internet of things
DESCRIPTION
ÂTRANSCRIPT
Internet of Things: slimme en internet- verbonden producten en diensten
Een introductie en handvatten voor de eerste stappen richting ondernemerskansen
Succesvol ondernemen met de data, kennis en netwerken van de KvK
2 Internet of Things
Colofon
Uitgave Kamer van Koophandel
Juni 2014
De publicatie is te downloaden via www.kvk.nl/iot
Auteurs:
Joris Castermans, Harald Feijth, Michiel Verheij,
Jeroen Beekhuizen en Saskia Wong-A-Tjong
Eindredactie:
Inge Heuff – Heuff Schrijft
4 Internet of Things
Inhoud
Inhoud 4
Voorwoord 5
1 Introductie 6
1.1 Definitie voor Internet of Things 6
1.2 Kansen en uitdagingen voor het mkb 6
1.3 Doel publicatie 7
2 IoT: de ontwikkelingen 8
2.1 Waarom nu? 8
2.2 De hype voorbij…. 8
2.3 Belangrijke maatschappelijke aandachtspunten 9
3 De toegevoegde waarde van IoT 10
3.1 De zes IoT-bouwstenen 11
3.2 IoT Business DNA: procesoptimalisatie en nieuwe business 14
3.2.1 Kostenreductie en procesoptimalisatie 14
3.2.2 Omzetvergroting en nieuwe business 15
3.3 Verdienmodellen en business ecosysteem 16
4 Tot slot 18
Bijlage Zelf aan de slag met IoT 19
Werkblad 1: Zelf aan de slag met IoT 20
Werkblad 2: Het functionele concept ontwerpen 22
Werkblad 3: Het business concept opzetten 24
Het concept staat, hoe verder? 26
Kamer van Koophandel • Juni 2014 5
We leven in een interessant tijdperk. De enorme digitalisering
van onze maatschappij biedt veel nieuwe kansen om processen
en producten slimmer te maken. Het is echter bijna een sport
om als bedrijf goed op de hoogte te blijven van alle nieuwe
trends en ontwikkelingen. En hoe vertaalt u deze ontwikkelingen
vervolgens naar concrete kansen voor uw eigen bedrijf en maakt
u op het juiste moment de juiste keuzes?
Een van die veelbelovende ontwikkelingen is Internet of Things.
Stelt u zich eens voor dat al uw producten en apparaten digitaal
met u en uw klant zouden communiceren. En dat u en uw klant
machines en producten via een smartphone op afstand kunnen
bedienen. Welke nieuwe waardevolle informatie zou u daarmee
verkrijgen? En hoe kunt u daarmee uw bedrijfsprocessen
optimaliseren? Welke nieuwe productfuncties en dienstverlening
zou u kunnen ontwikkelen? Wat zou dat betekenen voor de prijs
die u kunt vragen voor uw product of dienst?
Waarom nu? De techniek is er klaar voor! ‘Dingen’ (vandaar
Internet of Things) zijn nu al met – vaak eenvoudige – elektronica
‘slim’ te maken! Met sensoren krijgen uw producten zintuigen
die waardevolle informatie verzamelen over hun toestand en
hun omgeving. Met draadloze connectiviteit en via het internet
wisselen zij deze informatie uit. Op deze manier raken de fysieke
en de virtuele wereld steeds meer met elkaar verbonden. En daar
liggen de kansen!
In het internationale bedrijfsleven wordt Internet of Things
(IoT) nu al als een van de belangrijkste ontwikkelingen van
dit decennium gezien. Uit een wereldwijd onderzoek1 onder
directeuren en senior managers van (middel)grote bedrijven
blijkt dat 96% van de geïnterviewden verwacht binnen drie jaar
met IoT aan de slag te gaan. En 91% van de ondervraagden
verwacht dat IoT hun onderneming in belangrijke mate zal
veranderen. Zal het ook uw onderneming gaan veranderen?
Dat is zeker het verkennen waard!
In deze publicatie geven we een introductie op IoT en ontleden
we de toegevoegde waarde van IoT in zes bouwstenen. Hiermee
kunt u op een pragmatische manier nieuwe kansen verkennen
voor slimme en internet-verbonden producten en diensten. Als u
direct met het uitwerken van uw ideeën aan de slag wilt, maak dan
gebruik van de werkbladen in de bijlage. Dit helpt om het creatieve
proces in de conceptfase van het IoT-innovatieproces te versnellen
en de samenwerking met andere partijen te verbeteren.
Voorwoord
1 The Internet of Things Business Index, The Economist, Intelligence Unit, 2013
U wilt uw huidige en toekomstige klanten optimale
oplossingen bieden, zich als bedrijf onderscheiden
van uw concurrenten en dat alles continu lettend op
uw kosten. Het Internet of Things opent hiervoor een
nieuwe wereld aan mogelijkheden.
En het Internet of Things is geen toekomstmuziek: IoT is
er al! Op dit moment zijn er in de wereld heel veel meer
producten met elkaar verbonden dan dat er mensen
zijn. In 2015 zullen naar schatting zo’n 25 miljard(!)
apparaten digitaal met elkaar in contact staan. En deze
ontwikkeling gaat in hoog tempo door. Maar waarom
wordt IoT ‘opeens’ zo interessant voor het mkb?
6 Internet of Things
Internet of Things is de ontwikkeling dat steeds meer ‘dingen’ (machines,
objecten, producten, apparaten, systemen) digitaal met elkaar en met de mens
communiceren. Dit is mogelijk door ze met – vaak al eenvoudige – elektronica
‘slim’ te maken. Met sensoren krijgen producten als het ware zintuigen die
waardevolle informatie verzamelen over hun toestand en hun omgeving.
Met draadloze connectiviteit en via het internet wisselen zij deze informatie uit.
Machines en producten zijn zo op afstand, bijvoorbeeld via een smartphone,
te bedienen. Op deze manier raken de fysieke en de virtuele wereld steeds
meer met elkaar verbonden.
IoT dringt langzamerhand ons privéleven binnen. Neem
de slimme thermostaat zoals de Nest. Hij meet niet alleen
de temperatuur, maar ook de vochtigheidsgraad en haalt
de weersvoorspellingen binnen. Hij heeft bovendien een
bewegingssensor die nagaat of er iemand thuis is. Allemaal extra
informatie die de consument ondersteunt bij het besparen van
energie en die tegelijkertijd het comfort vergroot.
In de Verenigde Staten kunnen energiemaatschappijen dankzij
de slimme verbinding – en met toestemming van de klant – de
verwarming of koeling automatisch een standje lager zetten. Dat
gebeurt tijdens piekmomenten om de energievraag iets af te
vlakken. De klant die gebruikmaakt van deze functie bespaart op
energie en krijgt een bonus.
Het aantal ‘smart’ consumentenproducten breidt zich gestaag
uit. We hebben de smart watch, smart TV, de Philips Hue
connected LED-verlichting en wasmachines die te bedienen zijn
met je smartphone. Als consument maken we bijna geruisloos
de overstap naar deze ‘connected’ wereld van producten en
apparaten. Maar ook in business-to-business markten vindt
deze omwenteling plaats, ook wel de Stille of Vierde Industriële
Revolutie genoemd.
Door producten slim en internet-verbonden te maken, ontstaan
nieuwe mogelijkheden voor bedrijven in alle sectoren. IoT biedt
kansen om bestaande activiteiten en processen te optimaliseren.
Zo kun je bijvoorbeeld het onderhoud van machines beter plannen
omdat sensoren in machineonderdelen zelf laten weten dat de
onderdelen aan vervanging toe zijn. Er ontstaan mogelijkheden
voor nieuwe productfuncties, (digitale) diensten en nieuwe
verdienmodellen. Ondernemers kunnen nieuwe serviceconcepten
ontwikkelen of producten op leasebasis gaan verkopen of
zelfs totaaloplossingen bieden (aantal uren licht in plaats van
armaturen). En misschien nog wel het belangrijkste: de relatie met
uw klant wordt directer en kan daarmee verder worden verbeterd.
1.1 Definitie voor Internet of Things
De kortste definitie van Internet of Things is ‘een netwerk van
slimme en communicerende objecten’. IoT gaat over het vergaren
en uitwisselen van data en waardevolle informatie in de fysieke
wereld met behulp van digitale technologie.
Hoe kort deze definitie ook, de digitalisering door IoT is
zeer veelomvattend en heeft een enorme maatschappelijke
invloed op onder meer het bedrijfsleven, het onderwijs,
de gezondheidszorg en de overheid. Er worden wereldwijd
diverse begrippen en definities gebruikt als het gaat om de
verbondenheid van producten en apparaten met het internet.
Zo hebben veel (vaak ict- en industriegeoriënteerde)
multinationals hun eigen synoniem voor IoT.
1.2 Kansen en uitdagingen voor het mkb
Voordat we echt in de IoT-materie duiken, weet dat IoT niet de
heilige graal is! Sommige ondernemers zullen erachter komen dat
het voor hun bedrijf nog te vroeg is om aan de slag te gaan met
IoT. Dat is niet erg; het is echter wel van belang om kennis op te
doen van de ontwikkelingen om deze afweging te kunnen maken.
1 Introductie
Kamer van Koophandel • Juni 2014 7
Een weloverwogen keuze om te wachten met IoT is beter dan
je te laat realiseren dat je de boot hebt gemist. Bovendien kent
IoT diverse gradaties, instappen kan dan ook op verschillende
niveaus. Daarom is het voor vrijwel ieder bedrijf verstandig om
deze kansen te verkennen.
Voor wie zich serieus wil verdiepen in IoT is er al heel wat
informatie beschikbaar. De crux is echter: hoe vertaal je als
ondernemer de kansen die IoT biedt naar de eigen organisatie,
product, dienst of business model? Want hoe simpel de definitie
van IoT ook mag zijn, in de praktijk is het realiseren van een
eigen IoT-strategie niet altijd even eenvoudig.
Ondernemers staan voor de uitdaging om:
• kennis op te doen over nieuwe technologieën
Vaak is er weinig kennis aanwezig over ict-, sensor- en communi-
catietechnologie en data-analyse. Dit maakt het lastig om nieuwe
economische kansen op het gebied van IoT meteen te herkennen.
• nieuwe business modellen te ontwikkelen
Bij IoT vormen data en informatie belangrijke onder delen van
het verdienmodel en ontstaan nieuwe (digitale) distributie-
kanalen. Het vergt voor veel bedrijven nieuwe competenties en
samenwerking met nieuwe partijen is noodzakelijk.
• op een nieuwe manier te innoveren met klanten en partners
IoT gaat over het verzamelen en uitwisselen van data,
vaak binnen de gehele huidige keten maar ook daarbuiten.
De complexiteit van samenwerking neemt daarmee toe.
Om te innoveren is het daarom noodzakelijk om in een
vroeg stadium en op een creatieve manier samen aan de
slag te gaan met klanten en andere partners.
Voor dit alles heeft u een frisse blik nodig om op een andere
en integrale manier naar uw bestaande business te kijken.
Geleefd door de waan van de dag is dat niet altijd eenvoudig.
1.3 Doel publicatie
Door trends en praktijkvoorbeelden te delen, willen we ondernemers
met een frisse blik naar de eigen organisatie laten kijken. Mede
op basis van onze eerdere ervaringen met bedrijven die met IoT
aan de slag gingen, hebben wij de afgelopen jaren een praktisch
model uitgewerkt. Dit is een leidraad voor de conceptfase van het
IoT-innovatieproces. Aan de hand van zes bouwstenen kan de
ondernemer de waarde van IoT vaststellen en dit vertalen naar zijn
of haar eigen bedrijf. Dit verdiepingsdocument gaat in op deze
aanpak en geeft praktische handvatten voor ondernemers die
zelf aan de slag willen (zie de werkbladen in de bijlage).
Synoniemen
Quantified self
Pervasive technology
Industrial Internet
Internet of Everything
Cyber Physical Systems
Ambient technology
Big data
Web of Things
Ubiquitous computing
Smart city
M2M
Spime
Internet of Things & Services
Smart Industry
Industrie 4.0
Slimme stoelDe Axia Smart Chair van BMA Ergonomics monitort
het zitgedrag van de gebruiker en geeft daarop met
een trilsignaal directe feedback. Hierdoor wordt de
gebruiker bewuster van zijn zitgedrag en de zithouding
verbetert. De gegevens kunnen per stoel online worden
bekeken waarmee de Arbo-specialist gericht advies kan
gegeven. De facilitair manager krijgt meer inzicht in het
gebruik van zijn stoelen.
8 Internet of Things
Internet of Things is geen toekomstmuziek: IoT is er al! Op dit moment zijn er
in de wereld veel meer producten met elkaar verbonden dan dat er mensen zijn.
In 2015 zullen naar schatting zo’n 25 miljard (!) apparaten digitaal met elkaar
in contact staan. En deze ontwikkeling gaat in hoog tempo door. Maar waarom
wordt IoT ‘opeens’ zo interessant voor het mkb?
2.1 Waarom nu?
Er zijn diverse redenen waarom IoT nu vanuit technologisch
oogpunt interessant is, ook voor het mkb.
Elektronica en sensoren
Elektronicacomponenten zoals RFID-tags, sensoren en
geheugenchips worden steeds goedkoper waardoor ze voor
meer toepassingen financieel haalbaar worden. Ook wordt de
technologie steeds kleiner, krachtiger en energiezuiniger.
Connectiviteit
Draadloze connectiviteit wordt in toenemende mate
beschikbaarheid en krachtiger. De snelheid van dataverkeer
neemt steeds verder toe tegen afnemende kosten. Ook ontstaan
er netwerken die bedoeld zijn om juist kleine datapakketjes te
versturen tegen zeer lage kosten en lage energieconsumptie van
de hardware.
Rekenkracht en dataopslag
Een andere versneller is de beschikbaarheid van vrijwel oneindig
grote rekenkracht en opslagcapaciteit en makkelijk toegankelijke
cloud-diensten. In combinatie met nieuwe data-analyse
methoden ontstaat zo het fenomeen ‘big data’.
Altijd verbonden
En, niet onbelangrijk, met de smartphone hebben steeds meer
mensen direct en overal toegang tot het internet. De smartphone
kan als afstandsbediening van slimme producten dienen en
fungeren als ‘data doorgeefluik’ om via het internet informatie
uit te wisselen. Dat de smartphone zo is ingeburgerd verlaagt
de drempels om een groot deel van de wereldbevolking als
potentiële klant te bereiken.
Kortom: de technologie wordt krachtiger en is tegelijkertijd
kleiner, goedkoper, energiezuiniger en laagdrempeliger te
gebruiken.
2.2 De hype voorbij….
IoT een hype? Die fase is het bedrijfsleven internationaal
gezien inmiddels voorbij. Uit het eerder genoemde wereldwijde
onderzoek onder directeuren en senior managers van (middel)
grote bedrijven, geeft nog maar 6% van de respondenten aan dat
RFIDRFID staat voor Radio Frequency Identification. Een RFID-
tag is een label dat op of in een verpakking of product is
opgenomen. De in de tag opgeslagen informatie over het
product kan met een scanner op afstand worden uitgelezen.
Big DataDe term ‘big data’ gaat in de kern om het realiseren van
toegevoegde waarde afkomstig van de bewerking en
analyse van data. Hoewel de term vooral wordt gebruikt
als het gaat om zeer grote volumes, kan het ook gaan
om kleinere datasets. Kenmerkend is dat het gaat om
ongestructureerde, gevarieerde data uit verschillende
soorten bronnen die (bijna) realtime verwerkt worden.
Hier ligt de connectie met IoT: juist ook sensordata
spelen een belangrijke rol bij big data.
2 IoT: de ontwikkelingen
Kamer van Koophandel • Juni 2014 9
ze verwachten dat IoT slechts een tijdelijk verschijnsel is.
Sterker nog, 96% van de geïnterviewden verwacht binnen drie
jaar met IoT aan de slag te gaan. En 91% van hen verwacht
dat IoT hun onderneming in belangrijke mate zal veranderen.
Op basis van de omzetgroei van de afgelopen jaren is de
verwachting dat de omzet in slimme producten de komende
jaren sterk stijgt, hoewel het aandeel per sector verschilt.
Toch is in geen enkele sector een IoT-toepassing bij voorbaat
uitgesloten.
2.3 Belangrijke maatschappelijke aandachtpunten
Als je je op het terrein van zelfcommunicerende ‘dingen’ en
big data begeeft, dan kom je onvermijdelijk ook op het terrein
van de maatschappelijke discussie. Voordat we de zakelijke
mogelijkheden binnen IoT gaan verkennen, zetten we de
belangrijkste discussiepunten op een rij:
• Afhankelijkheid van technologie
Technologie biedt vooral veel voordelen, maar het is
verstandig om ook na te denken over bijvoorbeeld de
gevolgen van de uitval van systemen.
• Veiligheid en privacy
Er is een spanningsveld tussen datagebruik en privacy van
gebruikers. Er bestaat wetgeving en er zijn bruikbare richtlijnen,
maar veiligheid en privacy blijven onderwerp van gesprek.
Wanneer u met uw product informatie vergaart over de status
en het functioneren van een machine of product en dus over uw
klant, denk dan van tevoren na hoe u dit gaat aanpakken.
Een paar praktische tips:
- Vertel uw klant welke data u verzamelt en wat u ermee
gaat doen.
- Geef uw klant de keus of hij deze data wil delen met u.
- Geef de klant toegang tot zijn/haar eigen data
- Beheer de data accuraat en veilig.
Misschien een geruststelling: veel data in business-to-
business markten zijn helemaal niet privacygevoelig.
• Juridisch
IoT zal nieuwe juridische vraagstukken opleveren.
Wie is er bijvoorbeeld verantwoordelijk als er toch een ongeluk
gebeurt met een (zelfsturende) Google Car? De ‘bestuurder’,
de autofabrikant, of de software leverancier…?
• Standaarden
Welke standaarden (op diverse technologische terreinen)
komen als winnaar uit de strijd? En zijn zij ook over tien jaar
nog de standaarden? Wees hier alert op wanneer systemen
op elkaar aangesloten worden.
Het Internet of Things is er al! (bron: Cisco IBSG, april 2011)
Wereldbevolking
Connectedobjecten
Connectedobjecten
per persoon
500 miljoen
0.08
2003 2010 2015 2020
1.84 3.47 6.58
12.5 miljard 25 miljard 50 miljard
6.3 miljard 6.8 miljard 7.2miljard 7.6 miljard
Meer connectedobjecten
dan mensen
Smart security Smart transportation Smart education Smart healthcare
Smart industry automation Smart energy (grid)
0
200
400
600
800
1.000
x $billion
Marktpotentie Internet of Things 2011-2016 (bron: MarketsandMarkets Analysis)
10 Internet of Things
Het slim en internet-verbonden (‘smart’ en ‘connected’) maken van producten
lijkt tegenwoordig bijna een hip en trendy fenomeen. Maar wat is nu echt de
toegevoegde waarde waarmee uw bedrijf zich kan versterken en onderscheiden?
In essentie gaat het erom dat producten en apparaten een
digitale, informatiegedreven toegevoegde waarde krijgen door het
gebruik van (vaak eenvoudige) elektronica, denk aan sensoren,
microprocessoren, geheugenchips en connectiviteit. Producten
krijgen zo als het ware zintuigen en zijn in staat om met de wereld
om hen heen - andere producten, systemen en rechtstreeks met de
mens - te communiceren. Ze kunnen op afstand worden gemonitord,
softwarematig worden aangepast en bediend door iedereen die
daartoe is geautoriseerd. Belangrijk is dat het niet uitmaakt waar
of op welk tijdstip diegene zich bevindt. Dingen en producten
worden door het toevoegen van rekenkracht ‘intelligent’ en zijn zo in
staat om zelf beslissingen te nemen. Ze kunnen daardoor op ieder
moment informatie uitwisselen en fysieke acties in gang te zetten.
Het gaat uiteindelijk dus niet om het product zelf, maar om de digitale,
data- en informatiegedreven toegevoegde waarde die ontstaat. Door
IoT krijgen ondernemers veel meer inzicht en invloed op situaties
die belangrijk zijn voor henzelf en hun klanten. Inzicht en invloed
ontstaan doordat er continue betekenisvolle informatie ontstaat, die
omgezet kan worden in actie. En dat alles plaats- en tijdonafhankelijk.
3 De toegevoegde waarde van IoT
Ook voor dienstverlenersIoT biedt ook kansen voor dienstverleners die nog geen
gebruikmaken van slimme hardware. Namelijk door na
te denken over hoe zij producten met nieuwe en slimme
technologie (hardware) en applicaties op bijvoorbeeld
smartphones kunnen inzetten om data van de gebruiker
op te halen. Het doel is om met de geanalyseerde data
waarde toe te voegen aan de geleverde dienst. Zo kan
realtime en locatie gerelateerde informatie van producten
en klanten de dienstverlening verbeteren. Denk aan
verzekeraars die met data uit de auto inzicht krijgen in het
rijgedrag. Op basis daarvan kunnen zij een dynamisch
verdienmodel hanteren waar de premiehoogte afhangt van
het aantal gereden uren (vermoeidheid), genomen risico’s
en ‘wildheid’ van het rijgedrag.
Blindenstok 2.0Navigatie- en sensortechnologie maken van de traditionele
blindenstok een intelligent hulpmiddel. De I-Cane Mobilo
is in staat om ook obstakels op hoogte te signaleren.
Via de verbinding met een smartphone werkt de I-Cane
Mobilo als navigatiemiddel voor de beoogde looproute.
Diagnose op afstandMet de visiontechnieken van HLB BV kan een diagnose op
afstand worden gesteld bij ziekten in aardappelgewassen.
Op de diagnose volgt direct een advies zodat de teler snel
en efficiënt maatregelen kan nemen om verdere schade en
verspreiding te voorkomen.
Persoonlijke navigatie-informatieDe dynamische bewegwijzering van Smart Signs
Solutions helpt door middel van bluetooth en
RFID bezoekers efficiënt hun weg te vinden door
ziekenhuizen, luchthavens, grote kantoorgebouwen,
onderwijsinstellingen en musea. Persoonlijke voorkeuren
als lift versus trap, taal en mobiliteit, maar ook
verbouwingen of een defecte lift, worden direct verwerkt.
Kamer van Koophandel • Juni 2014 11
Inzicht Invloed
Meten
Dataverzamelen
Analyseren Communiceren
Interacteren
Automatiseren
info
rmatie kennis wijsheid
De twee gezegden ‘meten is weten’ en ‘kennis is macht’ zijn dus
wel heel erg van toepassing op het domein van Internet of Things.
3.1 De zes IoT-bouwstenen
In onderstaand model is te zien dat de twee toegevoegde waarden
inzicht en invloed ieder opgebouwd zijn uit drie bouwstenen. Het
uitwerken van deze zes IoT-bouwstenen vormt een gestructureerde
aanpak om te komen tot inzicht en invloed. Het resultaat is een
functioneel ontwerp van een nieuw IoT business concept.
Op de volgende pagina’s vindt u een beschrijving van de zes
IoT-bouwstenen aangevuld met vragen die u bij de uitwerking
van IoT-kansen kunnen helpen.
MedicatietrouwDe slimme medicatiedispenser Medido van
Innospense zorgt ervoor dat cliënten langer
zelfstandig thuis hun medicatie kunnen gebruiken.
Op het moment dat het tijd is om medicatie in te
nemen, waarschuwt de slimme dispenser met een
signaal en verstrekt de juiste (voorverpakte, al
geopende) medicatie. De (mantel)zorg kan op
afstand de therapietrouw monitoren.
De toegevoegde waarde van IoT
12 Internet of Things
Bouwsteen ‘meten’
Met meten wordt bedoeld: het met sensoren
omzetten van fysische eigenschappen in elektrische
signalen. Stel bij deze bouwsteen de vraag: welke parameters ga
ik meten?
Er is een bijna oneindige diversiteit aan parameters die
gemeten worden met slimme sensoren. Denk aan: locatie,
verplaatsing, beweging, geluidsfrequentie, temperatuur, druk,
vochtigheid, elektrische spanningsniveau, camerabeelden, kleur,
chemische samenstelling etc. Een andere vorm van meten, is
het identificeren van bijvoorbeeld een verpakking of product
met behulp van een daar op of in opgenomen RFID-tag. De in de
tag opgeslagen informatie over het product wordt dan met een
scanner uitgelezen.
Een voorbeeld
Met als doel om de efficiency te verhogen, heeft het bedrijf Ravas
de slimme heftruckvork iForck ontwikkeld. Deze scant met een
geïntegreerde laserscanner automatisch de met codes voorziene
pallets. De geïntegreerde weegschaal bepaalt bij het oppakken
automatisch het gewicht van de vracht. Draadloze connectiviteit
verstuurt deze data naar het ERP-systeem die de gegevens uitzet
in het gehele logistieke ketenproces.
Zonder dat we er bij stil staan gebruiken we al veel dingen met
sensoren en regelsystemen die nog niet verbonden zijn:
• Koffieapparaten – meten van temperatuur, druk, waterniveau,
de aanwezige voorraad koffiebonen en het afvalniveau in de
droesbak;
• Elektrische gereedschappen – meten van toerentallen en
warmte (ter voorkoming van overbelasting);
• Auto’s – snelheid, binnenklimaat en meten aan de
motor van temperaturen, drukken, luchtstromen en
uitlaatgassamenstelling.
Bouwsteen ‘data verzamelen’
Met data verzamelen wordt bedoeld: het ver zamelen
van (mogelijk) relevante data uit andere bronnen
dan afkomstig van uw eigen sensoren in uw product of apparaat.
Stel bij deze bouwsteen de vraag: welke data uit andere bronnen
kunnen waardevol zijn?
Voorbeelden van databronnen
• Eigen bedrijfsdata afkomstig van bijvoorbeeld uw boekhoud-
en ERP-systeem en analyses van klik- en transactiegedrag op
uw website.
• Data afkomstig van uw klant zoals (realtime)
voorraadgegevens, procesinformatie (productie/logistiek).
• Data afkomstig van toeleveranciers en partners zoals
de lever- en bestelhistorie, track en trace gegevens van
zendingen en sensordata afkomstig van hun producten,
componenten of apparaten.
• Open data die (gratis of betaald) van het internet is te
halen. Denk aan (sentiment analyses van) social media, de
beurskoers, meteo-gegevens, postcode en adresinformatie,
kentekenregister en kadastergegevens. Voor iedere sector
is er bovendien veel (macro en statistische) informatie
beschikbaar die waardevol kan zijn voor uw bedrijf.
• Open datasets afkomstig van de overheid, zie bijvoorbeeld
data.overheid.nl, opendatanederland.org en datahub.io.
Bouwsteen ‘analyseren’
Met analyseren wordt bedoeld: het analyseren
van de vergaarde data met behulp van algoritmen
waardoor de data verrijkt worden tot waardevolle informatie en
kennis. Stel bij deze bouwsteen de vraag: welke informatie en
inzichten komen voort uit de analyse van de vergaarde data?
Een voorbeeld
De CowManager SensOor van het bedrijf Agis Automatisering is
een ingegoten chip in het oormerk van een koe. De chip bevat
onder andere bewegingssensoren die het bewegen van de
kop van de koe detecteert. Een slim door Agis zelf ontwikkeld
algoritme (rekenformule) bepaalt op basis van deze bewegingen
wanneer en hoeveel gras de koe op een dag heeft gegeten. Dit
is waardevol om te weten omdat het voedingspatroon een van
de graadmeters is voor de gezondheid en de te verwachten
productiviteit van de koe.
Kamer van Koophandel • Juni 2014 13
Bouwsteen ‘communiceren’
Met communiceren wordt bedoeld: Het aan de mens
terugkoppelen van de informatie en inzichten. Op
basis hiervan kunnen door de mens zelf allerlei beslissingen en
acties ondernomen worden. Stel bij deze bouwsteen de vraag:
hoe ga ik de informatie en inzichten terugkoppelen en welke
beslissingen en acties vloeien daaruit voort?
Het medium of het kanaal bepaalt de manier van communiceren.
Je kunt op of aan het product ‘communiceren’, via bijvoorbeeld
(van eenvoudig tot uitgebreid) een knipperend LED-lampje, een
geluidsignaal of een geïntegreerd (touch) scherm. En je kunt op
afstand communiceren via een smartphone, tablet of bijvoorbeeld
op het dashboard van een meldkamer. Met moderne digitale
visualisatie- en communicatietechnologieën zoals augmented
reality ontstaan nieuwe interacties die de effectiviteit van de
communicatie en de beleving van de gebruiker verbeteren. Het
bepalen van de manier en vormgeving van de wisselwerking tussen
mens en product is overigens het vak van een ‘interaction designer’.
Een voorbeeld
Om binnenvaartschippers economisch voordeliger en duurzamer
te laten varen, krijgen zij realtime informatie zodat zij hun planning
en vaargedrag kunnen aanpassen. De informatie is opgebouwd uit
sensordata van de motor en het uitlaatgassysteem, openingstijden
van bruggen en realtime informatie over waterhoogten, stroming en
wind. Een beeldscherm in de stuurhut geeft de informatie op een
duidelijke manier grafisch weer. Als zij buiten de stuurhut aan het
werk zijn, ontvangen de schippers alerts op hun smartphone.
Bouwsteen ‘interacteren’
Met interacteren wordt bedoeld: het op basis van de
teruggekoppelde informatie en een persoonlijke
beslissing met een fysieke handeling (op afstand)
in gang zetten van een actie in of aan het product of
apparaat.Stel bij deze bouwsteen de vraag: hoe zal de gebruiker
fysiek interacteren met het product of systeem?
Een voorbeeld
Om energie te besparen zet de slimme straatverlichting van Maiken
Systems BV het licht op de rijkswegen automatisch uit als er geen
verkeer is. Indien noodzakelijk, bijvoorbeeld bij een ongeluk, kan
de meldkamer de controle over de verlichting ter plaatse handmatig
overnemen en bijvoorbeeld het naderende verkeer met knipperende
verlichting waarschuwen. Een lichtspoor kan vervolgens de
nooddiensten begeleiden. Vanwege strikte veiligheidsrichtlijnen zijn
deze functionaliteiten uitsluitend door een menselijke beslissing en
‘druk op de knop’ in de meldkamer in gang te zetten.
Bouwsteen ‘automatiseren’
Met automatiseren wordt bedoeld: het autonoom
in gang zetten van een actie op basis van de
teruggekoppelde informatie. Stel bij deze bouwsteen
de vraag: wat en hoe wordt er geautomatiseerd? De bouwstenen
‘interacteren’ en ‘automatiseren’ zijn als het ware gradaties in de
mate van automatisering. Bij ‘interacteren’ maakt de mens zelf een
beslissing en kan besluiten het apparaat of systeem op afstand
te bedienen en beïnvloeden. Bij ‘automatiseren’ vinden zowel
beslissingen als acties op het apparaat of systeem autonoom plaats.
Een voorbeeld
Het H2gO-systeem van het bedrijf I-Real zorgt voor een realtime
monitoring, besturing en alarmering van complete infrastructuren
van waterschappen. Zo kan het systeem sluizen en pompen
bedienen en zal het op ieder moment van de dag volledig
autonoom reageren om calamiteiten te voorkomen. Dit verlaagt
niet alleen de arbeidskosten, het vergroot ook de reactiesnelheid.
Belangrijk! Het is niet nodig om alle IoT-bouwstenen te
gebruiken om tot een waardevol IoT-concept te komen.
Er kan bijvoorbeeld al voldoende nieuwe (en betaalbare)
waarde ontstaan door uitsluitend bepaalde parameters te
meten, deze data te analyseren en de verkregen inzichten
aan de gebruiker van een product (via een smartphone of
op het product zelf) terug te koppelen. Hierbij wordt dan
dus geen gebruik gemaakt van externe databronnen en het
product of apparaat voert geen geautomatiseerde taken uit.
14 Internet of Things
01000001011101010110001101110100011101110010000001101101011101010111011101000001011101010110001101110100
3.2 IoT Business DNA
Door de verkregen data slim toe te passen, kunnen we inzicht
en invloed in samenhang gebruiken. Dit noemen we het Internet
of Things Business DNA. Dit IoT Business DNA biedt twee
kansrichtingen:
1. Procesoptimalisatie: focus op die processen die na
optimalisatie moeten leiden tot een kostenreductie. Denk
aan ketenoptimalisaties of het voorkomen van claims
door juridische bewijslast (bijvoorbeeld meetgegevens) te
verzamelen. U creëert inzicht in de processen door de reeds
beschikbare data uit te breiden met relevante meetwaarden en
deze te analyseren. Uw bestaande verdienmodellen zullen niet
of nauwelijks veranderen, maar uw kostenstructuur neemt af.
2. Nieuwe business: neem de strategische beslissing om uw
markt te vergroten of nieuwe markten aan te boren. Het
uitgangspunt is dat IoT meer waarde toevoegt aan bestaande
producten of diensten, of zelfs nieuwe producten of diensten
creëert. Het complexe aan deze kansrichting zit met name in
de strategische samenwerking. U kunt het niet alleen, er zijn
partners nodig die beschikken over de juiste technologie,
kennis en distributiekanalen. Verdienmodellen worden
gecombineerd, kosten en baten rekent u onderling af.
Deze twee kansrichtingen van het IoT Business DNA vormen de
belangrijkste generieke zakelijke mogelijkheden. Per kansrichting
lichten wij er enkele toe.
3.2.1 Kostenreductie en procesoptimalisatie
Monitoring op afstand en preventief onderhoud
Door allerlei parameters te meten en te analyseren is het mogelijk
om slijtage in machines te detecteren, zelfs voordat er zich
problemen voordoen. De serviceorganisatie kan op afstand nader
onderzoek doen en maatregelen nemen zoals het inplannen van
een onderhoudsbeurt ter plaatse. Op deze manier kunt u de werking
van machines garanderen. Bovendien pleegt u alleen onderhoud
aan die machines die het daadwerkelijk nodig hebben. Dit vergroot
de efficiency van onderhoud en verlaagt de kosten.
Productieautomatisering
In vieze productieomgevingen biedt het integreren van RFID-
tags in gereedschappen en andere productiemiddelen grote
voordelen ten opzichte van opgeplakte streepjescodes. Denk
aan gietvormen met geïntegreerde RFID-tags die worden
herkend door het magazijnsysteem en met geautomatiseerde
transportbanden naar het afvulpunt worden gebracht. Met het
scannen van de RFID-tag worden daar de gietcondities opgehaald
Het IoT Business DNA
Inzicht InvloedKostenreductieProcesoptimalisatie
• Bedrijfsprocessen
• (Remote) service
• Productieprocessen
• Logistieke processen
• Ketenoptimalisatie
• Asset management
• Slimme meters
• Juridische bewijslast
OmzetvergrotingNieuwe business
• Versterken klantrelatie (upselling/lock-in)
• Updates & customization
• Ontdekken klant- en gebruiksgedrag
• Input voor innovatie
• Nieuwe klantwaarde
• Nieuwe ‘experience’
• Nieuwe business modellen door samenwerking
• Gecombineerde verdienmodellen
• Data als extra inkomstenbron
• Concurrenten worden klanten
Kamer van Koophandel • Juni 2014 15
en kan voor individuele gietvormen worden bijgehouden
wanneer en hoe vaak ze zijn gebruikt.
Logistieke processen
De combinatie van sensoren en communicatietechnologie
in waardevolle vrachten - bijvoorbeeld pallets met dure en
temperatuurgevoelige medicijnen - maakt het mogelijk om deze
vracht op afstand te monitoren. Op het moment dat de pallets
in de zon komen te staan, wordt dit meteen gedetecteerd. Direct
ingrijpen voorkomt dat de medicijnen onbruikbaar worden
en er uitval ontstaat met de bijbehorende kosten. Een ander
logistiek voorbeeld: door de vullingsgraad van een ondergrondse
afvalcontainer te meten, is eenvoudig te bepalen wanneer een
container geleegd moeten worden.
Ketenoptimalisatie
Met het toepassen van RFID-tags op dozen en pallets wordt
het makkelijker om deze geautomatiseerd te scannen. U kunt
daardoor op meerdere momenten in het ketenproces scannen
waardoor u en uw ketenpartners een gedetailleerder (en
realtime) zicht krijgt op het proces. Het vervangt papierstromen
door digitale stromen waardoor fouten eerder worden opgemerkt
of zelfs kunnen worden voorkomen.
Asset management – Tracking and tracing
Een zeer grote toepassing van IoT is het volgen van waardevolle
spullen. Denk aan waardevolle gereedschappen of hijskranen op
een bouwplaats die alarm slaan als ze op het verkeerde moment
in beweging komen.
Juridische bewijslast
Het kan van belang zijn om met de vastgelegde data te
kunnen bewijzen dat u als bedrijf goed heeft gehandeld. Denk
bijvoorbeeld aan het vastleggen van de temperatuurhistorie
tijdens het koudetransport van voedingsmiddelen.
3.2.2 Omzetvergroting en nieuwe business
Versterken klantrelatie
Een van de grootste meerwaarden van slimme en internet-
verbonden producten en diensten is de mogelijkheid om
de relatie met uw klant te versterken. Daar waar na het
verkoopmoment van gewone producten de relatie met de klant
vaak stopt, begint dankzij IoT deze nu pas echt. Er ontstaat een
doorlopend contact en toegang tot de klant, zodat u uw klant
optimaal van dienst kunt zijn tijdens de gehele levenscyclus van
het product. De afstand tot de klant wordt dus steeds kleiner.
Software updates en klantspecifieke oplossingen
Door software updates te sturen, is het mogelijk de functionaliteit
van het product op afstand en op maat aan te passen. Ook
kunt u zo – dus zelfs gebruikmakend van dezelfde hardware -
prijsdifferentiatie toepassen.
Input voor innovatie
Dankzij de data-analyses is het mogelijk om klant- en
gebruiksgedrag beter te begrijpen en nieuwe, zelfs latente
klantwensen te achterhalen. Dit levert waardevolle informatie
op voor het ontwerp van de volgende generatie producten en
diensten.
Van bezit naar gebruik en duurzaamheid
Er is een duidelijke beweging in onze maatschappij
waarneembaar waarin we steeds meer van bezit naar gebruik
gaan. Producenten van de nieuwe generatie wasmachines gaan
in de toekomst wellicht geen wasmachines meer verkopen
maar wasbeurten of, beter nog, een jaar lang schone kleren. De
gebruiker wordt vergaand ontzorgd door (preventieve) service te
verlenen en bijvoorbeeld waspoeder te bezorgen als het bijna
op is. De wasmachine blijft in bezit van de producenten en zij
dragen dus de lasten bij onvoorziene storingen. Het gevolg is dat
er machines komen die betrouwbaarder worden ontworpen en
waarbij ook meer oog zal zijn voor hergebruik van onderdelen of
recycling. De verwachting is dat deze trend zal bijdragen aan een
lagere milieubelasting.
Zo ontstaat er een geheel nieuwe business model waarbij
ondernemingen met nieuwe partners gaan samenwerken.
16 Internet of Things
3.3 Verdienmodellen en business ecosysteem
IoT business kenmerkt zich door de mogelijkheid om als bedrijf
op nieuwe en verschillende manieren te verdienen. Bij IoT gaat
het vaak niet om totaal nieuwe verdienmodellen, maar om het
toepassen van verdienmodellen die nieuw zijn voor dit bedrijf of
deze sector. Vooral de mogelijkheid om nieuwe combinaties van
verdienmodellen te maken, maakt IoT zo interessant.
De belangrijkste IoT-verdienmodellen zijn gebaseerd op:
• Product of hardware: het verkopen van het product of hardware
(bijvoorbeeld sensoren) zelf kan en zal in de meeste gevallen
een belangrijk onderdeel zijn van de inkomsten van IoT-
concepten. Het in de vorige paragraaf genoemde voorbeeld van
de wasmachine lijkt op verhuur en lease maar gaat verder en
kan worden betiteld als ‘Product as a Service’. Dankzij IoT kan
het verbruik van verbruiksproducten in apparaten goed worden
gevolgd (denk aan filters voor luchtzuiveringsinstallaties).
Hierbij wordt de daadwerkelijke consumptie periodiek
verrekend en wordt automatisch nieuwe voorraad besteld en
aangeleverd. Dynamische prijsstelling wordt ook mogelijk zoals
een frisdrank automaat die de prijs van een blikje afhankelijk
maakt van de buitentemperatuur.
• Software en applicaties: deze kunnen eenmalig verrekend
worden om te gebruiken (licentie). Een veel gebruikt model
binnen IoT is SaaS, ‘Software as a Service’, waarbij applicaties
webbased beschikbaar zijn tegen een periodieke vergoeding.
Er zijn veel verdienvarianten op basis van software en
applicaties. Een interessante is het freemium model waar de
instapfunctionaliteit gratis is; voor uitgebreidere mogelijkheden
moet men betalen (bijvoorbeeld LinkedIn). Dit kan ook
worden gehanteerd voor het softwarematig uitbreiden van de
functionaliteit van een fysiek product met het downloaden
van een app via een app-store. Bedrijven kunnen omzet halen
uit API’s en SDK’s. Deze worden overigens vaak kosteloos ter
beschikking gesteld om te bevorderen dat anderen applicaties
gaan bouwen op een specifiek platform of ecosysteem.
• Diensten in relatie tot IoT die zich richten op het verwerven en
beschikbaar maken van nieuwe data en informatie. Denk aan
‘Sensing as a Service’ waarbij met meetopstellingen zowel
data worden vergaard voor klanten als advies wordt gegeven
bij het interpreteren van de meetdata. Ook ontstaan nieuwe
services zoals (nood)hulp op afstand en onderhoudsdiensten
waarbij voorspellend en preventief gewerkt kan worden.
• Data en informatie: de met slimme apparaten en systemen
vergaarde data kunnen waardevol zijn voor de klant,
gebruiker of zelfs geheel andere partijen waarmee tot
dan toe in het geheel geen relatie was. Uiteraard is het
eigendom van de data een belangrijk aandachtspunt. Er kan
worden verrekend op abonnementsbasis of bijvoorbeeld
‘pay per use’. Als IoT zich verder uitbreidt, neemt ook de
noodzaak voor ‘transactiemakelaars’ toe. Hun rol is om de
waardebepaling en betaling van data en informatie tussen
verschillende partijen te faciliteren.
• Content: lijkt sterk op data en informatie, maar is toch een
andere categorie. Denk bij content aan games om te spelen
op gameconsoles en E-books om te lezen op je tablet.
Wellicht gaan ook andere ‘gewone’ producten een kanaal
worden voor content waarmee de gebruiker aan de slag kan.
• Indirect en reclame: met connected producten en apparaten
is er een directe toegang tot specifieke klanten en doel-
groepen. Andere partijen kunnen - tegen betaling en met
toestemming van de klant – via uw product of platform
toegang krijgen. Denk aan de combinatie van de i-Phone en
de App-store van Apple waarmee app-ontwikkelaars nieuwe
business kunnen maken. Apple ontvangt hiervoor 30% van
het verkoopbedrag van elke verkochte app. Als uw product of
apparaat kan worden bediend met de smartphone, ontstaat
de mogelijkheid om via dit kanaal aan deze specifieke
doelgroep relevante advertenties of andere aanbiedingen te
tonen. Uiteraard tegen betaling door de adverteerder.
Product Software/Applicatie Dienst Data/Informatie Content Indirect/Reclame
010000010111010101100011
01000011100110010101
Kamer van Koophandel • Juni 2014 17
De business caseNaast de inkomsten en/of besparingsmogelijkheden
zijn er uiteraard ook kosten om een IoT- propositie
succesvol te maken. Bedenk dat er bij slimme en
internet-verbonden producten en apparaten extra
kosten om de hoek komen kijken. De ontwikkelkosten
zijn vaak hoger en uiteraard is de geïntegreerde
elektronica een extra kostenpost. Vergeet vooral ook
niet de extra kosten tijdens het gebruik of de exploitatie
zoals de kosten voor connectiviteit.
Een verdienmodel beschrijft, simpel gezegd, de manier waarop een
organisatie geld verdient. Oftewel: dat wat er op de factuur vermeld
staat waarvoor wordt betaald. Een verdienmodel wordt vaak verward
met een business model. Een business model is echter een veel
ruimer begrip waar het verdienmodel een onderdeel van is. Een
business model beschrijft hoe een organisatie waarde creëert voor
haar klanten. Ook wordt beschreven welke middelen en partners er
nodig zijn voor het creëren, vermarkten en leveren van die waarden.
Verder legt het business model de relatie tussen de kosten en de
beoogde winstgevende en duurzame opbrengstenstroom. Zie het
Business Model Canvas van Ostenwalder voor meer informatie over
en de onderdelen van een business model.
Een business ecosysteem is eigenlijk hetzelfde als een business
model alleen gaat het nog wat verder. Het gaat om totaaloplossingen
met een combinatie van business modellen en verdienmodellen.
Hiervoor is (zeker bij het mkb) strategische samenwerking tussen
verschillende partijen met verschillende expertise noodzakelijk. Naast
de individuele proposities kan deze strategische samenwerking een
belangrijk en blijvend concurrentievoordeel vormen.
Business ecosysteem
Een met strategische partners samen gesteld marktaanbod,
opgebouwd uit een product, applicatie, dienst en informatie,
biedt blijvend concurrentievoordeel.
Opbrengsten
Kosten
Rekenkracht Connectiviteit OpslagInstallatie & onderhoud
18 Internet of Things
4 Tot slot
Als uw bedrijf tot nog toe weinig te maken heeft gehad met ict, sensor- en
communicatietechnologie, data-analyse en nieuwe business modellen,
dan komt er nu waarschijnlijk veel op u af.
De ontdekkingstocht naar nieuwe IoT kansen start in de kern echter
bij datgene wat u al jaren doet. Namelijk het achterhalen hoe en
waarmee u uw (toekomstige) klant zo tevreden mogelijk kunt maken.
U heeft vast al duidelijk welke kansen er zijn om bepaalde processen
in uw bedrijfsvoering te verbeteren en knelpunten weg te nemen.
U kent uw klanten, uw markt en de ontwikkelingen en trends die
daar spelen. Ook heeft u bedrijven in uw netwerk waarmee u al
jaren succesvol samenwerkt en die openstaan voor het verkennen
van nieuwe kansen.
Juist door de nieuwe en buiten de kaders benadering van IoT, komt u
op verrassende verbeteringen van uw processen of producten. In deze
publicatie heeft u zes bouwstenen met bijbehorende vragen gekregen
die u naast uw eigen situatie kunt leggen. Wilt u uw ideeën verder
uitwerken, dan kunt u gebruikmaken van de werkbladen in de bijlage.
Op www.kvk.nl/iot leest u wat de Kamer van Koophandel op het
gebied van IoT verder voor u kan betekenen. Hier kunt u ook deze
publicatie downloaden waarin u de hyperlinks kunt openen.
Ons laatste advies is: denk groot maar start klein!
Wie kan u helpen?U wilt serieus verder met IoT? Als u machines en
apparaten bouwt in relatief kleinere series dan is het
waardevol om eens te praten met M2M (machine-to-
machine) en/of RFID system integrators.
Ontwikkelt u producten in grotere series, praat dan
met een in IoT gespecialiseerde industrieel ontwerper.
De kracht van de genoemde partijen is dat zij u op een
integrale manier kunnen helpen en vaak een groot netwerk
hebben van specialisten in andere benodigde sectoren.
Betonsterkte meting 2.0Het systeem van Consensor BV meet op de bouwplaats
automatisch de geleidbaarheid en daarmee de
stollingsgraad van net gestort beton. De meetgegevens
worden draadloos verstuurd en op een beheersite
geplaatst. Hiermee kan de aannemer nauwkeuriger
plannen wanneer doorgebouwd kan worden.
Via een sms ontvangt hij een bericht als de gewenste
druksterkte is bereikt.
Digitale sleutelbosDe digitale sleutelbos van Mobile Keys geeft
geautoriseerde medewerkers toegang tot afgesloten
locaties. Elke sleutelcode is persoons-, locatie- en
tijdgebonden en werkt via een app op de smartphone.
In de deur wordt de mechanische cilinder vervangen
door een elektronische. Elk gebruik van een sleutelcode
wordt geregistreerd voor toegangscontrole.
Kamer van Koophandel • Juni 2014 19
In deze bijlage treft u een gestructureerde aanpak: de KvK Concept Ontwikkeltool
Internet of Things. Hiermee kunt u op een pragmatische manier nieuwe kansen
verkennen voor slimme en internet-verbonden producten en diensten. Bepaal
eerst voor uzelf wat uw ambitieniveau is en welke middelen u voor nieuwe
ontwikkelingen ter beschikking heeft.
De KvK Concept Ontwikkeltool Internet of Things bestaat uit de
volgende drie stappen:
1. Bepalen van een kansrichting door het ‘waardesysteem’ van
uw bedrijf en uw klant in kaart te brengen.
2. Ontwerpen van een functioneel concept zonder hierbij in
technologie te denken.
3. Opzetten van het business model waarmee duidelijk wordt
wie waaraan en op welke manier verdient.
Aan de hand van werkbladen leggen we de drie stappen van de
aanpak uit. Deze werkbladen staan in klein formaat afgebeeld.
Op www.kvk.nl/iot/tool kunt u de werkbladen downloaden.
Druk ze af op A3-formaat om direct aan de slag te gaan.
Een aantal algemene tips voor het werken met de werkbladen:
• Gebruik de bladen op de manier waarop u het prettig vindt.
Ze zijn geen doel op zich maar fungeren als hulpmiddel om
het denkproces en de gezamenlijke zoektocht te versnellen.
• In de grijze vlakken onderaan staat de werkwijze op hoofdlijn
beschreven.
• Gebruik zoveel mogelijk steekwoorden en maak tekeningen.
• Ga als het kan aan de slag samen met uw klanten en
ketenpartners. Dit vergroot de kans op verfrissende ideeën en
is meteen een eerste toets op de haalbaarheid van uw idee.
• Als u met meerdere mensen aan de slag gaat, maak dan grote
afdrukken en gebruik post-its.
Bijlage Zelf aan de slag met IoT
De drie stappen van de KvK Concept Ontwikkeltool Internet of Things
KansrichtingenAmbitieniveau,samenwerking
& middelen
Business modelFunctioneelontwerp
Business case op hoofdlijn
1 2 3Internet of Things: nieuwe business met slimme en internet-verbonden producten en diensten2
INTERNETOF THINGS
Het functionele concept - ontwerpen & visualiseren van de anatomie
© Kamer van Koophandel - 2014Succesvol ondernemen
gps-coördinaten,temperatuur,weersinformatie,bedrijfsinformatie,...
statusfeedback met knipperend LED- lampje, visualisatie op een dashboard, aan/uitschakelen, omzetten van een klep, ...
Werkwijze:
objecten, technische componenten (b.v. een klep), producten, sensoren, eigen/exter-ne databronnen, servers, routers, user-interfaces, smart- phones, tablets ...
1. Plaats elementen die een rol spelen bij de data- en informatie- uitwisseling en/of uitvoering van acties. Noteer de eigenaar of leverancier ervan.
2. Plaats pijlen daar waar data/informatie wordt uitgewisseld. Schrijf boven de pijlen om welke data/informatie het gaat.
3. Beschrijf bij de elementen wat en op welke manier wordt gecommuniceerd en/of welke (geautoma- tiseerde) acties plaatsvinden
Inzicht Invloed
Het met sensoren omzetten van fysische eigenschappen in elektrische signalen.
Het verzamelen van data uit andere bronnen, zoals eigen (bedrijfs)data, open data, private data afkomstig van derden (bijv. buienradar) en data afkomstig van andere producten/sy-stemen.
Het analyseren van de vergaarde data met behulp van algoritmen, waardoor data verrijkt wordt tot waardevolle informatie en kennis.
Wat en hoe wordt er geautomatiseerd?
Het aan de mens terugkoppelen van de informatie/inzichten. Dit kan bijvoorbeeld
door een simpel LED-lampje of geluidje, of als visualisatie op een scherm. Op basis hiervan kunnen allerlei beslissingen/acties onderno-
men worden.
Het op basis van de teruggekoppelde informatie/inzichten met een persoonlijke
handeling (remote) in gang zetten van een actie in/aan het product/systeem.
Het autonoom in gang zetten van een geautomatiseerde actie in/door het
product/systeem.
meten
data verzamelen
analyseren
communiceren
interacteren
automatiseren
Hoe ga ik de informatie/inzichtencommuniceren en welke beslissingen/
acties worden ondernomen?
Hoe zal de gebruiker fysiek interacteren met het product/systeem?
Welke informatie/inzichten komen voort uit de analyse van de vergaarde data?
Welke parameters ga ik meten?
Welke data uit andere bronnenkan waardevol zijn?
Internet of Things: nieuwe business met slimme en verbonden producten en diensten3
INTERNETOF THINGS
Het business concept - ontwerpen & visualiseren van het ecosysteem
NIEUWE VERBINDING, NIEUWE BUSINESS
Actielijst:
Syntens-instrumenten:
1. Plaats de stakeholders die van invloed zijn binnen het ecosysteem.
2. Plaats pijlen daar waar transacties tussen stakeholders plaatsvinden. Schrijf boven de pijlen om welke transacties het gaat.
3. Plaats de geldstromen en de manieren van verrekenen.
klanten,partners,
verkoopkanalen,(data)leveranciers,kennisinstellingen,
financiers,overheid,
...
product,software/applicatie,dienst, data/informatie,kennis/IE, indirect/marketing, ...
koop,abonnement,lease,advertenties,pay-per-use,…
uw bedrijf
naam business concept:
Werkwijze:
€ WAT WIL IK?
BUSINESSPLAN
WIE KENIK?
WERKELIJKCONTACT
WIE BENIK?
KENNIS & VAARDIG
HEDEN
UITGANGSPUNTEN Focus op commerciële
kennis en vaardigheden Persoonlijke ‘chemie’ Realisme Adviseerbaarheid Korte, visuele presentatie
VRAGEN Wat zijn uw ondernemersvaardigheden? Hoe presenteert u die aan een financier? Wat is de focus van uw pitch? Wat doet u om de ander te overtuigen? Welke competenties benadrukt u?
UITGANGSPUNTEN Marktbeeld aanbieders Eigen mogelijkheden Kennis delen Beeld wat voor soort
financiering bij uw onderneming past
VRAGEN Heeft u een beeld over welke externe partijen er zijn voor
financiering? En welke soort financieringsbehoefte bij u past? Heeft u in uw naaste omgeving gekeken naar financieringsmoge-
lijkheden? Zoekt u alleen geld of ook ondersteuning bij de bedrijfsvoering? Wat zijn uw eigen mogelijkheden m.b.t. garanties etc.? Heeft u contact met andere ondernemers?
UITGANGSPUNTEN Juiste match Beeld over vermogen
en achtergrond van investeerders
Goede voorbereiding Uw uitstraling, eerste
indruk
VRAGEN Heeft u al contact met financiers gelegd? Heeft de financier genoeg vermogen om uw kapitaalbehoefte te
financieren? Heeft u naar de achtergrond van de financier gekeken? Op welke manier gaat u contact leggen met de financier? Hoe zorgt u ervoor dat u uitblinkt?
UITGANGSPUNTEN Sterkten en zwakten en
hoe u ze gebruikt Toekomstbeeld Hoe gaat u met
tegenslagen om Ontwikkelmogelijkheden
VRAGEN Waarom bent u ondernemer? Wat zijn uw normen en waarden? Bent u een werkgever of werkt u liever zelfstandig? Hoe speelt u in op moeilijke situaties? Wat is uw toekomstperspectief? En hoe gaat u zich
ontwikkelen?
UITGANGSPUNTEN Marktbeeld Visie en missie Doelstellingen Kerncompetenties Concreet (innovatie)
idee
VRAGEN Wat is uw ambitie? Heeft u een beeld van de markt? Heeft u een omgevingsanalyse uitgevoerd? Wat is de unique value point van uw organisatie? Wat zijn uw kerncompetenties?
UITGANGSPUNTEN Haalbaarheid plannen Inzicht in potentiële
klanten en concurrenten Inzicht in risico’s en
verplichtingen Financiële informatie Financieringsbehoefte
VRAGEN Heeft u een businessplan? Wat wilt u met het bedrijf bereiken? Hoe gaat u de onderneming succesvol maken? Wat zijn de voordelen en welke risico’s ziet u? Welke financiële informatie neemt u mee?
ONDERNEMING
NETWERK
ONDERNEMER
NIEUWEBUSINESS
Wegwijzer slimmer financieren: investeren in nieuwe business
NIEUWE VERBINDING, NIEUWE BUSINESS© Syntens Innovatiecentrum - 2012
NETWERKANALYSE
Strategisch netwerken - verbindingen die tot nieuwe business leiden
NIEUWE VERBINDING, NIEUWE BUSINESS
1. Waarom netwerken?
succesvol ondernemen is van een idee een euro makennieuwe verbindingen zijn daarbij cruciaal
2. Definities
wie is met wie verbonden?wat verbindt hen?
3. Patronen herkennen
welk type netwerker bent u?waar staat u nu?waar wilt u naar toe?
4. Strategisch netwerken
hoe onderhoudt u uw netwerk?hoe kunt u uw netwerk gebruiken om tot nieuwe business te komen?
Succesfactoren: wat maakt succesvolle netwerkers zo effectief?
het vermogen om nieuwe netwerken aan te boren, aan te trekken (aantrekkingskracht)
het vermogen om afscheid te nemen van oude netwerken
de mate van groei in het netwerk
uniciteit (uitwisselbaarheid): hebben wij hetzelfde netwerk, wat maakt mij uniek?
Noodzaak van Netwerken:
Innovaties worden complexer, het innovatieproces verloopt sneller: u kunt het niet meer alleen!
Nieuwe verbindingen zijn cruciaal bij het realiseren van innovaties (theorie P. Koudstaal en G. Bijloo: Nieuwe Verbindingen)
Elke ondernemer maakt deel uit van een netwerk. Echter, v eel ondernemers maken er onvoldoende bewust gebruik van.
Is het mogelijk het netwerk voor u te laten werken?van idee naar markt
Knopen: persoon of organisatie virtuele, zakelijke relatie
via social media zoals LinkedIn, Twitter, Facebook.
Netwerktypes: kroonjuweel sluitsteen meelifter rotte appel zwart gat intrigant lachende derde
Vragen: Welke uitwisselingsrelaties
onderhoudt u? Welke zou u kunnen versterken? Wat wisselt u met elkaar uit? Welke personen zijn interessant
om aan elkaar te koppelen? Wie zou u moeten benaderen
voor nieuwe kansen?
Vragen: Wat valt u op aan uw netwerk? Waar staat u? Kliekjes? Rol: specialist of allround? Strategie: diepte of breedte? Mist er iets, wie bent u vergeten? Wie is nu te belangrijk? Wat heeft u nu nodig?
sterk
zwak
multiplex
Uitwisselingsrelatie:De relatie gaat altijd twee kanten op. Wat wisselt men uit?
strategisch advies business kennis middelen kansen sociale controle sense making informeel zakelijk contact
Patronen: kliekjes gaten hub dichtheid diversiteit randen van het netwerk
rest
U
rest
rest
rest
rest
rest
zie ommezijde om te bepalen wat u kunt doen om succesvol te netwerkenin elke fase van het innovatieproces.
ander
u
Ontwikkeld door Syntens in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam
© Syntens Innovatiecentrum - 2013
Nest SlimmeThermostaat
Applicaties
Applicaties
Marge op applicaties
Koop
Leverancierweersinformatie
Energie-leveranciers Reductie piekbelasting
Advertenteren bij concument
Consument
Domotica-leveranciers
Gas- & water-leveranciers
AppleAppstore/
Android PlayMarket
Software-ontwikkelaar
Marge opapplicaties
Software Development Kit
Beschikbaar stellen
Nest-platform
Fee voor gebruik platform
Domoticaoplossing
Koop
Financiers
Winkels enwebshops
Inkoop
Koop
Nest thermostaatBranding & advertenties
Nestthermostaat
Bedrag voor kostenbesparing door
verlaging piekbelastingBedrag voor advertenties
bij consumenten
Bedrag voor kostenbesparing door
verlaging piekbelasting
Reductiepiekbelasting
Nestthermostaat
Weers-informatie
Aandelen
Kapitaal
Abonnement
Koop
- Opstellen business model canvas
- Uitzoeken technologische haalbaarheid
- Duidelijk krijgen primaire waardepropositie
- Marktonderzoek doelgroep uitvoeren
- Benaderen mogelijke partners
€
€€
€
€
€
€
€
€
€€€
Bestaande propostie Nieuwe kansen
20 Internet of Things
Wer
kbla
d 1
dien
t om
op
hoof
dlijn
de
kans
en v
oor n
ieuw
e of
verb
eter
de w
aard
e te
iden
tific
eren
. Als
u a
l een
bep
aald
idee
of k
ansr
icht
ing
heef
t, k
unt u
het
wer
kbla
d ge
brui
ken
om d
it
idee
in k
aart
te b
reng
en (p
lott
en) e
n aa
n te
sch
erpe
n. A
ls u
nog
geen
idee
hee
ft, d
an d
ient
dit
blad
om
de
idee
gene
rati
e te
onde
rste
unen
. Bed
enk
alle
reer
st v
oor u
zelf
waa
r u d
e gr
oots
te
kans
en v
erw
acht
. Beg
in m
et e
en s
peci
fieke
kla
nt(g
roep
) of
proc
esve
rbet
erin
g w
aar u
gev
oels
mat
ig d
e gr
oots
te k
anse
n zi
et.
Om
tot e
en e
erst
e ke
uze
te k
omen
, kan
de
volg
ende
hul
pvra
ag
help
en: w
elke
kla
nt(g
roep
) hee
ft h
et m
omen
teel
zw
aar o
f maa
kt
juis
t een
eno
rme
groe
i doo
r?
Het
gaa
t in
dit s
tadi
um e
xplic
iet o
m d
e w
aard
ecre
atie
, dus
om o
p te
loss
en p
robl
emen
of f
rict
ies
en p
oten
tiël
e ka
nsen
.
Den
k no
g ni
et te
veel
van
uit d
e te
chno
logi
e m
aar i
n fu
ncti
onel
e
oplo
ssin
gen.
Ene
rzijd
s ka
n he
t gaa
n om
de
opti
mal
isat
ie v
an
best
aand
e pr
oces
sen
in u
w e
igen
bed
rijf,
bij
uw k
lant
en
in u
w
kete
n. A
nder
zijd
s ka
n he
t gaa
n om
nie
uwe
toeg
evoe
gde
waa
rde
voor
uw
kla
nt, d
e kl
ant v
an d
e kl
ant e
n ge
heel
nie
uwe
klan
ten.
Geb
ruik
de
blau
we
vrag
en te
r ins
pira
tie
(hoe
ven
dus
niet
expl
icie
t te
wor
den
bean
twoo
rd) e
n do
orlo
op d
e vo
lgen
de
stap
pen.
De
num
mer
ing
kom
t ove
reen
met
de
num
mer
s in
onde
rsta
and
afge
beel
d w
erkb
lad
1.
1.
Als
u a
l een
idee
hee
ft, b
esch
rijf
dan
in s
teek
woo
rden
de s
ituat
ie, d
e ac
hter
ligge
nde
kans
of h
et o
p te
loss
en
prob
leem
. Als
u g
een
conc
reet
idee
hee
ft, d
oe d
an in
spira
tie
op m
et d
e te
rmen
aan
wee
rszi
jden
.
2.
Not
eer u
w (h
uidi
ge) b
edri
jfsna
am o
f de
enti
teit
die
cent
raal
staa
t in
het p
roce
s.
3.
Not
eer d
e na
am v
an u
w k
lant
of b
esch
rijv
ing
van
de
klan
tgro
ep.
4.
Bre
ng d
e be
lang
rijk
ste
part
ijen
in k
aart
die
rele
vant
(kun
nen)
zijn
voo
r de
geko
zen
klan
t(gr
oep)
zoa
ls h
un e
igen
klan
ten,
par
tner
s en
toel
ever
anci
ers.
5.
Bre
ng d
e be
lang
rijk
ste
part
ijen
uit u
w e
igen
ket
en in
kaa
rt
zoal
s uw
toel
ever
anci
ers
en (s
trat
egis
che)
par
tner
s.
6.
Bre
ng (i
n de
gro
te w
erel
dbol
) rel
evan
te p
arti
jen
in k
aart
die
mog
elijk
in d
e to
ekom
st e
en ro
l gaa
n sp
elen
voo
r uw
busi
ness
, of d
ie v
an u
w k
lant
. Het
kan
nad
rukk
elijk
ook
gaan
om
par
tije
n di
e da
arin
tot o
p he
den
nog
geen
rol
spee
lden
.
7.
Vat d
e ge
koze
n ka
nsri
chti
ng (d
e be
lang
rijk
ste
nieu
we
of
verb
eter
de to
egev
oegd
e w
aard
e) re
chts
onde
r kor
t sam
en.
Op
ww
w.k
vk.n
l/io
t/to
ol k
unt u
dit
wer
kbla
d do
wnl
oade
n.
Wer
kbla
d 1
Zel
f aan
de
slag
met
IoT
INTE
RNET
OF
THIN
GS
Succ
esvo
l on
der
nem
en
Kan
sric
hti
ng
en -
op
zo
ek n
aar n
ieu
we
en v
erb
eter
de
waa
rde
Inte
rnet
of T
hin
gs:
nie
uw
e b
usi
nes
s m
et s
limm
e en
inte
rnet
-ver
bo
nd
en p
rod
uct
en e
n d
ien
sten
© K
amer
van
Ko
op
han
del
- 2
014
1
uw
bed
rijf
uw
kla
nt
con
text
uw
ket
en &
sec
tor
con
text
de
kete
n &
sec
tor v
an u
w k
lan
t
Wat
maa
kt u
w b
edri
jf u
nie
k?W
elke
waa
rde(
n)
leve
rt u
uw
klan
t/d
oel
gro
ep?
Wie
is u
w k
lan
t/d
oel
gro
ep?
Wel
ke o
ntw
ikke
ling
en s
pel
en e
r bij
de
klan
ten
/do
elg
roep
,h
un
ket
en e
n h
un
sec
tor?
Wel
ke k
anse
n z
iet
men
? W
elke
fric
ties
erv
aart
men
?
Wel
ke (m
acro
)tre
nd
s ku
nn
en re
leva
nt
zijn
voo
r uw
bed
rijf?
Wel
ke o
ntw
ikke
ling
en s
pel
en e
r in
uw
bed
rijf,
uw
ket
en e
n u
w s
ecto
r?W
elke
kan
sen
zie
t m
en?
Wel
ke fr
icti
es e
rvaa
rt m
en?
cen
tral
ew
aard
epro
po
siti
e
reto
urw
aard
e
kete
n-
sam
enw
erki
ng
kete
n-
sam
enw
erki
ng
klan
tva
n d
e kl
ant
nie
uw
eb
usi
nes
s
op
tim
alis
atie
bed
rijfs
-en
pro
du
ctie
pro
cess
eno
pti
mal
isat
ie b
edri
jfs-
en p
rod
uct
iep
roce
ssen
nie
uw
e b
usi
nes
sn
ieu
we
bu
sin
ess
Situ
atie
- In
zich
t: ka
ns/
pro
ble
em/f
rict
ie -
Aan
leid
ing
ges
pre
k:
Wer
kwijz
e:B
esch
rijv
ing
kan
sric
hti
ng
:
1. P
laat
s d
e st
akeh
old
ers
die
van
invl
oed
zijn
.
2. P
laat
s p
ijlen
daa
r waa
r waa
rde
tuss
en
stak
eho
lder
s w
ord
t u
itg
ewis
seld
. Dit
kan
gaa
n o
m b
esta
and
e, n
ieu
we
en/o
f
verb
eter
de
waa
rde.
Sch
rijf
bov
en d
e p
ijlen
om
wel
ke w
aard
e h
et g
aat.
klan
ten
,p
artn
ers,
verk
oo
pka
nal
en,
(dat
a)le
vera
nci
ers,
ken
nis
inst
ellin
gen
,fin
anci
ers,
med
iaov
erh
eid,
...
bet
er, s
nel
ler,
mak
kelij
ker,
leu
ker,
on
der
sch
eid
end
ver
mo
gen
,ko
sten
red
uct
ie, i
mag
o,
con
tin
uït
eit,
...
Ko
sten
red
uct
ie -
pro
ceso
pti
mal
isat
ie:
• Bed
rijfs
pro
cess
en• (
Rem
ote
) ser
vice
• Pro
du
ctie
pro
cess
en• L
og
isti
eke
pro
cess
en• K
eten
op
tim
alis
atie
• Ass
et m
anag
emen
t• S
limm
e m
eter
s• J
uri
dis
che
bew
ijsla
st
Om
zetv
erg
roti
ng
- N
ieu
we
bu
sin
ess:
• Ver
ster
ken
kla
ntr
elat
ie (u
pse
llin
g/l
ock
-in
)• U
pd
ates
& c
ust
om
izat
ion
• On
tdek
ken
kla
nt-
& g
ebru
iksg
edra
g• I
np
ut
voo
r in
nov
atie
• Nie
uw
e kl
antw
aard
e• N
ieu
we
bu
sin
es m
od
elle
n d
oo
r sam
enw
erki
ng
• Gec
om
bin
eerd
e ve
rdie
nm
od
elle
n• D
ata
als
extr
a in
kom
sten
bro
n• C
on
curr
ente
n w
ord
en k
lan
ten
1
23
4
7
5
66
22 Internet of Things
Wer
kbla
d 2
dien
t om
de
op w
erkb
lad
1 be
schr
even
kan
sric
htin
g
uit t
e w
erke
n to
t een
func
tion
eel o
ntw
erp.
Het
is n
iet n
odig
om d
it vo
lledi
g te
chni
sch
klop
pend
te d
oen.
De
toeg
evoe
gde
waa
rde
van
slim
me
en in
tern
et-v
erbo
nden
pro
duct
en e
n
dien
sten
uit
zich
op
het m
eest
abs
trac
te n
ivea
u in
mee
r, b
eter
en s
nelle
r inz
icht
en
invl
oed
krijg
en o
p si
tuat
ies.
De
bijb
ehor
ende
zes
IoT-
bouw
sten
en k
unt u
geb
ruik
en o
m d
e
geko
zen
kans
rich
ting
uit
te w
erke
n. O
ftew
el: h
oe k
unt u
de
gesi
gnal
eerd
e ni
euw
e of
ver
bete
rde
waa
rde
conc
reet
mak
en e
n
uite
inde
lijk
leve
ren?
Doo
rloo
p de
vol
gend
e st
appe
n:
1.
Bea
ntw
oord
de
blau
we
vrag
en v
an d
e ze
s Io
T-bo
uwst
enen
(van
link
sbov
en n
aar r
echt
sond
er).
2.
Het
lege
mid
deng
edee
lte k
unt u
tuss
endo
or p
er s
tap
gebr
uike
n om
het
net
wer
k va
n de
func
tion
ele
elem
ente
n te
teke
nen.
Dez
e el
emen
ten
spel
en e
en ro
l bij
het g
ener
eren
,
uitw
isse
len
en a
an d
e m
ens
com
mun
icer
en v
an d
ata
en
info
rmat
ie. H
ierm
ee b
edoe
len
we
o.a.
sm
artp
hone
s, ta
blet
s,
stan
d al
one
sens
oren
en
prod
ucte
n m
et g
eïnt
egre
erde
sens
oren
. Not
eer o
ok d
e fy
siek
e el
emen
ten
die
de
(gea
utom
atis
eerd
e) fy
siek
e ac
ties
uit
voer
en. B
ijvoo
rbee
ld
het u
itkl
appe
n va
n de
zon
wer
ing
of o
mze
tten
van
een
kle
p.
Op
ww
w.k
vk.n
l/io
t/to
ol k
unt u
dit
wer
kbla
d do
wnl
oade
n.
Wer
kbla
d 2
Het
func
tion
ele
conc
ept o
ntw
erpe
n
Bel
angr
ijk!
Het
is n
iet n
odig
om
alle
IoT-
bouw
sten
en te
geb
ruik
en
om to
t een
waa
rdev
ol Io
T-co
ncep
t te
kom
en. E
r kan
bijv
oorb
eeld
al v
oldo
ende
nie
uwe
(en
beta
alba
re)
waa
rde
onts
taan
doo
r uit
slui
tend
bep
aald
e
para
met
ers
te m
eten
, dez
e da
ta te
ana
lyse
ren
en
de v
erkr
egen
inzi
chte
n aa
n de
geb
ruik
er v
an e
en
prod
uct (
via
een
smar
tpho
ne o
f op
het p
rodu
ct z
elf)
teru
g te
kop
pele
n. H
ierb
ij w
ordt
dan
dus
gee
n ge
brui
k
gem
aakt
van
ext
erne
dat
abro
nnen
en
het p
rodu
ct o
f
appa
raat
voe
rt g
een
geau
tom
atis
eerd
e ta
ken
uit.
Inte
rnet
of T
hin
gs:
nie
uw
e b
usi
nes
s m
et s
limm
e en
inte
rnet
-ver
bo
nd
en p
rod
uct
en e
n d
ien
sten
2
INTE
RNET
OF
THIN
GS
Het
fun
ctio
nel
e co
nce
pt
- on
twer
pen
& v
isu
alis
eren
van
de
anat
om
ie
© K
amer
van
Ko
op
han
del
- 2
014
Succ
esvo
l on
der
nem
en
gp
s-co
örd
inat
en,
tem
per
atu
ur,
wee
rsin
form
atie
,b
edri
jfsin
form
atie
,...
stat
usf
eed
bac
k m
et k
nip
per
end
LE
D- l
amp
je,
visu
alis
atie
op
een
d
ash
bo
ard,
aa
n/u
itsc
hak
elen
, o
mze
tten
van
een
kl
ep, .
..
Wer
kwijz
e:
ob
ject
en, t
ech
nis
che
com
po
nen
ten
(b.v
. ee
n k
lep
), p
rod
uct
en,
sen
sore
n, e
igen
/ext
er-
ne
dat
abro
nn
en,
serv
ers,
rou
ters
, u
ser-
inte
rfac
es, s
mar
t-
ph
on
es, t
able
ts ..
.
1. P
laat
s el
emen
ten
die
een
rol s
pel
en b
ij d
e
dat
a- e
n in
form
atie
-
uit
wis
selin
g e
n/o
f
uit
voer
ing
van
act
ies.
No
teer
de
eig
enaa
r of
leve
ran
cier
erv
an.
2. P
laat
s p
ijlen
daa
r
waa
r dat
a/in
form
atie
wo
rdt
uit
gew
isse
ld.
Sch
rijf
bov
en d
e p
ijlen
om
wel
ke
dat
a/in
form
atie
het
gaa
t.
3. B
esch
rijf
bij
de
elem
ente
n w
at e
n o
p
wel
ke m
anie
r wo
rdt
gec
om
mu
nic
eerd
en
/of
wel
ke (g
eau
tom
a-
tise
erd
e) a
ctie
s
pla
atsv
ind
en
Inzi
cht
Invl
oed
Het
met
sen
sore
n o
mze
tten
van
fysi
sch
e ei
gen
sch
app
en in
ele
ktri
sch
e si
gn
alen
.
Het
ver
zam
elen
van
dat
a u
it a
nd
ere
bro
nn
en,
zoal
s ei
gen
(bed
rijfs
)dat
a, o
pen
dat
a, p
riva
te
dat
a af
kom
stig
van
der
den
(bijv
. bu
ien
rad
ar)
en d
ata
afko
mst
ig v
an a
nd
ere
pro
du
cten
/sy-
stem
en.
Het
an
alys
eren
van
de
verg
aard
e d
ata
met
b
ehu
lp v
an a
lgo
ritm
en, w
aard
oo
r dat
a ve
rrijk
t w
ord
t to
t w
aard
evo
lle in
form
atie
en
ken
nis
.
Wat
en
ho
e w
ord
t er
gea
uto
mat
isee
rd?
Het
aan
de
men
s te
rug
kop
pel
en v
an d
e in
form
atie
/in
zich
ten
. Dit
kan
bijv
oo
rbee
ld
do
or e
en s
imp
el L
ED-l
amp
je o
f gel
uid
je, o
f als
vi
sual
isat
ie o
p e
en s
cher
m. O
p b
asis
hie
rvan
ku
nn
en a
llerl
ei b
eslis
sin
gen
/act
ies
on
der
no
-m
en w
ord
en.
Het
op
bas
is v
an d
e te
rug
gek
op
pel
de
info
rmat
ie/i
nzi
chte
n m
et e
en p
erso
on
lijke
h
and
elin
g (r
emo
te) i
n g
ang
zet
ten
van
een
ac
tie
in/a
an h
et p
rod
uct
/sys
teem
.
Het
au
ton
oo
m in
gan
g z
ette
n v
an e
en
gea
uto
mat
isee
rde
acti
e in
/do
or h
et
pro
du
ct/s
yste
em.
met
en
dat
a ve
rzam
elen
anal
yser
en
com
mu
nic
eren
inte
ract
eren
auto
mat
iser
en
Ho
e g
a ik
de
info
rmat
ie/i
nzi
chte
nco
mm
un
icer
en e
n w
elke
bes
lissi
ng
en/
acti
es w
ord
en o
nd
ern
om
en?
Ho
e za
l de
geb
ruik
er fy
siek
inte
ract
eren
met
h
et p
rod
uct
/sys
teem
?
Wel
ke in
form
atie
/in
zich
ten
ko
men
vo
ort
uit
d
e an
alys
e va
n d
e ve
rgaa
rde
dat
a?
Wel
ke p
aram
eter
s g
a ik
met
en?
Wel
ke d
ata
uit
an
der
e b
ron
nen
kan
waa
rdev
ol z
ijn?
24 Internet of Things
Wer
kbla
d 3
dien
t om
het
bus
ines
s m
odel
of e
cosy
stee
m o
p
hoof
dlijn
en o
p te
zet
ten.
Hie
rmee
wor
dt d
uide
lijk
wie
waa
raan
en o
p w
elke
man
ier v
erdi
ent.
Dit
wer
kbla
d is
een
alte
rnat
ieve
en v
eree
nvou
digd
e m
anie
r van
vis
ualis
eren
geb
asee
rd o
p
het b
eken
de B
usin
ess
Mod
el C
anva
s va
n O
sten
wal
der.
U k
unt
dat m
odel
geb
ruik
en v
oor e
en v
erde
re a
ansc
herp
ing
van
uw
busi
ness
mod
el in
de
volg
ende
fase
n.
Doo
rloo
p de
vol
gend
e st
appe
n:
•
Not
eer i
n de
cen
tral
e ci
rkel
de
(voo
rlop
ige)
naa
m v
an h
et
nieu
we
busi
ness
con
cept
.
•
Plaa
ts d
aaro
mhe
en d
e pa
rtije
n di
e ee
n ro
l spe
len
in
dit b
usin
ess
conc
ept.
Den
k aa
n kl
ante
n, p
artn
ers,
dist
ribu
tiep
artn
ers,
toel
ever
anci
ers,
ken
nisi
nste
lling
en,
finan
cier
s, m
edia
en
over
heid
. Bre
ng d
e pa
rtije
n op
een
logi
sche
man
ier i
n ka
art w
aard
oor d
e on
derl
inge
rela
ties
visu
eel s
nel d
uide
lijk
wor
den.
•
Teke
n pi
jlen
daar
waa
r tra
nsac
ties
tuss
en p
arti
jen
plaa
tsvi
nden
. Het
kan
gaa
n om
waa
rde-
uitw
isse
ling
door
mid
del v
an p
rodu
cten
, sof
twar
e en
app
licat
ies,
dien
sten
, dat
a en
info
rmat
ie o
f con
tent
. Den
k oo
k aa
n
waa
rdet
oevo
egin
g do
or p
arti
jen
met
elk
aar i
n ve
rbin
ding
te
bren
gen
(ind
irec
t ver
dien
mod
el).
•
In ru
il vo
or d
eze
waa
rde-
uitw
isse
ling
ontv
angt
de
toel
ever
ende
par
tij i
ets
teru
g. In
de
mee
ste
geva
llen
is d
at
geld
. Tek
en p
ijlen
met
dez
e ge
ldst
rom
en e
n no
teer
erb
ij op
wel
ke m
anie
r er w
ordt
ver
reke
nd. D
at k
an g
ebeu
ren
door
een
eenm
alig
bed
rag
bij l
ever
ing,
maa
r ook
de
peri
odie
ke
abon
nem
ents
kost
en, l
ease
bedr
agen
, adv
erte
ntie
kost
en,
prov
isie
, ver
brui
ksko
sten
(bijv
oorb
eeld
pay
-per
-clic
k).
•
Als
laat
ste
kunt
u e
en a
ctie
lijst
ops
telle
n vo
or h
et v
ervo
lg.
Tip:
Che
ck h
et a
anbo
d va
n Kv
K vi
a w
ww
.kvk
.nl/
iot
Op
ww
w.k
vk.n
l/io
t/to
ol k
unt u
dit
wer
kbla
d do
wnl
oade
n.
Wer
kbla
d 3
Het
bus
ines
s co
ncep
t opz
ette
n
Inte
rnet
of T
hin
gs:
nie
uw
e b
usi
nes
s m
et s
limm
e en
inte
rnet
-ver
bo
nd
en p
rod
uct
en e
n d
ien
sten
3
INTE
RNET
OF
THIN
GS
Het
bu
sin
ess
con
cep
t - o
ntw
erp
en &
vis
ual
iser
en v
an h
et e
cosy
stee
m
Succ
esvo
l on
der
nem
en
Act
ielij
st:
1. P
laat
s d
e st
akeh
old
ers
die
van
invl
oed
zijn
bin
nen
het
eco
syst
eem
.
2. P
laat
s p
ijlen
daa
r waa
r tra
nsa
ctie
s
tuss
en s
take
ho
lder
s p
laat
svin
den
. Sch
rijf
bov
en d
e p
ijlen
om
wel
ke t
ran
sact
ies
het
gaa
t.
3. P
laat
s d
e g
eld
stro
men
en
de
man
iere
n v
an v
erre
ken
en.
klan
ten
,p
artn
ers,
verk
oo
pka
nal
en,
(dat
a)le
vera
nci
ers,
ken
nis
inst
ellin
gen
,fin
anci
ers,
med
iaov
erh
eid,
...
pro
du
ct,
soft
war
e/ap
plic
atie
,d
ien
st,
dat
a/in
form
atie
, co
nte
nt,
ken
nis
/IE,
in
dir
ect/
mar
keti
ng,
...
koo
p,
abo
nn
emen
t,le
ase,
adve
rten
ties
,p
ay-p
er-u
se,
…
uw
bed
rijf
naa
m b
usi
nes
s co
nce
pt:
Wer
kwijz
e:
€
(insc
hatti
ng e
n be
reke
ning
van
kos
ten
en b
aten
)
• Opz
ette
n bu
sine
ss c
ase
© K
amer
van
Ko
op
han
del
- 2
014
26 Internet of Things
Het
con
cept
sta
at, h
oe v
erde
r?
Na
het d
oorl
open
van
de
eers
te d
rie
stap
pen
heef
t u d
e
cont
oure
n be
paal
d vo
or e
en n
ieuw
bus
ines
s co
ncep
t of
proc
esop
tim
alis
atie
. Bij
voor
keur
hee
ft u
in d
it pr
oces
nau
w
sam
enge
wer
kt m
et u
w (p
oten
tiël
e) k
lant
(en)
en
ande
re p
arti
jen.
Moc
ht u
de
stap
pen
tot n
u to
e ze
lfsta
ndig
heb
ben
door
lope
n,
dan
is h
et v
erst
andi
g om
de
uitk
omst
en te
bes
prek
en m
et
deze
par
tije
n. D
aarm
ee g
eeft
u e
en v
alid
atie
van
uw
bus
ines
s
conc
ept e
n vo
orko
mt u
dat
u v
oort
ijdig
gro
te in
vest
erin
gen
gaat
doe
n. H
et b
erek
enen
van
een
eer
ste
ruw
e ve
rsie
van
de
busi
ness
cas
e (i
nsch
atti
ng o
pbre
ngst
en v
s. in
vest
erin
gen
en
kost
en) i
s ve
rvol
gens
bel
angr
ijk o
m te
bep
alen
of u
met
het
conc
ept d
oorg
aat.
Bes
ef d
at h
et s
lim e
n in
tern
et-v
erbo
nden
mak
en v
an u
w
prod
uct o
f die
nst n
iet o
p zi
chze
lf st
aat e
n da
t het
al s
nel
een
koer
swijz
igin
g vo
or u
w b
edri
jf be
teke
nt. W
erke
n m
et Io
T
verg
t nie
uwe
kenn
is e
n co
mpe
tent
ies
in a
lle s
tapp
en v
an d
e
waa
rdek
eten
. Nie
uwe
digi
tale
tech
nolo
gie
gaat
een
bel
angr
ijke
rol s
pele
n (i
ct, s
enso
r- e
n co
mm
unic
atie
tech
nolo
gie)
en
de
man
ier v
an p
rodu
cton
twik
kelin
g ve
rand
ert d
oord
at h
et n
óg
mul
tidi
scip
linai
rder
wor
dt. O
ok u
w m
arke
ting
ver
ande
rt o
mda
t
de k
anal
en e
n de
com
mun
icat
ie m
et u
w k
lant
ver
ande
ren.
Uw
bedr
ijfsp
roce
ssen
moe
ten
wor
den
afge
stem
d op
de
nieu
we
situ
atie
, net
als
uw
inte
rne
orga
nisa
tie.
En
niet
in d
e la
atst
e
plaa
ts: u
gaa
t sam
enw
erke
n m
et a
nder
e pa
rtije
n.
Het
ond
erst
aand
e m
odel
kan
u h
elpe
n om
dez
e (s
trat
egis
che)
koer
swijz
igin
g te
fase
ren.
Verg
eet d
aarb
ij ni
et: d
enk
groo
t, m
aar s
tart
kle
in!
4. In
nove
ren
• B
edie
ning
van
pro
duct
op
afs
tand
• I
nfor
mat
ie-in
tegr
atie
in
bed
rijfs
proc
esse
n
• D
ata
gebr
uike
n vo
or
ontw
ikke
len
van
nieu
we
prod
ucte
n en
die
nste
n
• N
ieuw
bus
ines
s m
odel
en
ver
dien
mod
el(l
en)
1. N
iet v
erbo
nden
• G
een
prod
uct-
teru
gkop
pelin
g
• A
d ho
c in
spri
ngen
op
pro
blem
en
• H
oge
serv
icek
oste
n
2. V
erbi
nden
• T
oega
ng o
p af
stan
d
• G
efra
gmen
teer
de
info
rmat
ie
• R
eact
ief i
nspr
inge
n op
pr
oble
men
• B
esta
and
busi
ness
mod
el
en v
erdi
enm
odel
Een
road
map
rich
ting
nie
uwe
IoT-
busi
ness
3. O
ptim
alis
eren
• A
naly
se v
an p
rodu
ctda
ta
• P
roac
tief
(voo
rspe
lbaa
r)
insp
ring
en o
p pr
oble
men
• R
educ
tie
serv
icek
oste
n
• U
itgeb
reid
e m
onito
ring
en
rapp
orta
ges
• D
ata
gebr
uike
n vo
or
prod
uctv
erbe
teri
ng
• S
oftw
are
upda
tes
mog
elijk
Kamer van Koophandel • Juni 2014 27
Succesvol ondernemen met de data, kennis en netwerken van de KvK
KVK.NL