1

IA BrusselDavy Pieters, meer informatie: www.ianetwerk.nl

Intelligent Transport Systems (ITS)Hoe innovaties in voertuigtechniek en ICT de toekomst van mobiliteit gaan bepalen

Auteur: Edoardo Felici (Rijkstrainee), onder eindverantwoording van Davy Pieters (IA Brussel).

De uitdaging in wegvervoer

Vertraging van het verkeer in de Europese Unie veroorzaakt economische schade van ongeveer 1% van hettotale Bruto Binnenlands Product van de EU. Daarnaast overlijden ruim 35.000 mensen elk jaar bijverkeersongelukken. 71% van de CO2 -emissies in het transport is afkomstig van het wegvervoer, waarvoorin de periode tot 2050 een groei van 25% wordt verwacht. Om deze ontwikkelingen tegen te gaan, voldoetniet alleen het investeren in de infrastructuur. i

De verwachtingen voor de implementatie van Intelligent Transport Systems (ITS) zijn hooggespannen. Eengroot aantal toepassingen van informatie- en communicatietechnologie kan zorgen voor meer veiligheid enefficiëntie in onder andere het wegvervoer. De uitrol van dergelijke system wordt echter belemmerd dooreen gebrek aan nationale, regionale en lokale coördinatie. Hierdoor wordt de continuïteit enintermodaliteit, oftewel de mate waarin tijdens een reis gebruik wordt gemaakt van verschillendevervoersmodaliteiten zoals auto, openbaar vervoer of fiets, van deze diensten tegengewerkt.

ITS Richtlijn en Action Plan on Intelligent Transport Systems

De Europese Unie heeft twee instrumenten ingezet ter bevordering van de uitrol van ITS in Europa: hetAction Plan (december 2008) en de ITS-Richtlijn (2010/40/EU). Deze zijn gericht op het coördineren,versnellen en verduurzamen van ITS in het wegvervoer en het verbeteren van interfaces met anderevervoersmodaliteiten.

De Action Plan for Deployment of Intelligent Transport Systems in Europeii was het resultaat van veelvoorbereidend werk en lange consultaties met stakeholders. Hierin werd de aanzet gegeven voor demaatregelen die de ITS-industrie, de lidstaten, infrastructuur- en dienstenleveranciers moeten mobiliserenom tot een gecoördineerde uitrol te komen. Naast het Directoraat-Generaal Move, waren bij de Commissieook DG Connect (het voormalige DG Information Society and Media), DG Research and Innovation, DGEnterprise, DG Industry en DG Climate Action betrokken.

De richtlijn heeft als doel een kader te stellen voor de gecoördineerde uitrol van ITS, waarbijgemeenschappelijke prioriteiten, specificaties en standaarden worden bepaald. Het is echter geenverplichting dergelijke systemen uit te rollen. De 6 prioriteitsgebieden zijn:

1) Optimaal gebruik van weg-, verkeers- en reisdata;

2

2) Continuïteit van verkeers- en vrachtmanagement in Europese corridors en agglomeraties;3) Veiligheid op de weg;4) Integratie van het voertuig in de transportinfrastructuur;5) Beveiliging van data en aansprakelijkheid;6) Europese ITS-coördinatie en -samenwerking.

Toepassingen die voortvloeien uit deze prioriteitsgebieden zijn bijvoorbeeld EU-brede multimodalereisinformatie, verkeersinformatie, veiligheidsinformatie en reserveringsdiensten voorvrachtwagenparkeerplaatsen. Deze diensten dienen een functionele, technische en organisatorische pan-Europese uitwerking te hebben, gebaseerd op gedeelde standaarden en procedures. Lidstaten wordenhierbij geacht de specificaties voor uitrol van ITS te volgen. Deze dienen in lijn te zijn met de prioritaireaandachtsgebieden, met oog op de bestaande wetgeving over privacy en aansprakelijkheid.

Figuur 1: tijdlijn voor uitrol van ITS in Europa naar aanleiding van de richtlijn.

Traffic and travel information

De ambitie is om reis- en verkeersinformatie in de EU te harmoniseren en te zorgen voor een minimale setaan openbaar toegankelijke informatie, voornamelijk ten behoeve van veiligheid van de weggebruiker.

3

Verkeersinformatiediensten worden in de meeste Europese landen door commerciële bedrijven uitgevoerd,waardoor er geen garantie is dat bepaalde minimale informatie de weggebruiker bereikt. De intermodaliteitis over het algemeen zeer laag. Dit komt door gebrek aan betrouwbaarheid van de informatievoorzieningover de verschillende alternatieven waar een reiziger uit kan kiezen. Doordat ze geen betrouwbare afwegingkunnen maken, veranderen reizigers niet graag van modaliteit, terwijl intermodaliteit tot groteverduurzaming van het vervoer kan leiden.

eCall

Een project waaraan hoge prioriteit wordt gegeven in de EU is eCall. Bij een ongeval stuurt dit systeemautomatisch een noodoproep vanuit het betrokken voertuig naar de hulpdiensten. Bijvoorbeeld wanneerhet airbag-systeem wordt geactiveerd. Bij de noodoproep worden de locatie- en voertuiggegevensmeegestuurd. Dit kan de interventietijd van hulpdiensten reduceren met 50% in buitengebieden tot 60% instedelijke gebieden. Het systeem kan ook handmatig opgeroepen worden, als een bestuurder bijvoorbeeldgetuige is van een ongeval. De Europese Commissie zet hoog in met eCall: het systeem moet in 2015operatief worden. Hiervoor wordt druk gezet op autofabrikanten, telecom providers en hulpdienstcentralesom naadloze implementatie van het systeem te bereiken. De uitdaging is groot, omdat alle partijengelijktijdig in staat moeten zijn om de voor eCall benodigde informatie te verwerken.

Figuur 2: werking van het eCall systeem

Intelligent Truck Parking

Een groot probleem op het huidige Europese wegennet is congestie van rustplaatsen voor vrachtwagens.Door een grote vraag naar rustplaatsen tijdens piekuren, beperkte mogelijkheden voor uitbreiding door

4

regelgeving en een strenge controle op rij- en rusttijden, ontstaan gevaarlijke situaties als vrachtwagens opde vluchtstrook van snelwegen moeten parkeren. Naast ingrepen in de infrastructuur, waarbij bijvoorbeeldwordt ingezet op uitbreiding van parkeerlocaties voor vrachtwagens op het onderliggend wegennet, zijnverschillende applicaties in ontwikkeling die de parkeermogelijkheden moeten vergemakkelijken.

ITS Urban

Een bijzondere nadruk wordt binnen de initiatieven gelegd op stedelijke applicaties van ITS. Hiervoor is eenaparte ‘Action Plan on Urban Mobility’ (september 2009) opgesteld. Deze bevat 20 concrete EU-acties terbevordering van ITS in stedelijke omgevingen. De acties hebben als doel om initiatieven op lokaal niveau testeunen en niet top-down structuren op te leggen. Via de CIVITAS en ELTIS PLUS initiatieveniii wordt sinds2002 door de Commissie in Europese steden gestuurd op de ontwikkeling van duurzame plannen voorstedelijke mobiliteit (Sustainable Urban Mobility Plans). Hierbij wordt steun gegeven aan pilots tervoorbereiding voor grootschalige uitrol.

Financiering van ITS projecten

Een breed scala aan financieringsmogelijkheden wordt door de Europese Commissie beschikbaar gemaaktvoor financiering van ITS-projecten. Onder de structuur- en cohesiefondsen is het afgelopen meerjarigfinancieel kader (2007-2013) meer dan 8 miljard euro beschikbaar gesteld voor schoon stadsvervoer. Onderhet Zevende Kaderprogramma voor Onderzoek (KP7) is onder het thema transport een prioriteitsgebiedingesteld voor duurzame stedelijke mobiliteit.iv

Ook onder het huidige Trans-European Transport Network (TEN-T) programma worden regelmatig calls voorde ontwikkeling van ITS-projecten uitgezet. Deze vragen prioriteit aan ontwikkelingen ter bevordering vande capaciteit en efficiëntie van nieuwe en bestaande infrastructuur, intermodaliteit en veiligheid op devervoersnetwerken en verbetering aan het verkeersmanagement in zowel coördinatie en complementariteittussen gebieden. Projecten dienen een nuttige bijdrage te leveren aan de prioriteitsgebieden van het ITSAction Plan. Ook wordt ingezet op interoperabiliteit van Elektronische Tolsystemen in de EU. De huidige ITS-call binnen TEN-T sluit op 26 maart 2013.v In de nieuwe meerjarige periode van EU financiering tussen2014-2020 zal TEN-T onder de Connecting Europe Facility (CEF) vallen.

Onder Horizon 2020, het nieuwe kaderprogramma voor onderzoek en innovatie voor de periode 2014-2020,wordt voorzien dat ITS-projecten financiering zullen krijgen. Deze vallen onder de zogenaamde derde pijlervan Horizon 2020, specifiek voor maatschappelijke uitdagingen, onder uitdaging 4: Smart, Green andIntegrated Transport.

Ook het European Institute for Innovation and Technology (EIT) zou in de toekomst de mogelijkheid kunnenbieden om dergelijke onderwerpen te behandelen. Hieronder vallen namelijk de Knowledge and InnovationCommunities (KIC), thematisch gerichte samenwerkingsverbanden met co-locaties in verschillendelidstaten. Voor 2018 wordt gesproken over de mogelijkheid om een Urban Mobility KIC op te zetten, waarinduurzame oplossingen voor stedelijke mobiliteit het onderwerp zal zijn.

Voorbeelden van ITS en mobiliteitsprojecten

5

Hier volgen enkele spraakmakende voorbeelden uit de vele ITS-projecten die in Europa wordenondernomenvi:

SARTREvii, Safe Road Trains for the Environment – binnen het SARTRE project worden studies uitgevoerdwaarbij voertuigen in zogenaamde ‘platoons’ kunnen rijden. Hierbij rijden een aantal voertuigen zeer dichtop elkaar in een colonne waarbij het voorste voertuig de leiding neemt over de volgers. Hierdoorvermindert de luchtweerstand van de achtervolgende voertuigen en kan een energiebesparing van 20% kanworden gerealiseerd. Bovendien wordt efficiënter gebruik gemaakt van de beschikbare capaciteit van eenweg en kunnen bestuurders zich met andere zaken bezig houden terwijl een voertuig in een dergelijke‘platoon’ rijdt.

EBSFviii, European Bus System of the Future is één van de grootste R&D projecten voor wegvervoer die doorde EU is ondernomen. Het doel is om de potentie van nieuwe ontwerpen voor voertuigen, infrastructuur enlogistiek te tonen, inclusief de relaties met andere vormen van transport, die de basis zullen vormen voorhet Europese busvervoer van de toekomst. Het project wordt sinds eind 2012 opgevolgd door 3iBS –Intelligent, Innovative and Integrated Bus Systems.

CITYMOBILix, Towards Advanced Road Transport for the Urban Environment was een project waarbijdemonstraties van verschillende soorten stedelijke mobiliteitsprojecten werden uitgevoerd met gebruik vanzogenaamde ‘driverless’ voertuigen. Op verschillende testlocaties in Europa zijn voertuigen metverschillende specificaties uitgetest, waarbij automatisering van de besturing het uitgangspunt was. Dezedemonstratieprojecten zijn de grondleggers van onze toekomstige mobiliteit.

Conclusies

Door gericht te werken aan de voorgestelde prioritaire acties wordt de uitrol van ITS in Europa verbeterd.Het gebrek aan coördinatie is de grootste oorzaak van de langzame implementatie van technieken die overhet algemeen al in een vergevorderd stadium van ontwikkeling zijn. Ook in de volgende periode vanmeerjarige financiering van de EU wordt de mogelijkheid geboden om financiële ondersteuning teontvangen voor toepassingen op het gebied van intelligent vervoer. Veel partijen zijn op dit gebied actief,gezien het grote aantal (demonstratie) projecten die zijn uitgevoerd. Pan-Europese samenwerkingen zijn inalle velden dus mogelijk. Europa gaat een spannende tijd tegemoet waarbij dankzij innovatie groteveranderingen kunnen plaatsvinden in de vervoerssector.

6

Figuur 3: Werkprogramma van de Commissie m.b.t. ITS, 2011-2015

Bronnen

i Framework for the Development of Intelligent Transport Systems, Directive 2010/40/EU, Europese Commissie,

september 2010

ii Action Plan for Deployment of Intelligent Transport Systems in Europe, Communication from the European

Commission, COM(2008)886, 16 december 2008

iii http://www.civitas.eu, geraadpleegd op 14 februari 2013

iv Action Plan on Urban Mobility – State of Play, European Commission, februari 2012

v http://tentea.ec.europa.eu/en/apply_for_funding/follow_the_funding_process/2012_map_its_call.htm, geraadpleegd

op 15 februari 2013

viVoor een overzicht van projecten onder KP7 zie ook de publicatie ‘Sustainable Surface Transport Research: 7th

Framework Programme 2007-2013’

vii http://www.sartre-project.eu, geraadpleegd op 14 februari 2013

viii http://www.ebsf.eu, geraadpleegd op 14 februari 2013

ix http://www.citymobil-project.eu, geraadpleegd op 14 februari 2013