inwestycje alternatywne
DESCRIPTION
praca magisterskaTRANSCRIPT
UNIWERSYTET EKONOMICZNY WE WROCŁAWIUWYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH
Zbigniew Ostrowski
INWESTYCJE ALTERNATYWNE JAKO FORMA DYWERSYFIKACJI PORTFELA INWESTYCYJNEGO W DOBIE ŚWIATOWEGO
KRYZYSU FINANSOWEGO
Praca magisterska
Promotor:prof. dr hab. Ewa Bogacka-Kisiel Katedra Finansów
Pracę akceptuję i wnioskuję o jej dopuszczeniedo dalszych etapów postępowania
……………………………………………………podpis promotora
Wrocław 2012
Motto:
Złoto znaczy więcej niż dwudziestu mówców.
William Szekspir
SPIS TREŚCIWSTĘP 4Rozdział I. Istota i klasyfikacja inwestycji alternatywnych 6
1.1. Pojęcie inwestycji alternatywnych w literaturze 61.2. Podział inwestycji alternatywnych 71.2.1. Surowce 91.2.1.1. Metale szlachetne 111.2.1.1.1. Złoto 121.2.1.1.2. Srebro 151.2.1.1.3. Platyna 181.2.1.1.4. Pallad 191.2.1.2. Metale przemysłowe, surowce rolne i surowce energetyczne 201.2.2. Dzieła sztuki i antyki 211.2.3. Nieruchomości 241.2.5. Przedmioty kolekcjonerskie 261.2.5.1. Autografy 261.2.5.2. Pamiątki 281.2.5.3. Pióra 291.2.5.4. Znaczki pocztowe 301.2.5.5. Fotografie 331.2.5.6. Pocztówki 351.2.5.7. Papiery wartościowe 361.2.5.8. Stare książki 361.2.5.9. Komiksy 371.2.5.10. Stare samochody 391.2.5.11. Diamenty 391.2.5.12. Inne kamienie szlachetne 441.2.5.13. Wino 461.2.5.14. Whisky 49
Rozdział II. Porównanie efektywności klasycznego portfela inwestycyjnego i portfela z udziałem inwestycji alternatywnych w warunkach kryzysu finansowego
51
2.1. Główne założenia modelu 512.2. Subportfel alternatywny 522.3. Analiza porównawcza 542.3.1. Wariant I – trójskładnikowy subportfel akcyjny 542.3.2. Wariant II – 10-składnikowy subportfel akcyjny 572.3.3. Wariant III – subportfel klasyczny z udziałem subportfela funduszy 602.3.4. Analiza wskaźnikowa portfeli 632.3.4.1. Wskaźnik Sharpe'a 642.3.4.2. Wskaźnik Treynora 642.3.4.3. Wskaźnik Jensena 662.3.5. Wnioski z przeprowadzonej analizy 66
PODSUMOWANIE 68LITERATURA 70ŹRÓDŁA INTERNETOWE 71POZOSTAŁE ŹRÓDŁA 73SPIS TABEL 74SPIS WYKRESÓW 75SPIS RYSUNKÓW 76
3
WSTĘP
Inwestowanie jest czynnością, którą najczęściej definiuje się jako wyrzeczenie się
bieżącej konsumpcji na rzecz przyszłych korzyści, które obarczone są jednak pewnym
ryzykiem, a więc ich wystąpienie jest niepewne. Czas kryzysu finansowego jest okresem,
w którym występuje szczególny niepokój wśród inwestorów, co pociąga za sobą daleko idące
konsekwencje gospodarcze. Kryzys finansowy ujawnia również skrywane dotychczas
mankamenty rynku opartego na pieniądzu fiducjarnym, którego wartości nie gwarantuje
żadne inne, materialne dobro. Brak zaufania do klasycznych instrumentów inwestycyjnych
skłania inwestorów, zwłaszcza najzamożniejszych, a więc takich, dla których straty są zwykle
najdotkliwsze, do poszukiwania alternatyw, które pomogą przetrwać finansową burzę,
a nawet, wbrew ogólnym tendencjom, wzbogacić się dzięki nietypowym sposobom
lokowania oszczędności.
Niniejsza praca ma na celu zaprezentować pojęcie definicji alternatywnych jako
instrumentów przydatnych w dywersyfikacji portfela inwestycyjnego, ze szczególnym
uwzględnieniem okresu globalnego kryzysu finansowego, którego konsekwencje wciąż są
odczuwalne na rynkach kapitałowych. Aby zweryfikować postawioną tezę postanowiono
przeprowadzić symulację na danych historycznych. Postarano się również, aby instrumenty te
przedstawiono nie tylko jako „koło ratunkowe” na czas globalnego sztormu, ale także sposób
realizacji swoich pasji. Wiele bowiem inwestycji alternatywnych oprócz korzyści czysto
finansowych, potrafi zaspokoić również potrzeby innego rodzaju, chociażby estetyczne.
Nieprzypadkowo jedną z nazw, które przylgnęły do terminu „inwestycje alternatywne” jest
określenie „inwestycje emocjonalne”.
Z drugiej zaś strony istotną cechą dobrego inwestora jest powstrzymanie emocji i
racjonalne podejście do kwestii ryzyka i stopy zwrotu z inwestycji. Dlatego też w pracy
zwrócono uwagę na to, że nie wszystkie walory, które należą do kategorii inwestycji
alternatywnych są godne zaufania. Wskazano również na wady niektórych rodzajów
inwestycji alternatywnych, które w zbiorowej świadomości, głównie za sprawą działań
marketingowych, uchodzą za takie, które w każdych warunkach przyniosą pewny zysk.
Z uwagi na to, że pojęcie inwestycji alternatywnych jest wciąż pojęciem młodym
i nieusystematyzowanym, w pierwszym rozdziale przedstawiono definicję opisywanego
zagadnienia występującą w literaturze, klasyfikację poszczególnych rodzajów inwestycji
alternatywnych oraz dokonano ich dokładnego opisu. Wskazano także na argumenty, które
przemawiają za przyjęciem takiej definicji inwestycji alternatywnej. Podkreślono w nim
4
szczególną różnorodność, z której może korzystać inwestor alternatywny, charakter rynków
poszczególnych klas inwestycji alternatywnych oraz historyczne przykłady. Zwrócono
również uwagę na wskaźniki, które mają za zadanie określić sytuację na rynku danych
instrumentów wykorzystywanych jako alternatywna forma inwestycji.
Drugi rozdział ma za zadanie zaprezentowanie analizy skutków działań
hipotetycznego inwestora, który w przeddzień rozpoczęcia się globalnego kryzysu
finansowego podejmuje decyzję ulokowania swoich środków finansowych w instrumenty
inwestycyjne. Rozdział ten ma na celu ukazanie jaki wpływ na efektywność portfela
inwestycyjnego ma dołączenie do jego składu walorów alternatywnych. W celu dokładnego
zbadania wpływu subportfela alternatywnego zastosowano w analizie kilka wariantów, w
których zestawiono ze sobą portfele oparte o walory klasyczne z portfelami
zdywersyfikowanymi o inwestycje alternatywne w okresie od drugiej połowy kwietnia 2007 r.
do początku października 2012 r. Badanie to ma na celu sprawdzenie jak w warunkach
ostatniego kryzysu zachowałaby się wartość takich inwestycji. Rozdział zamykają wnioski,
które wyciągnięto z analizy.
5
Rozdział I
Istota i klasyfikacja inwestycji alternatywnych
Rozdział niniejszy składa się z dwóch części. Pierwsza z nich ma na celu ustalenie
definicji pojęcia inwestycji alternatywnych i ustalenie dla niego ram. Druga zaś możliwie
szczegółowe opisanie poszczególnych rodzajów tychże.
1.1. Pojęcie inwestycji alternatywnych w literaturze
Termin inwestycje alternatywne nie został do tej pory precyzyjnie zdefiniowany w
światowej literaturze. Poszczególni autorzy opisują go w różny sposób, biorąc pod uwagę
różne czynniki. Sporną kwestią pozostaje wciąż, które aktywa inwestycyjne są
„alternatywne”, a które „tradycyjne”.
„Jednym ze sposobów określenia inwestycji alternatywnych jest stwierdzenie, iż są to
inwestycje niebędące inwestycjami tradycyjnymi, gdzie za tradycyjne powszechnie rozumie
się te, które rozlicza się w oparciu o wybrane punkty odniesienia. Jeśli tradycyjny inwestor
kupi akcje, oczekuje, że wygeneruje wyższą stopę zwrotu niż indeksy giełdowe. Inwestora
alternatywnego natomiast nie interesuje, jakie stopy zwrotu generuje rynek”1 pisze
I. Pruchnicka-Grabias. Podobnie definiuje inwestycje alternatywne portal Investopedia:
„Inwestycja, która nie obejmuje trzech podstawowych typów aktywów: akcji, obligacji i
gotówki.”2 W. Pełka w swojej definicji również podkreśla odrębność inwestycji
alternatywnych od tradycyjnych, przez które rozumie akcje, obligacje i klasyczne fundusze
alternatywne. Zwraca również uwagę na cechę, która jest decydująca z punktu widzenia
inwestora, czyli negatywną korelację stóp zwrotu inwestycji alternatywnych z rentownością
pozostałych instrumentów.3
Taka szeroka definicja w poczet inwestycji alternatywnych zalicza także instrumenty,
takie jak fundusze hedgingowe, private equity, fundusze funduszy, produkty strukturyzowane
oraz inne zwane finansowymi inwestycjami alternatywnymi.4 Wprawdzie często trudno uznać
je za klasyczne, gdyż powstały stosunkowo niedawno i często nie opierają się na tradycyjnie
rozumianym rynku kapitałowym, lecz wyraźne różnice między tego typu instrumentami a
1 I. Pruchnicka-Grabias, Fundusze hedgingowe a inwestycje alternatywne [w:] I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne CeDeWu, Warszawa 2008
2 Alternative investment, http://www.investopedia.com/terms/a/alternative_investment.asp, tłum. własne, dostęp: 29.07.2012 r.
3 W. Pełka Inwestycje alternatywne jako innowacyjna forma alokacji kapitału [w:] M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex, Warszawa 2009, s. 15
4 Inwestycje alternatywne, http://www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl/index.php/baza-wiedzy/przeglad/artykuly/421-inwestycje-alternatywne.html, dostęp: 7.08.2012 r.
6
alternatywnymi inwestycjami pozafinansowymi, zarówno pod względem charakteru, jak i poziomu
ryzyka, są przesłankami do tego, aby wykluczyć je z definicji, którą przyjmuje się w niniejszej pracy.
Stanowisko takie przyjmuje autor bloga „Przegląd finansowy”, który za inwestycje alternatywne
proponuje uznawać te, które są nisko skorelowane z rynkiem finansowym, a więc znajdujące
odzwierciedlenie w fizycznej postaci.5 Podejście takie wydaje się być najwłaściwszym i tworzącym
wyraźne granice między inwestycjami klasycznymi (finansowymi) i alternatywnymi (fizycznymi,
emocjonalnymi). Znacznie łatwiej jest także przy uznaniu tej definicji dokonać opisu tej formy
inwestowania jako całości, gdyż nie ulega wątpliwości, że znacznie więcej łączy
Jako inwestycję alternatywną wymienia się również czasem inwestycję w wiedzę i
wykształcenie, a nawet wygląd i popularność (dotyczy to zwłaszcza ludzi show biznesu).
Tego typu inwestycje zostały pominięte w dalszej części tego rozdziału, gdyż wiążą się one
ściśle z samorozwojem konkretnych osób, który trudno przenieść na grunt ogólny, a tym
bardziej znaleźć dla nich zastosowanie w tworzeniu portfela inwestycji.
1.2. Podział inwestycji alternatywnych
Podział inwestycji alternatywnych, podobnie jak ich definicja, nie jest jeszcze
ostatecznie ukształtowany w jednej, ogólnie przyjętej formie. Poszczególne systemy
klasyfikacji różnie nazywają poszczególne odmiany inwestycji alternatywnych. Nie zawsze
można również jednoznacznie zaliczyć konkretny przedmiot inwestycji do danej grupy.
Przykładowo rzadką złotą monetę można uznać zarówno za inwestycję w kruszec, jak i w
przedmiot kolekcjonerski, a jeżeli jest wykonana z wyjątkowym kunsztem – za inwestycję w
sztukę.
Jednoznaczny i spójny podział utrudnia dodatkowo ciągły rozwój tego typu
inwestowania. Każda nowa forma inwestycji, nie mieszcząca się w przyjętych wcześniej
kryteriach, powinna w praktyce powodować powstanie nowej kategorii.
Inwestycje alternatywne podzielić można na dwie grupy: inwestycje pośrednie i
inwestycje bezpośrednie. Inwestycje pośrednie są to takie inwestycje, w których uczestniczy
wielu pośredników (np. brokerów), którzy pobierają za swoją działalność opłaty. Pośrednicy
mogą mieć różny zakres obowiązków, w których skład może wchodzić np. decydowanie o
zarządzaniu zainwestowanymi środkami. W przypadku inwestycji bezpośrednich (zwanych
również inwestycjami fizycznymi lub emocjonalnymi) inwestor samodzielnie przechowuje
walory inwestycyjne, dzięki czemu nie musi opłacać pośredników, ponosi jednak ryzyko
5 Inwestycje alternatywne, http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-alternatywne.html, dostęp: 19.10.2012 r.
7
związane z przechowywaniem walorów.6 W wielu przypadkach pomoc pośredników
polegająca na doborze odpowiednich składników do portfela inwestycyjnego może okazać się
niezbędna, zwłaszcza w przypadku, gdy inwestor posiada niewielką wiedzę z danej dziedziny.
Tabela 1.
Podział inwestycji alternatywnych wg A. Jagielnickiego, klasy i typy oznaczone gwiazdką nie mieszczą się w przyjętej w
podrozdziale 1.1. definicji i nie będą opisywane w dalszej części rozdziału
Klasa Typ
surowce metale szlachetne
metale przemysłowe
surowce rolne
surowce energetyczne
dzieła sztuki malarstwo
fotografia
grafika
rysunek
rzeźba
antyki
nieruchomości mieszkania
domy
grunty
nieruchomości komercyjne
przedmioty kolekcjonerskie monety
znaczki
samochody klasyczne
wino
kamienie szlachetne
inne kolekcje
Fundusze* hedgingowe*
private equity*
nieruchomości*
fundusze funduszy*
produkty strukturyzowane*źródło: A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 14
Innym kryterium podziału inwestycji alternatywnych może być proponowany przez
A. Jagielnickiego podział na klasy i typy. Podział ten przedstawiono w Tabeli 1. Podział ten,
6 A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 9-10
8
po wykluczeniu niezgodnej z przyjętą w poprzednim podrozdziale definicją klasy funduszy
posłuży do opisu poszczególnych odmian inwestycji alternatywnych w dalszej części tego
rozdziału.
1.2.1. Surowce
Inwestycje w surowce polegają na zakupie pewnych ilości surowców (metali
szlachetnych, metali przemysłowych, surowców rolnych, surowców energetycznych) i
spekulacji na ich cenie. W większości przypadków inwestycji dokonuje się poprzez
pośredników ze względu na niedogodności związane z przechowywaniem walorów
inwestycyjnych. Wyjątkiem są metale szlachetne (złoto, srebro, platyna i pallad), które ze
względu na wysoką cenę jednostkową łatwiej można przechowywać np. w domowym sejfie.
Inwestycje w surowce wymagają od inwestora dobrej znajomości zależności występujących
na rynku. W przypadku surowców rolnych istotna może być również analiza
długoterminowych prognoz pogody.7
W 1957 roku powstał indeks CRB (Thomson Reuters/Jefferies CRB Futures Index),
którego zadaniem jest odzwierciedlanie ogólnego trendu na rynku towarowym w podobny
sposób jak indeksy giełd papierów wartościowych. Obecnie jest on uważany za najważniejszy
barometr rynków towarowych. Do obliczania tego wskaźnika wykorzystywany jest koszyk
dóbr składający się z różniących się wagami dziewiętnastu składników: aluminium, kakao,
kawy, miedzi, kukurydzy, bawełny, ropy naftowej, złota, oleju opałowego, żywca
wieprzowego, żywca wołowego, gazu ziemnego, niklu, soku pomarańczowego, srebra, soi,
cukru, benzyny bezołowiowej i pszenicy. M. Shipman określa ten wskaźnik jako doskonały
miernik cen dla potrzeb analizy makroekonomicznej i jako przydatne narzędzie dla
inwestorów chcących wejść na rynek towarowy, zauważając jednak jego wadę w postaci
stałej minimalnej wagi sektora energetycznego, która wynosi 33%.
Kolejnym wskaźnikiem, który stara się odzwierciedlać znaczenie zróżnicowanej grupy
towarów jest DJ-UBSCI (Dow Jones-UBS Commodity Index, dawniej: Dow Jones-AIG
Commodity Index). W chwili obecnej w koszyku tego wskaźnika znajdują się następujące
towary: aluminium, kakao, kawa, miedź, kukurydza, bawełna, ropa naftowa, złoto, olej
opałowy, żywiec wieprzowy, żywiec wołowy, gaz ziemny, nikiel, srebro, soja, olej sojowy,
cukier, benzyna bezołowiowa, pszenica, cynk. Indeks ten jest również w znacznym stopniu
uzależniony od sektora energetycznego, gdyż surowce energetyczne odpowiadają w nim za
ponad jedną trzecią wartości.
Trzecim istotnym wskaźnikiem na rynku towarowym jest indeks GSCI (Goldman
7 A. Jagielnicki, s. 13-15
9
Sachs Commodity Index). Wagi wykorzystywane w tym indeksie odzwierciedlają światową
produkcję każdego z towarów (przeciętna wielkość produkcji w okresie ostatnich pięciu lat).
W skład koszyka GSCI wchodzą: aluminium, ropa naftowa (Brent), kakao, kawa, miedź,
kukurydza, bawełna, ropa naftowa, wołowina, olej napędowy, złoto, olej opałowy, ołów,
żywiec wieprzowy, żywiec wołowy, gaz ziemny, nikiel, pszenica czerwona, srebro, soja,
cukier, benzyna reformułowana (RBOB), pszenica i cynk. Wskaźnik ten jest również bardzo
mocno uzależniony od sektora energetycznego (surowce energetyczne odpowiadają za niemal
70% jego wartości)8
Wykres 1. Wartości indeksu Thomson Reuters/Jefferies CRB w okresie od stycznia 2007 r. do
października 2012 r.
I 2007
VII 2007
I 2008
VII 2008
I 2009
VII 2009
I 2010
VII 2010
I 2011
VII 2011
I 2012
VII 2012
150,000
250,000
350,000
450,000
550,000
O
pracowanie własne na podstawie danych ze strony http://www.jefferies.com/, dostęp: 23.10.2012 r.
Zdecydowaną zaletą inwestycji w surowce przy budowie portfela inwestycyjnego jest
ich korelacja z inflacją. Ponadto na surowce, z uwagi na to, że są wykorzystywane w
produkcji, występuje duży rynek zbytu i sprzedaż ich nie stanowi dla inwestora większego
problemu.
Wśród surowców inwestycyjnych wyróżniamy:
a) metale szlachetne
b) metale przemysłowe
c) surowce rolne
d) surowce energetyczne
8 M. Shipman Inwestycyjny Boom. Siła spokoju i mądrej strategii HELION Gliwice 2007, s. 193-194
10
1.2.1.1. Metale szlachetne
Do grupy metali szlachetnych zalicza się metale wysoce odporne na utlenianie, nawet
w wysokich temperaturach9, przez co są praktycznie odporne na korozję. Najczęściej
klasyfikuje się do niej następujące substancje: ruten, rod, pallad, osm, iryd, platynę, srebro i
złoto10. Do celów inwestycyjnych wykorzystywane są złoto, srebro, pallad i platyna. O
wartości złota i srebra, oprócz ich właściwości chemicznych i możliwości wykorzystania w
przemyśle oraz jubilerstwie, decyduje także ich historyczne znaczenie jako pieniądza. Osoby
inwestujące i promujące inwestowanie w złoto, srebro i pozostałe metale szlachetne wskakują
często na wady pieniądza fiducjarnego jako środka płatniczego nie mającego
odzwierciedlenia w rzeczywistych dobrach materialnych i, w oparciu o historyczne przykłady,
przewidują upadek systemu finansowego opartego na nim11
Waga metali szlachetnych podawana jest zazwyczaj w gramach lub uncjach
trojańskich (1 uncja trojańska = 31,1035 g). Zawartość metalu szlachetnego w stopie
określana jest przez próbę, czyli zawartość czystego kruszcu w stopie podaną w promilach.
Przykładowo próba stopu o zawartości 99,9% czystego złota określony będzie próbą 999 (w
innych formach zapisu wystąpić może także jako 0,999 lub c999). Innym sposobem
określenia czystości stopu są karaty. Jeden karat odpowiada zawartości wagowo 1/24
czystego złota w stopie.12 Porównanie obu miar czystości złota prezentuje Tabela 2.
Tabela 2.
Porównanie miar czystości metali szlachetnych
karat próba
8 0,333
9 0,375
10 0,417
12 0,500
14 0,585
18 0,750
22 0,916
24 1,000Opracowanie własne na podstwawie http://bizuteria-zlota.pl/zloto, dostęp: 22.04.2012 r.
9 Noble metal, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416979/noble-metal, dostęp 20.04.2012 r.10 Metale szlachetne, http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_szlachetne, dostęp 20.04.2012 r.11 M. Maloney Jak inwestować w złoto i srebro. Zabezpiecz swoją finansową przyszłość Instytut Praktycznej
Edukacji, Osielsko 201112 Inwestycje w złoto fizyczne, http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-w-zoto-fizyczne-
1.html, dostęp:22.04.2012 r.
11
1.2.1.1.1. Złoto
Złoto jest metalem, którego wygląd był doceniany od zarania istnienia ludzkiej
cywilizacji. Stosowano go często do produkcji biżuterii i wielu ozdób, ale jego podstawową
funkcją było stanowienie ogólnie przyjętego środka wymiany, a w późniejszych wiekach
podstawy systemów monetarnych opartych na parytecie złota. W chwili obecnej żaden kraj
nie posiada waluty opartej na wartości tego metalu, co nie wyklucza jednak posiadania przez
te kraje rezerw państwowych w złocie. W przemyśle złoto, dzięki odporności na korozję, ma
zastosowanie w produkcji układów scalonych, tranzystorów, płyt CD i DVD o zwiększonej
trwałości, a także w stomatologii i innych działów medycyny13
Złoto jako przedmiot inwestycji bezpośredniej kupowane jest najczęściej w postaci:
a) złota lokacyjnego
b) złota kolekcjonerskiego
c) złota bulionowego14
Złoto lokacyjne występuje w formie prostokątnych, zaokrąglonych na rogach sztabek,
na których z jednej strony widnieje waga i próba kruszcu, zaś z drugiej zazwyczaj
umieszczane jest logo producenta danej sztabki. Najpopularniejsze w Polsce jest 7
podstawowych rodzajów sztabek odlewanych przez Mennicę Polską, o masie: 5 g, 10 g, 20 g,
31,1 g (1 uncja trojańska), 50 g, 100 g i 250 g. Pakowane są one w specjalne plastikowe
opakowanie CertiCard, na którym znajdują się numer i certyfikat ważności, który ma
gwarantować nabywcy autentyczność zakupionej sztabki.15
Rys.. 1. Przykład sztabki złota zapakowanej w CertiCard, źródło: http://www.metalelokacyjne.pl/, dostęp 5.05.2012 r.
13 A. Jagielnicki, s. 45-4614 K. Borowski Rynek złota i monet [w:] I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne CeDeWu,
Warszawa 2008, s. 18115 Tamże, s. 181-182
12
Złoto kolekcjonerskie jest to również złoto w sztabkach, którym nadaje się jednak
cechy wyjątkowe, umieszczając na nich np. wizerunki postaci. Przykładem takiego
wykorzystania złota jest wykonana jedynie w ilości 2 tysięcy kompletów przez szwajcarską
mennicę PAMP SA składająca się z 40 elementów seria „Poczet władców Polski”. W
przypadku takich sztabek dodatkową wartość stanowi wartość kolekcjonerska, związana z
ilością istniejących podobnych egzemplarzy, która może mieć wpływ na wzrost wartości
lokaty.16 Szerzej inwestycje w przedmioty kolekcjonerskie zostaną omówione w dalszej części
tego rozdziału.
Rys.. 2. Szkatułka ze sztabkami z serii Poczet Władców Polski, źródło: https://e-numizmatyka.pl/, dostęp: 12.9.2012 r.
Złotem bulionowym nazywa się złote monety i medale. Najpopularniejszymi
monetami bulionowymi są: amerykański Gold Eagle (nominał 20 USD), brytyjski Gold
Sovereign, południowoafrykański Krugerrand (Rys.. 3), chińska Panda i kanadyjski Leaf
(Rys.. 4). Najwięcej w obiegu na świecie znajduje się Krugerrandów (łącznie 46 mln uncji).
Dzięki wysokiej płynności moneta ta cieszy się dużym uznaniem wśród inwestorów.17
Polskim odpowiednikiem wymienionych wyżej monet bulionowych jest emitowana przez
NBP moneta Orzeł Bielik (Rys.. 5).
16 K. Borowski , s. 18217 Tamże, s. 182-183
13
Rys.. 3. Złoty Krugerrand, źródło: http://bitcoincommodities.com/, dostęp: 12.7.2012 r.
Rys. 4. Jednouncjowa złota moneta bulionowa Maple Leaf, źródło: http://www.trustedbullion.com/, dostęp: 4.05.2012 r.
Rys. 5. Jednouncjowa moneta Orzeł Bielik emitowana przez NBP, źródło: http://przeglad-finansowy.blogspot.com/,
dostęp: 4.05.2012 r.
14
Wykres 2. Dzienne ceny uncji złota w latach 1992-2012,
Opracowanie własne na podstawie danych http://stooq.pl, dostęp: 13.09.2012 r.
Na cenę złota składają się: wartość kruszcu, koszt bicia (marża mennicza), marża
dealera, koszty transportu, wartość kolekcjonerska (dotycząca głównie serii
kolekcjonerskich).
1.2.1.1.2. Srebro
Srebro jest również metalem, który historycznie miał zastosowanie monetarne.
Ponadto ma szerokie zastosowanie w jubilerstwie, przemyśle i medycynie. Ceny srebra
kształtują się na znacznie niższym poziomie niż analogicznej ilości złota. Dane historyczne
dowodzą, że w przeszłości średni kurs wymiany złota na srebro kształtował się w proporcji
1:12 (jedną uncję złota można było wymienić na 12 uncji srebra), co wynikało
najprawdopodobniej z ilości tych kruszców w obiegu w tamtych okresach. Wraz z odkryciami
złóż srebra w krajach zachodnich z końca XIX wieku i postępem technologicznym, jego
podaż zaczęła rosnąć, co oprócz innych czynników stało się powodem spadku ceny za uncję
tego metalu.18 Ponad połowa światowej produkcji srebra zużywana jest do produkcji
materiałów fotograficznych. Dzięki dobrej przewodności prądu i ciepła kruszec ten
wykorzystywany jest również w produkcji styków i kabli. Zaledwie 3% zużywanego srebra
wykorzystywanych jest w produkcji biżuterii.19
Niższa cena srebra w stosunku do złota może być korzystna dla inwestorów, którzy nie
posiadają tylu środków, aby dokonać zakupu złota. Dzięki niej można ulokować w kruszec
18 M. Maloney Jak inwestować..., s. 163-16419 M. Shipman, s. 186
15
znacznie mniejsze oszczędności. Jak wykazuje ponadto M. Maloney, obecna cena tego
kruszcu została sztucznie zaniżona poprzez masowe wyprzedawanie rezerw srebra przez
rządy państw, głównie Stanów Zjednoczonych, które w latach 60. posiadały największe
rezerwy srebra (3,5 mld uncji trojańskich) na świecie i w historii. Dodatkowymi czynnikami,
które wpłynęły na zbicie wartości rynkowej tego metalu szlachetnego były sprzedaże
dokonywane przez inwestorów w latach 1990-2005. Doprowadziło to do sytuacji, w której
cena uncji srebra była niższa od kosztów jej wydobycia, co z kolei przyczyniło się do zapaści
branży wydobywczej. Zniknięcie kilku największych na świecie producentów srebra
doprowadziło do gwałtownego spadku podaży tego metalu. Właśnie tę dysproporcję między
niską ceną, kurczącą się podażą oraz dużym popytem (zwłaszcza w przemyśle) podaje
Maloney za powód zbliżającego się wielkiego skoku cen srebra.20
Wykres 3. Dzienne ceny srebra (PLN) w latach 1992-2012
Źródło: http://stooq.pl, dostęp 24.10.2012 r.
Inwestor na polskim rynku może mieć jednak pewne wątpliwości przed
zainwestowaniem w srebro, gdyż w przeciwieństwie do złota metal ten jest obłożony
podatkiem VAT w Unii Europejskiej. Ponadto marże wyznaczane przy kupnie srebra są
znacznie wyższe, dochodzące nawet do 100% ceny spot. Wahania cen srebra, znacznie
20 M. Maloney Jak inwestować..., s. 166-167
16
większe niż w przypadku złota, też mogą okazać się zniechęcające.21
Rys. 6. Srebrna moneta bulionowa Maple, źródło: http://bitcoincommodities.com/, dostęp 5.5.2012 r.
Rys. 7. Pięciokilogramowa sztabka srebra, źródło: Wikimedia Commons, dostęp 5.5.2012 r.
21 Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-metale-szlachetne-platyna-srebro.html, dostęp: 4.08.2012 r.
17
1.2.1.1.3. Platyna
Platyna jest jednym z najrzadszych metali występujących na Ziemi. Ponadto aby
uzyskać uncję tego kruszcu trzeba przetworzyć od 8 do 10 ton rudy, co powoduje wysokie
koszty.22 Jego wydobyciem zajmuje się zaledwie kilka krajów na świecie (za 78% produkcji
odpowiada RPA, 13% - Rosja, 5% - USA i Kanada). Metal ten znalazł zastosowanie w
produkcji katalizatorów samochodowych, co dodatkowo wpływa na jego wysoką cenę.23 Inne
produkty, do których powstania potrzebna jest platyna to światłowody, czujniki podczerwieni
i leki przeciwnowotworowe.24 Oprócz zastosowań przemysłowych kruszec ten wykorzystują
również jubilerzy, tworząc biżuterię (zwykle łącząc go z brylantami), która nie tylko urzeka
pięknem, ale jest również niezwykle trwała. Szacuje się, że z tej branży pochodzi połowa
popytu. Głównym ośrodkiem handlu platyną jest Londyński Rynek Platyny i Palladium,
który powstał w 1987 roku. Pozwala on na pozagiełdowy obrót pomiędzy kontrahentami,
którzy bezpośrednio ustalają między sobą warunki transakcji.25 Podobnie jak w przypadku
złota i srebra, platynę nabyć można w formie sztabek lub monet bulionowych. Jako przykład
monety bulionowej wykonanej z platyny można podać amerykańską monetę Platinium Eagle
(Rys.. 8).
Wykres 4. Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej platyny w latach 1992-2012
Źródło: http://stooq.pl, dostęp: 12.09.2012 r.
22 M. Shipman, s. 18523 Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-
metale-szlachetne-platyna-srebro.html, dostęp: 9.08.2012 r.24 M. Shipman, s. 18525 W. Lasota Inwestycje w aktywa niefinansowe [w:] D. Podedworna-Tarnowska (red.) Dylematy inwestowania.
Rodzaje, efektywność, przykłady, Poltex, Warszawa 2011, s. 260 s. 261
18
Rys. 8. Platinium Eagle, źródło: http://przeglad-finansowy.blogspot.com, dostęp: 5.05.2012 r.
1.2.1.1.4. Pallad
Pallad jest metalem, który znalazł zastosowanie w katalizatorach od silników diesla,
dentystyce, przemyśle elektronicznym i chemicznym.26 W przeciwieństwie do złota, srebra i
platyny nie jest metalem wykorzystywanym zbyt często w jubilerstwie27, lecz jego
właściwości oraz wysoka cena jednostkowa pozwala zaliczyć go do kategorii metali
szlachetnych.
Rys. 9. Jednouncjowa sztabka palladu, źródło: http://przeglad-finansowy.blogspot.com, dostęp: 12.09.2012 r.
26 Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-metale-szlachetne-platyna-srebro.html, dostęp: 9.08.2012 r.
27 A. Jagielnicki, s. 48
19
Wykres 5. Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej palladu w latach 1990-2012 (ceny zamknięcia)
Opracowanie własne na podstawie danych ze strony http://stooq.pl, dostęp: 10.10.2012 r.
Jak można wyczytać z Wykresu 5., największe zyski do tej pory mogli osiągnąć
inwestorzy, którzy kupili pallad na początku lat 90. XX wieku, kiedy jedna uncja kosztowała
zaledwie kilkadziesiąt PLN, a sprzedali w styczniu 2001 roku, gdy cena osiągnęła szczytową
do tej pory wartość 4505 PLN za uncję. W ciągu kolejnego półrocza gwałtowne spadki
przyczyniły się do zmniejszenia atrakcyjności palladu jako surowca inwestycyjnego.
1.2.1.2. Metale przemysłowe, surowce rolne i surowce energetyczne
Pozostałe surowce różnią się wprawdzie znacznie od siebie pod wieloma względami,
jednak mechanizm inwestowania w nie jest podobny. Ze względu na niską wartość
jednostkową indywidualny inwestor chcąc ulokować środki na tym rynku najczęściej musi
korzystać z usług pośredników, np. maklerów, brokerów. Pośrednia forma obrotu za pomocą
kontraktów powoduje, że inwestor nie tylko nie widzi zazwyczaj towaru, którym handluje, ale
towar wręcz nie opuszcza miejsca swojego magazynowania. Taka forma inwestowania
sprawia jednak, że inwestor indywidualny
Metale przemysłowe są metalami, które mają zastosowanie w przemyśle. Jest to
czynnik, który zapewnia stały popyt na te substancje. Do grupy tej należą miedź, ołów,
aluminium, cyna, cynk, kobalt, nikiel i wiele innych.
20
Surowce rolne są to przede wszystkim surowce wykorzystywane w przemyśle
spożywczym, takie jak pszenica, kukurydza i sok pomarańczowy.
Wykres 6. Wahania kursów kontraktów futures na wybrane produkty rolne w latach
2007-2012
Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.stooq.pl, dostęp: 23.10.2012 r.
Ostatnią grupę surowców stanowią surowce energetyczne. Do grupy tej zalicza się
paliwa kopalne: węgiel kamienny, węgiel brunatny, gaz ziemny oraz ropę naftową.
1.2.2. Dzieła sztuki i antyki
Inwestycje w dzieła sztuki i antyki są formą inwestycji, której inwestor może
dokonywać bezpośrednio, poprzez zakup przedmiotów o walorach artystycznych (obrazy,
fotografie, grafiki, rysunki, rzeźby) lub zabytkowych (antyki). Inwestowanie w dzieła sztuki
wymaga od inwestora rozległej wiedzy, która pozwoli trafnie wybrać takie, które w
przyszłości powinny zyskać na wartości. Trudności może sprawić znalezienie odpowiedniego
nabywcy, z którym ustali się zadowalającą inwestora cenę.28 Dlatego też jedną z
podstawowych form obrotu dziełami sztuki są aukcje, zarówno te organizowane przez domy
aukcyjne, jak i przeprowadzane za pomocą internetu (np. Allegro).
Inwestowanie w dzieła sztuki można z powodzeniem określić jedną z najstarszych
form inwestowania. Od wieków bowiem była to bardzo popularna forma lokowania kapitału,
zwłaszcza wśród najzamożniejszych ludzi. Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństw,
28 A. Jagielnicki, s. 15
21
2007-03-02 2008-07-14 2009-11-26 2011-04-10 2012-08-220
200
400
600
800
1000
1200
1400
Pszenica Kukurydza Sok pomarańczowy
rośnie również popyt na sztukę. Dotyczy to zwłaszcza rynków wschodzących, takich jak
Chiny, Indie i kraje arabskie. Według Merrill Lynch World Wealth Report w 2011 roku Chiny
stały się największym rynkiem dzieł sztuki i antyków.29
Nabywcy na rynku dzieł sztuki wykazują większy optymizm niż inwestorzy na rynku
kapitałowym, czego dowodem może być sytuacja z początku 2012 roku, gdy przy
jednoczesnych znacznych spadkach na giełdach bito rekordy w ilości aukcji dzieł sztuki i cen
sprzedaży. Rekordową cenę 119,9 mln USD osiągnął podczas licytacji w domu aukcyjnym
Sotheby's w Nowym Jorku najsłynniejszy obraz Edwarda Muncha „Krzyk” (Rys.. 10),
przebijając tym samym dotychczasową najwyższą cenę za obraz Pabla Picasso „Naga, zielone
liście i biust” (Rys.. 11).30 Dowodzi to, że lokowanie swojego majątku w sztuce jest uznawane
przez zamożnych ludzi nie tylko jako sposób na zaspokojenie potrzeb estetycznych, a także
zabezpieczenia się przed niekorzystną sytuacją na rynku kapitałowym. Cenionymi artystami
są zwłaszcza malarze impresjonistyczni i nowocześni. Znaczne korzyści dla inwestora może
przynieść ulokowanie środków w dziełach młodych, dobrze zapowiadających się artystach,
których obrazy, rysunki lub rzeźby można zakupić w początkowej fazie ich kariery za
stosunkowo niewielkie sumy.
Inwestowanie w sztukę umożliwiają również wyspecjalizowane fundusze, dokonujące
zakupów dzieł sztuki w imieniu grupy inwestorów. Pierwszy taki fundusz w historii – Le Peau
de l'Ours (fr. Skóra niedźwiedzia) został założony w 1904 przez francuskiego finansistę André
Levela. Każdy z inwestorów wpłacił do funduszu po 212 franków. Pieniądze przeznaczono na
zakup obrazów i rysunków m.in. Pabla Picasso. Po 10 latach odbyła się aukcja, na której
wystawiono zakupione przez fundusz dzieła. Jak się okazało, niektóre z obrazów osiągnęły
ceny 10-krotnie większe niż kosztowały przy zakupie, co przyniosło inwestorom zyski równe
czterokrotności zainwestowanych wcześniej środków.31
W Polsce grupową inwestycją w sztukę zajmuje się m.in. firma Wealth Solutions,
proponująca inwestycje pośrednie w formie pośredniej jako udział w spółce komandytowej.
Strategia tej firmy polega na lokowaniu ok. 70-80% powierzonych środków w dzieła
uznanych artystów tworzących na przełomie XIX i XX wieku oraz początku XX wieku.
Ugruntowana pozycja tych twórców na światowym rynku sztuki pozwala na osiągnięcie
stabilnej stopy zwrotu z inwestycji przy stosunkowo niewielkim ryzyku. Pozostałe 20-30%
inwestowane jest w twórczość młodych, dobrze zapowiadających się artystów, których
29 Art Investment – Karta Informacyjna Wealth Solutions30 Rekordowa aukcja: "Krzyk" Muncha sprzedany za blisko 120 mln dolarów,
http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114530,11654555,Rekordowa_aukcja___Krzyk__Muncha_sprzedany_za_blisko.html, dostęp 19.05.2012 r.
31 Art Investment...
22
potencjał, wspomagany dodatkowo promocją zapewnianą przez spółkę, w czasie inwestycji
powinien przyczynić się do znacznego wzrostu wartości ich dzieł. Doświadczenia ostatnich
kilku lat pokazują, że wielu nieznanych wcześniej w świecie polskich artystów zostało
docenionych w świecie, a ceny ich dzieł wzrosły z kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy PLN.32
Rys. 10. Edward Munch – Krzyk, źródło:
http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114530,11654555,Rekordowa_aukcja___Krzyk__Muncha_sprzedany_za_blisko.html,
dostęp: 14.06.2012 r.
Najstarszym wskaźnikiem pokazującym tendencje na rynku sztuki jest Mei Moses Fine Art
Index opracowany przez profesorów J. Mei i M. Mosesa z Stern School of Business
Uniwersytetu w Nowym Jorku. Indeks ten zwraca uwagę zwłaszcza na powtarzające się
transakcje dla danego dzieła dzięki obserwacji w długim terminie. Innymi wskaźnikami, które
mogą pomóc w określeniu sytuacji na rynku sztuki są notowania Skate’s Art Stocks Index,
który obejmuje 12 największych spółek giełdowych zajmujących się rynkiem sztuki.33
32 Art Investment...33 Instytucjonalizacja rynku sztuki, czyli droga do jego dojrzałości,
http://forsal.pl/artykuly/638371,instytucjonalizacja_rynku_sztuki_czyli_droga_do_jego_dojrzalosci.html, dostęp:3.10.2012
23
Rys. 11. Pablo Picasso – Naga, zielone liście i biust źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Nude,_Green_Leaves_and_Bust,
dostęp: 24.10.2012 r.
Podobne cechy jak lokowanie w dzieła sztuki ma inwestowanie w antyki, czyli
przedmioty, które mają ponad 55 lat (często są to jednocześnie także dzieła sztuki). W
przypadku lokowania kapitału w takich przedmiotach istotna jest wiedza na temat tego, kto
wyprodukował dany antyk, kto go posiadał, ile istnieje podobnych egzemplarzy oraz czy był
naprawiany lub przerabiany.34
1.2.3. Nieruchomości
Inwestycje w nieruchomości są inwestycjami o charakterze wieloletnim, co oznacza
lokatę kapitału na okres od kilkunastu do kilkudziesięciu lat. Mogą być traktowane zarówno
jako bezpośrednie (głównie w przypadku zamożnych inwestorów), jak i pośrednie.35 Ceny
nieruchomości mają stałą skłonność do wzrostu za sprawą rosnących cen materiałów
34 A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 1535 Tamże, s. 16
24
budowlanych i stale rosnącym popycie na nowe mieszkania. Przy zakupie nieruchomości
należy zwrócić również uwagę na wahania cen. Unikalną cechą nieruchomości jako
inwestycji jest możliwość ich wynajmu i czerpania z tego tytułu dodatkowych zysków.
Korzystnym lokatom w nieruchomości sprzyja również rozwój miast, dzięki któremu
tereny wiejskie (np. rolne, nieużytki) w stosunkowo krótkim czasie zmieniają swój charakter
na miejski (np. pod zabudowę mieszkaniową), czego efektem jest wzrost ich wartości.
Przykładem wykorzystania tego typu strategii inwestycyjnej może być firma Wealth
Solutions, która w imieniu swoich udziałowców (inwestorów skupionych w spółce
komandytowej) skupuje ziemię w określonych lokalizacjach o prognozowanym znacznym
potencjale (wynikającym głównie z odległości działki od centrum najbliższego dużego
miasta), a następnie doprowadza do przekształcenia i podzielenia na działki budowlane.36
Cechy nieruchomości szczególnie istotne dla lokującego w nie to:
a) Obszary zysku – dochodowość inwestycji zależy nie tylko od wzrostu wartości, ale
również (albo wręcz przede wszystkim) od korzyści z tytułu użytkowania. Pozwala to na
czerpanie zysków również w czasach dekoniunktury.
b) Płynność – popyt na rynku nieruchomości przewyższa podaż. Mimo chwilowego kryzysu
rynek wciąż nie jest nasycony. Gdy ludzie przeczekają kryzys, znów będą chętnie kupować
mieszkania. Dotyczy to także, chociaż nie zawsze w tak wysokim stopniu, innych rodzajów
nieruchomości.
c) Zabezpieczenie kapitału – grunt jest wieczny, żywotność budynku przekracza często okres
życia jednego pokolenia.
d) Ochrona przed inflacją – w czasach postępującego wzrostu cen, nieruchomości nie dość, że
utrzymują swoją wartość (dzięki małemu stopniowi zużycia funkcjonalnego), to często
zyskują na wartości (chociażby ze względu na rosnące koszty budowy). Prawdopodobnie
żaden z instrumentów finansowych nie pełni tak dobrze funkcji ochrony przed inflacją jak
nieruchomość.37
Inwestowanie na rynku nieruchomości ma również zaletę wynikającą z możliwości
zastosowania dźwigni finansowej. Zdecydowanie łatwiej otrzymać kredyt w banku na zakup
nieruchomości niż na innego rodzaju działalność inwestycyjną.38 Spłatę kredytu można z kolei
pokrywać z czynszu płaconego przez najemców. R. Kiyosaki podkreśla, że nieruchomości są
wyjątkowymi instrumentami, które pozwalają ponadto utrzymać kontrolę nad wieloma
36 Wealth Management, Inwestycje ziemskie - Karta informacyjna37 G. Moćko Podejmowanie decyzji inwestycyjnych a cechy osobowości inwestora [w:] A. Adamska, A. Fierla
(red.) Inwestowanie. Instrumenty klasyczne i alternatywne Oficyna wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2011
38 W. Lasota, s. 260
25
aspektami zarabiania i zatrzymywania pieniędzy. Ponadto rynek nieruchomości jest według
Kiyosakiego stosunkowo łatwo przewidywalny, a zmiany zachodzą na nim w sposób powolny
i spokojny.39
1.2.5. Przedmioty kolekcjonerskie
Przedmioty kolekcjonerskie to szeroka klasa, która obejmuje rzadkie znaczki, monety,
zabytkowe samochody, kamienie szlachetne (diamenty, rubiny, szafiry), chińską porcelanę,
wino, whisky. Do tej klasy zaliczyć można również inwestowanie w autografy i pamiątki
znanych osób, pióra i długopisy, broń białą i myśliwską oraz mnóstwo innych przedmiotów, o
których wartości często decyduje przede wszystkim sentyment. W związku z powyższym,
podobnie jak dzieła sztuki i antyki (w niektórych opracowaniach klasyfikowane również do
przedmiotów kolekcjonerskich), przedmioty kolekcjonerskie są klasą zarezerwowaną dla
prawdziwych pasjonatów, którzy potrafią trafnie ocenić wartość danego przedmiotu, bądź
kolekcji.40
Ze względu na specyfikę rynku przedmiotów kolekcjonerskich inwestor musi wziąć
pod uwagę, że jest to inwestycja długoterminowa (zazwyczaj kilka lat), istnieje mała płynność
(sprzedaż odbywa się zazwyczaj na aukcjach), a wartość przedmiotu zależy od tego ile jest za
niego gotów zapłacić nabywca.41
Zdecydowaną zaletą przedmiotów kolekcjonerskich jest fakt, iż ich wartość rośnie
wraz ze wzrostem inflacji, a często nawet szybciej. Ponadto posiadanie rzadkich przedmiotów
lub kolekcji wiąże się z samą przyjemnością obcowania z nimi i poczuciem prestiżu.
W kolejnych częściach tego podrozdziału opisane zostały niektóre kategorie
przedmiotów kolekcjonerskich, które można zaliczyć do przedmiotów kolekcjonerskich.
Należy podkreślić jednocześnie, że jest to na tyle szerokie spektrum możliwości, że nie
sposób byłoby dokonać opisu wszystkich sposobów lokowania kapitału w przedmiotach
kolekcjonerskich.
1.2.5.1. Autografy
Autografy znanych osobistości mogą być korzystnym przedmiotem inwestycji.
Szczególnie cenne są najtrudniej dostępne, zwłaszcza zmarłych gwiazd popkultury
i koronowanych głów. W określeniu średniej stopy zwrotu z inwestycji w autografy pomaga
39 D.J. Trump, R.T. Kiyosaki Dlaczego chcemy żebyś był bogaty Instytut Praktycznej Edukacji, Osielsko 200840 A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 1741 K. Borowski Nowe kierunki bankowości inwestycyjnej – rynek przedmiotów kolekcjonerskich [w:]
I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne, CeDeWu Warszawa 2008
26
indeks Fraser's 100 domu aukcyjnego Stanley Gibbons42 Obliczany jest on na podstawie setki
najbardziej cenionych rzadkich podpisów. Według w 2010 roku największy wzrost wartości
w stosunku do 1997 roku osiągnął podpis Walta Disneya. Cena autografu wzrosła niemal
trzynastokrotnie. Nieco niższy wynik (ok. 1200%) osiągnął podpis kubańskiego dyktatora
Fidela Castro.43 Pierwszą dziesiątkę tego zestawienia według stopy wzrostu wartości
prezentuje Tabela 3.
Tabela 3
Pierwsza dziesiątka autografów o największym wzroście wartości w latach 1997-2010
Autor autografuCena w 1997 r.
(GBP)Cena w 2010 r.
(GBP)Wzrost wartości
Walt Disney 395 5500 1292,40%
Fidel Castro 300 3950 1216,70%
George Harrison 175 2250 1185,70%
Paul McCartney 125 1500 1100,00%
Neil Armstrong 475 5500 1057,90%
Andy Warhol 175 1950 1014,30%
Muhammad Ali 175 1750 900,00%
Bruce Lee 1500 15000 900,00%
Paul Newman 175 1750 900,00%
Pele 100 950 850,00%Opracowanie własne na podstawie danych ze strony intetnetowej:
http://www.stanleygibbons.com/stanleygibbons/view/content/sg_invest_fr_rarities, dostęp: 8.05.2012 r.
Żyjący autorzy najcenniejszych autografów często zdają sobie sprawę z ich wartości i
starają się dodatkowo zwiększyć cenę poprzez odmawianie składania podpisów. Metodę taką
stosują piłkarz Pele i golfista Tiger Woods44, stosował ją także zmarły 25 sierpinia 2012 roku
uczestnik misji Apollo 11 Neil Armstrong45. Strategia ta pozwala na osiągnięcie przez nich
cen podobnej wysokości jak za autografy nieżyjących autorów.
42 K. Borowski, s. 22043 Fraser's Rare Signature Index, http://www.stanleygibbons.com/stanleygibbons/view/content/sg_invest_fr_rarities, dostęp: 8.05.2012 r.44 Inwestowanie w autografy, http://inwestycje-egzotyczne.pl/2010/10/02/zyski-w-cenie-podpisu/, dostęp:
9.05.2012 r.45 K. Borowski, s. 221
27
Rys. 12. Autograf Walta Disneya, jako przykład cennego autografu, który może się stać obiektem inwestycji,
źródło: www.stanleygibbons.com, dostęp: 14.06.2012 r.
1.2.5.2. Pamiątki
Podobnie jak w przypadku autografów – znaczne stopy zwrotu osiągnąć na rynku
pamiątek związanych ze znanymi osobami. Wpływ na wartość przedmiotu ma nie tylko sam
fakt posiadania go przez konkretną gwiazdę, lecz także moment kariery, w którym określony
przedmiot był używany (np. sukienka Madonny, w której wystąpiła w swoim pierwszym
teledysku). Powodzeniem cieszą się również rekwizyty filmowe ze znanych produkcji. W
2006 r. nowojorski dom aukcyjny Christie's wystawiając ponad tysiąc przedmiotów
używanych na planie serialu „Star Trek” uzyskał za nie łączną kwotę 7 104 040 USD.
Szczególnym zainteresowaniem cieszył się niemal dwumetrowy model statku Enterprise z
1987 roku, używany na planie serii „Star Trek: Następne Pokolenie”, który osiągnął cenę
576 tys. USD. W 2007 r. kostium Georgie Reevesa z serialu „Przygody Supermana” z 1955
roku osiągnął cenę 130 tys. USD. Wśród przedmiotów związanych ze światem filmu znalazł
się również scenariusz „Ojca Chrzestnego”, z którego roli uczył się Marlon Brando, który
wylicytowano za 312 tys. USD.46 Cennymi dla kolekcjonerów okazują się również
przedmioty, które z pozoru są całkowicie bezwartościowe lub są przedmiotami codziennego
użytku. Za dobitny przykład może posłużyć tutaj sprzedany w domu aukcyjnym Omega za
46 K. Borowski, s. 222-223
28
19 tys. GBP zepsuty ząb trzonowy Johna Lennona, który muzyk podarował w późnych latach
60. swojej gospodyni jako prezent dla jej córki.47 Ostateczna cena pamiątki po słynnym
Beatlesie okazała się niemal dwukrotnie większa niż spodziewali się właściciele domu
aukcyjnego.48
Rys. 13. Przykład niezwykłego cennego przedmiotu kolekcjonerskiego związanego ze znaną osobą – zepsuty ząb trzonowy
Johna Lennona, źródło: http://www.pomponik.pl/plotki/news-zepsuty-zab-johna-lennona-na-sprzedaz,nId,382652, dostęp:
14.06.2012 r.
1.2.5.3. Pióra
Na rynku kolekcjonerskim dość popularnymi przedmiotami, które mogą się okazać
także udaną inwestycją, są wieczne pióra. W czasach, w których tanie długopisy praktycznie
wyeliminowały je z codziennego użytku, uchodzą one za przedmioty nadające szczególny
prestiż posiadaczowi, do którego charakteru powinno być ono dokładnie dopasowane. Na
rynku kolekcjonerskim najbardziej cenione są te, które wyprodukowane zostały w
limitowanych seriach. Oprócz unikatowego wyglądu, konstrukcji i użytych do produkcji
materiałów (np. złota, brylantów) świadczących o wyjątkowości przedmiotu, producent
gwarantuje również, że dana seria nigdy nie zostanie wznowiona, gdyż po zakończeniu jej
produkcji niszczona jest cała dokumentacja techniczna i narzędzia, które miały swój udział w
powstawaniu piór. O autentyczności i wyjątkowości przedmiotu świadczy indywidualny
numer seryjny. Ceny piór z limitowanych edycji zaczynają się od 5 tys. zł, a więc są to
przedmioty dostępne również dla przeciętnego kolekcjonera lub inwestora indywidualnego.
Nie dotyczy to oczywiście tych przyborów, których sam koszt materiałów użytych w
produkcji znacznie przewyższa tę kwotę.49
47 Zepsuty ząb Johna Lennona zlicytowany. Za 19 tys. Funtów, http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114526,10605210,Zepsuty_zab_Johna_Lennona_zlicytowany__Za_19_tys_.html, dostęp: 8.05.2012 r.
48 John Lennon's tooth expected to make £10,000 at auction, http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-15357068, dostęp: 8.05.2012 r.
49 K. Borowski, s. 224-225
29
1.2.5.4. Znaczki pocztowe
Rzadkie znaczki pocztowe mogą się również okazać korzystną lokatą kapitału, łączącą
inwestycję z przyjemnością płynącą z kolekcjonowania. Z uwagi na to, że na świcie jest coraz
mniej znaczków o wysokim potencjale inwestycyjnym, a te znaczki, które znajdują się w
zbiorach filatelistów, często przekazywane są muzeom. Spadek podaży ma z kolei wpływ na
wzrost cen. Horyzont inwestycji w filatelistykę powinien obejmować ok. 5-10 lat, chociaż w
wyniku niestabilności tego rynku zyski można również osiągnąć znacznie wcześniej.50
Podobnie jak w przypadku innych przedmiotów, również wśród znaczków
pocztowych znajdują się egzemplarze szczególnie pożądane przez kolekcjonerów, osiągające
wybitnie wysokie ceny. Najcenniejszym wśród nich jest szwedzki znaczek „Treskilling
Yellow” z 1855 r., którego niezwykłość, oprócz wieku, polega na tym, że powstał on w
wyniku błędu drukarskiego. Podczas, gdy pozostałe znaczki w Szwecji były koloru zielonego,
„Treskilling Yellow” jest żółty. W maju 2010 roku znaczek ten został sprzedany na aukcji w
Genewie za 3,61 mln EUR. Gdy przeliczono jego wartość na wagę (0,02675 g) materiału, z
którego jest wykonany, okazało się, że jest najcenniejszym dobrem na świecie.51
Rys. 14. Znaczek „Treskilling Yellow”, źródło: http://gielda-inwestora.pl/gielda-inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie, dostęp: 19.08.2012 r.
50 K. Borowski, s. 22551 Znaczki pocztowe – TOP 6 najdroższych na świecie, http://gielda-inwestora.pl/gielda-
inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie, dostęp: 19.08.2012 r.
30
Drugim co do wartości znaczkiem pocztowym na świecie są właściwie dwa znaczki
wyemitowane w 1848 roku na Mauritiusie o nominale jednego i dwóch pensów. Pierwszy
znany jest pod nazwą „red penny”, a drugi - „blue penny”. Znaczki z tej serii wyceniane są na
ok. 1,1 mln USD.52
Rys. 15. „red penny” i „blue penny”, źródło: http://gielda-inwestora.pl/gielda-inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie, dostęp: 19.08.2012 r.
Cenione są również znaczki, które charakteryzują się nietypowymi cechami
wynikającymi z błędów drukarskich. Takim znaczkiem jest Inverted Jenny z 1918 roku, czyli
znaczek powstały w wyniku pomyłki poczty amerykańskiej, która wypuściła kilka arkuszy
znaczków z odwróconym wizerunkiem samolotu Curtiss JN-4. Wskutek pojawiania się
licznych falsyfikatów tej serii, które trudno odróżnić od oryginałów, cena Inverted Jenny
zaczęła gwałtownie spadać. W listopadzie 2007 roku za pojedynczy egzemplarz zapłacono na
aukcji 977,5 tys. USD, w grudniu 825 tys. USD, a w 2011 roku katalogi filatelistyczne
podawały cenę 165 USD za nieskasowany i USD za skasowany znaczek.53
Rys. 16. Znaczek Inverted Jenny, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:USA_inverted_Jenny_siegal_nov_07_$977,500_.jpg, dostęp: 10.09.2012 r.
52 Znaczki pocztowe...53 Tamże
31
Pomocny w obserwowaniu sytuacji na rynku kolekcjonerskich znaczków pocztowych
jest indeks SG100, opracowywany przez firmę Stanley Gibbons. Wskaźnik ten śledzi ceny
detaliczne i aukcyjne 100 znaczków wysokiej wartości, będących obiektem najczęstszego
handlu na całym świecie.54 Składniki indeksu są dobierane w bardzo staranny sposób, aby jak
najlepiej odzwierciedlał on sytuację na rynku, zwłaszcza jeśli chodzi o te znaczki pocztowe,
które firma Stanley Gibbons oferuje swoim klientom jako dobro inwestycyjne.55 Jak można
zaobserwować z przebiegu wykresu 7, od stycznia 2006 roku jego wartość wciąż się
powiększała, a więc znaczki pocztowe były korzystną inwestycją. Do 2011 roku
skumulowana stopa zwrotu liczona wskaźnikiem SG100 od momentu jego uruchomienia w
2000 roku wyniosła 89,7 %.56
Sprzedaż znaczków – zarówno pojedynczych jak i kolekcji – odbywa się zazwyczaj na
aukcjach, ale istnieją również fundusze, które oferują możliwość inwestycji pośredniej.
Inwestowanie pośrednie w znaczki ma niestety złą sławę, którą przyniosła mu hiszpańska
firma Foruma Filatelistica inwestująca rzekomo w rzadkie znaczki i oferująca wysokie stopy
zwrotu, a w rzeczywistości będąca piramidą finansową, która zdefraudowała ponad 4,2 mld
EUR na naiwności Hiszpanów.57
Wykres 7. Wartości indeksu SG100 w latach 2006-2012
01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09 07-09 01-10 07-10 01-11 07-11 01-120
100
200
300
400
500
600
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony internetowejwww.stanleygibbons.com, dostęp: 10.09.2012 r.
54 K. Borowski, s. 225-22655 Stanley Gibbons 100 Stamp Price Index, http://www.bloomberg.com/quote/STGI100:IND, dostęp: 27.08.2012 r.56 Stanley Gibbons SG100 Stamp Index, http://en.wikicollecting.org/stanley-gibbons-sg100-stamp-index,
dostęp: 27.08.2012 r.57 K. Borowski, s. 227
32
1.2.5.5. Fotografie
Fotografia to sztuka, której opanowanie do perfekcji zapewniło wielu twórcom sławę,
a ich dzieła osiągają wysokie wartości na aukcjach. Najbardziej cenione są fotografie
stworzone techniką analogową, a więc przy udziale ciemni fotograficznej. Prawdziwy mistrz
w tej dziedzinie potrafi bowiem wyciągnąć z negatywu wiele cech, które nadają odbitce
dodatkowej wartości i zapewniają jej trwałość. W wycenie odbitek istotnymi cechami są:
jakość odbitki, autor, oryginał negatywu, kompozycja, rzadkość, historia, notatki autora (tytuł,
data wykonania, edycja) i wiele innych szczegółów wyróżniających dane zdjęcie.58 Fotografię
autorską rozpoznać można zazwyczaj po pieczątki autorskiej (atramentowej znajdującej się na
odwrocie dzieła lub wytłaczanej w rogu odbitki), sygnaturze wykonanej przez autora
ołówkiem (co jest bardziej aprobowane przez współczesne standardy kolekcjonerskie) lub
piórem. Oprócz daty wykonania zdjęcia, istotne jest również czy umieszczono datę
wykonania negatywu (jeżeli daty są one rozbieżne). Istotne jest również, aby odbitka była
wykonana na papierze przeznaczonym do archiwizacji (tzw. odbitki barytowe). Fotografia
taka nie pożółknie z czasem, nie powinny się również pojawić się na niej inne
niedoskonałości.59
Jak można zauważyć analizując dane dotyczące wysokości stóp zwrotu z inwestycji w
fotografie w latach 1980-2005 (patrz Tabela 4 i Wykres 8), zdjęcia wykonywane przez
twórców z różnych okresów historycznych mogą mieć różne poziomy stóp zwrotu i ryzyka.
Najmniejszym poziomem ryzyka (na poziomie 97,6%), przy średniorocznej stopie zwrotu na
poziomie 25% charakteryzowały się w tych latach dzieła fotografów amerykańskich z
początku XX wieku. Z kolei fotografie twórców europejskich z tego samego okresu
pozwalały na osiągnięcie wyższej stopy zwrotu, przy ponad czterokrotnie wyższym ryzyku.
Warto jednocześnie zauważyć, że ceny dzieł amerykańskich fotografów osiągały nominalnie
większe ceny, co oznacza, że inwestor decydujący się na zakup fotografii tych twórców
musiał przeznaczyć na nie więcej środków finansowych.
58 K. Borowski, s. 227-22859 Inwestycja w fotografię – czyli, dlaczego warto mieć zdjęcia nie tylko z wakacji, http://serwis-inwestora.pl/sztuka/inwestycja-w-fotografie-czyli—dlaczego-warto-miec-zdjecia-nie-tylko-z-
wakacji2, data dostępu: 23.09.2012 r.
33
Tabela 4
Średnioroczne realne stopy zwrotu z inwestycji w fotografie w latach 1980-2005,
Okres Średnia cena ($)
Stopa zwrotu Odchylenie standardowe
Skorygowana stopa zwrotu
Liczba obserwacji
Fotografowie europejscy z XIX wieku
1319 12% 146,9% 8,2% 48
Fotografowie amerykańscy z XIX wieku
2373 40,2% 202,4% 19,9% 87
Amerykanie, początek XX wieku
2166 23,6% 97,6% 24,2% 48
Europejczycy, początek XX wieku
1684 37,1% 378,2% 9,8% 371
Amerykanie, lata 20. i 30.
1514 34,4% 228,2% 15,1% 271
Amerykanie, od 1940 roku
2561 20,9% 307,7% 6,8% 367
Średnia 1969 30,2% 298% 10,1% 1192Źródło: K. Borowski Nowe kierunki..., s. 229
Wykres 8. Zestawienie średniorocznych stóp zwrotu i ryzyka wyrażonego odchyleniem
standardowym dla fotografii z danych okresów w latach 1980-2005
Opracowanie własne na podstawie danych z Tabeli 4
34
0,00% 50,00% 100,00% 150,00% 200,00% 250,00% 300,00% 350,00% 400,00%0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
Fotografowie europejscy z XIX wieku Fotografowie amerykańscy z XIX wieku
Amerykanie, początek XX wieku Europejczycy, początek XX wieku
Amerykanie, lata 20. i 30. Amerykanie, od 1940 roku
Stopa ryzyka
Sto
pa
zw
rotu
Rys. 17. Witkiewicz „Kolaps przy lampie” źródło: http://www.polswissart.pl/
W Polsce rynek fotografii wciąż jest stosunkowo mało rozwinięty, a fotografie nie
osiągają równie wysokich cen co na rynku zachodnim. Najdroższym jak do tej pory zdjęciem
sprzedanym w Polsce był „Kolaps przy lampie” autorstwa I. Witkiewicza (Rys.. 17).
Fotografia osiągnęła cenę 135 tys. zł. Oznacza to, że polska fotografia, wciąż
niewystarczająco doceniana w naszym kraju, ma duży potencjał wzrostu w przyszłości.60
1.2.5.6. Pocztówki
Wśród pocztówek najbardziej cenione są, podobnie jak w przypadku znaczków
pocztowych, egzemplarze, które charakteryzują błędy drukarskie lub pochodzą z serii
próbnych. Wyjątkowość ta często idzie w parze z niewielką ilością takich pocztówek. Na
wartość karty może wpłynąć również to, czy jest ona zapisana przez znaną postać historyczną,
czy jest czysta. Przykładowo czysta pocztówka z lat 20. XX wieku może kosztować 30 zł, a
taka sama zapisana przez Józefa Piłsudskiego warta może być 2 tys. zł. Pocztówki znajdujące
się w prywatnych kolekcjach lub w zasobach instytucji państwowych zazwyczaj nie wracają
już do obiegu, co sprawia, że podaż starych kart stale się pomniejsza. Na rynku
kolekcjonerskim pocztówek istotną rolę odgrywają również panujące w danym momencie
mody.61
60 Inwestycja w fotografie..., dostęp: 3.10.2012 r.61 K. Borowski, s. 229
35
1.2.5.7. Papiery wartościowe
Stare akcje i obligacje spółek charakteryzują się zazwyczaj bogatymi zdobieniami,
typografią, ornamentyką i wieloma innymi elementami, które podziwiają kolekcjonerzy. To
właśnie walory artystyczne mają największy wpływ na wartość danego papieru
wartościowego. Innymi aspektami, które sprawiają, że wartość danego egzemplarza kosztuje
więcej jest jego rzadkość, własnoręczne podpisy znanych osobistości lub autorów ilustracji.
Kolekcjonerzy zazwyczaj zbierają papiery wartościowe z konkretnego regionu lub gałęzi
gospodarki.
Ciekawym przykładem wzrostu cen na rynku kolekcjonerskim papierów
wartościowych było ogłoszenie 24 kwietnia 2007 r. przez Trybunał Konstytucyjny decyzji o
możliwości ubiegania się rekompensat pieniężnych dla posiadaczy obligacji skarbowych
gwarantowanych przez II RP. W krótkim czasie ceny tych obligacji na rynku kolekcjonerskim
wzrosły ponad pięciokrotnie.62
1.2.5.8. Stare książki
Rynek bibliofilski do 2007 roku nie charakteryzował się zbytnim zainteresowaniem ze
strony kolekcjonerów. Na początku tego roku obserwuje się wyraźny wzrost cen zabytkowych
książek, który spowodowany jest wejściem na rynek licznych inwestorów. O wartości danego
tomu decyduje nie tyle jego wiek, co jakość, która przejawia się brakiem uszkodzeń czy
notatek na stronach. W handlu książkami pośredniczą zazwyczaj antykwariaty i stacjonarne
domy aukcyjne.
Zainteresowaniem kolekcjonerów cieszą się pierwsze wydania danych książek, jak np.
pierwsze wydanie „Pana Tadeusza”, sprzedane w październiku 2007 r. w Krakowskim
Antykwariacie Naukowym za cenę 10,7 tys. zł przy cenie wywoławczej 6 tys. zł. Rekordową
cenę na polskim rynku odnotowano 6 października 2007 r. w krakowskim antykwariacie Rara
Avis, gdzie sprzedano 38-stronicowy tomik poezji awangardowego poety Jana
Brzękowskiego, wydany w 1936 r. w Cieszynie z ilustracjami Maxa Ernesta i w układzie
graficznym Władysława Strzemińskiego.
O wartości danego egzemplarza zadecydować może również dedykacja autorska. Za
przykład posłużyć może tutaj odbitka „Przeglądu Filozoficznego” z dedykacją Witkacego dla
Romana Ingardena, którą sprzedano za 6,6 tys. zł przy cenie wywoławczej 2,2 tys. zł.
62 K. Borowski, s. 230-231
36
Znaczne zainteresowanie wzbudzają również stare mapy, które wykorzystywane są
przez zamożne osoby jako element wystroju wnętrz, a także dokumenty historyczne.
Przykładem mogą być tutaj dzieła astronomiczne Jana Heweliusza z XVII w., które podrożały
w ciągu zaledwie kilku lat z 20 tys. zł do 100 tys. zł i Chronica Polonorum pióra
Macieja z Miechowa, którego cena wzrosła z 20 tys. zł do 80 tys. zł. Z kolei na licytacji w
domu aukcyjnym Sotheby's za 21,3 mln USD dokonano sprzedaży XIII-wiecznej kopii
Wielkiej Karty Swobód, którą poprzedni właściciel zakupił za 1,5 mln USD.63
1.2.5.9. Komiksy
W przypadku komiksów o wartości danego egzemplarza decyduje nie tyle jego wiek,
co popularność bohatera, który w nim występuje oraz stan jego zachowania (najbardziej
cenione są zeszyty bez śladów użytkowania, zwane po angielsku „near mint”, czyli prawie jak
spod prasy). Obok samych komiksów kolekcjonować można również gadżety związane z
daną serią lub postacią.64
Rys. 18. Pierwszy numer magazynu Action Comics, w którym zadebiutowała postać Supermana, zamknięty w slabie CGC,
źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Action_Comics_-1_June_1938.jpg, dostęp: 12.10.2012 r.
63 K. Borowski, s. 231-23264 K. Borkowski, s. 232
37
Przykładem komiksu sprzedanego za znaczną sumę może być aukcja z 23 lutego 2010
roku, w wyniku której za 1 mln USD sprzedany został pierwszy komiks serii Action Comics
(Rys.. 18) z 1938 r. (kosztujący wówczas 20 centów), będący debiutem Supermana. Dwa dni
później za 27. zeszyt z serii Detective Comics, w którym po raz pierwszy pojawia się Batman,
anonimowy nabywca zapłacił 1 075 500 USD.65 W marcu tego samego roku egzemplarz
pierwszego numeru Action Comics sprzedano za kolejną rekordową kwotę. Nabywca zapłacił
za zeszyt 1,5 mln USD.66
Tabela 5
Oznaczenia stosowane przez CGC do klasyfikacji komiksów kolekcjonerskich
Oryginalne oznaczenie
Tłumaczenie i kolor Opis
Universal Ogólny (niebieski) Standardowy komiks
UniversalOgólny (niebieski) Niesklasyfikowany
Komiks, który jest w na tyle złym stanie, że CGC nie klasyfikuje go, a jedynie weryfikuje czy jest to oryginał i umieszcza w slabie.
Restored Odnowiony (fioletowy)
Komiks, który został poddany odnowieniu, zarówno amatorskiemu (A), jak i profesjonalnemu (P), dodatkowo oznaczony jest stopień renowacji: drobny (slight – S), umiarkowany (moderate – M) lub zaawansowany (extensive – E)
QualifiedKwalifikowany(zielony)
Komiks ze znaczącym defektem, który wymaga dokładnego opisu lub egzemplarz z podpisem o niepotwierdzonej autentyczności.
Signature Series Serie z podpisem (żółty)Komiks z podpisem znaczącej osoby dla danego zeszytu, którego autentyczność potwierdza pracownik CGC
Signature Series Restored
Odnowione serie z podpisem(żółty/fioletowy)
Komiks z podpisem o potwierdzonej autentyczności i zawierający ślady renowacji
ModernKomiks nowoczesny(czerwony)
Obecnie nie używany. Służył do odróżniania tzw. komiksów nowoczesnych.
Wizard FirstWizard First(czerwony i biały)
Obecnie nie używany. Z założenia miał być używany przez CGC i magazyn Wizard do określenia nowego typu komiksu kolekcjonerskiego.
źródło: httrp://en.wikipedia.org, dostęp: 12.09.2012 r.
65 Milion za... komiks, http://www.skarbiec.biz/inwestycje/23_03_2010_alternatywne.htm dostęp: 3.10.2012 r.66 Komiks z Supermanem sprzedano za 1,5 mln dol.
http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,7715668,Komiks_z_Supermanem_sprzedano_za_1_5_mln_dol_.html, dostęp: 18.10.2012 r.
38
Na europejskim rynku komiksowym wyraźnie wyodrębnione są dwa nurty. Pierwszy,
obejmujący głównie kraje francuskojęzyczne (Francja, Belgia, francuskojęzyczne kantony
Szwajcarii, Holandia), to rynek zdominowany przez rodzimą, europejską formę komiksu,
która charakteryzuje się wyraźnym indywidualnym stylem autora, który ciężko przetworzyć
na film animowany. Drugi, obejmujący pozostałe kraje, opiera się głównie na wydawnictwach
amerykańskich, często powiązanych ze światem animacji.67
Oceną i klasyfikacją komiksów kolekcjonerskich zajmuje się firma Certified Guaranty
Corporation (CGC, dawniej: Comics Guaranty Company). Jej celem jest możliwie
usprawnienie rynku i zapobieganie spekulacjom. Komiksy zatwierdzone przez CGC
pakowane są w specjalne polimerowe, nie przepuszczające powietrza opakowania (tzw.
slaby), które są gwarancją jakości i trwałości dla nabywcy. W zależności do kategorii i oceny
przyznanej danemu egzemplarzowi komiksu slaby mają różne kolory i oznaczenia. Dokładnie
opisano je w Tabeli 5.
1.2.5.10. Stare samochody
Zabytkowe auta są obiektem zainteresowania wielu kolekcjonerów. Główną rolę
skłaniającą do zakupu odgrywa tutaj sentyment i moc przywoływania wspomnień z
dzieciństwa,68 jak również prestiż i przynależność do elitarnej grupy miłośników oldtimerów.
Największą popularnością tego typu lokata kapitału cieszy się w krajach o szczególnie silnej
tradycji motoryzacyjnej, takich jak Wielka Brytania czy Niemcy. Szczególnie poszukiwane są
samochody z lat 50. i 60. Popularnością cieszą się modele 1961 Jaguar E-Type, Mercedes-
Benz 300 SL, Citroen DS, BMW M3 E30, AC Cobra 1962 i Ford Mustang. Podobnie jak w
przypadku innych przedmiotów kolekcjonerskich zabytkowymi autami handluje się głównie
na aukcjach.69 O wartości danej maszyny, obok samej marki i modelu, decyduje również to
kto był jej poprzednim właścicielem, jak wiele egzemplarzy danego modelu powstało oraz
czy miał on udział w sukcesie na wyścigach samochodowych.
1.2.5.11. Diamenty
Szczególnym przykładem inwestycji w przedmioty kolekcjonerskie może być
inwestycja w diamenty. Jest to instrument o niezwykłych właściwościach. Przede wszystkim
znaczącą zaletą tego przedmiotu jest koncentracja wartości. Dzięki tej cesze diament dobrej
67 K. Borowski, s. 23268 Tamże, s. 243-24469 W. Pełka Inwestycje emocjonalne [w:] M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex,
Warszawa 2009, s. 233
39
jakości o wadze zaledwie kilku gramów może stanowić równowartość kilkudziesięciu
kilogramów złota. Jest to zdecydowanie korzystne z uwagi na możliwość łatwego
przechowywania i transportu. Diament, jako niezwykle trwały minerał nie wymaga też takiej
pielęgnacji i specjalnych warunków przechowywania. Można go z powodzeniem nosić
osadzony w biżuterii używanej na co dzień. Dodatkowym atutem diamentów jest to, iż nie
tracą one na wartości w trakcie używania, a wręcz przeciwnie – klejnoty rodzinne
przekazywane z pokolenia na pokolenie dodatkowo zwiększają swoją wartość
kolekcjonerską. W żadnym kraju nie istnieją również podatki i opłaty związane z posiadaniem
diamentów.70
Do wyceny diamentu stosuje się powszechnie zasadę 4C – waga, kolor, czystość, szlif
(ang. coratage, color, clarity, cut). Dokładny opis standardów nazewnictwa i wyceny został
opracowany i opublikowany 13 grudnia 1995 roku przez ISO w dokumencie „Raport
techniczny ISO 1211: ocena szlifowanych diamentów – terminologia i klasyfikacja”. W
zależności od cech 4C wartość dwóch kamieni takiej samej wielkości mogą się różnić nawet
kilkudziesięciokrotne. Największy diament w historii, o masie 3106 ct (621,2 g) został
znaleziony przez strażnika Fredericka Wellsa w 1905 roku w Transwalu (Republika
Południowej Afryki). Kamień podzielono na mniejsze diamenty, z których największe zdobią
obecnie insygnia królowej brytyjskiej. Wartość brylantu rośnie logarytmicznie, skokowo wraz
ze wzrostem jego wagi. Wynika to z uwarunkowań psychologicznych nabywców tych
klejnotów.
Rys. 19. Szklana replika diamentu Cullinan, źródło: Wikipedia
Istotnym kryterium przy wycenie brylantu jest jego kolor. W przyrodzie diamenty
potrafią występować w praktycznie każdym kolorze. Najpopularniejsze są kamienie serii
70 D. Jaworski Diamenty jako przedmiot inwestycji [w:] A. Adamska, A. Fierla (red.) Inwestowanie. Instrumenty klasyczne i alternatywne. Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa 2011
40
cape, czyli kamieni o lekko żółtawej barwie. Kolory diamentów wyznacza się ze skali GIA
(skrót od nazwy Gemological Institute of America, instytucji non-profit zajmującej się
badaniami z zakresu gemmologii71), która przyporządkowuje odpowiednim odcieniom
litery alfabetu od D do Z.
Tabela 6
Skala oceny koloru GIA
D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
bezbarwnyprawie
bezbarwnybladożółty bardzo jasny żółty jasnożółty
źródło: D. Jaworski Diamenty...
Najwyżej w skali GIA cenione są kamienie białe (D-F). Jednokaratowy diament w
idealnym kolorze D jest nawet o 250% droższy od kamienia koloru H. Diamenty o kolorze
intensywniejszym od oznaczenia Z zwane są kolorami fantazyjnymi. Do lat 70. XX wieku
najwyżej cenione były kamienie o idealnie białej. Od tego czasu jednak bardziej popularne
stały się kolory fantazyjne, co spowodowało nieprawdopodobny wręcz wzrost cen diamentów
w tych barwach. O wartości brylantu w kolorze fantazyjnym decyduje rzadkość jego
występowania i moda. Najrzadszymi i najdroższymi są w tej chwili są kamienie czerwone
(istnieje zaledwie kilka takich brylantów na świecie). Cenione są również niebieskie, zielone,
różowe, pomarańczowe, żółte i koniakowe. Istotna jest także intensywność odcienia (od lekko
fantazyjnego do ciemnofantazyjnego). Uznawane za najbardziej wartościowe są obecnie
odcienie intensywne – znajdujące się w środku tej skali.
Tabela 7
Przykłady cen uzyskanych na licytacjach kolorowych diamentów,
Miejsce sprzedaży
RokWaga(ct)
Kolor Szlif CzystośćWycena(w USD)
Cena uzyskana(w USD)
Nowy Jork 2005 3,35 fancy blue trilliant (.)180 000 – 220 000
699 200
Hongkong 2005 0,90 fancy blue round VS135 000 – 50 000
71 760
Hongkong 2005 2,71fancy grayish yellow green
radiant (.)30 000 – 50 000
65 520
Hongkong 2005 2,13 intense yellow pear IF24 000 – 33 000
37 362
Hongkong 2005 2,30 intense yellow pear IF26 000 – 36 500
40 638
Źródło: J. Reuvid, The Handbook of Personal Wealth Management, Kogan Page, Londyn 2006, s. 220
71 Gemological Institute of America, http://en.wikipedia.org/wiki/Gemological_Institute_of_America, dostęp: 22.03.2012 r.
41
Kolejną istotną cechą przekładającą się na wartość diamentu jest czystość. Jedynie
kamienie o najwyższym standardzie czystości zostają przeznaczone do oszlifowania. Te, które
zawierają jakieś niedoskonałości w postaci zaburzeń zostają wykorzystywane zazwyczaj do
produkcji wierteł i innych narzędzi. Czystość diamentu ocenia się poprzez oględziny pod lupą
przy dziesięciokrotnym powiększeniu. Skala czystości zaczyna się od oceny IF (internally
flawless – idealnie czysty, ocena weryfikowana dodatkowo za pomocą mikroskopu),
następnie występują VVS1-VVS2 (very, very slight inclusions – bardzo bardzo drobne
wtrącenia), VS1-VS2 (very slight inclusions), SI1-SI2 (slight inclusions), I1-I2-I3 (imperfect
– niedoskonałe). Kamienie czystości IF-VVS2 kupowane są w celach inwestycyjnych i do
biżuterii dla osób najbardziej zamożnych, VS1-VS2 zawierają drobne niedoskonałości słabo
widoczne przez lupę i również mogą służyć jako inwestycja lub element droższej biżuterii.
Kolejna klasa – SI1-SI2 jest najpopularniejsza w Polsce, z uwagi na wtrącenia niewidoczne
gołym okiem i znacznie niższą cenę od wyższych klas czystości. Klasa ta, ze względu na duży
popyt, z pewnością najlepiej sprawdza się w inwestycjach krótkoterminowych. Zamykające
skalę I1, I2 i I3 to diamenty z niedoskonałościami widocznymi gołym okiem.
Ostatnią cechą diamentu, która świadczy o jego wartości jest szlif. Ma on na celu
maksymalne wydobycie życia i światła z kamienia. Jednym ze wzorców jest tutaj
wynaleziona w 1919 roku przez Marcela Tolkovsky'ego formuła matematyczna opisująca
idealne proporcje i kąty szlifu.
Rys. 20. Idealny szlif Tolkowsky'ego, źródło: M. Dundek, Noble Gems Publications, London 2009, s. 26
42
Efekty pracy szlifiarza mogą być kluczowe dla wartości klejnotu. Poprzez
odpowiednie cięcia może on zmniejszyć masę czystego diamentu, a jednocześnie zwiększyć
jego czystość. W efekcie otrzymujemy kamień mniejszy, lecz o większej wartości. Duże
znaczenie ma również styl szlifu. Oprócz najpopularniejszego, tradycyjnego okrągłego szlifu
brylantowego, szlifierzy decydują się czasem na oszlifowanie kamienia na kształt łezki,
markizy itp. Popularność takich szlifów zależy jednak od mody i dlatego inwestując w
diamenty lepiej polegać na klasycznych szlifach diamentowych.
Do wyceny diamentów niezbędne są duże doświadczenie i wiedza. Najwięcej
trudności w wycenie sprawiają kamienie, które nie mieszczą się w wyżej wymienionych
kryteriach – duże diamenty o nietypowych szlifach lub w fantazyjnych kolorach. Przy
wycenie brany pod uwagę jest koszt surowca, koszt oszlifowania i potencjał sprzedaży. Ze
względu na duży stopień skomplikowania wyceny często występują znaczne rozbieżności cen
na rynku diamentów.
Wykres 9. Indeks cen diamentów w okresie od października 2011 r. do września 2012 r.
źródło: http://idexonline.com, dostęp 12.09.2012 r.
Nie każdy diament nadaje się do celów inwestycyjnych. Istotne jest, żeby po
zakończeniu inwestycji można było łatwo znaleźć nabywcę. Dlatego najczęściej wybierane są
kamienie białe, o tradycyjnym szlifie brylantowym. Konieczny jest też certyfikat wydany
przez renomowane towarzystwo gemmologiczne (np. wspomniany wyżej GIA). Brylant nie
powinien być mniejszy niż 2 karaty. Ponadto do inwestycji nie nadają się kamienie, które są
już częścią biżuterii. Inwestor chcący ulokować swoje środki w takiej inwestycji musi
posiadać kapitał rzędu 100 tysięcy PLN, gdyż dopiero taka suma pozwala na szeroki wybór
kamieni. Warto przy tym zwrócić ponadto uwagę, że w cenę kamienia wliczona jest również
prowizja dla dostawcy, która w skrajnych przypadkach dochodzić może nawet do 100%
43
rzeczywistej wartości diamentu. Dotyczy to zwłaszcza sklepów sieciowych znajdujących się
w dużych centrach handlowych. Inwestor powinien również liczyć się z ryzykiem. Spadki
indeksu cen diamentów (patrz Wykres ??) pokazują, że na rynku tym mogą się pojawić nagłe i
gwałtowne spadki cen. Ponadto rynek tych cennych kamieni powiązany jest częściowo z
rynkiem walutowym, gdyż najpopularniejsze cenniki podawane są zawsze w USD.72
Nieufność wobec tych aktywów wywoływać może również obawa przed manipulacją
rynkiem przez producentów diamentów, których w skali światowej jest stosunkowo niewielu.
Przeciwnicy inwestowania w diamenty podkreślają, że przedstawianie takiej lokaty kapitału
jako pewnej inwestycji jest stwierdzeniem, któremu bliżej do kreacji marketingowej (hasło
„Diamonds are forever”), niż rzeczywistego przedstawienia przedmiotu inwestycji. Warto
zwrócić uwagę, że do końca XX wieku 90% złóż diamentów na świecie znajdowało się pod
kontrolą południowoafrykańskiego koncernu De Beers, zaś obecnie przedsiębiorstwo to
kontroluje ok. 60% pokładów tych kamieni, dzieląc je z dwoma pozostałymi graczami:
australijską firmą Argyle Diamond Mines oraz amerykańską BHP.73
1.2.5.12. Inne kamienie szlachetne
Innymi kamieniami szlachetnymi, których wartość sprzyja wykorzystaniu ich do
celów inwestycyjnych są tanzanit, rubin, szmaragd, bursztyn i szafir. Podobnie jak w
przypadku diamentów istotnymi cechami wpływającymi na cenę danego klejnotu mają waga,
kolor, czystość i szlif. Problemem na rynku innych jest również, jak w przypadku diamentów,
mała płynność.
Tanzanit jest niezwykle rzadkim, błękitnym kamieniem, który wydobywany jest
jedynie u podnóża Kilimandżaro. Klejnoty te zyskały popularność dzięki temu, że były
noszone w biżuterii przez amerykańską aktorkę Elizabeth Taylor.74 Kamienie te często
łączone są przez jubilerów z diamentami i białym złotem.75
72 Fakty i mity o inwestycji w diamenty, http://idiamenty.pl/2010/11/fakty-i-mity-o-inwestycji-w-diamenty/, dostęp: 7.08.2012 r.
73 Diamenty: Światowy monopol, http://www.nbportal.pl/pl/np/artykuly/gospodarka/diament-monopol dostęp:23.10.2012 r.
74 Elizabeth Taylor's $150 million Jewelry Collection, http://www.lapigems.com/blog/post/2011/04/14/Elizabeth-Taylors-24150-million-Jewelry-Collection.aspx, dostęp: 22.10.2012 r.
75 K. Borkowski, s. 255
44
Rys.. 21 Oszlifowany tanzanit, źródło: http://www.india-shopping.net/loose-cut-gemstone/tanzanite-loose-gemstones.html,
dostęp: 23.10.2012 r.
Rubiny są kamieniami, których duża gęstość, czerwona barwa, wysoki współczynnik
załamania światła oraz trwałość są cechami, które cenione są przez wiele osób na całym
świecie, często na równi z diamentami.76 Oprócz zastosowania w jubilerstwie wykorzystuje
się je również w przemyśle do produkcji łożysk zegarkowych, elementów ogniotrwałych
narzędzi, laserów rubinowych i innych.77
Rys. 22. Oszlifowany rubin, źródło: http://preciousgemswholesale.com/Rubies_wholesale.htm, dostęp: 23.10.2012
76 K. Borkowski, s. 25677 Rubin, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rubin, dostęp: 23.10.2012 r.
45
Wykres 10. Relatywna zmiana ceny tanzanitów, rubinów i szmaragdów w latach 2005-2012
(2005=100)
Źródło: http://www.gemval.com, dostęp: 12.09.2012 r.
1.2.5.13. Wino
Wino jest trunkiem, które dzięki długiemu dojrzewaniu uzyskuje coraz lepszy smak,
z którym w parze idzie również zwiększenie wartości. Nic dziwnego więc, że również tego
typu aktywa znalazły się wśród zainteresowań inwestorów.
Koniec XX wieku przyniósł znaczne zmiany na rynku wytwornych win. Zwiększone
zainteresowanie ze strony inwestorów instytucjonalnych oraz konsumentów zaowocowało
wzrostem cen. Z drugiej zaś strony podaż na rynku wykwintnego wina jest wciąż niewielka
i nie powinna w najbliższym czasie szczególnie wzrosnąć, co sprawia, że każda butelka tego
napoju stanowi unikatowy przedmiot.
Wino produkowane jest w wielu krajach świata, które podzielić można na dwie grupy.
Pierwszą z nich są tzw. kraje Starego Świata: Francja, Włochy, Hiszpania, Austria i Niemcy.
Drugą stanowią tzw. kraje Nowego Świata, do których należą: Australia, Stany Zjednoczone,
Republika Południowej Afryki, Chile i Argentyna.78
Inwestycja w wino wymaga zapewnienia odpowiednich warunków do
przechowywania tych trunków. Wino inwestycyjne zakupuje się, gdy jest ono jeszcze bardzo
młode i znajduje się jeszcze w beczkach (tzw. inwestycja en primeur). Producenci chętnie
sprzedają wówczas ze znacznym dyskontem swój produkt, aby móc utrzymać płynność
78 W. Pełka, s. 226
46
V 05 IX 06 I 08 VI 09 X 10 III 12100
110
120
130
140
150
160
170
tanzanit rubin szmaragd
finansową. Dzięki temu od razu pojawia się szansa osiągnięcia korzyści z niższych cen.79 Po
ok. 18-24 miesiącach wino przelewane jest do butelek. Wina Starego Świata przechowywać
można nawet ponad 100 lat, a kosztować można ich po 5-10 latach.80 Wina Nowego Świata
dojrzewają znacznie szybciej, ale krótszy jest również ich okres przechowywania – do 30 lat.
Ok. 95% win inwestycyjnych pochodzi z regionu Bordeaux.81
Osiągnięcie satysfakcjonującego dla inwestora poziomu zysku wymaga w tym
przypadku niezwykle rozległej wiedzy. O wartości danego trunku decydują przede wszystkim
smak, zapach i kolor, które z kolei są ściśle powiązane z miejscem pochodzenia. Za swoistego
guru wśród sommelierów (znawców win) uchodzi R. Parker, którego ocena ma kluczowy
wpływ na cenę wina. Dodatkowymi czynnikami wpływającymi na cenę wina są ograniczona
podaż i rosnący popyt wśród bogacących się obywateli krajów rozwijających się. Winnice
bowiem nie zwiększają produkcji wraz ze zwiększaniem się popytu, a wysokie ceny nie
stanowią bariery dla ludzi zamożnych, a wręcz traktowana jest jako dodatkowa zachęta do
zakupu. Standardową jednostką, którą obraca się na rynku win jest 12-butelkowa skrzynka.
Spotyka się również mniejsze, jak np. 6-butelkowa lub 3-butelkowa, które przeznaczone są
dla mniejszych inwestorów.
Handel winami inwestycyjnymi odbywa się za pośrednictwem domów aukcyjnych
oraz na rynkach giełdowych. Największymi ośrodkami zajmującej się obrotem tymi
aktywami są Londyn, Chicago, Nowy Jork i Hongkong. Szczególnie wyróżnić należy tutaj
londyńską giełdę Liv-ex (London International Vintage Exchange). Obrót winami na tej
giełdzie zorganizowano na wzór obrotu na typowym rynku akcji. Charakter taki pozwala z
jednej strony wyróżnić tendencje panujące na rynku win (służą do tego indeksy Liv-ex 100 i
Liv-ex 500), zaś z drugiej zapewniają wysoką płynność, co jest niezwykle cenną cechą z
punktu widzenia inwestorów.
Pomocnymi w ocenie koniunktury na rynku wina mogą być wspomniane wyżej
indeksy Liv-ex 100 i Liv-ex 500. Pierwszy z nich obejmuje 100 najbardziej uznanych win.
Głównymi kryteriami, które decydują, czy dany gatunek znajdzie się w indeksie są cena oraz
wiek (powyżej 25 lat). Konieczne jest również, aby wino otrzymało ocenę powyżej
95 punktów.82 Jak pokazuje Wykres 11, do września 2008 r. indeks ten miał wyraźną
tendencję wzrostową. Spadek wartości pod koniec 2008 r. należy łączyć ze spadkiem obrotów
wywołanych przez kryzys finansowy. Jak widać jednak, spadek ten szybko został odrobiony i
79 K. Borowski, s. 24880 Karta informacyjna Wealth Management81 K. Borowski, s. 24982 W. Pełka, s.228-229
47
w połowie 2011 r. Liv-ex 100 osiągnął historycznie najwyższą wartość. Jak widać jednak
kolejne miesiące przyniosły kolejne spadki wartości indeksu.
Wykres 11. Wartości indeksu Liv-ex 100 w okresie od lipca 2001 r. do września 2012 r.
VII-01
III-02
XI-02
VII-03
III-04
XI-04
VII-05
III-06
XI-06
VII-07
III-08
XI-08
VII-09
III-10
XI-10
VII-11
III-12
0,00
50,00
100,00
150,00
200,00
250,00
300,00
350,00
400,00
Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.liv-ex.com
Drugim indeksem, który pozwolić może inwestorowi na ocenę sytuacji na rynku win
jest Liv-ex 500 obejmujący znacznie szerszą gamę trunków niż wyżej opisany Liv-ex 100, co
pozwala określić kondycję rynku w większym wymiarze. Wskaźnik składa się w 70% z win z
Bordeaux, w 17% z win z regionu Burgundii, w 6% z win włoskich oraz w 1,5% z win
Nowego Świata.83 Jak widać na Wykresie 12, wskaźnik ten miał łagodniejszy przebieg niż
Liv-ex 100. Podobnie jak w przypadku poprzedniego indeksu, w końcówce 2008 r. widoczny
był spadek wartości, który następnie przeszedł we wzrost, który doprowadził do najwyższej
jak do tej pory wartości w lipcu 2011 r. Od tego momentu wartość indeksu spada, chociaż
dane z ostatnich miesięcy mogą sugerować, że spadek ten zostanie wyhamowany i znów
indeks będzie wzrastał.
83 W. Pełka, s. 230
48
Wykres 12 Wartości indeksu Liv-ex 500 w latach 2003-2012
XII-03
VI-04
XII-04
VI-05
XII-05
VI-06
XII-06
VI-07
XII-07
VI-08
XII-08
VI-09
XII-09
VI-10
XII-10
VI-11
XII-11
VI-12
0,00
50,00
100,00
150,00
200,00
250,00
300,00
350,00
Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.liv-ex.com
Formą pośrednią inwestycji w wino może być zakup jednostek funduszu
inwestycyjnego specjalizującego się w tego typu inwestycjach lub udziałów w wybranych
winnicach.84
1.2.5.14. Whisky
Rynek whisky charakteryzuje się również niewielką podażą, która spowodowana jest
przez zamknięcie wielu cenionych destylarni, które nie wytrzymały konkurencji oferującej
znacznie tańsze whisky mieszane. Dlatego też trunki pochodzące z zamkniętych destylarni są
cenione najbardziej. Z drugiej zaś strony popyt na nie wciąż rośnie, czego wynikiem są
rosnące ceny kolekcjonerskich trunków. Destylarniami, które cieszą się największą sławą są:
Macallan, Glenfiddich, Dalmore, Balvenie, Highland Park, Springbank, Ardbeg, Lagavulin i
Glenfarclas.85
W odróżnieniu od wina, whisky nie dojrzewa w butelkach, lecz tylko w beczkach.
Oznacza to, że po zabutelkowaniu napój nie zyskuje dodatkowych właściwości smakowych.
Nie przeszkadza to jednak we wzroście wartości, gdyż z uwagi na to, iż każda beczka stanowi
unikatowy egzemplarz, a trunki są z czasem wypijane przez ich właścicieli, wartość takiej
84 W. Pełka, s. 22785 Inwestycje w whisky: jak zarobić 300 proc. w ciągu 4 lat?,
http://forsal.pl/artykuly/611632,inwestycje_w_whisky_jak_zarobic_300_proc_w_ciagu_4_lat.html, dostęp: 23.10.2012 r.
49
butelki w sposób naturalny rośnie.
Według raportu przygotowanego przez The Interantional Wine and Spirit Research
oraz Wealth Solutions Polska jest jednym z najszybciej rozwijających się rynków whisky na
świecie, obok Rosji, Meksyku i Brazylii. W 2011 r. sprzedaż tego typu trunków wzrosła
o 30%. Jak wskazują badania, zakupione butelki służą nie tylko do konsumpcji, ale także do
inwestycji, czego dowodem jest wzrastająca sprzedaż w kategoriach super premium i ultra
premium86
Tabela 8
Sprzedaż whisky w Polsce (w tys. litrów) z podziałem na kategorie
kategoria 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
value 571 502 556 697 705 860 1 028 1 139 1 121 1 539 1 719
standard 923 1 008 1 330 1 951 2 024 2 221 3 222 4 164 4 742 6 248 8 818
premium 202 218 288 469 609 716 1 066 1 466 1 588 2 002 2 385
super
premium
4 4 5 10 18 28 40 54 58 71 88
ultra
premium
0 0 1 1 1 2 2 3 3 5 5
Źródło: Wealth Solutions, The Interantional Wine and Spirit Research Raport – Rynek Whisky w Polsce
86 Wealth Solutions, The Interantional Wine and Spirit Research Raport – Rynek Whisky w Polsce
50
Rozdział II
Porównanie efektywności klasycznego portfela inwestycyjnego i portfela z
udziałem inwestycji alternatywnych w warunkach kryzysu finansowego
W niniejszym rozdziale zaprezentowane zostaną wyniki analizy, którą
przeprowadzono na podstawie danych historycznych, która pokazać ma w jaki sposób
wykorzystując inwestycje alternatywne można było w warunkach kryzysu zabezpieczyć się
przed gwałtownymi spadkami na rynku kapitałowym poprzez zdywersyfikowanie portfela
inwestycji klasycznych o walory alternatywne. Z uwagi na rozległość definicji i mnogość
odmian omówionych w pierwszym rozdziale oraz trudności w przedstawieniu wielu z nich w
usystematyzowanej postaci matematycznej postanowiono ograniczyć się do wykorzystania w
modelu inwestycji w kruszce szlachetne (złoto, srebro i platynę) jako reprezentatywnego
przykładu.
2.1. Główne założenia modelu
Model, który skonstruowano na potrzeby tego rozdziału opiera się na następujących
założeniach:
a) wykorzystano dane w agregacji tygodniowej, w okresie od 20 kwietnia 2007 r.
do 12 października 2012 r., pobrane ze strony internetowej www.stooq.pl
b) hipotetyczny inwestor dysponuje wolną kwotą 50 500 PLN z przeznaczeniem na cele
inwestycyjne, przy czym do obliczeń podziału kapitału wykorzystuje 50 000 PLN, traktując
pozostałe 500 PLN jako rezerwę na ewentualne nadwyżki wynikające z niepodzielności
walorów inwestycyjnych
c) inwestor stosuje strategię buy&hold (kup i trzymaj), kupując wszystkie walory
inwestycyjne 20 kwietnia 2007 r., a sprzedając 12 października 2012 r. po cenach w ujęciu
tygodniowym, co wynika z podpunktu a)
d) inwestor inwestuje jednorazowo wszystkie środki w dany portfel inwestycyjny i nie
dokonuje w nim żadnych zmian przez cały okres trwania inwestycji
e) do wyceny danych walorów wykorzystano ceny zamknięcia sesji
f) pominięto inflację jako zjawisko wpływające na spadek siły nabywczej pieniądza, gdyż w
przypadku inwestycji rzeczowych
g) zgodnie z ogólnie przyjętą i zalecaną przez doradców inwestycyjnych strategią, w
przypadku portfela zdywersyfikowanego o subportfel alternatywny, na subportfel ten
51
inwestor przeznacza 10% środków, czyli 5 tys. PLN.
h) jako benchmark portfeli obrano wskaźnik WIG20, z uwagi na to, że do ich budowy użyto
akcji spółek wchodzących w skład tego wskaźnika
Celem analizy jest porównanie efektywności strategii, które mógłby podjąć inwestor
w danych warunkach. Jedną z możliwości jest zainwestowanie w portfel inwestycyjny
zbudowany w sposób klasyczny, zaś drugą – w portfel zdywersyfikowany przez dodanie
subportfela alternatywnego. Aby wyraźnie ukazać wpływ subportfela postanowiono poddać
analizie portfele o różnym stopniu złożoności, począwszy od składających się z zaledwie
kilku składników do portfeli bardziej złożonych, obejmujących większą liczbę i różnorodność
walorów.
2.2. Subportfel alternatywny
Zgodnie z przyjętymi wcześniej założeniami subportfel alternatywny składa się z
kombinacji trzech kruszców: złota, platyny i srebra. Jak wykazała analiza ryzyka
(wyrażonego odchyleniem standardowym tygodniowej stopy zwrotu) i średnich stóp zwrotu,
najkorzystniejszy stosunek poziomu ryzyka do stopy zwrotu charakteryzuje złoto. Bardziej
ryzykowną i przynoszącą mniejszy zysk jest inwestycja w platynę, zaś srebro przynosi
większą stopę zwrotu, przy znacznie większym ryzyku. Dokładną mapę ryzyko-stopa
procentowa dla poszczególnych kruszców prezentuje Wykres 13. Biorąc pod uwagę te
czynniki skonstruowano subportfel alternatywny składający się w 70% ze złota, w 20% z
platyny i w 10% ze srebra. Inwestor przeznacza na ten subportfel 5 tys. PLN, co pozwala na
zakup 1,8 oz. złota, 0,3 oz. platyny oraz 12,9 oz. srebra (patrz Tabela 9).
Złożony w ten sposób subportfel wykazuje ujemną korelację ze wskaźnikami
rynkowymi WIG i WIG20. Współczynnik korelacji pomiędzy wartością portfela, a indeksami
wyniósł w badanym okresie odpowiednio -0,19 i -0,35. Istnieją więc przesłanki, by uznać taki
portfel (w świetle teorii portfelowej H. Markowitza87) za składnik przydatny do
dywersyfikacji portfela w celu ograniczenia ryzyka inwestycji i optymalizacji. Portfel taki
wykazuje wahania w odwrotnym od rynku kapitałowego kierunku, więc w momencie, gdy
portfel rynkowy (reprezentowany przez wskaźniki WIG i WIG20) przynosi straty (co jest
charakterystyczne dla sytuacji kryzysu finansowego), subportfel alternatywny będzie
przynosił zyski.
87 J.F. Clark Inwestycje. Analiza i zarządzanie WIG-Press Warszawa 2000, s. 257
52
Wykres 13. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla poszczególnych kruszców szlachetnych
3,20% 3,40% 3,60% 3,80% 4,00% 4,20% 4,40% 4,60% 4,80% 5,00% 5,20%0,00%
0,10%
0,20%
0,30%
0,40%
0,50%
0,60%
Złoto Platyna Srebro
Ryzyko
Śre
dn
ia s
top
a z
wro
tu
Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.stooq.pl
Tabela 9
Skład subportfela alternatywnego
Składnik subportfela Złoto Platyna Srebro
Udział składników w subportfelu alternatywnym
70% 20% 10%
Kapitał zainwestowany w poszczególne kruszce (PLN)
3500 1000 500
Waga w uncjach trojańskich (oz.)
1,8 0,3 12,9
Waga w gramach (przybliżona) 56 9,33 401,23Opracowanie własne
Wykres 14. Udziały poszczególnych składników w subportfelu alternatywnym
Złoto Platyna Srebro
Opracowanie własne na podstawie danych z Tabeli 9
53
2.3. Analiza porównawcza
Analizę portfeli inwestycyjnych przeprowadzono w oparciu o kilka wariantów. W
każdym z nich porównano dwa portfele, z których jeden jest zbudowany z użyciem
klasycznych składników, a drugi został zdywersyfikowany o subportfel alternatywny.
W każdym wariancie zbadano jaki wpływ na stopę zwrotu i ryzyko miało zastosowanie
walorów kruszcowych. Wzięto pod uwagę również wartości wskaźników efektywności
inwestycji.
2.3.1. Wariant I – trójskładnikowy subportfel akcyjny
Pierwszym modelem, który posłuży do analizy wpływu wprowadzenia subportfela
alternatywnego jest subportfel akcyjny składający się z akcji trzech spółek należących do
indeksu WIG20: BRE Bank S.A., Grupa LOTOS S.A. oraz ASSECO S.A. Spółki dobrano
w sposób losowy, uwzględniając jednak, by pochodziły one z różnych sektorów
gospodarczych. Z uwagi na to, że celem analizy nie było stworzenie optymalnego portfela
akcyjnego, a jedynie modelowego przykładu, środki przeznaczone na poszczególne spółki
zostały podzielone równo. W portfelu A, w którego skład nie wchodzą aktywa alternatywne,
na każdą spółkę przeznaczono więc 33,33% środków, zakupując akcje według tygodniowych
cen zakupu z 20.04.2012 r. Analogiczne postępowanie miało miejsce w przypadku portfela B,
w skład którego wszedł opisany w podrozdziale 2.2. subportfel alternatywny.
Tabela 10
Skład portfela A
Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji
BRE Bank S.A. 33,33% 39
Grupa LOTOS S.A. 33,33% 360
ASSECO S.A. 33,33% 240Opracowanie własne
Tabela 11
Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela B
Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji
BRE 30,00% 35
LOTOS 30,00% 324
ASSECO 30,00% 216Opracowanie własne
Analiza stóp zwrotu oraz ryzyka portfeli A i B w zestawieniu z wartościami indeksów
WIG i WIG20 pokazała, że zarówno portfel A, jak i B, są portfelami deficytowymi, które w
54
badanym okresie przyniosły inwestorowi straty. Widoczna jest jednak wyraźna różnica, która
skłania do wysnucia wniosku, że portfel zdywersyfikowany o kruszce okazał się portfelem
lepszym, gdyż pozwolił na zredukowanie strat przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka.
Tabela 12
Porównanie stopy ryzyka i średniej stopy zwrotu z inwestycji w portele A i B w zestawieniu z indeksami WIG i WIG20
stopa ryzyka śr. stop. zwrotu
Portfel A 4,02% -0,06%
Portfel B 3,04% -0,01%
WIG 3,20% -0,06%
WIG20 3,59% -0,09%Opracowanie własne
Mapa ryzyko-stopa zwrotu, przedstawiona na Wykresie 15 pokazuje ponadto, że o ile
Portfel A znajduje się w obszarze najmniej korzystnej w odniesieniu do portfela rynkowego
reprezentowanego przez indeks WIG. Portfel taki przynosił większe straty od takiego portfela
przy znacznie większym ryzyku. Korzystniej portfel A prezentuje się w zestawieniu z
indeksem WIG20, gdyż przynosił wyższą średnią stopę zwrotu. Mapa pokazuje wyraźną
przewagę portfela B zarówno nad portfelem A, jak i wskaźnikami.
Wykres 15. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli A i B oraz indeksów rynkowych WIG
i WIG20
Opracowanie własne
55
2,80% 3,00% 3,20% 3,40% 3,60% 3,80% 4,00% 4,20%
-0,09%
-0,08%
-0,07%
-0,06%
-0,05%
-0,04%
-0,03%
-0,02%
-0,01%
0,00%
Portfel A Portfel B WIG WIG20
Ryzyko
Sto
pa
zw
rotu
Porównując wartości obu portfeli w badanym okresie można również zauważyć, że
portfel B pozwolił na wyraźne ograniczenie poziomu strat wynikających z załamania się
rynku akcji. Zastosowanie subportfela kruszców do dywersyfikacji pozwoliło zmniejszyć
poziom strat ponad dwukrotnie, czego przykładem są liczby przedstawione w Tabeli .
Tabela 13
Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu I
Portfel A Portfel B
Wartość początkowa (20.04.2012 r.)
49 846,13 PLN 49 884,89 PLN
Wartość końcowa (12.10.2012 r.)
33 075,60 PLN 42 706,89 PLN
Zysk/strata (nominalnie) -16 770,53 PLN -7 178,00 PLN
Zysk/strata (procentowo) -33,64% -14,39%Opracowanie własne
Przyglądając się wartościom portfeli A i B na wykresie zauważyć można, że do
października 2008 roku były one bardzo zbliżone. Wyraźne jest to, że portfel
zdywersyfikowany o subportfel inwestycyjny znacznie łagodniej zachował się w tzw. dołku,
który wystąpił na początku 2009 roku. Utrzymywanie podobnego tempa wzrostu dla obu
portfeli w następnych latach pozwoliło na utrzymanie przewagi portfela A i osiągnięcie
ostatecznie wyższego wyniku.
Wykres 16. Wartości portfela A i portfela B w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r.
IV 2007
X 2007
IV 2008
X 2008
IV 2009
X 2009
IV 2010
X 2010
IV 2011
X 2011
IV 2012
0,00 PLN
10 000,00 PLN
20 000,00 PLN
30 000,00 PLN
40 000,00 PLN
50 000,00 PLN
60 000,00 PLN
Portfel A Portfel B
Opracowanie własne
56
2.3.2. Wariant II – 10-składnikowy subportfel akcyjny
W drugim wariancie również skonstruowano portfel akcyjny (Portfel C), który jednak
składał się z większej ilości spółek indeksu WIG20: BRE Bank S.A., Grupa LOTOS S.A.,
ASSECO S.A., Bank Pekao S.A., TVN S.A., TP S.A. Spółki dobrano w ten sposób, aby
reprezentowane były sektory: finansowy, chemiczny, informatyczny, paliwowy,
telekomunikacyjny, nieruchomości oraz mediowy. Kapitał przeznaczony na inwestycję został
podzielony równo pomiędzy spółki (po 10% każda). Stworzono również analogiczny
subportfel akcyjny, który wraz z subportfelem alternatywnym tworzy portfel
zdywersyfikowany (Portfel D). W subportfelu akcyjnym kapitał również został podzielony
równo pomiędzy poszczególne spółki (po 9% każda). Dokładny skład portfela C i subportfela
akcyjnego należącego do portfela D prezentują tabele 14 i 15.
Tabela 14
Skład portfela C
Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji
BRE Bank S.A. 10,00% 12
Grupa LOTOS S.A. 10,00% 108
ASSECO S.A. 10,00% 72
Bank Pekao S.A. 10,00% 23
TVN S.A. 10,00% 207
TP S.A. 10,00% 338
Bank Handlowy S.A. 10,00% 64
Boryszew S.A. 10,00% 5843
Globe Trade Centre S.A. 10,00% 102
Synthos S.A. 10,00% 2778Opracowanie własne
Porównanie ryzyka i średnich stóp zwrotu dla portfeli C i D w zestawieniu ze
wskaźnikami WIG i WIG20 (Tabela 16) pokazuje, że oba portfele przynosiły średnią dodatnią
stopę zwrotu, przewyższając pod tym oba indeksy. Warto przy tym zwrócić uwagę, że
zdywersyfikowany o walory alternatywne portfel D przyniósł największą stopę zwrotu przy
jednoczesnym ograniczeniu ryzyka do poziomu poniżej 3 punktów procentowych (2,80%).
Portfel akcyjny C okazał się w tym zestawieniu najbardziej ryzykownym, zaś portfel D
najmniej ryzykownym. Wyraźniej różnica ta jest widoczna na mapie ryzyko-stopa zwrotu
(Wykres 17).
57
Tabela 15
Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela D
Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji
BRE Bank S.A. 9,00% 11
Grupa LOTOS S.A. 9,00% 97
ASSECO S.A. 9,00% 65
Bank Pekao S.A. 9,00% 21
TVN S.A. 9,00% 187
TP S.A. 9,00% 304
Bank Handlowy S.A. 9,00% 58
Boryszew S.A. 9,00% 5259
Globe Trade Centre S.A. 9,00% 92
Synthos S.A. 9,00% 2500Opracowanie własne
Tabela 16
Zestawienie ryzyka i stóp zwrotu z portfeli C i D w zestawieniu ze wskaźnikami WIG i WIG20
ryzyko stopa zwrotu
Portfel C 3,64% 0,03%
Portfel D 2,80% 0,07%
WIG 3,20% -0,06%
WIG20 3,59% -0,09%Opracowanie Własne
Wykres 17. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli C i D oraz wskaźników WIG i WIG20
Opracowanie własne
58
2,70% 2,80% 2,90% 3,00% 3,10% 3,20% 3,30% 3,40% 3,50% 3,60% 3,70%
-0,10%
-0,08%
-0,06%
-0,04%
-0,02%
0,00%
0,02%
0,04%
0,06%
0,08%
Portfel C Portfel D WIG WIG20
Ryzyko
Sto
pa
zw
rotu
Przyglądając się wartościom początkowej i końcowej inwestycji w portfel C i
portfel D, zauważymy, że ten pierwszy przyniósł stratę rzędu 8,68% wartości początkowej,
zaś drugi pozwolił na osiągnięcie 7,82% zysku.
Tabela 17
Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu II
Portfel C Portfel D
Wartość początkowa (20.04.2012 r.)
50 055,81 PLN 50 325,547 PLN
Wartość końcowa (12.10.2012 r.)
45 713,06 PLN 54 261,06 PLN
Zysk/strata (nominalnie) -4 342,752 PLN 3 935,5148 PLN
Zysk/strata (procentowo) -8,68% 7,82%Opracowanie własne
Wykres 18. Wartości portfela C i portfela D w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r.
IV 2007 IV 2008 IV 2009 IV 2010 IV 2011 IV 20120,00 PLN
10 000,00 PLN
20 000,00 PLN
30 000,00 PLN
40 000,00 PLN
50 000,00 PLN
60 000,00 PLN
Portfel D Portfel C
Opracowanie własne
Podobnie jak w przypadku Wariantu I, wartości obu portfeli przez kilka pierwszych
miesięcy były do siebie na tyle zbliżone, że na wykresie nie sposób ich odróżnić. Widoczne
jest natomiast, że w okolicach początku 2008 r. (a więc wcześniej niż w wariancie I) portfel D
zaczął się charakteryzować wyraźnie większymi wartościami, które spadały znacznie wolniej
w okresie najgłębszych spadków. W momencie, w którym koniunktura znów zaczęła
wzrastać, portfel D miał już zdecydowaną przewagę wartości nad portfelem C, która
59
powiększyła się jeszcze bardziej w drugiej połowie 2011 r. Przykład ten pokazuje, że stosując
dywersyfikację prostą z użyciem 10 spółek w subportfelu akcyjnym i uzupełniając go
subportfelem alternatywnym, można było osiągnąć
2.3.3. Wariant III – subportfel klasyczny z udziałem subportfela funduszy
Na potrzeby Wariantu III stworzono kolejny subportfel, którego składnikami są
jednostki uczestnictwa 3 wybranych losowo funduszy inwestycyjnych: Allianz Stabilnego
Wzrostu, GTFI Obligacji oraz PZU Polonez-papierów dłużnych. Również w tym subportfelu
postanowiono zastosować dywersyfikację prostą, dzieląc kapitał przeznaczony na zakup
poszczególnych walorów na równe części.
W ten sposób powstał portfel E, składający się z 2 subportfeli: akcyjnego i funduszy,
oraz portfel F, w którego skład wchodzą 3 subportfele: akcyjny, funduszy i alternatywny.
W pierwszym przypadku na subportfel funduszy przeznaczono 20% kapitału, zaś w
drugim – 10%. Dokładnie podział kapitału przeznaczonego na portfele inwestycyjne
Wariantu III przedstawia Tabela 18.
Tabela 18
Podział kapitału przeznaczonego na poszczególne subportfele w portfelu E i portfelu F
Subportfel funduszy Subportfel akcyjnySubportfel
alternatywny
Portfel E 20,00% 80,00% 0,00%
Portfel F 10,00% 80,00% 10,00%Opracowanie własne
Podział kapitału oraz liczbę jednostek uczestnictwa zakupionych w ramach
subportfela funduszy portfeli E i F przedstawiają Tabela 19 i Tabela 20.
Tabela 19
Podział środków i liczba jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w sub w przypadku portfela E
Nazwa funduszu Część kapitałuLiczba jednostek uczestnictwa
Allianz Stabilnego Wzrostu 6,66% 21
GTFI Obligacji 6,66% 19
PZU Polonez-papierów dłużnych
6,66% 35
Opracowanie własne
60
Tabela 20
Podział środków i ilość jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w przypadku portfela F
Nazwa funduszu Część kapitałuLiczba jednostek uczestnictwa
Allianz Stabilnego Wzrostu 3,33% 11
GTFI Obligacji 3,33% 9
PZU Polonez-papierów dłużnych
3,33% 17
Opracowanie własne
Zestawienie ryzyka i średniej stopy zwrotu (Tabela 21) pokazuje, że portfel E, dzięki
zdywersyfikowaniu o fundusze, osiąga dodatnią stopę zwrotu rzędu 0,03% i ogranicza ryzyko
do poziomu 2,69%. Nadal jednak zdywersyfikowany o subportfel alternatywny portfel F
stanowi najbardziej opłacalną lokatę kapitału z uwagi na niższe ryzyko oraz wyższą średnią
stopę zwrotu, co widać również na Wykresie 19 prezentującym mapę ryzyko-stopa zwrotu.
Warto zwrócić również uwagę, że oba portfele znajdują się w obszarze mapy, który jest
najbardziej atrakcyjny biorąc pod uwagę portfele rynkowe zbudowane na bazie indeksów
WIG i WIG20.
Tabela 21
Porównanie ryzyka i średnich stóp zwrotu portfela F i portfela E w zestawieniu ze wskaźnikami giełdowymi WIG i WIG20
ryzyko średnia stopa zwrotu
Portfel F 2,42% 0,07%
Portfel E 2,69% 0,03%
WIG 3,20% -0,06%
WIG20 3,59% -0,09%Opracowanie własne
61
Wykres 19. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli E i F w zestawieniu ze wskaźnikami WIG
i WIG20
Opracowanie własne na podstawie danych z Tabeli 21
Biorąc pod uwagę wartości inwestycji na początku i końcu badanego okresu
zauważymy, iż ostatecznie inwestycja w portfel F zakończyła się zyskiem, który wyniósł
5 709,77 PLN, co stanowi 11,5% jego wartości początkowej, zaś portfel E przyniósł stratę
wielkości 1 188,94 PLN.
Tabela 22
Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwerstycji w portfele E i F
Portfel E Portfel F
Wartość początkowa (20.04.2012 r.)
49 852,88 PLN 49 660,68 PLN
Wartość końcowa (12.10.2012 r.)
48 663,94 PLN 55 370,45 PLN
Zysk/strata (nominalnie) -1 188,94 PLN 5 709,77 PLN
Zysk/strata (procentowo)-2,38%
11,50%
Opracowanie własne
Porównanie kształtowania się wartości tych inwestycji na przestrzeni całego badanego
okresu, które ilustruje Wykres 20, pokazuje, że do początku 2009 r. wartości inwestycji
różniły się od siebie w niewielkim stopniu. W tamtym punkcie czasu portfel E osiągnął swoją
62
2,20% 2,40% 2,60% 2,80% 3,00% 3,20% 3,40% 3,60% 3,80%
-0,10%
-0,08%
-0,06%
-0,04%
-0,02%
0,00%
0,02%
0,04%
0,06%
0,08%
Portfel F Portfel E WIG WIG20
Ryzyko
Sto
pa
zw
rotu
najniższą wartość 22953,49 PLN, w tym samym czasie wartość portfela F ustabilizowała się
na poziomie ok. 26 tys. PLN. W kolejnych tygodniach przewaga wartości portfela F nad
portfelem E zwiększała się, w wyniku czego inwestycja w ten pierwszy przyniosła znaczny
zysk podczas gdy inwestycja w drugi przyniosła stratę.
Wykres 20. Porównanie wartości portfela E i portfela F
IV 2007 IV 2008 IV 2009 IV 2010 IV 2011 IV 20120,00 PLN
10 000,00 PLN
20 000,00 PLN
30 000,00 PLN
40 000,00 PLN
50 000,00 PLN
60 000,00 PLN
Portfel F Portel E
Opracowanie własne
2.3.4. Analiza wskaźnikowa portfeli
Kolejnym etapem analizy było wyliczenie wartości wskaźników (zwanych również
miernikami) dla poszczególnych portfeli. Wskaźniki pozwalają na ocenienie efektywności
danych portfeli inwestycyjnych, uwzględniając podstawowe czynniki związane z
podejmowaniem decyzji inwestycyjnych.
Pierwszą rzeczą, którą wykazuje analiza portfeli za pomocą wskaźników, jest fakt,
że dla każdego z nich wskaźniki wykazują wartości ujemne. Oznacza to, iż portfele te .
Przyjęta w modelu przeciętna stopa wolna od ryzyka, będąca średnią stopą pięcioletnich
obligacji skarbowych, wynosząca 5,2%, w każdym przypadku jest wyższa od przeciętnej
stopy zwrotu z portfela. Nie wyklucza to jednak wciąż możliwości porównania wpływu, jaki
wywarło zdywersyfikowanie portfela o walory alternatywne.
63
2.3.4.1. Wskaźnik Sharpe'a
Wskaźnik (miernik) Sharpe'a jest ilorazem premii za ryzyko osiągniętej przez dany
portfel i ryzyka mierzonego odchyleniem standardowym stóp zwrotu danego portfela w
danym okresie. Wyraża się go następującym wzorem:
Sh=r−r f
σ,
gdzie Sh oznacza wartość wskaźnika, r – przeciętną wartość stopy zwrotu portfela
(w omawianym modelu wykorzystano do tego celu średnią arytmetyczną), rf – przeciętną
wartością stopy wolnej od ryzyka, a σ – odchyleniem standardowym stóp zwrotu.88
Na podstawie wyżej wymienionego wzoru dokonano obliczeń dla poszczególnych
wariantów i portfeli, których wyniki prezentuje Tabela 23.
Tabela 23
Wartości wskaźnika Sharpe'a dla poszczególnych wariantów i portfeli
Wariant I II III
Portfel A B C D E F
Wartość wskaźnika Sharpe'a
-1,3105 -1,7128 -1,4215 -1,8339 -1,9221 -2,1271
Opracowanie własne
Jak można zauważyć, zastosowanie inwestycji alternatywnych w każdym z
wariantów przyczyniło się do zmniejszenia wartości wskaźnika Sharpe'a. Biorąc pod uwagę
konstrukcję tego miernika warto zauważyć, że wynika to przede wszystkim z różnicy stopy
ryzyka portfeli w każdym wariancie.
Przykładowo, w wariancie III, różnica przeciętnych stóp zwrotu portfeli E i F oraz
przeciętnej stopy zwrotu wolnej od ryzyka wynosi odpowiednio -5,18% i -5,14%, zaś
odchylenie standardowe stóp zwrotu, które reprezentuje ryzyko portfeli miało wartości
odpowiednio 2,69% i 2,42%. Większa wartość liczbowa w mianowniku przyczyniła się do
ustalenia wskaźnika dla portfela E.
2.3.4.2. Wskaźnik Treynora
Wskaźnik (miernik) Treynora, podobnie jak w przypadku omawianego wyżej
wskaźnika Sharpe'a, również bierze pod uwagę premię za ryzyko, jednak tym razem dzielona
jest ona przez współczynnik beta. Współczynnik ten określa, z jaką siłą stopa zwrotu portfela
88 K. Jajuga, T. Jajuga Inwestycje Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 257
64
reaguje na zmianę stopy zwrotu danego wskaźnika rynkowego89 (w przypadku tego modelu
jest nim WIG20). Wartość współczynnika beta obliczono z wykorzystaniem następującego
wzoru:
β=
∑t=1
T
(r t−r )(r Mt−r M )
∑t=1
T
(r Mt−r M )2
'
gdzie β oznacza współczynnik beta portfela, rt – wartość stopy zwrotu z portfela w
określonym tygodniu, rMt – wartość stopy zwrotu z indeksu WIG20 w danym tygodniu, a rM –
przeciętną stopę zwrotu z indeksu WIG20. Pozostałe oznaczenia odpowiadają tym przyjętym
w podrozdziale 2.3.4.1.
Wartość wskaźnika Treynora oblicza się za pomocą następującego wzoru:
Tr=r−r f
β,
gdzie Tr oznacza wartość wskaźnika Treynora. Pozostałe oznaczenia odpowiadają tym
przyjętym wyżej i w podrozdziale 2.3.4.1.90 Wyniki obliczeń na podstawie tego wzoru
prezentuje Tabela 24.
Tabela 24
Wartości wskaźnika Treynora dla poszczególnych wariantów i portfeli
Wariant I II III
Portfel A B C D E F
Wartości wskaźnika Treynora
-0,0566 -0,0769 -0,0568 -0,0761 -0,0918 -0,0894
Opracowanie własne
Również w przypadku tego wskaźnika zauważalny jest wyraźny spadek jego wartości,
gdy do portfela włączone zostały walory alternatywne. Wystąpił tu jednak wyjątek, który
objął Wariant III. Portfel F wykazuje wyższą wartość wskaźnika Treynora niż portfel E.
Oznacza to, że zdywersyfikowanie portfela o subportfel alternatywny, przy jednoczesnym
zmniejszeniu udziału subportfela funduszy, zwiększyło zależność wahań stóp zwrotu tego
portfela od wahań stóp zwrotu indeksu WIG20, co wyraziło się w zwiększeniu wartości
wskaźnika beta.
89 Współczynnik beta, http://www.analizaportfelowa.pl/education/betacoefficient.aspx, dostęp: 30.11.2012 r.90 Tamże, s. 258
65
2.3.4.3. Wskaźnik Jensena
Wskaźnik (miernik) Jensena, występujący również pod nazwą miernika α Jensena, jest
różnicą między przeciętną stopą zwrotu portfela a stopą przeciętną, wyznaczoną na podstawie
stóp rynkowych. Wskaźnik Jensena oblicza się na podstawie następującego wzoru:
α=r−[r f + β (r M−r f )] ,
gdzie α oznacza wartość wskaźnika Jensena, rM – przeciętną stopę zwrotu portfela rynkowego
(w omawianym modelu użyto przeciętnej stopy zwrotu z wskaźnika WIG20). Pozostałe
oznaczenia odpowiadają tym przyjętym w podrozdziałach 2.3.4.1. i 2.3.4.2.91 Wyniki obliczeń
wskaźnika Jensena ilustruje Tabela 25.
Tabela 25
Wartości wskaźnika Jensena dla poszczególnych wariantów i portfeli
Wariant I II III
Portfel A B C D E F
Wartości wskaźnika Jensena
-0,0034 -0,0163 -0,0036 -0,0157 -0,0219 -0,0210
Opracowanie własne
Podobnie jak w przypadku wskaźnika Treytona, wskaźnik Jensena również wykazuje
tendencję do zmniejszania wartości wraz ze zdywersyfikowaniem o subportfel alternatywny
w Wariancie I i II, zaś w przypadku Wariantu III tendencja ta jest odwrotna. Podobnie jak w
poprzednim przypadku za główny czynnik, który wpłynął na takie wartości miernika, należy
uznać współczynnik beta.
2.3.5. Wnioski z przeprowadzonej analizy
Przyglądając się poszczególnym wariantom przyjętym w analizie spostrzec można
wyraźną zależność pomiędzy wzrostem efektywności danego portfela inwestycyjnego,
a zastosowaniem w nim subportfela alternatywnego. Przeznaczenie 10% kapitału
początkowego na zakup kruszców szlachetnych, które wchodzą w skład tego subportfela za
każdym razem przyniosły zdecydowanie wyższą średnią stopę zwrotu i pozwoliło na
zredukowanie ryzyka w stosunku do analogicznego portfela pozbawionego składników
alternatywnych.
Symulacja przeprowadzona na szeregu czasowym wskazała ponadto, że portfel
91 K. Jajuga, T. Jajuga, s. 258-259
66
zdywersyfikowany o kruszce znacznie łagodniej reagował na spadki spowodowane
załamaniem na rynku finansowym, którego początek można zaobserwować już w 2007 roku.
Wartości końcowe inwestycji w wariancie II i III pokazują również, że zastosowanie
subportfela alternatywnego do inwestowania mogło w danym okresie nie tylko ochronić
kapitał przed spadkiem wartości, a nawet przynieść inwestorowi zysk, podczas gdy
analogiczny portfel „klasyczny” przyniósł stratę.
Zestawienie portfela alternatywnego z klasycznym na mapie ryzyko-stopa zwrotu za
każdym razem pokazuje także, że przeznaczenie 10% środków inwestora na kruszce
szlachetne, znacznie zwiększa atrakcyjność całego portfela, poprzez jednoczesne
zmniejszenie ryzyka i zwiększenie średniej stopy zwrotu. W przypadku Wariantu I
zdywersyfikowany portfel wprawdzie nadal przynosił stratę, lecz była ona sześciokrotnie
mniejsza niż w przypadku portfela opartego tylko na akcjach.
Analiza wskaźnikowa wykazała natomiast, że efektywność każdego z badanych
modelowych portfeli znajduje się poniżej efektywności papierów wartościowych
pozbawionych ryzyka. Ujawnione zostały również zależności wskazujące, że jedynie
z punktu widzenia wskaźników Treynora i Jensena oraz jedynie w przypadku Wariantu III
dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych o subportfel alternatywny zwiększyła wartość
wskaźnika (innymi słowy przybliżając jego wartość do zera).
67
PODSUMOWANIE
Inwestycje alternatywne są sposobem lokowania kapitału, który z pewnością będzie
zyskiwał na popularności. Zawirowania na rynku kapitałowym, które towarzyszyły
ostatniemu kryzysowi finansowemu, zachwiały zaufaniem wielu osób do tradycyjnych form
inwestowania, poprzez co coraz częściej rozglądają się za alternatywnymi walorami
inwestycyjnymi, które pozwalają na ochronę wartości ich majątku, a nawet jej powiększanie.
Cechą, która moim zdaniem przede wszystkim decyduje o wzroście popytu na tego typu
inwestycje, jest fakt, że oparte są one w na fizycznych, realnych dobrach, których podaż jest
zwykle w naturalny sposób ograniczona (złoża metali szlachetnych nie mogą być
eksploatowane w nieskończoność, nie powstaną już nowe dzieła Picassa, nie pojawią się
nowe butelki whisky z zamkniętych destylarni, nowe wina z konkretnego, minionego roku,
a Walt Disney czy Neil Armstrong nie złożą więcej swoich podpisów) i znajduje się poza
kontrolą dużych graczy, którzy mogą wpływać na ceny. Stoi to w oczywistej opozycji do
istniejącego obecnie systemu rezerwy cząstkowej, w której wartość pieniądza oparta jest na
długu i wpływ na nią leży głównie w rękach banków centralnych.
Zainteresowanie ze strony inwestorów owocuje zwiększającej się ilością możliwości
na rynku „alternatywnym”, którego granice poszerzają się niemal cały czas o nowe walory,
które można wykorzystać. Różnorodność i mnogość odmian inwestycji alternatywnych
pozwala inwestorowi na szeroki wybór walorów, w które chciałby ulokować swoje środki.
Wiele z nich, oprócz czysto finansowych korzyści, przynosi także niemierzalne korzyści
pozafinansowe, takie jak chociażby prestiż, czy zaspokojenie potrzeb estetycznych
(przykładem takiej inwestycji może być inwestycja w sztukę lub przedmioty kolekcjonerskie).
Duży wybór oznacza także, że na inwestycje alternatywne pozwolić mogą sobie nie
tylko najbogatsi, dysponujący dużymi sumami, ale także osoby posiadające mniejszy kapitał.
Naprzeciw potrzebom tych inwestorów wychodzą coraz częściej firmy oferujące
inwestowanie w formie alternatywnej. Niestety, popularność tej formy lokowania kapitału ma
także swoje ciemne strony, gdyż wśród firm oferujących pośrednictwo w inwestycjach
alternatywnych zdarzają się również przypadki nieuczciwości i celowego wprowadzania
klienta w błąd. Problem ten świadczy o pilnej potrzebie wcielania w życie idei etycznego
podejścia do doradztwa finansowego, którego zadaniem ma być nie tyle sprzedaż produktów
w określonych ilościach i traktowanie klientów jako jednorazowych odbiorców usługi,
co zwiększanie ich świadomości i wiedzy finansowej oraz budowanie długoterminowych
relacji. Ze strony zaś inwestorów zainteresowanych inwestowaniem w „alternatywy”.
W mojej pracy starałem się również zaznaczyć, że inwestycje alternatywne należy
68
traktować jako dodatek do portfela klasycznego, opartego na klasycznych instrumentach
inwestycyjnych. Dlatego też w Rozdziale II, zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami,
wyznaczyłem 10% kapitału przeznaczonego na subportel kruszcowy. Możliwe jest, że w tym
przedziale czasowym znacznie większe korzyści można było osiągnąć, przy przeznaczeniu
większej części środków na część alternatywną portfela, jednak takie zachowanie w
przypadku inwestora, który na początku 2007 r. podejmowałby decyzję o ulokowaniu swoich
oszczędności byłoby zupełnie nieracjonalne, a w dłuższym okresie, zważywszy chociażby na
skłonności cen srebra do gwałtownych wahań, również niekorzystne finansowo.
Przeprowadzona symulacja pokazała za to, że skonstruowany z kombinacji kilku kruszców
subportfel alternatywny mógł posłużyć do zredukowania ryzyka inwestycyjnego i uniknięcia
dotkliwych strat w warunkach załamania rynku kapitałowego, nawet wówczas, gdy w skład
subportfela akcyjnego wchodzą losowo dobrane spółki indeksu WIG20, a w skład subportfela
funduszy losowo dobrane fundusze inwestycyjne. Analiza wskaźnikowa pokazała wprawdzie,
że żaden z modelowych portfeli nie był bardziej efektywny niż walory wolne od ryzyka,
warto jednak zauważyć, że celem rozdziału nie było stworzenie efektywnego portfela, lecz
porównanie wpływu subportfela alternatywnego na wyniki inwestycji.
Można by było również rozważać wiele innych przypadków, w których inwestor
zamiast kruszców szlachetnych wykorzystuje inny rodzaj inwestycji alternatywnych opisany
w Rozdziale I lub też tworzy ich kombinację, przykładowo inwestuje jednocześnie w złoto,
nieruchomości i sztukę. Takie postępowanie trudne byłoby jednak do zaprezentowania
na modelu (zwłaszcza jeżeli pod uwagę weźmiemy rynek sztuki, który charakteryzuje się
szczególnie indywidualnym podejściem do każdego dzieła) i stworzenia przykładów, które
odzwierciedlałyby ogólne tendencje.
Obserwując nastroje na światowych rynkach finansowych, wciąż trudno doszukać się
optymizmu i wzrostu zaufania do tradycyjnie pojmowanych form inwestowania. Przyczyni
się to z pewnością do wzrostu zainteresowania rynkami inwestycji alternatywnych, które
coraz częściej będą również ucieczką przed kryzysem także w Polsce.
69
LITERATURA
1. I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne CeDeWu, Warszawa 2008
2. M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex, Warszawa 2009
3. A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011
4. M. Shipman Inwestycyjny Boom. Siła spokoju i mądrej strategii HELION
Gliwice 2007
5. M. Maloney Jak inwestować w złoto i srebro. Zabezpiecz swoją finansową przyszłość
Instytut Praktycznej Edukacji, Osielsko 2011
6. D. Podedworna-Tarnowska (red.) Dylematy inwestowania. Rodzaje, efektywność,
przykłady, Poltex, Warszawa 2011
7. A. Adamska, A. Fierla (red.) Inwestowanie. Instrumenty klasyczne i alternatywne
Oficyna wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2011
8. D.J. Trump, R.T. Kiyosaki Dlaczego chcemy żebyś był bogaty Instytut Praktycznej
Edukacji, Osielsko 2008
9. M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex, Warszawa 2009
10. J.F. Clark Inwestycje. Analiza i zarządzanie WIG-Press Warszawa 2000
11. K. Jajuga, T. Jajuga Inwestycje Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006
70
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
1. Alternative investment
http://www.investopedia.com/terms/a/alternative_investment.asp
2. Inwestycje alternatywne
http://www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl/index.php/baza-
wiedzy/przeglad/artykuly/421-inwestycje-alternatywne.html
3. Inwestycje alternatywne
http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-alternatywne.html
4. Noble metal
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416979/noble-metal
5. Metale szlachetne
http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_szlachetne
6. Inwestycje w złoto fizyczne
http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-w-zoto-fizyczne-1.html
7. Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad
http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-metale-szlachetne-platyna-
srebro.html
8. Rekordowa aukcja: "Krzyk" Muncha sprzedany za blisko 120 mln dolarów
http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114530,11654555,Rekordowa_aukcja___Krzyk__Mu
ncha_sprzedany_za_blisko.html
9. Instytucjonalizacja rynku sztuki, czyli droga do jego dojrzałości,
http://forsal.pl/artykuly/638371,instytucjonalizacja_rynku_sztuki_czyli_droga_do_jeg
o_dojrzalosci.html
10. Fraser's Rare Signature Index
http://www.stanleygibbons.com/stanleygibbons/view/content/sg_invest_fr_rarities
11. Inwestowanie w autografy,
http://inwestycje-egzotyczne.pl/2010/10/02/zyski-w-cenie-podpisu/
12. Zepsuty ząb Johna Lennona zlicytowany. Za 19 tys. Funtów
http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114526,10605210,Zepsuty_zab_Johna_Lennona_zlic
ytowany__Za_19_tys_.html
13. John Lennon's tooth expected to make £10,000 at auction
http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-15357068
71
14. Znaczki pocztowe – TOP 6 najdroższych na świecie
http://gielda-inwestora.pl/gielda-inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-
pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie
15. Stanley Gibbons 100 Stamp Price Index
http://www.bloomberg.com/quote/STGI100:IND
16. Stanley Gibbons SG100 Stamp Index
http://en.wikicollecting.org/stanley-gibbons-sg100-stamp-index
17. Inwestycja w fotografię – czyli, dlaczego warto mieć zdjęcia nie tylko z wakacjihttp://serwis-inwestora.pl/sztuka/inwestycja-w-fotografie-czyli—dlaczego-warto-
miec-zdjecia-nie-tylko-z-wakacji2
18. Milion za... komiks
http://www.skarbiec.biz/inwestycje/23_03_2010_alternatywne.htm
19. Komiks z Supermanem sprzedano za 1,5 mln dol.
http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,7715668,Komiks_z_Supermanem_sprzedano_za
_1_5_mln_dol_.html
20. Gemological Institute of America
http://en.wikipedia.org/wiki/Gemological_Institute_of_America
21. Fakty i mity o inwestycji w diamenty
http://idiamenty.pl/2010/11/fakty-i-mity-o-inwestycji-w-diamenty/
22. Diamenty: Światowy monopol
http://www.nbportal.pl/pl/np/artykuly/gospodarka/diament-monopol
23. Elizabeth Taylor's $150 million Jewelry Collection
http://www.lapigems.com/blog/post/2011/04/14/Elizabeth-Taylors-24150-million-
Jewelry-Collection.aspx
24. Rubin
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rubin
25. Inwestycje w whisky: jak zarobić 300 proc. w ciągu 4 lat?
http://forsal.pl/artykuly/611632,inwestycje_w_whisky_jak_zarobic_300_proc_w_ciag
u_4_lat.html
26. Współczynnik beta
http://www.analizaportfelowa.pl/education/betacoefficient.aspx
72
POZOSTAŁE ŹRÓDŁA
1. Wealth Solutions, Art Investment – Karta Informacyjna
2. Wealth Management Inwestycje ziemskie - Karta informacyjna
3. Wealth Solutions, The Interantional Wine and Spirit Research Raport = Rynek Whisky
w Polsce
73
SPIS TABEL
Nr Tytuł Strona
1 Podział inwestycji alternatywnych wg A. Jagielnickiego 8
2 Porównanie miar czystości metali szlachetnych 11
3 Pierwsza dziesiątka autografów o największym wzroście wartości w latach 1997-2010
27
4 Średnioroczne realne stopy zwrotu z inwestycji w fotografie w latach 1980-2005 34
5 Oznaczenia stosowane przez CGC do klasyfikacji komiksów kolekcjonerskich 38
6 Skala oceny koloru GIA 40
7 Przykłady cen uzyskanych na licytacjach kolorowych diamentów 41
8 Sprzedaż whisky w Polsce (w tys. litrów) z podziałem na kategorie 50
9 Skład subportfela alternatywnego 53
10 Skład portfela A 54
11 Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela B 54
12 Porównanie stopy ryzyka i średniej stopy zwrotu z inwestycji w portele A i B w zestawieniu z indeksami WIG i WIG20
55
13 Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu I
56
14 Skład portfela C 57
15 Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela D 58
16 Zestawienie ryzyka i stóp zwrotu z portfeli C i D w zestawieniu ze wskaźnikami WIG i WIG20
58
17 Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu II
59
18 Podział kapitału przeznaczonego na poszczególne subportfele w portfelu E i portfelu F
60
19 Podział środków i liczba jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w sub w przypadku portfela E
60
20 Podział środków i ilość jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w przypadku portfela F
61
21 Porównanie ryzyka i średnich stóp zwrotu portfela F i portfela E w zestawieniu ze wskaźnikami giełdowymi WIG i WIG20
61
22 Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwerstycji w portfele E i F 62
23 Wartości wskaźnika Sharpe'a dla poszczególnych wariantów i portfeli 64
24 Wartości wskaźnika Treynora dla poszczególnych wariantów i portfeli 65
25 Wartości wskaźnika Jensena dla poszczególnych wariantów i portfeli 66
74
SPIS WYKRESÓW
Nr Tytuł Strona
1 Wartości indeksu Thomson Reuters/Jefferies CRB w okresie od stycznia
2007 r. do października 2012 r.
10
2 Dzienne ceny uncji złota w latach 1992-2012 15
3 Dzienne ceny uncji złota w latach 1992-2012 16
4 Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej platyny w latach 1992-2012 18
5 Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej palladu w latach 1990-2012
(ceny zamknięcia)
20
6 Wahania kursów kontraktów futures na wybrane produkty rolne w latach
2007-2012
21
7 Wartości indeksu SG100 w latach 2006-2012 32
8 Zestawienie średniorocznych stóp zwrotu i ryzyka wyrażonego odchyleniem
standardowym dla fotografii z danych okresów w latach 1980-2005
34
9 Indeks cen diamentów w okresie od października 2011 r. do września 2012 r. 43
10 Relatywna zmiana ceny tanzanitów, rubinów i szmaragdów w latach 2005-2012 (2005=100)
46
11 Wartości indeksu Liv-ex 100 w okresie od lipca 2001 r. do września 2012 r. 48
12 Wartości indeksu Liv-ex 500 w latach 2003-2012 49
13 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla poszczególnych kruszców szlachetnych 52
14 Udziały poszczególnych składników w subportfelu alternatywnym 53
15 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli A i B oraz indeksów rynkowych WIG i WIG20
55
16 Wartości portfela A i portfela B w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r. 56
17 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli C i D oraz wskaźników WIG i WIG20 58
18 Wartości portfela C i portfela D w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r.
19 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli E i F w zestawieniu ze wskaźnikami
WIG i WIG20
62
20 Porównanie wartości portfela E i portfela F 63
75
SPIS RYSUNKÓW
Nr Tytuł Strona
1 Przykład sztabki złota zapakowanej w CertiCard 12
2 Szkatułka ze sztabkami z serii Poczet Władców Polski 13
3 Złoty Krugerrand 14
4 Jednouncjowa złota moneta bulionowa Maple Leaf 14
5 Jednouncjowa moneta Orzeł Bielik emitowana przez NBP 14
6 Srebrna moneta bulionowa Maple 17
7 Pięciokilogramowa sztabka srebra 17
8 Platinium Eagle 19
9 Jednouncjowa sztabka palladu 19
10 Edward Munch – Krzyk 23
11 Pablo Picasso – Naga, zielone liście i biust 24
12 Autograf Walta Disneya, jako przykład cennego autografu, który może się stać obiektem inwestycji
28
13 Przykład niezwykłego cennego przedmiotu kolekcjonerskiego związanego ze znaną osobą – zepsuty ząb trzonowy Johna Lennona
29
14 Znaczek „Treskilling Yellow” 30
15 „red penny” i „blue penny” 31
16 Znaczek Inverted Jenny 31
17 Witkiewicz „Kolaps przy lampie” 35
18 Pierwszy numer magazynu Action Comics, w którym zadebiutowała postać Supermana, zamknięty w slabie CGC
37
19 Szklana replika diamentu Cullinan 40
20 Idealny szlif Tolkowsky'ego 42
21 Oszlifowany tanzanit 45
22 Oszlifowany rubin 45
76
OŚWIADCZENIE
Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane,
istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub
niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w
części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki
badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez
nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.
Oświadczam, że tekst pracy magisterskiej na nośniku elektronicznym jest identyczny
z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.
..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)
OŚWIADCZENIE
Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym
mojej pracy magisterskiej. Zgoda na udostępnienie pracy magisterskiej nie oznacza wyrażenia
zgody na kopiowanie pracy magisterskiej w całości lub w części.
Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy magisterskiej w systemie
antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego systemu.
* niepotrzebne skreślić
..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)
77