innowacyjność i nowe technologie w gazownictwie

MAGAZYN IZBY GOSPODARCZEJ GAZOWNICTWAcena 15 zł (w tym 8% VAT)

wrz

esień

201

5

nr 3 (47)

Temat wydania:

innowacyjność i nowe Technologie w gazownicTwie

W szczycie kampanii wyborczej trudno o poważne tematy, bo w tym czasie rządzą tylko obietnice. Wielkie szczęście zatem, że tematyka rynku energii i gazu w wyborczym wyścigu prawie się nie pojawia. No, może pośrednio, bo jednak górnictwo i energia jądrowa... Możemy zatem bez wyborczej gorączki spojrzeć na nasz sektor refleksyjnie. Po pierwsze, wyrazić zdumienie. Komisja Europejska we wszystkich materiałach programowych deklaruje, że rynek energii elektrycznej i gazu, oparty na wzajemnych powiązaniach, to podstawa realizacji naszych ambicji w dłuższej perspektywie – 2020 i 2050 roku. Tylko w naszych publikacjach rządowych i okołorządowych jakoś tych wzajemnych powiązań nie widać i gaz ziemny wciąż jest paliwem niechcianym. Polecam lekturę tekstu prof. Dobskiego (s. 8), z którego wynika, że może być inaczej.Po drugie, musimy odnotować kolosalny postęp w rozbudowie infrastruktury przesyłowej, technologicznie zaawansowanej, stwarzającej już pełne bezpieczeństwo dostaw, nawet w najgłębszym kryzysie. Musimy również dostrzec rozwój w sieci dystrybucyjnej, co oznacza, że maleją na mapie Polski „białe plamy” i konsumenci mogą mieć wybór, jakie paliwo ma docierać do ich domostw. W bieżącym numerze zwracamy uwagę przede wszystkim na kwestie innowacyjności i nowych technologii w gazownictwie. To, że sektor jest przygotowany i wdraża innowacyjne rozwiązania, wiadomo powszechnie, potwierdzamy to co dwa lata na targach EXPO-GAS. Tym razem jednak wzbogacamy naszą wiedzę o stanie szkolnictwa gazowniczego i prac badawczych w gazownictwie. Ta wiedza jest budująca, jesteśmy na bieżąco ze światem, jeśli chodzi o zakres i tematykę badań, skalę współpracy międzynarodowej i udział naszych naukowców w projektach europejskich. I jeden jeszcze aspekt sprawy – wsparcie państwa dla innowacyjności. Po raz pierwszy chyba instytucja rządowa – a taką jest NCBR – tak szeroko otwiera programy sektorowe, że mogą za tym pójść pieniądze na prawdziwie efektywne projekty rozwojowe, jak choćby zgłoszone przez IGG. To refleksyjne spojrzenie nie pozwala jednak zapomnieć o tym, że sektor energii i gazu jest nader wrażliwy politycznie. Na całym świecie rządzi geopolityka i geoekonomia. Zawsze przede wszystkim liczy się rynek krajowy i interesy krajowego konsumenta. Jeśli widzimy, że sektor jest przygotowany do starcia z konkurencją, inwestuje , podejmuje wyzwania narzucane przez postęp technologiczny, chrońmy ten rozwój, chrońmy ten potencjał. Nie przenośmy na strategiczne obszary gospodarki emocji i zachowań ze świata polityki.

Adam Cymer

Rada Programowa

przewodniczący cezary Mróz – wiceprezes zarządu Izby Gospodarczej Gazownictwa

członkowie: agnieszka chmielarz PGNiG Obrót Detaliczny

Małgorzata ciemnołońskaPGNiG SA

Maja giryckaPolska Spółka Gazownictwa

Małgorzata PolkowskaOperator Gazociągów Przesyłowych GAZ–SYSTEM S.A.

grzegorz RomanowskiIzba Gospodarcza Gazownictwa

natalia RostkowskaUrząd Dozoru Technicznego

andrzej SchoeneichIzba Gospodarcza Gazownictwa

emilia TomalskaPGNiG Obrót Detaliczny

Katarzyna wróblewiczPolska Spółka Gazownictwa

wydawca: Izba Gospodarcza Gazownictwa 01-224 Warszawa, ul. Kasprzaka 25 tel. 22 631 08 46, 22 631 08 38 faks 22 631 08 47 e-mail: [email protected] www.igg.pl

Redaktor naczelny: Adam Cymer tel. kom. 602 625 474 e-mail: [email protected]

Przygotowanie i opracowanie redakcyjneBartgraf 00-549 Warszawa, ul. Piękna 24/26 tel. 22 625 55 48 e-mail: [email protected]

Projekt graficzny: Jolanta Krafft-Przeździecka

DTPEwa Księżopolska-Bisińska Ewa Wojtowicz-Topiłko, Anna Zabrocka

Nakład 2110 egz.

S p i s t r e ś c i

TeMaT wyDania8 CzyjestmiejscenaznaczącyudziałgazuwbilansieenergetycznymPolski?Cz.I

Prof.TomaszDobskinowatorskoogazieziemnymwpolskiejenergetyce

12 Zarządzaniesystememgazowniczymwwarunkachzróżnicowanejjakościgazu.MaciejChaczykowskiiAndrzejOsiadaczanalizująwpływwolnegorynkugazunasystemprzesyłowy

18 Kiedypolietylenopanujewysokieciśnienie?Prof.AndrzejPuszonowychtechnologiachpolimerowych

20 Technikidiagnostyczneimetodypomiarowestosowanewochroniekatodowejpodziemnychstalowychgazociągów.TomaszMinorzINiGomawianajnowszeprocedurybadawcze

24 InnowacjewdziałalnościstandaryzacyjnejIGG.AnatolTkaczpodsumowuje9latpracKST

naSz wywiaD26 Odważniejstosujmymodelotwartejinnowacji.Rozmowazprof.dr.inż.Krzysztofem

J.Kurzydłowskim,dyrektoremNCBR

RePoRTaż28 Gazoweoknonaświat.ReportażzterminaluLNGwŚwinoujściu

30 Pgnig Sa

32–39 PolSKa SPółKa gazownicTwa SP. z o.o.

gaz–SySTeM S.a.40 Inteligentnesiecigazowe,część2.Autorzywskazują,

jakpolitykaenergetycznaUEkreujekoncepcjęinteligentnychsieci

PublicySTyKa

43 KonsultacjeKEdotyczącebezpieczeństwadostawgazuziemnego.PiotrSprzączakiPawełPikuszMinisterstwaGospodarkiprezentująaktywnośćKE

45 WyrokETSwsprawiePolski.PawełPikuszMinisterstwaGospodarkikomentujedecyzjęETS

oSobowość46 Dwaświaty.AdamCymerkreślisylwetkęStanisławaNagya

wyDaRzenia48 GAZ–SYSTEMS.A.zainaugurowałrokgazowy2015/2016

49 Rozstrzygnięciekonkursu„MłodziinnowacyjnidlaPGNiG”

51 SmakPGNiG-owegogazu

SPoRT52 MistrzostwaPolskiFirmGazowniczychwTenisieiSquashu

53 „Alpejczyk”wGórachŚwiętokrzyskichNaokładce:TerminalLNGwŚwinoujściu.Fot.PolskieLNGS.A.

4

26

40

pr zegląd gazowniczy wrzesień 2015

51

Z życia izby gospodarczej gazownictwa

DlaIGGokresletniobfitowałwistotnewydarzenia.Wsierpniu(27–29)odbyłosiętradycyjniesympozjumpomiarowept.„Współ-czesna technika pomiarowa – najnowsze regulacje i problemyeksploatacyjne”.Projektwspierałyprzedsiębiorstwawyspecjalizo-wane w zakresie produkcji i użytkowania urządzeń pomiarowychwgazownictwie.Wprogramiesympozjumznalazłysięm.in.kwestiedotyczące praktyki stosowania nowych technologii pomiarowychiminimalizacjiryzykaeksploatacjiurządzeń.PrzedstawicielZespołunr2KSTprzedstawiłaktualnepracewzakresieProtokołuKomuni-kacyjnegoGAZ–MODEM.Serdeczniedziękujemyzauczestnictwowsympozjum.

W związku z pracami legislacyjnymi (druk nr 996) nad nowe-lizacją ustawy z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnychi leśnych (Dz.U.z2015r.,poz.909j.t.) IGG22lipcabr.naręceprzewodniczącegoKomisjiRolnictwaiRozwojuWsiskierowałauza-sadnieniedlauchwaleniaułatwieńformalnoprawnychdlainwestycjiwinfrastrukturęgazową.Wopinii IGG,przedstawionapropozycjanowelizacjiustawystanowiistotneuproszczenieprawne,eliminujebowiem konieczność przeprowadzenia długotrwałej i kosztownejproceduryplanistycznejorazuzyskaniauznaniowychzgódorganówadministracji publicznej, a także niebezpieczeństwo utraty szansyabsorpcji środkówzUEna rozwój infrastrukturywokresie nowejperspektywyfinansowejnalata2014–2020.Zmianastwarzaszansęnaprzyspieszenierozwojuwieluregionówkraju,zwłaszczaocha-rakterzerolniczym,poprzezzapewnieniedostępudonowoczesneji rozwiniętej infrastrukturydystrybucyjnej, umożliwiającej pozyski-wanie inwestorów i pobudzających przedsiębiorczość. Zauważyćrównież należy, iż przedsięwzięcia służące rozwojowi gazowej in-frastruktury(zwłaszczadystrybucyjnej)niekorzystajązudogodnieńprzewidzianychwustawiez24.04.2009r.oinwestycjachwzakresieterminaluregazyfikacyjnegoskroplonegogazuziemnegowŚwino-ujściuorazniezostałyuwzględnionewprojekcieustawyo strate-gicznych inwestycjach celupublicznego, tym samympostulowananowelizacja stwarza jedyną realną szansęna częściową likwidacjęistniejących barier formalnoprawnych w procesie inwestycyjnym.Niestety,postulatyIGGorazinnychwspółpracującychizbistowarzy-szeńniezostałyuwzględnionewtejnowelizacji.

Na początku sierpnia br. IGG zgłosiła uwagi ogólne doprojektu rozporządzenia MG w sprawie udzielania po-mocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lubprzebudowy infrastruktury energetycznej (nowy tytuł: rozpo-rządzenie MG w sprawie udzielania pomocy publicznej na in-westycjewzakresieinfrastrukturyenergetycznejwramachPro-gramu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020).W piśmie zaznaczono, że w perspektywie finansowej 2007–2013 koszty ponoszone na działania informacyjno-promocyj-ne były zaliczane do kosztów kwalifikowanych i podlegały re-fundacji. W przypadku beneficjentów z dużą liczbą projektówi dużymi projektami koszty na informację i promocję stanowiąznacznąwartość ipowinnybyć refundowane, tak jakwpoprzed-niej perspektywie finansowej. Podniesiono również, iż na etapieskładaniawnioskuodofinansowaniepodawaneprzezbeneficjentakoszty projektu są kosztami szacunkowymi, ponieważ dopiero porozstrzygnięciu postępowań przetargowych możliwe jest bardziejprecyzyjnepodaniekosztówrealizacjiprojektu,wtymkosztówkwa-lifikowanych.Zgodniezprzepisami,wszelkieprace,w tympostę-powaniaprzetargowe,mogąbyć rozpoczętepozłożeniuwnioskuodofinansowanie.

W połowie września IGGprzekazała do MG uwagi doprojektu dokumentu pn. Naro-dowy Program Rozwoju Gospo-darki Niskoemisyjnej (NPRGN).Wwystąpieniuwskazujemy,iżpro-jekt jest mało przydatny z punktuwidzenia rozwoju gospodarki ni-skoemisyjnej z uwzględnieniemwykorzystaniagazuziemnego.Do-kument jest nie tylko zbyt zacho-wawczy,alepomijateżtrendyświa-towe(iUE)wyrażanewoficjalnychstanowiskachuznanychinstytucji,wtymMiędzynarodowejAgencjiEnergetycznej,któraprzedstawianiezbiteanalizy,świadcząceotym,żeconajmniejdo2050r.będzienadpodażgazuziemnego,zaśjegocenybędąspadały.IGGniezauważarównieżkorelacjipowyższegodokumentuzprojektem,jakiwsierpniu2015r.nastronachinterne-towychogłosiłoMinisterstwoGospodarkiwsprawie„Politykienerge-tycznejPolskido2050r.”,który(wariantowo)zakładawzrostudziaługazu,wtymistotnąjegorolęwprodukcjienergiielektrycznejorazjako zabezpieczenie dla źródeł odnawialnych. Podkreśla się przytym,żespełnienieunijnychzałożeńdotyczącychredukcjiemisjiCO

2będziepraktyczniemożliweprzyzastąpieniutechnologiiwęglowychtechnologiamigazowymi.Przypewnychuwarunkowaniach, takichjak wysokie ceny emisji i/lub konkurencyjne ceny gazu, budowagazowychjednostekbędzieprzesądzona,awszczególnymwypad-kutechnologiegazowestanąsię jednymizkluczowychwbilansieenergetycznym.Wscenariuszutymzakładasięwzrostzużyciagazupowyżej20mldm3rocznienapotrzebyenergetykisystemowej.NatlepowyższegoIGGpostuluje,abydokumentuzupełnićopriorytet:„ModernizacjairozbudowaKrajowegoSystemuPrzesyłowegoGazuZiemnego”,cojestkoniecznewtworzeniujednolitegoeuropejskie-go systemu energetycznego i zwiększeniu udziału gazu ziemnegoniezbędnego jako źródła wspierające (synergia) dla szybko rosną-cegosektoraOZE.Zatakisampriorytet–wedługIGG–powinnabyćuznana„Rozbudowaimodernizacjasystemówdystrybucyjnychgazuziemnego”,wceluspełnieniażądańorganówsamorządowych,np.przylikwidacjitzw.białychplamnamapiegazownictwa.Wpi-śmiezwróconorównieżuwagęnanazbytzdawkowepotraktowanieproblemukogeneracji,tymbardziejżemożnabyograniczyćszko-dliwąemisjęprzezwspieraniemałychkogeneracjigazowych. IGGuważa,iżkogeneracjamaolbrzymipotencjałrozwojowywPolsce.Wszędzietam,gdzieistniejąlokalnesystemyciepłownicze,powinnobyćmiejscedlakogeneracji,itoniezależnieodstosowanegopaliwa:gazu,węglaczymiejscowejbiomasy.

Wdrugiej połowiewrześnia IGGprzedłożyładoMGobszerne(kilkadziesiątstron)uwagidoprojektu„PolitykienergetycznejPol-skido2050r.”,wrazzzałącznikami,postulującm.in.zwiększenieroli i znaczenia branży gazowniczej w przygotowywanym doku-mencie.Projekt„PolitykienergetycznejPolskido2050r.”–naszymzdaniem–wskazujena relatywnieniewielkiwzrost znaczenia roligazuziemnego.Surowiecmabyćwykorzystywanygłówniewele-ktroenergetyce–dozapewnieniamocyszczytowejoraz jakomocrezerwowadlaOZE.Procestworzeniawspólnegorynku(zwłaszczawzrostprzepustowościnapołączeniachzsystemamiinnychpaństw,októrymmowawPEP2050)możejednakdoprowadzićdoobniże-

pr zegląd gazowniczy wrzesień 2015 5

Agnieszka Rudzka

dokończenienastr.54

WydarZenia

GAZ–SYSTEM S.A. COrAZ MOCNIEJ łąCZY NAS Z EUrOPąGAZ–SYSTEM S.A. podjął decyzję o przeprowadzeniu ba-dania skierowanego do uczestników rynku gazu ziemnegow Polsce, które ma na celu oszacowanie zainteresowaniapotencjalnąrozbudowąsystemuprzesyłowego,wtymtakżerozbudowąpołączeńtransgranicznych.

Wramachprowadzonegobadaniauczestnicyrynkuprosze-nisąozłożenieniewiążącychzgłoszeńzewskazaniempoten-cjalnegozapotrzebowanianausługęprzesyłaniapaliwagazo-wegowperspektywie20lat,począwszyod2017rokuwobukierunkachprzesyługazu,tj.zPolskidoNiemiecizNiemiec

doPolski.Złożonewnioskibędąstanowiłypodstawędoprze-prowadzenia analiz możliwych kierunków rozwoju polskiegosystemuprzesyłowegonagranicyzNiemcami.

Operatorzy niemieckich sieci przesyłowych GASCADEGastransport,GasunieDeutschlandTransportServicesiONTRASGastransport ogłosili badanie rynku, którego celem jest osza-cowaniezapotrzebowanianawykorzystaniepołączeńtransgra-nicznychnaobszarzeGASPOOL.Badaniejestprowadzonezapośrednictweminternetowejplatformywww.more-capacity.eu

GAZ–SYSTEMS.A. informuje, żebadanie jestprowadzoneniezależnie od procedury organizowanej przez operatorówniemieckich, których celem jest oszacowanie zapotrzebowa-nia na wykorzystanie połączeń transgranicznych na obszarzeGASPOOL.Wceluuzyskaniawiarygodnychwynikówuczestni-cyrynkupowinniwziąćudziałwobydwuprocedurach.

Promotorzy projektu połączenia międzysystemowego Pol-ska–Litwa(GIPL):polskioperatorsystemuprzesyłowegoOpera-torGazociągówPrzesyłowychGAZ–SYSTEMS.A.orazlitewskioperatorsystemuprzesyłowegoABAmberGrid,przeprowadzi-liniewiążącąfazęproceduryOpenSeason,którastanowiistot-nyetapwramachrealizacjiprojektuGIPL.Uczestnicyrynku,reprezentowanigłównieprzezpolskieilitewskiespółki,zajmu-jącesię wwiększościprodukcją,obrotemidystrybucjągazuziemnego, wykazali duże zainteresowanie usługami przesyługazuziemnegowramachpołączeniaGIPL.Pozostaliinteresa-riuszewyrazilipoparciedlaprojektu,któryprzyniesiekorzyściuczestnikomrynkugazuwregionieMorzaBałtyckiego.

Równocześnie OGP GAZ–SYSTEM S.A. poinformował, żerozpoczynapraceprojektowedlapołączeniamiędzysystemo-


PGNiG łASKAWE DlA MPK rZESZóW

Na wniosek prezydenta rzeszowa PGNiG Obrót Detaliczny obniży cenę sprężonego gazu ziemnego CNG, któ-rym w rzeszowie zasilanych jest 70 au-tobusów MPK.

Na Podkarpaciu autobusy zasila-ne sprężonym gazem ziemnym CNG jeżdżą w rzeszowie, Mielcu i Przemyślu. Do niedawna korzystała z nich także Dębica. Najwięcej, bo aż 70 takich pojazdów używa MPK rzeszów. To najwięcej w Polsce. – U nas „gazowce” to ponad 1/3 taboru. Stawialiśmy na nie od lat, bo do zakupów dopłacał EkoFundusz, a koszt był niższy niż „jazda” na oleju napędowym. Mimo wielu protestów fiskus wprowadził jednak akcyzę na gaz

ziemny i teraz mamy kłopot, bo koszty użytkowania bardzo wzrosły – mówił rzeszowskim „Nowinom” Marek Filip, prezes MPK rzeszów.

Ze względu na rosnące koszty eks-ploatacji ekologicznych pojazdów wła-dze rzeszowa zaprosiły na rozmowy do ratusza szefa PGNiG Obrót Deta-liczny. – Właśnie dostaliśmy informację, że firma przychyliła się do naszej prośby

– mówi Tadeusz Ferenc, prezydent rzeszowa. – Dostaliśmy stały rabat na paliwo. W MPK roczne zużycie gazu wynosi około 2 mln m sześc.

Podjęto rozważną decyzję wobec rzeszowa. A może także fiskus powinien podjąć rozważną decyzję i wycofać się z ho-norem z absurdalnego od początku podatku akcyzowego na paliwo CNG.

PGNiG SA 10 lat na giełdzie.

16 mld zł zysku 7,5 mld zł wypłaconych dywidend 121-procentowy wzrost kursu akcji 49 mld zł w aktywach 34 mld zł przeznaczone na inwestycje 164-procentowa stopa zwrotu z inwestycji

od dnia debiutu

rADA KONSUlTACYJNA DS. GAZOWNICTWA DO WSPółPrACY Z PrEZESEM UrE

zgodnie z porozumieniem o współpracy izby gospo-darczej gazownictwa oraz urzędu Regulacji energety-ki, zawartym 16 czerwca br., powołana została Rada Konsultacyjna ds. gazownictwa do współpracy z pre-zesem uRe. W jej skład wchodzą: Dariusz Brzozowski – EWE Polska sp. z o.o.Tomasz Bukowski – PGNiG – Obrót Detaliczny

sp. z o.o.Mariusz Caliński – Duon Dystrybucja SA Mirosław Dobrut – Izba Gospodarcza

GazownictwaPiotr Kasprzak – Hermes Energy Group SA Marek Kossowski – Zespół ds. Analiz rynku Gazu

przy IGGBartłomiej Korzeniewski – PGNIG SA Oddział Obrotu

HurtowegoWojciech Kozak – Grupa Azoty SA robert Stelmaszczyk – rWE Stoen Operator sp. z o.o. rafał Wittmann – GAZ–SYSTEM S.A.

wego Polska–Czechy, w ramach którego planowana jest bu-dowagazociąguwysokiegociśnieniaKędzierzyn-Koźle–Hat’(Polska–Czechy)wraz z infrastrukturą towarzyszącą.GazociągPolska–Czechymanacelu stworzeniedwukierunkowegopo-łączenia przesyłowego pomiędzy Polską a Czechami, któreumożliwikształtowaniekonkurencyjnegorynkugazuwEuropieŚrodkowo-WschodniejiPołudniowo-Wschodniej,jakrównieżdywersyfikację ipoprawębezpieczeństwadostawgazuziem-negowUE.PołączeniamiędzysystemowePolska–CzechyorazPolska–Dania(BalticPipe)otrzymaływsparciefinansowezfun-duszuŁączącEuropę (Connecting Europe Facility). PołączenieBaltic Pipe, które ma w przyszłości połączyć systemy przesy-łowe gazu ziemnego Polski i Danii, dopełni proces integracjirynkugazuwrejonieMorzaBałtyckiego,

WybudowanienowychpołączeńgazowychzkrajamiUniiEuropejskiejstanowiczęśćkolejnegoetapurozwojupolskie-go systemu przesyłowego. Powstanie nowych gazociągóww ramachwspieranegoprzezUnięEuropejskąkorytarzaga-zowego północ–południe oraz budowa połączenia z LitwąiDaniąbędąstanowićistotnywkładwrozwójeuropejskiegosystemuprzesyłowego.WtymceluGAZ–SYSTEMS.A.planu-jewlatach2015–2023wybudowaćwsumieokoło2000kmnowychgazociągówwzachodniej,południowejiwschodniejczęściPolski.

PSG GAZYFIKUJE NOWE rEGIONY

W połowie września Andrzej Czerwiński, minister skarbupaństwa, odwiedził stację regazyfikacji LNG w Suwałkach,powstałąwramachrealizacjiprojektuPESOPolskiejSpółkiGazownictwa.

Minister spotkał się z Sylwestrem Bogackim, prezesem za-rząduPSG,którypodkreśliłzaangażowaniespółkiwgazyfika-cjęnowychregionóworazinwestycjewrozwójimodernizacjęsiecigazowej.

PSGjużwczerwcuzakończyłazsukcesemwart35milionówzłotychprojektPESO(gazyfikacjaPisza,Ełku,SuwałkiOlecka),zakładającyzamianęgazupropan-butannagazziemnyzwy-korzystaniem technologii LNG. W jego ramach dostosowanourządzeniagazoweuponad26tysięcyodbiorcóworazzaadap-towano167kmsiecigazowych.Pozwolionnazwiększeniepo-borugazuirozwójregionu.

OrlEN BUDUJE NAJWIęKSZą GAZOWą ElEKTrOCIEPłOWNIę W POlSCEPKNORLENrozpocząłbudowęblokugazowo-parowegonaterenie Zakładu Produkcyjnego w Płocku. Produkcja ener-giielektrycznejicieplnejznowejjednostki,omocyprawie600MWe,ruszynaprzełomie2017–2018roku.

Elektrociepłownia, w której zostanie zbudowana najwyż-szejklasyturbinagazowa,będziedostarczałaparęorazener-gię elektryczną dla zakładu w Płocku, natomiast nadwyżkaenergii elektrycznej trafi do Krajowego Systemu Energetycz-nego.Nowyobiektbędziewjednymprocesie technologicz-nym wytwarzał ciepło w skojarzeniu z energią elektryczną.

– W inwestycjach w energetykę przemysłową wykorzystującą gaz ziemny widzimy przede wszystkim znaczące wzmocnie-nie doskonałości operacyjnej segmentu downstream, w skład którego wchodzi zarówno produkcja rafineryjno-petroche-miczna i energetyka, jak i sprzedaż paliw i petrochemikaliów, rozszerzona o ofertę energii i ciepła. Kogeneracja gazowa to niewątpliwie również korzyści klimatyczne i wysoki stopień neutralności wobec środowiska, co jest jednym z naszych prio-rytetów. Jestem przekonany, że nasze projekty to z każdego punktu widzenia optymalne rozwiązania dla Grupy ORLEN, a także bezpieczeństwa energetycznego kraju–podkreśliłPiotrChełmiński,członekzarząduPKNORLEN.

SEJM UCHWAlIł TZW. USTAWę ANTYSMOGOWąSamorządyokreślą,jakimpaliwembędziemożnapalićwpie-cach iwyznaczą standardy technicznedlakotłów–zakładatzw.ustawaantysmogowa,uchwalonaprzezSejm5sierpnia.Ustawajestpotrzebna,boPolskaodlatmanajbardziejwUEzanieczyszczonepowietrze.

Nowelizacjaprawaochrony(6październikabr.ustawępodpi-sałprezydentRP)środowiskaprecyzujeobecneprzepisytak,abysejmikiwojewódzkiezapomocąuchwałmogłyokreślaćrodzajijakośćpaliwstałychdopuszczonychdostosowaniaiparametrytechnicznelubparametryemisjiurządzeńdospalania.

Sejmiki będąmogły uchwalić zakaz stosowaniaokreślonychinstalacji,wktórychnastępujespalanie.Uchwałabędziemusia-łajednakokreślićnp.graniceobszaruobjętegoograniczeniami.Pozatymiwymogamiuchwałabędziemogłateżustalićczasobo-wiązywania ograniczeń w ciągu roku. Samorządy będą mogłyokreślićrodzajepodmiotówbądźinstalacji,którebędąwyłączo-nezograniczeńlubzakazów.Chodzioto,abyuchwałyniebyłypóźniejkwestionowaneprzezsądyadministracyjne.Przykłademjest stolicaMałopolski, gdziewprowadzonozakazpaleniawę-glem w przydomowych piecach. Wojewódzki Sąd Administra-cyjnyuchyliłgojednak,twierdząc,że–zgodniezprawem–takizakazniejestmożliwy.GdybybowiemzakazaćpaleniawęglemwprzydomowychpiecachwKrakowie, takim zakazem trzebabyłobyteżobjąćmiejscoweelektrociepłownie.


STrEFA METANU POD HONOrOWYM PATrONATEM IGG

Mirosław Dobrut, prezes Izby Gospodarczej Gazownic-twa, objął honorowym patronatem Strefę Metanu na Mię-dzynarodowych Targach POl-ECO-SYSTEM 2015. Organi-zatorem Strefy Metanu jest Fundacja Green Fuel na rzecz rozwoju Niskoemisyjnych Paliw Metanowych w Transpor-cie Polskim. Strefa Metanu, popularyzująca paliwo CNG i lNG, odbędzie się 27–30.10.2015 roku w Poznaniu na Międzynarodowych Targach POl-ECO-SYSTEM 2015 w Miasteczku Ekologicznym, które jest największą ekolo-giczną wystawą w Polsce.

Patronat medialny nad tym wydarzeniem objął portal cng.auto.pl, a także „Przegląd Gazowniczy”.

dokończenienastr.50


TemaT Wydania

Na rysunku 1. przedstawiono zużycie energii wedługsektorówdlaposzczególnychrejonówświata.Europa–szczególnieNiemcyiPolska–madużezużyciewę-

glakamiennegoibrunatnego.WNiemczechonogwałtowniemaleje,awPolsce?Powszechniewiadomo,żewęgielpokrywa90%bilansuenergiipierwotnejwPolsce.Niemadrugiegokra-ju,którymiałbytakibilansenergii.

AlTErNATYWNE źróDłA ENErGII

Energetyka jądrowa

WPolscepowszechna jestdyskusja,szczególniewkręgachakademickich, o konieczności zbudowania elektrowni jądro-wej. W tych dyskusjach wyrażany jest żal, że przerwano bu-dowęelektrowniwŻarnowcu.UczestnikomtejdyskusjiautorpolecawizytęwpięknejnadmorskiejwczasowejmiejscowościLubmin na terenie wschodnich Niemiec, niedaleko Świnouj-ścia.PracowałotampięćjądrowychblokówPWR400,takiegosamegotypu,jakiemiałamiećelektrowniawŻarnowcu.Blokidziałaływielelat.Zbudowanotakżeszóstyblok,którynapo-czątkulat90.firmaSiemensprzeprojektowałaiprzebudowała

w zakresie bezpieczeństwa i sterowania, ale nie otrzymał oncertyfikatunauruchomienie.Jesttylkoudostępnionydozwie-dzania.Namiejscuelektrownizbudowano,działającyodkil-ku lat, terminaldoodbiorugazuziemnegozgazociąguNordStream,pozwalającegonatransportdoEuropy55mldNm3/a.Ostatnionatymtereniezlokalizowanocentrumodbioruenergiielektrycznejisterowaniapracąwiatrakówmorskich.

NajwiększainajnowocześniejszaturbinagazowaSGT8000H,pracująca w układzie parowo-gazowym, zainstalowanawIrschingnadDunajemkołoMonachium,masprawnośćter-modynamicznąponad60%,przymocyponad570MWel.Takiblokenergetycznykosztujeokoło500mlneuro i amortyzujesięwokresieniedłuższymniż10 lat.Wedługopiniipodanejautorowi w bezpośredniej rozmowie przez prof. R. Macián-Juan, kierownika Katedry Technologii Jądrowej PolitechnikiwMonachium,zwrotnakładównaelektrownięatomowąna-stąpi po 200 latach. Jest to spowodowane przede wszystkimkoniecznością „wypalenia” odpadów jądrowych, szczególnieizotopów plutonu, powstających z paliwa jądrowego, jakiejest załadowywane do reaktora na początku jego pracy. Pali-wopoczątkoweskładasięzewzbogaconegouranuU235(4–6%wzbogacenia)rozproszonegowizotopieuranuU238.Wczasiepracyreaktora,częśćU238przechodziwjedenzizotopówplu-tonu.Praktycznie jedynąmetodąutylizacji tych izotopówjestich„spalenie”wreaktorze,cotrwadziesiątkilat,stądtakdłu-gi okres zwrotu nakładów. Dodatkowo, co 10 lat muszą byćwymienione całe partie elektrowni jądrowej, szczególnie tur-binyparoweniskoprężne–sąoneuszkadzaneprzezkawitacjęzuwaginapracęwzakresieparymokrej.Jużwroku2011au-torniniejszegoartykułuwskazywałwreferacienakonferencjiGAZTERM[2],żeoparcieenergetykinarozwojuenergiijądro-wejjestconajmniejryzykowne.

Dodatkowomusimypamiętać, żeelektrownie jądroweniesąbezawaryjne.Postroniereaktorajądrowegoawarienuklear-nezdarzająsięstosunkoworzadko(Czarnobyl,Fukushima),alepostronieenergetycznejbardzoczęsto.Najbardziejawaryjnączęściąwelektrownijądrowejjestwłaśniestronaenergetyczna,

czy jest miejsce na znaczący udział gazu w bilansie energetycznym Polski?, cz. ITomasz Dobski

Artykuł prezentuje poglądy autora, może trochę kontrowersyjne, na bilans energetyczny Polski, ze szczególnym uwzględnieniem roli gazu ziemnego i wykazuje, że możliwy jest wzrost jego znaczenia w krajowym energy mix.

Rys.1.Zużycieenergiipierwotnejwrejonachświata.Danewprocentachdla2014roku[1].


słaboznanalobbystomenergetykijądrowejwPolsce.Najwięk-sizwolennicyenergetykijądrowejtobardzozdolnifizycy,aleo bezpieczeństwie elektrowni decyduje system pracy turbiniukładuchłodzenia.Jesttodomenainżynierówmechanikówenergetyków,aniefizyków.Jednązpoważnychawariiwelek-trowniachjądrowychbyłaawariageneratoraprądu,wyprodu-kowanegoprzezszwajcarskąfirmęABBwelektrowniLeibstadtw Szwajcarii (usytuowanej nad Renem, o przepływie wody1000m3/s,anie60m3/s, jakwprzypadkuWartywKlempi-czu).Awariataspowodowałazatrzymanieelektrowninaponadrok. Odbiło się to bardzo poważnie na bilansie finansowymelektrowni.

Obecnie, przy znaczącym udziale energetyki odnawialnejwwielukrajach,czyligeneracjienergiielektrycznejzesłońcaiwiatru,ceny,jakiemożnauzyskaćzesprzedażyenergiielek-trycznejsątakniskie,żepracaelektrowni,nawetwznaczącymstopniuzamortyzowanych,stajesięnieopłacalna.TakasytuacjapowstałaostatniowNiemczech:największykoncernenerge-tyczny Niemiec – E.ON, posiadający kilka elektrowni jądro-wych,planujeznacząceograniczenieprodukcjizewzględunanieopłacalnośćpracyelektrowniatomowych[6].Spowodowa-nejesttotym,żedopłatyśredniejrodzinyniemieckiejdoener-giiodnawialnej spadłydo300euro rocznie. Jest toznaczniemniejszakwotaniżmożnazaoszczędzićzpowoduobniżeniarachunkówzaenergięelektrycznąnaskutekpojawieniasięnarynkuznaczącychilościtaniejenergiizeźródełodnawialnych,szczególniewiatruisłońca[7].

Analizując dane statystyczne dotyczące udziału poszcze-gólnych rodzajów energii w bilansie państw, musimy zwra-caćuwagę, czydanedotyczą zużycia energii pierwotnej czyprodukcjienergiielektrycznej.Francjamabardzodużyudziałwprodukcjienergiielektrycznejzelektrownijądrowych–po-nad70%.Musimyjednakpamiętać,żeprzemysłjądrowysamjestbardzodużymkonsumentemenergiielektrycznej.Ponad-to, udział energii generowanej w elektrowniach jądrowychstanowitylko20%całegobilansuenergiipierwotnej.DlaUSA–mocarstwaatomowego–udziałtenteżwynosiniewięcejniżkilkaprocent.

Elektrowniaatomowakosztujeniewiarygodniedużopienią-dzy!Autorw1988rokupodczasstażuwUSAsłuchałwykładuprof.ArthuraRosenfelda– fizyka,któryzostałwypromowanyprzezprof.EnricoFermiego,ojcabombyatomowej.Tłumaczyłonsłuchaczom,żeprodukcjaenergiielektrycznej,atymbar-dziejcieplnej,zenergiijądrowejzawszejestnieopłacalna.Wy-kładtenodbyłsięwLawrenceBerkeleyNationalLaboratory,wktórympracowało18laureatówNagrodyNobla,wwiększo-ścizfizykijądrowej.

NajbliższyPolsceprojekt,jakimożebyćzrealizowany,tobu-dowaelektrowniprzezkonsorcjumEdF.KonsorcjumtobudujeelektrownięwFlamanvilleweFrancji.Budowarozpoczęłasięw2007 roku imiałabyćzakończonaw2012 roku.Czas jejzakończeniaprzesuniętonarok2018,akosztbudowy,plano-wanyna3mldeuro,zwiększonodo8,5mld[3].

Węgiel kamienny i brunatny

Jakwiemy,„Polskawęglemstoiibasta”.SzanowniCzytelni-cyniechpozwoląautorowinagorzką refleksję.Pewien szejk

wdyskusjioropienaftowejwczasiepierwszegokryzysunaf-towegowlatach1973–1976powiedziałwONZ,żeepokaka-mieniałupanegoniedlategosięskończyła,żezabrakłokamieni,aledlategożeokazałosię,iżsąinnemateriałyikamieńokazałsięniepotrzebny.Imszybciejzrozumiemy,jakospołeczeństwo,żesąinneformygeneracjienergiiniżzwęgla,tymbędziemybogatsi. Kto ma wątpliwości, niech pojedzie na wycieczkędojakiejkolwiekkopalnigazu–niektórewyglądająjakogród–apotemzjedzienadółdokopalniwęglanaokoło1000m.Na tej głębokości ściany chodnika mają temperaturę docho-dzącąnawetdo40°CPrawiepołowaenergiizawartejwwęgluwydobytym z tych pokładów wraca pod ziemię jako nakładenergetycznynatransport,odsalanie,wentylacjęichłodzeniechodników. Ponadto, porównywanie cen energii uzyskanychnabaziewęgla–nawetkamiennego–zenergiąuzyskanąnabaziegazuniejestpoprawne.Gazownictwoniema–jakofir-ma–niespłacalnychdługów,pracownicyspokojniedożywająemerytury. Górnicy z kopalni głębinowych z uwagi na bar-dzo trudnąpracęmuszą iśćnaemeryturęwwiekunajwyżej50 lat. Koszty płacone za górnika w kopalni węgla i kopalnigazusąpodobne,aczaspobieraniaemeryturyzasadniczoinny.Tosamodotyczyfunduszuzdrowia.Szacujesię,że,kosztypra-cywgórnictwiewęglakamiennegoobciążajądodatkowocenętonywęglanapoziomieconajmniejstuzłotych[6].

ObecniewPolscejestbudowanychkilkablokówenergetycz-nychprawdziwienowoczesnych,zasilanychwęglemkamien-nym.SątoprzedewszystkimblokiwOpoluorazKozienicach.Ich włączenie do eksploatacji poprawi sprawność systemuenergetycznegoPolski.Jednakmusimypamiętać,żesprawnośćenergetyczna nawet najnowocześniejszego bloku zasilanegowęglemkamiennymnieprzekroczy46%.Dodatkowo,niemamożliwości ekonomicznego i nawet technicznego usunięciadwutlenkuwęglazespalin.Tewnioskiwynikająmiędzyinnymizbadańwykonanychwramachprogramustrategicznego„Za-awansowanetechnologiepozyskiwaniaenergii”,którykończysięwtymroku[4].Dopodobnychwnioskówprowadząbada-niaprowadzone takżew innychkrajach [5].Przyczyny takiejsytuacjisąnastępujące:1.Abyuzyskać sprawnośćponad50%blokupracującegona

węglukamiennym,musionpracowaćnaparzenadkrytycz-nejociśnieniuponad300bar,a temperaturaparywypły-wającejzkotłamusiprzekraczać72°C.Niemanaświeciemateriałów,którewytrzymałyby takieparametry ina razieniemawidokunaopracowaniekorzystnejekonomicznieichprodukcji.

2.Rozwójenergetykiświatowejprzebiegawkierunkumożliwiedużegowykorzystania energii odnawialnej, przedewszyst-kimwiatruisłońca.Sątoźródłaenergiiobardzozmiennychparametrach imusząonebyć stosowane równolegle z in-nymiźródłamienergii.Aleteźródłamusząmiećmożliwośćelastycznegoregulowaniamocy.Nowoczesnybloknawęgielmożnaodstanuzimnegouruchomićpo72godzinach.Tur-binęgazowąpo20minutach,asilnikgazowyomocynawetkilkumegawatówwkilkaminut[8].

3.Barierawynikającazróżnicyczasurozruchujestpraktycznieparametremniedopokonania,gdyżwynikazkonstrukcjiurządzeń.Stosowaniebardzowysokichciśnieńwkotłachi turbinach na parametry nadkrytyczne wymaga bardzo


TemaT Wydania

grubych ścianek elementów konstrukcyjnych. Materiałystosowane na te konstrukcje są stalami wysokostopowy-mi, mającymi mały współczynnik przewodzenia ciepła λ.To powoduje powstanie bardzo dużych naprężeń, wyni-kających z gradientu temperatury przy szybkim rozruchui w konsekwencji prowadzi do pękania konstrukcji i jejzniszczenia.

4.Elementyturbingazowychpracująpodciśnieniemniewięk-szymniż20bar.Topozwalanazastosowaniebardzocien-kich ściankorpusu turbiny,nawetponiżej15mm.Najbar-dziejprzegrzanesąłopatkiturbiny,amimotonowoczesneturbinyenergetycznepracująprzytemperaturzenawetpo-nad145°C.TemperaturętęnazywamyTIT(turbine inlet tem-perature) [7]. Jesttotemperaturaściślekontrolowanaprzezkomputerysterująceturbiną,aleuwzględniaonachłodzeniewewnętrznełopatekiniejesttemperaturąmateriałułopatki.Rzeczywista temperatura materiału łopatki nie przekracza800°C.Zapewnia tonawetponad40 tysięcygodzinpracyturbinyjakojejokresmiędzyremontowy.

5.Zasygnalizowanych powyżej rozwiązań nie można zasto-sowaćdo turbinorazkotłówparowych.Zwrotnakładunaelektrownię na parametry nadkrytyczne zasilaną węglem,nawetkamiennym(kosztblokuomocy900MWeltoponad5,5 mld zł), wynosi co najmniej 40 lat, co jest związanezbardzodużymiwymiaramipodzespołów.Wwielupublikacjachprasowychpojawiająsię informacje

o możliwości podziemnego zgazowania. Technologia ta jestprzedstawiananawetjakometodanarozwiązanieproblemówenergetycznychPolski.Jednakautorniezgadzasięztąopinią.Odwielulat–od1990roku–naświatowychkonferencjachorganizowanychprzez International InstituteonCombustion–istniejącyod1938roku(jesttojednaznajstarszychkonfe-rencjinaukowo-technicznychwświecie)zawszeprezentowa-nesąwynikibadańnatentemat.Jednaksąonenegatywne.Technologia ta jest niebezpieczna i kosztowna oraz nieeko-nomiczna.

Takżezgazowanienaziemnewęglanadużąskalęnierokujenadzieinajegoprzyszłościowezastosowanie.Największainsta-lacjapowstaławHolandiiwBuggenum–nazywasięNUON.Instalacjatazostaławyłączonazewzględunaproblemytech-niczne związane z bezpieczną eksploatacją oraz koszty jejutrzymania.

Gaz ziemny

Zasoby Europy i świata

Zasoby gazu w Europie statystyki przedstawiają w połą-czeniuzAzją.Dlategotrudnojerozdzielić.UniaEuropejska,poza Holandią, Danią i Norwegią, ma małe zasoby gazu,porównywalnezPolską.JednakzasobybliskichEuropiekra-jówazjatyckichsąnajwiększenaświecie.Światowezasobygazusąszacowane,wzależnościodrejonuświata,naod80do120 lateksploatacjiprzyobecnymtempie jegozużycia.Dzięki nowoczesnym metodom poszukiwania i wydobyciagazuwielkośćzasobówrośnie,coprzedstawiajązamieszczo-newykresy.

Zasoby PolskiPaństwowy Instytut Geologiczny w tym roku na wiosnę

opublikowałdaneozasobachgazówziemnychwnaszymkra-ju. Wynoszą one odpowiednio do rodzaju gazu: gaz ze złóżłupkowych–700mldNm3,gazklasyczny–145mld,gazuwię-ziony(tight gas)–160mld,gazwpokładachwęglanaŚląsku–170mld.

Bardzoważnejesttakżezaliczeniedo„zasobówgazu”moż-liwości, szczególnie w warunkach Polski, poprawienia spraw-nościwykorzystaniagazuziemnegowistniejącychinstalacjach.Na przykład potencjał oszczędności przemysłu chemicznegoszacowanyjestna700mlnm3gazurocznie[9].

Możliwość importu gazu do Polski i pojemność magazynów podziemnych

WedługdanychspółkiGAZ–SYSTEMS.A.,obecniedoPolskimożnasprowadzić:– 9mldNm3gazuzkierunkuwschodniego,– 5mldprzezGazoportwpostaciLNG,– 5mldwprzejściugranicznymNiemcy–Polskanagazociągu

YamalwMallnow,– 4mldnaprzejściachnapołudniuPolskiwLasowieiCieszy-

nie.Doroku2023będąwybudowanenastępnepołączeniatransgranicznedoSłowacji,Czech,naLitwęidoNiemiec[5].WostatnichlatachGAZ–SYSTEMS.A.znaczącorozbudował

gazociągiwysokiegociśnienia.Programrozbudowytejsiecina

Rys.2.Rozłożeniepotwierdzonychzasobówgazuziemnegowposzczególnychczęściachświata.Danedlalat1994,2004oraz2014[1].

Rys.3.Zasobygazuziemnegowświecie,podanejakostosunekrezerwRgazudorocznejprodukcjiP,czyliR/P[1].Lewyrysunek–danedlaroku2014,prawy–rozkładwostatnich30latach.


najbliższelataprzewidujepowstaniebardzodobregosystemugazowniczego.Technologiawykonaniatychgazociągówspełnianajnowocześniejsze światowe standardy i mimo podniesieniaciśnienia ich pracy do 84 bar są one bezpieczne. Taka tech-nologia spawania ikontroli gazociągóww latach70.niebyławPolscedostępna.

ObecniePolskamasiedemmagazynówpodziemnychgazu,stalemodernizowanych,aichcałkowitapojemnośćmawzro-snąćdo2021rokudoprawie3,5mldNm3gazu[5].GotowejestpołączeniegazociągamizGazoportuLNGwŚwinoujściudowęzławOdolanowie.Gazoportposiadagotowedwazbior-nikigazuopojemności160tysięcym3gazuLNGkażdy.Możnapobraćznichporegazyfikacji5mldNm3gazurocznie.Wiel-kośćtamożebyćpowiększonado7,5mldNm3powybudowa-niutrzeciegozbiornika.

Posiadane zasoby magazynowe w połączeniu z produkcjąbieżącągazuzezłóżkrajowych(około4mldm3)zapewniająco najmniej kilkumiesięczny okres bezpieczeństwa gazowegoPolskinawetbezimportugazu.

Narysunku4przedstawionośredniezużyciegazuziemnegonamieszkańcawróżnychrejonachświata.Jakmożnazauwa-żyć,Polska–mimożejestkrajemwysokocywilizowanym–maśredniąnapoziomiekrajówafrykańskichczyAzjiPołudniowej.Osiągnięcie zużycia gazu na poziomie średnioeuropejskim,

czyli1000–1200m3/osobę,pozwolinacałkowiteprzestawienieenergetykinagazziemny.Tenwniosekwydajesięzaskakujący,alełatwomożnatowyliczyć.

Jakprzedstawiononarysunku5,cenygazuwPolscesącena-miśrednimi,aniemaksymalnymi,jaktoczęstoprzedstawiasięwpublikacjachpolitycznych.

* * *

Zprzedstawionychpowyżejrozważańwynika,żewPolsceniepowinnosięograniczaćrozwojuenergetykinabaziegazuziemnego kosztem rozwoju niepewnej energetyki jądrowejorazwymagającejdużychnakładówenergetykiopartejnawę-glukamiennymibrunatnym.

Tomasz Dobski

Prof. zw. Tomasz Dobski, Politechnika Poznańska, LaboratoriumTechnologiiGazowych.

Literatura

[1]BPStatisticalReviewWorldEnergy2015.[2]T.Dobski,„OmożliwościrozwojuenergetykiwPolsce:rozproszona

energetyka,kogeneracyjnaopartanagazieziemnymczyenergetykajądrowa”,KonferencjaGazTerm,Międzyzdroje2011.

[3]OzamiarzezamykaniaelektrownijądrowychprzezI.ONzpowoduspadkucenenergiizeźródełodnawialnych,www.energymarketpri-ce.com.Informacjaz08/09/2015.

[4]EDFtopostponetheFlamanvillereactorto2018,www.energymar-ketprice.com.03/09/2015.

[5]GAZ–SYSTEM:Programinwestycyjnynalata2014–2023.[6]Zaawansowanetechnologiepozyskaniaenergii,PięcioletniProgram

Strategiczny,finansowanyprzezNarodoweCentrumBadańiRoz-woju.

[7]T.Dobski,CombustionGasesinModernTechnologies,PublishedbyHouseofPoznanUniversityofTechnology,2012.

[8]M.Auer,P.Hagl,dr.J.Zhu,St.Terbeck,N.Böckhoff,dr.R.Golloch,dr.G.Stiesch9th:MANDiesel&Turbo’snewlydevelopedV51/60GOttoGasEngineconsequentextensionofasuccessfulenginefamily,DessauGasEngineConference,Dessau2015.

[9]Zagospodarowaniekrajowychzasobówgazówniskokalorycznych,badaniaoptymalizacjispalaniagazówziemnych,grantfinansowanywPolitechnicePoznańskiejprzezNCBiR,2013.

Rys.4.Zużyciegazuziemnegowświecienaosobęwtonacholejuekwiwalentnegonaosobę[1].

Rys.5.CenygazuziemnegowEuropiedlaśredniegoprzemysłuw[EUR/GJ],[3].

Rys.6.Cenygazuziemnegonarynkachświatowychwostatnichlatach.Jednostka:$/Mmbtu.


TemaT Wydania

Przez dziesięciolecia źródła dostaw gazu ziemnego do danej lokalizacji pozostawały stabilne pod względem składu i kaloryczności. lokalne sieci dystrybucyjne gazu ziemnego zasilane były zwykle z jednego, ewentualnie dwóch źródeł o danym składzie, a dostawy realizowane były na podstawie długoterminowych kontraktów.

Dywersyfikacja jakości gazu w sieciach

Przezkilkaostatnichlatsytuacjauległazasadniczejzmianie,przyczymprocestenwyraźniesięnasila.Istniejekilkaprzyczyntakiegostanurzeczy:n wprowadzeniezasadydostępustronytrzeciejdosieciimoż-

liwośćwyborudostawcygazu,n dywersyfikacjaźródełdostawgazuztytułukontraktówkrót-

koterminowych,n alternatywnezasilaniegazem„przewodowym”orazLNG,n rozwój lokalnychzłóż gazu, zwykleniekonwencjonalnych,

np.gazuzłupków,n zwiększenieudziaługazuzeźródełodnawialnychwproce-

siedekarbonizacjigospodarki:biometan,wodór,gazsynte-tycznySNG.Oprócz zróżnicowanych dostaw gazów odnawialnych do

znaczącego spadku emisji CO2 oraz cząstek stałych przyczy-niasięprzedewszystkimpostępującyprocessubstytucjiwęgla

iropynaftowejgazemziemnymibiogazemwróżnych,zwyklemniejenergochłonnych,sektorachgospodarkiorazwenerge-tyce(rys.1.).Systemyenergetycznezasilanegazemziemnym,dzięki elastyczności wyrażonej możliwością szybkich zmianobciążenia,stanowiąistotnewsparciedlaodnawialnychźródełenergii, takich jak turbiny wiatrowe i ogniwa fotowoltaiczne(rys.2.).

Substytucja węgla i oleju napędowego gazem ziemnymznaczącoprzyczyniasiędoredukcjiCO2icząstekstałych.NaprzykładzamianawęglairopynaftowejwenergetyceUSAjakorezultat„rewolucjiłupkowej”,wlatach2007–2012przyczyniłasiędospadkuemisjiCO2o737,7Mtrocznie,tj.12,7%warto-ści maksymalnej emisji. Dla porównania: efektem ambitnychikosztownychzmianwpolityceenergetycznejNiemiec(Ener-giewende)wlatach1998–2012jestograniczenierocznejemi-sjiCO2napoziomie108,4Mt, tj.13,3%emisjimaksymalnej[Jenei,2014].

Operatorzysystemówgazowniczychwcorazwiększymstop-niubędąkonfrontowanizproblememzmianjakościgazuwsie-ci.Rodzisiępytanie:jakiedziałaniamożepodjąćoperatorsiecigazowejwprzypadkuprzekroczenianormjakościgazu?Wceluuniknięciadziałańradykalnych–przerwwdostawachdood-biorcówbądźprzerwwodbiorzeoddostawcy,powodującegoprzekroczenia parametrów gazu w sieci, w dłuższym okresie

zarządzanie systemem gazowniczym w warunkach zróżnicowanej jakości gazuMaciej chaczykowski, andrzej j. osiadacz

Rys.1. Sprawnośćiemisyjnośćróżnychformprodukcjienergii

Rys.2. Elastycznośćróżnychformprodukcjienergiielektrycznej(skalawykresuzniekształconadlaczytelności)


należy spodziewać się działań zmierzających do złagodzeniawymagańwzakresiejakościgazuwodniesieniudosieci,insta-lacjigazowychiodbiornikówgazu.Jednocześniezmianyjako-ścigazuwsieciwymuszająwzroststopniaopomiarowaniasiecikalorymetramiichromatografamiprocesowymi,atakżerozwójnowoczesnych rozwiązań w zakresie softwarowej diagnostykisieci gazowej, pozwalającej na śledzenie zmian jakości gazuwsieci.

Integracja lNG i gazu sieciowego

Pilotowy projekt ujednolicenia jakości gazu w UE [Marco-gaz, 2014] zakłada specyfikację liczby Wobbego w zakresie46–54 MJ/m3 [15°C, V (15°C)], co odpowiada 13,47–15,81kWh/m3 [25°C, V (0°C)], natomiast podstawowy akt prawny,zawierający specyfikację jakości gazów ziemnych w Polsce,tj.rozporządzenieministragospodarkiz2lipca2010r.wspra-wieszczegółowychwarunkówfunkcjonowaniasystemugazo-wego(Dz.U.z22lipca2010r.Nr133,poz.891)określazakreswartości liczbyWobbegodla gazu ziemnegowysokometano-wegogrupyEod45,0MJ/m3do54,0MJ/m3.

Problematykędostarczaniaskroplonegogazuziemnegodosiecipodejmowanowwielupracach[m.in.WoodiMokhatab,2007orazKavalov i in.,2009].WpracyWood iMokhatab(2007)wskazanowyższąefektywnośćekonomicznąprocesówusuwaniawęglowodorówC2+lubC3+zmieszaninyskroplo-negogazuziemnegowporównaniuzdomieszaniemgazunie-palnego,np.azotu,wprzypadkuzbytwysokiejkalorycznościLNG.WraporcieKavalovi in. [2009]porównanowłaściwo-ścifizycznegazu„przewodowego”w12krajachEuropyoraz13 krajach eksportujących LNG, przyjmując jako kryteria:liczbęWobbego,ciepłospalaniaorazgęstośćwzględnągazu.Stwierdzono,żeLNGcharakteryzujesięwyższymiwartościa-mi kaloryczności i liczby Wobbego w porównaniu z gazemziemnymstosowanymówcześniewEuropie.Podobnewnio-skisformułowanowraporcieIGU[2011],wktórymwskazanoczęstąpotrzebęuzdatnianiaLNGprzedwprowadzeniemdosieci.

Przykładem kraju, w którym system gazowniczy dosto-sowany jest do zasilania gazem ziemnym z wielu kierunków(ioróżnymskładzie)jestHiszpania.W2013rokukrajtenim-portowałgazziemnyz12krajów:Algierii(51%),Francji(12%),krajówZatokiPerskiej(12%),Nigerii(10%),TrynidaduiToba-go(6%),Norwegii(4%),Peru(4%)iinnych(1%).Jednocześnieskroplonygazziemnymiał46-procentowyudziałwrynkugazuwHiszpanii,przyczymkrajtenbyłinadaljestprawiecałko-wicieuzależnionyodimportu.Zakresdopuszczalnychwartościliczby Wobbego w punktach wejścia hiszpańskiego systemugazowniczego wynosi 45,7–54,7 MJ/m3, co odpowiada war-tościom13,37–16,02kWh/m3.

Danedotycząceminimalnychimaksymalnychwartościlicz-byWobbegowpunktachwejściahiszpańskiegosystemuprzesy-łowegowlatach2001–2011przedstawiononarys.3.Widocz-nejest,żeprzezwielelatobserwowanebyłystabilnewartościliczbyWobbegoprzydostawachLNG,wpobliżugórnejgranicydopuszczalnegozakresu.Dlaporównania:minimalnawartośćliczbyWobbego,zarejestrowanawpunktachwejścia systemuw2011rokudlabiometanuwynosiła13,47kWh/m3.Zgodnie

zinformacjamiprzedstawionymiprzezoperatorasystemuprze-syłowegoEnagás,względnezmianyliczbyWobbegowkrótkimokresiemogąwynosić6%, jednakniepowodująoneproble-mówwfunkcjonowaniuodbiornikówgazu.

Dostawy biometanu i wodoru do sieci

Wieleprojektówdemonstracyjnych,mającychnaceluwy-kazaniemożliwościdostarczaniagazuzeźródełodnawialnychdosiecigazowejjestobecniewfazieprojektowaniaieksplo-atacjiwEuropieinaświecie.Obejmująonerozproszonedo-stawymetanuprodukowanegozbiogazu[Bekkeringiin.2010;Smythiin.,2011;Hengeveldiin.,2014]orazzgazusyntezowe-go[GrafiKolb,2012;Rauchiin.,2014;DeSaintJean,2014],atakżedostawywodoru[Gahleitner,2013;Winkler-GoldsteiniRastetter,2013;Garmsiriet al,2014;Guandaliniiin.,2015;.Schiebahniin.,2015].Traktujesięjejakopotencjalniebardzoużyteczne,nowepunktywejściawsystemie,pozwalającenadywersyfikacjędostawgazu,atakżejakonowysposóbmaga-zynowaniaenergiiodnawialnej.Według raportukońcowegoprojektuGreen Gas Grids(Green Gas Grids,2014)obecnieist-niejewEuropie201instalacjizatłaczaniabiometanudosieci,zktórychwiększośćznajdujesięwNiemczech(138),Holan-dii(23),Szwajcarii(15)orazSzwecji(11).Liczbainstalacjizatła-czającychwodórdosiecigazowych[Grondiin.,2013]wyno-siła15(przy11lokalizacjachwsamychNiemczech).

Na tle ogółu instalacji produkujących biogaz, głównie napotrzeby skojarzonej produkcji ciepła i energii elektrycznejw układach CHP, instalacje zatłaczające biometan do siecigazowej nie są liczne. Według danych z 2015 z około 7500instalacji biogazu w Niemczech zaledwie 151 instalacji do-starczauzdatnionygazdo sieci.Odpowiednie liczbywprzy-padku Austrii wynoszą: 7 instalacji zatłaczających gaz dosieci przy ogółem 100 instalacjach produkujących biogaz.Ograniczeniawupowszechnieniutechnologiiwynikająprzedewszystkim z kosztów związanych z potrzebą dodatkowegouzdatniania biogazu. Przed wprowadzeniem gazu do siecinależy oczyścić go z zanieczyszczeń: najpierw z cząstek sta-łych, kondensatów, siloksanów, merkaptanów itp., a następ-nie przeprowadza się kolejno: odsiarczanie gazu, osuszanie

Rys.3. JakośćgazuziemnegowpunktachwejściasystemuprzesyłowegowHiszpaniiwlatach2001–2011,wyrażonawartościąliczbyWobbego(IGUWOC4,2015)


iseparacjęCO2.Wprzypadkunieodpowiedniejkalorycznościgazu stosuje siędomieszaniepropanu lubazotu.Najważniej-szymetapemoczyszczaniabiogazujestusuwanieCO2.Dotegocelumożnawykorzystaćadsorpcjęzmiennociśnieniową,płucz-kęwodną,aminowąlubtechnologieseparacjimembranowej.Przykładem jednej z pierwszych instalacji zatłaczającychbiometan do sieci gazowej jest oddana do użytku w 2005roku instalacjawPucking (Austria).W instalacjiowydajności6m3/hwykorzystanoadsorpcjęzmiennociśnieniową.Obecniew 7 instalacjach pracujących na terenie Austrii produkowa-

nych i zatłaczanych do sieci gazowejjest łącznie 1000 m3/h biometanu.Dojrzałym rynkiem produkcji i zatła-czania biometanu do sieci gazowejw Europie jest rynek niemiecki, naktórym obowiązuje obszerna listastandardów technicznych związanychz tą działalnością: DVGW G 260 (Ja-kość gazu), DVGW G 262 (Jakość ga-zówzeźródełodnawialnych),DVGWG 685 (Pomiary rozliczeniowe gazu),DVGWG265(Instalacjedouzdatnia-niabiogazu iwprowadzaniado sieci),G 415 (Wytyczne do projektowania,budowy i eksploatacji gazociągówz biogazem), G 291 (Pytania i odpo-wiedzidotycząceproblemówtechnicz-nychzatłaczaniabiogazudosieci).

Interesującymrozwiązaniemprowa-dzącym do zwiększenia udziału gazuzeźródełodnawialnychjestprodukcjawodoru w procesie elektrolizy z wy-korzystaniem nadwyżek energii elek-

trycznejzeźródełodnawialnych(fot.1).Stosowanemogąbyćelektrolizeryalkaliczne,zpolimerowąmembranąwymianypro-tonóworazstałotlenkowe.Poziomygotowościww.technologiisąróżne,aichkrótkącharakterystykępodanowtabeli1.Danetechniczneprzykładowegoelektrolizera,dostępnegonarynku,przedstawionowtabeli2.

Należypodkreślić,iżzatłaczaniewodorudosieciniesiewie-lepytańzwiązanychzwrażliwościąposzczególnychelementówsystemunapodwyższonestężeniawodoruwmieszaniniezga-zemziemnym[Melainaiiin.,2013].Generalnie,dopuszczalna

TemaT Wydania

Tabela1.Typowewłaściwościelektrolizerów:alkalicznych,PEMiSOE[Cudny,2015]

Technologia Jednostka Alkaliczny PEM SOE

Stopieńzaawansowania Zaawanso-wane

Demon-stracyjne

B+R

Temperaturaogniwa °C 60–80 50–80 900–1000

Ciśnienieogniwa bar <30 <30 <30

Gęstośćprądu A/cm2 0,2–0,4 0,6–2 0,3–1

Napięciewogniwie V 1,8–2,4 1,8–2,2 0,95–1,3

Gęstośćmocy W/cm2 do1 do4,4 -

Sprawnośćnapięciowa % 62–82 67–82 81–86

Właściwezapotrzebowanienaenergię kWh/m3 4,5–7 4,5–7,5 2,5–3,5

Zakresobciążeniaczęściowego % 20–40 0–10

Powierzchniaogniwa m2 <4 <300 –

Produkcjawodoru m3/h <760 <30 –

Okreseksploatacjiogniw h <90000 <20000 <40000

Okreseksploatacjiinstalacji lata 20–30 10–20 –

Czystośćwodoru % >99,8 99,999 –

Czasrozruchu min 15 <15 >60

Tabela2.ParametryseriielektrolizerówHySTAT™[Hydrogenics,2015]

Model HySTAT10–10

HySTAT15–10

HySTAT30–10 HySTAT45–10 HySTAT(60–10

Ciśnienienominalne 11bar

Nominalnyprzepływwodoru 10m3/h 15m3/h 30m3/h 45m3/h 60m3/h

Liczbastosówpaliwowych 1 1 2 3 4Zakresobciążenia(przepływwodoru) 40–100%(25–100%opcjonalnie)Czystośćwodoru(przedHPS*) 99,9%;O2<1,000ppm

Czystośćwodoru(poHPS) 99,998%(99,999%opcjonalnie);O2<2ppm;N2<12ppm;atm.Punktrosy:-60°C(opcjonalnie-75°C)

Zużycieprąduzmiennego(wszystkieelementy) 5,4kWh/m3–przypełnejmocy 5,2kWh/m3–przypełnejmocy

Napięcie 3x400VAC±3%(3x480lub575VAC±3%opcjonalnie)Częstotliwość 50Hz±3%/60Hz±3%(opcjonalnie)

Zainstalowanamoc 100+35kVA

120+35kVA

240+35kVA

120+240+35kVA 2x240+35kVA

Zużyciewodybieżącej 1,5–2l/m3H2

Elektrolit H2O+30%KOHIlośćelektrolitu 220l 240l 360l 480l 610lZakrestemperaturyzewnętrznej od-20°Cdo+40°C(od-40°Cdo+50°Copcjonalnie)Wymiary 6,10mx2,44mx2,90m(+1,60mzchłodnicąpowietrzną)Masa około16ton*HydrogenPurification System(HPS)–systemdodatkowegooczyszczaniawodoru.


ilość wodoru w sieci gazowej powinna być określana indywi-dualnie, biorącpoduwagę strukturę sieci, skład gazu ziemne-go,strumieńgazu,wyposażenieodbiorcówwurządzeniagazo-we. Jednakżeposzczególnekrajestarają sięuogólnićwytycznew tym zakresie. Na przykład dopuszczalne stężenie wodoruw gazie ziemnym w sieci przesyłowej w Holandii wynosi 2%(obj.) [Grond i in., 2013], natomiast analogiczna wartość po-danawstandardzietechnicznymDVGWG262dlarynkunie-mieckiego wynosi 5%. Niemieckie stowarzyszenie inżynierówbranżygazowniczejiwodociągowej(DVGW)zleciłopartneromw przemyśle i w ośrodkach naukowych przeprowadzenie ba-

dańwceluokreśleniamaksymalnegodopuszczalnegostężeniawodoru w mieszaninie z gazem ziemnym w poszczególnychelementach systemu gazowniczego. W raporcie końcowym[Muller-Syringiin.,2012]określonopięćobszarówfunkcjonal-nych łańcucha dostaw gazu: a) transport, b) magazynowanie,c)pomiariregulacja,d)dystrybucjagazuie)użytkowanie,któreobejmowały30procesówbiznesowych.Dlakażdegoprocesuzi-dentyfikowanodopuszczalneilościwodoru,podanezapomocątrzechprogów,wktórych:a)mieszaniewodorujestnieszkodli-we,b)wymaganajestadaptacjatechnologicznabądźadministra-cyjnaic)pracebadawczo-rozwojowesąnadalpotrzebne.

Na przykład w odniesieniu do procesów związanychztransportemgazuzawartościwodoruwmieszaniniezgazem

ziemnym,uważaneza„niekrytyczne”,zmieniałysięod50%dlamateriałururociągu,poprzez20%wodniesieniudopracysprę-żarki,do10%wodniesieniudopracyturbinygazowej.Opróczturbingazowychelementami,wktórychpodwyższonyudziałwo-doruwmieszaniniezgazemziemnymniesiedodatkoweryzyko,są:pojazdyCNG(problemyeksploatacyjnesilnikaistalowychzbiornikównaCNG),podziemnemagazynygazu(szczególniewwarstwachwodonośnych,zewzględunapotencjalneoddzia-ływaniewodorunastrukturęgeologiczną),atakżeurządzeniapomiarowe (algorytmy obliczeniowe przeliczników gazu orazchromatografy procesowe niedostosowane do nowego skła-dumieszaninywęglowodorów).Ogólnie, ilośćwodoru, którymoże być bezpiecznie dodany do gazu ziemnego, w dużymstopniuzależyodskładugazuwpunkciezatłaczaniaorazodrodzajuurządzeńkońcowych(odbiornikówgazu)zainstalowa-nychwpunktachwyjściasystemu(uodbiorców).

Konwergencja systemów elektroenergetycznych, gazowniczych i ciepłowniczych

Interesującą koncepcją rozwiązania problemu ograniczeńilości wodoru w mieszaninie z gazem ziemnym na potrzebymagazynowaniaenergiiodnawialnejw sieci gazowej jestwy-korzystaniedwutlenkuwęgladometanizacjiwodoru.Rozwa-żanesątutajprocesymetanogenezybiologicznej(przyudzialebakteriimetanogennych)orazprocesSabatiera(Reuter,2013).Przy produkcji metanu z wodoru mógłby być wykorzystanydwutlenekwęglaobecnywspalinachzturbingazowych,pra-cującychwukładachCHPlubCCGTwenergetyce.Jednocze-śniezwiększenieudziaługazowychukładówkogeneracyjnychCHP,współpracującychzsieciąciepłowniczą,kosztemwęglo-wychźródełciepłapozwolinadalszeograniczenieemisyjnościwsektorzeciepłowniczym.Zarysowanawtensposóbkoncep-cja,abstrahującodwysokichnakładówinwestycyjnych,prowa-dziłabyjednocześniedorozwiązaniaproblemuniskiejakcepta-cjitechnologiiCCS(wychwytywaniaiskładowaniaCO2),którejrozwójikomercjalizacjanapotykasilnebarieryzewzględunaproblemyzakceptacjąopiniipublicznej.

Drugim, znacznie prostszym rozwiązaniem, prowadzącymrównież do integracji systemów elektroenergetycznego i ga-zowniczego, jest wykorzystanie nadwyżek energii odnawial-nejwelektrycznychpodgrzewaczachciepłejwodyużytkowej,

Rys.5. Konwergencjasystemuelektroenergetycznego,gazowniczegoiciepłowniczego

Rys.4. IdeowyschematprocesumetanizacjiwodoruwtechnologiiPower-To-Gas

Fot.1.InstalacjaelektrolizerówwFalkenhagen,Niemcy(źr.E.ON).


TemaT Wydania

zasilanychdotejporyprzedewszystkimciepłemzkotłówga-zowych.Wokresienadwyżekenergiiwiatrowejodpowiedniozaprogramowany sterownik wysyłałby informację o odcięciuzasilania podgrzewacza ciepłem z kotła gazowego i do pod-grzewania wody wykorzystywana byłaby energia elektrycznaprodukowanazeźródełodnawialnych.

Śledzenie zmian jakości gazu w sieci

Nowoczesne techniki śledzenia zmian jakości gazuw siecioparte są na komputerowej symulacji sieci gazowych, korzy-stającejzmodeliprzepływugazuwrurociągach,którezostałyopracowanenapodstawieprawfizycznychopisującychproce-syprzepływu[Osiadacz,1987],[ThorleyiTiley,1987].Modelo-wanieprzepływuwgazociąguwymagadwóchzbiorówdanychwejściowych.Popierwsze,znajomościtopologiisieciwposta-ci macierzy incydencji węzłów i odcinków sieci oraz danychgeometrycznych rurociągów (długość, średnica wewnętrzna,chropowatość), któremusząbyćuzyskane z systemuGIS.Podrugie,danychoperacyjnychdotyczącychparametrówdostaww źródłach sieci, parametrów pracy elementów nieliniowychoraz zapotrzebowaniana gazodbiorców.Codo zasady, każ-dypunktwejściasystemumożecharakteryzowaćsięinnąwar-tością jakości (kaloryczności) gazu. Często istnieje możliwośćidentyfikacjifragmentówsieciposiadającychstałąjakośćgazu.Wprzypadku,gdystrukturasieciwykluczamożliwośćsegmen-tacjiprzyzastosowaniujakościgazujakokryteriumbądźjakośćgazuwdanymfragmenciesieciulegazmianomwczasie,sto-sowanyjestalgorytmsymulacjidynamicznej.Istniejewówczasmożliwośćśledzeniazmianwybranegoparametruopisującegojakość gazu,naprzykładciepła spalania,wcelukontroliwy-magańdotyczącychjakościgazuwewszystkichpunktachwyj-ścia systemu.Warunkibrzegowe, tj.parametrygazuwpunk-tachwejścia (ciśnienie, temperatura, skład gazu) i obciążeniawwęzłachdostawygazuuzyskujesięzdanychpomiarowychlub prognoz dostępnych w systemie SCADA. Dzięki kompu-terowej symulacji siecimogąbyćanalizowaneróżnestrategieprowadzeniaruchusieciwceluzminimalizowanialiczbyprze-kroczeńparametrówdostawygazu.Cowięcej,wymaganajestmniejsza ilośćsprzętupomiarowego(przetwornikówciśnieniaichromatografów)dozainstalowanianasieci.Zwyklemożliwejestśledzeniegodzinowychzmianwartościciepłaspalaniawewszystkichwęzłachdostawygazu,aobliczonewynikimogąbyćstosowane do celów rozliczeniowych po uzyskaniu oficjalnejzgodyadministracjimiar.

Symulacja przepływu w rurociągu wymaga dokładnej zna-jomości właściwości termodynamicznych mieszanin gazuziemnego.Kilkaróżnychrównaństanu,wtymSoave-Redlich-Kwong (SRK), Peng-Robinson, Benedict-Webb-Rubin (BWR),Benedict-Webb-Rubin-Starling (BWR), AGA-8, GERG-88,GERG-2004, GERG-2008 może być stosowanych do opisuparametrówstanuwgazownictwie.Wrażliwośćmodeluprze-pływuwgazociągunawybórrównaniastanubadanodlarów-nańSRK,BWR,AGA-8iGERG-88,przywartościachciśnieniaroboczegowgazociągachdo8,4MPa [Chaczykowski,2009].Wyniki analizy pokazały, że rodzaj zastosowanego równaniastanuniewpływawznaczącysposóbnaparametryprzepływuiwartościakumulacjigazu.Analizęwrażliwościmodeluprze-

pływunawybórrównaniastanudla rurociągówpodmorskichociśnieniunawejściuzzakresu18–20MPazaprezentowanoniedawnowartykule[Helgakeriin.,2014].RozpatrywanebyłyrównaniaSRK,Peng-Robinson,BWR,GERG-88iGERG-2004.Wybórróżnychrównaństanupowodowałwidoczneodchyłkiobliczonej wartości ciśnienia na wejściu rurociągu. Przyjmu-jącniedawnoopracowanymodelGERG-2004 jako równaniereferencyjne, różnicaobliczonejwartościciśnienianawejściupomiędzyGERG-2004askalibrowanymBWRwynosiłaokoło0,1MPa.PonieważrozwiązanierównaniaGERG-2004zpunk-tu widzenia zastosowań praktycznych jest dosyć wymagającewsensienakładuobliczeniowego (zuwagina to,że jestonorównaniem jawnymzewzględunaenergię swobodnąHelm-holtza,zgęstościąitemperaturąjakozmiennyminiezależnymi),nadal do obliczeń współczynnika ściśliwości gazu ziemnegowprzemyślepowszechnieużywanesąwirialnerównaniastanu(AGA-8 i GERG 88). Jednakże, gdy w mieszaninie węglowo-dorówpojawiająsięnietypoweskładniki,naprzykładoniskiejwartościopałowej,wysokiefrakcjewodorubądźgdymamydoczynienia z mieszaniną dwuskładnikową wodoru i węglowo-doru,należy stosowaćbardziejdokładnemodeleopisu stanugazu. Równanie GERG-2004 [Kunz i Wagner, 2008] zostałoopracowanewceludokładnegoopisustanugazówziemnychskładających się z wysokich frakcji dwutlenku węgla, azotu,wodoru,etanuiwyższychalkanów.JedynąróżnicąpomiędzymodelamiGERG-2004iGERG-2008jestto,żeGERG-2008za-wieraskładniki,któreniezostałyuwzględnionewGERG-2004,amianowicie:n-nonan,n-dekanisiarkowodór.Wodniesieniudomieszaningazówziemnychiwodoru,porównanierównańGERG-2004 i Soave-Redlich-Kwong (PSRK) do symulacji nie-izotermicznegoprzepływuwrurociąguzostałoprzeprowadzo-ne w pracy [Uilhoorn, 2013]. Różnice w obliczonych warto-ściach ciśnienia i temperatury na końcu gazociągu pomiędzyGERG-2004aPSRKwynosiłyodpowiednio0,1MPai1°C.

ProblemśledzeniazmianjakościgazuwstanachustalonychanalizowałvanderHoeven[1998].Modelprzepływuzastoso-wanydosymulacjistatycznejzawierałstrumieńwjednostkachenergii (a nie w jednostkach objętości). Ponadto, uwzględ-nionoprocesymieszania gazówwwęzłach sieci, dla którychparametryjakościowemieszaninybyływyznaczonejakośred-nia ważona strumieni dopływających do węzła. Pobory gazuw sieci były również zadawane w jednostkach energii. Napierwszy rzut oka symulacja procesu mieszania strumieni ga-zów o różnym składzie wydawała się niezbyt trudnym zada-niem,alenapotkanopewneproblemyzezbieżnościąrozwią-zań [van der Hoeven, 2004]. Najnowsze badania naukowedotycząceśledzeniazmian jakościgazuwstanachustalonychmożnaznaleźćwpracach[Schleyiin.,2011],[OsiadacziCha-czykowski,2011]oraz [Abeysekera i in.,2014].Wcześniejszez wymienionych prac wykorzystują strumień objętości gazujakodanąwejściowąopoborach gazu,natomiastwpóźniej-szymbadaniuwykorzystanodanew jednostkachenergii jakodanewejściowesymulatora.

Potrzeba stosowania dynamicznej symulacji sieci gazowejpojawiasięwtedy,gdyparametrycharakteryzująceźródłogazuoraz zapotrzebowanie na gaz w węzłach dostawy są funk-cjączasu,azdrugiejstrony,gdywymiarygeometrycznesiecioraz wartości ciśnienia roboczego gazociągów pozwalają na


akumulacjęgazuwsystemie.Wprzeciwieństwiedosymulacjiwstanachustalonych,którajestopisanaukłademrównańalge-braicznych (ogólnienieliniowych), symulacjadynamicznawy-maganumerycznegorozwiązaniazagadnieniagranicznegodlaukładurównańróżniczkowychcząstkowych.Śledzeniezmianjakościgazuwsystemiewstanachnieustalonychjestokreślo-ne jakoproblemszacowaniaparametrów jakościowychgazu,któryporusza się z lokalnymiprędkościamiprzepływuwod-cinkach sieci oraz ulega mieszaniu według określonej reguły(udziałówmasowychalbomolowych)wwęzłachsieci.Modelmatematyczny przepływu jest modelem jednowymiarowe-go przepływu gazu, uzupełnionym o równanie opisujące ad-wekcyjnytransportmasywrurociągu[Ryaniin.,1986;Hageriin.,2012].

Należy jednak podkreślić, że wymagane do symulacji dy-namicznejdane,dotyczącepomiarówciśnienia i temperaturywźródłach,wczasie rzeczywistym,a takżedanepomiaroweczasurzeczywistegozawierającepoborygazuwsieci,dostępnesągłówniedlasieciprzesyłowychwysokiegociśnienia.Wprzy-padkusiecidystrybucyjnychliczbadanychpomiarowychdoty-czącychzużyciagazu,dostępnychon-linejestograniczona,copowodujekoniecznośćoszacowaniaichwartościgodzinowych

na podstawie rocznych lub kwartalnych odczytów [Osiadacziin.,2012].Zastosowaniestandardowychprofiliobciążeniajestjednymzmożliwychrozwiązań[Schley,2011].

* * *

Dążeniedoniskoemisyjnychsystemówenergetycznychpro-wadzi do konwergencji systemów elektroenergetycznych, ga-zowniczychiciepłowniczych.Synergiadotyczyróżnychogniwłańcucha gazowego, zarówno transportu i dystrybucji gazu(magazynowanieenergiiodnawialnej,utylizacjawychwytywa-negoCO2),jakiużytkowaniagazu(CHP,integracjazsystememciepłowniczym).Wkrajachwysokorozwiniętychobserwowanajeststopniowaintegracjaoperatorówsystemówelektroenerge-tycznych,gazowniczychiciepłowniczych,apojawieniesięnapolskimrynkuoperatorówmultimedialnychwśladzamultime-dialnymispółkamiobrotuenergiąjest–zdaniemautorów–wy-łączniekwestiączasu.

Maciej Chaczykowski, Andrzej Osiadacz

MaciejChaczykowski,AndrzejJ.Osiadacz,ZakładSystemówCie-płowniczych iGazowniczych,Wydział InżynieriiŚrodowiska,Poli-technikaWarszawska.

LiteraturaBekkeringJ.,BroekhuisA.A.,vanGemertW.J.T.(2010),Optimisationofagreengassupplychain–Areview,BioresourceTechnology101,450–456.ChaczykowskiM. (2009),Sensitivityofpipelinegas flowmodel to the selectionof theequationofstate,ChemicalEngineeringResearchandDesign87:1596–1603.CudnyM.(2015),Technologie power to gas, praca dyplomowa magisterska,ZakładSyste-mówCiepłowniczychiGazowniczych,WydziałInżynieriiŚrodowiska,PolitechnikaWar-szawska.DeSaintJeanM.,BaurensP.,BouallouC.(2014),Parametricstudyofanefficientrenewa-blepower-to-substitute-natural-gasprocessincludinghigh-temperaturesteamelectrolysis,InternationalJournalofHydrogenEnergy39(30)17024-39.GahleitnerG. (2013),Hydrogen from renewable electricity: an international reviewofpower-to-gaspilotplantsforstationaryapplications.IntJHydrogenEnergy38(5):2039-61.GarmsiriS.,RosenM.A.,SmithG.R.(2014)IntegrationofWindEnergy,HydrogenandNatural Gas Pipeline Systems to Meet Community and Transportation Energy Needs:AParametricStudy,Sustainability6(5),2506-26.Graf F., Kolb T. (2012), Injection of gases from renewable sources into the gas grid inGermany – potentials and limits, in Proceedings of the 25th World Gas Conference,WGC2012KualaLumpur,Volume2,Pages996–1012.GrondL.,SchulzeP.,HolsteinJ.(2013),SystemsanalysesPowertoGas:Atechnologyre-view,TKIGasprojectTKIG01038,<www.dnv.com/resources/position_papers/exploring-power-to-gas-future-dutch-energy-system.asp>[dostępmarzec2015].GuandaliniG.,CampanariS.,RomanoM.C.(2015),Power-to-gasplantsandgasturbinesforimprovedwindenergydispatchability:Energyandeconomicassessment,AppliedEner-gy147(2015)117–130.Hager T., BentalebA.,WehrmannE.A. (2012), Simulation SystemwithCalorificValueTrackingforGasDistributionGridswithanIncompleteMeasurement Infrastructure, in:ProceedingsoftheXXIMEKOWorldCongress,Busan.Helgaker J.F.,Oosterkamp,Langelandsvik L.I., YtrehusT. (2014),Validationof1D flowmodelforhighpressureoffshorenaturalgaspipelines.JournalofNaturalGasScienceandEngineering16pp.44–56.HengeveldE.J.,vanGemertW.J.T.,BekkeringJ.,BroekhuisA.A.(2014),Whendoesde-centralizedproductionofbiogasandcentralizedupgradingandinjectionintothenaturalgasgridmakesense?BiomassandBioenergy,Volume67,August2014,Pages363–371.Hydrogenics(2015)Materiałyzwww.hydrogenics.comIGU (2011) Guidebook to Gas Interchangeability and Gas Quality, International GasUnion,August2011.IGUWOC4(2015) InternationalGasUnionWorkingCommittee4Distribution,Com-mitteereport.JeneiA. (2014),ChangingEuropeangasmarketsandtheunconventionalgaspotential,wmateriałach:GasTransportandStorageForum,Berlin.KavalovB.,Petri´cH.,GeorgakakiA.(2009),LiquefiedNaturalGasforEurope–SomeImportantIssuesforConsideration,EuropeanCommission,JointResearchCentre,InstituteforEnergy,Luxembourg.KunzO.,WagnerW.(2012),TheGERG-2008Wide-RangeEquationofStateforNaturalGasesandOtherMixtures:AnExpansionofGERG-2004, J.Chem.Eng.Data,57 (11)3032-91.

Marcogaz(2014),EUGasQualityHarmonisationImplementationPilotProject,<http://gqpilot.dgc.eu/>[dostępwrzesień2015].MelainaM.W.,AntoniaO.andPenevM.(2013),BlendingHydrogenintoNaturalGasPi-pelineNetworks:AReviewofKeyIssuesTechnicalReportNREL/TP-5600-51995,NationalRenewableEnergyLaboratory.Müller-SyringG.,HenelM.,KöppelW.,MlakerH.,SternerM.,HöcherT.(2013),Entwic-klungvonmodularenKonzeptenzurErzeugung,SpeicherungundEinspeisungvonWasser-stoffundMethaninsErdgasnetz.DVGW-ProjektG1-07-10.OsiadaczA.J.(1987),Simulationandanalysisofgasnetworks.E.&F.N.SponLtd.,London.OsiadaczA.J.,ChaczykowskiM.(2011),Metody określania energii zawartej w gazie ziem-nym – symulacja rozpływu energii w krajowej sieci przesyłowej,wmateriałachVIkonfe-rencjiTOp-Gaz,Rogów.OsiadaczA. J.,ChaczykowskiM.,Kotyński Ł.,ZwiewkaT. (2012),Symulacja statyczna sieci gazowej miasta Chełmna, w materiałach XV jubileuszowej konferencji GAZTERM 2012,14–16maja2012r.,Międzyzdroje.RauchR.,HrbekJ.,HofbauerH.(2014),Biomassgasificationforsynthesisgasproductionandapplicationsofthesyngas,WileyInterdisciplinaryReviews:EnergyandEnvironmentVolume3,Issue4,July/August2014,Pages343–362.ReuterM.(2013),PowertoGas:MicrobialMethanation,aFlexibleandHighlyEfficientMethod;MicrobEnergyGmbH;Viessmann;wmateriałach:GroupExhibitHydrogen+FuelCells,HannoverMesse.RyanM.J.,MaillouxR.L.(1986),Methodsforperformingcompositiontrackingforpipelinenetworks,in:ProceedingsofthePSIGAnnualMeeting,NewOrleans,LA.SchiebahnS.,GrubeT.,RobiniusM.,TietzeV.,KumarB.,StoltenD. (2015),Power togas:Technologicaloverview,systemsanalysisandeconomicassessmentforacasestudyinGermany,InternationalJournalofHydrogenEnergy,40(12)4285-94.SchleyP.,SchenkJ.,HielscherA.(2011),GasQualityTrackinginDistributionGrids, in:ProceedingsoftheInternationalGasResearchConference,Seoul.SmythB.M.,SmythH.,MurphyJ.D.(2011),Determiningtheregionalpotentialforagrassbiomethaneindustry,AppliedEnergy,88(6),pp.2037-49.ThorleyA.R.D.,TileyC.H.(1987),Unsteadyandtransientflowofcompressiblefluidsinpipelines-areviewoftheoreticalandsomeexperimentalstudies,InternationalJournalofHeatandFluidFlow8(1),pp.3–15.UilhoornF.E. (2009),Dynamicbehaviourofnon-isothermalcompressiblenatural gasesmixedwithhydrogeninpipelines,InternationalJournalofHydrogenEnergy34(16),pp.6722-29.UilhoornF.E. (2013),AComparisonBetweenPSRKandGERG-2004EquationofStatefor Simulation of Non-Isothermal Compressible Natural Gases Mixed with HydrogeninPipelines,ArchivesofMiningSciences58(2)579–590.VanderHoevenT.(1998),GasQualityControlinSimulation,in:ProceedingsofthePSIG20thAnnualMeeting,Denver,CO.VanderHoevenT.(2004),MathinGasandtheartoflinearization,EnergyDeltaInstitute,Groningen.Winkler-GoldsteinR.,RastetterA.(2013),PowertoGas:TheFinalBreakthroughfortheHydrogenEconomy?Green,Volume3,Issue1,Pages69–78.WoodD.,MokhatabS.(2007),NaturalgasinterchangeabilityinfocusassourcesofLNGwiden,LNGjournal,Feb.2007,14–18.

TemaT Wydania


Odpowiedźnatakpostawionepytanieotwieratematzwią-zany z systemem rurociągów jako układem z wielomauwarunkowaniami formalnymi, technologicznymi, kon-

strukcyjnymiimateriałowymi.O ilenicniestoinaprzeszkodziewdobiedzisiejszychmożli-

wościmateriałowychitechnologicznych,abywytworzyćprzewódrurowyoodpowiedniejwytrzymałościzmateriałupolimerowego,topojawiasięproblemnietylkopozostałychelementówsystemu,alerównieżzapisówformalnoprawnychidziałańeksploatacyjnych.

Możnawyróżnićnastępującezagadnienia,którenależyuwzględ-nićpodczasanalizymożliwościwprowadzeniagazociągówzmate-riałówpolimerowych:– projektowanie,– realizację – z wykorzystaniem różnych materiałów, urządzeń

itechnologii,– eksploatację.

Jednoznaczny iniebudzącywątpliwościprocesocenynp.ma-teriałówitechnologiimożliwyjesttylkopodwarunkiemposiada-nia spójnego systemu formalnoprawnego. Luki w takim systemieskutkująniejednoznacznościamiiindywidualnymiinterpretacjamiprawa, co w przypadku systemów stwarzających zagrożenie dlazdrowialubżyciaosóbtrzecichjestniedopuszczalne.

Obecnystanprawnyitechnologicznyumożliwiabudowęieks-ploatacjęgazociągówzPEdo1,0MPa.Podniesienieciśnieniado1,6MPa(PN-EN12007-2)możliwejestobecnietylkowprzypadkugazociągueksperymentalnego.

Przewody rurowe

Przyjmujączapunktwyjściapolietylen,należywziąćpoduwagęjegoobecneiprzyszłe–wperspektywiekilkudziesięciulat–moż-liwości.

Zanalizywarunkówwytrzymałościowychwynika,żerurasze-reguwymiarowegoSDR7.4,wykonanazPE100, jestzdolnadoprzeniesieniaciśnieniaMOP(przywspółczynnikubezpieczeństwarównym2).

MOP=20MRS/C*(SDR-1),czyli1,56MPagdzieMRSoznaczaminimalnążądanąwytrzymałość.

Dalszepodniesienieciśnieniamożliwe jestpodnastępującymiwarunkami:– przyjęciakrótszejniż50lattrwałościgazociągu,– uznania, że temperatura pracy (gruntu) jest niższa niż 20°C,

np.15lubnawet10°C.– wprowadzeniadoobrotupolietylenuPE125.

Szczególnie drugi postulat wart jest rozpatrzenia, gdyż Pol-ska leży w korzystnej z tego punktu widzenia strefie klimatycz-nej. Posługując się wykresami lub formułami matematycznymi

(PN-EN ISO15494,PN-EN-ISO9080),możnawyliczyćdopusz-czalnyMOP.Zakładając trwałość50 lat i temperaturępracy cią-głejgazociągu(gruntu)10°C,MRSwynosiok.12MPa(PN-ENISO15494). Przy tych założeniachMOPbędziewynosił 1,875MPa,cojestjużwzakresiewysokiegociśnienia.Założenietemperatury10°Cmauzasadnieniezuwaginagłębokośćułożeniagazociągów,większąniżdlagazociągówśredniegociśnienia.

DalszepodniesienieciśnieniabędziemożliwepodwarunkiemwprowadzeniadoobrotuPE125 iwtedymożliwe jestosiągnię-cieMOPwynoszącego1,95MPadlatemperatury20°Ci2,3MPadla10°C.

Wświetlepostawionegowtytulepytaniamożnauznać,żejesttokresmożliwościPEwnajbliższejperspektywie(20,30lat).

Odpowiedźnapytanieomożliwośćopanowaniaprzezmate-riałypolimerowewysokiegociśnieniajestbardziejoptymistyczna.Obecnieznaneistosowanesąsystemyzmateriałówpolimerowycho znacznie wyższych parametrach. Do takich materiałów należyPA12(Vestamid).LegitymującsięMRSrównym18MPa,dajeMOPrówny 28 MPa dla rury SDR 6.4 lub 22,5 MPa dla rury SDR 9,costanowiinteresującąpropozycjęnarurociągiwysokiegociśnie-nia.Obecniesystemytakiebudowanesąieksploatowanewkilkukrajach świata. Niewątpliwą zaletą tego systemu jest stosowanieznanychtechnologiiimaszyndozgrzewaniadoczołowegoielek-trooporowegooraznarzędzijakdlaPE.

Osobnezagadnieniestanowiąsystemyzmateriałówkompozy-towych.Wtymobszarzemożliwejestwytwarzanierurinp.zbior-nikównanajwyższeciśnienia. Jednymznajprostszychrozwiązańjest stosowanie rur o ściankach wzmocnionych włóknem, przyczym może być ono z materiału polimerowego, szkła lub meta-licznego. Najbardziej opanowana jest technologia wzmacnianiaściankiwłóknamiPElubPPorientowanymi.Wwieluprzypadkachmodyfikuje sięparametryprocesuw sposób świadomy–wceluosiągnięcia określonej anizotropii. Przykładem może być formo-wanie włókien z PE-HD (polietylen dużej gęstości, z orientacjąstrukturyosiągającychmodułporównywalnyzmodułemwłókienszklanych lub stali. Wzmocnienie splotem krzyżowym pozwalapodnieśćciśnienieMOPdo1,6MPa.Istotnymproblememsąjed-nakodpowiedniowytrzymałekształtki).

Projektowanie

Projektowaniegazociągówwysokiegociśnieniazmateriałówpolimerowychwymagaznajomościzagadnieńwytrzymałościma-teriałówlepkosprężystych.Stanowitoistotnieodmiennepodejściedozagadnieńwytrzymałościowych,chociażformułymatematycznepozostajątakiesame.StosowaniehipotezyHMH(hipotezaHube-ra-Misesa-Hencky’ego–hipotezaenergiiwłaściwejodkształcenia

Kiedy polietylen opanuje wysokie ciśnienie?andrzej Pusz


postaciowego)jestwpełniuzasadnioneiwzoryredukcyjnemajątaką samą postać. Istotne różnice dotyczą pojęcia wytrzymałościi odkształcalności. Dopuszczalnym zakresem pracy dla tworzywtermoplastycznych jest tylko granicaplastyczności, gdyż zjawiskoumocnienianiewystępujeiprzekroczenieRewiążesięzutratąsta-tecznościirozpoczynaprocespłynięcianazimno,copraktycznieeliminujeprzewódrurowyzeksploatacji.

Dyskusyjną sprawą jest również wartość SDR rury, gdyż wzórKesselamożestracićswójzakresdlapowłokcylindrycznychosio-wo-symetrycznych o takiej grubości ścianki. Ma to szczególneznaczenie dla oceny stanu granicznego powłoki, gdyż na skutektechnologii wytłaczania na wewnętrznej ściance rury obecne sąnaprężeniaobwodowerozciągające.Sumująsięoneznaprężenia-miwynikającymizdziałaniaciśnieniagazu,comożedoprowadzićdorozpoczęciaprocesuwolnejpropagacjipęknięćnawewnętrz-nejściancerury.Coprawda,naprężeniawewnętrznemalejąwrazz upływem czasu (zjawisko relaksacji), lecz są obecne nawetw rurach składowanych przez kilka miesięcy. Zagadnienie wol-nejiszybkiejpropagacjipęknięcianabieraszczególnegoznaczeniapodczaspróbciśnieniowych.Stosowanieprocedur,nomenklaturyizasad,np.pojęciewytrzymałościiszczelności,niemożebyćprze-niesionezgazociągówstalowychiwymagacałkowicieodmienne-gopodejścia,np.takiegojakdlagazociągówśredniegociśnienia.

realizacja

Zasady budowy gazociągów wysokiego ciśnienia z tworzywtermoplastycznychwniewielkimstopniuróżniąsięodzasadobo-wiązującychdlagazociągówśredniegociśnienia.Koniecznośćsto-sowania podsypki i zasady zagęszczania obsypki są identyczne.Istotneróżnicedotycząpróbciśnieniowych.Jakwspomniano,pro-cedury przeprowadzania próby ciśnieniowej nie są takie jak dlagazociągówstalowychiwymagająuwzględnieniazależnościtem-peratura–naprężenia–czasdlatworzywaprzewodururowego.Sta-wiatowzupełnieinnymświetleobecnezasadyprzeprowadzaniapróbciśnieniowychdlagazociągówstalowychwysokiegociśnienia.Należysprecyzować,coznaczypróbawytrzymałościdlarurociąguzmateriałupolimerowego.Możliwymrozwiązaniemmożebyćnaprzykładprzyjęciewspółczynnikabezpieczeństwawczasiepróbyciśnieniowej1.0,zuwzględnieniemtemperaturyruryiczasutrwa-niapróby.

Eksploatacja

Sytuacja znacznie się komplikuje, kiedy gazociąg wchodziwfazęeksploatacji.Odpowiedniesłużbymusząmiećświadomośćistotnejróżnicywobsłudzesystemustalowegoizmateriałówpoli-merowych.Optymistycznezałożeniaocałkowitejbezawaryjnościsystemuz tworzywsztucznych jestbezpodstawne,gdyżpraktykawskazuje,żeprzypadkinieświadomegouszkodzeniaruryprzewo-dowejbyły,sąibędą.

Przewodyrurowetworzywowesąniewspółmierniebardziejpo-datnenauszkodzeniamechaniczneniżrurystalowe.Obecnieza-gadnienietonabrałoszczególnegoznaczeniawświetletechnikbez-wykopowych. Wprowadzenie nowych rozwiązań materiałowychi technologicznych pozwoliło na znaczne ograniczenie skutkówzarysowaniapowierzchni rury i związanąz tymwolnąpropagacjępęknięć.Zjawiskotodotyczywszystkichmateriałówpolimerowych,

jednakwskalizależnejodtworzywa.Sąmateriały,którewykazująwiększąodpornośćnawolnąpropagacjępęknięćniżinne.PEnależydomateriałówszczególniepodatnychnatozjawisko.

Sytuacjąskrajnieniebezpiecznąitrudnąjestzapaleniesięgazuwypływającegozmiejscauszkodzenia.Materiałypolimerowemoż-liwe do stosowania – jednorodne lub kompozytowe – charakte-ryzują się indeksem tlenowym (IO)poniżej 23, co kwalifikuje jejakodobrzepalne.Należypamiętać, że ich strukturawewnętrz-natoatomywęglaiwodoru,cowkontakcieztlenemzawartymw powietrzu i przy odpowiedniej temperaturze skutkuje zapale-niem.Procestenmożnaopóźnić,aleniemożnagouniknąć.

Wszystkiemateriałypolimerowesądobrymidielektrykamiiwy-kazują zdolność do generowania ładunku elektrycznego podczaskontaktuzinnymmateriałem.Naogółładunekjestdodatni,ajegowartośćzależyodwarunkówtarcia.Podczasprzepływugazuprze-wodemrurowymztworzywanajegowewnętrznejściancepojawiasię ładunek elektryczny o znacznej wartości. Znane są przypadkiprzebiciaelektrycznegoruryzPEogrubości ścianki8,2mm.Zja-wisko to jest tym bardziej złożone, że podobnie jak funkcjonujewytrzymałośćdługotrwałamechaniczna,takwystępujerównieżdłu-gotrwaławytrzymałośćelektryczna.Dlatworzywjestonakilkarazymniejszaodwytrzymałościelektrycznejdoraźnej.Sytuacjatakaniemawiększegoznaczenia,kiedywarunkieksploatacjisąnormalne.

Wwarunkach awariimamydo czynienia ze znacznymi ładun-kami zgromadzonymi na zewnętrznej i wewnętrznej powierzchnirury. Zagadnienie to zostało wyraźnie wyartykułowane w normiePN-EN 12007-2 i dlatego wszelkie prace eksploatacyjne w takichwarunkachwymagająwyjątkowejostrożnościiścisłegoprzestrzega-nia procedur prac gazoniebezpiecznych. Tym bardziej że dotyczyto wysokiego ciśnienia, które samo w sobie stanowi duże zagro-żenie. Należy również rozważyć możliwość stosowania narzędziiurządzeńsłużącychdopracnarurociągachstalowych.Prosteprze-niesieniekonstrukcjiniezawszebędziemożliwe–zewzględunaróżnicewodkształcalności iwytrzymałościPE lubPA i stali.Takżerurynaosnowiekompozytówtermoplastycznychwymagająindywi-dualnegopodejścia.

* * *

Z przedstawionych rozważań wynika, że przyjmując określo-nezałożenia,jużdzisiajmogąbyćbudowanegazociągiwysokiegociśnieniazpolietylenu.Jestto,coprawda,pograniczezciśnieniempodwyższonymśrednim,aleformalnieobejmujejużzakrespowyżej1,6MPa.PowprowadzeniunarynekPA(poliamid)sytuacjastajesiębardziejkorzystna.Ograniczeniemjestobecnieśrednica160mm,alepostępwtejdziedziniebędziezpewnościąbardziejdynamicznyniżwprowadzeniePE125. Istotnymograniczeniemjednakbędziesystemprawnyiobszareksploatacji.Obowiązująceobecnieprawonie stworzyłoalternatywydlaPE, apostęp inżynieriimateriałowejitechnologiiprzetwórstwawykazałmożliwośćaplikacji innychpo-limerów lubkompozytównabaziepolimerów termoplastycznych.Ztegopunktuwidzeniaperspektywakilkunastulatdowprowadze-niatworzywdogazociągówwysokiegociśnieniajestrealna.

LiteraturaMateriałyfirmowe:Gerodur,Evonik,Egeplast.Normy:PN-EN12007,PN-EN1555,PNENISO9080,PN-ENISO15494.

Drhab.inż.AndrzejPusz,prof.nadzw.PolitechnikiŚląskiej,KatedraMechanikiStosowanej.


TemaT Wydania

Nawstępienależy zaznaczyć, że każdybadanyobiektjest inny i trzebagooceniaćwsposób indywidualny.Przedprzystąpieniemdopomiarównależydokładnie

zapoznaćsięzobiektem,zastosowanąizolacją,możnawyko-nać badania próbne, tak aby wybrać odpowiednią technikędiagnostycznąimetodępomiarową.

Zagrożenia korozyjne oddziałujące na stalowy podziemny gazociąg

Wśródzagrożeńkorozyjnych,najakienarażonesąpodziem-ne stalowegazociągi,możemywyróżnić zarównozależneodczłowieka,jakizależneodwarunkównaturalnychorazmiejsc,wjakichsąułożone.

Dozagrożeńnaturalnychzaliczamy:– mikro-imakroogniwakorozyjne,– korozjęmikrobiologiczną,– prądybłądzącetelluryczne.

Zagrożeniawynikającezingerencjiczłowieka:– prądybłądzącestałe,pochodząceodtrakcjielektrycznej,– prądy błądzące przemienne, pochodzące od linii elektro-

energetycznychwysokiegonapięcia.n Prądybłądzącetelluryczne

Prądy telluryczne są to prądy naturalne płynące w ziemi,powstałe na skutek zmian ziemskiego pola magnetycznego,wywołanychwskutekkoronalnychwyrzutówmasyzeSłońca,powstających podczas burz słonecznych. Prądy te mogą pły-nąć również w podziemnych konstrukcjach stalowych, m.in.w rurociągach. Oddziaływanie prądów tellurycznych możemiećrównieżnegatywnywpływnadziałaniesystemówochro-nykatodowej.n Prądybłądzącestałe

Prądybłądzącestałedzielimynapochodzącez:– systemówprzesyłowychprądustałego,– systemuochronykatodowej,– trakcjielektrycznychkolejowych,trolejbusowychczymetra,

– instalacjiprzemysłowychprądustałego,– systemówłącznościprądustałego,

Około10%prądówbłądzącychpochodzącychztrakcjielek-trycznych płynie ziemią. Wypływ prądów z trakcji do ziemimożebyćspowodowanyzłą izolacją torówodpodłoża.Roz-różniamy dwa układy sieci trakcyjnych. Pierwszy z nich, naj-częściejstosowany,toukład,wktórym„+”jestpodanynasiećtrakcyjną,a„-”naszyny(rys.1.).

W drugim przypadku biegun „+” podany jest na szyny,aujemnynasiećtrakcyjną(rys.2.). Jest torozwiązaniemniejkorzystnezpunktuwidzeniaochronykatodowej.

Techniki diagnostyczne i metody pomiarowe stosowane w ochronie katodowej podziemnych stalowych gazociągów

Tomasz Minor

Rys.1. Schematprzepływuprądutrakcyjnegoprzezziemięirurociąg[4]

Rys.2. Schematprzepływuprądutrakcyjnegoprzezziemięirurociąg

Od chwili ułożenia stalowych gazociągów w ziemi, powłoki, którymi są pokryte, ulegają defektom, co stanowi zagrożenie dla odsłoniętych powierzchni stali w miejscach defektów powłoki. Uzupełnieniem ochrony biernej jest ochrona czynna poprzez zastosowanie ochrony katodowej. Połączenie to stanowi niejednokrotnie problem w zdiagnozowaniu stanu technicznego gazociągu. Kluczowym problemem dla operatora jest dobór odpowiedniej metody pomiarowej i techniki diagnostycznej w celu zbadania gazociągu.


W pierwszym przypadku powstałą strefę anodową możnawyeliminować, stosując w tym miejscu drenaż polaryzowany,zaś w drugim przypadku strefa anodowa przesuwa się wrazzporuszającymsięnp.elektrowozem.Wtymprzypadkunale-żałobydrenażezamontowaćwwielumiejscachnadługościga-zociągu.

Wniektórychprzypadkachprądyochronykatodowej rów-nieżmożemypotraktowaćjakoprądybłądzące.Dotakiejsy-tuacjimożedojśćwprzypadkudwóchgazociągówułożonychbliskosiebielubkrzyżującychsięorazgdyjedenzgazociągówposiadasystemochronykatodowej,adruginie(rys.3.)[4].

n Prądy błądzące przemienne, pochodzące od linii elektro-energetycznych wysokiego napięciaMimoiżkorozjawywołanaprzezprądybłądząceprzemien-

nestanowiniewielkiprocentwstosunkudokorozjiwywołanejprądemstałym, tostalowepodziemnerurociągiczęstosąna-rażone na szkodliwe oddziaływanie pola magnetycznego lubelektrycznegoliniienergetycznychwysokiegonapięcia.Głów-nym powodem takiej sytuacji jest coraz częstsze w ostatnichlatachbudowaniegazociągówwtzw.korytarzachwrazzliniamielektroenergetycznymi,sieciamiteletechnicznymiorazinnymimediami.

Powłoki ochronne stosowane przy budowie gazociągów stalowych

Przezwiele lat jakośćpowłokochronnych stosowanychnagazociągachbardzosięzmieniła–odmetodyitechnikinakła-daniaażdoichjakości.

Najczęściejstosowanesą:– powłokipolietylenowe3-warstwowe,– powłokipolietylenowe1-i2-warstwowe,

– powłokipolipropylenowe,– powłokibitumiczne,– powłokipoliuretanowe,– powłokizmateriałówtermokurczliwych,– taśmynawojowe,– materiałynaprawcze,– powłokitermozgrzewalne.

Obecnie stosuje się powłoki 3-warstwowe polietylenowe3LPE lub polipropylenowe 3LPP. Charakteryzują się one wy-soką rezystancją przejścia, dużą odpornością na uszkodzeniamechaniczneorazniewymagajądużychprądówochronykato-dowej.Powłokipoliuretanowenajczęściejspotkaćmożemynaarmaturze,powłokbitumicznychjużniestosujemy,choćnadalmożemyjespotkaćnagazociągachbudowanychkilkadziesiątlattemu.Taśmynawojowestosujemyrzadko,najczęściej jakosystemynaprawczeczynapowietrzneprzekroczeniarzekorazinnychprzeszkódterenowych.

Techniki diagnostyczne i pomiarowe w ochronie katodowej

Wceluzapewnieniaskutecznejochronyprzedkorozjągazo-ciągiwyposażasięwsystemyochronykatodowej.Zdarzasię,żezapewnienieskutecznejochronyprzedkorozjąjesttrudne,ponieważgazociągposiadadużą liczbędefektówwpowłoceizolacyjnej (szczególniepowłokibitumiczne).Abywyelimino-wać takieprzypadki, należyprzy zastosowaniuodpowiedniejtechnikidiagnostycznejzlokalizowaćdefektywizolacjigazocią-gu,anajwiększeznichnaprawić.Innyprzypadektogazociągposiadającybardzodobrąpowłokęizolacyjną,zniewielkąlicz-bą defektów o niewielkich rozmiarach. Niebezpieczeństwemdlatakiegogazociągusąprądybłądzące,którychgęstośćnapo-wierzchnidefektówmożeprzekroczyćdopuszczalnenormy,comożeprzyspieszyćpostępkorozjiwtychdefektach.

Najważniejszetechnikidiagnostyczne:

n Metoda pomiarów intensywnych (CIPS) Metoda poprzecznego pomiaru potencjału, inaczej zwa-

nametodąpomiarów intensywnychczymetodąpomiarowo--obliczeniowątrzyelektrodową.Wchwilipomiarupotencjałuw zlokalizowanym defekcie w powłoce izolacyjnej dokonu-je się również pomiaru poprzecznych gradientów napięcia –załączeniowego iwyłączeniowego–w tymdefekcie (rys.4.).Wykorzystując tepomiaryorazpoprzezobliczeniaokreślamypotencjałdefektuEIRfree.

n Metoda gradientów poprzecznych prądu stałego (DCVG)Metoda poprzecznego gradientu potencjału prądu stałego,

inaczejzwanaDCVGMulvany’ego(zang.Direct Current Vol-tage Gradient) [1] zewzględuna swąniezawodność jest naj-częściejstosowana.Jejzaletąjestwysokaprecyzjaimożliwośćzlokalizowania bardzo małych defektów. Polega na pomiarzegradientupotencjałuprądu stałego zapomocąmiliwoltomie-rza, dwóch elektrod Cunas/CuSO4 oraz przerywacza prąduwłączonego w obwód ochrony katodowej. Po zlokalizowa-niu defektu wyznaczamy jego wagę, jeśli defekt znajduje sięwmiejscu,gdzierezystywnośćgruntujestniższaniż100[Ωm]–jegowzględnąwagę.

Rys.3. Prądochronykatodowejjakoprądbłądzący[4]

Rys.4.Metodaintensywnatrzyelektrodowa[3]


TemaT Wydania

n Metoda IFO Metoda IFO, podobnie jak metoda DCVG, do lokalizacji

defektówwykorzystujeprąd stały z systemuochronykatodo-wej.Naczaspomiarówwartośćprąduochronykatodowejjestpodwyższonawcelubardziejprecyzyjnegozlokalizowaniade-fektów.Wmetodzietejjakoelektrodypomiarowewykorzystu-jemyelektrodyodniesieniaCunas/CuSO4. Elektrodyumieszczasię wzdłuż gazociągu w stałej odległości od siebie, np. 5 m.Prądochronywyłączasięcyklicznienakilkasekundirejestrujesięwartośćgradientupotencjałuwzdłużnego.Chociażniemo-żemyuznaćtejmetodyzametodęintensywną,toczęsto–zewzględunajejcharakter–jesttaknazywana(intensywnąscan-ningową).MetodaIFOniewskazujedokładniemiejscadefektu,lecz pokazuje nam wartość gradientu potencjału na odcinkupomiędzy elektrodami. Dodatkowo pomiary można uzupeł-nić opomiar potencjałuwyłączeniowegona trasie gazociąguzkrokiembadanianp.2m(imczęściej,tymlepiej)inakładającwynikinatrasęgazociągumożemyuzyskaćwartośćpotencjałuwyłączeniowegonaodcinkubadanym.

n Metoda PearsonaMetodaPearsonapoleganalokalizacjidefektówzapomocą

dwóchstalowychsond,umieszczonychnaziemiwodległościok.6–8m,przemieszczanychwzdłuż lubprostopadledoosigazociągu. Lokalizacja polega na poszukiwaniu minimalnegoimaksymalnegogradientunapięcia.WmetodziePearsonaina-czejniżwpoprzednichmetodachjakoźródłoprąduwykorzy-stuje się generator prądu przemiennego, włączony pomiędzygazociągasztuczniestworzonyuziomanodowy.

n Metoda gradientów poprzecznych prądu przemiennego (ACVG) WmetodzieACVG jakoźródłoprąduwykorzystujemyprąd

przemienny. Metoda ta jest metodą wywodzącą się z metodyPearsona.Pomiargradientunapięciawykonujesiędwiemaelek-trodamiumieszczonyminagruncie,zamontowanyminaramie.Sygnał akustyczny zastąpiony jest przez przyrząd pomiarowy.Metoda,takjakwszystkiemetodywykorzystująceźródłoprąduprzemiennegoAC, jestmałoprecyzyjna.Dodatkowymproble-memjestbrakzwiązkudanychuzyskanychtymimetodamizin-nymitechnikamikontrolikorozji[1].Metodajestmałowiarygod-na,gdynabadanygazociągoddziałująprądybłądzące.

n Określenie jednostkowej rezystancji przejścia powłoki izolacyjnejJedną z metod określania jakości powłoki izolacyjnej jest

określeniejednostkowejrezystancjiprzejściapowłokiizolacyj-nej.Warunkiemkoniecznymjestwyposażeniegazociąguwtzw.prądowe punkty pomiarowe. Za pomocą mikrowoltomierzaozakresie1–10µV,wrazzrejestratoremdanych,dokonujesiępomiaru spadkunapięciawgazociągu.Długośćprowadzonejrejestracji zależna jest od osoby wykonującej pomiar, jednakniepowinienbyćkrótszyniż30minut.Wtrakcietrwaniaba-daństacjaochronykatodowejpracujewtrybiezałącz/wyłącz.

Rezystancjęprzejściawyznaczamywedługwzoru:

rp=UIR·S[Ωm2] (1)

I

gdzie:UIR – średnia składowa IR potencjału na odcinku gazociągu [V]I – prąd wpływający do gazociągu na odcinku badanym [A]S – zewnętrzna powierzchnia odcinka gazociągu [m2]

n Metoda diagnostyczna z zastosowaniem tłoków inteli-gentnychDotechnikdiagnostycznychmożemyrównieżzaliczyćsto-

sowanie tłoków inteligentnych. W zależności od zastosowa-nego rodzaju tłoka możemy zdiagnozować miejsca defektówwizolacji,wżerywściancegazociągu,wadyspawalnicze,hut-nicze,anawetwgnieceniaścianek,atakżewykonaćczyszcze-niewnętrzarury.

Badaniatesąbardzodrogieiwymagająodpowiedniejwie-dzy,oprogramowaniaorazzapleczatechnicznego.Wykorzysty-waćjemożnawgazociągachdotegoprzystosowanych.

Najczęściej stosowane techniki pomiarowe, stosowanewceluokreśleniaskutecznościochronykatodowej,to:

n metoda potencjałowo-prądowaTechnika ta polega na pomiarze potencjału polaryzacji Ep

(ochrony) dla danego metalu. Wartość potencjału Ep jest za-leżnaodwarunków,wjakichułożonyjestgazociąg,iokreślonyjestwnormiePN-EN12954:2004[5].Zmierzeniepotencjałupolaryzacji Ep jest w rzeczywistości prawie niemożliwe, dla-tegowceluwyznaczeniapotencjałuEpwykonuje siępomiarpotencjałuEoff(wyłączeniowego)gazociągu,wwarunkachcy-klicznegotaktowania(załącz/wyłącz)stacjiochronykatodowej.PorównaniapotencjałuEp iEoffmożemydokonaćwyłączniewtedy,gdychronionakonstrukcjaniejestnarażonanaoddzia-ływanie prądów błądzących lub innych obiektów mogącychmieć wpływ na potencjał. W rzeczywistości w pobliżu gazo-ciągumogąznajdowaćsięinnekatody,bednarkiocynkowane,gruntoróżnejrezystywności,makro-imikroogniwa,comożewpływać na potencjał badanego gazociągu. Aby temu zara-dzić,pomiarpotencjałuEpwykonujesiępoprzezzastosowaniemetody pomiarowo-obliczeniowej trzyelektrodowej wedługPN-EN13509[6]lubwykonujesiępomiarpotencjałuodłącze-niowegoEIRfree(wolnegoodskładowychomowych),wykorzystu-jącelektrody symulującedefektwpowłoce izolacyjnej. Jeżelipotencjałelektrody symulującej,mierzonywzględemelektro-dy odniesienia Cunas/CuSO4 spełnia kryterium potencjałowe,tozakładasię,żewszystkiedefektyopowierzchnirównejlubmniejszej powierzchni elektrody symulującej, znajdujące sięwjejpobliżu,sąchronione.Elektrodysymulującemożnarów-nież wykorzystać do pomiaru gęstości prądu oraz kierunkuprzepływuprądu(wpływlubwypływprąduzgazociągu).

n Metoda korelacyjnaMetoda korelacyjna jest bardzo popularną metodą, dzięki

której możemy rozwiązywać problemy oddziaływań prądówbłądzących na konstrukcje chronione katodowo. Za pomocątejmetodybadamystosunekpomiędzydwiemawielkościami,najczęściejpotencjałemchronionejkonstrukcjiorazdrugąwy-branąprzeznaswielkością.Wmiejscachskrzyżowańrurocią-guztrakcjąelektrycznąjesttonajczęściejzależnośćpomiędzypotencjałemrurociąguwzględemziemianapięciempomiędzygazociągiemaszynątrakcjielektrycznejlubpotencjałemgazo-


ciąguaprądempłynącympomiędzygazociągiemaszynączyprądemdrenażu.

Na wykresie możemy zobaczyć wyraźną zależność po-między potencjałem gazociągu a napięciem gazociąg–szyna(wykres 1.) oraz potencjałem gazociągu a prądem drenażu(wykres 2.). Metodę korelacyjną możemy wykorzystywać dopomiarównagazociągachwróżnychpunktachpomiarowych,oddalonychodsiebienawetokilkadziesiątkilometrów.

n Korozymetria rezystancyjnaInnącorazczęściejużywanątechnikąpomiarowąjestkoro-

zymetriarezystancyjna.Wtejtechnicewceluokreśleniaubyt-ków korozyjnych wykorzystuje się czujniki korozymetrycznepodłączone do gazociągu. Pomiary te można przeprowadzaćwiele razy, co zapewnia możliwość monitorowania korozjiwsposóbciągły.Zapomocątejtechnikiotrzymujemyrzeczy-wistypomiarszybkościkorozji,szczególniewmiejscach,gdzieistniejewątpliwośćcodoskutecznejochronykatodowejgazo-ciągu.

***Dokażdegobadanegoobiektu(gazociągu)należypodejśćin-

dywidualnie.Bardzodużeznaczeniewdoborzeodpowiedniejmetodydiagnostycznejczytechnikipomiarowejmadoświad-czeniepersoneluzajmującegosiębadaniami,interpretacjąwy-nikówbadańorazrodzajistanpowłokiizolacyjnejgazociągu.Dlagazociągównowychczyposiadającychbardzodobrąpo-włokęizolacyjną,odpowiedniadolokalizacjidefektówbyłabymetoda DCVG Mulvany’ego w połączeniu z metodą pomia-rówintensywnychCIPSwceluokreśleniaskutecznościochronykatodowejwmiejscuzlokalizowanegodefektu.Wykonywaniepomiarówintensywnychmasenszewzględówekonomicznychwtedy,gdyliczbadefektówwpowłoceizolacyjnejjestniewiel-ka. W przypadku, gdy liczba defektów po wykonaniu lokali-zacjidefektównp.metodąDCVGokażesięduża,topotychbadaniachwceluokreśleniawagidefektównależywyznaczyćmetodą ekstrapolacji liniowej wartość IR. W przypadku, gdygazociągwyposażonyjestwtzw.prądowepunktypomiarowe,należy wyznaczać jednostkową rezystancję przejścia powłokiizolacyjnej.Jesttometodadośćszybka,pozwalającawprzybli-żonysposóbpokazaćjakośćpowłoki.Dlagazociągówstarszych,

posiadającychpowłokęizolacyjnązłejjakości,właściwabyłabymetodaDCVGlubmetodaIFO.MetodywykorzystująceźródłoprąduprzemiennegoACVGorazPearsonasąrzadkostosowanezuwaginaichmałądokładnośćiwrażliwośćnaoddziaływanieprądówbłądzącychprzemiennych.

Technikamipomiarowymioceniającymiskutecznośćochro-nykatodowejchronionychgazociągówsąnajczęściejmetodypotencjałowo-prądowe.Nie zawsze jednakmamymożliwośćzapewnieniaskutecznejochronykatodowejgazociągu,szcze-gólniewterenachozmiennejrezystywnościgruntuczywgrun-tachwysokoomowych.Wcelu sprawdzenia szybkościkorozjiw tychmiejscachpowinno sięmontowaćczujnikikorozyme-tryczne.

Wyboremmetodypomiarowejpowinienzajmowaćsięwy-kwalifikowany personel, posiadający wiedzę, doświadczeniewpomiarachskutecznościochronykatodowej iumiejącypo-prawnie interpretowaćwynikiwykonanychpomiarów.Dobórodpowiedniejmetodygwarantujezminimalizowanieponiesio-nychkosztówizebranie informacjiwcelupoprawywadliwiedziałającegosystemuochronykatodowej.

Tomasz Minor

AutorjestpracownikiemInstytutuNaftyiGazu–PaństwowegoIn-stytutuBadawczego.

Bibliografia[1]LeedsJM.,Ochrona katodowa, powłoki oraz metoda bezpośredniej oce-ny korozji zewnętrznej (ECDA) wg NACE RP 0520-2002,IXKrajowaKonfe-rencja,„Pomiarykorozyjnewochronieelektrochemicznej”,Jurata2006.[2]MinorT.,Możliwości i sposoby kontrolowania stanu technicznego stalo-wych gazociągów na podstawie oceny technicznej powłok antykorozyjnych oraz skuteczności ochrony katodowej, InstytutNafty iGazu–PaństwowyInstytutBadawczy,pracastatutowa,zleceniewew.INiG07/GP,2014r.[3]StochajP.,Ocena skuteczności ochrony katodowej gazociągów,InstytutNafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy, praca statutowa, zleceniewew.INiG54/GP,2008r.[4]StochajP.,Prądy błądzące jako źródło zagrożenia korozyjnego gazocią-gów stalowych,„Nafta-Gaz”2013,nr9,s.683–689.

Aktyprawneinormatywne[5] PN-EN 12954:2004 „Ochrona katodowa konstrukcji metalowychwgruntachlubwwodach.Zasadyogólneizastosowaniadotycząceruro-ciągów”.[6]PN-EN13509:2005„Metodypomiarowewochroniekatodowej”.

Wykres.1. Wykreskorelacyjny:potencjałgazociąguEgwstosunkudonapięciagazociąg–szynatrakcjielektrycznejUgszwmiejscuskrzyżowaniarurociąguztrakcjąelektryczną.[2]

Wykres2. Wykreskorelacyjny:potencjałgazociąguEgwstosunkudoprądudrenażu∆Ud[2]


TemaT Wydania

Innowacjetozmianypolegającenazastępowaniuistniejącychsta-nównowymi,pozytywnieocenianymiwświetlekryteriówbranży,polepszającewarunkijejfunkcjonowaniaiprzyczyniającesiędo

jejrozwojuipostępu.Takiedziałaniemamocnepodstawywbranżygazowniczej,począwszyodokresudokonywanychzmianwłasnoś-ciowychPGNiG.Najpierw–opracowywanienormzakładowychczytłumaczenienormeuropejskichnapodstawieumowypomiędzyPol-skimKomitetemNormalizacyjnym,PolskimGórnictwemNaftowymiGazownictwemorazInstytutemNaftyiGazuwKrakowie.Zmiany,jakiezachodziływbranżygazowniczejbyłyinspiracjądopowstaniaIzbyGospodarczejGazownictwa,któradecyzjamiswoichczłonkówrozwinęłatędziałalnośćwpostacistandaryzacjitechnicznej.

W2006 rokuZarząd IGGprzyjąłdokumentokreślający zasa-dy prowadzenia działalności standaryzacyjnej: „Standaryzacjatechniczna IzbyGospodarczejGazownictwaprowadzonabędziew celu ujednolicenia wymagań działalności technicznej i usługw branży gazowniczej poprzez stosowanie uznanych reguł tech-nicznychlubrozwiązańorganizacyjnych,któreniemająuregulo-waniawpostacinormkrajowychczyeuropejskichlubmiędzynaro-dowych,astosowaniestandardówtechnicznychIzbyGospodarczejGazownictwamazapewnićodpowiednipoziombezpieczeństwadziałalnościwbranżygazowniczejprzyzastosowaniuadekwatnegodotejdziałalnościpoziomutechnikiiwpływaćnaobniżeniekosz-tówtejdziałalności”.

Doprowadzenia tej działalnościZarząd IGGw lutym2007 r.powołałKomitetStandarduTechnicznego,wskładktóregoweszliznaniwbranżyspecjaliści,zdużymdoświadczeniemzawodowym.Komitet zaś, podejmując decyzje o pracach standaryzacyjnych,powołałkilkadziesiątzespołówroboczychdoopracowywaniapro-jektów.Na ich czele stanęła grupauznanychw środowisku spe-cjalistów technicznych, z dużym doświadczeniem zawodowym,Te dwie grupy, wraz z członkami zespołów, swoim autorytetemidoświadczeniemzawodowympotwierdzałyipotwierdzajązawar-tewstandardachtechnicznychregulacje.

Dlauznaniaopracowanegodokumentunormalizacyjnegojakostandardu technicznego, Zarząd IGG oraz Komitet Standardu

Technicznegoprzyjęłyregulacjeikryteriazawartewnastępującychdokumentach: Standaryzacja techniczna Izby Gospodarczej Ga-zownictwa, Regulamin pracy KST, Wytyczne opracowywania i reda-gowania standardów technicznych oraz Wytyczne pracy zespołów roboczych.Dokumentytesąaktualizowanedopotrzebprowadzo-nej działalności, wraz ze zmieniającymi się warunkami zarównowewnątrz,jakinazewnątrzbranży.

StandaryzacjatechnicznaIGGopartajestnapodstawowychfun-damentalnych zasadach normalizacji w procesie opracowywaniai stosowania standardów technicznych: dobrowolności uczestnic-twa (zgłaszanie tematów prac standaryzacyjnych, kandydatów naczłonków KST oraz członków zespołów roboczych, uczestnictwowankiecieikonferencjiuzgodnieniowej),wykorzystywaniuspraw-dzonychosiągnięćnaukiitechniki(normy,przepisytechniczne,dobrepraktyki inżynierskie), jawności (przekazywanie firmom informacjii projektów), powszechnej dostępności standardów technicznych(formapapierowalubelektronicznaorazprzekazywanieichdozbio-rówBibliotekiNarodowej),dobrowolnościstosowania.

Problemem związanym z opracowywaniem standardów jeststanprzepisówprawnychwformieustawirozporządzeńmającychwpływnafunkcjonowaniebranżygazownictwa.Sątom.in.:ustawaodozorzetechnicznymirozporządzenieRadyMinistrówwsprawierodzajówurządzeńpodlegającychdozorowitechnicznemu,wtymgazociągów przesyłowych, rozporządzenie w sprawie warunkówtechnicznych,jakimpowinnyodpowiadaćsiecigazoweiichusytu-owanie,czybrakrozporządzeniawsprawiewarunkówtechnicznychużytkowaniasiecigazowych.Oczekujesiętakże,żeautorzyaktówprawnychszerzejbędąsięgalipozapisyzawartewstandardachtech-nicznych,jeżeliwymaganeregulacjetymiaktamimająjezawierać.

Przyjętoregulację,żeopracowanystandardpoddawanyjestopi-niiniezależnegoeksperta,któryweryfikujezgodnośćdokumentum.in.zaktualnymstanemprawnymipoziomemstosowanejtech-nikiitechnologii.

Dlazapewnieniaaktualnościregulacjiustalono,żepotrzechla-tachodukazania siędrukiem standardu technicznegoZespółRo-boczy, z udziałem firm członkowskich IGG, przeprowadzi jegoweryfikację i aktualizację, co zaowocuje ustanowieniem nowegostandardutechnicznego.Następnaweryfikacja iaktualizacjazosta-nieprzeprowadzonapokolejnychpięciulatachstosowania.

WustanowionychdotychczasprzezZarządIGGponad30stan-dardachtechnicznychmożnawyróżnićobecnie3grupy:standardytechniczneopracowanejakonowetematypracstandaryzacyjnych,zgodniezoczekiwaniamifirmwbranży,standardybędąceaktuali-

9 lAT PrAC KOMITETU STANDArDU TECHNICZNEGO

Innowacje w działalności standaryzacyjnej igganatol Tkacz

Czas płynie, a życie upływa. Odnosi się to także do produktu, jakim jest standard techniczny Izby Gospodarczej Gazownictwa. To, czy zawiera on pierwiastek innowacji zależy od zastosowanego mechanizmu tworzenia i stosowania w praktyce.


zacją istniejącychnormzakładowychPGNiG,które je zastępują,orazstandardytechnicznepoweryfikacji iaktualizacji.Wyznacz-nikiemgrupyjesttabelatytułowana1.stroniestandardutechnicz-nego(nieliczącokładki).

Wśród wszystkich ustanowionych standardów technicznychmożna wyróżnić szczególnie niektóre z nich, aby oddać wartośćmerytoryczną w nich zawartą, a mającą duży wpływ na funkcjo-nowanie przedsiębiorstw w branży oraz intelektualny wkład ichzespołów opracowujących, w tym kierowników i zastępców kie-rowników. Szczególne znaczenie mają dwa standardy, które byłyopracowanejakopierwszeiprzeszłytakżeetapweryfikacji iaktu-alizacji,oznaczone:ST-IGG-0601:2012„Ochronaprzedkorozjąze-wnętrznąstalowychgazociągówlądowych.Wymaganiaizalecenia”iST-IGG-0602:2013„Ochronaprzedkorozjązewnętrznąstalowychgazociągówlądowych.Ochronakatodowa.Projektowanie,budowaiużytkowanie”, zawierające regulacjedotycząceochronygazocią-gówstalowychprzedkorozjązewnętrzną.Swojątreściąożywiłypra-cegrupyspecjalistówzajmującychsiętądziedziną,łączniezdyskusjąnałamach„PrzegląduGazowniczego”iorganizowanymicykliczniekonferencjamitechnicznymi.Znalazłyoneswojemiejscenietylkowbranżygazowniczej.

Nowelizacja norm zakładowych PGNiG dotyczących stacji ga-zowych i instalacji redukcji ciśnienia na przyłączach znalazła sięw ustanowionych standardach technicznych: ST-IGG-0501:2009„Stacjegazowewprzesyleidystrybucjidlaciśnieńwejściowychdo10MPawłącznie.Wymaganiawzakresieprojektowania,budowyoraz przekazania do użytkowania”, ST-IGG-0502:2010 „Instalacjeredukcji ciśnienia i/lub pomiaru gazu na przyłączach. Wymaganiawzakresieprojektowania,budowyorazprzekazaniadoużytkowania”orazST-IGG-0503:2011„Stacjegazowewprzesyleidystrybucjidlaciś-nieńwejściowychdo10MPawłącznieorazinstalacjeredukcjiciśnieniai/lubpomiarugazunaprzyłączach.Wymaganiawzakresieobsługi”.

Standardy te rozwiązały problem eksploatacji stacji gazowych,wprowadzająctakżenowepodejście,zuwaginabrakrozporządze-niawsprawiewarunkówtechnicznychużytkowaniasiecigazowych.Sąoneniezbędnewprawidłowymfunkcjonowaniusystemugazow-niczego,wtymzbezpośredniądostawągazudoodbiorcy.Wykorzy-stanownichwieloletniedoświadczeniawprojektowaniu,budowieieksploatacjistacjigazowychcałejbranży.

Standard Techniczny Izby Gospodarczej GazownictwaST-IGG-0205:2011 „Ocena jakości gazów ziemnych. Część 1:Chromatografygazoweprocesowedoanalizyskładugazuziemne-go”zostałopracowanywceluusystematyzowaniaiujednoliceniawymagań,wytycznych,zaleceńorazmetodnadzoruikontrolipro-cesowychchromatografówgazowychstosowanychdoocenyjako-ścigazówziemnych.Standardposiadaautoryzowanetłumaczenienajęzykangielski.Wrazkolejnymiztejseriistanowiojakoścido-starczanegogazuziemnego.

Nowe podejście i regulacje dotyczące prób ciśnieniowych nagazociągach wykowywanych z PE reprezentują standardy tech-niczne ST-IGG-0301:2012 „Próby ciśnieniowe gazociągów z PEo maksymalnym ciśnieniu roboczym do 0,5 MPa włącznie”iST-IGG-0302:2013„PróbyciśnieniowegazociągówzPEomaksy-malnymciśnieniuroboczympowyżej0,5MPado1,0MPawłącz-nie”.Stosująctestandardy,wykonawcyiinwestorzymogąsprawdzićjakośćwykonanychpraczapewniającychbezpieczeństwokonstruk-cjinowobudowanychlubremontowanychgazociągówczyprzyłą-czygazowych,eliminującnieścisłościwynikającezrozporządzenia.

Zastosowanie metody próżniowej (wytworzenie podciśnie-nia w sprawdzanym rurociągu) do odpowietrzania i napełnia-nia instalacji gazowych i sieci gazowych regulujądwa standardy:ST-IGG-1201:2010„Metodapróżniowa.Odpowietrzanieinapeł-nianiegazemziemnymsiecigazowej”iST-IGG-1202:2010„Meto-dapróżniowa.Odpowietrzanieinapełnianiegazemziemnymin-stalacjigazowej.Kontrolnapróbaszczelności”.Wznaczącysposóbwykorzystywanieichregulacji,zwłaszczawinstalacjachgazowych,poprawia skuteczność oceny stanu technicznego, poprawnośćmontażuibezpieczeństwokonstrukcji.

ST-IGG-0401:2015 jest na etapie ustanawiania przez ZarządIGG, jako nowy standard techniczny po weryfikacji i aktualiza-cjipoprzedniejwersji z roku2010,aktóry stanowi rozszerzenieiaktualizacjęnormyzakładowejPGNiGZN-G-8011zroku1998,wprowadzającmożliwośćwyborusposobuwyznaczaniastrefyza-grożonejwybuchemspośródwersjipodstawowejlubwersjistoso-wanejwinnychkrajacheuropejskich,np.weFrancjiczyWielkiejBrytanii.Takaregulacjawywołaławieledyskusji–odakceptacjiposilnąnegację.Standardcieszysiędużymzainteresowaniemznacz-nejgrupyfirmiinstytucjispozabranżygazowniczej.

Rozwójzastosowańgazuziemnegodonapędupojazdówotwo-rzył możliwość budowy stacji tankowania CNG oraz budowyurządzeń przydomowych do napełniania zbiorników samocho-dowychCNGsprężonymgazemziemnym.Standardy techniczne:ST-IGG-1601:2012 „Projektowanie, budowa i użytkowanie stacjiCNG.Wymaganiaizalecenia”iST-IGG-1202:2012„UrządzeniadotankowaniapojazdówzasilanychsprężonymgazemziemnymCNGdociśnieńtankowaniaponiżej20MPa”uregulowałyprocesprojek-towania,budowyieksploatacjistacjiCNGiwzbudziłyzaintereso-wanieodpowiednichorganówiinstytucjipaństwa,zajmującychsiępaliwamialternatywnymi.

Ten wybiórczy skrótowo przegląd ustanowionych standardówpotwierdza ich znaczącywpływnapostęp technicznywdziałal-nościprzedsiębiorstwgazowniczychoraznabezpieczeństwotech-nicznebudowanychieksploatowanychobiektówsiecigazowych.Niestety,niesankcjonujewpełniichstosowania.

W wielu przypadkach zamawiający, opracowując własne wy-tycznedotyczącezasadprojektowaniaczywymogówtechnicznychurządzeńiinstalacji,wyraźniewskazująnakoniecznośćstosowaniastandardówtechnicznychIGG.CzęstojednaktakichwytycznychczyzapisówwSIWZniema,zmawiającypozostawiadowolnośćwyko-nawcyczydostawcy,choćtostandardytechniczneuszczegółowiająnormykrajoweimiędzynarodowe.Coprawda,sązauważaneprzezadministracjęrządową,boczęśćzichpostanowieńjestprzenoszo-nychdorozporządzeńtechnicznych.

Izba Gospodarcza Gazownictwa z uwagą analizuje dokumentykorporacyjnefirmczłonkowskichistwierdza,żecorazpowszechniejpojawiają siędecyzjezarządówzainteresowanych firmowymogustosowaniastandardówtechnicznych,copozwalawyrazićnadzieję,żeprocestenbędziepostępowałszybciejiwszerszymzakresie.

Szczegółoweinformacjeozakresiepracstandaryzacyjnych,eta-pach opracowań projektów, zespołach roboczych, w tym wykazich kierowników i zastępców kierowników oraz skład KomitetuStandardu Technicznego czy regulamin sprzedaży wersji papie-rowych i elektronicznychmożnaznaleźćna stronie internetowejwww.igg.pl,zakładka:standardytechniczne.

AutorbyłkierownikiemSekretariatuKSTwlatach2006–2015.

nasZ WyWiad


NarodoweCentrumBadańiRozwojujakoagencjawyko-nawcza ministra nauki i szkolnictwa wyższego jest jed-nostką realizującą zadania z zakresu polityki naukowej,naukowo-technicznejiinnowacyjnejpaństwa.Proszępo-wiedzieć, jak te polityki są planowane i koordynowane.CzyrolaNCBRjestbardziejkreatywnawichplanowaniuczyraczejzarządczo-wykonawczaimonitorującaprojektyzleconeprzezMNiSW?NCBRwobecnymkształciedziaładziękiprzeprowadzonej

w 2010 roku reformie nauki. Ministerstwo przekazało wtedyzarządzanieśrodkaminanaukędwómniezależnymagencjom–NarodowemuCentrumNaukiiNCBR–zwiększającrolęme-chanizmukonkurencji isystemugrantowego.Zgodniezprzy-świecającąMNiSWideązyskaliśmyautonomięwzakresieini-cjowaniaiprzeprowadzaniakonkursównaprogramybadawczeidystrybuowania środkównawsparcieB+R.Od2011 roku,przejąwszytezadaniaodMNiSW,pełnimytakżefunkcjęinsty-tucjipośredniczącejwprogramachoperacyjnych:InnowacyjnaGospodarka, Kapitał Ludzki oraz Infrastruktura i Środowisko,a w obecnej unijnej perspektywie finansowej w programachoperacyjnych: Innowacyjny Rozwój oraz Wiedza EdukacjaRozwój.Ciąży zatemnanasodpowiedzialność zaprogramo-wanie działań w poszczególnych obszarach i przedkładaniepropozycjinadzorującemunasMNiSW.Naszeinicjatywysąpo-chodnązarównodokumentówrządowych,takichjakKrajowyProgramBadań,programówustanawianychprzezMNiSW(jaknp. uruchomiony niedawno program „Uczelnie przyszłości”),jakiefektemdialoguprowadzonegoześrodowiskiemnauko-wymiprzedsiębiorcami.

W momencie powstania NCBR było pierwszą jednostkątegotypu,stworzonąjakoplatformaskutecznegodialogumiędzyśrodowiskiemnaukiibiznesu.Proszępowiedzieć,jakwpraktycerealizowanajesttamisjadialogu?Dobra, efektywna relacja tych środowisk wymaga przede

wszystkim zaufania oraz interaktywnej wymiany informacjizobustron.ZadaniemNCBRniejest„kojarzenie”partnerów,ale motywowanie ich do wzajemnej współpracy. Robimy to,

wprowadzając atrakcyjne mechanizmy wsparcia oraz upo-wszechniającwiedzęonaszychprogramachwzdefiniowanychśrodowiskachibranżach.Bardzoważnesąrównieżpodejmo-wane przez nas inicjatywy, ukierunkowane na zwiększenieświadomościokorzyściachpłynącychzinwestowaniapublicz-nych pieniędzy w prace badawczo-rozwojowe prowadzoneprzezprzedsiębiorcóworazkonsorcjanaukowo-przemysłowe.

MówisięokoniecznościreindustrializacjiPolski.Możnaodnieśćwrażenie,żeNCBRbędzieistotniewspieraćtenproces,bowiemdokońcagrudnia2014r.wpłynęło21stu-diów wykonalności programów sektorowych (wnioskówoustanowienieprogramówsektorowych).Czyzakrestychprojektówsektorowychrzeczywiściedajenadziejęnaoży-wieniegospodarkiiwjakichsektorach?Stawiamy na rozwój Polski za pomocą skutecznych inwe-

stycjiwbadaniaipracerozwojowe,którychcelemjestwzrostgospodarczyopartynanowychtechnologiach.Chcemyzatemfinansowaćbadania,któresąskutecznedlagospodarki.Dlate-go stymulujemy zwiększenie zaangażowania przedsiębiorcówwdziałalnośćB+Rwposzczególnych,mającychodpowiednipotencjałbranżach.Wodpowiedzinanasząchęćustanowie-niakolejnychprogramówsektorowychotrzymaliśmywsumie,wrazznaboremzakończonymwmarcubr., trzydzieści jedenstudiówwykonalności.Ogromnezainteresowanieposzczegól-nychbranżnapawaoptymizmem,alekluczowadlaodpowie-dzi na pytanie o możliwość ożywienia gospodarki w danychsektorach będzie ocena propozycji przez ekspertów oraz to,czyfaktyczniedojdziedozamknięcianegocjacjizrekomendo-wanymidokolejnegoetapurozmówpodmiotami.Pełnyobrazsytuacjipowinniśmymiećwostatnimkwartaletegoroku.

IzbaGospodarczaGazownictwa,wspólniezkluczowymifirmamibranżyorazfirmądoradcząPwC,złożyławnioseko ustanowienie programu sektorowego, a opracowanestudiumwykonalnościswymzakresemobejmujeanalizękierunkówrozwojusektoraoraztechnologii,opracowaniektórychpodniesiejegokonkurencyjność.Czytooznacza,

Odważniej stosujmy model otwartej innowacjirozmowa z prof. dr. inż. Krzysztofem j. Kurzydłowskim, dyrektorem Narodowego Centrum Badań i rozwoju


że sektor gazowniczy jest silniej obecny w programachsektorowychniżinnebranże?Najakimetapiejestobec-nieprocedowanieprogramówsektorowych?Izba Gospodarcza Gazownictwa złożyła studium wykonal-

ności w marcu br., razem z dziewięcioma studiami z innychbranż.Sąoneobecnieocenianeprzezekspertów,awynikiichpracy powinniśmy poznać we wrześniu. Natomiast spośróddwudziestu jedenzłożonychwcześniej studiówwykonalnościtrzy skierowano do dalszych prac (InnoSBZ, INNOTEXTILE,INNOCHEM), jednozostałoprzekazanedoponownejoceny,a dziesięć otrzymało rekomendacje dotyczące koniecznychmodyfikacji, z możliwością ponownego złożenia propozycji.Siedemstudiówwykonalnościzostałoprzezekspertówocenio-nychjakoniedającepodstawydoutworzeniaprogramusekto-rowego.

NCBR przy realizacji swoich zadań może występowaćjakopartnerumówowspólneprzedsięwzięcie.Jednymz takichprojektów jestprogram„BlueGas–polskigazłupkowy”, związany z wydobyciem gazu łupkowego,realizowany wspólnie z Agencją Rozwoju PrzemysłuS.A.,sektoremgazowniczymiplacówkaminaukowymi.Proszę powiedzieć, jak ocenia pan współpracę NCBRzPGNiGSAiaktywnośćnaszegosektorawobszarzeba-dawczo-rozwojowym?Blue-Gas był jednym z pierwszych naszych wspólnych

przedsięwzięć, niejako wytyczając ścieżkę dla tego typu me-chanizmu wspierania innowacji. Wspólne przedsięwzięciaustanowiliśmyrównieżm.in.zNarodowymFunduszemOchro-ny Środowiska i Gospodarki Wodnej, KGHM S.A., GDDKiA,PGES.A.,aostatniozPKPCARGOS.A.Zaletątegomechani-zmujestto,żeagendabadawczajestopracowywananapod-stawie wskazanych przez partnera obszarów problemowych,azaangażowaniefinansowewprzypadkuprzedsiębiorcówsta-nowigwarancjęwdrożeniarezultatówpracB+R.

WprogramieBlue-GasPGNiGbezwątpienia jest liderem,azarazemnajwiększymjegobeneficjentem,realizującwspól-niezkonsorcjantamisiedemnaściespośróddwudziestu jedendofinansowanychprojektów.Cieszyprzytymzarównoszeroki,pokazujący otwartość PGNiG na współpracę z naukowcami,składtychkonsorcjów,jakiznaczącezaangażowaniefinanso-we,świadcząceoznaczeniuideterminacjiwosiągnięciuzało-żonychcelów.Naostateczneefektyprac i ichocenęmusimyjednakjeszczepoczekać.

WczymupatrujepanprzyczynsukcesuNCBR–instytucjikilka lat temu jeszczesłaborozpoznawalnej,adziśklu-czowejwobszarzewspółpracynauki ibiznesu?Czyniema niebezpieczeństwa, że wielkość tej instytucji i ilośćśrodków finansowych,którymidysponuje,możeograni-czyćsprawnośćiszybkośćjejdziałania,naprzykładwy-dłużyczastrwanianiezbędnychprocedurkonkursowych?NiedomnienależyocenaefektywnościNCBR,alejeślijest

onapozytywna,toprzyjmujęjązsatysfakcją,jakomotywacjędo jeszczewiększegowysiłkuponaszej stronie.Dysponowa-nie ogromnymi środkami to wielka odpowiedzialność, a jed-nocześnie zobowiązanie do tego, by wydawać je w mądryiprzemyślanysposób.Jesteśmystosunkowomłodąagencją,ale

–korzystajączdoświadczeńnajlepszychinstytucjitegotypunaświecie–wprowadziliśmy rozwiązania,którepozwalająefek-tywnie stymulować współpracę nauki z przemysłem poprzezoparty na racjonalnych dotacjach system finansowania B+R.Realizujemy kilkadziesiąt różnej wielkości i skali programówiinicjatyw,zarządzającprojektami,którychłącznawartośćprze-kracza30mldzł.Dziękitransparentnościprocedur,rzetelnościw przygotowywaniu konkursów i jednoczesnej elastycznościwobecpotrzebnaszychbeneficjentówrealizujemyjezgodniezzałożeniami.Najlepszymtegoprzykłademjestrozstrzygniętyostatniopierwszynabórwtzw.SzybkiejŚcieżce,gdzie–zgod-nie z zapowiedzią – decyzje o dofinansowaniu wydaliśmyw60dniodzłożeniawnioskówprzezprzedsiębiorców.

Jako reprezentanci przemysłu jesteśmy zainteresowanistałą poprawą relacji pomiędzy biznesem i nauką. Jakajest „prywatna” recepta pana profesora na skutecznośćtychdziałań?Jak jużmówiłem,dlazrozumieniacelówioczekiwańpart-

nerapotrzebawzajemnegozaufania,otwartościi–cowbrewpozoromnieoznaczastratyjakżecennegowbiznesieczasu–ciągłejwymianyinformacji.Jesttoszczególnieważnenaetapieformułowaniacelówstrategicznychwspółpracyiprogramowa-niadziałań.Poprostutrzebazesobąotwarcierozmawiać.

Jakiemapanradyirekomendacjewobszarzebadawczo--rozwojowymdladużychfirmznaszejbranży,takichjakPGNiGSAczyGAZ–SYSTEMS.A.,ajakiedlasektoraMSP?JakiesąwobecnasoczekiwaniaNCBRwtymzakresie?Z punktu widzenia NCBR, oczekiwanie względem sektora

prywatnego jestniezmiennie tosamo:zwiększaniezaangażo-waniawdziałalnośćB+R,rozumianezarównojakogotowośćdo realizacji ambitnych projektów badawczo-rozwojowych,pozwalającychnauzyskanieznaczącegopostęputechnologicz-nego,jakiwzrostnakładównaB+R.

Wmojejocenie,dużeprzedsiębiorstwapowinnyzwiększaćswoje kompetencje technologiczne i poziom innowacyjnościpoprzezodważniejszestosowaniemodelutzw.otwartej inno-wacji. Zamawianie bądź zlecanie prac B+R mniejszym, wy-specjalizowanym firmom czy instytutom badawczym pozwoliimbardziej efektywniewykorzystaćdostępne zasoby iwpro-wadzićinnowacyjnerozwiązania,acozatymidzie–szybciejzwiększyćkluczowązpunktuwidzeniadziałalnościbiznesowejprzewagękonkurencyjną.Modeltenprzynositakżewieleko-rzyści firmom z sektora MSP, które nie tylko zwiększają swójudziałw rynku, ale – specjalizując się coraz silniejwdanymobszarze – stają się bardziej konkurencyjne. Moim zdaniem,kluczowadlarozwojucałejbranżyjestprzedewszystkimbliska,opartanadzieleniusięknow howwspółpracafirmdziałającychw sektorze. Takie inicjatywy, jak wspomniane już programysektorowe to dobry przykład aktywności pozwalającej wyko-rzystaćefektsynergii,przyjednoczesnejoptymalizacjikosztów.Obecnaunijnaperspektywafinansowa,znajwiększymiwhisto-riiśrodkaminawspieranieinnowacjiwprzedsiębiorstwach,todoskonałymomentnałączeniesiłiwspólneinwestowaniefirmwpracebadawczo-rozwojowe.

RozmawiałAdam Cymer

Terminal lNG w Świnoujściu to jedna z największych inwestycji w krajowym systemie gazowym, uznana przez polski rząd za strategiczną dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Umożliwi odbiór gazu ziemnego drogą morską praktycznie z dowolnego kierunku na świecie. Początkowa zdolność regazyfikacyjna wyniesie 5 mld m3 rocznie i odpowiadać będzie jednej trzeciej polskiego zapotrzebowania na gaz ziemny. Trwa opracowanie studium wykonalności dla rozbudowy mocy terminalu o połowę, do 7,5 mld m3. Terminal przyczyni się do rozbudowy sieci gazowej w naszym kraju, ułatwi powiązanie jej z systemem europejskim i umocni pozycję Polski w Europie Środkowo-Wschodniej. Potencjał terminalu pozwoli Polsce stać się podmiotem w europejskiej grze o niezależność energetyczną.

gazowe okno na świat



Zgodnie z raportami wykonawcy, stan zaawansowania inwestycji wynosi 98,2 proc. Jest to decydujący etap in-westycji. Dostawy i montaż wszystkich urządzeń na terenie terminalu zostały zrealizowane w 100 proc.

Inwestycja jest realizowana zgodnie z najwyższymi nor-mami jakościowymi. Dotychczas przeprowadzono niemal 50 tys. inspekcji i kontroli w zakresie wykonawstwa insta-lacji i wydano prawie 250 tys. raportów w ramach planu kontroli jakości.

Skali przedsięwzięcia odpowiada stopień jego skompli-kowania. Długość rurociągów na terenie terminalu wynosi 47 km. Długość kabli elektrycznych – 470 km. W ramach odbiorów do sprawdzenia jest 1536 linii rurociągów i 5718 punktów pomiarowych.

Terminal lNG to tzw. megaprojekt inwestycyjny – w Europie za minimalny próg kosztowy megraprojektu uznaje się 0,5 mld EUr (koszt inwestycji w polski terminal przekracza 3 mld PlN, czyli ponad 0,7 mld EUr).

Polska inwestycja zaliczana jest do grona megaprojek-tów także ze względu na poziom zaawansowania techno-logicznego – do skoordynowania w harmonogramie reali-zacji inwestycji jest ponad 6 tysięcy procesów.

Budowa stanowi duże wyzwanie organizacyjne, po-równywalne z wielomiliardowymi inwestycjami lNG w Australii czy Stanach Zjednoczonych (żaden terminal w basenie Morza Bałtyckiego nie dorówna mu skalą, no-woczesnością i możliwościami).

W przyszłości terminal lNG w Świnoujściu może stać się regionalnym centrum dystrybucji lNG jako paliwa dla statków, a także punktem przeładunkowym na mniejsze jednostki, transportujące skroplony gaz do innych termi-nali planowanych w basenie Morza Bałtyckiego.


zagadnienia koncesyjne w działalności PGNiG SA

Według stanu na 1.07.2015 r. PGNiG SA po-siadało 74 koncesje na poszukiwanie i roz-poznaniezłóżropynaftowejigazuziemnego

(ołącznejpowierzchni48686km2)oraz227koncesjinaichwydobywanie.

WSPółDZIAłANIE SPECJAlISTóW

Wnioskikoncesyjnewrazzniezbędnymizałącznika-mi, obejmujące m.in. przedłużenie ważności obowią-zującychkoncesjiczyzmianyzakresuiharmonogramuprac, przygotowywane są w Oddziale Geologii i Eks-

ploatacji:wDzialeKoncesji,któryprowadzizagadnie-niakoncesjiposzukiwawczychirozpoznawczych,orazwDzialeGeologiiZłożowej,prowadzącympostępowa-nia dotyczące koncesji na wydobywanie. Projekty ro-bótgeologicznych, stanowiącezałącznikdownioskówkoncesyjnych,przygotowywanesąnatomiastwdziałachprojektowych. Niezbędne jest zatem współdziałaniewieluspecjalistówzróżnychkomórekorganizacyjnychw celu skompletowania niezbędnych dokumentówi w sposób optymalny zaplanowania i zrealizowaniaprac–zgodniezprzyjętymharmonogramem.

rANKING KONCESJI

W Oddziale Geologii i Eksploata-cji trwa ciągła weryfikacja zapisówkoncesyjnych, analizowane są celegeologiczne, ryzyko poszukiwawczei osiągnięte wyniki, aby optymalizo-wać liczbę i wielkość posiadanychkoncesji. Celem nadrzędnym jestzrealizowanie prac kończących sięudokumentowaniem i przekazaniemdo eksploatacji złóż węglowodorów.Bieżąca analiza obszarów konce-syjnych przez zespoły specjalistówz Oddziału Geologii i Eksploatacjipozwoliła na opracowanie rankin-gu koncesji, co skutkowało zopty-malizowaniem liczby koncesji doobszarów o najwyższym potencja-le do odkrycia złóż węglowodorów(np. w roku 2012 PGNiG SA posia-dało 96 koncesji poszukiwawczychirozpoznawczych–patrzmapa).Na-leży także dodać, że widoczne jestwyraźneograniczenie liczbykoncesjiwostatnich2–3latachprzezpodmio-typrowadzącepraceposzukiwawczew Polsce. Główną przyczyną takiegostanu są osiągane wyniki złożoweinowestrategieposzukiwacze,szcze-gólniedużych firmnaftowych,a tak-

Procedury koncesyjne w działalności PGNiG SA są jednym z najistotniejszych aspektów działalności spółki. Prace i roboty geologiczne prowadzone są na podstawie aktualnych decyzji koncesyjnych.

Robert jaronik


żeproblemyadministracyjneiwysokiekosztyopłatzakoncesje.

Zgodnie z zapisami koncesyjnymi, przedsiębiorcysą zobligowani do terminowej realizacji zapisanychwkoncesjachpraciprzekazywaniadoorganukonce-syjnegosprawozdańkwartalnychirocznychzbieżą-cejdziałalnościwobszarachkoncesyjnych.Niezbęd-nejestzatemdopasowaniemożliwościrealizacyjnychdo budżetu przewidzianego na prace poszukiwaw-cze, określonego w rocznych planach prac poszuki-wawczych.

W roku 2014 w Dziale Koncesji prowadzono i na-dzorowanołącznie67postępowańkoncesyjnychwza-kresie pozyskania nowych obszarów, zmiany lub re-

zygnacjizkoncesji.Obecnie toczysię17postępowańadministracyjnych związanych ze zmianami koncesji,pozyskaniemnowegoobszarukoncesyjnegoorazzza-twierdzeniemprojektówrobótgeologicznych.

NOWY STAN PrAWNY

Działalnośćkoncesyjnąregulujeustawa„Prawogeo-logiczneigórnicze”z9.06.2011r.,znowelizowanausta-wąz11.07.2014r.Obecnieobowiązująceprzepisywe-szływżycie1.01.2015r.,wprowadzającwieleistotnychzmian.Międzyinnymipojawiłsięnowyrodzajkoncesjina poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie(koncesje„łączne”)zezłóżropynaftowejigazuziem-nego. Fazaposzukiwawczo-rozpoznawczabędziemo-głatrwać5lat(zewentualnymprzedłużeniemokolejne2 latawprzypadkachuzasadnionychwarunkami geo-logicznymi),aetapwydobywaniamaksymalnie25lat.

Tennowystanprawnystanowiolbrzymiewyzwaniezarówno dla przedsiębiorców, jak i dla organu kon-cesyjnego. Liczba toczących się obecnie postępowańoraz kolejne postępowania, przewidywane w latach2015–2016,będąwymagałyolbrzymiegozaangażowa-niaizaplanowaniazadańnakoncesjachnanajbliższe5lat.Istotnymzagrożeniemjestrównieżprzewlekłośćtoczących się postępowań w Ministerstwie Środowi-ska,częstoprzekraczających12miesięcy,cowwieluprzypadkach uniemożliwia zaplanowanie terminowejrealizacjiwierceńipracsejsmicznych.

W znowelizowanej ustawie „Prawo geologicznei górnicze”nowym i istotnymzagadnieniem jestko-nieczność poddania się procedurze oceny zdolnościpodmiotudoprowadzeniadziałalnościwzakresiepo-szukiwania,rozpoznawaniaiwydobywania.Przedmio-temoceny jest m.in.ustalenie,czypodmiotubiega-jącysięokoncesjęznajdujesiępodkontroląpaństwatrzeciegoiczykontrolamożezagrażaćbezpieczeństwupaństwa. Celem postępowania kwalifikacyjnego jestrównieżstwierdzeniedoświadczeniawzakresieposzu-kiwania,rozpoznawaniaiwydobywaniazłóż.Decyzjaouzyskaniupozytywnejocenyuprawniadozłożeniaofertywpostępowaniachoudzieleniekoncesjiiwpi-sanienalistępodmiotówkwalifikowanych.

PrZETArG I ANAlIZY

Znowelizowanaustawamodyfikujedziałalnośćkon-cesyjną,szczególniewzakresieprzedłużaniakoncesji,przekształcenia koncesji poszukiwawczych i rozpo-znawczychnakoncesje„łączne”(obejmującerównieżetapwydobywczy),atakżeuniemożliwiaprzedsiębior-cyinicjatywęwpozyskaniunowychobszarówkonce-syjnych. Szczególnie ten ostatni zapis może ograni-czyć dostępność interesujących obszarów, w obrębiektórychmożnarealizowaćnoweceleposzukiwawczelubpowracaćdorejonów,którenp.zewzględówtech-nicznychczy technologicznychwpoprzednich latachnie mogły przynieść wymiernych efektów poszuki-wawczych. 26.05.2015 r. minister środowiska ogłosił10obszarówwytypowanychdopostępowaniaprzetar-gowegonarok2016r.Częśćznichzespołyzdziałówprojektowychpoddałyanalizie geologiczno-złożowej.Decyzjeoewentualnymzainteresowaniutymirejona-mizostanąpodjętewnajbliższychmiesiącach.Anali-zązostanąobjęterównieżwszystkieposiadaneprzezPGNiGSAkoncesjewkontekściedecyzjioichprze-dłużeniulubprzekształceniu.

UłATWIENIA W ODKrYWANIU

Czekanaszatem intensywnapraca,któramusiza-pewnić firmie możliwości ciągłego prowadzenia pracposzukiwawczo-rozpoznawczych, a w konsekwencjiodkrywanianowychobiektówzłożowych,dokumento-waniazasobówiprowadzeniaeksploatacji.Należymiećnadzieję,żeprzepisyprawnebędąwspieraćdziałalnośćnajwiększejfirmyzsektoranaftowegowPolsce,awska-zywane wielokrotnie na etapie procedowania uwagiizastrzeżeniadoznowelizowanejustawy„Prawogeo-logiczne i górnicze” będą przez ustawodawcę suk-cesywnie modyfikowane, co z pewnością powinnoskutkować ułatwieniamiwodkrywaniunowych złóżwęglowodorów.

AutorjestpracownikiemPGNiGSAOddziałGeologiiiEks-ploatacji.

Wieża wiertnicza.


zmiany sprzedawcy paliwa gazowego w praktyce Operatora Systemu DystrybucyjnegoMarcin Dziadowiec, Sylwia gładysz, Krzysztof Kołton

Swobodny wybór i zmiana sprzedawcy przysługuje wszystkim odbiorcom paliwa gazowego od 1 lipca 2007 roku. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przedmiotowej instytucji było konsekwencją wdrażania w Polsce aktów prawnych Unii Europejskiej związanych z liberalizacją i budowaniem konkurencyjnego rynku paliw gazowych.

W prawodawstwieunijnymprawoodbiorcydo wyboru sprzedawcy paliwa gazowego zo- stałoustanowionewart.3ust.3dyrektywy

gazowej2003/55/WE,dotyczącejwspólnychzasadryn-kuwewnętrznegogazuziemnegoiuchylającejdyrekty-wę98/30/WE, czylidyrektywę tzw.pierwszegopakie-tuenergetycznego.WkolejnejdyrektywieParlamentuEuropejskiego i Rady 2009/73/WE z 13 lipca 2009 r.,dotyczącejwspólnychzasadrynkuwewnętrznegogazuziemnego i uchylającej dyrektywę 2003/55/WE – dy-rektywietzw.trzeciegopakietuenergetycznegowart.3ust.3orazust.6, rozbudowanoregulacjępoświęconąprawu odbiorcy do dokonania wyboru dostawcy pali-wa gazowego, tym samym obejmując odbiorcę szer-szą ochroną prawną. Przepisy unijne dotyczące zmia-nysprzedawcysąuzupełnionewdrodze ichwykładnidokonywanej przez organizacje i organy unijne, m.in.ERGEG,CEER,ACERorazKomisjęEuropejską.Przepisydyrektywy 2003/55/WE zostały wdrożone do polskie-goporządkuprawnegoustawąnowelizującąz4marca2005 r.Wefekcie transpozycjidoustawyz10kwiet-nia 1997 r. „Prawo energetyczne” (Dz.U. z 2012 r.,poz.1059j.t.zpóźn.zm.)dodanoart.4j,regulującyza-krespodmiotowy,obowiązkiiuprawnieniaposzczegól-nychpodmiotówuczestniczącychwprocedurzezmia-nysprzedawcy.Wdrodzekolejnychnowelizacjiprawaenergetycznego z 8 stycznia 2010 r. oraz z 26 lipca2013 r. (tzw. mały trójpak energetyczny), które byłykonieczne dla przeniesienia przepisów dyrektywy2009/73/WEdokrajowegosystemuprawnego,rozsze-rzonozapisydotyczącezmianysprzedawcy.Wakciewy-konawczymdoustawy„Prawoenergetyczne”–w§14rozporządzenia z 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegó-

łowych warunków funkcjonowania systemu gazowe-go (Dz.U. z 2014 r., poz.1059 j.t.) zawarto przepisyuszczegółowiające etap zmiany sprzedawcy związanyz dokonywaniem odczytów przez przedsiębiorstwoenergetycznezajmującesiędystrybucjąpaliwgazowych.Postępowaniewsprawiezmianysprzedawcywpieranejestdziałaniami regulatorao charakterze legislacyjnymi edukacyjnym. W styczniu 2013 roku prezes UrzęduRegulacjiEnergetykiopublikował„Mapędrogowąuwol-nienia cen gazu ziemnego” – dokument diagnozującybariery rynkowewdojściudokonkurencyjnego rynkugazu ziemnego, który miał się przyczynić do rozwo-ju mechanizmu zmian sprzedawcy paliwa gazowegowPolsce.Zpunktuwidzeniaprocesówprzeprowadzo-nychprzezOperatoraSystemuDystrybucyjnego(OSD),postępowanie w sprawie zmiany sprzedawcy zostałoopisanewtreściobowiązującej„Instrukcjiruchuieks-ploatacjisiecidystrybucyjnej”(IRiESD).

Zakres podmiotowy i zakres uprawnień odbiorcy

Uregulowanie przyjęte w polskim systemie praw-nymdajeprawodowyborusprzedawcypaliwgazo-wychodbiorcy,któregopojęciezostałozdefiniowanenapotrzebyww.ustawywart.3pkt13ustawy„Pra-wo energetyczne”. Przepis ów stanowi, że odbior-cą jest każdy, kto otrzymuje lub pobiera paliwo lubenergię na podstawie umowy z przedsiębiorstwemenergetycznym. Tak więc, zakres podmiotowy usta-wy został określony w sposób maksymalnie szeroki,otwierającwpowiązaniuzzasadąTPA–dostępudosieci (ang.Third Part Access)wielemożliwychkonfi-


guracji rynkowych i systemowychdlaprocesu zmia-ny sprzedawcy (np. częściowa zmiana sprzedawcy).Charakter prawny uprawnienia odbiorcy do zmia-ny sprzedawcy nie budzi wątpliwości. W naszymprzekonaniu jest to uprawnienie wynikające wprostz ustawy (ex lege)1 i nie wymaga recypowania doIRiESD czy wręcz wprost do kontraktu handlo-wego. Niemniej jednak wydaje się, że prawo tomoże zostać ograniczone kontraktowo przez stronyw obrocie profesjonalnym, poprzez wprowadze-nie odpowiednich klauzul umownych, wyłączają-cychczasowąmożliwość skorzystaniaz tegoupraw-nienia lub uzależniających jego skuteczność przykontrakcie terminowym od spełnienia wskazanychw umowie warunków (klauzula – oferta równoważ-na). Jednocześnie uprawnienie to nie może naru-szać zobowiązań stron, wynikających z kontraktówterminowych i konieczności wypełnienia zawartychw nich obowiązków. Skorzystanie z uprawnienia dozmiany sprzedawcy w ww. zakresie przy kontrakcieterminowym prowadzić będzie w takim wypadku –w naszej opinii – do niewykonania zobowiązaniairodzićbędzieodpowiedzialnośćuprawnionegowo-becwierzyciela–zgodniezprzepisamikodeksucy-wilnego.

rola operatora i jego odpowiedzialność w procesie zmiany sprzedawcy

W całym procesie zmiany sprzedawcy kluczowympodmiotemwykonującymdyspozycjesprzedawcylubodbiorcyjestoperator,którymaobowiązekumożliwićodbiorcypaliwgazowychzmianęsprzedawcyniepóź-niej niż w terminie 21 dni od dnia poinformowaniao zawarciu umowy kompleksowej lub umowy sprze-daży z nowym sprzedawcą. Tak więc, na operatorazostał nałożony jasny obowiązek zapewnienia wa-runków organizacyjnych niezbędnych dla realizacjiww.zleceńuczestnikówrynku (sprzedawcy/odbiorcy)w określonym reżimie czasowym i prawnym. PolskaSpółkaGazownictwa sp. z.o.o. – jakoOSD–wpeł-ni realizujeprzedmiotowyobowiązek,wypracowującswoisty modus operandi postępowania uczestnikówrynku,określonywIRiESDidokumentachzwiązanych.JednocześniePSGwypełniadyspozycjęart.4j.ust.2ustawy „Prawo energetyczne”, stosując – poprzezwzorceumowneiformularze–obiektywneiprzejrzy-ste zasadyobsługi zleceniodawcówusługi dystrybucji(ZUD), zapewniające równe traktowanie użytkow-ników systemu. Abstrahując od powyższego, należypodkreślić, że zobowiązkamioperatora skorelowanesą określone zobowiązania sprzedawcy/odbiorcy, i toczęstood ichodpowiedzialnegodziałania i rozumie-nia prawnego charakteru wykonywanych czynnościw obrocie zależy sprawne przeprowadzenie procesuzmiany sprzedawcy2. Dlatego istotne jest podkreśle-nie, że operator nie jest rozjemcą sporów prawnychi w żaden sposób nie może rozstrzygać, czy doszło

do skutecznego rozwiązania umowy cywilnoprawnejzdotychczasowymsprzedawcą,a jego rolą jest jedy-nie wykonanie konkretnego zobowiązania cywilno-prawnegowynikającegozumowydystrybucyjnejorazzłożonego pojedynczego zlecenia dystrybucji (PZD),poprzezfizyczneświadczenieusługidystrybucji.Wza-jemne relacje cywilnoprawne pomiędzy odbiorcąipodmiotami,zktórymizawieraonumowykomplek-sowelubumowysprzedażypaliwagazowego,podle-gająjurysdykcjiwłaściwychinstytucjirozjemczych.

Kluczowe zasady w procesie zmiany sprzedawcy

n OdbiorcanieponosiwobecOSDżadnychopłatzwiązanych z przeprowadzaniem procesu zmianysprzedawcy.

n „Zasadaplecaka” –parametryPZD (mocumowna,wolumen paliwa gazowego) wykorzystywane przezdotychczasowego sprzedawcę przysługują odpo-wiednionowemu sprzedawcy lubodbiorcy.Zasadataobowiązujeodpowiedniowprzypadkuczęściowejzmianysprzedawcy.

n Procedura zmiany sprzedawcy trwa nie dłużej niż21dni,liczącoddniazłożeniapowiadomieniaozmia-niesprzedawcy,wformiePZD,przezodbiorcęlubupo-ważnionegoprzezniegonowegosprzedawcędoOSD.

Przebieg procesu zmiany sprzedawcy

n Odbiorca dokonuje wyboru nowego sprzedawcyi zawiera z nim umowę kompleksową lub umowęsprzedażypaliwagazowego.

n Odbiorca lub nowy sprzedawca, działający z upo-ważnienia odbiorcy, wypowiada lub częściowo wy-powiadaumowęsprzedaży lubumowękomplekso-wądotychczasowemusprzedawcyiskładastosownePZD.

n OSD informuje nowego sprzedawcę lub odbiorcęoterminierozpoczęciarealizacjiPZDorazdotych-czasowegosprzedawcęoterminiezakończeniare-alizacjiPZD.

n OSDwramachproceduryzmianysprzedawcydoko-nujeodczytuwskazańukładupomiarowegowceludokonania rozliczeń dotychczasowego sprzedawcyzodbiorcą.

n OSDdokonujeodczytuwskazańukładupomiarowe-goniepóźniejniżwciągupięciudniroboczychodostatniegodniaobowiązywaniaPZDdotychczaso-wego sprzedawcy.Wprzypadkubrakumożliwościdokonania tegoodczytu,OSDdokonujeoszacowa-niailościodebranegopaliwagazowego.

Standaryzacja procesu zmiany sprzedawcy

Rodzaj ramowej umowy o świadczenie usług dys-trybucjipaliwagazowego,napodstawiektórej składa-nejestPZD,wistotnysposóbwpływanaliczbęzmian


sprzedawcy w systemie dystrybucyjnym OSD. W celuułatwieniaprzebiegutegoprocesuOSDstosujejednoli-te,skróconeformularzePZD–zmianasprzedawcy.

WprzyszłościOSDumożliwiskładaniezleceńPZD,wtymPZD–zmianasprzedawcyon-line,zwykorzysta-niemelektronicznejwymianydanychwpostacikomu-nikatówEDIFACT(Electronic Data Interchange For Ad-ministration, Commerce and Transport).PSGwramachwszystkich oddziałów realizuje proces wprowadzaniaujednoliconegoschematuwymianydanychzwiązanych

ze świadczeniem usług dystrybucji paliwa gazowego,oparty właśnie na standardzie EDIFACT. Zakończenieimplementacjitegostandarduwsystemachinformatycz-nychPSGplanowanejestna31marca2016roku.

W ramach przygotowań do uruchomienia elektro-nicznejwymianydanychwstandardzieEDIFACT,Od-działPSGwZabrzuuruchomiłportalElektroniczneBiu-roObsługiKlienta(EBOK),służącydoprzeprowadzaniaprocedury zmiany sprzedawcy w punktach wyjściazsystemudystrybucyjnego,zlokalizowanychnaobsza-rzedziałaniategooddziału.Aplikacjawspieraużytkow-nika podczas wypełniania odpowiednich formularzy,uzupełniając automatycznie wybrane pola, a bezpo-średnio po zatwierdzeniu dokumentu dokonuje tak-że jego weryfikacji. Status wprowadzonego wnioskujest wygenerowany z systemu w formie komunikatu.Wprzypadkubrakuakceptacjizgłoszeniazmianysprze-dawcyaplikacjagenerujekomunikatoprzyczyniejegoodrzucenia i konieczności poprawy wprowadzonychdanych.

W przyszłości funkcjonalność ww. portalu wspieraćbędzie szeroko rozumianą komunikację OSD z ZUDoraz odbiorcą. Jedną z kluczowych funkcji będzie za-pewnienie elektronicznej wymiany informacji związa-nych zobsługąPZD (zmiana sprzedawcy, zmianawa-runkówświadczeniausługi, rozpoczęcie izakończeniedostawypaliwagazowego,windykacjaitp.).

Zakładamy,żedocelowąiefektywnąformąkomuni-kacjipowinnybyćprzedewszystkim,opartenastandar-dzieEDIFACT,interfejsymiędzysystemamiinformatycz-nymiOSDiZUD.

liczba zmian sprzedawcy w systemie dystrybucyjnym

Wśród wielu czynników wpływających na swobodęwyboru sprzedawcynależywymienić zwiększającą sięsystematycznieliczbęsprzedawcówpaliwagazowego.

Liczbę zawartych ramowych umów o świadczenieusługdystrybucjipaliwagazowego,któreprzedsiębior-stwa obrotu zawarły z OSD od 2013 do 2015 roku(IIkwartał),wtymtakżeliczbęumów,wramachktórychZUDzłożyłyconajmniejjednoPZD(tzw.umówaktyw-nych),przedstawiarys.1.

Wramachumówdystrybucyjnychdokonanozmianysprzedawcyw15tys.punktówwyjściazsystemudystry-bucyjnego.Dynamikętychzmianwokresieod2013do2015roku(IIkwartał),przedstawiarys.2.

Natomiastudziałwolumenupaliwagazowegodostar-czanegoodbiorcom,którzyskorzystalizprawazmianysprzedawcy, do całkowitego wolumenu dostarczanegowszystkimodbiorcomprzyłączonymdosystemudystry-bucyjnegoPSG,przedstawiarys.3.

* * *Jak wynika z przedstawionych powyżej danych,

wzrost liczby wniosków dotyczących zmiany sprze-dawcy jest niezwykledynamiczny iwymagaodope-

Rys.3.Udziałwolumenupaliwagazowegodostarczonegoodbiorcom,którzyskorzystalizprawazmianysprzedawcy(%)

Rys.1.Liczbaumówdystrybucyjnych(szt.)

Rys.2.Liczbapunktówwyjścia,wktórychdokonanozmianysprzedawcy(narastająco,szt.)

pr zegląd gazowniczy wrzesień 2015 35pr zegląd gazowniczy wrzesień 2015 35

ratora alokowania do jego obsługi dodatkowych za-sobów personalnych i organizacyjnych. Jednocześniewyzwaniem jest stworzenie ram prawnych (doty-czących m.in. skuteczności oświadczeń woli składa-nych drogą elektroniczną), a także systemów infor-matycznych umożliwiających automatyzację obsługiww.procesu,biorącpoduwagę skalę rozwoju rynkui zachowań konsumentów na zliberalizowanych ryn-kach energii. Doświadczenia innych krajów Unii Eu-ropejskiej, zwłaszcza brytyjskiego British Gas, wska-zują, że dynamika zmian na rynku paliw gazowychwPolscemożesięzwiększaćiOSDmusibyćprzygo-towanynafunkcjonowaniewotoczeniugospodarczymowyższymstopniukonkurencyjności.Podsumowując,pragniemywskazać, żeprawdziwym testemdlaope-ratorabędzieGrupowaZmianaSprzedawcy,„czylinicinnego jak wykorzystanie efektu synergii przez licz-ną grupę konsumentów, która łączy siły, aby zmienićsprzedawcęnaproponującegolepsząitańsząofertę”3.Takieprzedsięwzięciabyłyisąprzeprowadzanewkil-ku krajach europejskich i prowadzą do jednoczesnejzmiany sprzedawcyprzezkilka lubnawetkilkanaścietysięcyodbiorców.Dotychczaswpolskichwarunkachz platformy Groupon oraz Allegro przy sprzedażyenergii elektrycznej korzystała jedna ze spółek ob-rotu. Świadczy to o pojawieniu się nowych trendówbiznesowych na rynku energetycznym, polegającychna wykorzystaniu popularnych szybkich kanałów ko-

munikacji internetowejzodbiorcą.Takie rozwiązaniaw sprzyjających okolicznościach biznesowych z elek-troenergetyki mogą zostać przeniesione do sekto-ra gazowego. Dlatego PSG – jako Operator SystemuDystrybucyjnego–mającświadomośćoczekiwańod-biorcówirynku,niepozostawiaww.procesuczynni-kominercji,austawicznieanalizujenajlepszepraktykiwtymzakresie,zachodzącenarynkachrównoległych,iprzygotowujerozwiązaniasystemoweumożliwiającerealizacjęzadańoperatora.

Marcin Dziadowiec, Sylwia Gładysz, Krzysztof Kołton

AutorzysąpracownikamiDepartamentuRegulacjiorazBiu-raUsługDystrybucyjnych.

1WyrokNaczelnegoSąduAdministracyjnegoz06.06.2006r.,IIGSK48/06,LEX nr 270313.2Przykładowetrudnościwprzeprowadzeniuprocesuzmianysprzedawcy: skuteczne rozwiązanie umowy z dotychczaso-wym sprzedawcą, spełnienie wymogów formalnych związa-nychzrealizacjąPZD–zmianasprzedawcy,świadomośćskut-kówprawnychczęściowejzmianysprzedawcy.PZD–zmianasprzedawcy,czylizleceniedystrybucjipaliwagazowego,skła-danenapodstawieumowydystrybucyjnejdodanegopunktuwyjścia,zawszestanowizobowiązanieocharakterzeprawnym.3AgnieszkaGłośniewska,Grupowa zmiana sprzedawcy energii elektrycznej i gazu w Europie,„BiuletynUrzęduRegulacjiEner-getyki”nr1/2015.

obszar zakupów w PSg– dobre praktykiKatarzyna Mikuta

Od chwili konsolidacji spółka, wsłuchując się w „głos” wykonawców, postawiła w procesie zakupowym na szeroko rozumiany i prowadzony dialog techniczny z wykonawcami w ramach zamówień publicznych oraz zapytanie o informację (rFI) w przypadku zamówień niepublicznych.

ModelzakupowywPolskiejSpółceGazownic-twazostałzaprojektowany iwdrożonyprzyuwzględnieniu,iżPSGjest:

1) zamawiającym sektorowym w rozumieniu usta-wy „Prawo zamówień publicznych”, organizacjąostrukturzeoddziałowej,obejmującąswymdziała-niemobszarcałegokraju;

2) spółką,któraprzeprowadzaokoło15000postępo-wań rocznie (publicznych i niepublicznych), przyczymokoło90%stanowiąpostępowaniazwiązanezpracamibudowlanymi;

3) zamawiającym,któryprzygotowujeiprzeprowadzapostępowania o udzielenie zamówienia w sposóbzapewniający zachowanie uczciwej konkurencjioraz równe traktowanie wszystkich potencjalnychwykonawców.

PSGjestzamawiającymsektorowym,cooznacza,iżstosujeustawęPZPodprogówsektorowych,określo-nychprzezprezesaRadyMinistrówwrozporządzeniuw sprawie kwot wartości zamówień oraz konkursów,odktórychuzależnionyjestobowiązekprzekazywaniaogłoszeńUrzędowiPublikacjiUniiEuropejskiej(obec-


nie to kwota 414 000 euro dla dostaw i usług oraz5 186 000 euro dla robót budowlanych). Od chwilikonsolidacjispółka,wsłuchującsięw„głos”wykonaw-ców,postawiławprocesiezakupowymnaszerokoro-zumianyiprowadzonydialogtechnicznyzwykonaw-camiwramachzamówieńpublicznychorazzapytanieoinformację(RFI)wprzypadkuzamówieńniepublicz-nych. Obecnie przeważająca większość postępowańpublicznych prowadzonych w PSG poprzedzana jestdialogiem technicznym z potencjalnymi wykonaw-cami, który pozwala zamawiającemu stworzyć opisprzedmiotuzamówieniawsposóboptymalny,zgodnyz potrzebami zamawiającego, z poszanowaniem za-sadokreślonychwPZP.Trwająpracenadupowszech-nieniem idei dialogu technicznego i RFI równieżwpostępowaniachtoczącychsięlokalnienapoziomieoddziałów spółki.Należypamiętać, iżwpostępowa-niachprowadzonychprzezPSGogłoszenie,specyfika-cja istotnych warunków zamówienia lub zaproszenieodgrywajązasadnicząrolęwtoczącymsiępostępowa-niu, określając zasady komunikacji z wykonawcami.Towtychdokumentachzamawiającyokreślazarównoprzedmiot zamówienia, warunki udziału w postępo-waniu i kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej, jakizasadyzadawaniapytańdotreściSIWZ,którepełniąkluczowąrolęwcodziennymdialogupomiędzyzama-wiającymawykonawcami.

PSG, opierając się na zasadzie równego trakto-wania wszystkich potencjalnych wykonawców, niewprowadziła i nie widzi potrzeby wprowadzenia li-sty kwalifikowanychdostawców, która funkcjonowaławcześniejwniektórychspółkachgazownictwaDlate-goPSGwewdrażanymmodelu zakupowym równieżwprzypadkuzamówieńniepublicznychpostawiłanatesamerozwiązania,jakieprzewidujeustawaPZP,awięckwalifikacja (ocena)wykonawcówodbywasiękażdo-razowonaetapiedanegopostępowania.Zamawiający,stawiającwarunkiudziałuwpostępowaniuiustalająckryteria wyboru oferty najkorzystniejszej, bada, czywdanympostępowaniupotencjalniwykonawcyspeł-niająwarunkiudziałuwpostępowaniu.Rozwiązanietojest transparentne, pozwala równo traktować wszyst-kich potencjalnych wykonawców i nie faworyzowaćżadnejgrupy.

Kolejnym krokiem w dialogu pomiędzy zamawia-jącym a wykonawcami – w celu nawiązania szer-szego dialogu z wykonawcami lokalnymi, zwłaszczaw aspekcie robót budowlanych – będzie seria regu-larnych spotkań z wykonawcami, jaką PSG zamierzaorganizowaćnapoziomieoddziałów.

PSG, dążąc do zapewnienia maksymalnej transpa-rentnościiprzejrzystościudzielaniazamówieńwspół-ce,niepozostawiabezanalizyżadnejuwagizgłaszanejprzez wykonawców. Każda z nich jest rozpatrywanapod kątem ewentualnych zmian wewnętrznych in-strukcji zamawiającego, który wciąż doskonali wpro-wadzony model zakupowy. Dlatego PSG – w celupoznania ichopiniiwzakresiewdrożonychwspółce

rozwiązańzakupowych–przeprowadziławśródwyko-nawców ankietę. Część zagadnień, na które zwróciliuwagęwykonawcy, stała siępodstawądonowelizacjiwewnętrznej instrukcji zakupowej PSG i już znalazłazastosowanie w codziennej praktyce. Przeprowadza-nieprzedmiotowejankiety,stanowiącejbardzoistotnenarzędzie w procesie komunikacji, będzie cykliczniepowtarzane, aby zapewnić stały przepływ informacjipomiędzyzamawiającymawykonawcamiorazbieżą-cyzwrotnyprzekazzrynku.

Wdrożonymodel zakupowywPSGwspierany jestprzez jednolitewcałejspółcenarzędzie informatycz-newpostaciPlatformyZakupowej.Narzędzie tonietylkozapewniazamawiającemu iwykonawcommoż-liwość sprawnego i optymalnego przebiegu procesuudzielaniazamówień,wtymprowadzeniaaukcji,alestanowinarzędzieułatwiającekomunikacjępomiędzyzamawiającymiwykonawcami,eliminujekoniecznośćprzesyłaniadozamawiającegoofertwtradycyjnejpa-pierowej formie, pozwala na składanie ofert on-lineniezależnie od czasu i miejsca siedziby wykonawcy.PSG,chcącdotrzećdoszerokiegokręguwykonawców(niezależnie od tego, w którym oddziale PSG toczysiępostępowanie), jakopodstawowetrybyudzielaniazamówieństosujetrybykonkurencyjne/otwarte,ado-datkowo wysyła informacje o toczącym się postępo-waniu do wszystkich wykonawców zarejestrowanychw Platformie Zakupowej według określonej branżylub asortymentu. W tym miejscu chciałabym zachę-cićwszystkichwykonawców,działającychzarównonarynkuusługgazowniczych, jak i innychbranż,dore-jestracjiwPlatformieZakupowej(https://zamowienia.psgaz.pl/),abyśmymogli łatwodowszystkichdotrzećiinformowaćotoczącychsiępostępowaniachwasor-tymencie,wktórymprowadząpaństwodziałalność.

WszystkiewdrażaneistosowaneprzezPSGrozwią-zaniazmierzajądotransparentnego,otwartegonary-nek,aleuwzględniającegopotrzebyorazinteresPSG,modelufunkcjonowaniawobszarzezakupów.

Wartowtymmiejscupodkreślićiprzypomniećpo-tencjalnym wykonawcom, iż dialog pomiędzy zama-wiającym a wykonawcami powinien odbywać się nacodzieńwlicznychpostępowaniachtoczącychsięnabieżącowPSG.Należyzadaćpytanie:czywykonawcywystarczającokorzystajązmożliwościtakiegodialogu?Boczymjestogłoszeniezamówienia iopublikowaniespecyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalejSIWZ),jeślinieswegorodzajuzaproszeniemdodialo-gu?KażdywykonawcamożezadawaćpytaniadotreściSIWZ iwnioskowaćo jej zmianę, a zamawiającynietylkomoże,alewręczmaobowiązekodpowiedziećnapytaniawykonawców iuwzględnićzgłaszanewnioski(jeślisązasadne).Jeśliwnioskiwykonawcyniezostanąuwzględnione przez zamawiającego, wykonawca za-wszemożesięodwołaćdoniezależnegoarbitra,któ-rymjestKrajowaIzbaOdwoławcza,idochodzićswychracjiprzedsądem(wzamówieniupublicznym).Każdepytaniedo treściSIWZikażdaudzielonaodpowiedź


to element komunikacji\dialogu, który –prowadzonyprzy dobrej woli obu stron – powinien doprowadzićdo otrzymania przez zamawiającego dobra oczeki-wanej jakości, a wykonawcy przynieść korzyści z re-alizacji kontraktu. Wielokrotnie obserwuję, iż wśródwykonawców instytucja zadawania pytań, szczegól-niewasortymentachbranżowych, jestbardzorzadkowykorzystywana jakonarzędziedialoguzzamawiają-cym. Zamawiający, ogłaszając postępowanie, robi toprzyuwzględnieniunajlepszejwiedzy,doświadczeniaipraktyki.Jeśliwodpowiedzinaogłoszenieodpoten-cjalnychwykonawcówniespływająwkonkretnympo-stępowaniu sygnały w postaci pytań i wniosków, abyzmienić zapisy SIWZ, gdyż w ocenie wykonawcówopisprzedmiotuzamówienia,warunkiudziałuwpo-

stępowaniuczyterminrealizacjisąniewłaściwe/niere-alne, to zamawiający nie ma szans na skorygowaniepotencjalnychniedoskonałościwpostępowaniu.Wy-konawcy,milcząc i nie zadającpytańwkonkretnychpostępowaniach, zamykają drogę do dialogu pomię-dzyzamawiającymawykonawcami.

Pozostajemiećnadzieję,iżtenartykułprzyczynisiędo propagowania dialogu pomiędzy zamawiającymawykonawcamiwkażdymtoczącymsiępostępowaniuipozwolinaszerszezrozumieniewśródwykonawcówprzyjętychwPSGrozwiązań.

Katarzyna Mikuta

AutorkajestdyrektoremDepartamentuZakupów.

PSGto spółka działająca w terenie, bli-sko ludzi,dlategopowinnazabiegaćomiano„dobregosąsiada”,aczęsto

–zwłaszczawprocesachinwestycyjnych–uzyskaćspo-łecznąlicencjęnadziałanie.BudowanierelacjizNGOs

(ang. non-governmental organizations), czyli organi-zacjami pozarządowymi, które reprezentują jednegozgłównychinteresariuszyPSG,jakimjestspołeczeństwolokalne,mazatemdlaspółkiistotneznaczenie.Analizu-jącpotencjałfilantropijnejdziałalnościPSG,uznaliśmy,żepowinnaonazostaćukierunkowananawywieraniemaksymalnegowpływunazrównoważonyrozwój,byćprzykładem wysiłku organizacji na rzecz współpracyz III sektorem oraz dążyć do wprowadzenia realnejzmiany społecznej w przyszłości. CCI (ang. corporate community involvement), czyli społecznezaangażowa-nie biznesu, jest jednym z elementów działań CSR,prowadzonychprzezPSG.WcentrumuwagikonkursuBezpiecznieTUiTAMznajdujesięspołecznośćlokalna,reprezentowanaiaktywizowanaprzezorganizacjepo-zarządowe,awspieranaprzezsamorządylokalneorazPolskąSpółkęGazownictwa.

Dlaczegokonkurs?Botakaformainterakcjijestdo-skonałymnarzędziemdialogu,alerównieżmonitorowa-nia efektów podejmowanych działań społecznych. Bojasno określone zasady powodują bardziej precyzyjneukierunkowanie działań na osiągnięcie postawionego

Konkurs grantowy made in PSg Katarzyna wróblewicz

Bezpiecznie TU i TAM to nazwa konkursu Polskiej Spółki Gazownictwa, skierowanego do organizacji pozarządowych z terenu całej Polski. Na przełomie sierpnia i września została rozstrzygnięta I edycja konkursu, w której komisja konkursowa przyznała 6 grantów po 10 tys. złotych na realizację projektów społecznych mających na celu podniesienie szeroko pojętego bezpieczeństwa wśród społeczności lokalnych.

MieczysławLewandowski,członekzarząduPSG,otwieragalęwręczeniagrantów.


celu. Bo rywalizacja pobudza kreatywność i innowa-cyjność, co wzmacnia zaangażowanie w projekt. Bouroczystość rozstrzygnięcia konkursu daje okazję dospotkania, nawiązania bezpośrednich relacji, wymianydoświadczeń,oczekiwańipodkreśleniawartościwspół-pracybiznesuzNGOs.

Dlaczego bezpiecznie? Zapewnienie bezpieczeń-stwatownaszejspółceistotnawartość,występującanakażdymetapiecyklużyciaproduktu.Aż2z5kluczo-wychodpowiedzialnościspółkidotycząbezpieczeństwa

(sąto:Bezpieczeństwo w miejscu pracyorazZagwaran-towanie bezpieczeństwa i ciągłości dostaw gazu do klien-tów),aszczegółowyopispodejściaspółkidotychzagad-nieńzawartyjestw„PolityceCSRnalata2015–2016”.KonkursBezpiecznieTUiTAMniejestjedynymdobro-wolnym projektem ukierunkowanym na bezpieczeń-stwo – jest on częścią i jednocześnie uzupełnieniemdwóch innych, dużych projektów CSR, tj. współpracyzpolicjąiPaństwowąStrażąPożarną.Miałotoodzwier-ciedleniewkonkursie–aż14ze105wnioskówkonkur-sowychotrzymaliśmyzochotniczychstrażypożarnych,aniemal1/5wszystkichzłożonychprojektówzakładaławspółpracęzpolicją.

DlaczegoTU iTAM?Boz racji tego, żePSG to fir-ma ogólnopolska, „nasze” społeczności lokalne sąwcałejPolsce–czyliitu,itam.Konkursniebyłwżadensposóbograniczonyterytorialnie,bydaćszansęubieganiasięograntosobomzpasjąspołeczną,niezależnieodtego,zjakiegozakątkaPolskipochodzą.TUiTAMtotakżefi-lozofia naszej wielokanałowej komunikacji. Informacjeoprzebieguakcjidocierająitu,itam–m.in.zapomocąstronywww.psgaz.pl i serwisówwładzsamorządowych,aleprzedewszystkimprofilunaFacebooku(www.face-book.com/bezpiecznietuitam).Obecniewzbogacamy tęprzestrzeńonowenarzędzie:interaktywnąankietęinter-netową,równieżwwersjinaurządzeniamobilne,dzięki


czemuadresacimogą jąwypełnić,będącwdowolnymmiejscuPolskiczyświata–czyliitu,itam.

Dlaczego I edycja? Bo będą kolejne. Planujemykontynuowanieirozwijaniekonkursu,chcemyuczynićzniegoflagowyprojektspółkiwzakresiefilantropiikor-poracyjnej.

Uroczystewręczeniegrantówodbyłosię14wrześniawWarszawie.Naspotkanieprzybylireprezentancizwy-cięskich iwyróżnionychNGOs,przedstawiciele samo-rządówiadministracjirządowej.Pouroczystościodbyłosięszkoleniept.„Wjakisposóbmierzyćefektydziałańspołecznych?”,wktórymudziałwzięliprzedstawicielezwycięskichiwyróżnionychorganizacjipozarządowych,władzsamorządowychorazPSG,atakżesesjadialogo-wawramachrozpoczynającegosięprocesustrategicz-negobudowania i zarządzania relacjami z interesariu-szami.Spotkanieiszkoleniestanowiłodoskonałąokazjędointegracji,wzmocnieniadialogumiędzysektorowegoiwymianydoświadczeń.

Badanie satysfakcji adresatów konkursu wykazało,że uznali oni dwie kwestie za niezwykłe i unikatowew stosunkudo innych konkursów tego typu. Pierwszatofaktufundowaniaorganizacjom,wramachwolonta-riatu kompetencyjnego, szkolenia przeprowadzonegoprzez ekspertów w zakresie CSR, specjalizujących sięw dziedzinie współpracy biznesu z organizacjami po-zarządowymi.Druga kwestia, uznana zaniespotykanąiwyjątkowopotrzebną,tozaangażowaniewkonkurssa-morządówlokalnychzterenów,naktórychrealizowanebędąnagrodzoneprojektyspołeczne.

Aterazzniecierpliwościączekamynarealizacjępro-jektówzrodzonychztejmiędzysektorowejwspółpracywramachIedycjikonkursu!

LaureaciIedycjikonkursugrantowegoBezpiecznieTUiTAM:n Regionalne Centrum Wolontariatu w Kielcach za

projekt„Ochotnicy”,n OchotniczaStrażPożarnawPrzelewicachzaprojekt

„GminaPrzelewice–żyjmyaktywnie,zdrowoibez-piecznie”,

n ŁódzkieStowarzyszenieInicjatywMiejskich„Topogra-fie” zaprojekt„WIELKIPOŻARMIASTABAWEŁNY–gramiejska”,

n FundacjaSzpitalaśw.JanazeStarogarduGdańskiegozaprojekt„Czuję,widzę,słyszę,ratuję”,

n Stowarzyszenie„Siecieborzyce–AktywniRazem”zaprojekt„Chrońsiebie,ratujinnych”,

n Fundacjana rzeczBezpieczeństwawRuchuDrogo-wymiWspomaganiaOfiarWypadków„KapitanŚwia-tełko”zGliwiczaprojekt„Bezpiecznyprzebieg–mul-tiplatformowabroszuradlamieszkańcówZabrza”.

WyróżnieniwIedycjikonkursugrantowegoBezpiecznieTUiTAM:n Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Wspólny

Rozwój” z Jastrzębia-Zdroju za projekt „Akademiabezpieczeństwa”,

n StowarzyszenieEkologiczno-Kulturalne zeSłubic zaprojekt„Uniwersytetludowydlarodzin”,

n Fundacja„SzansadlaNiewidomych”zWarszawyzaprojekt„TyfloareawNowodworskimZwiązkuNiewi-domych”,

n Federacja Organizacji Socjalnych WojewództwaWarmińsko-Mazurskiego „Fosa” z Olsztyna za pro-jekt„Bezpiecznysenior”,

n Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Chojnice„Akolada”zaprojekt„Zapraszamypanów,panie,nabezpiecznegrzybobranie!”,

n Stowarzyszenie Profilaktyki i Wsparcia w zakresieHIV/AIDS„JedenŚwiat”zKrakowazaprojekt„Wie-dza+Świadomość=Bezpieczeństwo”–ŚwiatowyDzieńWalkizAIDS2015”,

n FundacjaDlaCiebiezRzeszowazaprojekt„Uczmysiępierwszejpomocy!”.

Katarzyna Wróblewicz

AutorkajestkierownikiemBiuraCSR.

Danespółki:

PolskaSpółkaGazownictwasp.zo.o.01-224Warszawaul.MarcinaKasprzaka25

NIP:5252496411REGON:142739519Kapitałzakładowy:10454206550PLNKRS0000374001,SądRejonowydlam.st.WarszawywWarszawie,XIIWydziałGospodarczyKRS

Wskazujesięwnim,iżsektorenergetykiwEu-ropie znajduje się właśnie w okresie głębo-kich zmian, a obecna sytuacja rynkowa jest

zasadniczo różna od sytuacji obserwowanej pięć lattemu,gdyimplementowanodoprawakrajowegoregu-lacjezawartewIIIpakiecieenergetycznym*.Wzwiązkuz oczekiwanym wzrostem udziału energii elektrycznejwytwarzanejzeźródełodnawialnychdo50%wcałko-witymbilansieenergetycznym,wperspektywiedoroku2030,dokumenttenwskazujenakoniecznośćzapew-nieniapoprawyelastycznościrynkuenergiielektrycznej.Wskazano, iż nowoczesne rynki, charakteryzujące siędużąelastycznością,mogąbyćtworzoneprzez:n zarządzanie stroną popytową poprzez oferowa-

nie konsumentom możliwości aktywnego udziałuw rynku, polegającegonadostosowywaniu zużyciaenergii, w czasie rzeczywistym lub bliskim rzeczy-wistemu,dobieżącychpotrzebizuwzględnieniemzmiennościcen,

n zagwarantowanie,żerynkizapewniająwłaściwesy-gnały dotyczące inwestycji w wytwarzanie energiiiefektywnewykorzystaniedostępnychzasobów,

n lepszewykorzystanie istniejącej infrastrukturyorazbudowę brakującej infrastruktury elektroenerge-tycznej,zwłaszczawzakresiepołączeńmiędzysys-temowych,

n zapewnienieelastycznegoobrotuwceluskutecznejintegracji energii elektrycznej ze źródeł odnawial-nychwsieci,

n wyeliminowanieregulowanychcenoraznieskutecz-nychsystemówwsparcia,

n wprowadzenie lepiej skoordynowanego podej-ścia do programów wspierania energii odnawialnejwpaństwachczłonkowskich.Pozapowyższymicechami idziałaniamimającymi

charakteryzować nowoczesne rynki energii wskazujesię także rolę, jakąwnowej strukturze rynkuodegramagazynowanie energii: „Bezpieczna eksploatacjasieci staje się coraz trudniejsza z uwagi na szybkiwzrost (udział w miksie energetycznym) energii zeźródełodnawialnychozmiennejcharakterystycepro-dukcji; zarówno wytwórcy, jak i konsumenci musząwykazaćzdolnośćideterminacjędoelastycznegore-agowanianatowyzwanie.Włączeniemagazynowaniado rynku energii elektrycznej ma jeszcze zwiększyćniezbędną elastyczność: energię elektryczną nale-ży magazynować, gdy występuje nadwyżka podażyi ceny są niskie; powinna zostać zwolniona (odda-nado sieci), gdypoziomprodukcji jestniski, acenywysokie,dziękiczemuwyrównanazostaniezmiennaprodukcjaenergiielektrycznej”.

Zastanawiający może wydawać się fakt, iż artykułdotyczący inteligentnych sieci gazowych rozpoczętood przytoczenia fragmentów komunikatu Komisji Eu-ropejskiejnatematnowejstrukturyrynkuenergiielek-trycznej. W pierwszej części artykułu o inteligentnychsieciachgazowych(opublikowanejwnr.2/2015„Prze-gląduGazowniczego”)przedstawionowstępnieogólnąkoncepcję oraz uwarunkowania planowania i wdra-żania sieci inteligentnych w gazownictwie. Ponadto,wartykuletymwskazanonapodstawiefunkcjonalności,

GAZ–SYSTEM s.a.

inteligentne sieci gazowe (cz. 2)

Trwają konsultacje dotyczące opublikowanego 15 lipca 2015 r. przez Komisję Europejską tzw. letniego pakietu energetycznego. Wśród poddanych konsultacjom dokumentów znajduje się komunikat o nowej strukturze rynku energii elektrycznej (COM(2015)340).

Elastyczność jako jedna z kluczowych funkcjonalności inteligentnej sieci gazowej

Dominika Klassek, Piotr janusz, Rafał wittmann

40 pr zegląd gazowniczy wrzesień 2015


jakimicechamipowinnacharakteryzowaćsięinteligentasiećgazowa.

W tej części artykułu bardziej szczegółowo przed-stawiamy jedną z wymienionych tam funkcjonalności–elastyczność.

Koncepcjainteligentnychsiecizakłada,iżdlapomyśl-nejrealizacjiwizjinowegorynkuenergiiwzakresiedo-tyczącym elastycznych rynków energii, efektywne wy-korzystanie istniejącej i nowo budowanej przesyłowejinfrastruktury gazowej może być realizowane poprzezwykorzystanie jej jakomagazynuenergii,wspierające-gopracę sieci elektroenergetycznej.Zgodnie zewska-zaniami ekspertów, inteligentna sieć gazowa powinnabyć tworzona i rozwijana równolegle do inteligentnejsieci elektroenergetycznej. Elastyczność inteligentnychsieci gazowychwiąże sięnie tylko zmożliwościądłu-goterminowego magazynowania dużej ilości energii(w dedykowanych instalacjach/systemach magazyno-wych oraz przy wykorzystaniu pojemności magazy-nowej infrastruktury liniowej), ale także związana jestzumożliwieniemwielokierunkowejpracysieci,zarów-nowrozumieniufizycznychprzepływów,jakizwyko-rzystanieminstrumentówhandlowych.

Narzędziami wspierającymi zwiększenie elastyczno-ścisiecigazowejsąm.in.:n inteligentnesystemypomiarowe,n sterowanieciśnieniamiwsiecigazowej,n zintegrowanemechanizmyplanowaniaisterowania

ruchemsystemuprzesyłowegowsposóbzapewnia-jącyefektywnepokrywaniezmieniającegosięzapo-trzebowaniaodbiorców,

n zapewnieniewielokierunkowościpracysystemu(in-terkonektory,terminalLNG,tłoczniegazu,węzły).Wielokierunkowośćmożebyćrównieżrozpatrywana

waspekciezdolnościsiecigazowejdodwukierunkowejwspółpracy z siecią elektroenergetyczną. W sytuacjinadwyżki energii elektrycznej, poprzez zastosowanieodpowiednichinstalacji,możebyćonazmagazynowa-nawsiecigazowejwpostacipaliwagazowego(wodór,syntetyczny metan). Natomiast w sytuacji niedoboruenergia ta może zostać oddana z powrotem do siecielektroenergetycznejpoprzezwysokoelastyczneźródławytwórcze zasilane nisko- i zeroemisyjnymi paliwamigazowymi.

Sieci elektroenergetyczne nie posiadają potencjałudo magazynowania energii i charakteryzują się dużąwrażliwościąnazmianyobciążeniasieci,narynkuener-giielektrycznejkorzystnejeststosowaniezróżnicowanejstrukturytaryfdozarządzaniaszczytowymzapotrzebo-waniem.Działaniatesąukierunkowanenazachęceniekonsumentadozmianymodeluzużyciaenergii.Reali-zacjatychdziałańodbywasięgłówniepoprzezrozwójiimplementacjęusługDSM(Demand Side Management)iDSR(Demand Side Response).

Odpowiedzią na potrzeby systemu elektroenerge-tycznego może być również dedykowane współdzia-łanie z siecią gazową, która zuwagina akumulacyjnecechysystemuniewymagazarządzaniazużyciemgazu

wczasierzeczywistym.Potencjałmagazynowysieciga-zowejmożebyćwykorzystanyjakobuforenergii,którybędzieredukowałobciążeniesiecielektroenergetycznejpodczasszczytowegozapotrzebowania.

Szczytowe obciążenie sieci elektroenergetycznejmożebyćredukowanepoprzezgeneracjęenergiielek-trycznej w rozproszonych układach kogeneracyjnychczy trigeneracyjnych lub z wykorzystaniem ogniw pa-liwowych. Rozwiązania takie mogą być stosowanew przypadkach, gdy działania DSM (Demand Side Management) nie przynoszą wymaganych rezultatów.Wówczas potencjał akumulacyjny systemu gazowego

pozwoli także na pokrycie zapotrzebowania szczyto-wego oraz nagłych skoków zapotrzebowania na ener-gięelektryczną.Nauwagęzasługujefakt,żeomawianesystemy, tj. elektroenergetyczny i gazowy, cechują sięodmienną charakterystyką obciążeń. Największe ob-ciążenie sieci elektroenergetycznej, o czym mieliśmymożliwość przekonać się w pierwszej połowie sierp-niabr.,występujewokresieletnim,natomiastwokresiezimowymobciążeniatejsiecisąnajniższe.Wprzypadkusiecigazowejtowłaśniewokresiezimowymwystępująszczyty wykorzystania jej przepustowości, a w okresieletnimobserwujemynajniższewykorzystaniezdolnościprzesyłowychsiecigazowych.

Magazynowanieenergiimoże sięodbywaćwprze-znaczonychdotegoinstalacjachlubprzywykorzystaniuinfrastruktury sieci gazowej, poprzez zmianę ciśnienia

GAZ–SYSTEM s.a.

paliwagazowegowczasie,gdytopaliwoniejestbez-pośredniopobierane.Rurociągimogąbyćeksploatowa-newzakresieciśnieńograniczonych–z jednej strony–przezmaksymalneciśnienierobocze(MOP–maximal operating pressure)–uzależnioneodspecyfikacjitech-nicznejgazociągu,azdrugiejstrony–przezminimalneciśnienierobocze–napoziomieminimalnegociśnieniaumożliwiającego przepływ paliwa gazowego, wystar-czającydorealizacjiusługiprzesyłowej.RóżnicamiędzyMOP a minimalnym ciśnieniem roboczym umożliwiaoperatorowi systemu przesyłowego magazynowanie

paliwa gazowego w sieci gazowej, co jest kluczowezpunktuwidzeniabezpieczeństwainiezawodnoścido-staw.Cecha tazapewniaelastycznośćdostawgazudoodbiorcówkońcowychwzależnościodzapotrzebowa-nia,tzn.wzależnościodporydniaiporyroku.

Tak rozumianypotencjałakumulacyjny sieciprzesy-łowejwynosiobecnieokoło515GWh(rys.3). Jest towielkość ponad 60 razy większa niż łączny potencjałmagazynowyelektrowniszczytowo-pompowychwPol-sce.Cowięcej,wzwiązkuzrealizacjąinwestycjiprze-widzianych w Planie Rozwoju Operatora GazociągówPrzesyłowychGAZ–SYSTEMS.A.potencjałakumulacyj-nysieciprzesyłowejzwiększysiętrzykrotnie,dopozio-muprawie1,5TWh.

Równie istotne dla zapewnienia elastyczności siecigazowychsąpodziemnemagazynygazu,którychzada-niem jest stabilizacja iwsparciebezpieczeństwapracysystemugazowego,szczególniepodczaswzrostuzapo-trzebowania w przypadku długotrwałych niekorzyst-nych warunków atmosferycznych. Niwelują one także

sezonowe zmiany popytu na paliwa gazowe oraz za-pewniająciągłośćdostawtychpaliwwsytuacjachnad-zwyczajnych, takich jakawaria systemugazowegoczywstrzymanie dostaw. Obecne zdolności podziemnychmagazynów gazu pozwalają na przechowanie około27TWhenergii.

Optymalizując wykorzystanie elastyczności sieci ga-zowej do wsparcia pracy sieci elektroenergetycznej,poprzezkonsekwentnąimplementacjędostępnychroz-wiązań, możliwe będzie m.in. stopniowe osiągnięciekorzyści,takichjaknp.:n redukcjaemisjigazówcieplarnianych,n integracjarozproszonychźródełOZE,n oszczędnośćenergii,n skrócenieczasutrwaniaorazzmniejszenieczęstotli-

wościprzerwpracysieci,n redukcja i zapewnienie możliwości pokrycia zapo-

trzebowańszczytowych,n zwiększenie/optymalizacja wykorzystania przepu-

stowości,wtymnaodcinkachstanowiących„wąskiegardła”,

n zwiększenie/optymalizacjawykorzystaniaprzepusto-wościpomiędzyoperatorami,

n zwiększenie/optymalizacjawykorzystaniaprzepusto-wościinterkonektorów,

n otwarcienanowekierunkidostaw.Łatwozauważyć,żewskazanekorzyści,możliwedo

osiągnięcia poprzez implementację rozwiązań z za-kresu poprawy elastyczności sieci, są istotne nie tylkozpunktuwidzeniaoperatorasiecigazowej.Dziękiopty-malizacjielastycznościpracysiecigazowej i tworzeniupowiązań funkcjonalnych z siecią elektroenergetycznąosiągniętemogą zostać celeukierunkowanena lepszewykorzystanie istniejącej infrastruktury energetycznej[wrozumieniurozporządzeniaParlamentuEuropejskie-goiRady(UE)nr347/2013wsprawiewytycznychdoty-czącychtranseuropejskiejinfrastrukturyenergetycznej].Działania teprzyczyniąsięrównieżdowydajniejszegowykorzystaniazasobówwUE,zgodniezduchemstra-tegiiEuropa2020.Dziękitemumożliwebędziepoczy-nieniekrokuwkierunkurealizacjicelówiwytycznychstawianychprzezKomisjęEuropejskągłównymgraczomnaenergetycznejmapieEuropy.

Dominika Klassek, Piotr Janusz, Rafał Wittmann

* http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-5351_pl.htm

OperatorGazociągówPrzesyłowychGAZ–SYSTEMS.A.ul.Mszczonowska4,02-337Warszawatel.(+48)222201800faks(+48)222201606www.gaz-system.pl



PublicysTyka

Impulsem dla rozpoczęcia dyskusjinad potrzebą zwiększenia bezpie-czeństwa energetycznego UE była

koncepcja unii energetycznej, prezen-towanaprzezPolskęna forumeuropej-skim w pierwszej połowie 2014 r. Jed-nym z najważniejszych elementów tejkoncepcjibyłozwiększeniebezpieczeń-stwadostaw surowców i dywersyfikacjakierunków i dróg dostaw oraz unieza-leżnienie od największych dostawcówpaliw do UE. Również sytuacja geopo-lityczna związana z napięciem na liniiRosja–Ukrainairyzyko,którewiązałosięzzapewnieniemdostawprzezkluczowydlaEuropyszlaktranzytugazuziemnegoprzez terytoriumukraińskie skłoniłyKo-misjęEuropejską(dalej:KE),nawniosekpaństw UE, do przedstawienia w maju2014 r. „Europejskiej strategii bezpie-czeństwaenergetycznego”.

Na podstawie tego dokumentuw III kwartale 2014 r. kraje UE prze-prowadziły tzw. stress-testy swoich sys-temów gazowych, obejmujące analizęzagrożeń dla rynków gazu ziemnegoposzczególnych państw UE, regionówicałejUE,wynikającychzpotencjalnegozakłóceniawdostawachgazuziemnegozkierunkuUkrainylubzcałegokierunkuwschodniego w perspektywie jednegobądźsześciumiesięcy.Analizy teposłu-żyłyKEdoprzygotowaniazagregowane-go raportu, który wskazał słabe strony,braki koordynacji, wyzwania i szanse

dotyczącewspółpracypaństwiinstytucjiUEwprzypadkuzagrożeniadlabezpie-czeństwadostawgazuziemnego.

Bezpieczeństwo energetyczne, so-lidarność i zaufanie stały się jednymz filarów koncepcji unii energetycznej,ogłoszonej przez KE w lutym 2015 r.WdokumencieKEzauważa,żeUE jestwdalszymciągupodatnanazewnętrznekryzysy energetyczne i wskazuje na ce-lowość zmniejszenia zależności od po-szczególnych paliw, dostawców energiii tras dostaw. Zgodnie z dokumentem,wspólne podejście w dziedzinie energiimoże wzmocnić wszystkie części UE,naprzykładwprzypadkuprzerwwdo-stawie i zakłóceń, a duch solidarnościw zakresie energetyki jest wyraźniewspomnianywtraktacieijestcentralnymelementemuniienergetycznej.

Dokument KE podkreślił znaczeniedywersyfikacji dostaw, współpracy narzeczbezpieczeństwa,wzmocnieniaroliUEnaglobalnychrynkachenergii,więk-szej przejrzystości w zakresie dostawgazuorazrolirynkuwewnętrznegowza-pewnieniubezpieczeństwadostaw.Jakoinstrumenty realizacji tych celów doku-mentwymieniaprzedewszystkimzmia-nęobecnego rozporządzeniaParlamen-tuEuropejskiegoiRadyUEnr994/2010z 20 października 2010 r. „w sprawieśrodków zapewniających bezpieczeń-stwo dostaw gazu ziemnego i uchyleniadyrektywyRady2004/67/WE”(dalej:roz-

porządzenie o bezpieczeństwie dostaw),opracowanie kompleksowej strategii do-tyczącejgazuLNGiprzeglądumówmię-dzyrządowychorazwiększąprzejrzystośćumównadostawygazudoUE.

KE realizację tych zapewnień rozpo-częła, kierując do uczestników europej-skiego rynku gazu w styczniu 2015 r.kwestionariusz dotyczący rewizji roz-porządzenia o bezpieczeństwie dostaw.W dokumencie KE wskazała, że mimoiż aktualne rozporządzenie w sposóbznaczący przyczyniło się do zwiększe-nia bezpieczeństwa dostaw gazu, np.przez wypracowanie spójnego standar-du w zakresie infrastruktury, standarduwzakresiedostawczywspólnychnarzę-dziplanistycznych(planyzapobiegawcze,planykryzysowe,oceny ryzykazakłóceńw dostawach), zarówno praktyka stoso-wania przepisów, jak i przeprowadzonestress-testy pokazały wymagające dopre-cyzowania i dodatkowej regulacji słabepunktysystemu,brakwystarczającejhar-monizacjiizagrożeniaztegowynikające.

W konsultacjach udział wzięły103podmioty,wtym10zPolski.Swojestanowisko przedstawił też polski rząd,którywskazałwielepostulatówwzakre-siezwiększeniapoziomubezpieczeństwadostawgazuziemnegowUE.PrzekazaneprzezPolskępropozycjeukierunkowanesą na zachowanie solidarności krajówczłonkowskich nie tylko w warunkachbezawaryjnego funkcjonowania rynku

Konsultacje KE dotyczące bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnegoPiotr Sprzączak, Paweł Pikus

Ostatnie dwa lata to znaczący wzrost aktywności Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego. Jest to związane z obecną sytuacją geopolityczną, ale jest również wynikiem debaty wewnątrz UE, dotyczącej potrzeby podjęcia kolejnych kroków dla integracji sektorów energetycznych państw UE oraz konieczności stawienia czoła wyzwaniom i szansom wiążącym się z dynamiką zmian zachodzących na światowym rynku gazu ziemnego.


PublicysTyka

wewnętrznego, ale przede wszystkimw przypadku wystąpienia sytuacji nad-zwyczajnej. Polski wkład poddaje poddyskusję mechanizm wspólnych zaku-pówgazu, którymógłby służyćwzmac-nianiu pozycji przetargowej wobec do-stawcówzewnętrznych.Zmianwymagarównieżstandardwzakresiedostaw,któ-rypowinienbyćspójnywcałejUEiniepowinien być uzależniony od regionui poziomuzidentyfikowanych zagrożeń.Standardwzakresieinfrastrukturypowi-nien zostać uzupełniony o wstrzymaniedostaw znajwiększej pojedynczejdrogi

dostaw(S-1)lubichkrajupochodzenia.Rozwiązanie to wynika z przeniesieniapoziomudyskusjiobezpieczeństwiedo-stawgazuziemnegozpoziomukrajowe-gonapoziomregionalny/europejski.

Kolejnym istotnym elementem pol-skiejpropozycji sąmechanizmy solidar-nościowe, skoncentrowane na zagwa-rantowaniu swobodnych przepływówtransgranicznych w wypadku kryzysuoraz zapewnieniu, iż użycie mechani-zmów rynkowych na skalę regionalnąi unijną nie będzie utrudnione przezbariery na poziomie transgranicznym.Przepływgazuziemnegopomiędzypań-

stwami, w tym zwłaszcza na potrzebyodbiorców chronionych, nie powinienbyć wstrzymywany na żadnym etapiesytuacji kryzysowej, z uwagi na możli-wość pogłębienia kryzysu w całej UE.Usystematyzowania wymaga też defini-cjaodbiorcychronionego.Pozostawieniedowolności w zakresie ochrony odbior-ców i wynikające z niej zróżnicowaniepoziomu ich ochrony uniemożliwiająsprawnąkoordynacjędziałań solidarno-ściowych.

KE zapowiada, że pierwszy projektnowej regulacji, dotyczący bezpieczeń-

stwadostawgazu,uwzględniającyuwagizgłoszonepodczaskonsultacji,mazostaćprzygotowany na przełomie lat 2015i 2016. Procedura legislacyjna projek-tumożetrwaćnawetdwa lata,zuwaginakoniecznośćosiągnięciakompromisuwRadzieUEorazzParlamentemEuro-pejskim. Nowy akt prawny może więcwejśćwżycieok.2018r.

W kontekście aktualnych prac w UEdotyczących bezpieczeństwa energe-tycznego przywołać należy kolejne pu-bliczne konsultacje, prowadzone przezKE. Do końca września 2015 r. trwająkonsultacje dotyczące znaczenia LNG

i magazynowania gazu dla bezpieczeń-stwa energetycznego. Do 22 paździer-nika natomiast można zgłaszać uwagiw sprawach odnoszących się do przej-rzystościkontraktówiumówmiędzyrzą-dowych.

Z pewnością liczny udział polskichpodmiotów w prowadzonych zarównoobecnie, jak i w przyszłości konsulta-cjachprzyczynisiędolepszegoodzwier-ciedlenia sytuacji Polski oraz EuropyŚrodkowo-Wschodniejwdyskusjachnadprzyszłościąbezpieczeństwaenergetycz-negoUnii Europejskiej i przedstawienia

punktu widzenia państw, w których ry-nek gazu jest w trakcie kształtowania,a bezpieczeństwo energetyczne uzależ-nionejestwdużejmierzeodzapewnie-nia realnych narzędzi i możliwości re-agowaniakryzysowego.Z tegowzględuudziałjaknajwiększejliczbypodmiotówzPolski jestkluczowydladalszychpracnadkształtemuniienergetycznejiprzy-szłościsektoragazowegowUE.

Autorzy są pracownikami DepartamentuRopyiGazuMinisterstwaGospodarki.

Tekstwyrażapoglądyautorów,anieinstytucji,zktórymisązwiązanizawodowo.


KE wniosła skargę do TSUE24stycznia2014 r.,powy-czerpaniu procedur przewi-

dzianych przepisami traktatów europej-skich, obejmujących wystąpienie z tzw.zarzutamiformalnymiiuzasadnionąopi-nią(któretrwałyod2009r.).

W postępowaniu przedskargowymPolskapodnosiła, że regulacjacengazuutrzymywanajestwcelurealizacjiprzezprzedsiębiorstwa sektora zobowiązańo charakterze użyteczności publicznejiżenieskutkujeonauniemożliwieniemodbiorcom zmiany dostawcy oraz żeprzewidziany w ustawie „Prawo ener-getyczne” mechanizm zatwierdzaniataryf dla paliw gazowych leży w ogól-nym interesie gospodarczym, gdyż mazapobiec nadużywaniu pozycji domi-nującejprzezsprzedawcęzasiedziałego.Jednocześnie Polska przedstawiała nakażdym etapie postępowania stan roz-wojurynkuipostępywjegoliberalizacji,wskazującprzedewszystkimna kolejnezwolnienia z obowiązku przedkładaniataryf do zatwierdzenia, przyznawaneprzezprezesaUrzęduRegulacjiEnerge-tyki (dalej prezes URE). Nie zgadzającsięzargumentacjąPolskiwsprawie,KEwskardzedoTSUEwniosłaostwierdze-nie, że polski mechanizm zatwierdza-nia cen gazu ziemnego przez prezesaURE jest środkiemnieproporcjonalnym,a przez to niezgodnym z prawem UE.Zdaniem KE, nie jest on ograniczonywczasie,apolskieprawoniezobowiązu-jedookresowegobadaniakoniecznościi zasad jego stosowania z uwzględnie-niemstopniarozwojusektoragazowego.Cechuje go również zastosowanie donieograniczonego kręgu bez rozróżnie-niasytuacjipomiędzyodbiorcami,wtymmiędzy odbiorcami w gospodarstwach

domowych a odbiorcami instytucjonal-nymi.

KE oparła swoją argumentację nawyroku w sprawie C-265/08 dotyczą-cej Federutility. Zgodnie z nim, inter-wencja w postaci stosowania regulacjicengazujestzgodnazprawemUE,aletylkowtedy,gdysłużyrealizacjiogólne-gointeresugospodarczego,polegające-gonautrzymaniucengazudoodbior-cównarozsądnympoziomie,ograniczaprawo do swobodnego ustalania cenjedyniewzakresieniezbędnymdore-alizacji ww. interesu (w konsekwencjiprzepis taki może obowiązywać tylkow ograniczonym czasie i do ograni-czonego, uzasadnionego, kręgu od-biorców, jest to tzw. wymóg propor-cjonalności) oraz jest jasno określona,przejrzysta, pozbawiona cech dyskry-minacji,weryfikowalnaoraz zapewniarównydostępdoodbiorców.

Broniąc polskich przepisów, Polskazwracała uwagę na specyfikę zmono-polizowanego polskiego rynku i po-trzebę utrzymywania interwencji, gdyżtaka struktura rynku prowadzić możedo zakłócenia konkurencji. Podnosiłateż przejściowość tego stanu ze wzglę-du na postępującą liberalizację ryn-ku, wskazując na podejmowane krokiwcelustopniowejderegulacjicengazu,wtymnakolejnezwolnieniazobowiąz-kuprzedkładaniataryfdozatwierdzenia.Jednocześnie podkreślała, że spełnieniewymogu proporcjonalności oznacza,iż deregulacja cen nie może wpływaćw sposób negatywny na sytuację od-biorców gazu na polskim rynku. Zwra-cano również uwagę, że ceny zatwier-dzane przez prezesa URE są jedyniecenami maksymalnymi, co nie stoi naprzeszkodzie stosowania cen niższych

odzatwierdzonych.Podkreślano też,żew analogicznej sytuacji prawnej w sek-torze elektroenergetycznym, kiedy touwolnienie cen następowało poprzezkolejnedecyzjeprezesaURE,KEniewi-dzinaruszeniaprzepisówprawaUE.

TSUE w orzeczeniu przychylił się dostanowiskaKE,wskazując,żemechanizmprzewidzianyustawą„Prawoenergetycz-ne”jestnieproporcjonalny,ponieważniejestograniczonywczasieistosowanydonieograniczonegokręguodbiorców(bezrozróżnienianaodbiorcówinstytucjonal-nych idomowych). JednocześniewyroknienakładanaPolskężadnejkaryfinan-sowej,stwierdzajedyniefaktnaruszeniaprawaUEistanowipodstawędlaKEdowymaganiaodPolskidostosowaniapra-wa krajowego do prawa UE. Dopierokolejne orzeczenie TSUE, które byłobykonsekwencją niedostosowania prawapolskiego i ponownej skargi KE, wiąza-łobysięznałożeniemnaPolskękaryfi-nansowej.

MinisterstwoGospodarkiwskazało,żepozostajewstałymkontakciezKEwtejsprawie.Obecnie istniejepotrzebaana-lizy treści orzeczenia oraz możliwościi koniecznego zakresu zmian w prawieenergetycznym w kontekście obecne-go i przyszłego stopnia rozwoju rynku,zmniejszeniaprawnychbarierdlalibera-lizacji,rozbudowyinfrastrukturygazowejoraz sytuacji na światowym rynku gazuziemnego, biorąc pod uwagę interesywszystkich uczestników rynku, w tymprzede wszystkim siłę nabywczą, sytu-ację i pozycję na rynku oraz ewentual-neryzykonadmiernegowzrostucendlaodbiorców gazu. Pogodzenie interesówwszystkichinteresariuszybędziemusiałoznaleźć odzwierciedlenie w propozy-cjach legislacyjnych dotyczących dosto-sowania prawa krajowego do wyrokuTSUE.

Autor jest pracownikiem DepartamentuRopyiGazuMinisterstwaGospodarki.

Tekstwyrażapoglądyautora,anieinstytucji,zktórymijestzwiązanyzawodowo.

Wyrok ETS w sprawie PolskiPaweł Pikus

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 10 września 2015 r. wydał wyrok w sprawie C-36/14, której przedmiotem była skarga Komisji Europejskiej o stwierdzenie uchybienia przez rzeczpospolitą Polską stosowania prawa Unii Europejskiej.


OsObOWOść

Amiałobyćzupełnieinaczej.StanisławNagypodkreśla,że–coprawda–ukończyłszkołęśredniąoprofilumatematycznym,alejegomarzeniembyłahistoria.Ajednakojciec,wielkispo-

łecznik,zaszczepiłwnimzainteresowaniegazownictwemipodczasmaturynastąpiłazmiana–niehistoria,astudianakrakowskiejAGH.Co prawda, na drugim roku studiów na AGH równolegle podjąłstudianawydzialehistoriiUJ i jużnawetzaplanował tematpracydyplomowejpoświęconejprzemysłowi gazowniczemuwZagłębiuBorysławskim, jednak zaangażowanie w kilku projektach badaw-czych na AGH i otwarta perspektywa asystentury zadecydowałyopozostaniunauczelni.– Myślę, że dużą rolę odegrał fakt, że mia-łem znakomitych nauczycieli akademickich, prawdziwych mistrzów-przewodników. Jednym z nich był prof. Stanisław Dawidowicz, któ-ry zainteresował mnie termodynamiką, a sam był wychowankiem prof. Stanisława Ochęduszki ze szkoły lwowskiej, co w moim przy-padku oznacza, że jestem kontynuatorem tej szkoły. Drugim prze-wodnikiem – w zakresie inżynierii złożowej i gazowniczej oraz mode-lowania przepływów gazu w ośrodkach porowatych – był prof. Jakub Siemek. Również w zakresie geologii miałem znakomitych nauczycieli – prof. Stanisław Jucha i prof. Ludwik Zawisza – dzięki czemu staram się być jednym z lepszych „geologów” wśród inżynierów złożowych –mówiStanisławNagy.– Muszę dodać, że początki tej katedry sięgają lat 20. ubiegłego wieku, którą wówczas – jako katedrą kopalnictwa naftowego na wydziale górniczym Akademii Górniczej – kierował prof. Zygmunt Syriusz Bielski, późniejszy rektor AG. Jego następcą był prof. Zbigniew Wilk, następnie prof. Władysław Duliński, po nim prof. Jakub Siemek. Prowadząc teraz katedrę, mam świadomość, że to kawał historii polskiego szkolnictwa gazowniczego, legendarni na-uczyciele akademiccy i ciąży na mnie wielka odpowiedzialność, by być godnym kontynuatorem.

Katedra inżynierii gazowniczej obejmuje wszystkie zagadnieniazwiązanezeksploatacjąizagospodarowaniemgazuziemnego.Za-gadnienia związane z wydobyciem, osuszaniem na powierzchni,transportem, dystrybucją i wykorzystaniem. Od strony naukowejprowadzonesąprojektyzwiązanezmodelowaniemprzepływugazuwzłożachporowatych,analiząprocesówtermodynamicznychzwią-zanych z osuszaniem gazu, magazynowaniem gazu w kawernachsolnych,budową imodelowaniemprzepływugazuw rurociągachprzesyłowychidystrybucyjnych.Spektrumbadawczebardzoszero-kie.Niczatemdziwnego,żerealizowanesąbardzoliczneprojektybadawcze.– Jesteśmy otwarci na propozycje płynące z przemysłu, podejmujemy własne projekty badawcze, współpracujemy z partne-rami zagranicznymi w projektach europejskich. Gdy w ostatnich la-tach głośna stała się sprawa pozyskiwania gazu ziemnego z pokładów łupkowych, włączyliśmy się w liczne projekty z tym związane. Temat ten jest nam szczególnie bliski, bowiem jestem zdania, że kluczową

kwestią dla rozwoju przemysłu gazowniczego są badania mające na celu rozpoznanie zasobów geologicznych i określenie zasobów wydo-bywanych –mówiStanisławNagy.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Agencja RozwojuPrzemysłuw2013rokuogłosiłyprogramwsparciarozwojuinnowa-cyjnychtechnologiizwiązanychzwydobyciemgazuzłupków(shale)podnazwą „BlueGas – PolskiGaz Łupkowy”.KonsorcjumPolskieTechnologiedlaGazuŁupkowego,którego liderem jestPGNiGSA,awskładktóregowchodząrównieżLotosPetrobalticSA,OrlenUpstre-amSp.zo.o.,AkademiaGórniczo-Hutnicza, InstytutNafty iGazu,PolitechnikaGdańskaorazPolitechnikaWarszawska,wIedycjikon-kursuzdobyłofinansowanienarealizację12projektów,zktórychzajedenprojektodpowiadakatedrainżynieriigazowniczej,auczestniczyw dwóch innych. W drugim konkursie, w roku 2014, katedra jestuczestnikiemwdwóchprojektach.– W IRES prowadzimy projekty bardzo nowoczesne – unikalne w skali światowej. Taką nowością bę-dzie system wyznaczania zasobów wydobywanych w otworach pozio-mych wielokrotnie szczelinowanych z wykorzystaniem sztucznej inteli-gencji i stworzeniem tzw. zastępczych modeli złożowych. To unikalne rozwiązanie, nad podobnymi rozwiązaniami pracują tylko dwa ośrodki na świecie. Podobnie jest w przypadku innego projektu – identyfikacji składu płynu złożowego in situ metodą spektrometrii ramanowskiej. Na świecie obecnie jest tylko jeden przypadek wykorzystania tej metody w zakresie identyfikacji składu gazu wydobywanego z pokładów wę-glowych, my ten schemat chcemy przenieść na inne złoża niekon-wencjonalne. Planujemy, że w przyszłym roku będziemy mieli pro-totyp takiego urządzenia –mówiStanisławNagy.

KatedrabyłagłównympartneremPaństwowegoInstytutuGeolo-gicznegowprojekciebadawczymdotyczącymbadaniawpływunaśrodowisko procesu wiercenia i rozpoznawania złóż w pokładachłupkowych.Efektemjestpierwszypolskiraport,któryjestwykorzysty-wanydotworzenianowychregulacjieuropejskichwzakresieposzu-kiwania iwydobyciagazuziemnegozezłóżniekonwencjonalnych.– Odnoszę jednak wrażenie, że zbyt szybko wygasła euforia łupkowa, zbyt szybko zrezygnowaliśmy z kolejnych badań, a liderzy firm poszu-kiwawczych nie wykazali się determinacją, by rozpoczęte prace konty-nuować –mówiStanisławNagy.– Rozumiem, że jednym z powodów takich zachowań mogła być niejasność regulacji prawno-podatko-wych. Ale była szansa, by za nie nasze pieniądze poznać w większym zakresie pokłady łupkowe, poznać zasoby naszej ziemi także w zakre-sie innych kopalin. Wiele wskazuje na to, że tę szansę już straciliśmy. Patrząc na sprawę z szerszej perspektywy, trzeba chyba zwrócić uwagę na dość płytkie podejście przemysłu do prac badawczych w ogóle. Jeśli otrzymujemy zlecenia na wykonanie badań, to zwykle cel tych badań jest doraźny, krótkoterminowy i powinien przynieść natychmiastowy efekt. W takim podejściu do badań nie ma żadnej wizji strategicznej.

Dwa światyPolski sektor gazowniczy funkcjonuje jakby w dwóch światach. Ten pierwszy to świat polityczno-korporacyjny, uwrażliwiony na zależność od wschodniego dostawcy i niespokojny o bezpieczeństwo dostaw. Ten drugi to świat naukowy, badający stan branży i jej perspektywy. Dlaczego te dwa światy słabo się komunikują – stara się wyjaśnić Stanisław nagy, wielki autorytet naukowy polskiego gazownictwa.


Mam doświadczenie w kontaktach z amerykańskimi partnerami. Tam funkcjonuje zupełnie inny model współpracy. Kluczowym jego ele-mentem jest konsorcjum tworzone przez partnerów przemysłowych i naukowych, wspólnie określających cel badawczy i budżet na jego realizację. Są to zazwyczaj projekty wieloletnie, nieustannie monito-rowane przez uczestników konsorcjum. Zaletą tego systemu jest to, że uczestniczący w konsorcjum partnerzy przekazują sobie główną cześć materiałów badawczych, a równocześnie pozyskują niejako za darmo materiały od innych partnerów. To pozwala na zwiększenie potencjału związanego z projektem. Jeżeli w konsorcjum występuje 10 firm i każda z nich jest zobowiązana do wykonania w ciągu roku dwóch otworów badawczych, to tak, jakby informacja pochodziła z dwudziestu otworów, przy koszcie dwóch. Widać na tym przykładzie, jaka jest efektywność takich badań. W Polsce przemysł wydobywczy naftowy nie był zainteresowany budowaniem takiego modelu, głów-nie z uwagi na ochronę własnych informacji geologicznych. Nawet PIG-PIB, który otrzymywał te informacje, nie bardzo mógł je wykorzy-stać. Gdyby jednak amerykański system zastosować u nas, bylibyśmy znacznie dalej z naszymi badaniami rozpoznawczymi. Pamiętam dys-kusje z lat 80. i 90., prowadzone w AGH odnośnie do zasadności wier-ceń, kierunków poszukiwań. Takie debaty potrzebne są również dzisiaj, z większym wykorzystaniem ekspertów, bo efektywność rozpoznania geologicznego, niestety, spadła. Techniki poszukiwawcze są dzisiaj bardzo wyrafinowane, co pozwala w USA osiągać ponad 90-procen-tową efektywność w zakresie trafności wierceń po wykonaniu badań sejsmicznych 3D, tymczasem u nas ta skuteczność jest gorsza. Jestem przekonany, że fundamentalnym wyzwaniem dla polskiego gazownic-twa jest odbudowa zasobów wydobywalnych krajowych, utrzymanie i zwiększenie potencjału wydobywczego, w perspektywie 5–10 lat. W tej chwili mamy w Polsce współczynnik sczerpania zasobów kra-jowych mniejszy od jedności. I nie są wiarygodne statystyki z dopi-sywaniem zasobów z Morza Płn. czy Azji Śr., zafałszowujące rzeczy-wistość. Moim zdaniem, powinno się porównywać wartość zasobów wyeksploatowanych z wartością zasobów odkrytych w tym samym re-jonie. O tym powinniśmy debatować, takie analizy powinny powstać. Powinniśmy stworzyć wspólny zespół przedsiębiorców i naukowców dla zwiększenia zasobów odkrywanych, bo inaczej wydobycie będzie malało. To powinno obejmować złoża konwencjonalne i niekonwen-cjonalne. A w tym drugim przypadku – bo przecież nie skreślamy złóż łupkowych – musimy precyzyjne określić parametry finansowe, ra-cjonalność kosztów ich wydobycia. To jest kryterium wydobycia gazu ziemnego na dużą skalę w Polsce i w Europie. Bazując na szacunkach Massachusetts Institute of Technology, można powiedzieć, że takim kryterium opłacalności wydobycia gazu w Europie i w Polsce, może być kryterium około 6–9 dolarów za 1000 stóp sześciennych, co prze-kłada się na 200–330 dolarów za 1000 metrów sześciennych. Chcę powiedzieć, że takie same obliczenia, takie same kalkulacje, wskazy-wane są w innych instytutach amerykańskich, głównie w Instytucie Rice w Teksasie. Aczkolwiek pesymistyczne wypowiedzi niektórych niemieckich koncernów energetycznych pokazywały, że wydobycie gazu z niekonwencjonalnych złóż w Polsce będzie kosztować co naj-mniej 10 dolarów za 1000 stóp sześciennych, czyli 330–320 dolarów za 1000 metrów sześciennych gazu. Także studia ekonomiczne, wyko-nane m.in. w AGH w 2014 roku, wskazują, że koszty te mogą być wyż-sze, ale trudno jednoznacznie je wskazać przed zakończeniem prac pilotażowych połączonych z próbną eksploatacją. Można się spodzie-wać, że w dłuższej perspektywie koszty wydobycia będą maleć, pod warunkiem potwierdzenia zasobów technicznie wydobywalnych, co wydaje się trudne do zrealizowania w najbliższym czasie. –podkreślaStanisławNagy.

Niewidaćjednakżadnychdziałańwtymkierunku.Coprawda,narodowyoperatorpowołałnaukowągrupędoradczą,aleraczejniewceluintensyfikacjitychpracposzukiwawczychirozpoznawczych.Państwonieprzejawiawtymzakresieistotnejinicjatywy,więcsam

świat nauki nie podoła wyzwaniu. Nikt nie ujawnia jakiejś myślistrategicznej dla sektora gazowniczego (dla innych sektorów rów-nieżbraktakichwizji),botakiegocentralnegoośrodkaniema.Aninarodowego, ani firmowego. Wszystkie duże koncerny paliwowemająwłasnedziałybadawczo-rozwojowe,aunaszlecasięnajwyżejpewnebadanianazewnątrz,auważam,żepowinienbyćstworzonywłasnyośrodekkoncepcyjny.Jeśliniemastrategiipaństwadlaener-getyki,strategiekorporacyjnemajądrugorzędneznaczenie.Kluczemjestpolitykaenergetycznapaństwa,musimiećokreślonycel,musibyćjasnakoncepcja,przyjętaponadpodziałamipolitycznymiire-alizowananiezależnieodopcjipolitycznejobecnierządzącej.Temupowinnybyćpodporządkowanekierunkirozwojuiplanyinwesty-cyjne.Jeślipowstająstrategiekorporacyjne,musząbyćkompatybilnez planami państwa. I to państwo powinno narzucać korporacjompriorytety,botemajązapisanąwswoichstatutachmisję.Wpolskimprzypadkupriorytetemdlagazownictwapowinnobyćrozpoznaniezłóżwcelupodtrzymaniaindeksuzastępowaniazasobów.

– Ponownie wraca dyskusja o polityce energetycznej Polski. Nie widzę w niej długofalowej wizji –mówiStanisławNagy.– Ani dla energetyki, ani dla gazownictwa. Jeśli stawia się równocześnie na węgiel, paliwo atomowe i źródła odnawialne, a ogranicza rolę gazu ziemnego, obraz przyszłości staje się nieczytelny. Gaz ziemny musi być elementem stabilizującym, musi być dopełnieniem tego syste-mu. Polityka energetyczna musi mieć horyzont czasowy 20–30-letni, weryfikowany co 5 lat, bo ceny paliw są mocno polityczne, a każ-dy projekt energetyczny musi być opłacalny. Pracujemy nad progra-mem typu power to gas, Niemcy już to robią, przymierza się do tego GAZ–SYSTEM S.A., w projekcie razem m.in. z Lotosem. To projekt związany przede wszystkim z energetyką wiatrową. Ale to wymaga inwestycji i kalkulowania ich opłacalności. Trzeba zdefiniować cele badawcze, sprecyzować inwestycje pilotażowe i oszacować ich sens ekonomiczny. A to wymaga szerszej analizy, gdzie takie obszary moż-na wyodrębnić i efektywnie zagospodarować. Podobnie z biogazow-niami, kiedyś szumnie zapowiadanymi w każdej gminie, a praktycznie marginalnymi dzisiaj. Bo koncept był nieprzemyślany, bo nie można wtłoczyć biogazu do sieci gazowych, ale można na przykład wyko-rzystać lokalnie, w lokalnych instalacjach kogeneracyjnych. Ale o tym trzeba było myśleć przed ogłaszaniem projektu dla każdej gminy.

Z każdej wypowiedzi płynie apel o potrzebie aliansu intelektuz przemysłem, o potrzebie współpracy. Widać jednak wyraźnie,że tooczekiwanieniedokońca spełnione.Postęp technologicznybyćmożetozmieni,byćmożezmieniątonowepokolenialiderówsektora gazowniczego. – Kapitał intelektualny absolwentów AGH jest naszą wielką nadzieją. To prawdziwa satysfakcja z pracy akade-mickiej. Nasza kadra naukowa przechodzi wielką zmianę pokole-niową i te zmiany nie mają charakteru liniowego, są przyspieszone postępem technologicznym. Ich praktycznie nieograniczony dostęp do wiedzy i kontakt ze światem wytyczają zupełnie nowe horyzonty myślenia i otwierają nowe możliwości. Nie musimy mieć komplek-sów, współpracujemy z najlepszymi ośrodkami naukowymi na całym świecie, jesteśmy partnerami w wielu międzynarodowych projektach, w wielu dziedzinach mamy przewagę, w innych potrafimy się uczyć. W jednym jednak segmencie obserwuję porażkę polskiego szkolnic-twa – w koordynacji nauczania z praktyką. W latach 2005–2008 pro-wadziliśmy w tym zakresie wspólnie z uczelniami zachodnimi projekt badawczy dotyczący wizji edukacji. Okazało się, że najsłabszym ogni-wem naszego kształcenia jest brak rzeczywistych praktyk w przemy-śle i brak udziału inżynierów z przemysłu w procesie kształcenia. To się zmienia – obecnie mamy wykładowców praktyków z przemysłu. Wykorzystujemy wykładowców z przemysłu w dydaktyce na studiach podyplomowych. To jeszcze jeden aspektnegatywnybrakuwspół-pracy nauki z przemysłem. To wielkie wyzwanie dla uczelni, ale też wielki apel do przemysłu – postawcie na praktyki młodych.

Adam Cymer

WydarZenia

Porazkolejnyinauguracjarokugazowegobyłaokazjądospotkania przedstawicieli GAZ–SYSTEM S.A. z klienta-mi i partneramibiznesowymioperatora.Wkonferencji

udziałwzięlimiędzyinnymiJerzyWitoldPietrewicz,sekretarzstanuwMinisterstwieGospodarki,JacekKozłowski,wojewodamazowiecki,orazSteenHommel,ambasadorKrólestwaDanii.Winauguracjirokugazowego2015/2016uczestniczyłoprawie200osób,wtymprzedstawicieleklientówzcałejPolskiiEuro-py,partnerzybiznesowiorazdelegaciambasad:USA,RepublikiLitewskiej,UkrainyiRepublikiSłowackiej.

PrOGrAM INWESTYCYJNY GAZ–SYSTEM S.A. W lATACH 2009–2015

Konferencja miała na celu podsumowanie programu in-westycyjnego, który GAZ–SYSTEM S.A. realizował w latach2009–2015.Zaprezentowanezostały sfinalizowane inwesty-cjeoraz ichwpływnabudowanie stabilnego ikonkurencyj-negorynkugazuwPolsce.Podkreślonoprzyrostsiecigazowej

o infrastrukturę, w której skład wchodzą:1283 km nowychgazociągów,41stacjigazuoraz2tłoczniegazu.Wpłynęłotona rozbudowę sieci przesyłowej w kraju o ponad 10 proc.– z 9,7 tys. km gazociągów w 2009 roku do ponad10,9tys.kmw2015roku.Inwestycjetemająznaczeniestra-tegiczne dla kraju, bowiem tworzą nowe możliwości tech-niczneimportugazudoPolskizkierunkuinnegoniżwschod-ni. Koszt budowy gazociągów w latach 2009–2015 wyniósłokoło3,8mldzł.

OSIąGNIęCIA W rOKU GAZOWYM 2014/2015

Podczas konferencji podsumowano miniony rok gazowywzakresiewzrostu liczbyumówoprzyłączenieorazumówo świadczenie usługi przesyłania. Liczba klientów operatorawzrosła z 70 podmiotów w roku gazowym 2013/2014 doponad110firmwroku2014/2015.Jesttoefektliberalizacjirynku gazu. Omówiono wzrost przepustowości technicznejizarezerwowanejorazczynnikideterminującekształtowaniesię cen gazu. Podsumowano pierwszy rok funkcjonowaniaplatformy aukcyjnej GSA – Gaz–System Aukcje (https://au-kcje.gaz-system.pl/).Wminionymrokugazowymzapomocątegonowoczesnegonarzędziaaukcyjnegodoprzydziałuprze-pustowości przeprowadzono 305 aukcji produktów przepu-stowościpowiązanej iniepowiązanej.Naplatformieaukcyj-nejGSAfunkcjonująobecnie44aktywnepodmiotykupująceoraz116zalogowanychużytkowników.

rOZWóJ DlA WSPólNYCH KOrZYŚCI

IstotnączęśćkonferencjistanowiłyplanyGAZ–SYSTEMS.A.nanajbliższe10lat,realizowanewramachKrajowegoPlanuRozwoju.Wśródgłównychzałożeńinwestycyjnychoperatoragazociągówprzesyłowychnalata2016–2025znalazłysię:bu-dowapięciunowychinterkonektorów,rozbudowaterminaluLNGorazdalszarozbudowawewnętrznejsiecinowychgazo-ciągówokolejneponad2tys.km.Głównymicelamizaplano-wanychinwestycjisą:dywersyfikacjadostawgazuorazzwięk-szenie integracji rynków w Europie Środkowo-Wschodniej.Docelowo inwestycje te mają zapewnić Polsce bezpieczeń-stwoenergetycznepoprzezpełnątechnicznązastępowalnośćdotychczasowychkierunków importowychkierunkami alter-natywnymi. W trakcie konferencji zaprezentowano głównezałożenia,celeikorzyścizbudowyzintegrowanegosystemuenergetycznego, m.in. SMART GAS GRID. Poruszono takżetemat zmian wynikających z aktualizacji „Instrukcji ruchui eksploatacji sieci przesyłowej”, które czekają klientówwrokugazowym2015/2016.

GAZ–SYSTEM S.A.zainaugurował rok gazowy 2015/2016

„Nowe gazociągi na nowy rok gazowy” to hasło przewodnie konferencji inaugurującej rok gazowy 2015/2016, zorganizowanej 28 września br. w Warszawie przez GAZ–SYSTEM S.A. Spółka podsumowała program inwestycyjny zrealizowany w latach 2009–2015 i zaprezentowała plany rozwoju na najbliższe 10 lat.

Katarzyna Siezieniewska


Jedenastu starannie wybranych finalistów (trzy 2-osobowezespołyi5osóbindywidualnie)przedstawiłozarysswoichprojektówprzedstawicielomkapitułykonkursu.Wjejskład

weszliczłonkowieNaukowejGrupyDoradczej,działającejprzyPGNiG SA – grono dziesięciu wybitnych polskich uczonychorazdyrektorzy:DepartamentuStrategii iRegulacji,OddziałuGeologiiiEksploatacji,CentralnegoLaboratoriumPomiarowo--BadawczegoorazDepartamentuBadańiRozwoju.

Po prezentacji obecni podczas finału członkowie kapitułyzadawali pytania dotyczące nie tylko technicznych i innowa-cyjnychaspektówprzedstawionychprojektów,ale takżezało-żeńbudżetowychkoniecznychdo ich realizacji.Okazało się,co z satysfakcją podkreślił Dariusz Dzirba, dyrektor Departa-mentuBadańiRozwoju,żefinaliścidużąwagęprzywiązywalido ekonomicznych efektów, jakie może przynieść wdrożenieichpomysłów.Obradyjurybyłyburzliwe,ponieważwszystkieprojektybyłynawysokimpoziomieiniełatwobyłowybraćje-dennajlepszy.Choćprzyznano3nagrodyfinansowe,alaure-atkapierwszejnagrodyotrzymałaodorganizatorapropozycjęrealizacjiswojegoprojektu,dyrektorDzirbaniewykluczył,żePGNiGzechcepodjąćrozmowyowspółpracyzwłaścicielamiinnychpomysłów.

ZwycięzcamiI.edycjikonkursuzostali:1. miejsce inagrodęwwysokości15000złotrzymała Joan-

naSzymańska(PolitechnikaWarszawska,WydziałInżynieriiMateriałowej,ZakładProjektowaniaMateriałów)zaprojekt

pn. „Produkcja i badania ultralekkich propantów cera-micznych przeznaczonych do efektywnego wydobyciagazułupkowego”;

2. miejsceinagrodęwwysokości10000złotrzymali:BłażejBartkowski, Maciej Chudy i Jakub Skrzetuszewski (Poli-technikaPoznańska, Katedra TechnikiCieplnej) za projektpn. „Zwiększenie efektywności energetycznej w PGNiGSAwoparciuozastosowanieukładuORC”;

3. miejsce i nagrodę w wysokości 5000 zł otrzymali: ŁukaszŚwirkiMarceliNowak(WydziałWiertnictwa,NaftyiGazuAGH w Krakowie) za projekt pn. „Zastosowanie ozonujakoinhibitorabiodegradacjipłynuwiertniczego”.Innowacyjność pomysłu zdobywczyni I nagrody polega na

możliwości wytworzenia propantów o bardzo wysokiej, się-gającej nawet 60%, porowatości. Pozwala to na swobodnyprzepływgazuprzezwnętrzepropantów,awięcstwarzamoż-liwośćwyższegostopniasczerpaniazłoża.Dodatkowobardzopozytywnyjestaspektekologiczny–wmateriałachpropantówzastosowanebędądodatkiodpadowe,wtympolimeryikoksnaftowy.

Wszystkowskazujenato,żewprzyszłymrokuPGNiGogłosiIIedycjękonkursu.– Paradoksalnie, brak wiedzy, ale nie niewie-dza, pozwolił uczestnikom konkursu na poszukiwanie innowa-cyjnych pomysłów w obszarach, gdzie być może nikt inny dotąd nie szukał –podsumowałfinałdyrektorDzirba.

Więcej informacji o nagrodzonych już wkrótce na stroniekonkursu:http://www.pgnig.pl/mlodzi-innowacyjni-dla-pgnig

Katarzyna Mróz, PGNiG SA


rozstrzygnięcie konkursu „Młodzi innowacyjni dla Pgnig”

25 września br. w Muzeum Gazownictwa w Warszawie odbył się finał konkursu „Młodzi innowacyjni dla PGNiG”, zorganizowanego w maju przez Departament Badań i rozwoju Centrali PGNiG SA.

PGNIG POTWIErDZIłO ODKrYCIE ZłOżA GAZOWEGO W WIElKOPOlSCE

PGNiG SA potwierdziło odwiertem Miłosław 4K odkryciezłoża gazowego w miejscowości Miłosław w powiecie wrze-sińskimwwoj.wielkopolskim.Spółkazsukcesemzakończyławiercenie otworu kierunkowego, poszukiwawczego Miłosław-4K o całkowitej długości 3875 m na koncesji Kórnik–Środa.Obecnietrwajątesty.Odkryciewpisujesięwewcześniejszeod-krycianatymterenie,tj.złożaLisewo,Komorze,WinnaGóra,ŚrodaiKromolice.Pracewramachkoncesjinaposzukiwanieirozpoznawaniezłóżropynaftowejigazuziemnego,nazlece-niePGNiG,prowadzifirmaExaloDrillingS.A.JesttowspólnyprojektPGNiGSA(operator,udziałwkoncesji51%)zfirmąFXEnergysp.zo.o.(udział49%).

UE PrZYGOTOWUJE SIę NA COP21

UniaEuropejskakończyprocesprzygotowańdogrudniowejkonferencjiklimatycznejCOP21.18wrześniabr.RadaUEza-twierdziławspólnymandatnegocjacyjny.

RadaUEzgodziłasięnawspólnestanowiskoprzedgrudnio-wyminegocjacjamiwParyżu.Ministromudałosięznaleźćkom-promiswbrewpoczątkowoniechętnemustanowiskuniektórychpaństwśrodkowoeuropejskich,wtymPolski.

WmandacieudałosięzawrzećzobowiązanieUEdoredukcjiemisjiCO2o40proc.(względempoziomuz1990)do2030r.Zgodzonosięteżnazawarciewtekścieporozumieniazobowią-zaniadoprzeglądupostępówwjegowprowadzaniucopięćlat.Polsce,wzamianzazgodę,udałosięwynegocjowaćodejścieodużyciawtekściesłowadekarbonizacjaizastąpieniego„neutral-nościąklimatyczną”.

WedługprzedstawicieliPolskitaróżnicamabyćkluczowadlaprzyszłego rozwoju technologicznego i środowiskowego kraju.Jakkolwiek bowiem dekarbonizacja zakłada odchodzenie odtechnologii wykorzystujących węgiel w jakikolwiek sposób, toneutralnośćwpływunaklimatpozwalanajegoużyciewsytuacji,kiedyniewpłynietonegatywnienaśrodowisko,np.wprzypad-ku spalania go, przy jednoczesnym wykorzystaniu technologiisekwestracjiCO2(ang.CCS,wychwytywanieibezpieczneskła-dowaniedwutlenkuwęglapodziemią).

ZporozumieniazadowolonybyłMiguelAriasCanete,komi-sarzds.energiiizmianklimatu.Pozakończeniuobradstwierdził,żemandatpozwoli„nazawarcieambitnego, szerokiego iwią-

żącegoporozumieniaklimatycznego.Dotegobędziemydążyćiniezgodzimysięnanicinnego”–podkreślił.

Komisarz dodał, że UE będzie dążyła do wynegocjowaniazmniejszenia emisji o 50 proc. (w porównaniu z poziomemz1990r.)do2050r.AriasCanetechce,bydo2100r.emisjebyły„bliskiezerulubponiżej”.

Zgromadzeninazewnątrzbudynkuradyprzedstawicieleorga-nizacjiproekologicznychwwiększościzzadowoleniemprzyjęlizatwierdzenieunijnegomandatu,choćczęśćwolałabybardziejradykalnepostanowienia.Wszyscy chcą jednak, byUEprzed-stawiłaszczegółyobniżeniaemisjio40proc.do2030r.,jakożeobawiająsięsymbolicznychkrokówniektórychpaństw.

WendelTrio,dyrektorClimateActionNetworkEurope,na-zwałporozumienieizapowiedźAriasaCaneteochęcidopro-

wadzenia emisji do zera „ważnym sygnałem”. Dodał także,że„UEbędziemusiaławspieraćswoichsojusznikówwpań-stwachrozwijającychsięw ichdziałaniachnarzeczzmniej-szeniaemisji”.

Zmandatuzadowolenisątakżeprzedstawicielebiznesu.Mar-kusBeyrer,dyrektorgeneralnystowarzyszeniaBusinessEurope,powiedział,żedecyzjeministrów„zmierzająwewłaściwymkie-runku”.Podkreśliłjednak,żebrakowałomu„jasnegowezwaniadopodobnychdziałańzestronypaństwpozaeuropejskich”.BraktakichdziałańmógłbybowiemspowodowaćucieczkęprzemysłuzEuropy.

NOrD STrEAM 2 BUDZI OBAWY

– Komisja Europejska dokona rygorystycznej oceny planów rozbudowy gazociągu Nord Stream, który będzie musiał być w stu procentach zgodny z unijnymi przepisami–zapewniłeu-roposłówMiguelAriasCanete,komisarzUEds.politykiklima-tycznej i energii, podczas debaty 6październikabr.wParla-mencieEuropejskimwStrasburgu.

– Nadal będziemy prowadzić rygorystyczną ocenę projektu Nord Stream 2. Będziemy w kontakcie z regulatorem niemiec-kim i przygotujemy wnioski co do zgodności projektu z prawem unijnym –zapowiedziałkomisarz.

NapoczątkuwrześniaprzedstawicieleGazpromu,niemiec-kich firm E.On i BASF-Wintershall, brytyjsko-holenderskiegoRoyal Dutch Shell, austriackiego OMV i francuskiego Engie(dawniejGdFSuez)podpisaliprawnieobowiązująceporozu-mienieakcjonariuszywsprawiebudowyNordStream2,nowejdwunitkowejmagistraligazowejoprzepustowości55mldme-trówsześciennychsurowcaroczniezRosjidoNiemiecprzezMorzeBałtyckie.


WydarZenia

dokończeniezestr.7

Zapraszamy na Forum Czystej Energii podczas Międzynarodowych Targów POl-EKO-SYSTEM27–29 października 2015 r., MTP, Poznań, pawilon 7A

W programie m.in.: Panel dyskusyjny

„Polskie ciepłownie – koncepcje modernizacji”.Paneliści: Paweł Smoleń, Andrzej rubczyński,

Janusz Starościk, Wojciech rychlicki, Andrzej Schoeneich

UCZCIWI GAZOWNICY

Jak podały rzeszowskie „Nowiny”, uczciwość się opła-ca. Godna podziwu jest postawa pracowników rzeszow-skiej gazowni, którzy znaleźli ogromną sumę pieniędzy (200 tysięcy) i zdecydowali się zgłosić to na policję. Moż-na się tylko zastanowić, ilu z nas zrobiłoby tak samo, a ilu zdecydowałoby się włożyć kasę do kieszeni.


5 dnii100wydarzeń–pokazówkulinarnych,warsztatów, wystaw.TopromocjaLubelszczyzny,ukazującajejwie- lokulturowośćidziedzictwo,alewtymrokutakżeukłon

wstronęjednegozewschodnichpartnerów–Gruzji.Towłaśnietenkrajpragnęliprzybliżyćorganizatorzy.Kulinarnie–poprzezGruzińskieMiasteczkoSmaku,zlokalizowanewsamymsercumiasta,muzycznie–poprzezkoncertKatieMelua,którejwy-stępzapełniłniedawnooddanądoużytkuLublinArenę.

Caływachlarz dań i posiłków,wystawyogrodnicze,warsz-tatyprzygotowywaniaposiłków,piwinalewek,salonliteracki,spektakleteatralne,koncertymuzyczne,wernisażefotograficz-neimalarskie,anazakończenie–duchowaucztapodnazwą„Smakikolorkrzyża”jakoDebataDwóchAmbonwBazyliceoo.Dominikanów.

Waldemar Sulisz, dyrektor Europejskiego Festiwalu Smaku,podsumowującimprezę,wspomniałwypowiedźPawłaPotoro-czyna,dyrektoraInstytutuAdamaMickiewicza,patronaEFS:

– „Kuchnia jest częścią kultury, ale kultura to gospodarka. Niech pan, budując markę festiwalu, myśli o produkcie, o jego marketingu, o tym, że to ma być produkt, który będzie dobrym narzędziem do rozwijania gospodarki w regionie”. I tak staram się działać. Rdzenna kuchnia lubelska jest zaginioną Atlantydą, ja próbuję ją poskładać z okruchów pamięci.

Smak Pgnig-owego gazu...cezary Mróz

Fot.

Jaku

bM

róz

Europejski Festiwal Smaku to wydarzenie łączące w sobie smaki jedzenia, muzykę i sztukę. Już siódma jego edycja odbyła się 2–6 września, tradycyjnie na ulicach, w budynkach, restauracjach, kościołach oraz na scenach lublina. To także promocja PGNiG – jednego z partnerów festiwalu.


sPOrT

CentrumTenisowewSobociekołoPoznaniaod4do6wrześniagoś-ciłotenisistówzcałejPolski.

Długa historia mistrzostw rozpoczęłasięwielelattemuwZielonejGórze.Jakniektórzymawiają,w„dobrychczasach”rywalizowało ze sobą ponad stu teni-sistów amatorów. Branża ewoluowałaz jednej dużej spółki z 48 oddziałamiw kierunku grupy kapitałowej, co osta-tecznie wymusiło potrzebę zmiany for-myintegracjipracowniczejzwiązanejzesportem. Tenisiści jako pierwsi zrzeszylisięwTowarzystwie Sportowo-Turystycz-nym Nafty i Gazu Sportgas i od minio-negorokukontynuujątradycjetenisowe,którympatronujeprezesPGNiGSA.

Tegoroczne zmagania odbywały sięwkategoriach:singiel idebelmężczyznoraz singiel kobiet. Wśród mężczyzn

wprowadzono podział wiekowy uczest-ników, w rezultacie utworzono 3 grupywobukategoriach:open,41+i50+.

Mimolicznychpróbzestronyinnychdrużyn,PucharPrezesaPGNiGSAobro-nili ubiegłoroczni zwycięzcy. W składnajlepszej drużyny weszli przedstawi-ciele Centrali Spółki oraz oddziałów wSanokuiZielonejGórze.Serdeczniegra-tulujemy.

WynikiSingielkobiet

1. EwelinaSkaza(PKPEnergetyka)2. JolantaSiergiej(PGNiG)3. AleksandraCzech(PGNiG)

Singielmężczyzn50+1. MirosławKiełb(PGNiG)2. BogdanMatysik(Sportgas)3. MarekKoczela(PSG)

Singielmężczyzn41+1. PawełFic(PGNiG)2. JarosławWierzbicki(PSG)3. GrzegorzPadło(PSG)

SingielmężczyznOPEN1. MarcinJabłoński(PGNiG)2. MarcinJaworski(PSG)3. SławomirMundry(PGNiG)

Debelmężczyzn45+1. MirosławKiełb(PGNiG),

MarekKoczela(PSG)2. TomaszSiegert,WitoldGałązkiewicz

(PSG)3. JarosławSopoćko,

JarosławWierzbicki(PSG)DebelmężczyznOPEN

1. MarcinJabłoński,PiotrRechnio(PGNiG)2. MarcinJaworski,GrzegorzPadło(PSG)3. MichałOberg,AdamRymaszewski(PSG)

Klasyfikacjageneralnafirm1. PGNiG–63punkty2. PSG–42punkty3. PKPEnergetyka–14,5punktu

XXVII Mistrzostwa Polski Firm gazowniczych i naftowych w Tenisie

Organizator turniejów tenisowychSportgas wyszedł naprzeciw co-razwiększejgrupiezainteresowa-

nychgrąwsquasha ipołączyłwSobociewszystkie rakiety, otwierając I BranżoweMistrzostwa Polski Firm GazowniczychiNaftowychwSquashaoPucharPrezesaPGNiGSA.

W turnieju w „najmłodszej” wśródczłonków Sportgas dyscyplinie udział

wzięlo 12 entuzjastów tego sportu.Wśród nich była jedna kobieta, którejszczególnie należy pogratulować hartuduchawgrzezmężczyznami.Wsyste-miekażdyzkażdymzawodnicyrozegralipo11pojedynków!

Tenisiści „ziemni” z zaciekawieniem,ale i mieszanymi uczuciami przyglądalisięrozgrywkomwzamkniętejprzestrzeni,zinnąpiłkąirakietą.Czyzamieniąswoje

rakietynamniejsze, choćbyodczasudoczasu,gdytrudnoznaleźćpartneranadłu-gi „ziemny”mecz?Czaspokaże,o czymprzekonamy się pewnie za rok podczaskolejnychmistrzostw.

Zwycięzcyturnieju:1. miejsce Wojciech Muszyński

(PGNiG Obrót Detaliczny)2. miejsce Norbert Smalera

(PGNiG OGiE)3. miejsce Grzegorz Fydrych

(PGNiG OGiE)

Squash po raz pierwszy

Dorota Mundry


Tym razem zakwaterowani byliśmy w hotelu UroczyskowCedzynie.CedzynatomałamiejscowośćpodKielcami,leżąca u podnóża Gór Świętokrzyskich. Znajdujący się

tutajzalew,o tejsamejnazwie, jestnajwiększymzbiornikiemwodnymwokolicy–zajmuje65ha.

Właśnie w tym miejscu, m.in. po drogach wokół zalewu,na10-kilometrowej trasieodbyła siękoronnakonkurencjami-strzostw–wyścigrowerowy.Rywalizowanowdwóchgrupachko-bietimężczyzn,podzielonychnakategoriewiekowe.Pozaciętejwalcezwycięzcamizostali:wgrupieIkobiet–JadwigaKrawce-wiczzPGNiGSAOddziałwZielonejGórze,wgrupieIIkobiet–PatrycjaTymciozPolskiejSpółkiGazownictwazWarszawy,wgrupieImężczyzn–GrzegorzKosmalazPolskiejSpółkiGa-zownictwa,awgrupieIImężczyzn–RomanFrankiewicz,takżez Polskiej Spółki Gazownictwa. Klasyfikacja drużynowa zakoń-czyła się zwycięstwem Polskiej Spółki Gazownictwa. DrugiemiejscezajęłoPGNiGSAOddziałwZielonejGórze,a trzeciefirmaEuRoPolGAZzWarszawy.

Bardzociekawą,ok.23-kilometrowątrasąpoCzarnejNidzieiNidzieodbył się spływkajakowy.Mimodośćniskiegostanuwody i pewnych trudności z tym związanych, pięknewidokiisłonecznapogodanadługopozostanąwpamięciuczestników.

Nanudęniemogliteżnarzekaćci,którzyzdecydowalisięnarajdpieszy.Ciekawa,urozmaiconatrasawiodłam.in.przeznaj-wyższyszczytGórŚwiętokrzyskich–Łysicę,ŚwietąKatarzynęiopactwobenedyktyńskieŚw.KrzyżanaŁysejGórze.Toosta-niemiejscezrobiłonapiechurachnajwiększewrażenie.Sank-tuarium,wedługlegendy,założonew1006r.przezBolesławaChrobrego,odXIVw.nazywane jest Św.Krzyżemzpowoduprzechowywanychtutajrelikwiikrzyżaświętego.Miejscetojest

jednym z najważniejszych polskich sanktuariów i celem licz-nychpielgrzymek.

Dwudniowy rajd konnyprzebiegał pięknymi szlakami, po-łożonymiwcentralnejczęściŚwiętokrzyskiegoParkuNarodo-wego.

Każdyuczestnikmógłwziąćtakżeudziałwkursiepierwszejpomocy przedmedycznej, który przeprowadzili profesjonalniratownicymedyczni.

Nasze spotkanie w Górach Świętokrzyskich było jednymzelementówobchodów15.rocznicypowstania„Alpejczyka”.Zapraszamywszystkichczłonkówisympatykównaszegosto-warzyszenia, entuzjastówaktywnych form spędzaniawolne-goczasu,nanasząkolejną, tymrazemnarciarską imprezę–XVIMistrzostwaPolskiwNarciarstwieAlpejskimBranżyGa-zowniczej iNaftowej–któraodbędzie sięprawdopodobniewostatniweekendstycznia2016roku.Staramysię,abymiej-scemnaszegospotkaniabyłhotelwArłamowie.

„alpejczyk” w Górach Świętokrzyskichwłodzimierz Kleniewski

Już po raz trzynasty (10–13 września) spotkaliśmy się na Mistrzostwach Polski Branży Naftowej i Gazowniczej w rowerach Terenowych. W ramach imprezy odbyły się także: XIX rajd Konny, VII rajd Pieszy i V Jubileuszowy Spływ Kajakowy. Mariusz Zawisza, prezes zarządu Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, objął nasze mistrzostwa honorowym patronatem.


Z życia izby gospodarczej gazownictwa

niacenygazuziemnego.Wperspektywieśrednioterminowejmogąsięwięcpojawićwarunkidoistotnejpoprawyrentownościwytwa-rzaniaenergiielektrycznejzgazuorazdorozwojubranżwykorzy-stującychtensurowiecjakosubstratwprzeprowadzanychprocesach(sektorchemiczny).Potrzebnajestwięc–naszymzdaniem–dodat-kowa,pogłębionaanalizapotencjałurozwojusektoragazuziemnegow kontekście postępującej liberalizacji. W dokumencie opisanazostałaogólnacharakterystykasystemumagazynowaniagazuziem-negowPolsce,jednakże„PolitykaenergetycznaPolskido2050r.”nie odpowiada na kluczowe dla tej działalności pytania. InaczejPEP 2050 podchodzi do magazynowania w sektorze paliwowym.Rozszerzona w obecnej wersji analiza systemu bezpieczeństwaw sektorzepaliwowymnie tylkowskazujenakonieczność zmian,leczrównieżdefiniujeprzesłanki,jakiminależysiękierować,mody-fikująctensystem.AnalogiczniePEP2050powinienpodchodzićdodziałalnościwsektorzemagazynowaniagazuziemnego,zwłaszczawkontekściepotrzebydostosowaniakrajowegosystemubezpieczeń-stwadostawdoregulacjinapoziomieunijnym*.Utrzymanieobec-negosystemubezpieczeństwadostawmożebyćniedopogodzeniazzapowiedziamiprzedstawicieliinstytucjirządowychoutworzeniuna obszarze Polski regionalnego węzła gazowego (ang. hub). PEP2050wskazujenarolęwydobyciagazuziemnegozezłóżniekon-wencjonalnych, jednocześnie brakuje analogicznych sformułowańoposzukiwaniuieksploatacjizłóżkonwencjonalnych.Dopieropeł-newykorzystaniepotencjałuzłóżkonwencjonalnych,przywsparciudlagazuzformacjiłupkowych,pozwolinarealizacjęzrównoważonejpolitykisurowcowejwkraju.Wceluprowadzeniazrównoważonejpolitykisurowcowejpotrzebnajest–naszymzdaniem–ponownaanalizarentownościwydobyciagazuziemnegowPolsce,zwłaszczarewizjaobciążeńpodatkowychsektora.ZmianauwarunkowanajestbrakiembiznesowegouzasadnieniadlawydobyciagazuzformacjiłupkowychwPolsce,cospowodowałostopniowewycofywaniesięzagranicznych inwestorów. Wydobycie krajowe ma jednak istotnąrolęwprowadzonejprzezpaństwopolityceenergetycznej.Zmniej-szona aktywność w sektorze poszukiwania i eksploatacji nowychzłóż,spowodowanadotkliwymiobciążeniamifiskalnymi,możemiećwdłuższejperspektywienegatywnywpływnabezpieczeństwoener-getycznekraju.Mamynadzieję,żeuwagiwznacznejmierzezostanąuwzględnione.IzbajestzajaknajszybszymuchwaleniemPEP2050,azwłaszczaplanudziałańdo2018r.,którewwielukwestiach(np.systemuwsparciadlakogeneracji)powinnybyćprzyspieszone.

Kolejnykwartałzapowiadasięrówniepracowicie.Wszystkichza-interesowanychzapraszamynaorganizowanąwspólnieprzez IzbęGospodarczą Gazownictwa i Urząd Dozoru Technicznego konfe-rencjętechnicznąpt.„UDTdlagazownictwa”,któraodbędziesię14–15 października 2015 r. w Jachrance (hotel Warszawianka,CentrumKongresowe).Wtrakciedwudniowegocykluspotkańide-bat goście konferencjibędąmielimożliwość zapoznania sięm.in.ztematykązzakresunadzoruUrzęduDozoruTechnicznegonadga-zociągamiorazświadczonychwtymzakresieusług.Podczasspotka-niaprzedstawicieleoperatorówsiecigazowychprzedstawiąrównieżswojedoświadczeniawzakresiebudowy,odbioruibezpieczeństwaeksploatacjirurociągówprzesyłowych.

IzbaGospodarczaGazownictwatradycyjnieobjęłahonorowypa-tronatnadVIIIedycjąTop-GAZRogów2015,któraodbędziesię12–14października2015r.podhasłem:„Technikaopomiarowa-

niagazudziśijutro”.Mającnauwadzetematykęseminariumorazjegoogólnokrajowyzasięg,jesteśmygłębokoprzekonani,iżspotkasięonozogromnymzainteresowaniembranżygazowniczej,umoż-liwiającwymianędoświadczeńiopiniiwzakresieszerokorozumia-nychpomiarówwgazownictwie.

Wpaździernikubr.startujeXIedycjadwuletnichstudiówmene-dżerskichtypuExecutiveMasterofBusinessAdministrationdlafirmsektoragazowniczego. IzbaGospodarczaGazownictwaorganizujejetradycyjniewewspółpracyzGdańskąFundacjąKształceniaMene-dżeróworazInstitutd’AdministrationdesEntreprisesAix-en–Pro-venceMarsylia.Programkierowanyjestdospecjalistówwyższegoszczeblakierowniczego.Studiatrwają4semestry(dwalata,około20zjazdów).Zajęciaodbywająsięrazwmiesiącupodczas3-dnio-wychsesji(czwartek-sobota).

* System bezpieczeństwa dostaw w Unii Europejskiej uregulowa-ny został w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (EU)nr994/2010z20października2010r.wsprawieśrodkówzapewnia-jącychbezpieczeństwodostawgazuziemnegoiuchyleniadyrektywyRady2004/67/WE(Dz.U.UEL295/1z12listopada2010r.).

KOMITET STANDArDU TECHNICZNEGO

W III kwartale br. pracował Komitet Standardu Technicznego IGG. W związku z przejściem na emeryturę Anatola Tkacza, Zarząd IGG odwołał go z dniem 30 czerwca 2015 r. z pełnionej funkcji kierowni-ka Sekretariatu KST i powołał z dniem 1 lipca 2015 r. na to staano-wisko Andrzeja Buryło.W związku ze złożonymi rezygnacjami Zarząd IGG odwołał również ze składu Komitetu Standardu Technicznego: Mirosława Wójcickie-go (Instalatorstwo Sanitarne C.O. i Gazowe – Mirosław Wójcicki) i Andrzeja Harasyma (BSiPG GAZOPrOJEKT SA) oraz powołał do KST roberta lecha (PEGAS Sp. z o.o.)W III kwartale br. ukazały się drukiem: opracowany przez Zespół nr 4 pod kierownictwem Tadeusza Pod-

ziemskiego Standard Techniczny oznaczony ST-igg-0401:2015; Sieci gazowe. Strefy zagrożenia wybuchem. ocena i wyzna-czanie.

opracowany przez Zespół nr 14 pod kierownictwem Artura Szelca Standard Techniczny ST-igg-1401:2015; Kody kreskowe dla urządzeń w punktach gazowych. Kody kreskowe dla gazo-mierzy miechowych,

opracowany przez Zespół nr 14 pod kierownictwem Artura Szelca Standard Techniczny ST-igg-1402:2015; Kody kreskowe dla urządzeń w punktach gazowych. Kody kreskowe dla reduk-torów,

opracowany przez Zespół nr 14 pod kierownictwem Artura Szelca Standard Techniczny ST-igg-1403:2015; Kody kreskowe dla urządzeń w punktach gazowych. Kody kreskowe dla plomb,

opracowany przez Zespół nr 20 pod kierownictwem roberta Kwiatkowskiego Standard Techniczny ST-igg-0205:2015; oce-na jakości gazów ziemnych. chromatografy gazowe proce-sowe do analizy składu gazu ziemnego.

Standardy są do nabycia w wersji papierowej i elektronicznej.Do ankiety w III kwartale 2015 skierowano następujące projekty standardów technicznych: ST-igg-0206:2015. ocena jakości gazów ziemnych. chroma-

tografy gazowe laboratoryjne do analizy składu gazu ziem-nego (wersja z 13.08.2015 r.).

26 września odbyła się również konferencja uzgadniająca w sprawie: ST-igg-0207:2015 „Protokół komunikacyjny gaz-MoDeM 3”. 21 października br. odbędzie się plenarne posiedzenie Komitetu Standardu Technicznego, który m.in. rozpatrzy przedstawione przez Prezydium i Sekretariat KST propozycje zmian mających usprawnić działalność standaryzacyjną w branży gazowniczej, w której obecnie trwają poważne procesy restrukturyzacyjno-organizacyjne, wpływa-jące również na sferę techniczną.

dokończeniezestr.5

15PGNiG015_PRASA_205x290_wektory.indd 1 15.06.2015 13:56

innowacyjność i nowe technologie w gazownictwie

Documents