T.C. MLL ETM BAKANLII Tefti Kurulu Bakanl

Ankara-2006

Tefti Kurulu Bakanl yayn no: ......

Bask : ..

Mill Eitim Bakanl Tefti Kurulu Bakanlnn //2006 tarihli ve B.08.0.TKB .0.02.01.100/.. sayl Makam oluru ile .. adet baslmtr.

2

3

Yaptklar iin doruluuna inanan insanlar, almalarnn denetlenmesinden, kar fikirler ortaya atlmasndan ve tercihleri zerinde mnakaa yapmaktan zevk alrlar. Mustafa Kemal ATATRK4

5

NSZAtatrk nklp ve lkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatrk milliyetiliine bal, Trk milletinin mill, ahlk, manev, tarih ve kltrel deerlerini benimseyen, koruyan ve gelitiren, ailesini, vatann, milletini seven ve daima yceltmeye alan, insan haklarna ve Anayasann balangcndaki temel ilkelere dayanan demokratik, lik ve sosyal bir hukuk devleti olan Trkiye Cumhuriyetine kar grev ve sorumluluklarn bilen ve bunlar davran haline getirmi vatanda olarak yetitirmek zere, Bakanla bal her kademedeki retim kurumlarnn retmen ve rencilerine ait btn eitim ve retim hizmetlerini plnlamak, programlamak, yrtmek takip ve denetim altnda bulundurmak grevini stlenmi bulunan Bakanlmzda; kamu hizmetlerinin gerei gibi yrtlebilmesi iin, Bakanlmz mensuplarnn, kanun, tzk ve ynetmeliklerde belirtilen grevleri yerine getirmeleri, uyulmas zorunlu klnan hususlar yapmalar, yasaklanan ileri ise yapmamalar gerekmektedir. Disiplin amirlerinin ve yetkili mercilerin, grevlerini yerine getirirken ve yetkilerini kullanrken, memurlara kanun, tzk ve ynetmeliklerle tannan haklar gz nnde tutan, hakkaniyet ve eitlii esas alan, keyfi olarak veya garaz veya kini dolaysyla bir uygulama balatmam olan, kanunen belli sreler iinde ve belirlenen esaslar dahilinde disiplin ve n inceleme i ve ilemlerini yrten, yrtlmesini salayan bir tutum ve davran iinde bulunarak, hukuka uygunluk esasn gzetmeleri zorunludur. Ayn zorunluluk disiplin kurullar iin de geerli bir durumdur. Disiplin cezalar ve soruturma izni verilmesi kararlar, grevlilerin zlk haklarn, ynetim kademelerinde alacaklar grevleri ve i baarm (performans) durumlarn dorudan ilgilendirdiinden, ayn zamanda kamu hizmetlerinin dzenli, salkl, verimli ve etkili yrtlmesinde nemli bir unsur olduundan; uygulamaya ynelik i ve ilemlerin gizlilik ilkesine uyularak zenle ve hassasiyetle yrtlmesinde ilgililerce gerekli nlemler alnmaldr. Mill Eitim Bakanl Tefti Kurulu; Trk Eitim Sistemi iinde, an hzla deien artlarna uyumda, her zaman zerine den nclk grevini byk bir sorumluluk uuru iinde ve kendisine yakan biimde yerine getirmektedir. Tefti Kurulunun tefti, inceleme ve soruturma ilemleri yannda nemli bir yer tutan rehberlikte bulunma almalarn, denetimler dnda yayn yoluyla da baaryla gerekletirdii bilinmektedir. Bu kitap, Tefti Kurulunun stlendii misyon gerei, zellikle disiplin hukuku kapsamndaki almalara uygulama birlii getirmek amacn tayan geleneksellemi almalarndan birisidir. Bu alma, hakkn ve adaletin gereklemesinde, idar ve adl ynden yrtlen inceleme ve soruturmalarda ilgili ve yetkili mercilerin doru karar almalarnda, kusurlu olanlarla olmayanlarn belirlenmesinde, hizmetin en iyi biimde ve hukukun stnlne uygun olarak yrtlmesinde etkili ve nemli bir kaynak olarak deerlendirilmektedir. Bu kitabn hazrlanmasnda emei geenlere teekkr eder, Tefti Kurulunun almalarndaki baarsnn devamn dilerim.

Do. Dr. Hseyin ELK Milli Eitim Bakan

6

7

SUNU Trkiyemizi; 21. yzylda, ada, Atatrk nklp ve lkelerini benimsemi, demokratik deerlerle donanm, insan haklarna saygl, yaad evreye duyarl salkl ve mutlu insanlardan oluan bir lke haline getirmek Bakanlmzn temel amacdr. Mill Eitim sistemi iinde Tefti Kurulumuz, dnyann hzla deien ve yenileen artlar gerei, plnl bir ekilde yenileme ve nemli hamleler gerekletirme gayreti iindedir. nk yenilemenin, plnl bir deime olduuna inanmaktayz. Mill, ahlk insan ve kltrel deerleri benimseyen, koruyan, beden, zihin, ahlk, ruh, duygu bakmndan dengeli ve salkl gelien, retken, haklarn ve sorumluluklarn bilen insanlardan oluacak devlet ve toplum dzeni; tm kurum ve kurulularda hizmetlerin hukuk kurallar iinde ve kesintisiz yrtlmesi ile salanabilir. Her ne kadar bu kurallara uymak, hem bir zorunluluk hem de bir vatandalk grevi olsa da, zaman zaman ileyite arzu edilen ve beklenenin dnda, bilerek veya bilmeyerek alma dzeninin bozulduu; eitim, retim ve ynetim almalarnn verimsizlie dt durumlarla da karlalabilir. te bu istenmeyen hallerin olumas inceleme ve soruturma almalarn gndeme getirir. Bu almalarda inceleme ve soruturmay yrtenlerden beklenen tavr; her hata ve kusura olumsuz bir yaklamda bulunmak deil; usulnce yrtt almalar esnasnda uzlatrc, yol gsterici ve zm bulucu, pozitif bir yaklam da sergilemektir. retici ve eitici yan ar basan, idar, adl ve demokratik usullerle salanan disiplin, her zaman iin geerli bir yoldur. Soruturma, zmlerin son bulduu yerde balatlmaldr. Mfetti, soruturma aamasnda; ynetime salanan yetkilerle ynetilenlere salanan hak ve gvenceler arasnda bir denge unsurudur. Bu son derece hassas dengeyi salayabilmek; hukuk bir konu olmas itibariyle, kanun, tzk ve ynetmelik bilgileri yannda, baz teknik konularda da bilgi ve tecrbe gerektirmektedir. Tefti Kurulu olarak, bu eseri daha geni bir muhteva ile ve gnn artlarna gre hazrlayarak, inceleme ve soruturma almalarnda mfetti, idareci ve retmenlerimizin istifadelerine sunmann hazz ve mutluluunu yayoruz. Bu kitabn hazrlannda emei geenlere teekkr eder, tm meslektalarma almalarnda baarlar dilerim.Muzaffer DOAN Tefti Kurulu Bakan

8

(nceleme-Soruturma ve n nceleme Rehberi; Tefti Kurulu Bakanlnn grevemirleri gereince, nceki yllarda hazrlanan ve Bakanlka yaymlanan rehber kitaplar ve bu konuda Bakanlka yaptrlan almalar da esas alnarak, deien mevzuat gz nnde bulundurularak, Bakanlk Bamfettileri Muzaffer Vural ER, Mustafa YAAR, Hasan SAKARYA, Yusuf Ziya ZCAN, Mustafa KUVVETL, Mfetti Fevzi VURGUN ve Mfetti Yardmcs Talip KAYA tarafndan hazrlanmtr. )

9

MLL ETM BAKANLII TEFT KURULU(Kamusal Faaliyetler Srecinde Duruuyla Abidelemi Tarih Ocak)

Tefti, bir kurumun kurulu amac dorultusunda yasa, ynetmelik ve ilgili mevzuata uygun, ilem-eylem yerindelii, verim, etkinlik ve hizmet kalitesinin salanmas ile varsa usul ve esaslardan sapmalar ve bunlarn nedenlerini tespitle, zm nerileri sunmak, madde ve insan kaynaklarnn rgtn amac dorultusunda en rasyonel ekilde kullanlmasn salamak ve yardmc olmaktr. Ksaca, kamu adna ve yararna uygulama ve davranlarn mevzuata uygunluunu kontrol etme ilevidir. ada ynetimlerde, hedeflerini koymayan, bunlar gerekletirmek iin bir planlamaya gitmeyen ve uygulama sonularn deerlendirmeyen bir sistemden sz edilemez. retilen ve gerekletirilenlerin kontrol, eksiklik ve yanllklarn dzeltilmesi, amacn gerekletirilmesi asndan bir zorunluluktur. Her yl 3-5 Avrupa lkesinin toplam nfusu kadar renciyi okul ve retmenle buluturan eitim sistemimizin boyutu, kontrol ve deerlendirme esini ne karmaktadr. Nitekim Anayasamzn 42 nci maddesindeki; Kimse, eitim ve renim hakkndan yoksun braklamaz. renim hakknn kapsam kanunla tespit edilir ve dzenlenir. Eitim ve retim, Atatrk ilkeleri ve inklaplar dorultusunda, ada bilim ve eitim esaslarna gre, Devletin gzetim ve denetimi altnda yaplr. ...ifadesi, denetimin, yani Mill Eitim Bakanl Tefti Kurulunun grevinin nem ve zellii yannda sorumluluunun bykln de ortaya koymaktadr. Teftiin tarihsel oluumunu, mparatorluk ve Cumhuriyet dnemi olmak zere iki kademede ele almak mmkndr. Tefti kavram, Rtiye Mekteplerinin almasna bal olarak 1838 ylnda karlan bir layihada, Bu okullarda retmenlerin mesleki yeteneklerini tespit etmek, retimi gelitirmek ve rencilerin daha iyi yetimelerini salamak zere grevlendirilecek memurlar tarafndan tefti edilmeleri ... eklinde yer alm, 1847 ylnda yaymlanan bir ynetmelikle, Mektepleri tefti etmek, hocalara yol gstermek zere muin ad verilen elemanlar ... grevlendirilmitir. 1862 ylnda Rdiye ve Sibyan okullarn denetlemek zere grevlendirilen memurlara ilk defa mfetti denilmitir. 1869 ylnda karlan Maarif-i Umumi Nizamnamesinde muhakkik ve mfetti terimleri yer alm ancak bunlar Vilayet Maarif Meclislerinde grevlendirilmitir. 1875 ylnda hazrlanan bir nizamname ile rehberlik esas n plana karlm, kurumlarda tefti defteri bulundurulmas, tespit, gzlem ve nerilerin buraya yazlarak saklanmas ngrlmtr. 1879 ylnda kabul edilen Rumeli ark Vilayetinin Tedrisi Hakknda Kanunda, Kaza Mektepleri Mfettilerin grevleri ad altnda sralanan etkinlikler bugnk ynetmelikle byk bir rtme iindedir. 1911 ylnda yrrle giren Maarif- Umumiye Nezareti Merkez Tekilat Hakkndaki Nizamname ile merkez hizmetleri idare ve tefti olmak zere ikiye ayrlm,

10

mfettilerin orta ve yksek okul retmenleri arasndan seilmesi esas getirilmitir.

1912 ylnda hazrlanan yeni bir tzkte mfetti-i umumilik ibaresi yer almakta olup, bunlarn, ...lkede bulunan kz ve erkek okullar ile Bakanla bal dier kurulularn retim, ynetim ilerini ve onlarn her birine ait kanun, tzk, ynetmelik ve karar hkmlerinin tamamyla uygulanp uygulanmadn srekli olarak tefti ve bu husustaki izlenimlerini, edinecekleri bilgileri, dnceleri ile birlikte Bakanla bildirmek, sonular alncaya kadar kovuturmak grevi ile ykml ... olduklar ifade edilmektedir. Bu tze gre karlan ynetmelik mnhasran, Mill Eitim Bakanl genel teftiine ynelik ilk ynetmeliktir. 1914 ylnda yaplan ek bir dzenleme ile de Ortaretim ve Bakanla bal dier kurumlarn teftiinde gzetilecek esaslar belirlenmitir. Cumhuriyetle birlikte; 1923 ylnda Maarif Mfettileri Talimatnamesi yaymlanm ve burada mfettilik messesesinin, kurulu, grev ve yetkileri ile teftiin esaslar aklanm, bir mdr ve (10) mfettiten oluan Tefti Heyeti ibaresi ilk defa kullanlmtr. 3 Mart 1924 tarihli Tevhid- Tedrisat Kanunu ile tm okul ve medreselerin Maarif Vekaletine balanmas zerine konu yeniden gndeme getirilmi ve 1925 ylnda hazrlanan Maarif Mfettilerinin Hukuk, Salahiyet ve Vazifelerine Dair Talimat ile Maarif Vekili adna tm eitim kurulularn kanun, tzk ve ynetmeliklere uygun olarak denetlemek zere grevli mfetti- umumilerin yanna muavinlerinin atanmas hkme balanmtr. 1926 ylnda 789 sayl Maarif Tekilat Kanununun yrrle girmesiyle, mfettilerin hak, yetki ve grevlerine ilikin bir ynetmelik hazrlanm, burada Mfetti- Umumi yerine vekalet mfettii unvan kullanlm, muavinlik kaldrlmtr. Bu arada merkez ve mntka mfettileri diye ikiye ayrlan veklet mfettileri 1931 ylnda tekrar birletirilmilerdir. 1933 ylnda 2287 sayl Kanun ile Mill Eitim Bakanl rgt genileti1mi, bu Kanunun 10 uncu maddesinde Tefti Kurulunun oluturulmas ve grevleri yeniden dzenlenmitir. Zaman iinde, Mill Eitim Bakanlnn kurulu kanununda eitli tarihlerde deiiklikler yaplmsa da teftiin yaps genel hatlar ile korunmutur. Nihayet, 3797 sayl Mill Eitim Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakkndaki Kanunun 4. ve 26. maddelerinde yer alan hkmler gereince, Tefti Kurulu, Mill Eitim Bakanlnn merkez tekilat iinde denetim birimi olarak yerini almtr. Kanunun 27. maddesinde de Tefti Kurulu Bakanlnn grevleri ayrntl olarak belirtilmi, bu grevler arasnda da Bakanlk tekilat ile Bakanlk kurulularnn her trl faaliyet ve ilemleriyle ilgili olarak tefti, inceleme ve soruturma ilerini yrtmek ilevi yklenilmitir. Anayasasnn 115. maddesindeki; Bakanlar kurulu, kanunun uygulanmasn gstermek veya emrettii ileri belirtmek zere, kanunlara aykr olmamak zere ve Dantayn incelemesinden geirilmek artyla tzkler karabilir. hkm dorultusunda, 3797 sayl Kanunun 27 nci maddesinin son paragrafnda; Tefti Kurulunun ve mfettilerin grev, yetki ve sorumluluklar ile alma usulleri tzkle dzenlenir denilerek Anayasann yukardaki hkm iletilmi ve bu yasal prosedr balamnda 1993 ylnda Mill Eitim

11

Bakanl Tefti Kurulu Tz ve Ynetmelii yrrle konulmutur.

NDEKLERNSZ............................................................................................................................................................................... 5 SUNU............................................................................................................................................................................. .. 7 TEFT KURULUNUN TARHES ........................................................... 9

BRNC BLMBAZI KAVRAMLAR VE TANIMLARIBAZI KAVRAMLAR VE TANIMLARI ....................................................................................................................... 17

KNC BLMDSPLN SORUTURMASIDSPLN CEZALARI VE AMACI ............................................................................................ 31 DSPLN CEZALARININ ZELLKLER ................................................................................................................... 31 DSPLN CEZALARININ ETLER VE CEZA UYGULANACAK DAVRANILAR ......................................... 31 DSPLN CEZASI UYGULANMASINDA TAKDR HAKKI ..................................................................................... 37 DSPLN CEZASI VERMEYE YETKL AMRLER.................................................................................................... 37 DSPLN KURULLARI ................................................................................................................................................. 38 DSPLN CEZALARINA TRAZ ................................................................................................................................. 39 DSPLN CEZALARININ SCLDEN SLNMES VE GER ALINAMAMASI ....................................................... 39 DSPLN CEZALARINDA ZAMANAIMI ......................................................................................................... 40 DSPLN CEZALARINI DREN HALLER ............................................................................................................ 41 DSPLN CEZALARINDA TEKERRR .................................................................................................. 41 ADAY MEMUR, VEKL RETMEN VE SZLEMEL PERSONEL LE MEMURYETTEN AYRILANLARA DSPLN CEZASI VERLP VERLEMEYECE ......................................................................... 41 GREVDEN UZAKLATIRMA ............................................................................................................... 42

NC BLMMEMUR SULARIGENEL AIKLAMALAR ........................................................................................................................... 47 4483 SAYILI KANUN KAPSAMINA GREN (On nceleme Raporu Dzenlenecek) SULAR ................................. 48 TRK CEZA KANUNUNDA YER ALAN SULAR ................................................................................................... 48 DENETM GREVNN HMAL ................................................................................................................................. 48 GREVE LKN SIRRIN AIKLANMASI ................................................................................................................ 49 KAMU GREVLSNN SUU BLDRMEMES ....................................................................................................... 49 KAMU GREVNN TERK VEYA YAPILMAMASI ................................................................................................. 50 KAMU GREVLSNN TCARET .............................................................................................................................. 50 GREV KTYE KULLANMA ................................................................................................................................. 51

12

BELGEDE SAHTECLK ................................................................................................................................... 53 237 SAYILI TAIT KANUNUNDA YER ALAN SU ................................................................................................. 58

4483 SAYILI KANUN KAPSAMINA GRMEYEN (On nceleme Raporu Dzenlenmeyecek) SULAR ................. 59 3628 SAYILI MAL BLDRMNDE BULUNULMASI, RVET VE YOLSUZLUKLARLA MCADELE KANUNUNDA YER ALAN SULAR ................................................................................................... 59 ZMMET........................................................................................................................................................................... 59 RTKAP ...................................................................................................... 61 RVET ....................................................................................................................................................................... 62 DEVLET SIRLARINA KARI SULAR VE CASUSLUK ........................................................................................... 65 MAL BLDRMNDE BULUNULMAMASI, GEREE AYKIRI AIKLAMA, GEREE AYKIRI BLDRMDE BULUNMA, HAKSIZ MAL EDNME, MAL KAIRMA VEYA GZLEME . 65 DER KANUNLARDA YER ALAN BAZI FLLER VE SULAR ........................................................................... 66 TAKB KYETE BALI SULAR .......................................................................................................................... 67 SORUTURULMASI ZNE BALI SULAR .............................................................................................................. 68

DRDNC BLMNCELEME, SORUTURMA VE N NCELEMENCELEME VE SORUTURMA LEMNN ANLAMI .......................................................................... 71 NCELEME VE SORUTURMA KONULARI VE ETLER ................................................................................ 71 MFETTLERN SORUTURMA YAPMA SIFAT VE YETKLER . 72 NCELEME, SORUTURMA VE N NCELEME EMR VEREBLECEK MAKAMLAR .................................... 73 N NCELEME VE SORUTURMA EMRLERNDE DKKATE ALINMASI GEREKL HUSUSLAR 75 SORUTURMACININ HAREKET TARZI, HAZIRLIK AAMASI VE ZLENECEK YOL .................... 77 ADL LEMLERDE KMLERN MEMUR SAYILACAI ....................................................................................... 80 SUTA ORTAKLII BULUNAN DER BAKANLIK MEMURLARI HAKKINDA LEMLER ........................ 81 KAMU GREVLS OLMAYAN KLERN SU VE KUSURDA ORTAKLII BULUNMASI HALNDE ZLENECEK YOL ... 82 NAPLK VE STNABE ... 82 BLRK TAYN VE UYULACAK ESASLAR ... 83 HBARLAR KARISINDA MFETTN YAPACAI LEMLER ... 83 TUTUKLU, SAIR, DLSZ VE YABANCILARIN FADELERNN ALINMASI .. 84 MLK AMR VE BENZER KLERN FADELERNN ALINMASI .. 84 SORUTURMACININ / N NCELEMECNN REDD VEYA EKLMES ..................... 84 SAVUNMA HAKKI ...................................................................................................................................................... 84 TEVS- TAHKKAT 85 DSPLN SORUTURMASI / DAR SORUTURMA .................... 86 DSPLN SORUTURMASI ve DAYANDII KANUNLAR ... 86 SORUTURMAYA GELMESN GEREKTREN DURUMLAR 87 SORUTURMANIN YRTLMES VE NCELEME / SORUTURMA RAPORUNUN DZENLENMES ... 87 EVRAK NCELENMES, DELL TOPLANMASI VE DEERLENDRLMES . 88 FADELERN ALINMASI ... 88 SONU IKARMA BELGELERN TASNF . 89 89

13

SORUTURMA RAPORUNUN YAZILMASINDA DKKAT EDLECEK HUSUSLAR .. SORUTURMA RAPORUNUN LGL MAKAMA SUNULMASI

89 93

SORUTURMA RAPORUNUN BLMLER .. 90

N RAPOR VE DZENLENMESN GEREKTREN HALLER . 93 NCELEME RAPORU . 93 N NCELEME (ADL SORUTURMAYA ESAS NCELEME) ...... MEMURLAR VE DER KAMU GREVLLER HAKKINDA SORUTURMA VE KOVUTURMAYA GELMESN GEREKTREN DURUMLAR ........................................................................................................... 94 N NCELEME LEMLERNN YRTLMES VE N NCELEME RAPORUNUN DZENLENMES ..... 95 EVRAK NCELENMES, DELL TOPLANMASI VE DEERLENDRLMES 95 FADELERN ALINMASI .. 96 SONU IKARMA . 97 BELGELERN TASNF .. 97 N NCELEME RAPORUNUN YAZILMASINDA DKKAT EDLECEK HUSUSLAR 97 N NCELEME RAPORUNUN BLMLER . 98 N NCELEME RAPORUNUN LGL MAKAMA SUNULMASI . 100 TANIKLIK 101 TANIKLARIN ARILMASI 101 TANIKLIKTAN EKNME HALLER VE YEMN . 101 TANIK VE BLRK YEMN METN 102 KAMU DAVASINI ORTADAN KALDIRAN SEBEPLER 103 94

BENC BLMNCELEME ve SORUTURMA ile N NCELEMEDE KULLANILAN BAZI BELGE RNEKLERNCELEME VE SORUTURMA LE N NCELEMEDE KULLANILAN BAZI BELGE RNEKLER 107

ALTINCI BLMBAVURULABLECEK BAZI KANUNLAR VE YNETMELKLER1739 SAYILI MLL ETM TEMEL KANUNU ...159 3046 SAYILI BAKANLIKLARIN KURULU VE GREV ESASLARI HAKKINDA KANUN..161 3797 SAYILI MLL ETM BAKANLIININ TEKLAT VE GREVLER HAKKINDA KANUN.....162 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU .. 163 1702 SAYILI LK VE ORTA TEDRSAT MUALLMLERNN TECZYELER HAKKINDA KANUN ..179 4357 SAYILI LKOKUL RETMENLERNN KADROLARINA, TERF, TALTF VE CEZALANDIRILMALARINA DAR KANUN .................................................................................................... 181 5525 SAYILI MEMURLAR LE DER KAMU GREVLLERNN BAZI DSPLN CEZALARININ AFFI HAKKINDA KANUN.. 182 4483 SAYILI MEMURLAR VE DER KAMU GREVLLERNN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN. 183 5237 SAYILI TRK CEZA KANUNU ...................................................................................................................... 186 5271 SAYILI CEZA MUHAKEMES KANUNU ............................................................................................ 219 5816 SAYILI ATATRK ALEYHNE LENEN SULAR HAKKINDA KANUN .. 236

14

3628 SAYILI MAL BLDRMNDE BULUNULMASI, RVET VE YOLSUZLUKLARLA MCADELE KANUNU . 237 7201 SAYILI TEBLGAT KANUNU ............................................................................................................ 242

3071 SAYILI DLEKE HAKKININ KULLANILMASINA DAR KANUN .................................................... 246 2577 SAYILI DAR YARGILAMA USULU KANUNU ............................ 247 237 SAYILI TAIT KANUNU.......................... 262 4982 SAYILI BLG EDNME HAKKI KANUNU ..........................266 5072 SAYILI DERNEK VE VAKIFLARIN KAMU KURUM VE KURULULARI LE LKLERNE DAR KANUN .................... 271 2860 SAYILI YARDIM TOPLAMA KANUNU ..............................272 625 SAYILI ZEL RETM KURUMLARI KANUNU .......................... 276

5176 SAYILI KAMU GREVLLER ETK KURULU KURULMASI HAKKINDA KANUN ...283 DSPLN KURULLARI VE DSPLN AMRLER HAKKINDA YNETMELK ............................................285 MLL ETM BAKANLII DSPLN AMRLER YNETMEL ........................................................... 291 DEVLET MEMURLARI SCL YNETMEL ........................................................................................... 300 MLL ETM BAKANLII SCL AMRLER YNETMEL ................................................................. 306 DEVLET MEMURLARININ KAYET VE MURACAATLARI HAKKINDA YONETMELK ........................ 320KAMU KURUM VE KURULULARINDA ALIAN PERSONELN KILIK VE KIYAFETNE DAR YNETMELK . 323 DEVLETE VE KLERE MEMURLARCA VERLEN ZARARLARIN NEV VE MKTARLARININ TESPT, TAKB, AMRLERN SORUMLULUKLARI, YAPILACAK DER LEMLER HAKKINDA YONETMELK .............................................................................325 BRDEN FAZLA KAMU KURUM VE KURULULARINI LGLENDREN SORUTURMALARDA GREVLENDRLECEK MFETTLERN GREVLENDRME BMNE LKN YNETMELK ..........328 BLG EDNME HAKKI KANUNUNUN UYGULANMASINA LKN ESAS VE USULLER HAKKINDA YNETMELK .........................................................................................................................329 MLL ETM BAKANLII OKUL - ALE BRL YNETMEL.......................... 339 MERKEZ YNETM HARCAMA BELGELER YNETMEL .345 RESM YAZIMALARDA UYGULANACAK ESAS VE USULLER HAKKINDA YONETMELK ................. 374

YEDNC BLMBAZI YARGI KARARLARIBAZI YARGI KARARLARI 381

SEKZNC BLMKAYNAKAKAYNAKA ............................. 409

15

I. BLM16

BAZI KAVRAMLAR VE TANIMLARI

17

BRNC BLM BAZI KAVRAMLAR VE TANIMLARI nceleme, soruturma ve n inceleme almalarnda baz kavramlarla ska karlalmakta ya da bu kavramlar dzenlenen raporlarda ska kullanlmaktadr. Hukuksal metinlerde (kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge vb.) ve yarg kararlarnda da yaygn bir ekilde kullanlan baz kavramlar; idare hukuku, disiplin hukuku ve ceza hukuku erevesinde kalnarak, ayrntya girilmeden genel hatlar itibariyle bu blmde tanmlanmaktadr. Hukuk kavramlarn, ierdii anlamlar itibariyle yerli yerinde kullanlmas, ayn zamanda aratrma, inceleme, soruturma ve n inceleme almalar sonucu dzenlenen raporlarda ve/veya su duyurularnda belirtilen gr ve kanaatlerin anlalabilirliini, yerindeliini ve tutarlln da salayacaktr. Sosyal ilikiler (itima mnasebetler): nsanlarn tutum ve davranlaryla dier insanlarla kurduu ilikilerine sosyal iliki (itima mnasebet) ad verilir. Sosyal ykmler (itima mkellefiyetler): Devlet tarafndan desteklenmi olsun veya olmasn, toplum halinde yaamaktan doan ve sosyal ilikilerimize bal olan ykm ve devlere sosyal ykmler (itima mkellefiyetler) denir. Sosyal dzen kurallar: Toplum halinde yaayan insanlarn yerine getirmek zorunda olduklar devleri ve kullanacaklar yetkileri belirten kurallara, sosyal dzen kurallar veya sadece sosyal kurallar (itima nizam kaideleri, itima kaideler) denilmektedir. Sosyal yaptrm: Sosyal dzen kurallarna aykr hareket, baka deyile kurallarn dzenledii yetkilere ykm snrlarn aan bir davran, sosyal baz tepkilere yol aar. ok eitli biimlere brnen bu tepkilere sosyal yaptrm veya sadece yaptrm ad verilmektedir. Toplumsal yaam dzenleyen kurallar: Toplumsal yaam dzenleyen balangta ayn nitelikte saylp uzun bir evrim ve ura sonucunda birbirinden ayrlm bulunan sosyal kurallar birka grupta toplayabiliriz. Bunlar; hukuk, din, ahlak ve grg kurallardr. Hak: Hukuk kurallar tarafndan kiilere tannan ve belirli baz eylemlerin yaplmasna msaadeyi gerektiren bir kudret, bir yetkidir. Kiiler bu yetkiye dayanarak bir talepte bulunabilme imkanna kavumakta ve bu yetkilerini belirli kimselere kar kullanarak baz menfaatler salayabilmekte veyahut da zaten elde etmi olduklar menfaatleri srdrebilmektedirler. te kiilere hukuk tarafndan verilmi olan bu eit yetkilere hak denir.Hak; hukuk dzeni tarafndan kiilere tannan yetkidir. Hukuk: Genelde hayatn ve toplumun bilimidir. Toplum olarak yaamak durumunda bulunan insanlar, belirli bir dzen ierisinde, huzurlu ve gvenli yaamak iin snrsz bir bencillikten ve snrsz bir hrriyetten vazgeerek, toplum iinde fertler olarak biri birine eit hrriyet alanlar ierisine girmeye raz olmular ve karlkl hrriyet snrlarn ihlal etmemek, inememek suretiyle de ortaklaa belirledikleri bir takm kaidelere uymak zorunluluunu duymulardr. te duyulan bu zorunluluk hukukun olumasna neden 18

olmutur. O halde hukuku toplum dzenini salayan ve fertler tarafndan uyulmas zorunlu olan kurallarn tm veya toplumu dzenleyen ve kiilerin uymalarn salamak iin kamu gc ile desteklenen kurallarn btn olarak tanmlamak mmkndr.

Hukuk: Toplum hayatnda kiilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilikilerini dzenleyen ve uyulmas kamu gc ile desteklenmi bulunan sosyal kurallar btndr. Hukuk, toplumun genel yararn veya bireylerin ve toplumun ortak iyilii amacyla yetkili makam tarafndan konulmu ve Devlet yaptrmyla donatlm sosyal kurallar btndr. Hukuk Devleti: Ynetilenlerin deil, ynetenlerin de kurallara uyduu devlettir. Bir lkede yerlemi hukuk dzenine yalnz bireylerin deil ynetimin de uymasn gerektiren bir ilkedir. Anayasa Mahkemesinin bir kararnda belirtildii gibi, hukuk devleti; insan haklarna sayg gsteren ve bu haklar koruyucu, adil bir hukuk dzeni kuran ve bunu devam ettirmeye kendini zorunlu sayan ve bu faaliyetlerinde hukuka, anayasaya uyan bir devlet olarak aklanmtr. Yurttalarnn hukuki gvenlik ierisinde yaad, hak ve zgrlklerin anayasal gvence altnda bulunduu, devlet ilemlerinin bamsz yarg organlar tarafndan hukuka uygunluk denetiminden geirildii devlettir. Hukuk Devleti lkesi: Hukuk devleti ilkesinin gerekleri; temel hak ve zgrlklerin gvence altna alnm olmas, kanunlarn anayasaya uygunluunun yargsal denetiminin, kanuni idari ilkesinin, idarenin yargsal denetiminin, Devlet faaliyetlerinin belirlilii ilkesinin, mahkemelerin bamszl ve yarg gvencesi ilkelerinin ve idarenin mali sorumluluunun salanm olmasdr. Teaml (rf-Adet): Halk arasndaki yaygn kurallar anlamna gelir. Teaml hukuku, rf ve adet hukuku, yazl olmayan hukuk demektir. Uluslararas hukukta en eski hukuk kaynaklarndan olan teaml, anlamalar kadar nemlidir. Kamu Hukuku: Devlet ile bir ahs veya dier bir devlet arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallarnn tmdr. zel Hukuk: Bir ahs ile dier bir ahs arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallarnn tmdr. dare Hukuku: Devlet idaresinin tekilat ve ileyiini, ahslarn idare ile olan iliki ve anlamazlklarnn zmn, kamu hizmetlerinin grlmesini dzenleyen hukuk kurallarnn tmdr. Ceza Hukuku: Su tekil eden eylem ve davranlarn nelerden ibaret bulunduunu, bu eylem ve davranlarda bulunanlara ne gibi meyyideler (cezalar/yaptrmlar) uygulanacan belirleyen hukuk kuralarnn tmdr. Usul Hukuku: Yarg organlarnn adalet datrken takip edecekleri usulleri belirleyen hukuk kurallarnn tmnden oluur. Anayasa: Devletin temel yapsn, yani kuruluunu, ynetim biimini, Devletin temel organlarn, bunlarn birbirleriyle olan ilikilerini, kiilerin Devlete kar olan temel haklarn ve devlerini dzenleyen kanundur. Kanun: Yasama organ tarafndan, belli ekil ve artlara uygun olarak tanzim edilip, yrrle girmesinden itibaren uyulmas gerekli bulunan genel, soyut ve srekli kurallar bir arada toplayan yazl hukuksal metindir.

19

Kanunlar, Cumhurbakannn onayndan sonra Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girer.

Kanun Hkmnde Kararname (KHK): Yasama organnn (TBMM) kanun ile, belli konularda Bakanlar Kuruluna verdii kanun hkmnde kararname karma yetkisi erevesinde karlan, aynen kanunlar gibi yrrle giren yazl hukuksal metindir. KHKler yaymlandklar gn TBMMne sunulurlar. Tzk (Nizamname): Bakanlar Kurulunca, kanunun uygulanmasn gstermek veya kanunun emrettii ileri belirtmek zere, kanunlara aykr olmamak artyla ve Dantayn incelemesinden geirilerek kartlan, Cumhurbakan tarafndan imzalanarak kanunlar gibi (Resmi Gazetede) yaymlanan dzenleyici ilemlerdir. Ynetmelik (Talimatname): Devlet rgt ierisinde bulunan eitli kurum ve kurulularn kendi i bnyelerini ilgilendiren alma usullerini dzenleyen kurallar btndr. Babakanlk, bakanlklar ve kamu tzelkiileri, kendi grev alanlarn ilgilendiren kanunlarn ve tzklerin uygulanmasn salamak zere ve bunlara aykr olmamak artyla, ynetmelikler karabilirler. Ynerge: Babakanlk, bakanlklar ve kamu tzelkiilerinin, kendi grev alanlarn ilgilendiren konularda, kanun, tzk ve ynetmeliklerde yer alan dzenlemeler dahilinde, bu dzenlemelerde ayrntl olarak dzenlenmemi hususlarda yaplacak uygulamalar, yrtlecek i ve ilemleri dzenleyen, aklayan, kurum veya kuruluun en st yetkilisi/organ tarafndan onayla/kararla yrrle konulan kurallar btndr. Genelge: Kanun, tzk, ynetmelik ve ynerge hkmlerinin uygulanmasnda dlen duraksamalar gidermek iin veya bu yasal ve idari dzenleyici metinlerde yer alan hususlarn daha kolay anlalabilmesi ve uygulanabilmesi iin, yarg kararnda yer alan baz hususlarda yaplacak idari i ve ilemleri aklamak iin, idarenin aklanmasn gerekli grd hususlar tekilat birimlerine ve alanlarna bildirmek iin yaymlad genel nitelikli yazl emirler btndr. Emir: Kamu grev ve hizmetlerinde herhangi bir sfat ve suretle almakta olan kimseye, yrtlmekte olan veya yrtlecek olan i ve ilemlere, grevlere ilikin konularda, amir konumunda olan stleri tarafndan mevzuata (genelge, ynerge, ynetmelik, tzk, kanun veya Anayasa hkmlerine) uygun olarak verilen szl ve/veya yazl irade beyandr. tihat: Belirli bir hukuk sorun konusunda mahkemelerin ya da hukuk bilginlerinin grdr. tihat, hukukun nemli kaynaklarndan biridir. Gerek bilimsel itihatlar, gerekse mahkeme itihatlar yeni bir hukuk kural koymazlar. Bunlar yalnzca hukuk kurallarna aklk getirir, bu kurallar yorumlarlar. tihatlarn mahkemeleri balayc nitelii yoktur. Ancak, itihad birletirme kararlar balaycdr. tihad birletirme karar, bir yarg alanndaki deiik mahkeme kararlarnn birletirilmesi amacyla o yarg alanndaki en yksek mahkemenin ald karardr. Mahkemeler, itihad birletirme kararlarna aykr karar veremezler. tihad birletirme karar, yasalarn uygulanmasnda lke dzeyinde birlik ve uyum salar. Mahkemelerin belirli konulardaki kararlar arasnda

20

elikileri nler. Adl yarg alannda itihatlar birletirme kararlar alma grevi ve yetkisi Yargtayn, idari yarg alannda ise Dantayndr.

Doktrin: Bilimsel itihatlardr. Hukuk doktrini, bir sorunla ilgili olarak hukukularn, bilim adamlarnn ngrd ilkeler, grler, kanlar ve inanlardr. Konusu hukuku aklamak ve yorumlamak olan, hukuk biliminin kaynaklarndan birini oluturan almalarn tmdr. Hiyerari: dare tekilat iinde hiyerari bu tekilatn bir kademeleme gstermesini, bu tekilatn grevlilerinin aadan yukarya doru basamak basamak, derece derece birbirlerine balanarak bataki yetkililere tabi olmalarn ifade etmektedir. Merkezden ynetim sisteminde, lke dzeyinde yrtlmesi gereken her bir idari hizmet, Bakanlklar biiminde tertip edilmi ve merkezde toplanmtr. Dolaysyla, merkezi idare tekilatnda hiyerarik dzenin en stnde bakan yer alr. dari lem: dare hukuku alannda ynetimin tek yanl irade aklamas ile hukuksal sonu yaratan baka bir deyile hukuk dzeninde deiiklik yapan ilemlere idari ilem denir. lke olarak ynetsel ilemler yrrle girdikleri andan balayarak etkilerini gsterir. Bu etkilerin yrrlk ncesi dneme ilikin olmamalar gerekir. Bu yasalarn geriye yrmezlii ilkesinin ynetsel idari ilemlere yansmasdr. Ksaca aklamak gerekirse borlandrc ilemlerde, disiplin cezalarnda geriye yrmezlik kural kat bir biimde uygulanr. Buna karn affa ilikin uygulamalar, ilgilinin yararna yaplan ilemler yasal dayana bulunmak koulu ile geriye yryebilir. Grev: Bir kimsenin / kamu kurum ve kurulularnda alan grevlilerin, konumlar itibariyle, kanunlar ve dier idari dzenlemeler gereince yapmak durumunda olduklar i ve ilemlerin btndr. Yetki: Bir ii veya grevi belli artlar altnda yapp yapmama veya bir karara balama konusunda sahip olunan yasal haktr. Sorumluluk: Bir kimsenin, kendi davranlar veya zerine ald ilerin, kendisine verilen grev ve yetkilerin sonularn stlenmesi halidir. Grevi Ktye Kullanma: (1) Bir kamu grevlisinin/memurun; kendisine verilen grevleri kanuna ve dier kurallara, grevinin gereklerine aykr olarak hareket etmek suretiyle, kiilerin maduriyetine veya kamunun zararna neden olmas ya da kiilere haksz kazan salamas halidir. (2) Bir kamu grevlisinin/memurun; kendisine verilen grevleri, kanunu ve dier kurallar uygulamakta, grevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme gstermek suretiyle, kiilerin maduriyetine veya kamunun zararna neden olmas ya da kiilere haksz kazan salamas halidir. (3) Bir kamu grevlisinin/memurun; kendisine verilen grevleri kanuna ve dier kurallara uygun yapmak iin, grevinin gereklerine uygun davranmas iin veya bu nedenle kiilerden kendisine veya bir bakasna kar salamas halidir. Grevi hmal: Hangi nedenle olursa olsun memuriyet grevinin yaplmasnda savsama ve gecikme gsterilmesi veya stnn yasaya gre verdii buyruklarn geerli bir

21

neden olmadan yaplmamas halidir. (5237 s. Kanunda grevi ihmal kavram grevi ktyekullanma kavram iine alnmtr. )

Grev Gasp: Ynetimin kendi grev alanna girmeyen, aslnda hibir ynetsel kuruluun grevi iine girmeyen bir konuda karar almasna denir. (rnek: Yasa konusu olan birdurumun tzk ile dzenlenmesi veya yargnn grevine giren bir konuda ynetimce karar alnmas.)

Yetki Gasp: Ynetim adna irade aklamasnda bulunmaya, karar almaya yetkisi olmayan, ynetim iinde yer alan bir kiinin yapt ilemlerdir. (rnek: Bakan adna iradeaklamasna yetkili olmayan ube mdrnn karar almas veya dekan adna karar almaya yetkili olmayan faklte sekreterinin karar almas.)

Yetkilerin Paralellii: Her trl yetki kurallar bata Anayasa olmak zere kanunlarda belirlenmitir. Bir idari ilemi yapm yada bir idari karar alm olan idare makam veya organ aksine bir hkm olmadka o idari ilemi ya da karar deitirmeye, kaldrmaya ve geri almaya yetkilidir. dare her trl yetki kurallarna uymak zorundadr. Aksi halde alaca karar yetki unsuru ynnden hukuka aykr olur. Yetki Genilii lkesi: Genel ynetimin tara kurulularnda bulunan yksek kamu grevlilerine, belli konularda, kendiliinden karar alma ve uygulama yetkisi verilmesine yetki genilii ilkesi denir. (rnek: Valinin Bakan adna, belli konularda kendiliinden karar alp uygulamas.) Anayasann 126. maddesinde llerin ynetimi yetki genilii ilkesine dayanr denilmektedir. Yetki Devri: Bir memura/kamu grevlisine veya organa ait yetkinin tamamen veya ksmen yetkili makamn onay ile dier bir memura/kamu grevlisine veya organa devredilmesi ilemidir. dare hukukunda idari organ ve makamlara verilen yetkiler kural olarak bu organ ve makamlarca kullanlr. Bilindii gibi kamu hukukunda bir yere verilen yetki, tersine bir hkm bulunmadka o yer tarafndan kullanlr. Bu yerin yetkisini baka yere devredilebilmesi iin yasal bir dayanaa gerek vardr. Yetki devri, belli konularda olabilir. Bir yer kendisine verilmi olan yetkileri, btn ile baka bir yere devredemez. Bu koullara uymadan yaplan yetki devri hukuka aykr olur. Hukuka aykr olarak yaplm olan yetki devrine dayanlarak alnan kararlar da yetki ynnden sakat bir ilemdir. ptal edilmeleri gerekir. Yetki devrinin yaynlanmas ve ilgililere duyurulmas da gerekir. ou kez bir olur ile yetki devredilmektedir. Yetki Saptrmas: darenin, yetkisi bulunan bir alanda, bu yetkisini hizmet d (keyf, politik vb.) dncelerle kullanmas halidir. (rnek: Kamulatrma kararnn kamu yararnngerekletirilmesi yerine salt belli bir kiinin tanmaznn kamulatrlmas suretiyle o kiiye zarar verilmesi amacyla alnm olmas halinde kamulatrma kararnda yetki saptrmas vardr.)

Yetki Tecavz: Astn st yerine karar almas, hukuksal bir ilem yapmas, konu ynnden yetkisizlik durumunu oluturur. Buna yetki tecavz denir. Takdir Yetkisi ve Bal Yetki: darenin grevi, hukuk kurallar iinde kamu hizmetlerini yrtmektir. Btn kamu hizmetlerinin, hangi koullar altnda nasl yrtleceini, nceden tespit etme, bunlar yazl kurallar olarak dzenleme imkan yoktur. Yneticilere takdir yetkisi tanmak zorunludur. Bilindii gibi, ynetime tannan yetkiler bal 22

yetki ve takdir yetkisi olarak ikiye ayrlr. Ynetimin, bir yetkiyi kullanmas, belli bir eyi yapmas yada belli bir davranta bulunmas kesin bir biimde emredilmi ise bal yetkiden sz edilir. Ynetimin, yetkiyi kullanp kullanmamakta, yada kullanlmasnn gereklerini tespit etmede az ya da ok serbest braklmas durumunda takdir yetkisinden sz edilir.

Takdir Yetkisini Kullanlrken Uyulmas Gereken lkeler: a) dare, yasalarn koyduu snrlar iinde kalmaldr. b) dare, takdir yetkisini kullanrken eitlik ilkesine nem vermelidir. c) Takdir yetkisi, kamu yarar iin kullanlmaldr. d) Takdir yetkisi gerekeli olarak kullanlmaldr. e) Takdir yetkisinin kullanlmas iin yasalar zel koullar ngrm ise ynetim bunlara uymaldr. Bal Yetki: Ynetimin belli kamu hizmetlerini nasl yrtecei, alaca kararlarn ierii nceden belirtilmitir. Bal yetkide ynetim alaca kararn koullarnn gerekleip gereklemediini tespit eder, gereklemi ise yasann ngrd karar alr. Ynetimin baka trl hareket etmesi imkan yoktur. Bal yetkinin olabilmesi iin ynetimin elinde birden ok zm yolunun bulunmas gerekir. Kanunsuz Emir: Kamu kurum ve kurulularnda yrtlmekte olan kamu grev ve hizmetleriyle ilgili olarak, amir konumunda olan stler tarafndan ast konumunda olan kamu alanlarna, Anayasa, kanun, tzk ve ynetmelik hkmlerine aykr olarak verilen emirdir. Kamu hizmetlerinde herhangi bir sfat ve suretle almakta olan kimse, stnden ald emri, ynetmelik, tzk, kanun veya Anayasa hkmlerine aykr grrse, yerine getirmez ve bu aykrl o emri verene bildirir. Ancak, st emrinde srar eder ve bu emrini yaz ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz. Konusu su tekil eden emir, hibir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Askeri hizmetlerin grlmesi ve acele hallerde kamu dzeni ve kamu gvenliinin korunmas iin kanunla gsterilen istisnalar sakldr. (Anayasa md: 137) Kamu Grevi: Devlet tarafndan kamu yarar iin tahakkuk ettirilmesi zaruri ve srekli grlen faaliyetlerdir. Devlet tarafndan yrtlmesi zorunlu grevlerdir. (rnek: Eitim,savunma, adliye, maliye vb. faaliyetler.)

Kamu Hizmeti: Devlet ya da dier kamu tzel kiileri tarafndan ya da bunlarn gzetim ve denetimleri altnda genel ve ortak gereksinimlerini karlamak, kamu yarar yada karn salamak iin yaplan ve topluma sunulmu bulunan srekli, dzenli ve ihtiyari etkinliklerdir. Memur: Mevcut kurulu biimine baklmakszn, Devlet ve dier kamu tzel kiiliklerince genel idare esaslarna gre yrtlen asli ve srekli kamu hizmetlerini ifa ile grevlendirilen kamu alanlardr. Memurlar; 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa tabi olan ve bu Kanunun 4/A maddesinde saylan nitelikte ileri yrtmekle grevlendirilen gerek kiilerdir. Kamu alan: Kamu kesiminde unvan ve grevine baklmakszn kamu hukuku ya da zel hukuk bayla bir hizmet sunumunda bulunan, temel zlk haklar kamu hukuku kurallaryla (yasalarla) dzenlenen gerek kiilerdir. (rnek: Memurlar, dier kamu grevlileri, kadrosuz szlemelipersonel, kamu iileri bu kapsamda yer alr. )

Kamu Grevlisi: Kamusal faaliyetin yrtlmesine atama veya seilme yoluyla ya da herhangi bir surette srekli, sreli veya geici olarak katlan kiidir. (TCK m:6/c)

23

i: 657 sayl Kanuna tabi olmayp, memur ve szlemeli personel statsnde bulunmayan, 4857 sayl Kanuna tabi olan ve bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiidir. Szlemeli Personel: 657 sayl Kanuna tabi olan ve bu Kanunun 4/B maddesi kapsamnda yer alan ilerde geici olarak altrlan, ii saylmayan kamu hizmeti grevlisidir.

Denetim / Genel Denetim: Kamu kurum ve kuruluunun, Devletin gzetim ve denetimi altnda bulundurulan kuruluun, tzel kiilerin yllk veya dnemsel faaliyetlerinin tmnn veya belirlenen ksmlarnn, yetkili makam veya merciin onay veya emri zerine, yetkili grevlilerce mevzuata uygunluk ve yerindelik, verimlilik ynlerinden aratrlmas, incelenmesi ve irdelenmesi faaliyetlerinin btndr. Denetim ve D Denetim: Kamu kuruluunun kendi kendisini denetlemesine i denetim, baka bir kamu kuruluu tarafndan denetlenmesine de d denetim denir. denetimin en belirgin zellii hiyerari denetimi, d denetiminki ise vesayet denetimidir. Denetim: Kamu idaresinin almalarna deer katmak ve gelitirmek iin kaynaklarn ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarna gre ynetilip ynetilmediini deerlendirmek ve rehberlik yapmak amacyla yaplan bamsz ve nesnel gvence salayan danmanlk faaliyetidir. (5018 s. Kanun) nceleme: Yetkili makam veya mercilerin onay ve emirleri zerine, ilgili grevliler tarafndan gerekletirilen, ihbara veya ikayete konu olan hususlarn akla kavuturulmas almalarnn ya da denetim almalar srasnda belirlenen baz durumlarn, aksaklk ve noksanlklarn ilgili mevzuat ynnden irdelenmesi ve deerlendirilmesi almalarnn btndr. n nceleme: Yetkili merci tarafndan 4483 sayl Kanunda belirtilen usul ve esaslar dahilinde yaplan/yaptrlan inceleme ve soruturma almalarnn btndr. Tevsi-i Tahkikat: Yeni kan baz olgular nedeniyle, yaplm olan tahkikatn geniletilmesi ve derinletirilmesi halidir. Soruturma: Kanuna gre yetkili mercilerce su phesinin renilmesinden iddianamenin kabulne kadar geen evrede yrtlen i ve ilemlerdir. (CMK md:2) Kovuturma: ddianamenin kabul ile balayan, hkmn kesinlemesine kadar geen evrede yrtlen i ve ilemlerdir. (CMK md:2) pheli: Soruturma evresinde, su phesi altnda bulunan kiidir. (CMK md:2) Sank: Kovuturmann balamasndan itibaren hkmn kesinlemesine kadar, su phesi altnda bulunan kiidir. (CMK md:2) Sank / Maznun / Zanl: Hakknda ceza davas alan kiidir. Mdafi: pheli veya sann ceza muhakemesinde savunmasn yapan avukattr.(CMK md:2)

Vekil: Katlan, sutan zarar gren veya malen sorumlu kiiyi ceza muhakemesinde temsil eden avukattr. (CMK md:2) Dava: Hakkna tecavz edildii ileri srlen kiinin (davacnn), mahkemeye bavurarak hakknn mahkeme eliyle (hukuksal) korunmasn istemesidir.

24

Davac: Dava aan kimse; devletten hukuk himaye isteyen kii; mddei; iddia eden kii. (Kamu davasnda davac -kural olarak- savcdr.) Daval: Davac tarafndan davann kendisine yneltildii kii; hakknda dava alan kii.

fade Alma: (1) phelinin kolluk grevlileri veya Cumhuriyet savcs tarafndan soruturma konusu sula ilgili olarak dinlenmesi ilemidir. (CMK md:2) fade Alma: (2) Hakknda baz iddialar ileri srlen veya baz konular dolaysyla hakknda ikayette bulunulan memurun/kamu grevlisinin disiplin soruturmasna konu olan hususlarda mfetti/muhakkik tarafndan dinlenmesi/aklamalarnn alnmas ilemidir. Bilgi Alma: Aratrma, inceleme, soruturma ve n inceleme yaplan konularda bilgisi, duyumu, grgs ve/veya ilgisi olan kiilerin/grevlilerin aklamalarnn alnmas ilemidir. Savunma Alnma: Hakknda disiplin soruturmas raporu dzenlenmi memurun/kamu grevlisinin, ortaya konulan, dorulanan fiil ve halleri ile ilgili aklamalarnn yazl olarak yetkili disiplin amiri veya disiplin kurulu tarafndan istenilmesi ilemidir. Sorgu: pheli veya sann hkim veya mahkeme tarafndan soruturma veya kovuturma konusu sula ilgili olarak dinlenmesi ilemidir. (CMK md:2) Malen Sorumlu: Yarglama konusu iin hkme balanmas ve bunun kesinlemesinden sonra, madd ve mal sorumluluk tayarak hkmn sonularndan etkilenecek veya bunlara katlanacak kiidir. (CMK md:2) Tank: Ceza ve/veya hukuk davasnda bilgisine, grgsne bavurulan nc ahstr. Davann taraflar tank olamaz. Tank: Grdn ve bildiini anlatan, bilgi veren kimsedir. Tank (ahit): Tanklk (ahadet) eden kimse; yarglamada bir olay hakknda grgsne veya bilgisine bavurulan kimse; bir olayn vuku bulduunu (olduunu) gren kimse; olay veya ilem srasnda hazr bulunan kimse. Muhbir (hbarc): Bir sutan zarar grmedii halde, ilenen suu, kanun d bir durumu yetkili makam ve mercilere szl veya yazl olarak bildiren kimsedir. Mteki (ikayeti, Yaknc): Bir sutan zarar grmesine ramen, zarar ve ziyan tazminini istemeden durumu ilgili makam ve mercilere bildiren kimsedir. Bilirkii: zm uzmanl, zel veya teknik bilgiyi gerektiren hllerde, oy ve grnn alnmasna karar verilen kiidir. (CMK md:63) Teebbs: lenmesi kastolunan bir crmn icrasna elverili vastalarla balanmasndan sonra, failin, elinde olmayan engel sebeplerin mdahalesi yznden icra fiillerinin tamamlanamamas ya da tamamlanmasna ramen sonucun meydana gelmemesi halidir.

25

tirak: Birden ok kiinin nceden anlamak ve ibirlii yapmak suretiyle bir suu ilemeleri hlidir. tirak halinde olanlarn her biri, sorumluluk dzeyleri itibariyle fail, azmettirici ve yardm eden konumunda bulunur. Su: Hukuk kurallarnn yasaklad ve yaplmasna veya yaplmamasna cezai yaptrm (meyyide) balad eylemdir. Cezai nitelikte hukuka aykr fiildir. Fail: Cezai nitelikte hukuka aykr fiil ileyen kiiye denir.

Ceza: Kanunun ak olarak su sayd bir fiili ileyen bir kimsenin yaantsna, hrriyetine, mallarna, onuruna kar Devletin yasalarla getirdii snrlamadr. Disiplin Cezas: Belirli bir statde bulunan kiilere grevleri dolaysyla veya grev yaplan yerdeki kusurlar dolaysyla verilen cezalara disiplin cezas denilir. Ceza hukukunun zellii bu hukukun her ferde uygulanmasnda grlr. Disiplin hukukunda ise cezalar asker, memur, renci gibi belli bir statde bulunan kimselere uygulanr. Disiplin cezalarnda genellik unsuru yoktur. Disiplin cezalar mahkemeler tarafndan deil idare makamlar tarafndan verilir. Tazminat: Bir haksz fiil ile bir ahsn madd ve manev varlnda meydana gelen eksilmeyi gidermek iin, bu haksz fiilden sorumlu tarafndan yaplmas gereken demedir. Hukuk tarafndan korunan ve ahsa ait madd ve manev zarar verici fiilin olmasndan sonraki hli ile nceki hli arasndaki farktr. Adalet ve Kanun nnde Eitlik lkesi: Ceza Kanununun uygulanmasnda kiiler arasnda rk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya dier dnceleri, felsefi inan, milli ve sosyal kken, doum, ekonomik ve dier toplumsal konular ynnden ayrm yaplamaz. Hibir kimseye ayrcalk tannamaz. Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyasi dnce, felsefi inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir. Ceza Kanununun Balaycl: Ceza kanunlarn bilmemek mazeret saylmaz. Suta ve Cezada Kanunilik lkesi: Kanunun aka su saymad bir fiil iin kimseye ceza verilemez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazl cezalardan ve gvenlik tedbirlerinden baka bir ceza ve gvenlik tedbirine hkmolunamaz. darenin dzenleyici ilemleri ile su ve ceza konulamaz. Kyas Yasa: Kanunlarn su ve ceza ieren hkmlerinin uygulanmasnda kyas yaplamaz. Su ve ceza ieren hkmler, kyasa yol aacak biimde geni yorumlanamaz. Ceza Kanununun Zaman Bakmndan Uygulanma Alan: Suun ilendii zaman yrrlkte bulunan kanun ile sonradan yrrle giren kanunlarn hkmleri farkl ise failin lehine olan kanun uygulanr ve infaz olunur. Cezalarn ahsilii Prensibi: Cezalar ahsidir. Kiinin iledii bir sutan dolay baka birisine ceza verilemez (itirak vb. durumlar hari). Kiinin lm halinde, len kiinin iledii bir sutan dolay baka birisine ceza verilemez. Ceza Normu: Su ve ceza yaratan normlardr. ki unsuru ierir. Kural, belirli bir davranta bulunma emridir. Belirli bir hareketi yapmama veya yapma emridir. Meyyide ise kuraln ihlalini izlemesi gereken hukuki sonutur.

26

Fikr tima: ledii bir fiil nedeniyle birden fazla farkl suun olumasna sebebiyet veren kiinin, bunlardan en ar cezay gerektiren sutan dolay cezalandrlmasdr. Kast: Kast, kii ile iledii suun madd unsurlar arasndaki psikolojik ba ifade etmektedir. Suun kanuni tanmndaki madd unsurlarn bilerek ve istenerek gerekletirilmesi, kastn varl iin zorunludur. Su tanmnda yer almakla birlikte, fiilin ifade ettii hakszlk zerinde etkili olmayan koullarn gerekletiinin bilinip bilinmemesi, kastn varl asndan nem tamamaktadr. rnein objektif cezalandrlabilme koulununarand sularda bu koulun veya ahs cezaszlk sebebinin fail tarafndan bilinmesi gerekmez.

Olas Kast: Olas kast durumunda suun kanuni tanmnda yer alan unsurlardan birinin somut olayda gerekleebilecei ngrlmesine ramen, kii fiili ilemektedir. Dier bir deyile, fail unsurlarn meydana gelmesini kabullenmektedir. rnein; yolda seyreden bir otobs srcs, trafik lambasnn kendisine krmz yanmasna ramen, kavakta durmadan gemek ister; ancak kendilerine yeil k yanan kavaktan gemekte olan yayalara arpar ve bunlardan bir veya birkann lmne veya yaralanmasna neden olur. Trafik lambas kendisine krmz yanan src, yaya geidinden her an birilerinin getiini grm; fakat, buna ramen kavakta durmam ve yoluna devam etmitir. Bu durumda otobs srcs, meydana gelen lm veya yaralama neticelerinin gerekleebileceini ngrerek, bunlar kabullenmitir. Dn evinde trene katlanlarn tabancalar ile odann tavanna doru ard ardna ate ettikleri srada, bir kiinin ald alkoln de etkisi ile elinin seyrini kaybetmesi sonucu, yere paralel olarak yapt atlardan bir tanesinden kan kurun, trene katlanlardan birinin alnna isabet ederek lmne neden olur. Bu rnek olayda kii yapt atlardan kan kurunlarn orada bulunan herhangi birine isabet edebileceini ngrm; fakat, buna ramen silhyla ata devam etmitir. Burada da fail silhyla ate ederken ortaya kacak yaralama veya lm neticelerini kabullenmitir. Taksir: Kusur demektir. Sular, kural olarak kasten ilenirler. Ancak, istisnen taksirle ilenen belli fiiller de kanunlarda su olarak tanmlanmaktadr. Taksirli sularn belirgin zellii, icra veya ihmal ekilde olabilen irad hareketin varl ve kanun tanmda yer alan unsurlardan birinin ngrlmemi olmasdr. Fakat bu ngrmemenin, gerekli dikkat ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla ortaya kmas gerekir. nk, gerekli dikkat ve zen gsterilmedii iin kanunda tanmlanm olan neticenin gerekleecei ngrlmemitir. Bu dikkat ve zen ykmllnn belirlenmesinde, failin kiisel yetenekleri gz nnde bulundurulmakszn, objektif esastan hareket edilir. Nitekim toplum hlinde yaamann gvenli bir biimde srdrlebilmesi iin, eitli alanlarda kiilerin dikkat ve zenli davranmalaryla ilgili kurallar konmaktadr. naat faaliyeti, salk hizmetlerinin yrtlmesi ve trafik dzeniyle ilgili kurallar, dikkat ve zen ykmllne rnek olarak gsterilebilir. Taksirli sularda fail, kendi yetenekleri, alglama gc, tecrbeleri, bilgi dzeyi ve iinde bulunduu koullar altnda, objektif olarak varolan dikkat, zen ykmlln ngrebilecek ve yerine getirebilecek durumda olmaldr. Btn bu yeteneklere sahip olmasna ramen bu ykmlle aykr davranan kii, su tanmnda belirlenen neticenin gereklemesine neden olmas durumunda, taksirli sutan dolay kusurlu saylarak sorumlu tutulacaktr. Kabahat: Kanunun, karlnda idar yaptrm uygulanmasn ngrd hakszlktr.(Kabahatler Kanunu md:2)

27

Zarar: Hukuk tarafndan korunan ve ahsa ait maddi ve manevi deerlerin, zarar verici fiilin olmasndan sonraki hali ile nceki hali arasndaki farktr. (Yargtay 6.C.D. 4.7.1983tarih ve 2707/3846 sayl kararndan)

Zarar: Kiinin malvarlnda veya manevi varlnda ortaya kan eksilmedir. letmenin/kurumun gelirleri ile giderleri arasndaki olumsuz farktr. Giderlerin gelirlerden fazla olmas halidir. Haksz Fiil: Bir fiili ileyen ile o fiilden zarar gren arasnda hukuk iliki olmadan, kanun tarafndan konmu bir hak veya durumun ihll edilmesidir. Haksz bir fiilin varl iin drt unsurun bulunmas gerekir. Bunlar; kusur, zarar, fiilin hukuka aykr olmas ve nedensellik (illiyet) badr.

ptal Davas: Hukuka aykr bir idari ilemin, idari yarg yerlerince iptal edilmesini salayan bir dava trdr. ptal davas, dari Yarglama Usul Kanunu tarafndan idari ilemler hakknda yetki, ekil, sebep, konu ve maksat ynlerinden biri ile hukuka aykr olduklarndan dolay alan davalar olarak tanmlanmtr. ptal Kararlarnn Yerine Getirilme Zorunluluu: Hukukumuza gre, dare, iptal kararlarn yerine getirmek, iptal kararlarnn gereklerine gre ilem yapmak zorundadr. Bu konu ile ilgili olarak 1982 Anayasasnn 138. maddesinin son fkrasnda; Yasama ve yrtme organlar ve idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadr; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarn hibir surette deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez. hkm getirilmitir. Ayrca, dari Yarglama Usul Kanununun 28. maddesinde bu alanda daha ayrntl bir dzenlemeye gidilmitir. a) Esas hakkndaki kararlar gibi, yrtmenin durdurulmas kararlarnn da yerine getirilmesi zorunludur. b) Kararlar en ge otuz gn iinde yerine getirilir. c) Kararlarn yerine getirilmesinin geciktirilmesi, Ynetimin hukuksal sorumluluunu gerektirir. d) Kararn kamu grevlisi tarafndan kasten yerine getirilmemesi, kamu grevlisinin sorumluluunu gerektirir. e) Tam yarg davalarna ilikin kararlar genel hkmlere gre yerine getirilir. f) Tazminat kararlar ile vergi uyumazlklarna ilikin karalarn uygulanmasnn geciktirilmesi durumunda yasal gecikme faizi denir. Bu kurallardan aka anlalaca gibi, idare yarg kararlarn yerine getirmek zorundadr. Bu konuda idareye, yarg kararlarn yerine getirmenin dnda herhangi bir olanak tannmamtr.

28

29

30

II. BLMDSPLN SORUTURMASI

31

KNC BLM DSPLN SORUTURMASI DSPLN FL VE HALLER LE DSPLN CEZALARI1. DSPLN CEZALARI VE AMACI:

Disiplin cezalar, kamu grev ve hizmetlerinin salkl, dzenli, zamannda ve gerei gibi yrtlp yerine getirilmesini salamak iin kanun, tzk ve ynetmeliklerin kamu grevlileri ve hizmetlilerine emrettii devleri yurt iinde veya dnda yerine getirmeyenlere, uyulmasn zorunlu kld hususlar yapmayanlara, yasaklad ileri yapanlara, durumun niteliine ve arlna gre uygulanan idari yaptrmlar olup; kamu kurumlarnda alan grevlilerin, grevlerini yetki ve sorumluluklar dahilinde yerine getirmelerini salamak ve bu grevlilerin alma dzeni iin salanan artlar ve alma ortamn bozucu eylemlerde bulunmalarn nlemek, dier kamu grevlilerine rnek tekil etmek, kamu grev ve hizmetlerinin yasalarla belirlenen usul ve esaslar dahilinde gerei gibi yerine getirilmesi ve yrtlmesi amacn tar.2. DSPLN CEZALARININ ZELLKLER:

Disiplin cezalar; a) Sadece kamu grevlileri ile belli meslek mensuplarna uygulanr. b) Kiiseldir. c) Memurun zlk hak ve meslek statsne ynelik etkileri vardr. d) Savunma hakk tannmadan verilemez. e) Takdiri cezalar olup, takdir yetkisi belli makam ve kurullara aittir. Ancak bu takdir hakk snrsz olmayp, belirli usul ve esaslarla kamu grevlilerini sbjektif etkilenmelerden korur. f) Uygulamada eitlik ilkesi esas olup, ayn eylemde bulunanlarn ayn nitelikteki cezalara tabi tutulmas temel alnr. g) Yarg karar aranmaz ve verildii tarihten itibaren hkm ifade eder. h) Ertelenmeleri mmkn deildir.3. DSPLN CEZALARININ ETLER VE CEZA UYGULANACAK FL VE HALLER:

Milli Eitim Bakanl mensubu Devlet memurlarna uygulanacak disiplin hkmleri: a) 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 125. maddesi;

32

Disiplin cezalarnn eitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller: Madde 125 (Deiik: 12/5/1982 - 2670/31 md.) Devlet memurlarna verilecek disiplin cezalar ile her bir disiplin cezasn gerektiren fiil ve haller unlardr: A - Uyarma : Memura, grevinde ve davranlarnda daha dikkatli olmas gerektiinin yaz ile bildirilmesidir. Uyarma cezasn gerektiren fiil ve haller unlardr: a) Verilen emir ve grevlerin tam ve zamannda yaplmasnda, grev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esaslarn yerine getirilmesinde, grevle ilgili resmi belge, ara ve gerelerin korunmas, kullanlmas ve bakmnda kaytszlk gstermek veya dzensiz davranmak,

b) zrsz veya izinsiz olarak greve ge gelmek, erken ayrlmak, grev mahallini terketmek, c) Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek, d) Usulsz mracaat veya ikayette bulunmak, e) Devlet memuru vakarna yakmayan tutum ve davranta bulunmak, f) Grevine veya i sahiplerine kar kaytszlk gstermek veya ilgisiz kalmak, g) Belirlenen klk ve kyafet hkmlerine aykr davranmak, h) Grevin ibirlii iinde yaplmas ilkesine aykr davranlarda bulunmak. B - Knama : Memura, grevinde ve davranlarnda kusurlu olduunun yaz ile bildirilmesidir. Knama cezasn gerektiren fiil ve haller unlardr: a) Verilen emir ve grevlerin tam ve zamannda yaplmasnda, grev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esaslarn yerine getirilmesinde, grevle ilgili resmi belge, ara ve gerelerin korunmas, kullanlmas ve bakmndan kusurlu davranmak, b) Elerinin, reit olmayan veya mahcur olan ocuklarnn kazan getiren srekli faaliyetlerini belirlenen srede kurumuna bildirmemek, c) Grev srasnda amire hal ve hareketi ile saygsz davranmak, d) Hizmet dnda Devlet memurunun itibar ve gven duygusunu sarsacak nitelikte davranlarda bulunmak, e) Devlete ait resmi ara,gere ve benzeri eyay zel ilerinde kullanmak, f) Devlete ait resmi belge, ara, gere ve benzeri eyay kaybetmek, g) arkadalarna, maiyetindeki personele ve i sahiplerine kt muamelede bulunmak, h) arkadalarna ve i sahiplerine sz veya hareketle satamak, ) Grev mahallinde genel ahlak ve edep d davranlarda bulunmak ve bu tr yaz yazmak, iaret, resim ve benzeri ekiller izmek ve yapmak, j) Verilen emirlere itiraz etmek, k) Borlarn kasten demeyerek hakknda yasal yollara bavurulmasna neden olmak, l) Kurumlarn huzur, skn ve alma dzenini bozmak. m) (Ek:17/9/2004-5234/1 md.)Yetkili olmad halde basna, haber ajanslarna veya radyo ve televizyon kurumlarna bilgi veya deme vermek. C - Aylktan kesme : Memurun, brt aylndan 1/30 - 1/8 arasnda kesinti yaplmasdr. Aylktan kesme cezasn gerektiren fiil ve haller unlardr: a) Kastl olarak; verilen emir ve grevleri tam ve zamannda yapmamak, grev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esaslar yerine getirmemek, grevle ilgili resmi belge, ara ve gereleri korumamak, bakmn yapmamak, hor kullanmak, b) zrsz olarak bir veya iki gn greve gelmemek, c) Devlete ait resmi belge, ara, gere ve benzerlerini zel menfaat salamak iin kullanmak, d) Grevle ilgili konularda ykml olduu kiilere yalan ve yanl beyanda bulunmak, e) Grev srasnda amirine szle saygszlk etmek,

33

f) Grev yeri snrlar ierisinde her hangi bir yerin toplant, tren ve benzeri amalarla izinsiz olarak kullanlmasna yardmc olmak, g) kamet ettii ilin hudutlarn izinsiz terketmek, h) Toplu mracaat veya ikayet etmek, ) Hizmet iinde Devlet memurunun itibar ve gven duygusunu sarsacak nitelikte davranlarda bulunmak, j) Yasaklanm her trl yayn grev mahallinde bulundurmak. D - Kademe ilerlemesinin durdurulmas : Fiilin arlk derecesine gre memurun, bulunduu kademede ilerlemesinin 1 - 3 yl durdurulmasdr. Kademe ilerlemesinin durdurulmas cezasn gerektiren fiil ve haller unlardr: a) Greve sarho gelmek, grev yerinde alkoll iki imek,

b) zrsz ve kesintisiz 3 - 9 gn greve gelmemek, c) Grevi ile ilgili olarak her ne ekilde olursa olsun kar salamak, d) Amirine veya maiyetindekilere kar kk drc veya aalayc fiil ve hareketler yapmak, e) Grev yeri snrlar iinde herhangi bir yeri toplant, tren ve benzeri amalarla izinsiz kullanmak veya kullandrmak, f) Geree aykr rapor ve belge dzenlemek, g) (Mlga:17/9/2004-5234/33 md.) h) Ticaret yapmak veya Devlet memurlarna yasaklanan dier kazan getirici faaliyetlerde bulunmak, ) Grevin yerine getirilmesinde dil, rk, cinsiyet, siyasi dnce, felsefi inan, din ve mezhep ayrm yapmak, kiilerin yarar veya zararn hedef tutan davranlarda bulunmak, j) Belirlenen durum ve srelerde mal bildiriminde bulunmamak, k) Aklanmas yasaklanan bilgileri aklamak, l) Amirine, maiyetindekilere, i arkadalar veya i sahiplerine hakarette bulunmak veya bunlar tehdit etmek, m) Diplomatik statsnden yararlanmak suretiyle yurt dnda, hakl bir sebep gstermeksizin deme kabiliyetinin stnde borlanmak ve borlarn demedeki tutum ve davranlaryla Devlet itibarn zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmakszn borcunu demeden yurda dnmek, n) Verilen grev ve emirleri kasten yapmamak, o) Herhangi bir siyasi parti yararna veya zararna fiilen faaliyette bulunmak. E - Devlet memurluundan karma : Bir daha Devlet memurluuna atanmamak zere memurluktan karmaktr. Devlet memurluundan karma cezasn gerektiren fiil ve haller unlardr: a) deolojik veya siyasi amalarla kurumlarn huzur, skun ve alma dzenini bozmak, boykot, igal, engelleme, ii yavalatma ve grev gibi eylemlere katlmak veya bu amalarla toplu olarak greve gelmemek, bunlar tahrik ve tevik etmek veya yardmda bulunmak, b) Yasaklanm her trl yayn veya siyasi veya ideolojik amal bildiri, afi, pankart, bant ve benzerlerini basmak, oaltmak, datmak veya bunlar kurumlarn herhangi bir yerine asmak veya tehir etmek, c) Siyasi partiye girmek, d) zrsz olarak (...) (1) bir ylda toplam 20 gn greve gelmemek, e) Sava, olaanst hal veya genel afetlere ilikin konularda amirlerin verdii grev veya emirleri yapmamak, f) Amirine ve maiyetindekilere fiili tecavzde bulunmak, g) Memurluk sfat ile badamayacak nitelik ve derecede yz kzartc ve utan verici hareketlerde bulunmak, h) Yetki almadan gizli bilgileri aklamak, ) Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananlar grev mahallinde gizlemek,

34

j) Yurt dnda Devletin itibarn drecek veya grev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranlarda bulunmak, k) 5816 sayl Atatrk Aleyhine lenen Sular Hakkndaki Kanuna aykr fiilleri ilemek. Disiplin cezas verilmesine sebep olmu bir fiil veya halin cezalarn sicilden silinmesine ilikin sre iinde tekerrrnde bir derece ar ceza uygulanr. Ayn derecede cezay gerektiren fakat ayr fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarnn nc uygulamasnda bir derece ar ceza verilir. Gemi hizmetleri srasndaki almalar olumlu olan ve iyi veya ok iyi derecede sicil alan memurlar iin verilecek cezalarda bir derece hafif olan uygulanabilir. Yukarda saylan ve disiplin cezas verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve arlklar itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da ayn neviden disiplin cezalar verilir.

renim durumlar nedeniyle ykselebilecekleri kadrolarn son kademelerinde bulunan Devlet memurlarnn, kademe ilerlemesinin durdurulmas cezasnn verilmesini gerektiren hallerde, brt aylklarnn 1/4' - 1/2'si kesilir ve tekerrrnde grevlerine son verilir. zel kanunlarn disiplin sular ve cezalarna ilikin hkmleri sakldr. Yukarda yazl disiplin kovuturmasnn yaplm olmas, fiilin genel hkmler kapsamna girmesi halinde, sank hakknda ayrca ceza kovuturmas almasna engel tekil etmez.

b) 4357 sayl . lkokul retmenlerinin Kadrolarna, Terfi, Taltif ve Cezalandrlmalarna ve retmenlerin Alacaklarna Dair Kanunun 7. maddesi;Madde 7 lkokul retmenleri iledikleri disiplin sularnn mahiyetine ve derecesine gre 1702 sayl kanunun 36, 40,41 ve 43 nc, 1880 sayl kanunun 8 ve 9 uncu maddelerinde yazl esaslar altnda aadaki inzibat cezalarna arplrlar: a) Vazifelerini yapmakta ihmali grlenler ilerinde kusurlu saylrlar.Bu cezaya itiraz olunamaz. Kusurlarnn dzeltilmesi aadaki makamlardan biri tarafndan yaz ile bildirilir: 1 - Baretmen; 2 - Maarif memuru; 3 - lkretim mfettii; 4 - Maarif mdr. b) Vazifelerini yapmadklar ve yapanlara glk kardklar, onlarn alma isteklerini szleri ve hareketleriyle krdklar, okulu veya talebeyi herhangi bir ekilde zarara urattklar sabit olanlara fiillerinin mahiyet ve derecesine gre birinci defasnda bir gnlkten gnle ve ikinci defasnda gnlkten on be gnle kadar cret veya maa kesilmek cezas verilir. gnle kadar olan cezaya itiraz olunamaz. Bu ceza hem maa hem de cret alanlarn yalnz maalarndan kesilir. c) Kdem indirmek: retmenlik erefini ihlal edici hallerde bulunduklar, meslektalarnn veya talebenin haklarn kasten zarara urattklar sabit olanlara sularnn derecesine gre bir yldan drt yla kadar kdem indirme cezas verilir. d) Vazifelerine son verilmek: Talebesine, okul ve meslek mensuplarna iftira eden veya ettirenlerle bir kdem mddeti iinde iki defadan fazla onbe gnlk cret veya maa kesilmek cezasn alan veya bakalarn vazifelerini yapmamaa tevik ederek okulun almasn aksatt sabit olan retmenlerin alt aydan iki seneye kadar vazifelerine son verilir. Bu cezaya arplan retmenler ceza grdkleri tarihten itibaren ceza mddetlerinin sona ermesine kadar tekrar retmenlie tayin edilemezler. Bu mddetin sonunda bunlarn yeniden retmenlie tayinleri caizdir.

35

e) Meslekten karlmak: retmenlik mesleiyle ilgili iler bakmndan haysiyetsizlii, iffetsizlii ve vazifesinde braklmasna mani bir suiistimali sabit olan retmenler bir daha meslekte ve tekillerinde kullanlmamak zere meslekten karlrlar. Bu kanunda tasrih edilmeyen haller Memurin Kanunu hkmlerine tabidir.

c) 1702 sayl lk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakknda Kanunun 19-28. maddeleri;Cezalar ve sular Madde 19 (Deiik: 25/7/1931 - 1880/4 md.) Mdr, bamuallim ve muallimlere ve ilk tedrisat mfettilerine iledikleri sularn mahiyetine ve derecesine gre aadaki cezalar verilir:

1) htar 2) Tevbih 3) Ders cretlerinin kesilmesi 4) Maa kesilmesi 5) Kdem indirilmesi 6) Derece indirilmesi 7) stifa etmi saylmak 8) Vekalet emrine alnmak 9) Meslekten karlmak 10) Devlet memurluundan karlmak. Madde 20 htar ve tevbih cezalar u hareketlere kar verilir 1 - Talimatname ve emirler mucibince yaplmas lazm olan vazifelerin ifasnda kusur etmek (bu halin neticesinde bir ahs veya messese zarar grrse zararn mahiyet ve derecesine gre daha ar ceza verilebilir); 2 - Mektep dahil ve haricinde muallimlik vakarna uymayacak hareketlerde bulunmak; 3 - Arkadalarna ve talebesine kar kaba muamelede bulunmak ve kaba lisan kullanmak; 4 - Amirlerine kar hrmetsiz tavr gstermek; 5 - Talebenin vazifelerini tashih etmemek; 6 - Yoklama ve imtihan evrakn idareye vaktinde teslim etmemek; 7 - Vazifeye ge gelmek veya vazifeden erken kmak. Yukarki hallerin ilk defasnda ihtar. Tekrarnda tevbih cezas verilir. Madde 21 Ders cretlerinin kesilmesi cezas u hallerde verilir. 1 - Kabule ayan mazereti olmadan derse girmemek veyahut girdii halde dersten baka bir eyle megul olmak; 2 - nzibat ve muallimler meclisi ve mubayaat komisyonu itimalarna mazeretsiz olarak devam etmemek (bu son halin ilkinde ihtar, ikinci defasnda cret kesilmek cezas verilir); 3 - Bir ay zarfnda iki defadan ziyade derse ge gelmek; Derse gelmeyen veya dershanede dersten baka bir ile megul olan muallimin maandan kesilecek miktar tayin iin drt hafta bir ay itibar olunarak muallimin maa yeknu bir ay zarfnda girmee mecbur olduu ders adedine taksim olunur ve bo geen her ders saati iin muallimin maandan bu miktar ilk alaca aylndan kesilir. Uhdesinde fazla ders olan muallimin fazla ald cret; asl maana zammedilerek ders creti bu yekna gre hesap olunur. Mazeret sebebiyle derse girmeyen muallimin mazeretini en ok gn zarfnda ihbar ve bir hafta iinde de ispat etmesi lazmdr. Yoksa ceza tatbik olunur. Madde 22 Maa kesilmesi cezas u hallerde verilir. 1 - Arkadalarna ve i iin gelenlere fena muamele etmek;

36

2 - Mektebin binasnn ve eyann muhafazasna ihtimam etmemek; 3 - Talimatname ile uhdesine verilen ileri kasten yapmamak; 4 - Talebeyi dvmek; 5 - Ayn sutan dolay iki defa tevbih ald halde o fiili tekrar etmek; 6 - Arkadalarn ve maiyetini bakas yannda tahkir etmek; 7 - Gizlenmesi ve belli edilmemesi kabil olmayacak derecede sarho olarak gezmek. Maa, fiilin derecesine gre bir gnlkten on be gnle kadar kesilir. Daha ziyade kesilmez. Madde 23 Kdem indirilmesi cezas u hallerde verilir. 1 - mtihanlarda not takdirinde bitaraflktan ayrlmak; 2 - Amirine kar harekette bulunmak.

Madde 24 Derece indirilmesi cezas u hallerde tatbik olunur. 1 - Sarho olarak mektebe gelmek. 2- Kumar oynamay itiyat etmek veya umumi yerlerde kumar mahiyetinde oyunlarla vakit geirmek. 3 - Bir taraf korumak veya madur etmek kastiyle memur olduu tahkikat esasl bir surette yapmamak. Madde 25 Bir orta tedrisat mualliminin, orta derecede mekteplerde ders vermekten aciz olduu iki talim sicilli ile sabit olduu takdirde muallim ilk mektep muallimliine nakledilir. Madde 26 stifa etmi saylmak: 1 - Yeni tayin edildii vazifeye, mazeretsiz olarak on be gn zarfnda balamayan. 2 - Ders senesi banda vazifesine mazereti olmadan vaktinde gelmeyen; 3 - Ders senesi iinde mazereti olmadan bir hafta faslasz mektebe gelmeyen, 4 - Bir sene zarfnda drt defa ders creti kesilme cezasna urayan mdr, bamuallim ve muallim veya ilk tedrisat mfettii istifa etmi saylr. Madde 27 Meslekten karlmak aadaki hallerde tatbik olunur. 1 - Gerek talebeye kar ve gerek harite muallimlik sfat ile telif edilmeyen iffetsizlii sabit olan, 2 - Talebeyi Vekaletin ve mektebin amirleri ve muallim ve memurlar aleyhine itaatszla tevik eden, 3 - Mdr bamuallim ve muallimlerle ilk tedrisat mfettilerinden talebesine kopya verenler, Madde 28 (Deiik: 25/7/1931 - 1880/5 md.) Devlet memurluundan ihra ve vekalet emrine alnmak cezalar Memurin Kanununun ahkamna tabidir.

Yukarda saylan fiil ve hallerin olumas halinde disiplin soruturmas almas ve gerekli cezann uygulanmas disiplin hukukunun temel ilkeleridir. Devlet memurlarna verilecek disiplin cezalar ile disiplin cezasn gerektiren fiil ve haller, genel olarak Devlet Memurlar Kanununun 125. maddesinde aklanmtr. Bu maddenin altnc fkrasnda yer alan; zel kanunlarn disiplin sular ve cezalarna ilikin hkmleri sakldr hkmne dayal olarak; - lkretim okullarnda grev yapan; snf ve bran retmenleri, mdr bayardmclar, mdr yardmclar ve anasnf retmenleri hakknda ncelikle 4357 sayl Kanun; - lkretim okulu mdrleri ile ortaretim kurumlarnda grev yapan ynetici,

37

retmen, anasnf ve okulncesi retmenleri ile ilkretim mfettileri hakknda ncelikle 1702 sayl Kanun; - Bamsz anaokullarnn ynetici ve retmenleri, il-ile mill eitim mdrleri, mdr yardmclar ve ube mdrleri, halk eitim merkezi mdr-mdr yardmclar, il eitim hizmetleri merkezi mdr-mdr yardmclar, rehberlik ve aratrma merkezi il mdr-mdr yardmclar ve dier grevlileri, retmen evi mdr-mdr yardmclar ile Bakanlmzn dier mensuplarna, grev ve unvanlar ile geldikleri yere baklmakszn haklarnda, genel kanun niteliindeki 657 sayl Kanun; hkmlerinin uygulanmas gerekmektedir.

4. DSPLN CEZASI UYGULANMASINDA TAKDR HAKKI:

Disiplin cezalarnn uygulanmas ile ilgili olarak 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 126. maddesinin nc fkrasnda; Disiplin kurulu ve yksek disiplin kurulununayr bir ceza tayinine yetkisi yoktur. Cezay kabul veya reddeder. Red halinde, atamaya yetkili amirler* 15 gn iinde baka bir disiplin cezas vermekte serbesttirler hkm yer almakta olup,

bu hkm karsnda takdir yetkisinin sadece atamaya yetkili amire ait olduu ortaya kmaktadr.(*)Yasadaki atamaya yetkili amir ifadesi, Disiplin Kurullar ve Disiplin Amirleri Hakknda Ynetmelikte disiplin amiri eklinde yer almaktadr. Ancak burada belirtilen disiplin amiri atamaya yetkili amirdir.

Devlet Memurlar Kanununun 125. maddesinin nc fkrasnda yer alan; Gemi hizmetleri srasnda almalar olumlu olan ve iyi veya ok iyi derecede sicil alan memurlar iin verilecek cezalarda bir derece hafif olan uygulanabilir hkmndeki takdir hakk konusunda, muhakkiklerin bir teklif getirme ykmllkleri olmad gibi grevleri de deildir. Bu husus, tamamen ilgili kurullara ait bir alma ve amirin yetkisindeki bir uygulamadr. Muhakkik sadece onaynda yer alan iddialar aydnlatmakla grevli ve sorumludur. Kanun, Devlet memurluundan karma cezalarnda amire takdir hakk tanmamtr.5. DSPLN CEZASI VERMEYE YETKL AMRLER:

657 sayl Kanunun 126. maddesine gre; uyarma, knama ve aylktan kesme cezalar disiplin amirleri tarafndan, kademe ilerlemesinin durdurulmas cezas, memurun bal olduu kurumdaki disiplin kurulunun karar alndktan sonra atamaya yetkili amirler, il disiplin kurullarnn kararlarna dayanan hallerde valiler tarafndan verilir. Devlet memurluundan karma cezas amirlerin bu yoldaki istei zerine memurun bal bulunduu kurumun yksek disiplin kurulu karar ile verilir. zel kanunlarn disiplin cezas vermeye yetkili amir ve kurullarla ilgili hkmleri sakl tutulmutur. 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu ve Mill Eitim Bakanl Disiplin Amirleri Ynetmelii uyarnca; disiplin amiri olarak tespit edilen personel tarafndan idari ve sicil ynnden kendilerine bal memurlara; uyarma, knama ve aylktan kesme cezalar dorudan; kademe ilerlemesinin durdurulmas cezas, Bakanlmz tara tekiltnda il mill eitim mdr dnda kalan tm personel iin, il mill eitim ya da il disiplin kurullarnn kararna bal olarak valiler, merkez tekilatnda grevli personel ile il mill eitim mdrlerine ise merkez disiplin kurulunun kararna bal olarak Bakan tarafndan, ilgili hakknda dzenlenen soruturma dosyasna bal olarak verilecektir. Devlet memurluundan karma cezas, amirlerin bu yoldaki istei zerine merkez ve 38

tara tekilatnda grevli her kademedeki memura Yksek Disiplin Kurulu karar ile verilir. 1702 sayl Kanunda yer alan ihtar, tevbih, ders cretlerinin kesilmesi, maa kesilmesi cezalar ile 4357 sayl Kanunda yer alan kusurlu saylma, cret kesilmek ve maa kesilmek cezalar; Disiplin Kurullar ve Disiplin Amirleri Hakknda Ynetmelik ile Milli Eitim Bakanl Disiplin Amirleri Ynetmelii hkmleri dahilinde disiplin amirleri tarafndan disiplin amiri olduklar personele, ilgili hakknda dzenlenen soruturma dosyasna bal olarak dorudan verilecektir. 1702 ve 4357 sayl Kanunlarda yer alan ve yukarda saylan cezalar dnda kalan ve Yksek Disiplin Kurulunun grev alanna girmeyen cezalar ise l Milli Eitim Disiplin Kurulu kararlarna bal olarak valiler tarafndan verilecektir. Yksek Disiplin Kurulu grev alanna giren cezalar ise amirlerin bu yoldaki istei zerine bu kurulca verilir.

6. DSPLN KURULLARI:

657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 134. maddesi disiplin kurallarnn olumasna dayanak tekil etmekte olup, buna dayal olarak karlan Disiplin Kurullar ve Disiplin Amirleri Hakknda Ynetmelikte konuya ilikin esaslar belirlenmitir. Buna gre. Mill Eitim Bakanl merkez ve tara tekilatnda alan grevlilerle ilgili disiplin kurullar: a) l Disiplin Kurulu, b) l Mill Eitim Disiplin Kurulu, c) Merkez Disiplin Kurulu, d) Yksek Disiplin Kuruludur. Bu kurullarn hiyerarik balantlar olmadndan birbirlerine emir ve talimat veremezler, gr belirtemezler. Her biri i blm esasna gre olumu kaza usullerle alan kurullardr. Kurullarn kurulu ve grev alanlar, anlan ynetmeliin 4. ve 8. maddelerinde belirtilmitir. 657, 1702 ve 4357 sayl Kanunlardaki disiplin cezalar esas alndnda: l Disiplin Kurulu, Bakanlar Kurulu veya ortak kararla atananlar hari, Bakanln illerdeki tekilatnda alan ve cezalandrlmalar l Mill Eitim Disiplin Kurullarnn grev ve yetki alan dnda kalan grevlilerin kademe ilerlemesinin durdurulmas cezasna; l Mill Eitim Disiplin Kurulu, Bakanlar Kurulu veya ortak kararla atananlar dndaki, illerde Bakanla bal tekilatta grevli ynetici, retmen, uzman ve uzman yardmclarnn 657 sayl Kanuna gre teklif edilen kademe ilerlemesinin durdurulmas cezasna; 1702 sayl Kanuna gre teklif edilen kdem indirilmesi veya derece indirilmesi cezalarna; 4357 sayl Kanuna gre teklif edilen kdem indirmek cezasna; Merkez Disiplin Kurulu, Bakanlk merkez tekilatnda alan, Bakanlar Kurulu veya ortak kararla yada baka surette atanan her trl grevlinin kademe ilerlemesinin durdurulmas cezasna; ilikin teklifleri ve st disiplin amiri bulunmamas durumunda, disiplin amirleri veya atamaya yetkili amirler tarafndan verilmi olan uyarma ve knama cezalarna kar yaplan itirazlar inceler ve karara balarlar. Yksek Disiplin Kurulu ise, Bakanln merkez ve tara tekilatnda alan btn grevlilerin 657 sayl Kanuna gre teklif edilen Devlet memurluundan karma cezasna; illerde Bakanla bal tekilatta grevli ynetici, retmen, uzman ve uzman yardmclarnn 1702 sayl Kanuna gre teklif edilen istifa etmi saylmak ve meslekten karlmak cezalarna; 4357 sayl Kanuna gre teklif edilen vazifelerine son verilmek ve meslekten karlmak cezalarna ilikin teklifleri inceler ve karara balar. 39

Disiplin Kurullar ve Disiplin Amirleri Hakknda Ynetmelik hkmlerine gre; Ortak kararla atanan il mill eitim mdrlerine valiler tarafndan verilen uyarma ve knama cezalarna kar itirazn l Disiplin Kuruluna yaplmas, itirazn bu kurulca incelenmesi ve karara balanmas gerekir. 1702 sayl Kanundaki kdem indirilmesi ve derece indirilmesi cezalar ile 4357 sayl Kanundaki kdem indirmek cezasnn l Mill Eitim Disiplin Kurulu kararna dayal olarak vali tarafndan; 1702 sayl Kanundaki istifa etmi saylmak, meslekten karlmak, Devlet memurluundan karlmak cezalar ile 4357 sayl Kanundaki vazifelerine son verilmek ve meslekten karlmak cezalar ise disiplin amirlerinin bu yndeki istei zerine Yksek Disiplin Kurulu karar ile - usulnce inceleme-soruturma alp dosya dzenlemek ve savunma almak suretiyle - verilmesi gerekmektedir.

7. DSPLN CEZALARINA TRAZ:

Anayasann 129. maddesi 3. fkrasnda, Uyarma ve knama cezalaryla ilgili olanlar hari, disiplin kararlar yarg denetimi dnda braklamaz.; 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 135. maddesinde, Disiplin amirleri tarafndan verilen uyarma ve knama cezalarna kar itiraz, varsa bir st disiplin amirine, yoksa disiplin kurullarna yaplabilir. Aylktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulmas ve Devlet memurluundan karma cezalarna kar idari yarg yoluna bavurulabilir.; 136. maddesinde de, Disiplin amirlerive disiplin kurullar tarafndan verilen disiplin cezalarna kar yaplacak itirazlarda sre, kararn ilgiliye teblii tarihinden itibaren 7 gndr. Bu sre iinde itiraz edilmeyen disiplin cezalar kesinleir. tiraz halinde, itiraz mercileri karar gzden geirerek verilen cezay aynen kabul edebilecekleri gibi cezay hafifletebilirler veya tamamen kaldrabilirler. tiraz edilmeyen kararlar ile itiraz zerine verilen kararlar kesin olup, bu kararlar aleyhine idari yarg yoluna bavurulamaz. tiraz mercileri, itiraz dilekesiyle karar ve eklerinin kendilerine intikalinden itibaren 30 gn iinde kararlarn vermek zorundadrlar. Kaldrlan cezalar sicilden silinir. denilmek suretiyle itiraz,

sresi ve yaplacak ilemlerin yasal dayana ortaya konulmutur. Kendisine aylktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulmas ve Devlet memurluundan karma cezalar ile zel kanunlarda yer alan cezalardan birisi verilen memur, dari Yarglama Usul Kanununun 7. maddesi uyarnca 60 gn ierisinde idari yargya bavurmak suretiyle kararn iptalini isteme hakkna sahiptir. 4357 sayl Kanunda yer alan kusurlu saylma ve 1702 sayl Kanundaki ihtar ve tevbih cezalarnn yarg denetimi dnda tutulduuna dair Anayasann yukardaki maddesi ile dier kanunlarda bir hkm bulunmamas nedeniyle zel kanunlardaki bu cezalarn, genel kanun niteliindeki 657 sayl Kanunda yer alan uyarma ve knama cezalarna karlk olduu varsaymndan hareketle ihtar ve tevbih cezalarnn da yarg denetimi dnda tutulmas gerekecei eklindeki bir yaklam, hukukun yasada yazl olmak eklindeki temel ilkesine uygun dmemektedir. Nitekim Dantay 8. Dairesinin Esas: 1995/5283, Karar: 1999/3758 sayl karar; 657 sayl Yasann 125. maddesi ile zel yasalardaki disiplin sular ve cezalarnailikin kurallar sakl tutulduundan, 1702 sayl Yasann 43. maddesindeki bu yasa uyarnca verilen disiplin cezalarnn (cezalar arasnda herhangi bir ayrm yaplmakszn) idari yarg denetimine tabi olduuna ilikin kural geerliliini korumaktadr. Bu durumda 1702 sayl Yasa uyarnca verildii anlalan uyarma (ihtar) cezasna ilikin ileme kar alan davann anlan yasa kurallar uyarnca esastan karar balanmas gerekirken, mahkemece incelenmeksizin reddedilmesinde hukuka uyarlk bulunmamaktadr.. eklindedir.

Yarg yolu kapal tutulan uyarma ve knama cezalarndan birisi ile cezalandrlan memur, cezay veren amirin bir st konumundaki disiplin amirine, yoksa ilgili disiplin kuruluna 7 gn iinde itiraz edebilecektir. (Kald ki; nsan Haklar Evrensel Bildirgesi ve nsan Haklar 40

Avrupa Szlemesi hkmleri gereince, uyarma ve knama cezalarna kar da yarg yolu ak bulunmaktadr.)

Cezann uygulanmas iin kesinlemesinin beklenmemesi ve verilen disiplin cezalarnn sral sicil amirine, memurluktan karma cezasnn da ayrca Devlet Personel Bakanlna bildirilmesi gerekmektedir.8. DSPLN CEZALARININ SCLDEN SLNMES VE GER ALINAMAMASI:

Sicillerindeki disiplin cezalarnn memurlar byk lde etkiledii ve huzursuz ettii bir gerektir. Nitekim memurun deerlendirilmesinde, sicile ilenmi bir cezann memuru olumsuz ynde etkiledii uygulamalarda aka grlmektedir. u yada da bu nedenle alnm bir cezann, meslekte ilerlemeye engel tekil etmemesi, davranlarn olumlu bir yne kanalize edilmesi bakmndan, 657 sayl Kanunun 133. maddesi ile baz artlar dahilinde disiplin cezalarnn sicilden silinebilecei hkm getirilmitir.

Disiplin cezalarnn sicilden silinme sresi getikten sonra hkmsz klnmas durumu hari, geri alnmas, yerine baka bir cezann verilmesi veya af sebebi dndaki bir nedenle kaldrlmas mmkn deildir. Buna gre, Devlet memurluundan karma dndaki bir disiplin cezas ile tecziye edilmi olan memur, uyarma ve knama cezalarnn (zel kanunlardaki kusurlu saylma, ihtar ve tevbih cezalarnn) uygulanmasndan 5 yl, dier cezalarn uygulanmasndan 10 yl sonra atamaya yetkili amire bavurmak suretiyle verilmi olan cezann sicilden silinmesi isteinde bulunabilir. Memurun isteinin hakl bulunmas halinde durum, sicil dosyasna ilenir. Kademe ilerlemesinin durdurulmas cezasnn sicilden silinmesi yolundaki istein yerine getirilebilmesi iin memurun 10 yl ierisindeki davranlarnn bu isteini hakl klacak nitelikte grlmesi, disiplin kurulunun grnn alnmas ve atamaya yetkili amirin cezann sicilden silinmesine karar vermesi gerekmektedir. Genel bir disiplin affnn karlmas halinde de cezalar memurun sicilinden silinir. Devlet memurluundan karma cezasnn sicilden silinmesi mmkn deildir. Dantay 1. Dairesinin, E. 1984/72 - K. 1984/155 nolu kararnda, cezalarn sicilden silinmesi konusunda atamaya yetkili amire verilen yetkinin devredilemeyecei ve bizzat kullanlmas gerektii hkme balanmtr.9. DSPLN CEZALARINDA ZAMANAIMI:

Kamu hizmetlerinin yrtlmesi srasnda ortaya kabilecek kusurlu davranlarn srncemede kalmamas ve caydrcln salanabilmesi amacyla disiplin mevzuatna getirilen dzenleme, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 127. maddesinde soruturmaya balama zamanam ve ceza verme zamanam terimleri ile ifadesini bulmaktadr. Soruturmaya balamada zamanam anlan maddede; Bu kanunun 125.maddesinde su saylan fiil ve halleri ileyenler hakknda, bu fiil ve hallerin ilendiinin renildii tarihten itibaren uyarma, knama, aylktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulmas cezalarnda bir ay iinde disiplin soruturmasna, memuriyetten karma cezasnda alt ay iinde disiplin kovuturmasna balanmad takdirde disiplin cezas verme yetkisi zaman amna urar.

eklindedir. Fiilin ilendiinin renildii tarih, dari Yarglama Usul Kanununun amir hkmne gre, disiplin miri kademesinde olayn kaytlara giri tarihidir. Yani ilemlerin sre ynnden balang tarihi olarak evrakn ilgili birimin genel evrak kaydna girii ile balayaca hkme balanm, Dantay 10. Dairesinin, 1.3.1989 tarih ve Esas: 1988/191 -Karar: 1989/454 sayl karar da bu konuya duraksamaya yer vermeyecek ekilde aklk

41

getirmitir. Onayn alnmas ile soruturma ilemi balam saylr. Bu nedenle olay, ihbar, ikayet ve basn yoluyla ilk renen disiplin amirinin, konuyu derhal soruturma onayna balamas ve bu suretle soruturmaya balama zamanamn durdurmas gerekmektedir. Ceza vermede zamanam, disiplin fiilinin ilendii tarihten itibaren en ge iki yl ierisinde soruturmann bitirilip ilgili memura gerekli disiplin cezasnn uygulanm olmasn gerektiren zamanamdr. Ceza vermede zamanam, fiilin ilendii tarihin ertesi gnnden itibaren ilemeye baladndan, raporlarn balang ksmnda disiplin fiillerinin ilendii ve renildii tarihlerin yl, ay ve gn olarak aka belirtilmesi ok nemli ve gereklidir. Ani disiplin sularnda, fiilin btn unsurlarnn oluup tamamlanmas ile teebbs sularnda, sonucun gereklemesinden sonra; mtemadi ve mteselsil disiplin sularnda, temadi ve teselsln son bulduu andan itibaren; itirak halinde ilenen toplu disiplin sularnda fiile toplu su vasfn verecek derecede itirak halinin tamamlanmas ile ceza verme zamanam balar.

10. DSPLN CEZALARINI DREN HALLER:

Kusurlu davranlarndan dolay memurlara uygulanan disiplin cezalar; a) Ceza tebliinden nce memurun lmesi, b) Lehte yeni bir kuraln konmas, c) Cezann deimesi ve fiilin disiplin kusuru olmaktan kmas, d) Zamanam, e) Disiplinle ilgili af kanunlar; ile ortadan kalkar.11. DSPLN CEZALARINDA TEKERRR:

Disiplin cezalarnda tekerrr hali, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 125. maddesinde; Disiplin cezas verilmesine sebep olmu bir fiil veya halin cezalarn sicildensilinmesine ilikin sre iinde tekerrrnde bir derece ar ceza uygulanr. Ayn derecede cezay gerektiren fakat ayr fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarnn nc uygulamasnda bir derece ar ceza verilir. eklinde hkme balanmtr. Buna gre tekerrr durumunun

oluabilmesi iin, nceden ayn fiilden dolay disiplin cezas alnm ve kesinlemi bulunmas ve ayn eylemin, disiplin cezalarnn sicilden silinmesini gerektiren sre iinde tekrar ilenmi olmas gerekmektedir. Bir cezann kesinlemesinden itibaren uyarma-knama cezalar iin (zel kanunlardaki kusurlu saylma, ihtar ve tevbih cezalar iin) 5, dier cezalar iin 10 yllk sre zarfnda ayn eylemin ikinci ya da nceki sular ile ayn derecede cezay gerektiren nc bir suun ilenmi olmas dikkate alnacak kanuni unsurdur. Konuyu rneklemek gerekirse, 657 sayl Kanunun 125/A maddesinde sralanan fiil ve hallerden birisini ihlalden dolay uyarma cezas ile tecziye edilen bir memurun 5 yllk sre ierisinde ayn fiili tekrar ilemesi halinde, tekerrr hkm uygulanarak kendisine bir derece ar ceza olan knama verilir. Ancak, memur 5 yllk sre ierisinde ayn fiil yerine 125/A maddesindeki bir baka fiili ihlal etmise bu durumda tekerrr hkm iletilemez. Yine 657 sayl Kanunun 125/A maddesinde saylan fiil ve hallerden birisine aykr davranarak uyarma cezas ile tecziye edilen memurun, yasa ile belirlenen sre iinde, ayn maddede saylan fiillerden bir bakasn ihlalinde tekrar uyarma, 5 yllk sre iinde yine uyarmay gerektirir bir baka fiili ihlali halinde, yetkili disiplin amirlerince daha ar ceza olan knama cezas verilebilir.

42

12. ADAY MEMUR, VEKL RETMEN VE SZLEMEL PERSONE LE MEMURYETTEN AYRILANLARA DSPLN CEZASI VERLP VERLEMEYECE:

657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 56. maddesinde aday memurlarn; adaylksresi iinde hal ve hareketlerinde memuriyetle badamayacak durumlar, grevde devamszlklar tespit edilenlerin ... iliikleri kesilir... denilmekte olup, byle bir davran sergileyen aday

memura, anlan kanunun 125. maddesi hkmnn uygulanmasnda isabet bulunmad yolunda Dantay 8. Dairesinin E.: 1991/1603, K.: 1992/705 sayl karar aktr. Ancak iliiklerinin kesilmesini gerektirmeyen daha hafif nitelikli kusurlu davran iinde bulunan aday memurlara disiplin cezas verilebilecei Dantay 5. Dairesinin E.: 1990/3713, K.: 1991/154 sayl kararndan anlalmaktadr. 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 86. maddesi uyarnca grevlendirilen vekil retmenlerden, mevzuatla kendilerine verilen grevlerin yerine getirilmesinde ihmal ve kusuru grlenlere disiplin cezas verilemeyeceinden, grevlerine derhal son verilir. Bu durumda olanlara sonraki eitim-retim yllarnda ayn grevin verilmemesi cihetine gidilir.

Szlemeli olarak grev yapanlar hakknda, Bakanlar Kurulunun 7/15754 sayl karar ve ekindeki Szlemeli Personel altrlmasna likin Esaslar uyarnca, anlan kararname hkmlerine aykr davran tespit edilen ilgililere, durumlarnn kendilerine yazl olarak tebli edilecei ve bildirilen gnden geerli olmak zere szlemelerinin sona erecei ifade edilmitir. 2233 sayl Kanunun 2. maddesinde szlemeli personelin, kadrolarnn her trl yetki ve sorumluluunu tadklar ifadelendirilerek yrttkleri grevlere verilen nem vurgulanmakta ve bu elemanlar da denetlenerek haklarnda bir sonraki grev taleplerinde dikkate alnmak zere rapor dzenlenmektedir. Devlet memurluundan istifa ve emeklilik gibi bir nedenle ayrlm olanlar konusunda Dantay 3. Dairesinin 27.1/1977 gn ve E. 1977/47, K.:1977/12 sayl kararnda, Memur iken iledii disiplin fiilinden dolay hakknda soruturmaya bavurulmu, ancak soruturma bitmeden grevden ayrlm bir kii hakkndaki kovuturmann sonulandrlmas gerektii denilmektedir. Bu karar balamnda mevcut uygulama, iledii bir disiplin fiili nedeniyle kendisine ceza verilmeden grevinden ayrlan memur hakkndaki ilemlerin tamamlanarak memurun dosyasnda saklanmas ve bu kiilerin tekrar memuriyete dnmeleri halinde uygulama imkan bulunan disiplin cezalarnn verilmesi eklindedir.13. GREVDEN UZAKLATIRMA:

Grevden uzaklatrma, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 137-145. maddelerinde dzenlenmi bir ihtiyati tedbir ilemidir. Nitekim anlan yasann 137. maddesinde; Grevden uzaklatrma, Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdii hallerde, grevibanda kalmasnda saknca grlecek Devlet memurlar hakknda alnan ihtiyat bir tedbirdir. Grevden uzaklatrma tedbiri, soruturmann herhangi bir safhasnda da alnabilir.

denilmektedir. Madde metninde, grevden uzaklatrmann tanm ile bu tedbirin nasl uygulanacan grmek mmkndr. htiyati tedbir niteliindeki bu ilemin uygulamaya konulabilmesi iin Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdii bir hal ve memurun grevi banda kalmasnda saknca grlecek bir durumun bulunmas gereklidir. Byle bir durum sz konusu deilse, memurun grevden uzaklatrlmas keyfi bir idari eylem durumunda kalr ki bu da grevden uzaklatrmay gerekletiren amiri, 657 sayl Kanunun 139. maddesinde belirtildii gibi

43

hukuki, mali ve cezai sorumlulukla kar karya brakabilir. Grevden uzaklatrma ilemi daha ok, memur hakknda balatlm bir ceza kovuturmas veya disiplin soruturmasnn bulunmas ya da memur hakknda soruturma almas ynnde yetkili makamdan soruturma onay talebi srasnda gndeme gelir. Kanunun 139. maddesinin birinci fkrasnda yer alan; Grevinden uzaklatrlan Devlet memurlar hakknda, grevden uzaklatrmay izleyen 10 i gn iinde soruturmaya balanmas arttr. hkm ile yetkili amirlere, balatacaklar disiplin sorut