Informatika 5. razred 0. UVOD ................................................................................................................................................... 1

0.1. Upoznavanje s mišem i tipkovnicom ............................................................................................ 1

1. BOJANJE ............................................................................................................................................... 2

1.1. Osnovni alati programa za crtanje ............................................................................................... 2

1.2. Rad s dijelovima crteža ................................................................................................................. 2

1.3. Pogled na sliku i svojstva .............................................................................................................. 3

2. LOGO ................................................................................................................................................... 4

2.1. Osnovne naredbe programskog jezika ......................................................................................... 4

2.2. Ponavljanje niza naredbi .............................................................................................................. 5

2.3. Uporaba petlje za crtanje niza likova ........................................................................................... 5

2.4. Ulazne vrijednosti (varijable) ........................................................................................................ 5

2.5. Uporaba više ulaznih vrijednosti .................................................................................................. 6

2.6. Odluke u programu ...................................................................................................................... 6

3. JEZIK RAČUNALA .................................................................................................................................. 7

3.1. Bit i brojevi zapisani četvorkom bitova ........................................................................................ 7

3.2. Bajt................................................................................................................................................ 9

3.3. Prikazivanje znakova bajtom ........................................................................................................ 9

3.4. Znakovna datoteka ..................................................................................................................... 10

3.5. Spremnici računala ..................................................................................................................... 10

3.6. Sklopovlje (Hardware) ................................................................................................................ 11

3.7. Način smještanja i pristup do datoteka ...................................................................................... 12

3.8. Rukovanje mapama i datotekama .............................................................................................. 12

4. MS WORD 2016 ................................................................................................................................. 13

4.1. Oblikovanje teksta ...................................................................................................................... 13

4.2. Oblikovanje i uređivanje teksta .................................................................................................. 13

4.3. Odlomak, slike i crteži................................................................................................................. 14

4.4. Ispis dokumenta ......................................................................................................................... 14

4.5. Zaglavlje, podnožje i stupci ........................................................................................................ 14

5. INTERNET ........................................................................................................................................... 15

5.1. Osnovne usluge Interneta .......................................................................................................... 15

5.2. WWW preglednik ....................................................................................................................... 15

5.3. Moja prva pretraga ..................................................................................................................... 16

5.4. Upotreba web-pošte .................................................................................................................. 16

1

0. UVOD

0.1. Upoznavanje s mišem i tipkovnicom

Miš

Tipkovnica

2

1. BOJANJE

1.1. Osnovni alati programa za crtanje

Start -> Svi programi -> Pomagala -> Bojanje

Kist – crta kistom s odabranim oblikom i veličinom

Ispuna bojom – puni područje s trenutnom bojom crtanja

Boja crtanja – lijeva tipka

Boja pozadine – desna tipka

1.2. Rad s dijelovima crteža

Odabir – s pozadinom ili bez nje

Kopiranje – od jednog lika nastaju dva

Izrezivanje – premješta lik na drugo mjesto

Kopiranje (Copy) Ctrl + C

Izrezivanje (Cut) Ctrl + X

Lijepljenje (Paste) Ctrl + V

Zrcaljenje

Rotiranje

Promjena veličine

Spremi – Ctrl + S

Novi – Ctrl + N

Otvori – Ctrl + O

Spremi – sprema crtež

Spremi kao… - moguće promijeniti naziv, vrstu i lokaciju

3

1.3. Pogled na sliku i svojstva

Povećanje (Zoom)

Pokaži rešetku

Piksel (Pixel) – najmanji element slike koji ima samo jednu boju

◦ RGB osnovne boje

Red (Crvena)

Green (Zelena)

Blue (Plava)

Razlučivost – ukupan broj pixela

Dubina boje – broj boja u crtežu (od jedne boje do 16 milijuna boja)

◦ Veća dubina -> više boja -> kvalitenija slika

Širina (width) i Visina (height) – u centimetrima, inčima i pikselima

Formati datoteka – BMP, JPEG, GIF, TIFF, PNG

4

2. LOGO

2.1. Osnovne naredbe programskog jezika

HOME – pomiče kornjaču na početnu poziciju

Kod crtanja mnogokuta, kut okreta određujemo tako da 360 podijelimo s brojem stranica (npr. za šesterokut: 360/6 = 60)

Najmanja vrijednost okreta je 1, a najveća 360

Kornjaču uvijek vraćamo na početno mjesto i početno usmjerenje

5

2.2. Ponavljanje niza naredbi

Programe pišemo u prozoru kojeg pokrećemo na gumb Edall

REPEAT – naredba petlje za ponavljanje niza naredbi

Osnovni oblik naredbe je REPEAT broj_ponavljanja [naredbe odvojene razmakom]

◦ Za crtanje kvadrata : REPEAT 4[FD 100 RT 90]

TO – oznaka početka programa

Naziv programa – jedna riječ

END – oznaka završetka programa

Svaki redak naredbe uvučemo pritiskom na tipku TAB

2.3. Uporaba petlje za crtanje niza likova

Crtanje niza likova

◦ Nacrtaj lik, napravi pomak i ponavljaj do zadanog broja likova

Crtanje niza kvadrata uporabom petlje

◦ Kvadrat, pomak, kvadrat…

Ako je potreban razmak između likova moramo podići pero, pomaknuti se, pa spustiti pero

2.4. Ulazne vrijednosti (varijable)

Npr. crtanje kvadrata različitih dužina stranica

Varijablu označujemo 1 slovom (:D) ili 1 riječju (:DULJINA)

Programe pozivamo tako da iza naziva programa navedemo varijablu

KVADRAT 100 ili NIZ 5 100

TO KVADRAT :D

REPEAT 4 [FD :D RT 90]

END

TO NIZ :N :D

REPEAT :N [KVADRAT :D RT 90 FD :D LT 90]

END

6

2.5. Uporaba više ulaznih vrijednosti

Crtanje pravilnih likova – LIK :D :N

◦ :D - dužina stranice

◦ :N - broj stranica lika

2.6. Odluke u programu

Naredba odluke – IF (AKO JE) i IFELSE (AKO JE; INAČE)

◦ IF uvjet [niz naredbi]

◦ IFELSE uvjet [naredbe ako je uvjet istinit] [naredbe ako je uvjet lažan]

Provjera uvjeta – izrazi manje od (<), veće od (>), jednako (=) ili kombinacijama (<=, >=, <>)

Za ispis koristimo naredbu PR

◦ PR [Tekst koji ispisujemo] ili PR 8*9

7

3. JEZIK RAČUNALA

3.1. Bit i brojevi zapisani četvorkom bitova

Računalo - uređaj za obradu podataka

◦ Radi putem prekidača koji su postavljeni u jedno od 2 stanja:

Uključen

Isključen

Bit – najmanja količina podataka koju prekidač može pokazati

◦ Ima dva stanja: 1 (jedan) i 0 (nula)

Nizom od dva bita možemo prikazati 4 različita stanja

Svaka težinska vrijednost, gledajući zdesna nalijevo, je dva puta veća od prethodne u binarnom sustavu

Četvorke bitova

8

9

3.2. Bajt

Niz od osam bitova

Osnovna jedinica zapisivanja podataka u računalima

Čine ga dvije četvorke bitova

Bajtom možemo prikazati 256 znakova (0 - 255)

Koje su jedinice veće od bajta?

3.3. Prikazivanje znakova bajtom

Kodiranje – postupak pretvaranja znakova u drugi oblik (kod), prikladan za jezik računala

Kod – svaki znak ili slovo mora imati svoju šifru ili kod

Norma ili standard kodiranja – dogovorena pravila o tome koji će se kodovi koristiti za pojedine znakove

◦ ASCII norma (čita se aski)

10

3.4. Znakovna datoteka

Sve podatke računalo organizirano sprema u datoteke

Datoteka (File) je skup simbola i znakova pohranjenih na organizirani način u trajne spremnike računala

Svaka datoteka ima neko ime

Znakovna datoteka je datoteka u kojoj je tekst kodiran nekom od normi i svaki znak zauzima 1 bajt

3.5. Spremnici računala

Središnji spremnik – dio središnje jedinice računala

◦ ROM – trajno spremljeni programi bez kojih ne bismo mogli pokrenuti računalo

◦ RAM – privremeno pamti podatke koje računalo trenutno obrađuje

Pomoćni spremnici - za pohranjivanje podataka za naknadnu uporabu

◦ Tvrdi disk: HDD - Hard Disk Drive, SSD – Solid State Drive

◦ Meka disketa (Floppy disk)

◦ Prenosivi optički spremnici (CD, DVD, HD-DVD, BluRay disk)

◦ USB i memorijske kartice

Računalstvo u oblaku (Cloud Computing)

U neke spremnike možemo više puta upisivati i brisati podatke, a u neke samo jednom

Kapacitet

◦ Disketa - 1,44 MB

◦ CD - 700 MB

◦ DVD - 4,7 GB

CD-R: moguće jedanput zapisati podatke

CD-RW: moguće više puta zapisati podatke

11

3.6. Sklopovlje (Hardware)

Prema namjeni:

◦ Ulazne jedinice – služe za unos podataka

◦ Izlazne jedinice – prikazuju rezultate rada

◦ Središnja jedinica – u pravilu dijelovi koji su u kućištu

Prema mjestu:

◦ Unutarnje jedinice

◦ Vanjske jedinice

Procesor – središnja jedinica za obradu podataka

Matična ploča – povezuje sve komponente u računalu

Programsku opremu čine svi programi u računalu

◦ Operacijski sustav - skup programa koji omogućuje uporabu računala

Microsoft Windows, Mac OS, Linux

◦ Primjenski programi – instalirani programi posebne namjene

Razine rada računala:

◦ Strojna razina

◦ Razina operacijskog sustava

◦ Razina primjenskog programa

Radna površina (Desktop)

Programska traka (Taskbar)

Vrste ikona:

◦ Sustavne ikone (System Icons)

◦ Korisničke ikone (User Icons)

◦ Ikone prečaca (Shortcut Icons)

◦ Ikone mapa (Folder Icons)

12

3.7. Način smještanja i pristup do datoteka

Programska datoteka – pisana posebnim kodom i u koju je pohranjen neki program (.exe)

Podatkovna datoteka – sve ostale datoteke za čiju je uporabu potreban neki program (.mp3, .jpeg, .docx)

Stablasti prikaz mapa – način na koji operacijski sustav organizira i prikazuje mape i datoteke

Mapa – mjesto u koje spremamo druge mape ili datoteke

◦ Naziv datoteke – ime.nastavak -> primjer Zadatak.docx

Putanja (Path) – Put do datoteke, uključujući naziv uređaja i mapa

◦ D:\Podaci\5.r\Zadatak.docx

3.8. Rukovanje mapama i datotekama

Premještanjem (Move) se datoteka premješta s jednog na drugo mjesto

◦ Izreži ili Cut (Ctrl + X) –> Zalijepi ili Paste (Ctrl + V)

Kopiranjem (Copy) se datoteka nalazi na oba mjesta

◦ Kopiraj ili Copy (Ctrl + C) –> Zalijepi ili Paste (Ctrl + V)

Za odabir više datoteka u slijedu kliknite prvu stavku, pritisnite i držite tipku Shift, a zatim kliknite zadnju stavku

Za odabir datoteka koje nisu u slijedu kliknite prvu stavku, pritisnite i držite tipku Ctrl, a zatim klikom označite ostale stavke

13

4. MS WORD 2016

4.1. Oblikovanje teksta

Novi dokument – Ctrl + N

Otvori – Ctrl + O

Spremi – Ctrl + S

Spremi kao…

.doc – do 2003

.docx – 2007 i poslije

4.2. Oblikovanje i uređivanje teksta

Font

◦ Vrsta pisma

◦ Veličina

◦ Stil:

Podebljano (Bold) (Ctrl + B)

Ukošeno (Italic) (Ctrl + I)

Podcrtano (Underline) (Ctrl + U)

◦ Boja

◦ Efekti – Precrtano, indeks, eksponent, stil i boja podcrtavanja…

Strelice Poništi (Undo) i Ponovi (Redo)

Kopiranje (Copy & Paste) i premještanje (Cut & Paste)

◦ Kopiraj (Copy) - (Ctrl + C)

◦ Izreži (Cut) - (Ctrl + X)

◦ Zalijepi (Paste) - (Ctrl + V)

Umetanje simbola – Umetanje (Insert) → Simbol

14

4.3. Odlomak, slike i crteži

Odlomak – napisani tekst između dva pritiska na tipku Enter

Poravnavanje – lijevo, desno, sredina, obostrano

Prored – Razmak između redova

Obrubi i sjenčanja - tekst, odlomak, cijela stranica

Nabrajanje u tekstu - prikazujemo grafički i brojčano (numerički)

Numeriranje stranica – brojevi stranica u zaglavlju ili podnožju

Umetanje slika i isječaka crteža (Clip Art)

4.4. Ispis dokumenta

Margine - granice ispisa teksta na papiru postavljamo u dijaloškom okviru Postavljanje stranice (Page Setup)

Orijentacija papira - Portret i pejzaž (Landscape)

Format papira – najčešće A4 format (210×297 mm)

Opseg ispisa - Možemo ispisati jednu ili više stranica, određene stranice, samo označeni tekst…

4.5. Zaglavlje, podnožje i stupci

Zaglavlje i podnožje - prostor unutar gornje i donje margine namijenjen upisu podatka koji se prikazuju na svim stranicama dokumenta

◦ brojevi stranica, naziv poglavlja, ime autora…

Stupci - način oblikovanja teksta u više stupaca

15

5. INTERNET

5.1. Osnovne usluge Interneta

Internet – globalna mreža međusobno povezanih računala; mreža svih mreža

ARPANet – prva mreža razvijena 1969.

CARNet – Hrvatska akademska i istraživačka mreža

Prednosti i nedostatci Interneta

Najpopularniji internetski servisi

www (World Wide Web) – multimedijski mrežni servis koji se sastoji od web stranica koje su međusobno povezane poveznicama

elektronička pošta (e-mail) – servis za razmjenu poruka uz koje mogu biti priložene datoteke -> privitak (Attachment)

5.2. WWW preglednik

Web preglednik – program kojim pregledavamo web stranice

◦ Microsoft Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome, Opera…

URL – jedinstvena adresa svake web stranice

Domene - vršne (.com, .net…) i geografske (.hr, .uk…)

Početna stranica (Home Page) – stranica koja se prva učitava nakon pokretanja web preglednika

Favoriti – Popis adresa omiljenih web stranica koje često posjećujemo

Poveznice (linkovi) – posebno oblikovane riječi ili slike na koje možemo kliknuti i otvoriti označeni sadržaj

16

5.3. Moja prva pretraga

Traženje (Search) – postupak pretraživanja weba koji najčešće nazivamo surfanje

Tražilica – web stranica koja služi za pretraživanja

◦ Najpopularnija tražilica današnjice je Google (www.google.hr)

◦ Tražilica će vratiti popis rezultata odnosno poveznica na stranice koje sadrže zadani pojam

Napredno pretraživanje – vrsta, jezik, pojmovi, datum…

5.4. Upotreba web-pošte

Adresa elektroničke pošte – sastoji se od naziva korisnika iza kojeg slijedi znak @ (et, monkey) i na kraju naziva računala

◦ ime.prezime@gmail.com

Primatelj – osoba (ili više njih) kome je poruka namijenjena

Pošiljatelj – osoba koja šalje poruku

Zaglavlje poruke – adresa pošiljatelja i primatelja, naslov poruke i datum/vrijeme slanja

Tijelo poruke – tekst poruke

Privitak (Attachment) – datoteka koju šaljemo s porukom

Web pošta (Webmail) – sustav slanja i primanja e-pošte preko web preglednika

U mapi Skice (Gmail) nalaze se poruke koje ste započeli, a niste dovršili (poslali)