan biriteyk-profitlə bağlanarsa, digəriləğv edilir və bundan sonra dahahəmin qutunun səviyyələrindan is-tifadə olunmur.
5) Əgər qrafikdə yeni qutuyaranarsa, açıq order cariqiymətdə bağlanır, digər orderləğv edilir və yeni qutununsəviyyələri əsasında təzə orderlərqoyulur.
6) Qutunun bir səviyyəsinin ikidəfədən çox yarılması zamanıbazara girmirik.
Jurnalı forumda müzakirə et
Cəmi bir indikator üzərində qurulan CCCF strategiyası:
Qutudan gəlir
Şəkil 1. 15 dəqiqəlik qrafikdə CCCF sisteminin işi
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
7) Əgər istəsəniz, qiymətmüəyyən qədər hərəkət edəndənsonra orderi itkisiz zonaya çək-mək olar. Təcrübə göstərir ki, bu,teyk-profitə çatılmayanda itkilər-dən sığortalanmaq üçün yaxşı va-sitədir.
İndi isə gəlin, praktik misallaranəzər salaq.
Şəkil 1-də 15 dəqiqəlikqrafikdə sistemin necə işlədiyinigörürük. “Buy stop” orderi işədüşəndə alış əməliyyatı açılıb vəqiymət asanlıqla 110 punktluqhədəfə çatıb.
Digər şəkildə 1 saatlıq qrafikdəsell əməliyyatını görürük. Yenə dəqymət 280 punktluq hədəfə çatıb.Amma qeyd edək ki, həmişə beləolmur. Məhz ona görə də treylinq-stop vasitəsilə gəlirinizi qorumağıməsləhət görürük.
Şəkil 3-də isə biz eur/usdcütlüyünün 1 saatlıq qrafikindəhazırkı vəziyyəti müşahidə edirik.Yəni siqnal var, nəzəri cəhətdənsatış əməliyyatı açılmalı idi,amma nəticə necə olacaq? Gö-zləyək, görək... Amma hətta çatıl-masa belə, artıq normal gəlirgətirib.
Jurnalı forumda müzakirə et
Şəkil 2. 1 saatlıq qrafikdə CCCF sisteminin işi
Şəkil 3. Hazırkı vəziyyət: Qiymət take-profitə çatacaqmı?
8
T İCARƏT30 Sistem
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
NƏZƏR İ YYƏ Bazarın dili
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
31
Yeni başlayan treyder
ticarətində problemlə
üzləşəndə ağlına ilk
gələn bu olur ki, bazarda uğur
qazanmaq üçün qiymətin hərə-
kətini əvvəlcədən proqnozlaşdır-
mağı öyrənmək lazıdır. Ardınca
müəyyən edir ki, uzunmüddətli
proqnozlaşdırma üçün funda-
mental, qısamüddətli proqno-
zlaşdırma üçün texniki
analizdən istifadə olunur.
Əgər yeni başlayan treyderişlədiyi bazarın qiymət qrafikinintarixini analiz eləsə, təkrarlananpatternləri müəyyən edəcək.Uzunmüddətli zaman kəsimindəbazarlar təkrarlanan dalğa model-ləri ilə yuxarı və aşağı hərəkətedirlər. Əgər o, diqqətlə baxsa,qrafikdə hər dəfə təkrarlananqısamüddətli fiqurlar da tapa bilər.Riyazi indikatorlar aləminə yolaçdıqdan sonra müəyyən indikatorvə fiqurların birlikdə tez-tez əsastəpə və diblərdə təkrarlanma xü-susiyyətini təyin edəcək.
Müxtəlif formalı təkrarlananpatternləri müəyyən etməklə o,düzgün vaxtda düzgün qərarversə, yaxşı gəlir götürə biləcəyibir mənbə tapır.
Təəccüblü deyil ki, bizim yenibaşlayan treyder belə bir
qənaətə gələcək ki, bazaröz-özünü müxtəlif yollarla təkrar-layan bir sistemdir. Əgər o, əsasfiqur və dövrləri öyrənə bilsə,böyük qazanc özü cibinə gələcək.Bazarlar elə təşkil olunub ki, onlardaim müəyyən kodlaşmış formadaözü-özünü təkrarlayır. Əgər bizimtreyder bu məxfi kodu tapa bilsə,nəinki böyük gəlir əldə edəcək,
həm də itkilərdən yan keçəcək.
Bizim treyder müvafiq ədəbiy-yatdan istifadə etməklə bu hədəfədoğru getməyə başlayır. Ola bilsinki, ona “yaxşı gəlir verə bilən xü-susi ticarət sistemləri”
barədə təkliflər gələcək. Busistemlər çox baha qiymətəsatıldığına görə bizim treydergüman edə bilər ki, onlarhəqiqətən “işləyir” və gəlir verir-lər. Belə sistemlər barədəməqalələrdə tez-tez bazarın sirrinitapıb, bununla milyonlara sahibolan əfsanəvi treyderlər barədəəhvalatlar danışılır.
Jurnalı forumda müzakirə et
Qiymətin hərəkəti hansı qanunlara tabedir
Xaos nəzəriyyəsini real bazarda necə tətbiq etmək olar
8
Necə ola bilər ki, eyni bir bazarda
qiymətin qisamüddətli hərəkətləri təsadüfi
xarakter daşıyır, elə həmin qısamüddətli
təsadüfi hərəkətlərdən ibarət olan
uzunmüddətli hərəkət isə yox?
Xaosdan
qazananlar
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Guya satıcılar bu sirrləri öyrən-məyə müvəffəq olub və müəyyənmükafat müqabilində bir neçəbəxtəvər treyderlə bölüşməyəhazırdılar. Bu cür
əhvalatlar elətəəssürat yaradır ki, guya böyükpullar qazanmış treyderlər yalnızsuperprofessionalların biləbiləcəyi bir şeyi tapmalarıhesabına uğura nail olublar.Amma bu cür proqnoz- laşdırmametodlarına, ticarət sistemlərinəvə proqramlara baxmayaraq, ilərzində treyderlərin təxminən75%-i uduzur. Əgər analiz üçündaha uzun müddət götürsək,təxminən 95%-i uduzur.
İnsanlar öz təbiətlərindəndolayı, ümid verən ideyalara dahahəssasdırlar. Onlar bir çox əksmülahizələrə baxmayaraq, inan-maq istədiklərinə inanırlar. Ani biruğur bir çox treyderi öz yalançıinamlarını möhkəmləndirməyəvadar edir. Treyder uğur qazan-maq üçün çoxlu müxtəlif xü-susiyyətlərə malik olmalıdır.Onların hamısı vacibdir. Amma ənvacibi - reallığı olduğu kimi qəbuletmək bacarığıdır.
Uğursuz treyderlər bazarlarbarədə, ticarət zamanı nə etdikləribarədə səhv təsəvvürə malikdirlər.Onlar üçün bu təsəvvürlərdənimtina çox ağrılıdır, ona görə də,uzunmüddətli planda məğlu-biyyətə düçardırlar. Bununlayanaşı, bazar elə hərəkət edir ki,
onların bu səhv təsəvvürlərimöhkəmlənir.
Bazarlar qeyri-xətti dinamiksistemlərdir. Xaos nəzəriyyəsi bucür qeyri-xətti
dinamik sistemlərinanalizi üçün riyazi aparatdır.
Bu cür aparatın tətbiqi göstərirki, bazarın qiymətləri müəyyəntrend amili ilə yanaşı, yüksəktəsadüfi xarakter daşıyır. Bu trend
amilinin gücü bazardan və zamanintervalından asılıdır.
Xaotik sistemlərə izahat ver-mək üçün fraktallardan istifadəolunur. Fraktallar – özündə tambir obyekti əks etdirən həminobyektin tərkib hissələridirlər.
Buna məşhur nümunə ağacdır.Baxmayaraq ki, qol-budaqlılıqgetdikcə azalır, hər bir budaqözlüyündə ağaca bənzəyir.Həmçinin qiymət hərəkətinəaylıq, həftəlik, günlük və günərzindəki qiymət hərəkətlərinəbaxdıqda hərəkət strukturu dəy-işməz olaraq qalır. Canlı təbiətinobyektlərində olduğu kimi,yaxınlaşdıqca hər şeyi daha daincəliklərlə görürsən.
Xaotik bazarlar üçün digər birsəciyyəvi xüsusiyyət ilkin şərtlərəhəssas olmalarıdır. Bu amil di-namik bazar sistemlərini proqno-zlaşdırmağı çətinləşdirir. Nəticədəhazırkı vəziyyəti tam olaraq təsviredə bilmirik, vaxt keçdikcə qeyri-dəqiqliklər yığılır, dəqiq proqno-
zlaşdırma qeyri-mümkün olur.Hətta əgər biz sabahkı qiymətdəyişikliyini dəqiq proqnozlaşdırabilsək də (biz bunu edə bilmirik),20 gün qabaqcadan verilən pro-qnozda heç bir dəqiqlik olmaya-caq.
Jurnalı forumda müzakirə et
8 8
NƏZƏR İ YYƏ32 Bazarın dili
Riyazi Fraktala Nümunə
Uğurun 1/3-i sistemdən, 1/3-i bazarı
seçməkdən və 1/3-i treyderin
intizamından asılıdır
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Əksər treyder və analitiklərəmindirlər ki, günlük ticarətdə -məsələn M5 miqyaslı qrafiklərdə,-hərəkət təsadüfi olduğuna görə,onları izləmək vaxt itirməkdənbaşqa bir şey deyil. Gec-tez bu cürticarət aparanlar iflasa məhkum-dur. Bununla yanaşı, elə həminekspertlər iddia edirlər ki,qiymətin uzunmüddətli hərəkətitəsadüfi deyil. Treyderlər trendiizləyirlərsə, günlük və həftəlikqrafiklərlə uğurla ticarət aparabilərlər.
Təbii bir sual yaranır: Necəola bilər ki, eyni bir bazardaqiymətin qisamüddətli hərəkətləritəsadüfi xarakter daşıyır, eləhəmin qısamüddətli təsadüfihərəkətlərdən ibarət olan uzun-müddətli hərəkət isə yox?
Əslində belə bir paradoksmövcud ola bilər. Sistemqısamüddətli planda təsadüfixarakter daşıya bilər, uzunmüd-dətlidə isə əksinə. Təbiətdə beləbir sistemə nümunə insanbronxlarıdır.
Bizim üçün maraq doğuran buolmalıdır ki, predikativ nöqteyi-nəzərdən əhəmiyyətli ola biləcəktəkrarlanan qısamüddətli dövrlərvə qısamüddətli patternlərmövcud deyil. Treyderin istifadəetdiyi qiymət və indikator patterniistənilən təsadüfi hərəkətdə asan-lıqla tapıla bilər. Bu minvalla,qısamüddətli zaman interval-larında qiymətin gələcək hərəkə-tini texniki analiz vasitəsiləəvvəlcədən bilmək şansı təxminənruletka oyununda əvvəlcədəndüşəcək rəqəmi ehtimal etməyəbənzəyir. Treyderlər bunaəhəmiyyət verməyəndə özlərini
risk altına salırlar.
Bu, o deməkdirmi ki, bazartəsadüfi hərəkət edir və bütüntreyderlər uğursuzluğa məhkum-durlar? Yox.
Treyderlər bazarlardakı uzun-müddətli trend amilindən statistiküstünlük
qazanmaq üçün istifadə edə bilər-lər. Trendi izləyən sistemlər də əs-lində elə bunu edir. Uğurlu treyderolmaq üçün özünü kazinomüdirinin yerinə qoymalısan.İstənilən gedişdə kazino müdiristatistik üstünlüyə malikdir. Bax-mayaraq ki, kazino qısamüddətliitkilər verə bilər, amma uzunmüd-dətli planda statistik üstünlükonun tərəfindədir. Əgər siz statis-tik üstünlüyə malik bir yanaşmailə ticarət aparırsınızsa onda uzun-müddətli planda uduzabilməzsiniz. Kazino kimi.
Treyderin uğurunu tərkibhissələrinə belə ayıra bilərik: uğu-run 1/3-i sistemdən, 1/3-i bazarıseçməkdən və 1/3-i treyderin inti-zamından asılıdır. Biz əvvəlcədənbilə bilmərik ki, sistemimiz nəvaxt statistik üstünülüyünügöstərəcək. Əlimizdən gələn onuyaratmaq və test eləməkdir. Buzaman unutmayın ki, əgər sistemancaq keçmişə uyğunlaşdırılıbsa,test faydası və hətta ziyandır.Keçmişə uyğunlaşdırmadan yankeçməyin qısa yolu bütün bazarlarüçün eyni qaydalardan istifadə
etmək və sistemi mümkün qədərçox bazarda test etməkdir. Əgərsistem uzunmüddətli planda xeylisayda bazarda gəlir verirsə, onadaha çox güvənmək olar.
Şansı artırmaq və riski azalt-maq
üçün sistemdə portfelin tərkibi vəhesabın həcminin optimallaşdırıl-ması çox vacibdir. Belə ki, statis-tik üstünlük trendi izləməkdənəldə olunur, siz trend amilinindaha qabarıq olduğu bazarlaradiqqətinizi yönəltməklə şansınızıartırmış olacaqsınız. Tədqiqatlargöstərir ki, trendi izləyən ticarətsistemi üçün optimal portfel 10-20bazardan ibarət olmalıdır.
Əksər treyderlər apardıqlarıticarətin statistik üstünlük verib-vermədiyi barədə heç birtəsəvvürə malik deyillər. Onlargüman edirlər ki, əgər nəsəkitabda yazılıbsa, ya məşhur biradamın dilindən çıxıbsa, ya daçox bahadırsa, deməli, yaxşı şeyolmalıdır. Onlar prinsip etibarilətest edilə bilməyən subyektivmetodlardan istifadə edirlər. Onlarsərt və çevik qaydalar yaratmağa,düzgün testdən keçirməyə tənbəl-lik edirlər. Əgər bu sətirləri ox-uyanda siz özünüzü gördünüzsə,ticarətin itki verdiyinə təəccüblən-məyin. Ticarət sizə həzz verəbilər, amma yaddan çıxarmayınki, həzzə görə pul ödəməklazımdır.
Jurnalı forumda müzakirə et
Əgər siz statistik üstünlüyə
malik bir yanaşma ilə ticarət
aparırsınızsa onda uzunmüddətli
planda uduza bilməzsiniz
8
NƏZƏR İ YYƏ Bazarın dili 33
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
REK LAM
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
34
Jurnalı forumda müzakirə et
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
FƏL SƏ FƏ Ziddiyyətlərin vəhdəti
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
35
Səbinə Məmmədqızı
Biz bu mövzuya bir dəfətoxunmuş və sadəcəitirən treyderlərin əla-
mətlərini sadalayaraq, onlarınhaqqında düşünməyi oxucularınöhdəsinə buraxmışdıq. İndi isə özfikirlərimizi də bölüşməyin za-manı yetişib.
Beləliklə, gəlin bazardadavamlı itirən treyderlərə xas olanəlamətləri birlikdə təhlil edək vəonların niyə gec-tez itkiyə gətiribçıxardığını aydınlaşdırmağaçalışaq.
1. Əgər özünə nəzarət edəbilmirsənsə, itirəcəksən
Treyder bazara nəzarət edəbilirmi? Yox. Çünki bazar heçkimdən asılı deyil, heç kim onatəsir göstərə bilməz. Demək, trey-der ancaq özünə və əməliyyatınanəzarət etməyə qadirdir. Amma əl-bəttə ki, ilk növbədə özünə! Çünkiözünə nəzarət etməyən insan,ümumiyyətlə, heç nəyə nəzarətedə bilməz. Bu fikrə treydinqinbütün klassiklərində rast gəlmək
mümkündür. Və onlar tamamiləhaqlıdırlar.
2. Əgər itirməkdənqorxursansa, itirəcəksən
Bu, nə deməkdir? O deməkdirki, lazım olanda itkini götür-məkdən qorxma! Əks halda itkisəni
götürəcək. Bir döyüşü uduzmaqmüharibəni uduzmaq deməkdeyil. Bir əməliyyatın itki iləyekunlaşması bütün treyder kar-yerasının itki ilə tamamlanmasıanlamına gəlmir. Əgər sən hələ kikiçik olan itkini vaxtında götür-məkdən qorxursansa, yaxud bunubacarmırsansa, gec-tez böyük it-kilərlə qarşılaşacaqsan.
3. Əgər qazanmaqdanqorxursansa, itirəcəksən
Bunu dərk etmək bir az çətin
ola bilər. “Qazanmaqdan kimqorxur ki?!”,- deyə soruşabilərsiniz. Sizcə, heç kim qorx-mur? Bəs onda niyə xeyirliəməliyyatı vaxtından tezbağlayırıq? Niyə yaxşı siqnalolanda bazara girmirik?..Nəticədə yaxşı şanslar əldən bu-
raxılır, pis şansların isə hamısınabir-bir yaxalanırıq.
Deyə bilərsiniz ki, bütün bun-lar itirməkdən qorxduğumuzagörə baş verir. Yaxşı, əgər itir-məkdən qorxuruqsa, onda itkiliəməliyyatı niyə vaxtındabağlamırıq?
4. Əgər qazanmağa ümid edirsənsə, itirəcəksən
Hər şeyin öz yeri var. “Ümid”adlı məfhumun yeri ancaq bircəsahədədir – dində.
Jurnalı forumda müzakirə et
Paradoksalprinsiplər
Bazarda hər şey ziddiyyətlidir. Qazanmaq üçün
onların arasındakı həssas balansı tutmaq lazımdır
8
Bazarda ancaq vəziyyətə adekvat
reaksiya verməkdən söhbət gedə bilər.
Başqa heç nədən!
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
İstədiyiniz qədər ümid edin ki,cənnət var və siz də oradüşəcəksiniz. Real həyatda ümidəyer yoxdur. Bazarda isə heç yox-dur! Gəmi batırsa, ümid etməkyox, vaxtında onu tərk etməklazımdır. Bazarda ancaq vəziyyətəadekvat reaksiya verməkdən söh-bət gedə bilər. Başqa heç nədən!
5. Əgər xəsislik edirsənsə, itirəcəksən
Biz ticarət zamanı nədəxəsislik edirik?
Birincisi, biz bazardan nəsəalmaq istəyirik, amma ona heç nəvermək istəmirik. Belə olmur.Ümumiyyətlə, həyatda belə şeyolmur. Ona görə də, əgər bazarsizdən nəsə alırsa, bərk-bərkyapışmayın, verin, qoy aparsın!Nəsə almaq üçün nəsə vermək dəlazımdır.
İkincisi, biz “stop”unməsafəsini müəyyənləşdirəndə xə-sislik edirik. Yaxın “stop”larqoysaq, onlar tez-tez və əsassızişə düşəcək, nəticədə davamlı
itirəcəyik. Deməli, bu işdə xəsis-liyə yol verməmək və düzgüntexniki prinsiplərə əsaslanmaqlazımdır.
6. Əgər xəsislik etmirsənsə,itirəcəksən
Bazarla çox səxavətli davran-maq olmaz! İstənilən halda sizinondan aldığınız verdiyinizdən çoxolmalıdır. Siz xeyriyyə fondu de-yilsiniz axı,
treydersiniz. Məqsədinizbaşqalarını varlandırmaq deyil,pul qazanmaqdır. Ona görə də,həm 5-ci prinsipə uyğun olaraqxəsislik etməyin, həm də bazarlaçox səxavətli davranmayın. Qızılortanı tapın.
7. Əgər gecikirsənsə,itirəcəksən
Əsas nə etmək deyil, nə vaxt et-məkdir. Almaq lazımdırsa, gərəkvaxtında alasan, satmaqlazımdırsa, vaxtında satasan.Trendə gecikmisinizsə, əksər hal-larda yenisini gözlmək daha məs-
ləhətdir. Siz axı qatara gecikəndəonun arxasınca qaçmırsınız!
8. Əgər çox tez tərpənirsənsə,itirəcəksən
“Çırmanırıq keçməyə çaygəlməmiş…” Bu, bizim məşhurxüsusiyyətlərimizdən biridir.Trend başlamamışdan əməliyyataçır və reyncdə əsəblərimizi, vax-tımızı, pullarımızı itiririk. Qatargəlməmişdən çıxıb relslərinüstündə dayanrıq. Bu vaxt qatargələndə bizim yerimiz harada ola-caq? Əlbəttə ki, təkərlərin altında.Perronda gözləyənlər isə rahat ku-pelərdə (trenddə) yerlərini tuta-caqlar.
9.Əgər itirəndə üzülür və əsə-biləşirsənsə, daim itirəcəksən!
Məgər həkim bütün xəstələrisağaldır? Avtomobil ustası bütünmaşınları düzəldir? Sürücü bütünqəzalardan yan keçir? Aktyorbütün rolları yaxşı oynayır? Fut-bolçu bütün oyunlarda qol vurur?Bəs elə isə treyder niyə bütünəməliyyatlarda qazanmalıdır? Buhaqda düşünün, itirəndəüzülməyin və dərhal itkini qaytar-mağa çalışmayın. Onda nəticələrdaha yaxşı olacaq.
Jurnalı forumda müzakirə et
8
Qatar gəlməmişdən çıxıb relslərin
üstündə dayanrıq. Bu vaxt qatar gələndə
bizim yerimiz harada olacaq?
Facebook-da bizə qoşulun
FƏL SƏ FƏ36 Ziddiyyətlərin vəhdəti
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
B A Z A R A B A X I Ş Təcrübə
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
37
Brüs Bebkok
Forexdə fiqurlarla ticarətaparmaq əksər treyder-lər üçün ən etibarlı
metodlardan biri sayılır. Ammabu zaman bəzi incəlikləri nəzərəalmaq sizin işinizə yaxşı xeyirverə bilər.
Mənim təklifim belədir: birneçə klassik fiqur tapmaq və on-ların köməyilə ticarəti ələ almaqlazımdır. Siz bu fiqurlarındüzgün formalaşmasını gözləməküçün intizamlı və səbrli ol-malısınız. Bazara giriş üçünfiqurlardan istifadə edən tanınmışekspert Stiv Briz öz metodu iləbağlı xüsusi müsahibəsində bun-
ları deyir: “Mən standart fiqurlar-dan istifadənin çox gəlirli ticarətvasitəsi olmasına inanmaqdadavam edirəm. Mən hansıfiqurların işlədiyini tədqiq et-mişəm və bütün fiqurları bir neçəkateqoriyada birləşdirməyəçalışmışam. Birincisi “uğursuzcəhd” adlanır. Bu, ikiqat təpə vəya dib, “baş və çiyin” fiqurununsonuncu hissəsi, ya da üçqat təpəvə ya dib ola bilər. Bunlar dönüştipli fiqurlardır. Digər növfiqurlara konsolidasiya xarakterlibütün növ üçbucaqlar daxildir.Adətən bunlar davamiyyətfiqurlarıdır, amma
dönüş fiqurları da ola bilərlər.Bu fiqurların problemi ondanibarətdir ki, kəsilmə zamanı“stop”ları yerləşdirməklə ticarətaparan zaman fiqurun digər
tərəfində adətən böyük risk olur.Nə mən, nə də hesablarının həc-mindən irəli gələrək bir çox digərtreyderlər belə bir riskə girməkistəmirlər. Bu vəziyyətdən tipikçıxış yolu kəsilmə baş verənzaman ticarət aparmaq vəriskinizə müvafiq aralıqda “stop”uyerləşdirməkdir”.
Mənim yanaşmam bir qədərfərqlidir. Əvvəlcə müəyyənedirəm ki, fiqurda stop-lossuharada yerləşdirmək olar. “Stop”ufiqurun artıq pozulduğu yerə qoy-maq istəyirəm.
Daha sonra nə qədər risk etməkistədiyimi müəyyən edirəm.“Stop”u yerləşdirdikdən sonramən bazardan çıxışın harada ola-cağını əvvəlcədən bilirəm.
Jurnalı forumda müzakirə et
Fiqurları qurDaha yaxşı ticarət aparmaq üçün qrafikdə
yaranan fiqurlara hansı qaydaları əlavə edə bilərik
Bir neçə klassik fiqur
tapmaq və onların köməyilə ticarəti
ələ almaq lazımdır
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
İndi isə risk kriteriyama mü-vafiq giriş nöqtəsi tapmalıyam.Kiçik kapitalla ticarət zamanı ənböyük problem giriş nöqtələrinindüşünülmüş və kapitalınızınhəcminə uyğun olmasıdır. Belə ki,yanaşmanızdan asılı olmadan, birsıra ardıcıl itkilər mümkündür. Sizmüflis olmamaq üçün riski idarəetməlisiniz. Riski lazımi qaydadaidarə etmək üçün kapitalın 1%-dən istifadə etməklə bağlıekspertlər arasında fikir ayrılığıvar. Xırda hesabda bu, sadəcə,mümkün deyil. Stiv Briz 500$-a
qədər stopla uğur əldə edib. PiterBrandda bu göstərici 400$-dır. Siztəmkinlə qaydalarınıza uyğun gir-işi gözləməlisiniz, yəni normalriski aşmayan düzgün “stop” qoy-malısınız. Əgər bazarın cari inten-sivliyi bunu etməyə imkanvermirsə, ticarət aparmamalısınız.
Mən əminəm ki, “sürüşən” stopgəlirin artmasına yol vermək üçünən yaxşı vasitədir. Xırda kapitallauğurlu ticarət aparmaq çətin olsada, qarşıda duran problemləri başadüşsəniz və ticarət planınızı real-lığa uyğun hazırlasanız, buna nailolacaqsınız.
Jurnalı forumda müzakirə et
8
Stress treyderin xidmətində
Stressin psixologiyasıtəkcə mütəxəssislər yox,hər gün stressə məruz
qalan sadə insanlar üçün dəmaraqlıdır. Bu hal ilə təkcəişgüzar fəaliyyət zamanı deyil,adi həyatda da tez-tezqarşılaşırıq. Dekabrın 26-da“İnForex” şirkətinin ofisindəkeçirilən eksklüziv seminar daelə stress və onunla mübarizəmetodlarına həsr olunmuşdu.
Seminar həm stressin nəolduğunu öz təcrübələrindən yaxşıbilən təcrübəli treyderlər, həm dəbu işə yeni başlayanlar üçün çoxböyük maraq doğurmuşdu. Semi-narın aparıcısı Vüsalə Qasımovastresslə müsbət iş təcrübəsi olanpeşəkar psixoloqdur.
Kənardan baxanda seminar birqrup insanın öz hissləri,emosiyaları, qələbələri və uğur -suzluqları barədə mehriban söh-bətinə bənzəyirdi. Vüsalə xanım
bu dialoqları ustalıqla lazım olanistiqamətə yönəldirdi. Aradamövzu ilə bağlı olan rəvayətlərə,əhvalatlara da yer verilirdi.
Amma seminardan sonraşəxsən mənim (və təkcəmənim yox) şüurumda başverən əsas dəyişiklik o idiki, nəinki stressdən uza-qlaşdığımı hiss etdim, həmdə ona münasibətim mən-fidən müsbətə doğru dəyiş-di. Bəli, məhz belə. İndistress mənim köməkçim vəhərəkətverici qüvvəmdir.
İnanmırsınız? Hesab edirsinizki, ola bilməz?
Bəlkə də. Amma Vüsalə xanımNLP (neyrolinqvstik proqram-laşdırma) sahəsində böyükustalığa malikdir. Siz onu din-ləyirsiniz, ünsiyyət qurursunuz,mübahisə edirsiniz və bu zamanaltşüurunuz real vaxt rejimindəyenidən proqramlaşdırılır,
nəticədə bir saatdan sonra siz artıqhəyata ayrı cür baxırsınız. Dahastresslə mübarizə etmir, ondansanki bir batareya kimi fay-
dalanırsınız. O, sizin gücünüzüalmır, əksinə, güc verir.
Əgər siz bu seminarda iştirakedə bilməmisinizsə, onda sizinüçün şad xəbər var: seminar bir dəkeçiriləcək. Əlavə məlumatlarıbizim saytımızdan və “feysbuk”səhifəmizdən izləyə bilərsiniz.
İlqar
İnanmırsınız? Əvvəlcə mən də inanmırdım…
B A Z A R A B A X I Ş38 Təcrübə
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
T R A D E B A L A N C E Fundamental faktor
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
39
Riçard Li
Ticarət Balansı – valyutabazarına güclü təsirgöstərən fundamental
amillərdən biridir. Düzdür, o,ÜDM-in səviyyəsi, iş yerləri, is-tehlakçı qiymətləri kimi makro-iqtisadi indikatorlarla bir sıradadayanmasa da, hər halda, kifayətqədər çəkiyə malikdir. O səbəbəgörə ki, ölkələr arasındakıticarətin səviyyəsi valyutalarınkursuna təsir göstərməyə bilməz.Əgər bir ölkənin mallarına yük-sək tələbat varsa, avtomatik şə-kildə valyutasına da tələbat yük-sək olacaq.
Əgər sadələşdirilmiş şəkildənəzər salsaq, ticarət balansıölkənin idxal və ixrac əməliyyat-larının arasındakı fərqi göstərir.Əgər balans müsbətdirsə, demək,ixracın dəyəri idxalın dəyərindənçoxdur və əksinə. İnkişafda olaniqtisadiyyat üçün müsbət balanshəyati əhəmiyyətə malikdir.Niyə? Çünki ixrac yüksəkdirsə,demək, ölkədə istehsal var, yeni işyerləri yaranır, istehlak potensialı
artır… Mənfi balans isə ökənininkişafına əngəl yaradaraq, onunmilli valyutasına təzyiq edir.
ABŞ-da ticarət balansını TicarətNazirliyinin bir bölməsi olan İqti-sadi Təhlil Bürosu hər ay dərcedir. Bütün rəqəmləri bir yerətoplayaraq hesablamaq vaxtapardığından, indikator adətənmüəyyən gecikmə ilə dərc olunur.
Göstəricinin açıqlandığı vaxtyaxınlaşdıqca, valyuta treyderləridaha gərgin şəkildə onu gözlə-məyə başlayırlar.
Ticarət balansı göstəricisi iləişləyərkən əsas məsələ vacibməqamları valyutaların trendi iləuzlaşdırmağı bacarmaqdır.Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki,ticarət balansı valyutanın kursunauzunmüddətli perspektivdə təsirgöstərir. Əgər göstərici müsbət-dirsə, bu, o deməkdir ki, qarşıdakıaylarda iqtisadiyyatda müsbət di-
namika olacaq. Demək, istehlakçıxərcləri də artacaq, qiymətlər dəbahalaşacaq. Bütün bunlar faizdərəcələrinin də artmasına gətiribçıxaracaq.
Jurnalı forumda müzakirə et
Ticarət balansınınreal bazarda tətbiqi
Şəkil 1. ABŞ-ın ticarət balansının açıqlanmasının
eur/usd cütlüyününü hərəkətinə təsiri
Ticarət balansı göstəricisi ilə
işləyərkən əsas məsələ vacib
məqamları valyutaların trendi ilə
uzlaşdırmağı bacarmaqdır
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Mənfi hesabat isə bütün bun-ların əksini gündəmə gətirir. Onagörə də təcrübəli treyderlər adətənticarət balansını istehlakçıqiymətləri və faiz dərəcələri iləbirlikdə təhlil edirlər.
Qısamüddətli treyderlərəgəlincə, ticarət balansı onlar üçündə önəmli göstəricidir. Çünkibazarın əhvalına təsir göstərir.Onlar bundan istifadə edərək alışvə ya satış əməliyyatları aça bilər-lər.
Gəlin, buna aid bir praktik mi-sala nəzər salaq.
2011-ci ilin iyun ayının əvvəl-lərində Yunanıstandakı vəziyyətləbağlı olaraq eur/usd cütlüyütəzyiq altında idi. Bu pessimizməhvalını nəzərə alaraq, qısamüd-dətli treyderlər iki gün ərzindəaktiv şəkildə satış əməliyyatları
açırdılar. İyunun 9-da ABŞ-ınticarət balansı dərc olundu və gö-zlənildiyindən daha yaxşı çıxdı.Nəticədə cütlüyün eniş dinamikasıdaha da gücləndi (şəkil 1).
Bəs ortamüddətli perspektivdəbu hadisə cütlüyün hərəkətinənecə təsir göstərdi? İyul ayındaYunanıstanın büdcə kəsiriməsələsi hələ də aktual olaraqqalsa da, bu dəfə Amerikanın
xarici borc limitinin aşılmasıbazara əlavə təsir göstərirdi. Beləvəziyyətdə Amerika ilə bağlıistənilən mənfi xəbər dollarıtəzyiq altına salacaqdı. Qısamüd-dətli treyderlər texniki analiz va-sitəsilə eur/usd-nin enişinin başaçatmaq üzrə olduğunu görəbilərdilər: trend xəttinin kəsilməsibuna siqnal verirdi (şəkil 2). Beləbir vəziyyətdə iyulun 12-də ABŞ-ın ticarət balansının açıqlanmasıcütlüyün artımına səbəb olaraq,gündaxili treyderlərə 100 punktgəlir verdi.
Bu misallar göstərir ki, ticarətbalansının analizi və real ticarətdətətbiqi treyderin işinin bir hissəsiolmalıdır. Əks halda valyuta trey-derləri bazarda baş verənləri vax-tında anlaya bilməyəcəklər.Ticarət balansı ilə yaxşı işləməyiöyrənənlər isə bunun xeyrini özhesablarında görəcəklər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Şəkil 2. Ticarət balansının açıqlanması impulsun dönüşünə səbəb olur
Şəkil 3. ABŞ-ın ticarət balansının aylar üzrə dinamikası
8
T R A D E B A L A N C E40 Fundamental faktor
Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
EZOTER İKA Yoxlamağa dəyər
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
41
Məzahim Məmmədov
İnsan öz fikirinin, düşün-cəsinin gücü ilə çox şeyəldə bilər. Gərəkli şey
sadəcə fikirləşmək və inan-maqdır. Mən bu haqqda ilk dəfəeşidəndə 16 yaşım var idi vəbunu məktəbdə ac olduğumzaman tətbiq edirdim. Dadlı,yekə hamburger yediyimi fikir-ləşib, aclığımı qısa müddətəyatızdırırdım. Sonralar bundandaha geniş istifadə eləməyəbaşladım. Bir gün masamınüzərində bir dollarlıq əskinasınolduğunu xəyal etmişdim. Üçhəftədən sonra mənim masamınüzərində bir dollarlıq əskinas varidi – bu, Forexdə qazandığım bi-rinci dollarım idi.
Ancaq çoxlarında bu, alınmır.Elə insanlar var ki, onlar pulunancaq çətin yolla qazanıldığını,varlıların oğru olduğunu vəkasıbların pullarını yediklərini,yaxşı insanların pullarının azolduğunu deyirlər. Təbii ki, bunlarçox səhv fikirlərdir. O cür fikirliinsanlar həyatı daimi mübarizə,çətin və keçilməz bir şey kimitəsəvvür edirlər. İnanmıram ki,həmin insanlar nə zamansa uğurqazana bilsinlər.
İnsan nə fikirləşirsə, onu dacəlb edir həyatına. Borc fikir-ləşirsənsə borc, gəlir fikir-ləşirsənsə gəlir. Bəli. İnsanınborcu da ola bilər, ancaq bu, odemək deyil ki, sən ancaq onunüzərində fikrini cəmləşdirməlisən.Əgər əməliyyat açanda “margincall” gözləyirsənsə, qorxursansa,onu cəzb edirsən özünə. İnsandaim
uğur, gəlir, xoşbəxtlikhaqqında fikirləşməlidir. Əgər buyaxşı şeyləri fikirləşsən, onları dahəyatına cəzb edəcəksən.
Rhonda Byrne özünün “TheSecret” kitabında bir şeyi həyatınacəzb eləmək üçün aşağıdakılarınyerinə yetirilməsini vacib sayır:
İstə, İnan, Qəbul et
İstəyin
Kataloqdan bir məhsulseçdiyiniz kimi, sizə lazım olanşeyi də elə istəyin. Sifarişiniziverin. Ən əsası, siz nə istədiyinizianlamalısınız.
İnanın (vizuallaşdırın)
İnanın ki, istədiyiniz şey artıqsizindir. Bu etapda güclü inanclazımdır. İstədiyinizi vizual-laşdırın. Əgər pul istəyirsinizsə,onu əlinizdə necə tutduğunuzuvizuallaşdırın. Onu hara xərc-ləyəcəyinizi xəyal edin. Siz onsuzda heç nə itirmirsiniz. Sadəcə,möhkəm inanın və vizuallaşdırın.
Nəticəsi sizi heyran edəcək.
Qəbul edin
Və nəhayət, qəbul edin.Özünüzü yaxşı əhval-ruhiyyəyəkökləyin. Özünüzü istədiyiniziəldə etdiyiniz zaman necə hissedəcəksinizsə, o cür də hiss edin.Elə his edin ki, artıq istədiyinizsizindir və eləcə də yaşayın. Ləz-zət alın hər saniyədən. Əhvalı-nızın yaxşı olması bu etapda ənvacib amildir. Əhvalınız pis ola-ola siz öz həyatınıza istədiyinizicəzb edə bilməyəcəksiniz. Əh-valınızın pis olması və yaxşışeyləri cəzb etmək - bunlar heçcür bir-birinə uyğun gəlmir. Əgərkefiniz korlanıbsa, o zaman əh-valınızı yaxşı etməyə çalışın.
Jurnalı forumda müzakirə et
Treyder üçün
8
Bir gün masamın üzərində bir dollarlıq
əskinasın olduğunu xəyal etmişdim. Üç həftədən
sonra mənim masamın üzərində bir dollarlıq
əskinas var idi – bu, Forexdə qazandığım
birinci dollarım idi
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Hər şeyi unudun. Sizin əhvalınızınə yaxşı edə bilər? – bu haqdadüşünün və onları yadda saxlayın.
Kimin üçünsə bu, yaxınları, evheyvanları, kiminçünsə dadlıyemək ola bilər. Mənim üçün bu,planlarımdır. Kefim korlanandaonları fikirləşirəm. Sizdə kefinizkorlananda onu düzəldə biləcəkbu şeyləri yadınıza salın. Heçnədən çəkinməyin və qorxmayın.
Treydinqə yeni başladığımvaxtlarda hər əməliyyatı açandaitkinin olacağından qorxurdum.Gəliri heç fikirləşmirdim. Qorxuiçində, inamsız əməliyyat açırdım.Bu, səhv hərəkət idi. Bəzən in-sanı, özün də bilmədən lazımsızyerdə əməliyyat açmağa məcburedir. Onun da nəticəsi itkidir.
Daha sonra mən yuxarıda
yazılanları ticarətdə tətbiq etməyə
başladım. Hər səhər kompü-terdə balansıma baxandaorada bu günün axırındagörmək istədiyim rəqəmlərivizuallaşdırıram. Axşam isəhəmin rəqəmlərə yaxınolan rəqəmləri görürəmbalansımda. Bir gün isə onun
əksini elədim. Balansımın azala-
cağını fikirləşdim. İnanmaya-
caqsınız, ancaq həmin gün itkim
gəlirimdən çox idi.
Ən əsası, pulun çətin yollaqazanıldığını fikirləşməyin. Əkshalda o, doğurdan da, çətin yollagələ bilər. Həyatda hər şeysadədir, onu mürəkkəbləşdir-məyin. Əhvalınızı pozitivə kök-ləyin. Düzgün, yoxlanılmışstrategiya qurun, ticarətə başlayın,istəyin, inanın, yaxşı əhval-ruhiyyədə istəyinizə nail olmağadoğru gedin. Qorxmayın.
Bəzi insanlar əməliyyataçdıqları zaman onun “stoploss”la bağlandığı zaman nəedəcəklərini öncədən fikirləşirlər.Bunu onunla izah edirlər ki, əgərinsan itkini öncədən gözününqabağına gətiribsə, itki baş verənzaman sənə psixoloji cəhətdən elədə ciddi təsir etməyəcək. Butəsirin qarşısı öncədən alınacaq.Düz fikirdir. Çünki, itki göz-lənilmədən çıxırsa, treyderəpsixoloji təsir edə bilər. Ancaq bu,o demək deyil ki, treyderdaim həmin itkini fikirləşmə-lidir. Əgər sənin işlədiyinstrategiya itki verə bilərsə,bununla bərabər sən onunmüəyyən müddəti sonundamüsbət işarə ilə başa vura-cağına əminsənsə, o zamannarahat olmağa ehtiyac yox-dur. Müsbət olanı fikirləş!
Hər bir treyder işlədiyiticarət sistemini yoxla-malıdır. Treyder onunyoxlanışı zamanı müəyyənmüddətdən sonra gəlirləbağlanacağına, bir sözlə, onamaddi cəhətdən sərf edən sis-tem olduğuna əmin olub, işəbaşlayır. Həmin sisteminyoxlanışının detalları çoxvacibdir. Misal üçün, elə hesabedək ki, bir A ticarət sistemi var.Bu sistem bir aydan sonra X%gəlir gətirəcək. Onun detallarınıizləyən zaman görürük ki, bəzisituasiyalarda A ticarət sistemiY% ziyanla bağlanıb. Ancaq bu,nəticəyə təsir etməyib - sistemdövrü gəlirlə bağlayıb.
Treyder bunlara fikir verdiyi
zaman çox şey əldə etmiş olur.Bəzi treyderlər sistemin işləkolduğunu bilə-bilə bir neçəgündən sonra ziyan görəndəsarsıntı keçirirlər. Bu, onlara təbiiki, psixoloji pis təsir edir. İtkihaqqında fikirləşirlər və nəticədəonu da özlərinə cəzb edirlər. Buqorxu, həyəcan, emosiya onlarıstrategiyaya uyğun olmayan ad-dımlar atmağa məcbur edir.Nəticədə ayın sonunda ziyanlaüzləşirlər və bunu böyük təəc-cüblə qarşılayırlar.
Treyderə yaxşı strategiyadanəlavə, yaxşı psixoloji hazırlıq davacibdir. Stop-loss dünyanın sonudemək deyil. Heç stop-out da
dünyanın sonu deyil. Əgər günərzində -50 usd ziyanınız olubsa,ona gəlir kimi baxın. Elə hesabedin ki, +50 usd gəliriniz var. Onagörə əhvalınzı korlamağa dəyməz.Fikirləşin ki, ayın sonunda X% vəya B usd qədər gəliriniz olacaq vəonu necə hesabınızdan çıxarıbmasanızın üzərinə qoymusunuz.
Jurnalı forumda müzakirə et
Öz terminalınızda bu cür nətəcələrvizuallaşdırmağı sınaqdan keçirin
8
EZOTER İKA42 Yoxlamağa dəyər
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et
“İn Forex”intəhlil və
proqnozlarbürosu
“İn Forex”intəhlil və
proqnozlarbürosu
43
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
E K S P E R T R Ə Y İ44 Təhlil
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Qafar İmanverdiyev
1) Öncə bütün treyderləri Yeniİl və Dünya Azərbaycanlılarınınhəmrəylik günü münasibətiləürəkdən təbrik edir və hamınızabu yeni ildə uğurlar, bir də çoxlupul arzulayırıq.
Noyabr və dekabr aylarındaeur/usd cütlüyü 1400 punktaqədər düşmüşdü. Bu da öznövbəsində cütlüyün ifrat satışhalına çatmasına səbəb olub.
Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəmki, qısa korreksiyadan sonraqiymət yenidən eniş trendinibərpa edərək, 1.2409 və 1.1877-yə
qədər enə bilər. İlin ilk ayı olduğuna görə,
cütlüyün 150 və 250 punktarasında üfüqi diapazonda hərəkətetməsi də mümkündür.
Fibonaççi nisbətlərinə görə,yuxarı korreksiya nöqtələri busəviyyələrdədir: 1.3182, 1.3387,1.3559, 1.3713.
Əgər qiymət 1.3713 səviyyəsiniyuxarıya doğru kəsərsə, demək,1.3980 və 1.4256 nöqtələriniyoxlayacaq.
2) Treyderlərə məsləhətgörərdim ki, eur/usd cütlüyü iləyanaşı usd/chf, qızıl və neftə dədiqqət yetirsinlər.
Səbinə Məmmədqızı
1) Avro/dollar gündəlikqrafikdə 1.4209, 1.3505, 1.3190və 1.2960 toxunanlarından keçəntrend xəttindən yuxarıda möhkəm-lənməyə çalışır. Qiymət 1.2930
səviyyəsindən yuxarıda qaldıqca,hərəkətin artım istiqamətində ola-cağını gözləmək lazımdır.
Deyilən dəstək aşağıya doğruqırılarsa və keçid təsdiqlənərsə,bu, 1.2550 səviyyəsinə enişlənəticələnə bilər.
Müqavimətlər 1.3110, 1.3241səviyyələrindədir.
Jurnalı forumda müzakirə et
Mürəkkəb ilin ilk ayı
Bu da yeni ilin ilk ayı... Biz bu sayımızdabütövlükdə ilin valyuta bazarına nə vəd etdiyibarədə ayrıca məqalələr hazırlamışıq. İndi isə
gələk cari işə - yəni ayın üzərinə. Yeni ilin ilk ayı ərzindəvalyuta bazarında nə gözlənilir? Biz yenə də iki ənənəvisualla ekspertlərimizə müraciət etmişik. Gəlin, onlarınfikirlərilə tanış olaq.
1) Bu ay eur/usd cütlüyündən nə gözləyirsiniz?
2) Başqa hansı cürtlüklərə müraciət etməyiməsləhət görürsünüz?
Yanvar ayı üçün ekspert proqnozları
Bir cümlə ilə
Səbinə Məmmədqızı:- Fundamental proqnozlar
ürəkaçan deyil.
Qafar Imanverdiyev:- 1400 punktluq enişdən sonra
avro/dollar ifrat satış zonasına
çatıb.
Fərid Hüseynov- Eur/usd həftəlik qrafikdə
“Head & Shoulders” yarada
bilər.
Mavlet Baqiyev:- Avro/frank cütlüyünü izləməyi
məsləhət görürəm.
İlqar Vəliyev:- Avro/funt cütlüyündə gözəl eniş
trendi var.
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Qiymət onlardan yuxarıda
möhkəmlənə bilərsə, 1.37
səviyyəsinə sıçrayış gözlənilir.
Fundamental tərəfdən proqnoz-
lar çox ürəkaçan deyil: belə ki,
artıq Yunanıstan Avrozonadan
çıxmağa hazır olduğunu
açıqlayıb. Əgər bu, baş versə,
digər problemli ölkələr də
analoji hərəkətə cəhd edəcəklər.
Bütün bunlar və Avrozona lider-
lərinin dağılmanın qarşısını
almaq üçün atacaqları addımlar
avronun, eyni zamanda, digər
əsas valyutaların dinamikasında
güclü sıçrayışlarla əksini tapa
bilər.
2) Funt/dolları da izləmək
maraqlı olar. Cütlük qalxmağa
cəhd edir. 1.5730-50 səviyyəsinin
qırılması artımın davam etməsinə
gətirə bilər. Bu halda növbəti
müqavimətlər 1.5850 və 1.60 ola-
caq. Eyni zamanda, 1.5390
dəstəyinin qırılması enişin dərin-
ləşməsi ilə nəticələnəcək.
Mavlet Baqiyev
1) Eur/usd 1.2888 səviyyəsində
yeni lokal minimuma çatandan
sonra bir qədər qalxmaq üçün
cəhdlər göstərir. Ən yaxın müqa-
vimət 1.3110 bölgəsindədir. Əgər
qiymət onu dəf edərsə, bu, or-
tamüddətli artım trendinin başla-
masına dair işarə ola bilər. O
halda növbəti hədəf kimi 1.3260
zonasını götürəcəyik. O da
keçilərsə, 1.3430 hədəfi aktual-
laşacaq. Ardınca 1.3600-13660
səviyyəsindəki müqavimətlər
gəlir.
Amma bununla
belə, əgər 1.3260 səviyyəsi
keçilməsə, yeni eniş dalğasının
güclənməsi və qiymətin 1.2590
səviyyəsinə enişi mümkündür.
2)Avro/dollarla paralel olaraq,
avro/frank cütlüyünü izləməyi
məsləhət görürəm.
Fərid Hüseynov
1) Əgər keçən ilin hərəkətinə
diqqət yetirsək, Avronun məzən-
nəsi 2010-cu ilə başladığı qiymətə
tərəf qayıdaraq, keçən ili başa
vurdu. Buradan belə bir fikrə
gəlmək olar ki, məzənnə ya
böhran başlayandan (2008-ci
ildən) bəri hər hansı bir is-
tiqamətdə uzunmüddətli möhkəm-
lənə bilmir, ya da bu il artıq
istiqamətində qərar verəcək.
Əgər yanvar ayında məzənnə
1.2950-1.2900 dəstək
səviyyəsindən aşağıda möhkəm-
lənə bilsə, cütlüyün 1.2500-ə
qədər enişini gözləmək olar. Əks
halda, ilk rübdə vahid
valyutanın 1.4000
ətraflarına qalxaraq, Head &
Shoulders yaradacağını proqnoz-
laşdırıram (bax Weekly qrafikinə).
2) Eur/jpy qrafikinə diqqət ye-
tirmək olar. Belə ki, məzənnə yeni
tarixi minimumlardan korreksiya
edə bilər.
Usd/jpy cütlüyü, görünür,
trendə qayıtmaq niyyətindədir.
Mövcud reyncdən yaxşı istifadə
etmək olar.
Gbp/usd cütlüyü, görünür,
güclü müqavimət səviyyəsinə
yaxınlaşıb, kifayət qədər
əhəmiyyətli eniş göstərə bilər.
İlqar Vəliyev
1)Avro/dolların eniş trendi bir
qədər “yorulmuş” təsir bağışlayır.
Günlük qrafikdəki aşkar divergen-
siyalar buna işarə edir. Ona görə
də, bu ssenarini daha ağlabatan
hesab edirəm: 1,28 səviyyəsinin
sınanması və 1,32-1,33-ə qədər
korreksiya.
2)Avro/funt cütlüyü 0,79-a
qədərki eniş potensialı ilə maraqlı
təsir bağışlayır. Ola bilər ki,
hədəfə bu ay çatılmasın, amma or-
tada çox gözəl eniş trendi var.
Jurnalı forumda müzakirə et
Avro/dolların eniş trendi bir
qədər “yorulmuş” təsir bağışlayır.
Günlük qrafikdəki aşkar divergensiyalar
buna işarə edir
E K S P E R T R Ə Y İ Təhlil 45
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
T E X A N A L İ Z46 Kompleks baxış
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Eur/usd
Son vaxtlar Avrozonada yaşanan problemlər, görünür, Avronu “tərəddüd içində” saxlayıb. Avro keçən il1.4900 ətraflarına qədər qalxsa da, möhkənlənə bilmədi və hazırda 1.2870-1.2960 zonasında həlledici dəstəksəviyyəsinə yaxınlaşıb. Əgər bunu qıra bilsə, məzənnənin 1.2500-1.2600 ətraflarına qədər enişini gözləməkolar. Əks halda cütlük ilk olaraq 1.3200-1.3250 ətraflarına qədər qalxa bilər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:
Xülasə:
Avro/dollar həlledici dəstəksəviyyəsinə yaxınlaşıb
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Gbp/usd
Bu cütlük üçün 2010-cu ilin avqust, sentyabr aylarından 1.5300-1.5400 səviyyələrini keçmək Azərbay-canın gömrük postunu keçmək qədər çətinləşib. Cütlük 1.5750 ilə 1.5300 arasındakı diapazonda dalğalanır.Hər hansı bir istiqamətdə hərəkətin təsbit olunması üçün bu səviyyələrin kəsilməyi mühüm amildir. Əgəryuxarı sərhəd kəsilsə, funt/dollar 1.6100-ə qədər qalxa, aşağı sərhəd kəsilsə, 1.5000, daha sonra 1.4800-əqədər enə bilər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Xülasə:
Funt/dollar diapazondançıxa bilmir
T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 47
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Usd/chf
Cütlük hazırda keçən ilin avqust ayından bəri formalaşan artım trendində özünə bir qədər “taymaut”götürüb. Qiymət 0.9525-0.9300 arasında diapazondadır. Əgər artımı davam etdirmək istəyirsə, yuxarısərhədi keçməlidir. Bu halda pariteti görmək şansı (1.0000) artacaq. 0.9300 səviyyəsinin kəsildiyi halda ilkhədəf 0.9000-ə qədər eniş ola bilər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Xülasə:
Pariteti görmək üçün cütlük0.9300-dən yuxarıya qalxmalıdır
T E X A N A L İ Z48 Kompleks baxış
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Usd/jpy
Cütlük 76.70-76.50 ətraflarında “range” yaradıb. Ümumi tendensiya eniş olaraq qalır ki, bu da Yaponiyaiqtisadiyyatı üçün heç yaxşı hal deyil. Cütlüyün artım trendini bərqərar etməsi üçün 78.20-78.50 ətrafların-dan yuxarıda möhkəmlənməsi lazımdır. Əgər hazırkı səviyyədən bir qədər yuxarı aralansa, 78-ə qədər artım,aşağı düşsə, 75.70-75.50 ətraflarına qədər eniş nümayiş etdirə bilər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Xülasə:
Ümumi tendensiya Yaponiyaiqtisadiyyatının xeyrinə deyil
T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 49
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
TE XANAL İ Z50 Texniki mənzərə
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et
İndikatorlar əsasında analiz
5 dekabr 2001
5 dekabr 2001
5 dekabr 2001
5 dekabr 2001
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
T E X A N A L İ Z İşimoku
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
51
EURUSD
WEEKLY
Gözlənildiyi kimi, “bulud”uğurla test olundu və qiymət 1,29-a qədər düşdü. Hazırda təmiz “ayı”mənzərəsi müşahidə olunur. Onagörə də, bu dəfə 1,26 bölgəsindəyeni “dib”lər gözləyirik.
“Stop”ları 1,34-dən yuxarıda
qoymaq lazımdır.
DAILY
Bütün xəttlər aşağıya yönəlib, ona görə də, enişin davam edəcəyini gözləyirik.Hədəf: 1,2750. Stop: 1,32.
Jurnalı forumda müzakirə et
“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil
Daha nə balıqlara, nə də quşlara həsəd aparıram... Unudacağamİlin bütün acılarını
Matsuo Base
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
GBPUSD
WEEKLY
Hərçənd, “bulud” test olunub, amma sonrakı hərəkət və xüsusilə də şamların analizi (uzun aşağı kölgələr)“buğa”ların revanş götürmək niyyətindən xəbər verir. Ya bazardan kənarda qalmaq, ya da ehtiyatla satmaqməsləhətdir. İkinci halda hədəfimiz 1,53 olacaq, “stop”u isə 1,58-də qoyacağıq.
DAILY
“Buğa”lar Kijun-Sen və Tenkan-Seni keçmək üçün sıçrayış etməyə cəhd göstərsələr də, alınmayıb. Olabilər ki, “ayı”lar onları cəzalandıraraq, qiyməti 1,5440-a qədər salsınlar. “Stop”lar üçün 1,5750 yaxşısəviyyədir.
Jurnalı forumda müzakirə et
8 8
T E X A N A L İ Z52 İşimoku
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
USDCHF
WEEKLY
Əvvəldən ehtimal etdiyimiz kimi, qiymət “bulud”un yuxarı sərhədinə qədər qalxdı və hazırda onuyarmağa cəhd göstərir. Siqnalın təsdiqlənməsi üçün həftənin başa çatmasını gözləyirik. “Bulud” yarılandanvə test ediləndən sonra 0,97-yə hədəflənəcəyik. “Stop”ları “bulud”un daxilində gizlədirik. Əgər cəhd uğur-suz olarsa, qiymət yenidən Tenkan-Sen-ə (0,9230) doğru qayıdacaq.
DAILY
Aşkar “buğa” mənzərəsi mövcuddur. “Stop”ları Kijun xəttinin altında (0,93) qoyaraq, 0,96, səviyyəsinə“hücum edirik”.
Jurnalı forumda müzakirə et
8 8
T E X A N A L İ Z İşimoku 53
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
USDJPY
WEEKLY
Hər şey cütlüyün heç olmasa 76-ya qədər enəcəyindən xəbər verir. Ondan sonrası isə BOJ-dan asılı ola-caq.
DAILY
Vəziyyəti «sərt reync» ifadəsi ilə xarakterizə edə bilərik. Qısamüddətli olaraq 77,40-a qədər artım gö-zləyirik. Ondan sonra 76,00-a eniş mümkündür.
Jurnalı forumda müzakirə et
8
T E X A N A L İ Z54 İşimoku
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012
T E X A N A L İ Z Dalğa analizi
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
55
Eur/usdweekly
Avro/dollar cütlüyü keçən sayımızda təqdim etdiyimiz ssenari üzrə hərəkətdədir. Cütlük (A) İntermediatedalğasını (5 alt dalğa) formalaşdırıb, indi (B) İntermediate korreksiyası gedir. O, W-X-Y Minor mürəkkəbkorreksiya strukturuna malikdir.
Hazırda korreksiya 76,4%-lik fibonaççi səviyəsinin ətrafındadır. Amma belə görünür ki, dalğa strukturunutamamlamaq üçün hələ bir az da aşağıya enə bilər.
Kritik xəttin pozulması bu ssenarinin qüvvədən düşməsi demək olacaq.
Jurnalı forumda müzakirə et
Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:
>A - «A» dalğası hələ davamedir
…A - “A” dalğasının başlaya-
cağı gözlənilir
- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək
- Dəstək səviyyəsi yarılsa,
qiymət aşağıya hərəkət edəcək
Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək
Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək
Vüsal Məmmədovun təqdimatında
8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Eur/usddaily
Bu zaman miqyasında görürük ki, Y Minor dalğası hələ inkişaf edir. O, aşağı miqyaslı ikiqat üçlük (doub-le three) əmələ gətirir: [w]-[x]-[y] minute. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunda [w] dalğası ziqzaqdır, [y]dalğası isə ikiqat ziqzaq.
Hazırda ikinci üçlük - yəni [y] dalğası inkişaf edir: (w)-(x)-(y) minuette. Bu dalğanın da (w) alt dalğasıhazırdır, indi (x) inkişaf edir.
Detallar şəkildə göstərilib.
h4Bu taymfreymdə (y) minuette dalğasının inkişafını müşahidə edirik. O da ikiqat üçlük (double three) şək-
lini almaqdadır: w-x-y subminuette. Ümumiyyətlə, son iki ayda eur/usd-də bütün miqyaslarda ikiqat ziqzaqlar və ikiqat üçlüklər formalaşır.
Bu da bazarda qeyri-müəyyənliyin güclü olmasından xəbər verir.
Jurnalı forumda müzakirə et
T E X A N A L İ Z56 Dalğa analizi
8 8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Gbp/usdweekly
Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minordalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Buhalda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Amma hazırda hərəkətdəolan eniş korreksiyası bitəndən sonra.
Detallar qrafikdə göstərilib.
dailyBu zaman miqyasında [iv] minute dalğasının inkişafı davam edir. O, (w)-(x)-(y) minuette ikiqat ziqzaqı
şəklini alır. Hazırda ikinci ziqzaqın - (y) dalğasının formalaşması gedir. O, a-b-c klassik ziqzaqı formasın-dadır. Bu ziqzaqın da a və b dalğaları hazırdır, c-nin inkişafını müşahidə edirik.
Jurnalı forumda müzakirə et
T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 57
8 8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Usd/chfweekly
İstisna deyil ki, dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu başa çatıb. Ya da irimiqyaslı korrek-siya fasiləsi yaranıb. Hazırda (5) İntermediate dalğasının formalaşmasından sonrakı artım cəhdlərinin yarat-dığı dalğa strukturlarını müşahidə edirik. Mövcud variantlar və qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdəgöstərilib.
dailyGöründüyü kimi, əsas ssenaridə biz 2 or B Minor dalğasının bitdiyini güman edirik. Hazırda 3 or C
dalğası ilə yuxarıya hərəkətinin başlayacağı mümkündür. Bunun üçün qiymətin təsdiqləyici (conformative)səviyyəni keçməsini gözləmək yaxşı olar.
Jurnalı forumda müzakirə et
T E X A N A L İ Z58 Dalğa analizi
8 8
İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844
Usd/jpyweekly
Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal mo-delinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkil-də yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Düzdür, tərəddüdlü və ləng şəkildə.
dailyBu qrafikdə B minor dalğasının inkişafının başlamasını müşahidə edirik. Hələ ki yuxarıya doğru cəmi bir
impuls hazırdır. [ii] or [b] korreksiyası isə əvvəlki impulsun sürətini kompensasiya etmək üçün uzunmüd-dətli “dayaz” struktur formalaşdırıb.
Cütlükdə volatilliyin çox aşağı olması dalğaların formalarına da təsir edir və tanınmasını çətinləşdirir.
Jurnalı forumda müzakirə et
T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 59
8
İn Forex 12 (22) dekabr, 2011
K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et
Stiv Nison – “Yapon şam-
ları”nı Qərb dünyasında
tanıtdıran adamdır. Ona
görə də, Yaponiyanı çıxmaqla,
bütün dünyada bu metod üzrə ən
böyük usta sayılır. O, “yapon
şamları” barədə bir neçə kitabın
müəllifidir. Konkret bu kitab
maliyyə bazarlarında “yapon
şamları” modellərini effektiv şə-
kildə tətbiq etməyin yollarına
həsr olunub.
Kitabda “yapon şamları”nın
yaranma tarixçəsi, onların əmələ
gətirdiyi modellərin qiymət
qrafikində yeri və rolu nəzərdən
keçirilir. Ayrı-ayrı modellərə çox
geniş diqqət ayrılır: “batan ulduz”,
“harami”, “asılmış insan”,
“çəkic”, “uçan qarğalar”... Bəli,
yaponların poetikaya meyli özünü
onların texniki analiz metodlarında
da əks etdirib. Və Nison da bunu
ətraflı şəkildə bizə çatdırır. O, hər
bir modelin xüsusiyyətlərini
ayrılıqda təhlil edir.
Amma ən əsası odur ki, Nison
təkcə bununla kifayətlənmir. O, bir
qədər ekzotik sayılan şam analizini
qərbin ənənəvi texanaliz metod-
larıyla birləşdirir. Şam model-
lərinin indikatorlar, ossillyatorlarla
qarşılıqlı əlaqəsini göstərir. Ən
maraqlı bölmələrdən biri yapon
şamları ilə Elliot Dalğalarının
qarşılıqlı əlaqəsinə həsr olunmuş
paraqrafdır.
“Avar olmadan qayıqda üzməkmümkün deyil”
Stiv Nison
Yapon şamları.
Maliyyə bazarlarının
qrafik analizi
“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Kitabdan parça
Moving Average
və yapon şamları
...Bu indikatoru tanımayan
treyder tapmaq mümkün deyil.
Əksər treyderlər ondan dəstək və
müqavimət səviyyələrini aşkarla-
maq, həmçinin bazara girmək
üçün siqnal almaq məqsədilə is-
tifadə edirlər. Amma mənim
təcrübəm göstərir ki, sadə,
ənənəvi Dəyişən Orta
Göstəricini yapon şamı model-
ləri ilə qarşılıqlı əlaqədə nəzərdə
keçirmək daha yaxşı effekt verir.
Şəkilə diqqət edin. Qiymət
MA ilə təmasa girəndə yapon
şamları “qara buludların çök-
məsi” adlanan dönüş modeli
yaradıblar. Bunu görəndə biz
daha böyük əminliklə satış
əməliyyatı aça bilərdik.