Сэдэв: SPECT- Single Photon Emission Computed Tomographyаппаратын ашиглалт, үйлчилгээ

Удирдагч багш: Э.Мөнх-од (Дүрс оношлогоо Эмнэлэгийн тоног төхөөрөмжийнтэнхэмийн эрхлэгч )

Илтгэгч1: А.Баярмагнай (Дүрс Оношлогооны Техникчийн 3-р дамжааны оюутан)

Илтгэгч2: Н.Нямбаяр (Дүрс Оношлогооны Техникчийн 3-р дамжааны оюутан)

Нобелын шагналт физикч, химич Георг Фон Хэвэши 1935 ондцацраг идэвхит изотопыг ашиглаж хүний ясны фосфорын бодисынсолилцоог судалж үзсэн, анхны энэ оролдлого нь цөмийн анагаахухааны шинжилгээний эхлэл байлаа. Цөмийн анагаах ухаан буюуNuclear Medicine нь хүний бие махбодийн тогтолцооны эрхтэн, эдэдбүтцийн оношлогоо хийж эхэлсэн бол өнөөдөр үйл ажиллагааныоношлогоо болон цөмийн эмчилгээний чиглэлд илүү анхаарах болсонбөгөөд хоёр хэмжээст дүрслэлээс гурван хэмжээст ба түүнээс дээшдүрслэлрүү шилжиж байна.

Цөмийн анагаах ухаан нь анагаахын

оношлогоо, эмчилгээ, судалгаанд тэмдэгт

атом-цацраг идэвхит изотопыг ашигладаг,

цацраг идэвхит изотопыг цөмийн реактор,

эгэл бөөмсийн хурдасгуур (циклотрон),

генераторт зориудаар гарган авч цацрагийг

хэмжих, бүртгэх орчин үеийн өндөр

мэдрэмтгий электрон тоолуурын

тусламжтайгаар бүртгэн авдаг.

Монгол улсад ашиглагдаж буй цөмийн оношлогооныSPECT/CТ аппаратны өнөөгийн байдал, ашиглалт үйлчилгээ,үйл ажиллагаа, шинжилгээний онцлог, давуу талыг судлахадоршино.

Судалгааны зорилт

SPECT/CT аппаратын өнөөгийн байдал хийгээд, ашиглалт үйлчилгээг судлах.

SPECT/CT –ыг Бусад ижил түвшний тоног төхөөрөмжүүдтэй харьцуулан судлах.

SPECT/CT аппаратын ашиглалт үйлчилгээнд гарч буй бэрхшээлийг судлах.

SPECT-ийн хувьд,

хэвийн нөхцөлд

ганцаарчилсан фотон нь

цацрах болгондоо зүг бүр

тийш устал ( дисинтеграци )

үзүүлдэг тул бүртгэл нь

харилцан адилгүй байдаг.

SPECT- камерийн онцлог

нь гэвэл электрон тоолуур

буюу детекторууд нь хэд хэд

байж болдог. Түүнээс гадна

детекторууд нь хөдөлгөөнтэй

180-3600 –д эргэлдэж, хүний

биеийг тойрон зураг авч

оношлогоог хийдэг.

Олон Улсын Атомын Энергийн Агентлагийн Техникийн хамтын

ажиллагааны 2012-2013 онд хэрэгжүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд “

Монгол Улсад Цөмийн оношлогоог хөгжүүлэх, сайжруулах SPECT/CT

аппарат нэвтрүүлэх”. 2011 оны 10 сард энэхүү төсөл албан ёсоор

батлагдаж Улсын Атомын Энергийн Агентлагийн Техникийн хамтын

ажиллагааны хэлтэс, 2012.01.18-нд албан бичиг ирүүлж 2012-2013 онд

хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

• Олон Улсын Атомын Энергийн Агентлаг-473,000 $

(Эмч инженерийн сургалт багтсан)

• Монгол улсын засгын газарийн -300,000 $ санхүүжилтээр Монгол

улсад 2014 оны 2-р сарын 24 нд Унгар улсын Medisо компаниас хос

толгойт SPECT/CT аппарат УКНЭ-ийн цөмийн оношлогооны тасагт

албан ёсоор нээлтээ хийн ажиллаж байна.

Зураг 1.гамма камер буюу гамма бүртгэгч.

Зураг 2. хяналтын дэлгэц Зураг 3. өвчтөний ор ( 210 Кг-н даацтай)

Бүртгэгчийн талбай 585 x 470 мм

Кристалл дэлгэц 9.5,(12.5,15.9 мм)

No. of PMT: 55 or 59 pcs

Хамгаалалт: 12-32 мм lead

PMT автомот тогтворжуулагч

HP* ба UHP** Бүртгэгчийн зай

NEMA загварчилгаа HP*

Бүртгэгчийн хэмжээ 530 x 390 mm

Энергийн хэмжээ 40–600 keV

Тс99-н дотоод энергийн

9.7%

Зураг 4. Гамма бүртгэгч

зураг 5. Гамма бүртгэгч SPECT NEMA загварчилгаа

ОБЕГ Загварчилгаа HP* UHP**Оронзайн дотоод шийдвэр CFOV (FWHM) 3.6 мм 3.1 ммCFOV (FWTM) 7.2 мм 6.1 ммUFOV (FWHM) 3.7 мм 3.2 ммUFOV (FWTM) 7.4 мм 6.2 ммОронзайн дотоод шугамын байдалdifferential CFOV: 0.18 мм 0.09 ммdifferential UFOV: 0.20 мм 0.10 ммabsolute CFOV: 0.38 мм 0.28 мм absolute UFOV: 0.40 мм 0.30 ммОронзайн Системийн шийдвэр ( коллматортой )(FWHM) 7.3 мм 7.2 мм(FWTM) 13.9 мм 13.4 ммХамгийн их тоолох хурд бүх алдааг засах

>0.3Mcps

Системийн мэдрэг байдал ( LEHR коллиматортой )

160 cpm/μCi

КТ гантриPatient aperture: 70 cmЗүслэгийн талбай 50 cmМэдээлэл цуглуулах хугацаа 360o : 0.4*,0.5, 0.7,1, 1.5, 2

секРентген генераторХамгийн их хүчдэл 60 кВХоолойн хамгийн их хүчдэл 140 кВХоолойн хамгийн их гүйдэл 500 мАБүртгэгч Керамик Бүртгэгч 24 x 896 матералЗүслэг 16Өргөн 20 ммЗургийн өөрчлөлт 512 x 512Зүслэгийн утага Мэдээлэл цуглуулах Зүслэгийн зузаан

16 мөр ба 0.625 эсвэл 1.25мм

Зүслэг хийх зузаан 0.625,1.25,2.5,3.75,5, 7.5, 10 мм

Зураг 6. 16 зүслэгт КТ

Нүүрс төрөгч агуулсан ор

Урт : 2580–6180мм

Өргөн : 670мм

Өндөр : 450 –850 мм (900мм шаардлагтай үед)

Жин : 350 kg

Шинжлүүлэгчийн хамгийн их жин : 229 kg

Хөндлөн хөдлөх зай: 3600 мм (2000 мм + 1600 мм)

Хэвтээ хөдөлгөөний хурд: Хамгийн их 15см/мин

Босоо хөдөлгөөний хурд :120 см/мин

Зураг 7. Шинжлүүлэгчийн ор

Хос толгойн үйл ажиллагаа

SPECT CT

-Эмгэг жамын процессийг эсийн болон молекулын

түвшинд оношлоно

-Эсэд өвөрмөцөөр үйлчлэх тэмдэгт атомыг ашигласанаар

тухайн “бай” голомтын зураглалыг сонгомолоор дүрслэнэ

-Дүрсийн тодрол сайн

-Анатомын байршил тодорхой дүрслэгдэнэ

Хосолсон (SPECT/ CT )

- Эмгэг жамын процессийг эсийн болон молекулын түвшинд оношлоно

/нүдэнд харагдахуйц бүтцийн өөрчлөлт үүсэхээс өмнө/

-Эсэд өвөрмөцөөр үйлчлэх тэмдэгт атомыг ашигласанаар тухайн “бай” голомтын зураглалыг

-сонгомолоор дүрслэнэ

-Дүрсийн тодролыг КТ сайжруулна

-Анатомийн байршил тодорхой дүрслэгдэнэ

-Нэг шинжилгээний аргаар авах боломжгүй бүтцийн болон үйл ажиллагааны мэдээллийг нэгэн зэрэг өөр өөр

дүрслэлээс гарган авах боломжтой оношийн зөрүү гарах эрсдэлийг бууруулна

Дүрслэл оношлогооны

зүслэгт системүүдийн

харьцуулалт

Давуу тал Сул тал

SPECT/CT Эмгэг жамын процессийг эсийн болон молекулын түвшинд оношлоно

/нүдэнд харагдахуйц бүтцийн өөрчлөлт үүсэхээс өмнө/

Эсэд өвөрмөцөөр үйлчлэх тэмдэгт атомыг ашигласанаар тухайн “бай” голомтын зураглалыг сонгомолоор дүрслэнэ

-Дүрсийн тодролыг КТ сайжруулна

-Анатомын байршил тодорхой дүрслэгдэнэ

-Нэг шинжилгээний аргаар авах боломжгүй бүтцийн болон үйл ажиллагааны мэдээллийг нэгэн зэрэг өөр өөр дүрслэлээс гарган авах боломжтой оношийн зөрүү гарах эрсдэлийг бууруулна

Дүрсийн тодрол хязгаарлагдмал

-Анатомийн байршилын нарийвчлал

хангалтгүй

-Тодорхой эрхтэнүүдэд физиологийн хэвийн

шингээлт тодорно

MRI Анатомийн хувьд ялгарал сайтай зураг гаргадаг. Ийм учраас эмгэгтэй эрүүл бус хэсэг ойлгомжтой тод харагдана.

Яснаас өгөх артепакт үгүй. Олон параметрүүд ашигладаг учраас ялган оношлогоо сайн

хийгддэг. Шинжлүүлэгчид рентген болон цацраг туяа ашигладаггүй. Тодосгогч бодисгүйгээр судасны эмгэгүүдийг оношлоно. Хүүхэд болон жирэмсэн эхчүүдэд шинжилгээ хийх боломжтой.

Шохойжсон голомтод мэдрэг бус.

Ямар нэг хөдөлгөөнд мэдрэг энэ нь зургийн

чанарт нөлөөлдөг

Соронзон орон учир металл протез хүний

биед байгаа нөхцөлд хийж болохгүй.

Шинжилгээ харьцангуй удаан үргэлжилдэг

CT Дүрсийн тодрол сайн

-Анатомийн байршил тодорхой дүрслэгдэнэ

Молекул өөрчлөлт эцсийн шатандаа орж

нүдэнд харагдахуйц эмгэг голомт бүрэлдсэн

үед л дүрсийг тодруулна

-Эмгэг процесс бүхий тунгалагийн булчирхайг

хэмжээнээс хамаарч тодруулна

-Хавдрын эмчилгээний үр дүнг нарийвчлан

үнэлэх чадамж хангалттай бус

-Онош бүрэн тавигдахгүй эргэлзээтэй

голомтууд их

Үйлдвэрлэгч Загвар КТ Ялгарах онцлог

Siemens Symbia T2, 6 Онош зүй Төвлөрсөн

коллиматорын

хувилбар

Philips Discovery 570c 64 Онош зүйн Зүрхний

шинжилгээнд

зориулагдсан 64

зүслэгтэй

GE Hawkeye 4 Онош зүйн Нэг гантри, бага тун

КТ

Mediso Anyscan SC 16 Байршил

тодорхойлох

модульчлагдсан

Ижил Тоног төхөөрөмжийн харьцуулалт

1. Мэргэшсэн хүний нөөц (сургалт)

• Цөмийн оношлогооны эмч -4

• Радиоиммунолог эмч- 2

• Радиохимич- 2

• Эмнэлэгийн цөмийн физикч- 2

• Эмнэлэгийн тоног төхөөрөмжийн ашиглалтын инженер-1

• Эмнэлэгийн техникч – 3

• Лаборант – 2

• Угаагч ариутгагч -1 /туслах сувилагч /

2. Эмнэлэгийн оношлогоо, эмчилгээний багаж техникийн аюулгүй ажиллагааг хангасан барилга байгууламж

Зураг 4 стандарт өрөөний план

Хяналтын хэсэг

Гамма камер

SPECT

Хяналтын

дэлгэц

Шинжилгээний

ор

Агааржуулалт

Зураг 8: одоо ашиглагдаж буй өрөө

Цацраг идэвхит изотопын дутагдал:

Цөмийн оношлогоо, эмчилгээнд хэрэглэгдэж байгаа изотопхолбогч химийн нэгдлүүдийг гадны орнуудаас, тухайлбалСолонгос, Хятад улсуудаас авч байна. / Энэ нь аюултай ачаанытээвэрлэлтийн зөвшөөрөлтэй холбоотой/. Тус тасаг хоёр долоохоногт нэг удаа 500 ТС 99м изотопыг солонгос улсаас оруулжирдэг / одоогийн байдлаар зөвхөн ТС 99м гэсэн ганцхантөрлийн изотопыг ашиглаж шинжилгээ хийж байна. Энэхүүизотоп нь хоёр долоо хоногт нэг орж ирэх нь хангалтгүй багабайгаа бөгөөд улсын төсөв амжиргаа хүрдэг бол долоо хоногбүр оруулж ирэх хэрэгтэй байна гэсэн ажилчдын санал хүсэлтбайдаг. Ингэснээр үйлчлүүлэгчид хангалттай үйлчилч өвчинэмгэгийг эрт үед оношлох болон үйл ажиллагааг шалгах, хянахболомжтой болно. /

Шийдвэрлэх арга зам

Өөрийн оронд цацраг идэвхит изотопыг гарган авах. Монгол

улс эмнэлэгийн болон бусад зориулалтаар гадаадаас өндөр өртөг,

зардалтайгаар авч хэрэглэдэг богино наст цацраг идэвхит

изотопуудыг судалгааны реактор ашиглан өөрсдөө үйлдвэрлэх

боломжтой болно. Үүний тулд цацраг идэвхит элементийн химийн

боловсруулалт хийх, сайтар тоноглогдсон радиохимийн

лабораторитой болох шаардлагатай. Цөмийн реактортой орнуудын

туршлагаас харахад нейтроноор идэвхжүүлэх аргаар 40 орчим, ураны

цөмийн хуваагдлаас үүсдэг таван цацраг идэвхит изотопыг ялган авч

ашиглаж байна.

Өнөөдрийн байдлаар дэлхийн 56 оронд судалгааны 240 реактор

ажиллаж байна. Цаашид ийм реакторын тоо ба үзүүлэлт улам өсөн

нэмэгдэх хандлагатай байна.

Монгол улсад ашиглагдаж буй SPECT/CT аппарат нь ердийнCT, MRI-г бодвол мэдрэг чанар 10%-20%- р илүү, алсынүсэрхийлэлийг оношлох чадамж өндөр, улмаар өвчний менежментэдчухал үүрэг гүйцэтгэсэн, эдийн засгийн ач холбогдол өндөр юм.Монгол улсад байгаа цорын ганц Цөмийн онош зүйн тасгийг орчинүеийн шаардлага, олон улсын стандартад нийцүүлэн хөгжүүлэх,Эрүүл мэндийн салбарт цөмийн анагаах ухаанд суурилсан эмчилгээ,оношлогоог дэлхийн хөгжилтэй орны түвшинд ойртуулж , орчинүеийн өндөр техник, технологи нэвтрүүлсэн чадварлаг багаасбүрдсэн үндэсний төв болж, Цөмийн дэвшилтэт техник,технологийг нэвтрүүлж цөмийн оношлогоо, эмчилгээний чадавхийгдээшлүүлснээр Монгол улсын нийт хүн амийн дунд элбэг тохиолдоххалдварт бус өвчнөөс шалтгаалсан нас баралтыг бууруулхад үнэтэйхувь нэмэр оруулах юм. Үүний тулд: Мэргэшсэн хүний нөөц(сургалт), Эмнэлэгийн оношлогоо, эмчилгээний багаж техникийнаюулгүй ажиллагааг хангасан барилга байгууламж, Цацраг итэвхитизотопын дутагдал зэрэг тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэлэхшаардлага гарч байна.