inyigisho za bibiliya zifasha abantu gukura mu gakiza · inyigisho za bibiliya zifasha abantu...

123
Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes by: Tammie Friberg Illustrations by: Beutyani Mimi Cheung Kinyarwanda Translation by: Clene Nyiramahoro and Bernadette Musekura

Upload: trinhminh

Post on 05-Jun-2018

2.458 views

Category:

Documents


50 download

TRANSCRIPT

Page 1: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Inyigisho za Bibiliya zifashaAbantu Gukura mu Gakiza

Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero

Study Notes by: Tammie FribergIllustrations by: Beutyani Mimi Cheung

Kinyarwanda Translation by: Clene Nyiramahoro and Bernadette Musekura

Page 2: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Scripture quotations from Holman Christian Standard Version; New American Standard; and NewInternational Version.

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg and Beutyani Mimi Cheung. All rights reserved. Permission is freely grantedto copy and use the text of this curriculum or the pictures without alteration for the purpose of evangelism anddiscipleship to further the Kingdom of God, as long as any copies are disseminated freely in a not-for-profit mannerand are not part of any endeavor intended for commercial gain.

Page 3: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 1

Ibiri muri iki gitabo

Uburyo bwo gukoresha iki gitabo

Amahame Shingiro yo Kwizera

Inyigisho zo gufasha abantu gukura mu gakiza:

1. Ibiremwa Imana Yaremye mu myuka

2. Imana n’ibyo yaremye bigaragara

3. Uburyo Imana ikoresha ngo ivugane n’abantu

4. Amategeko y’Imana agenga imibereho yacu:Amategeko icumi

5. Ubwami Bubiri

6. Yesu ni we Gisubizo

7. Ikigereranyo: Twiyunze n’Imanna n’abantu

8. Uburyo bwo Guhishurirwa Amadini Yigisha Ibinyoma

9. Gukura mu Mwuka no Kurwana Intambara y’Umwuka

10. Kugendera mu nzira itunganye, Kubaho ubuzimabushimisha Imana aho dutuye.

11. Ubuntu bw’Imana, Gukoresha neza ibyo Imanayaduhaye

12. Ubwami bwo mu gihe kizaza

Page 4: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 2

Intego y’Iki GitaboInyigisho z’Imana zo Gufasha Abantu Gukura mu Gakiza ni igitabo cyandikiwe abizera bo mu byiciro bitandukanyegukomera mu gakiza bifashishije Inyigisho ziboneka muri Bibiliya zisonura uko dukwiye gukura mu gakiza. Ikigitabo kiravuga muri make ingingo z’ingenzi zikubiye mu myemerere y’Abakristo ndetse n’uko Abakristo bakwiriyekwitwara bijyanye n’ijambo ry’Imana. Inyigisho zose zubakiye kuri Bibiliya, ibyo bituma kitubera intwaro ikomeyeyo guha Amatorero ndetse n’imiryango yacu umusingi ukomeye mu Ijambo ry’Imana. Kidufasha kumenya kuvanguraimihango ya gipagani ni ya gikristo iduha inyigisho ziturutse muri Bibiliya ari na zo dushingiraho imyizerereyacu.Ntabwo intego yayo ari ugusimbura ‘umusomyi wa Bibliya’ cyangwa ibindi bitabo bigufasha gusoma bibiliyaburi munsi, ahubwo ni uburyo bwo gufasha umusomyi wa Bibliya kureka ijambo ry’Imana rikayobora ubuzima bwebwose.

Igishushanyo Nyoboranyigisho kiri mu Inyigisho z’Imana zo Gufasha Abantu Gukura mu Gakiza ni icyo kugufashamu gihe wigisha kugira ngo abanyeshuri babashe gukurikira. Ushobora no kubigisha uburyo bworoshye bwokwikorera ibishushanyo byabo mu buryo buboroheye. Ibyo bituma ushobora kuyakoresha mu Bantu bafite imicoitandukanye, kandi ushobora kuyakoresha ahantu hose ku isi wigisha ayo mahame y’Imana kabone n’iyo wbw udafiteiki gitabo. Ariko kwifashisha ijambo ry’Imana byo ni nk’itegeko mu gihe wigisha ibice bitandukanye byo muri ikigitabo, ijambo ry’Imana ni ryo dukwiye kwishingikirizaho.

Amabwiriza y’uburyo amasomo agomba kwigishwa.Buri unite irimo ishusho, uko iyo shusho igomba gukoreshwa, ikadere irimo iyo foto fatizo, ibisobanuro n’aho isomorijyanye na yo riboneka mu gihe utegura amasomo ya Bibiliya. Amasomo yose ya Bibiliya ntabwo ari muri iki gitabokubera ko intego y’iki gitabo ni ukugufasha gusa gutegura amasomo yawe ukurikije ibyo abantu bakeneye n’ahoabntu bageze bakura mu gakiza.

Ni byiza gufata mu mutwe uko ibice by’isomo bikurikirana mbere y’igihe kandi ukabyigisha inshuro nyinshi. Koreshaagashushanyo koroshye kuri buri unite.Mbere y’uko ufata andi masomo, banza wibutse ibiri mu masomomwahereho. Mu gihe wiyibutsa ushobora no kongeramo ibintu bishya, ubigisha n’ibintu bikomeye kurushaho. Kubana bato ni ngombwa ni ngombwa gusubira mu masomo kenshi kugeza igihe berekana ko basobanukiwe ibiri kugishushanyo. Ibi na byo kandi ugomba kubikora no ku Bantu bakuru. Zimwe muri za unite zigomba gusubirwamokenshi kugira ngo abantu basonukirwe bisesuye. Gusubira mu byigishijwe mbere na byo birafasha.

Uko wigisha basabe gushushanya udushushanyo tworoheje. Bashishikarize kwigisha aban babo mu ngo ndetsen’abandi Bantu., Nk’uko Umwami wacu atwigisha ko tugomba kwigisha abandi, iki gitabo kiduha uburyo bwizakandi bwihuta bwo kwigisha amahame ya Bibiliya, kandi gitanga umusingi mwiza wo gukura mu gakiza. Iki gitabokinadufasha kandi kwirinda kuvanga inyigisho za Bibiliya n’iza gipagani.

Iki gitabo gikurikira Uburyo bwo kuvuga inkuru nk’uko zagiye zikurikirana, kuko gikoresha udukuru mu kwigishaamahame y’Imana. Utwo dukuru dushobora no gufasha kwigisha abantu baturuka mu turere dufite abantu benshibatazi gusoma. Icyo gihe wigishiriza ku gishushanyo, hanyuma abantu nab o bakakijyana iwabo bakigisha abandi. Ibibyafasha cyane abantu baturuka mu mico ikoresho ikoresha amashusho ngo bagaragaze ibyo bemera.

Imana Ibahe umugisha mu gihe mufata izi nyigisho.

Page 5: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 3

Ibyo Ukwemera kwacu Gushingiyeho

Imana

Hari Imana imwe y’ukuri, umuremyi kandi inkingi isi n’ijuru bihagazeho, watwihishuriye nka Data, Umwana, kandiUmwuka wera, ariko kandi buri wese akaba bafite ibimuranga byihariye ariko bakaba bari umwe. Imana ni umwukakandi ishaka ko tuyisenga mu mwuka, no mu kuri, isaba ukuri kuzuye kandi no gusenga bitarimo uburyarya.

Uguhishurwa

Imana yatwihishuriye mu byo yaremye, yaratuvugishije mu buryo bunononsoye akoresheje ibyanditswe byera, kandiby’ikirenga yatwihishuriye muri Yesu no mu gikorwa gikomeye yakoze. Ibyanditswe byera ni bwo buryobudasubirwaho bukubiyemo imirimo y’Imana mu byo yaremye, imirimo ya Yesu yakoze, kandi ni ryo rigombakutuyobora mu gihe dushaka gusobanukirwa n’ibyo tugenderaho mu myemerere yacu. (Ikitonderwa: amagamboamwe namwe ntabwo yashyizwemo hano kubera ibibazo bya politiki).

Ubwami

Imana ni we mwami usumba byose, kandi mu minsi y’imperuka, ibiremwa byose bizaha icyubahiro ubwami bwe(Ubwami). Ariko mbere y’uko icyo gihe dutegereje, Satani n’abandi bamarayika bigometse ku mana biyita imanakandi bariyimitse ngo bayobore iyi si. Abantu bose bafite kamere y’icyaha tuvana kuri Adam, bavuka bari mubutware bw’umwami w’ikigomeke. Ariko abamalayika bubaha Imana baracyari mu bwami bwayo, kandi abantu bosebacunguwe bazinjira muri ubwo bwami kugira ngo bayubaye kandi bakore ugushaka kwayo.

Umurimo wa Kristo

Umwami wacu Yesu Kristo yahozeho kuva kera kose yitwa Jambo, kandi yari Imana yafatanije n’Imana kurema.Yinjiye mu mateka y’umuntu, yabyawe n’Umwari Mariya. Yabayeho ubuzima buzira icyaha, yakoze ibitangaza ,yigishije ubutumwa bw’Ubwami bw’Imana. Yarababajwe kubera ibyaha byacu apfa mu mwanya wacu, kandiyarongeye arazuka kugira ngo aduhe ubuzima. Yicaye mu ijuru I buryo bw’Imana, ni we muvugizi kandi umurengeziwacu. Azagaruka gucira urubanza abazima n’abapfuye.

Itorero

Itorero ni iteraniro ry’abizera bose. Aba ni abantu bakijijwe kandi bogejwe n’Umwuka Wera, ubinjiramo kandiakabaturamo. Uyu ni umubatizo wo mu Mwuka Wera ni wo utuma abakiriye agakiza bakirwa mu muryangow’abizera ari wo mubiri wa Kristo.Umwuka ni wo uha abizera imbaraga zo guhinduka, bakabaho mu buzimabwejejwe kandi ukabafasha gusobanukirwa ukuri kw’Imana. Umwuka Wera kandi utuma abizera basesekarahoubuntu, mu mpano zinyuranye zitwa impano z’Umwuka. Izi mpano z’ubuntu ziberaho kubaka Umubiri wa Kristo noguha abandi imigisha mu mirimo dukora mu itorero.

Agakiza

Agakiza ni impano y’imana twaherewe ubuntu, nta kiguzi wabona kiguze agakizo. Agakiza karakenewe kubera ko abantu bosebakoze ibyaha kandi twese twari twatandukanye n’Imana turi abo kurimbuka. Agakiza gashingiye ku kwizera igitambo cyuzuyetubonera mu maraso ya yesu. Agakiza karimo ibyiciro bitatu: mbere na mbere ni ukutabarwaho icyaha—kubaho ubuzimabwisanzuye butakiboshywe n’icyaha, hanyuma guhabwa icyubahiro—ubwigenge busesuye tuzabonera mu ijuru. Kugira ngoumuntu abone agakiza, agomba kwemera ko ari umunyabyaha kandi agahindukira akemera kureka ibyo byaha bye akihana.Ukwizera nyako ni ukwatura ko Yesu ari Umwami kandi kwemera ko Imana yamuzuye mu bapfuye, kandi Imana yakira ufiteukwizera kumeze gutyo. Iki ni cyo gihe umuntu yemerwa ko akijijwe kandi yakiriwe mu Bwami bw’umucyo. Ubu buzimabushya mu bwami bw’Imana bivuga guhindura imibereho, ukagira imyifatire igaragaza ko ari Imana ubaho ubuzima bwuzuyeimigisha kandi bwejejwe.Umuntu wakijijwe ba afite ibyiringiro byo kubona ubuzima bwuzuye icyubahiro cy’Imana, kubana nayo iteka ryose.

Page 6: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 4

Igice cya 1: Ibiremwa Imana Yaremye mu myuka

Page 7: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 5

1. Ibiremwa Imana Yaremye mu myuka

Page 8: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 6

Igice cya 1: Ibiremwa Imana Yaremye mu myuka

Gusobanura Igishushanyo

Igishushanyo cya 1 ni igishushanyo mbonera cyerekana amahame y’Imana y’ibanze, ibyoyaremye ndetse n’Ububasha bwayo busumba kure ubw’ imyuka n’imirimo yayo mu isi. Igicecyo hejuru cy’icyo gishushanyo ni icyo gukoresha wigisha usobanura amahame y’Ubumanan’ububasha bwayo bugenga ibyo Yaremye byose. Igice cy’igishushanyo cyo hepfo y’umurongogikoreshwa wigisha imirimo y’imyuka mu isi.

Hejuru y’ishusho hari Intebe y’Imana mu Ijuru. Kuri iyo ntebe hariho utundi dushusho dutotwerekana Ubutatu bw’Imana: Imana Data (n’ukuboko kwayo kurambuye), Imana Umwana(Umwana w’Intama), Imana Umwuka Wera (Inuma). Intebe y’Imana yerekana ko Isumba byose,

ari Yo Yonyine ikwiye gushimwa no gusingizwa n’ubutware bwayo burangwa n’ukuri uhereye mu bihe byashizeukageza iteka ryose.

Hari umurongo uri mu nsi y’intebe utandukanya Imana n’Ibyo yaremye. Tugomba kwibuka ko Imana itigeze iremwan’ibiganza by’umuntu cyangwa ibitekerezo bye; nta n’ikiremwa na kimwe wayigereranya na cyo. Iri ah’itaruye kandiIsumba ibyo yaremye byose. Nyamara ariko, ukuboneka kwayo n’imirimo yayo ntibyigera bihagarara haba mu isicyangwa mu ijuru, nk’uko bigaragazwa n’uko kuboko kwayo kurambuye guturuka ku Ntebe, n’ukuboko kurambuyekukagera ku isi.

Isi y’imyuka iri mu nsi y’Intebe byerekana ko Imana ari yo yonyine ifite imbaraga n’ubutware busumba ubw’ibyobiremwa. Ntitwibagirwe ariko ko na Bibliya ivuga ko ibyo biremwa by’imyuka no mu ijuru biriyo n’ubwo ishushoritabigaragaza.

Hagati mu ishusho harimo isi itemberwamo n’abamarayika n’abadayimoni. Ku ruhande rw’ibumoso harimoabamarayika. Ku ruhande rw’iburyo hari ikindi gice cy’abamarayika batandukanye n’Imana ari bo twitaabadayimoni. Iki gice cy’ishusho gikoreshwa kigisha iby’iremwa, imikorere ndetse n’ingaruka z’imirimo y’iyomyuka mu isi. Inyigisho zindi zijyanye n’iyo mutwe biboneka mu Umuherekeza w’Amasomo y’Ibyanditswe Byera

Ibigamijwe kugerwaho muri unite ya 1

1. Kwigisha iby’Ubumana na kamere yayo2. Kwigisha uko tumenya iby’Ubumana turebeye ku mirimo yayo uko ibihe byagiye bisimburana no ku byo

yaremye.3. Kwigisha ko Imana ari yo yaremye ibibonenka n’ibitaboneka (Imyuka) (reba unite 2).4. Kwigisha ko Imana ari nyir’ububasha buruta ibiboneka n’ibitaboneka (reba unite ya 2).5. Gusobanukirwa neza Ubutatu bw’Imana6. Guhishura imigambi ya Satani ugerageza kwigiza abantu kure y’Imana7. Gusobanukirwa akamaro k’abamalayika ariko tutabahaye icyubahiro badakwiye.

Izindi Unite zifite ibyo zihuriyeho

Igice cya 2: Unite ya mbere n’iya kabiri zivuga ku by’Imana yaremye

Igice cya 6: Yesu atugira Icyaremwe Gishya

Igice cya 12: Ijuru rishya n’isi nshya mu gihe cy’imperuka, imperuka y’ikiremwa muntu ndetse n’iy’ibyaremwe mu mwuka.

Page 9: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 7

Igishushanyo fatizo

Isomo rya 1 Isomo ryo Kwigisha iby’Ubumana na kamere yayo

Amafoto n’ibisobanuro byayo Ingingo zo kwigisha, Inkuru zo muri Bibliya n’imirongo yokwifashisha

Ingingo ya 1a: Imana niUmuremyiwa byose, ibibonekan’ibitaboneka. Ni Imana ya burimuntu ku giti cye, ntihinduka,Ihoraho iteka, ni Umwuka,ntitubasha kuyibona n’amasoyacu.

Gukoresha ingingo zo kwigisha iburyokugirango usobanure iby’ubumana nakamere yayo. Mumenye ariko ko ibyobyose bitari ku gishushanyo.

Intebe y’Ubwami- Shushanya intebey’ubwami usobanure ingingo 1-8. Sobanurako Imana itagaragara kandi ko tudasengaigishushanyo cyayo. Ariko ko uzakoreshaibishushanyo by’ikiganza, intama n’inumakugira ngo tugenekereze dusobanureibiranga Imana. Intebe y’Ubwami y’Imanairi mu Ijuru (ijuru rya 1 ni ikirere kirihejuru y’isi, ijuru rya kabiri riri hejuruhejuru y’ikirere gikikije isi, Ijuru rya 3 niaho Intebe y’Ubwami y’Imana iri (reba 2Abakor. 12:2). Imana ni umuremyi wabyose. Ifite ubutware busesuye bwokutegeka ibyo yaremye; Ni yo yoguhimbazwa no kuramywa; ni YoMucamanza Ukiranuka. Ubwami bwayobushingiye ku kuri no ku butabera.

Urumuri ruturuka ku ntebey’Ubwami-Ca imirongo hejuru y’Intebey’Ubwami. Sobanura ko Urumuri rukikijeintebe rugaragaza icyubahiro, ubwami,n’ubuziranenge bw’Imana. Ni Yo Yonyineikwiriye kuramywa.

Ingingo zo kwigisha:1. Imana ni umuremyi wa byose, ibiboneka n’ibitaboneka.2. Imana ibana na buri muntu ku giti cye.3. Ntihinduka.4. Ihoraho Iteka.5. Ni Umwuka, Ntituyibona n’amaso.6. Intebe yayo y’Ubwami iri mu Ijuru, ariko itegeka ibyo mu Ijuru no

mu Isi. Ifite ububasha n’ubutware hejuru y’Ibyo Yaremye.7. Ubwami bwayo bushingiye ku kuri, ubutabera, n’ubutungane.8. Itura ahari urumuri rutagereranywa. Icyubahiro cyayo gikwira

Ijuru n’Isi.

Imana ni umuremyi wa byose, ibiboneka n’ibitaboneka.Inkuru*Inkuru y’iremwa-Itangir. 1-3. Zaburi y’iremwa- Zab.104.Imirongo*Imana Yaremye Ibintu Byose Ikoresheje Ijambo-Zab. 33:6,9; Abaheb. 11:3; Yohana1:1-4.

*Imana yaremye Ibintu Byose Ibiboneka n’Ibitaboneka- Itang. 1-3; Abakolos. 1:16.*Nagukujije mu nda: Uwiteka ni njyewe waremye byose, mbamba ijuru njyenyine, ndambura isi-Yesaya 44:24. Reba ibindi muri unite ya 2 Imana yaremye ibintu byose

Imana ihoraho kandi ntihinduka

Imirongo* Ntahinduka cyangwa ngo agire n’igicucu cyo guhinduka- Yakobo 1:17. *Umugambi w’Imanantuhinduka- Abaheb. 6:17-18. * Imana Ihoraho ni ubuturo, amaboko ye iteka ryose araturamira-Guteg. 33:27. * Ububasha bw’Imana buhoraho- Abaroma 1:20. * Imana itanga impano y’ubugingobuhoraho muri Yesu- Abaroma 6:23

Intebe y’UbwamiUbubasha bw’Imana n’uburenganzira bwayo bwo kuyobora no gushyigikira Ubutaberahejuru y’Ibiremwa byayo

Inkuru* “Uwiteka ni Yo Mana mu ijuru no mu isi; ntayindi…”- Guteg. 4:39-40* Iyerekwa ry’Imana kuri Ezekiyeli- Ezekiyeli 1(umurongo wa 26). *Uko Yohana asobanuraimiterere y’Intebe y’Imana n’Intama- Ibyah. 4-5. * Rahabu yumva uko Imana yakamije inyanjan’uko yanesheje abami, n’uko yemera ko Imana ari Imana yo mu Ijuru no mu Isi- Yosuwa 2:8-11

Imirongo*Gukiranuka noGuca Imanza Zitabera niIimfatiro z’Intebe Ye -Zab. 97:2. *Uwiteka yakomejeIntebe ye mu ijuru kandi ubwami bwe butegeka byose-Zab. 103:19; 47:4.*Ariko Uwiteka yicara ari Umwami iteka; yateguriye imanza intebe ye. Azacira abari mu isi imanzazitabera; Azaha amahanga imanza z’ukuri- Zab. 9:7-8; Reba na Zab. 45:6; Abaheb. 1:8; Mat. 19:28;25:31; Lk 1:32- Yesu nawe ari ku Ntebe. Kuko Imana izazana umurimo wose mu manza,n’igihishwe cyose ari icyiza cyangwa ikibi- Umubw.12: 14.

Urumuri ruturuka ku ntebe y’Ubwami

Page 10: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 8

Icyubahiro, ubwami, n’ubuziranenge bw’Imana.Inkuru*Musa AbonaIigihuru Cyaka Umuriro, Kwera kw’Imana- Kuva 3 (umur. wa 5).*Musa yabonye ubwiza bw’Imana bunyura imbere ye- Kuva 33:18-23.Ishusho y’ubwizabw’Uhoraho mu maso y’Abayisiraheli yari imeze nk’umuriro ukongoka ku mutwe w’uwo musozi-Kuva 24:17. Umucyo warabagiranaga uvuye ku ntebe, Ubwiza bw’Imana-Ezek. 11&10. *Ihemary’ibonaniro ryejejwe n’ubwiza bw’Imana- Kuva 29:42-43.

Imirongo*Imana iba mu mucyo utegerwa- 1 Tim. 6:16. Imana ni Umwuka utaboneka- Abakolos. 1:15; 1Tim. 1:17; Yoh.4:24. *Ijuru rivuga icyubahiro cy’Imana- Zab.19:1. Mu rusengero rwawe byosebiravuga ngo icyubahiro kibe icyawe-Zab. 29:9. * Isi yuzuye icyubahiro cye-Yesaya 6:3. *Ntahinduka: Mu Mana ntaguhinduka cyangwa igicucu cyo guhinduka- Yakobo 1:17.**Imirongo ivuga ibiranga Imana turayibona mu gice gikurikiraho.

Igice cya 1b: Ibyingenzi birangaImana: Ni Indahangarwa; Iba hose,Irera, ni Muziranenge, niNyirubutungane, Urukundo,Nyir’Ubuntu, ni Iyo kwizerwa, Iduhaibyo dukeneye, Ubuhungiro bwacu,Imbaraga zacu, Utuyobora, kandi niyo idukiza ingoyi z’umubirin’iz’Umwuka.

Abanditsi ba Bibiliya bakoresha ikiganzacy’Imana cyangwa ukuboko by’Imanabashaka kuvuga umurimo ukomeye Imanaifite ku isi n’ibiyirimo. Ibintu bikurikirabisonura Ubumana byose bikubiye murikamere yayo y’Ubudahangarwa. Koreshaintoki eshanu, no mu nda h’igishushanyocy’ikiganza kugira ngo wibuke ibikubiyemu bumana bikurikira.Mu kiganza- Imana Iri hose, Izi byose, niIndahangarwa.

Ingingo zo Kwigisha:1. gImana ibana na buri muntu ku giti cye kandi ifite ibiyiranga

byihariye.2. Imana ni Indahangarwa, Imana Iri hose, Izi byose.3. Imana ni Muziranenge, Irera, Inyakuri, ni Nyirubutungane.4. Imana ni urukundo, igira ubuntu, n’inyambabazi5. Imana ni Imbaraga zacu kandi n’ubuhungiro bwacu.6. Imana ni iyo idukiza ingoyi z’umubiri n’iz’umwuka.

Ikiganza:Imana ni IndahangarwaInkuru* Imana yigisha Yobu ububasha bwayo kubyo yaremye- Yobu 38-41. * Yona ahamya ko Imana ariNyirububasha hejuru y’inyanja n’ubutaka, n’Ijuru, n’uko Imana yahamagaye Yona kuyikorera (1-4(1:9). Imana irangiriza imigambi yayo mu mupagani Farawo- Kuva9:13-21 (umurongo wa 16). *Yonatani anesha Abafilistiya, ntacyabuza Uwiteka gukiza, akirishije benshi cyangwa bake- 1Sam.14:6

Imirongo*Nta kintu gishobora kunanira Imana-Yer. 32 ( imirongo 17, 27). *Imana ituma Ibintu byosebifatanyiriza hamwe kuzana ibyiza ku bakunda Imana.-Abaroma 8:28*Intege nke z’Imana zirushaabantu imbaraga- 1 Abakor. 1:25. Iyo ducitse intege kubw’ibitutsi, ibigeragezo, imiruho, gutotezwano kumva tunaniwe imbaraga ze zigaragariza muri twe-2 Abakor. 12: 9-10. *Imana yakuyeishyanga mu rindi kandi ikora ibikomeye n’ibiteye ubwoba-Guteg. 4:32-34. * Umunsi umwe Imanaizatuzura mu bapfuye ikoresheje imbaraga zayo zikorera muri twe-Abaroma 8:11; Abef. 1:18-20. *Imana ishobora gukora ibirenze ibyo dushobora gusaba cyangwa kwiyumvira- Abefeso 3: 20-21.

Imana iba HoseInkuru*Imana “Indeba”-Itang. 16:13. *Imana ibona ibyo abahanuzi b’ibinyoma bakora-Yer. 23(umurongowa 23-24). Imana Iba Ituri Hafi Iyo Tuyisenga- Guteg. 4:7*Nta hantu dushobora guhungira Imana-Zab. 139:7-12. *Nta Kiremwa Gihishe Kure y’Amaso Ye,

Page 11: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 9

Igikumwe-Imana ni Muziranenge, Irera,Inyakuri, Nyirubutungane.: Irera: Hari amagambo menshi muri Bibiliyaavuga ibyo “kwera..” Amwe muri ayo aganishaku kwitandukanya n’ibyanduye cyangwaibyanduza byose, nk’ubusambanyi cyangwagusenga ibigirwamana. Imana ni yo yonyine Yearby’ukuri.

Muziranenge: Kuba “umuziranenge”bivuga kwitandukanya. Imana itandukanyen’Ibyo Yaremye, kandi Irera. Ibibitandukanya Imana n’ibigirwamana abantubamwe basenga, ibyo bigirwamana kenshiusanga bifite ibyo bihuriyeho na kamerey’icyaha iba mu Bantu. Twese tuzi koicyaha kitabangikana no kubaumuziranenge. Kubera ko Imana ari Iyera,ntiyagombye kwita ku bantu banduye.Nyamara ariko Imana yifuza ko tugiranaubumwe na yo, ni yo mpamvu yatanzeuburyo bwo kwiyunga na yo ibicishije muriYesu.

Urutoki rwa Mbere- Imana niUrukundo, ni Inyambabazi kandi niNyirubuntu.Urukundo-Amagambo yo mu Isezerano ryaKera avuga urukundo ni aya akurikira:ahav-bivuga urukundo Imana ikundaabantu; hesed-Isezerano ry’Imanary’ubudahemuka, ubuyoboke, kutisubiraho,urukundo rutagira ikiguzi, n’ubuntu; phileo-urukundo hagati y’inshuti. Ijambory’Ikigereki eros ni urukundo rujyanan’ibihe, ariko ntiturubona mu isezeranorishya.

Nyirubuntu- guhabwa ibyo udakwiriye,kubabarira cyangwa kugirirwa impuhwe.Ubuntu ni Impano y’Imana. Ubuntubw’Imana tubonera muri Yesu: yapfuye kubw’ibyaha byacu, kutubabarira ibyaha,kutwunga n’Imana, kuduha agakiza kubuntu iyo tumwakiriye nk’Umukiza wacukandi Umwami, kandi yagiye kuduteguriraaho tuzaba mu Ijuru nitumara gupfa. Arikoubuntu bw’Imana kuri twe bunabonekeramu mpano yaduhaye.Imana itugiriraubuntu-kuba itumenyera ibidukwiriye, akazi

ahubwo Byose Bitwikuruwe nk’Ibyambaye Ubusa mu Maso y’Imana- Abaheb.4:13. *Amaziy’Uwiteka aba hose Yitegereza ababi n’abeza- Imig. 15:3. *Imana ni umufasha utabura kubonekamu byago no mu makuba-Zab. 46:1.Imana Imenya ByoseInkuru*Daniyeli asobanura kandi ahishura inzozi z’umwami afashijwe n’Imana- Dan. 2. *Yesuazi uko uturere n’abantu baba bazakira Ubutumwa Bwiza-Mat.11:21. *Uwiteka ni Imanaizi byose kandi imenya urugero rw’ibikorwa- 1Sam. 2:3 (Isengesho rya Hana).Imirongo*Imana Izi Imitabarire Yacu n’Imitabarukire Yacu, Uburakari tuyirakarira-2 Abami 19:27;Yes.37:28. *Imana Igororera Abatanga, Abiyiriza, n’Abamusenga mu Ibanga-Mat. 6:1-8; 6:17-18.*Imana izi ibyo twibwira n’amagambo turi buvuge tutaravuga; inzira zacu, imyicarire yacu-Zab.139:1-4. * Ubwenge Bwayo ntawaburondora- Yes. 40:28; Zab. 147:4-5. *Ikuzimu hararangayeimbere y’Imana nkaswe ibiri mu mitima y’abantu-Imig.15:11. *Uwaremye ugutwi n’ijisho ararebakandi yumva ibintu byose-Zab. 94:9.

Igikumwe:Imana ni Muziranenge kandi Irera; Nyirubutungane kandi ni InyakuriInkuruAgakiza kazira amakemwa k’Imana(Indirimbo ya Musa na Miriyamu)-Kuva 15:1-21.*Ukwerakw’Imana guhamwa igihe Yesaya yahamagarwaga- Yes.6. * Amategeko y’imana ashingiye kurimorali yerekana imiterere y’ubuziranengey’Imana- Kuva 20:1-17.

Imirongo*Nta gukiranirwa kuri mu Mana-Zab.92: 15. Uwiteka akiranuka mu nzira ze zose-Zab.145:17-20. **Dushobora kwiringira Imana yo ica imanza mu gukiranuka- 1 Pet. 2:18-25. *Imana izaturamiza ukubokokwabo kw’iburyo gukiranuka-Yes. 41:10-13. * Ntazaca imanza z’ibyo yeretswe gusa cyangwa ngo afateicyemezo ku byo yumvise gusa. Ahubwo azacira abakene imanza zitabera n’abababaye bo mu is azabategekeshaUkuri- Yes. 11:1-5. Imana ica imanza zitabera abapfakazi, ipfubyi kandi akunda abasuhuke b’abanyamahanga-Guteg.10: 17-19. * Mube Abera kuko Uwiteka Imana yanyu ndi Uwera; kandi nabatandukanyije n’andimahanga ngo mube abanjye- Abalewi 19:2; 20:22-26.

Urutoki rwa Mbere:

Imana ni Urukundo; Nyirubuntu; Inyembabazi

Inkuru*Imana yibwira Musa, ni Inyebambe, ni Nyirubuntu , itinda kurakara, igira kugira neza kwinshin’umurava mwinshi igumanira abantu imbabazi ikageza ku basekuruza babo ibihumbi; ibabariragukiranirwa n’ibicumuro n’ibyaha- Kuva 34:6.*Umugani w’Intama Yazimiye; Igiceri cyatakaye n’Umwan w’Ikirara- Luka 15. Ukwigira umuntukwa Yesu n’urupfu rwe rwo ku musaraba ku bw’ibyaha byacu bitwereka Urukundo Imanaidukunda- Koresha imwe muri izo nkuru muri Matayo; Mariko; Luka cyangwa Yohana.* Imana yatoranije ubwoko bw’Abisirayeli nk’umwandu wayo Atari kubwo bari benshi, cyangwakuko bari bake ahubwo kuko yabakunze- Guteg. 7:6-13Imirongo*Urukundo nyarwo ruzagota abiringira Uwiteka-Zab.32:10. *Nta kintu mu buzima cyangwa mu

rupfu cyashobora kudutandukanya n’Urukundo rw’Imana-Abaroma 8:38-39. *Imana Iradukunda-Yoh.3:16; Zab.103:11, 17; Abefeso2:4-5; 1 Yoh.4:8-11.*Imana ni Inyembabazi n’Inyebambe, Itinda kurakara, Ikize mu Rukundo, ikunda ibyo ibyoyaremye byose- Zab. 145:8,17. *Ntabwo iduha agakiza kubw’ibyo dukora ahubwo ku bw’Imbabazizayo, ku bw’Umwuka Wera no muri Yesu Kristo Umukiza wacu-Tito3:5-6. *Imana yerekanaimbabazi zayo ivusha izuba kandi ikagusha imvura ku babi n’abeza. Mat. 5:43-48

Page 12: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 10

naho tuba-ushyizeho ibyo dutunzen’imiryango yacu. Iduha impano ku buntukugira ngo turere abantu mu itorero ryayongo bakore umurimo wayo. Kandi yaduhayeubutumwa bwiza ngo tububwire abandi.Nk’uko Imana yatugiriye ubuntu, tugombakuyitura tuyiha ubuzima bwacu kugira ngotuyikorere, twiyeza, twitangira gukora ibyoduhamagarirwa gukora n’umutima ukunze.Reba unite ya 11.

Inyambabazi-Ni ibigaragaza igikorwacy’urukundo n’imbabazi. Mu rurimirw’Ikigereki ijambo risobanura nezaubunyamabazi ni “hilaskomai.” Ni ijamborisobanura ibyo abapagani bakoraga ngobahoshe umujinya, kunga cyangwa gutumaImana zabo zibareba neza. Ntabworyakoreshwaga mu kwerekana kamere y’izomana ubwazo. Ariko Imana yacu yo niInyamababazi.

Urutoki rwa Kabiri-Imana ni iyokwizerwa kandi itumenyeraibidukwiriye igihe cyoseIyo kwizerwa- bivuga umwiringirwa, kandiumunyakuri. Ijambo ryo mu Isezerano ryaKera ni, AMEN.

Urutoki rwa Gatatu-Imana niImbaraga zacu, ni ubuhungiro, niumuyobozi.Ushobora kwiyibutsa ibiranga Imanautekereza ibihe byose Dawudi yitabajeImana ho ubuhungiro. Igihe cyoseyahungiraga ku mana, yamuhaga imbaraga,ikamuyobora, kandi ikamugira inama.Amagambo yo mu Isezerano rya Keraasobanura ukurinda kw’Imana mu bihebikomeye harimo: ubuhungiro, ingabo,inkingi, umusozi, urutare, urukutarw’urutare, umunara, imbaraga. Dawudiyakoresheje ayo magambo cyane cyanemuri Zaburi igihe yabaga ashima Imanaibyo yabaga yamukoreye haba ku rugambacyangwa mu bindi bihe bikomeye.

Urutoki rwa kane- Imana ni iyoidukiza ingoyi z’umubirin’iz’umwuka.Mu Isezerano rya Kera tubona ko Imanayakuye abantu bayo ku ngoyi y’ubuhakemuri Egiputa akoresheje ukuboko kwayo.Iyo dusomye Isezerano Rishya,dusobanukirwa ko inkuru zose dusoma mugitabo cyo Kuva zishushanya ukubohorwatubonera muri Yesu. Yesu ahinduka Intamaya Pasika. Kuva ku ngoyi y’ubuhake,bishushanya kuvanwa ku ngoyi y’icyaha.

Urutoki rwa Kabiri:Imana Ntihwema Kuduha Ibyo DukennyeInkuru*Imana yatunze Abisirayeli mu butayu- Guteg. 2:7. *Imana itunga ibiremwa byayo-Yobu 38-39;Zab. 104; 65; 147. * Yesu yigishije uko Imana itunga ibyo yaremye- Luka 12:24-31. * Nk’ukoImana yatanze manu ngo ibabere ifunguro mu butayu, yaduhaye Yesu nk’ifunguro ryacury’umwuka- Yoh. 6:31-66.Imirongo*Imana ni iyo kwizerwa kandi ica imanza zitabera- Guteg. 32:4. *Kandi n’ubwo tutizera we ahoraari uwo kwizera- 2 Tim.2:13. *Kuko UWITEKA Atazareka ubwoko bwe- Zab.94:14. *Imirimo yeyose n’amagambo abigiramo umurava-Zab.33: 4. *Umurava w’Imana urayigose-Zab. 89:8.*Umurava we ni Ingabo- Zab. 91:4. * Imana ni iyo kwizerwa, yaduhamagariye gushyikirana nayo-1Abakor.1: 9. *Imana ntizemera ko tugeragezwa ibiruta ibyo dushobora kwihanganira- 1Abakor.1:10:13. *Dukomeze kwatura ibyiringiro byacu tutanyeganyega kuko Uwasezeranije ari Uwokwizerwa- Abaheb.10: 23. *Abo kandi bababazwa n’uko Imana ibishaka, nibabitse uwo Muremyiwo kwizerwa ubugingo bwabo, bagumye bakore neza- 1 Pet. 4:19. * Ni Iyo kwizerwa kandiikiranukira kutubabarira ibyaha byacu- 1Yoh.1 :9. * Ibintu byose abantu bazanye kubaka ihekarubari barabihawe n’Uwiteka- 1 Abami 29:16. * Mu myaka yose yari yarabayeho, umwanditsi waZaburi ntiyigeze abona umukiranutsi atereranywa- Zab. 37:25. * Ibyo ijisho ritigeze kureba, n’ibyougutwi kutigeze kumva, ibyo byose Imana yabiteguriye abayikunda- 2 Abakor. 9: 8

Urutoki rwa Gatatu:Imana ni Ubuhungiro Bwacu, Imbaraga kandi Umuyobora.

Inkuru*Zaburi zivuga ku Buhungiro/ Imbaraga/ Ubuyobozi- 5,7, 11, 16,18, 31, 46, 57, 71, 91. *Imanayayoboje abisirayeli inkingi y’umuriro n’iy’igicu-Neh. 9:19; Kuva 13:21-22.Imirongo* UWITEKA Ni Urutare rwanjye, igihome cyanjye n’umukiza wanjye, Imana yanjye, umusozimpungiraho; Ni Ingabo yanjye n’ihembe ry’agakiza kanjye, ni igihome cyanjye- Zab. 18:2.*Ntugashyire ibyiringiro byawe mu butunzi bwinshi cyangwa ngo wikomereze gukora ibibi ahubwoubuhungiro bwawe bubo muri Uwiteka.-Zab.52:7.* Ni ubuhungiro bwacu mu gihe cy’amakuba-Zab.59:16Ni umunara w’imbaraga imbere y’umwanzi- Zab. 61:3. * Uwiteka ni igihomecy’abakandamizwa, ni ubuhungiro igihe cy’amakuba-Zab.9:9. * Imana yita ku bayihungiraho- Nah.1:7. Imana itujya imbere ikatuyobora kubera Izina rye; Adukura mu kigoyi cy’umwanzi kandi niwebuhungiro-Zab.31:3-4. *Atuyoboza ubwenge bwe- Zab.73:24. * Ubwo Imana izagarura abisirayeli,Izababera umwigisha ibabwira ngo muce muri iyi nzira, ntuzayinyure iburyo cyangwa ibumoso-Yes. 30:19-22. *Azitwa Igitangaza, Umujyanama-Yes. 9:6

Urutoki rwa Kane:Imana ni yo Ituvana ku NgoyiInkuru

*Ntabwo ari abana banyu babonye ibihano by’ Uwiteka: Gukomera kwayo, ikiganza cyayocy’imbaraga n’ukuboko kwayo kurambuye; ibimenyetso n’imirimo yayo yakoreye Farawo muMisiri…Ibyo yakoze mu butayu n’ibindi- Guteg. 11:2-6. * Isirayeli ikizwa ingoyi y’Abanyegiputa-Kuva 1-14. * Imana iha Isirayeli abavunyi- Abac. 3: 9, 15; 2 Abami 13:5; Neh. 9:27. * Izubarihagarara- Yos.10:1-15. *Musa abwira Yetiro uko Imana yabakijije amaboko y’ababisha- Kuva18:8-10. * Imana yakijije Dawidi Sawuli.- 2 Sam. 22, Imana ntiyatumye n’ikirenge cye gitsikira. *Imana irengera Dawudi igihe umuhungu we Absalom yigomekaga ku bwami bwe ashaka

Page 13: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 11

Kwinjira mu gihugu cy’Isezeranobishushanya kwinjira mu Ijuru, cyangwakuruhuka tubonera mu Mana yacu. Kuzukakwa Yesu kwerekana Ugukiza gukomeyekw’Imana ko mu Isezerano Rishya. Tuzi muIzuka rya Yesu ariho Imbaraga za Satanizashiriye. Imana itanga uko gutabarwan’agakiza ku Bantu bose bemera kwakiraYesu nk’Umwami kandi Umukiza wabo.

Umurongo uciye mu nsi y’Intebey’Ubwami- Ca umurongo munsi y’Intebey’Ubwami. Sobanura ko Imana itandukanyen’ibyo yaremye. Ariko Irakora mu Ijuru nomu Isis ibyo bikaba bigaragazwa n’ikiganzaCyayo gituruka ku ntebe yayo kigana munsi y’Umurongo. Amagambo ya teologiyaabisobanura ni usumba byose kandiigihangange.

kumwimura- 2 Sam. 15-18. * Zaburi ivuga uko Dawidi yakijijwe Abusalomu- Zab.3. *Dawidiyitwara nk’umusazi imbere y’umwami Akishi - 1 Sam.21 * Zaburi y’agakiza ivuga igihe Dawidiyitwaraga nk’umusazi imbere y’umwami Akishi n’Abimeleki- Zab. 34*Ezira yiringira Ukubokokwiza kw’Imana kumurinda mu rugendo-Ezira 8: 16-36. *Isengesho z’umuntu usaba agakiza-Zab.35. * Imana ikiza Daniyeli intare- Dan. 6. * Shadaraki, Meshaki n’Abedinego-Dan.3. * Indilimboya Mariya, Imana ni Umukiza- Luka 2. * Zekariya ahanura ukuza kwa Mesiya uzatsinda abanzi-Luka 1: 67-80. *Ubuhamya bwa Yohana Umubatiza- Luka 3:4-6. * Ukwamamaza Ubutumwa kwaPawulo-Ibyak. 13:47.Imirongo* Imana yavanishije Abisirayeli mu Misiri ukuboko kwayo kurambutse- Guteg. 9:29. * Imanairaduhumuriza. Ntabwo twagombye kugira ubwoba bw’umuntu upfa. Ibohora umunyagano- Yes.51:12-16. * Nunyura mu mazi nzaba ndi kumwe nawe, imigezi ntabwo izakurengera. Imana niUmukiza wawe. Nta wundi ushobora kugukiza hanze y’Ukuboko kwe, nunyura mu mazi nzabakumwe nawe kandi imigezi ntizakurengera. Nunyura mu muriro ntuzagutwika kandi ibirimi byawontibizakotsa- Yes.43: 1-13. * Imana niyo ishobora kudukura mu rupfu- Zab. 68:20. * Imana idukizaabanzi bacu- Zab.18:48. * Imana ikiza umukiranutsi amakuba, iba hafi y’ab’imitima imenetse, ikizaabafite imitima ishenjaguwe. Adukiza abanzi bacu- Zab. 34:17-19. *Akiza umunyamubabaroumurusha amaboko, akiza umunyamibabaro n’umukene abanyaga.- Zab.35:10. * Azakubundikizaamoya ye kandi uzajya uhungira munsi y’amababa ye; umurava we ni ingabo n’icyuma kigukingira.Igiteye ubwoba cya nijoro ntikizagutinyisha cyangwa umwambi ugenda ku manywa, cyangwamugiga igendera mu mwijima, cyangwa kurimbura gusenya ku manywa y’ihangu. Abantu igihumbibazagwa iruhande rwawe, abantu inzovu bavava iburyo bwawe ariko ntibizakugeraho.Uzabirebesha amaso yawe gusa ubone ibihembo by’abanyabyaha. Kuko wagize UWITEKAubuhungiro bwawe, wagize Isumbabyose Ubuturo, nuko nta kibi kizakuzaho kandi nta cyagokizegera ihema ryawe. Kuko azagutegekera Abamalayika be ngo bakurindire mu nzira zawezose…Zab.91. * Yaturokoye urupfu rukomeye rutyo , kandi izakomeza kuturokora- 2 Abakor. 1:10.* Umurage n’Agakiza Byahishuwe mu bihe by’Imperuka- 1 Pet. 1:3-12. * Yesu azaboneka ubwakabiri atazanywe no gutambira ibyaha abonekerere abamutegereza kubazanira agakiza- Abaheb.9:28. *Ubutumwa Bwiza ni imbaraga y’Imana ihesha agakiza-Rom. 1:16. * Iyo watuye ko Yesu ariUmwami urakizwa-Abaroma 10:9-10; Abaheb. 5:9; Abef. 2:8-9. * Agakiza ni ak’Imana- Ibyah.19:1

Isomo rya 2 Imana mu Butatu

Igice cya 2: Imana mu Butatu

Imana Data-Ikiganza, Yesu Umwana,n’Umwuka Wera-Inuma bicaye kuNtebe y’Ubwami. -Imana ni Imwe, arikoatwihishurira nka Data, Umwanan’Umwuka Wera. Ibi ni byo twitaguhishurwa kw’Imana, mu Butatu.N’ubwo buri muntu mu Butatu afiteumurimo we wihariye, kenshi usanga iyomirimo yose iftanye isano.

Amateka y’Agakiza: Dushoboragusobanukirwa uburyo Ubutatu bw’Imanabwagiye bukora mu Bantu mu bihebitandukanye. Imana Data igaragara cyanemu Isezerano rya Kera. Imana Umwanaaboneka cyane mu Butumwa bwiza muIsezerano Rishya. Imana Umwuka Weraugaragara cyane nyuma yo kuzuka kwaYesu. Abanditsi benshi bagiye basobanuraibyo berekana muri rusangeiby’ugucungurwa kwacu uko ibihe byagiyebisimburana. Si ukuvuga ko Imana Data

Ingingo zo kwigisha1. Imana ni Imwe, ariko yiyerekana mu buryo butatu.2. Imana Umwana.3. Imana Umwuka Wera.

InkuruAbantu batatu bagize Ubutatu baboneka mu nkuru zikurikiza zivugwa muri Bibiliya. * Umubatizowa Yesu (Imana Data, Mwana n’ Umwuka Wera hamwe)- Mat. 3. * Amagambo ya nyuma yaDawidi- 2 Sam.23:2-3. * Noneho umuntu yabaye nkatwe-Itang. 3:22; Umunara wa Babeli- Rekadutandukanye indimi zabo- Itang. 11:7Imirongo* Ukwatura ko hambere kw’Abisirayeli- Umva wa bwoko bwa Isirayeli we, Uwiteka Imana (=Yahwe Elohim. Iri jambo- Elohim riri mu bwinshi) yacu ni We Uwiteka wenyine- Guteg. 6:4

Ibyo kwitonderwa byo mu byanditswe:*Ibimenyetso biri mu Iseszerano Risyha biduhamiriza Ubumwe bw’Ubumana:*Hariho Imana Imwe Data, ibintu byose byakomotseho. Umwami ni Umwe Yesu Kristu, tubahomuri we- 1 cor. 8:4-6. * Noneho Umuhuza si uwo umwe ariko Imana ni Imwe- Abagal. 3:20.*Umwami Umwe, Ukwizera kumwe, Umubatizo Umwe; Imana Imwe Data wa twese- Abef. 4:5-6.(Reba kandi Abaroma. 3:30; 1 Tim.2:5; Yak. 2:19; Ibyah. 11:17)

Ubumwe bw’Ubutatu kandi ariko buri wese mu Butatu akaba ari Imana ukwayo:” Nubwo buri Muntu mu Batatu yigaragaza ukwe, hari ihuriro hagati yabo. Urugero, Yesaya 9:6yita Mesiya uzaza (Yesu) “Data wa twese Uhoraho”. 2 Abakorinto3: 17 kandi haravuga ngo“Uwiteka ni Umwuka”. 1 Abakorinto 12:3 bavuga “Umwuka w’Imana”. Kandi mu mitwe ibanzamu Butumwa bwiza bwa Yohana, tubwirwa ko ari” Jambo” waremye isi, tubigereranyije n’Itangiriro 1 na 2, aho Iman yaremye isi. Yohana 1:14 yita iri Jambo Yesu Kristo, “Nuko Jamboyigira umuntu abana natwe” Yesu aravuga, Niba mwarambonye, mwabonye Data, kandi “Njye naData turi Umwe”, na none kandi yasenze Imana Data mu mulima w’I Getsemane no mu isengeshorya Data wa twese uri mu ijuru- Mat. 6:9.

Page 14: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 12

ihinduka Imana Umwana, hanyuma IkabaUmwuka Wera. Ahubwo bose barakoranaariko buri wese akagira igihe ibikorwa byebigaragara cyane kuruta iby’abandi.

Umwanzuro wacu kuri ibi ni uko Imanayagiye itwihishurira mu mateka yacu kandino mu buryo butworoheye kumvank’abantu. Ntidushobora gusobanukirwabisesuye iby’ubumana kuko turi murikamere muntu. Twakira bike Imanayaduhishuriye ibyo itaduhishuriyebiraturenze, dushobora gusa gutekereza kurikamere y’Imana nyir’ububasha buhebuje.

Ushobora no kwifashisha ibi bikurikirawigisha Ubutatu bw’Imana: Igi (igishishwa,umweru n’umuhondo); amazi (amazi,umwuka w’amazi ashyushye, urubura), ibyoumuntu ashobora kuba byo (umubyeyi,umugore, umuganga).

Izina ry’Imana n’Ubutatu:*Izina ry’Imana Elohimu rishobora kudufasha kwigisha iby’Ubutatu. Izina , Elohimu ni izina ririmu bwinshi mu rurimi rw’Igiheburayo. Iyo rero rishyizwe mu rundi rurimi riba ‘imana (nyinshi).”Iyo turikoresheje tuvuga Imana yacu, tuvuga “Elohimu”, cyangwa ‘Imana”. Iryo zina rishyirwa mubwinshi kugirango twerekane ubuhangange bw’Imana, budashobora gushyirwa mu buke. Imwe mumirongo tubonamo iryo zina: Itang. 1:26 (Reka Tureme Umuntu mu Ishusho Yacu). Guteg. 6:4,“Umva wa bwoko bw’Abisirayeli we, Uwiteka Imana Yacu (Izina ry’isezerano ry’Imana, rivugaUwiteka) ni we Elohimu (Ubwinshi bw’Umwami). Yahwe wacu ni umwe (ubumwe, ubuke-Tumusenga nk’Imana Imwe). Na none ubwo yatangaga Amategeko, Kuva 20:2-4 a (“Ndi UwitekaImana Yawe Yagukuye mu Buretwa. Ntuzaramye izindi mana. Ntuziremere ibishushanyo”).Iremwa ry’Umugabo n’Umugore kugira ngo bubake urugo:Ishusho y’Imana igaragaza imiterere n’ibindi biranga Imana. Imiterere n’ishusho igaragaza kamerey’Imana ni ubugwaneza, ubutungane, ubutabera, ubuziranenge, urukundo, ubuntu, imbabazi,ubunyampuhwe, imbaraga, ubushobozi bwo kutuyobora, kwita ku bababaye no gutanga ibitungaabantu. Ubushobozi bw’umuntu bwo kugaragaza ishusho y’Imana bwagabanutse ubwo Adamu naEva bacumuraga, ariko yongera gutungana mu buzima bw’abizera iyo bumviye Imana- Abaroma.8:29. Imibanire y’ abashakanye igaragaza ubumwe bw’Imana iyo abashakanye bombi babanye muburyo bushimisha Imana kandi bagaragaza kamere yayo ( “Reka tureme umuntu mu Ishusho Ryacu,umugabo n’umugore irabarema”- Itang. 1:2;, 2:24- Bazaba umwe). Iyi mibanire ifite ubushobozibukomeye bwo guhamya Imana Yacu. Iyo abashakanye babanye mu buryo budashimisha Imana,ntibaba bagaragaza Ishusho y’Imana mu isi. Wibuke ko Imana ari Umwuka utagaragara. Kubera koAri Umwuka ntishobora kuba umugabo cyangwa se umugore. Ifite ibiranga umugabo n’umugoreicyarimwe, ariko dukunda kuyita umugabo ( Reba urugero mu Byanditswe Byera bigaragaza Imanaifite imiterere ya kigore - Yes. 46:3; 49:15.)

Ingingo ya 2a: Imana Data

Ikiganza-Imana Data

Ingingo zo kwigisha:*Reba inyigisho. Inkuru, imirongo ijyanye n’Ibiranga Imana.

Ingingo ya 2b: Imana Umwana

Intama- Yesu ashushanywa n’uyu mwanaw’intama nk’uko byanditswe mu gitabocy’Ibyahishuwe, Yesaya 53, ibyanditswe kuntama ya Pasika, n’ibitambo by’intamatubona mu Isezerano rya Kera. YabayeUmwana w’Intama wishwe kubbw’ibyahaby’abantu.

Itara ry’ubwiza bw’Imana n’umwanaw’intama-Ibyah. 21.23

Hari izindi nyigisho zivuga ibya Yesu muriBibiliya, byinshi muri ibyo bikubiye muriUnite yigisha ibya Yesu nk’Igisubizocy’ibibazo byacu, iryo ni rimwe mumasomo ari muri iki gitabo.

Ingingo zo kwigisha:1. Yesu adushushanyiriza imana Itagaragara.2. Yesu ni Intama y’Imana.

(Wibuke ko hari izindi nyigisho nyinshi muri Bibiliya zigisha ibya Yesu. Ibi tuzabigaruka nyumamuri izi nyigisho. Iyi ni iwme mu mirongo mikeya ivuga Yesu mu Butatu, kandi Yesu nk’Intamay’Imana).

ImirongoInyigisho ku bumana bwa Yesu *Yesu, Iyo umbonye uba ubonye Data- Yohana 14:6-11 *Yesu niUmwe n’Imana Data - Yohana 10:24-42. * Yesu Yariho Mbere y’uko Avukira mu Isi- Yoh.8: 58;16:28.Inyigisho kuri Yesu nk’intama y’Imana- *Pasika ya Mbere-Kuva 12 * Yohana Umubatizaarabihamya, “Dore Ntama w’Imana ukiza ibyaha by’abari mu isi” Yoh. 1:29.Yesu yerekanywank’Intama y’Imana – Ibyah. 5:6-14, 7:9-14, 17; 12:11; 13:8; 14:1-4; 10;17:14; 19:7; 21:23; 22:1-3*Imana iha Aburahamu intama- Itang. 22Imirongo:Inyigisho ku bumana bwa Yesu- * Ku Mana Mwana biravugwa ngo, “Mana, intebe yawe ni iy’itekaryose”- Zab. 45:6-7; Heb. 1:8-9. * Mbere Na mbere hariho Jambo, Jambo uwo yahoranye n’Imana,kandi Jambo yari Imana. Ibiriho byose ni We wabiremye kandi ku Bwe- Yoh. 1:1-14 . * Ububashabwa Yesu Buhoraho- Abarom. 1:20 . *Yesu ni Ishusho ya Kamere Yayo; Abamalayika bosebamuramye; Niwe washyizeho urufatiro rw’isi, n’ ijuru ni umurimo w’intoke zawe- Abah. 1:3-13;Zab.110:1 * Ni Imana Nyakuri kandi ni Ubuzima bw’Iteka- 1Yoh. 5:20. Niwe Shusho y’ImanaItaboneka, Imfura mu Byaremwe Byose-Abakol. 1:15 , * Umuhuza Umwe kandi w’Imanan’Abantu, na we ni Umuntu Yesu Kristo- 1 Tim. 2:5-6, Abar. 8:34, Abah.7:25Inyigisho za Yesu nk’Umwana w’Intama w’Imana-*Yesu ni Umwana w’Intama wa Pasaka– 1 Abakor. 5:7; Yes. 53:7. * Umwana w’Intama watanzwenk’igitambo cy’ ibyaha cyotswa buri munsi- Kuva 29:38-42; Lewi 3:7 (igitambo cy’amahoro);igitambo cyo gutambira ibyaha- Lewi 4:32; igitambo cyo gukuraho urubanza- Lewi 5:6-7;9:3;Kubara 7:15,21,27,33,39, …15:5; 28:6-14. Yesu nk’igitambo cy’ibyaha byacu- Heb. 9-10.

Ingingo ya 2- Imana UmwukaWera

Ingingo zo kwigisha:1. Umwuka Wera (Ikigiriki-paraklete-uduhora iruhande).

Page 15: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 13

Inuma- Umwuka wera. Dukoreshaigishushanyo cy’inuma kugirangodusobanure Umwuka wera. Ibi bituruka kunkuru y’ibyabaye igihe Yesu yabatizwaga,igihe umwuka Wera yamanukaga muishusho ry’inuma.

Hari izindi nyigisho ku Mwuka Wera muriBibiliya. Zimwe muri zo twazishyizemomuri iri somo. Izindi nyigisho tuzazibonamu yandi masomo azakurikira.

2. Umwuka Wera ni we Uduhumuriza kandi Umujyanama wacu.3. Aratwigisha kandi akatwibutsa Ijambo ry’Imana iyo turikeneye.4. Yemeza Abantu Ibyaha, ubutungane, no guca imanza.5. Akora imirimo myinshi ijyanye n’agakiza kacu: (Atugira bashya,

akatwoza), aba muri twe, aratubatiza muri yesu kandi ashyiraumukono ku mubano wacu n’Imana.

6. Umwuka Wera aduha impano dukoresha mu murimo w’Imana.7. Umwuka wera aduha gushikama n’imbaraga zo kwamamaza

ubutumwa bwiza ku isi.8. Aradutakambira mu masengesho.9. Atwereka inzira yo kubaho ubuzima bunogeye Imana mu gihe

tuyikorera.10. Aduha amagambo yo kuvuga igihe duhagaze imbere y’abantu

tuvuga ibya Yesu.

Inkuru* Yesu avuga ibyo kuza k’Umwuka Wera/ Uhumuriza-Yoh. 14:26 *Umunsi wa Pentekosti- Yoh.16:7; Ibyak. 2. * Uko itorero ryakuze rifashijwe n’Umwuka Wera- Ibyak. 9:31. *Umwuka Wera niUmuyobozi wacu mu Murimo w’Imana- Ibyak. 16:6-7. * Ugufashwa n’Umwuka Wera muntambara Luka 12:11-12.

Imirongo

*Hamwe havugwa iby’Umwuka Wera mu Isezerano rya Kera- Itang. 1:2; Guteg. 6:4. Kwemezaicyaha, Gukiranuka, Gucibwaho iteka- Yoh. 16:8. * Umwuka Wera Ahamya Ukuri kuri mu MitimaYacu- Abaroma. 9:1. * Umwuka Wera Aratweza- 1 Abakor. 6:11. *Umwuka Wera Atanga Impano-Kuva 31:3; 1 Abakor. 12:7-11. * Umwuka Wera Atura Muri Twe- 1 Abakor.3: 16; Abaroma 8:9-11; Abagal. 4:6; 1 Yoh. 3:24. * Umwuka Wera Aratwuhagira Akaduha no Kuvuka bwa kabiri- Tito3:5; Yoh. 3:5-6. * Muzahabwa Imbaraga zo Kubwira abandi ibya Yesu- Ibyak. 1:8. * AduhaImbaraga zo Gukora Umurimo w’Imana- 1 Abakor. 2:4; Abaroma. 8:13; Abagal. 5: 17-18, 22-23. *Aratwigisha- Yoh. 16:12-14; 1 Cor.2: 13. *Umwuka Wera Aradusengera- Abaroma. 8:26. *Yigishije Pawulo Kwigisha- 1 Abakor. 2:6-16.

Isomo rya 3 Imana Yaremye Isi y’Imyuka

Ingingo ya 3Imana yaremye Isi y’Imyuka

Imirimo y’Abamalayika n’abadayimonimu isi- Abamalayika bakora nk’intumwaz’Imana kandi nk’abarinzi. Akazik’abadayimoni ni uguhuma abantu amasongo batamenya ukuri kuri mu butumwabwiza, no kuzana imirimo yo kurimburaabantu na sosiyete ikoresheje inyigishozipfuye, imibereho iganisha ku kurimbuka,n’indi myumvire ihabanye n’Iby’Imana.

Ingingo zo kwigisha1. Imana yaremye Imyuka.2. Ubushobozi bw’Imana busumba kure ubw’imyuka.3. Ubushobozi bw’imyuka bufite aho bugarukira.4. Dushobora kugabanya imyuka mo ibice bibiri by’ingenzi:

abamalayika-abakorera Imana; abadayimoni-abigometse ku Mana.

Imirongo*Imana Yaremye Ingabo zo mu Ijuru-Neh.9: 6

Page 16: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 14

Ingingo ya 3a Imyuka Yavumwe.

Uko Imyuka irutana mumbaraga. (Abefeso 6:12)

Abategetsi Bakuru (Abef. 6:12)- Sataniazwi ku mazina menshi. Izina ryerisobannura uwo ari we n’ibikorwa bye.Azwi nka Se w’Ikinyoma, Umwanzi wacu,Umwami w’Imbaraga zo mu mwuka,Ikiyoka kinini, uwo Yesu yita umwicanyi.Rimwe na rimwe agaragarank’umumalayika w’umucyo (umumalayikamwiza). Akorera mu bigomeke. Imbaragaze zifite aho zigarukira kandi ari mu nsiy’ubutware bw’Imana.

Abadayimoni bashushanywa bafiteamahembe kubera ihene y’igitambo ivugwamu Isezerano rya Kera-aho abantubashyiraga ibyaha byabo ku ihene (withhorns), hanyuma bakayohereza mu butayungo ipfireyo. Ihene yafatwaga nk’aho ari yoyikoreye ibyaha. Umutwe wayowakoreshwaga gushushanya Satani mumadini ya Satani. Uwo mutwe w’ihene nibwo buryo bworoshye bwo gusobanuraSatani, ntaho uhuriye n’ibyo tuzi mu buzimabusanzwe.

Abategetsi (Abef. 6:12) – Bibiliya ntabyinshi ibavugaho. Bari mu rutonde

rw’imyuka y’abadayimoni bakorera mu isi.

Ingingo zo Kwigisha:1. Umwe mu bamalayika wari ufite ubwiza butangaje, witwa Satani,

yashatse kwicara ku ntebe y’Ubwami y’Imana mu Ijuru ngobamusenge.

2. Imana yamujugunye hanze y’Ijuru.3. Satani yajyanye na 1/3 cy’abamalayika (ubu bitwa abadayimoni).4. Satani n’abadayimoni be barakorera mu isi ngo bahume amaso

y’abatari bizera ngo batamenya Ukuri bashobora abntu muirimbukiro babashukisha imibereho yangiza ubuzima, n’inyigishozipfuye.

5. Uko abadayimoni barutana Paul abyigisha mu Abefeso 6:12 (nk’ukotubibona mu bikurikira hasi).

Uko Imyuka irutana mu mbaraga. (Abefeso 6:12)

Abategetsi Bakuru

Inkuru

* Satani ashukaAdamu na Eva kugomera Imana- Itang. 3. *Satan yishyize hejuruyirukanwa mu Ijuru- Ezek. 28:11-19; Yes. 14:12-15 ; Luka 10:18. * Satan afataicyagatatu cy’abamalayika ajyana nabo- Ibyah. 12:4. **Satani ahagurukira kurwanya umukiranutsi Yobu 1-3. . Igeragezwa rya Yesu- Mat. 4:1-11.

Satani abuza Paul gusura itorero ry’I Tesalonike- 1 Abates. 2:18. Satani agerageza Dawidi kurugero rwo kwishyira hejuru kwe abara abantu nuko abantu benshi bagapfa- 1 Ingoma 21:1-30.Satani arega Yosuwa imbere y’Imana- Zek. 3:1-10. Satani atera umutima wa Petero kumvishaibintu imyumvire ya kimuntu aho gukoresha iy’Imana- Mat. 16:23; Satani yinjira Yuda Isikariyotiakamutera kugambanira Yesu ku mafaranga- Luka22:3-6. Satani yuzura umutima w’Ananiyaakamutera ubusambo bikamuviramo gupfa- Ibyak. 5. Umurwanya-Kristo azakora ibikorwa nk’ibyaSatani- 2 Abates. 2:9. Hari abamenye amabanga ya Satani- Ibyah. 2:24Imirongo*Satani ni Umutegetsi cyangwa Igikomangoma- Abef. 2:2; Yoh. 12:31 * Satani ni imana y’Iyi Si.Ahuma amaso y’abatizera- 2 Abakor. 4:4. * Iby’ intebe ya Satani- Ibyah. 2:13* * Satani niumwicanyi na Se w’Ibinyoma- Yoh. 8:44 * 1 Pet. 5:8. *Satani ni Umwanzi wacu- 1 Petero 5:8 *Satani ni Umushukanyi- Mat 4:3; 1 Abates.3: 5 * Satani yihindura nk’Umumalayika w’Umucyo- 2Abakor. 11: 13-14. * Satani Akorera mu Batubaha Imana – Abef. 2:2 * Ubushobozi bwa Satanibugira Imipaka- 2 Abates. 2:9-12 * Umunsi Umwe Satani azajugunywa mu Kiyaga cy’Umuriro-Mat. 25:41; Yoh. 12:31: Yoh. 16:11; Abakolos. 2:15; Ibyah. 20:10. * Imana y’Amahoro mu gihecya vuba izamenagurira Satani munsi y’ibirenge byawe- Abaroma 16:20.

AbategetsiImirongo

* Nta bintu byinshi bivugwa kuri iki cyiciro. Dore hamwe dusanga muri Bibiliya bavuga kuBategetsi- Abef. 6:12; 1Abakor. 15:24; Abakolos. 2:15; 1 Pet. 3:22.

Page 17: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 15

Abategetsi b’Isi (Abef. 6:12)-Abadayimoni bayobora uduce tumwe tw’isi,ni bo bakorera mu bategetsi bakandamizaabantu, abayobozi b’amadini yigishaibinyoma, n’indi mibereho yangizaubuzima. Urugero-Umwami w’ I Peresiuvugwa muri Danieli 10:13

Imbaraga z’Imyuka y’Umwijima (Abef.6:12).- Abapfumu, abarozi, abatezi,abakonikoni bo kwica cyangwa gukiza. Niimbaraga z’imyuka y’abadayimoni, abobakorera bugufi bw’abantu. Aba ni bobashobora kuza ku Bantu mu nzozi, muishusho ry’umuntu wapfuye-umuntu wo mumuryango.

Abategetsi b’IsiImirongo*Imbaraga z’Isi y’Umwijima- Dan. 10:12-13, 20; Abarom. 8:38; 1 Cor. 15:24; Col. 2:15; 1 Pet.3:22

Imbaraga z’Imyuka y’UmwijimaImirongo* Intambara yacu ni iyo turwana n’imbaraga z’imyuka y’umwijima- Abef. 6:12-13. *KwigishaInyigisho z’Ibinyoma- 1 Tim. 4: 1-3. * Abamalayika Batarinze Ubuturo Bwabo- Yuda 1: 6-7. *Indagu z’Abanyabinyoma nzihindura ubusa- Yes. 44:25

Ingingo ya 3b Abamalayikab’Imana

Abamalayika Babiri- Mikayile, umutwarew’abamalayika na Gaburiyeli, intumwaidasanzwe y’Imana. Abo Bamalayika ni bobavugwa cyane muri Bibiliya.

Abamalayika berekanwa bafite amababa,ariko ntabwo tuzi niba abamalayika bosebafite amababa. Umutwe w’Abamalayikauri ku Isanduku y’Isezerano bari bafiteamababa. Igishushanyo ni uburyobworoshye bwo gutanga ubutumwa, ntahobihuriye n’ubuzima busanzwe. Ibyo niibishushanyo benshi bakoresha bashushanyaAbamalayika.

Ingingo zo Kwigisha:1. Abamalayika ni ibyaremwe byo mu mwuka ariko imbaraga zabo

zifite aho zigarukira.2. Abamalayika bakubye inshuro ebyiri umubare w’abadayimoni3. Abamalayika ni intumwa z’Imana.4. Bita ku mibereho y’abizera.5. Abana bafite abamalayika barinzi bambaye ubwiza bw’Imana.6. Abamalayika barinda Abizera.7. Ntitugomba kubasenga cyangwa kubaramya.8. Tuzacira imanza Abamalayika.9. Abamalayika bazakusanya Abizera bose Yesu nagaruka.10. Baremwe ari Imyuka ntabwo ari abazimu.

Abamalayika b’ImanaAbamalayika Babiri – Mikayile na GaburiyeliInkuruMikayile* Mikayile anesha Umutware w’Ibwami bw’Ubuperesi- Dan. 10:13, 21. *MikayileAhagarikira Abantu- Dan. 12:1. * Malayika atongana na Satani, ariko asaba Imana ngo Imuhane-Yuda 1:9. * Mikayile arwana intambara na Satani mu ijuru- Ibyah. 12:7.Gaburiyeli. *Gaburiyeli asobanurira Daniyeli iyerekwa rye- Dan. 8:16. *Gaburiyeli abwiraDaniyeli iryo yerekwa- Dan. 9:21-27. * Gaburiyeli abonekera Zekariya- Luka 1:19. * Gaburiyeliabonekera Mariya- Luka 1:26-38

Kugendererwa n’AbamalayikaInkuru* Abamalayika Barinda Israyeli mu Ntambara barwanaga n’ Abasiriya- 2 Abami 6: 8-23. *

Page 18: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 16

Kugendererwa n’Abamalayika-Abamalayika bakorera Imana ni abarinzikandi ni abagenzura ko umurimo w’Imanamu is ukorwa.

Umumalayika Aburira Yozefu Guhungira mu Misiri- Mat. 2:3-15. * Abamalayika Bafasha Abizeraguhunga ibyago- Ibyak. 12:6-11 *. Abamalayika bajya Guciraho Iteka Sodoma na Gomora- Itang.19:1-29 * Malayika Aha Mariya na Yozefu Ubutumwa- Luka 1-2; Mat. 2:19-20 * AbamalayikaBatangaza Ivuka rya Yesu- Luka 2:8-15. * Malayika Akomeza Yesu Mbere y’Ifatwa Rye-Luka22:39-43 *Abamalayika Batangaza Izuka mu Bapfuye rya Yesu-Mat. 28:1-7; Mariko 16:2-7; Luka24:1-7; Yoh. 20:10-11; Ibyak. 1:10-11 *bamalayika bakoreye Yesu Yesu nyuma y’uko ageragezwana Satani mu butayu- Mat. 4:11.

ImirongoMbese abamalayika bose si imyuka iyikorera, itumwa gukora umurimo wo gufasha abazaragwaagakiza? Abaheb. 1:14. *Abamalayika ntibagomba gusengwa-Abakolos. 2:18. *Ubwengebw’Imana bwamenyeshejwe abamalayika n’itorero- Abef. 3:8-12. * Abamalayika basohoza Ijambory’Imana kandi bakayumvira. Bayikorera ahantu hose ategeka- Zab. 103:20-22 * Ategekaabamalayika kuturinda mu nzira zacu zose- Zab. 91:11. * Abamalayika barinda abana ku buryobw’umwihariko- Mat. 18:10. * Abamalayika batabarika bazazunguruka intebe yo mu Ijuru,bahimbaza Imana n’Umwana w’Intama (Yesu)- Ibyah. 5:11-14. * Abamalayika bazahuriza hamweabizera mu bihe by’imperuka- Mat. 24:31. *Tuzacira imanza Abamalayika- 1 Abakor. 6:3

Page 19: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 17

Igice cya 2: Imana n’ibiboneka yaremye

Page 20: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 18

2. Imana n’ibiboneka yaremye

Page 21: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 19

Igice cya 2: Imana n’ibiboneka yaremye

Gusobanura Igishushanyo

Igishushanyo cya 2 cyerekana ibigaragara mu byo Imana yaremye, intego Imana yari ifite ijyakurema ibyo bintu, n’intego z’umuryango. Hejuru ku gishushanyo hari ishusho y’Intebey’Ubwami mu Ijuru gisa nk’ikiri muri unit 1. Data, Mwana, n’Umwuka Wera zishushanije kuntebe y’Ubwami hejuru y’ibindi biremwa. Hari umurongo utandukanya Imana n’Ibyo yaremye.Uyu murongo ntubereyeho kwerekana Imana iri kure cyane, ahubwo ubereyeho kwerekanaitandukaniro hagati y’Umuremyi n’ibiremwa.

Mu gice cy’Ibumoso bw’umubumbe w’isi hari iminsi itandatu Imana yaremeyemo ibintu, umunsi wa karindwintabwo uri ku gishushanyo. Ku ruhande rw’ibumoso, igishushanyo kirerekana ahantu hatandukanye mu is abantubatuyemo. Bibiliya ivuga ko iman yagiye ihitiramo abantu aho batura kugira ngo barusheho kuyihanga amaso.

Hagati mu gishushanyo harimo umugabo n’Umugore n’abana. Bibliya ikikije umuryango. Umugabo n’umugorebashushanijemo hagati kuko bari ku isonga y’Ibyo Imana yaremye. Uruziga rukikije umuryango rwerekana burimuryango (umugabo, umugore, n’abana babo) nk’ikintu kimwe. Imiryango myinshi yishyize hamwe itanga kominote.

Umugabo n’Umugore bahagarariye Imana kuko baremwe mu ishusho yayo bagomba kubaho muri kamere y’Imana.Umugabo n’Umugore bagomba kubaho bakurikije uko Imana ishaka kandi bakanabyigisha abana babo ibihe byose.

Ibigamijwe kugerwaho muri Igice cya 2

1. Gushimangira ko Imana yaremanye isi n’ibiyirimo ubushishozi, gahunda n’intego.2. Kwigisha ko Imana yashyize abantu mu isi biturutse mu bushake bwayo, kugirango barusheho kuyihanga

amaso.3. Kwigisha ko umugabo n’Umugore bose baremwe mu ishusho y’Imana, n’inshingano bafite mu kugaragaza

ishusho y’Imana muri bo.4. Gusobanura ko umuryango ugizwe n’umugabo, umugore n’ababakomokaho (ushyizemo n’abo barera).5. Gushimangira ko inshingano ya mbere y’umuryango ari iyo kurera abana bagakura batinya Imana kandi

bayubaha.6. Gusobanura inshingano z’umugabo, umugore n’abana.

Izindi Igice cya zifite ibyo zihuriyeho

Igice cya 1: Unite ya 1 n’iya 2 zombi zihuriye ku byo Imana yaremye n’intego yari ifite irema ibyo bintu.Igice cya 8: Imibereho yo mu miryango y’Abizera igomba gushingira ku ijambo ry’Imana.Igice cya 11: Tugomba kwita ku byo Imana yaduhaye kuko ari Imigisha mu miryango yacu.

Igishushanyo Fatizo

Isomo rya 1: Iminsi Imana Yaremyemo Ibyo Tubona

Igice cya 1: Isubiramory’isomo rya Unite ya 1

Ingingo zo kwibuka:1. Imana ni Umuremyi kandi ni we Urinda ibyo Yaremye.2. Ubutware bwayo buri hejuru y’Ibyo yaremye byose.

Page 22: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 20

Intebe y’Ubwami – Imana niUmuremyi ufite ubutware.

Umunsi wa 2: Isi n’ibicu byomu kirere- Imana yaremye ikirere.

Umunsi wa 3: Imana yaremyeisi n’ibicu byo mu kirere

Umunsi wa 4: Isi hamwen’ijoro/ukwezi n’inyenyerin’umunsi/izuba- Imanayaremye izuba, ukwezi, umunsin’ijoro.

Ingingo zo kwigisha:1. Imana yaremesheje ibintu byose Amagambo yo mu Kanwa kayo.2. Umunsi wa 1-Imana Yaremye Umucyo n’Umwijima.3. Umunsi wa 2-Imana yaremye isi n’ibicu byo mu kirere.4. Umunsi wa 3-Imana yaremye Ubutaka n’ibimera.5. Umunsi wa 4-Imana yaremye izuba, ukwezi, umunsi n’ijoro byo kugenga

ibihe by’imvura n’izuba, iminsi mikuru n’imyaka.6. Umunsi wa 5-Imana yaremye inyamaswa zo mu nyanja n’inyoni zo mu

kirere.7. Umunsi wa 6-Imana yaremye inyamaswa, irema umuntu irangiriza ku

mugore.8. Umunsi wa 7-God rested from his work, created the Sabbath day of rest.9. Imana yabonye ko ibyo yaremye byari byiza.10. Imana irinda kandi igashyira gahunda mu byo yaremye.

Iminsi irindwi yo kuremaInkuru* Ibivugwa ku Irema- Itang. 1-2

Imirongo* Imana Yaremesheje Buri Kintu Cyose Ijambo – Zab. 33:6,9; Abaheb. 11:3; Yoh.1:1-4. * Imana YaremyeIbintu Byose Ibiboneka n’Ibitaboneka-Itang. 1-3. *Abumbatiye ibintu hamwe-Abakolo1:16-17. * ImanaYaremye Ijoro N’amanywa, Impeshyi n’Itumba N’Imipaka n’Isi- Zab. 74:16-17* Imana yashinze ifatiroz’isi n’amategeko ya kamere. Kandi ntazamaraho ubwoko bwe- Yer. 31:35-40. * Njye* Imana naremyeubujyakuzimu bw’isi n’impinga z’imisozi- Zab. 95: 4-5*. *Isi ikiriho ibiba n’isarura, n’imbehon’ubushyuhe, n’impeshyi n’urugaryi n’amanywa n’ijoro ntibizashira- Itang. 8:22 * Ninde wakuremye munda: Njye UWITEKA ni njye waremye ibintu byose, ninjye wabambye ijuru njyenyine, ndambura isinjyenyine-Yes. 44:24.

Umusi wa 5: Isi amafi n’inyoni-Imana yaremye inyoni zo mukirere n’amafi yo mu nyanja.

Umunsi wa 6: Isi n’inyamaswa, n’abantu-

Imana yaremye amatungo, ibikururuka byo ku isi ndetse n,abantu.

Umunsi wa 7: Nta gishushanyo. Imana yaruhutse ku munsi wa karindwi.

Page 23: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 21

Igice cya 3: Imanayaremanye isi ubwengeburimo ubushishozibwinshi.

* Imana yaremanye isi ubwengeburimo ubushishozi bwinshi.

Harimo ubuhanga bukomeye mubyo Imana yaremye nk’ukobigaragazwa n’amahameakurikira: abantu baremwe muishusho y’Imana, kamere yayo,imico n’imyifatire yayo.Yashyizeho gahunda y’ukoumugabo n’umugabo bakwiyekubana kandi ishimangira integoyayo mu kurema umuryango.Yaremye inyoni kandi izigisha nogukora ibyari. Mu bushake bwayoYatanze ubumenyi n’impano kuriburi muntu, kandi iha abantun’ubushobozi bwo kongeraubumenyi bwabo uko ibihebigenda bisimburana. Ntiyaremyeisi gusa n’ibiyirimo mu buryobishobora guhinduka ariko ifiten’uburyo ikorana n’ibyo yaremyemu mwanya w’abantu bayo...

Umurenge: Ibishushanyobikurikira mu ngumi y’I bumosobyose bijyanye n’ibyo dusoma muByakozwe n’Intumwa 17. Imanivuga ko yadushyize mu tureretw’isi dutuyemo ikurikijeumugambi idufiteho kandi kugirango turusheho kuyegera.Igishushanyo cy’I Bumoso:Abantu bamwe bari mu mirenge(mu byaro).

Ingingo zo kwigisha:1. Imana ntiyapfuye kurema ibintu uko ibonye kose, yabikoranye ubwenge

n’ubushishozi kandi buri kintu cyose hari impamvu cyaremwe.2. Imana yashyize abantu ku isi ikurikije ubushake bwayo (nk’uko

byanditswe mu Byakozwe n’Intumwa 17:26-27).3. Imana idufitiye umugambi (Zaburi 139:13-16).4. Imana yashyize bimwe mu biyiranga mu byo yaremye.

Inkuru*Imana yashyize abantu mu isi ahantu ishaka kugirango bayishake- Ibyak. 17:26-27. *Imana yaratubumbye,yaratubonaga ubwo yaremaga; ifite umugambi ku buzima bwacu- Zab. 139:13-16. * Yesu AtwigishaImbabazi z’Imana zigaragarira mu byo yaremye- Mat. 5:45, Imana ibwira Yobu iby’ibyo yaremye-Yobu 38-41

Imirongo* Imana Yaremye Abantu, Yababonye Batarabumbwa Bakiri mu Nda y’isi Igihe cy’Irema- Zab. 139:14-15.* Imana yigaragariza mu byo yaremye- Abaroma 1:20-21. *Imana yihishurira mu mutima w’umuntu-2Abakor. 4:6. *Ibintu byose byaremwe ku bushake bw’Imana- Ibyah. 4:11. * Imana yakomeresheje isiubwenge n’ubuhanga bye- Yer. 51:15-16. * Imana igera uburemere bw’umuyaga, igera amazi, iha inziray’inkuba irata ubuhanga bwayo mu irema- Yobu 28: 24-27. * Mu bwenge bwayo, Imana yashyizehoimfatiro z’isi, yakomeresheje amajuru ubuhanga, yatoboje amasoko y’ikuzimu ubumenyi bwe kandi ibicubitonyanga ikime- Imig. 3:19-20. *Ibyaremwe bigaragaza icyubahiro cy’Imana- Zab.19: 1-4. * Imana ihoraikora imirimo mubyo yaremye-Zab.145; Yoh. 5:17; Abaheb. 1:2-3. *Zaburi zivuga ku irema zandikiweguhamiriza andi mahanga ko Uwiteka ariyo Mana y’ukuri- Zab.104. * Imana yaremye umukire n’umukene-Imig. 22:2. * Imana ni Umubumbyi, twe turi ibumba, Imigambi yayo ishobora guhinduka bitewe n’ukotuyubaha cyangwa tutayubaha- Yes. 64:8; Yer. 18: 1-11. * Imana iracyakorera mu byo yaremye- Abakenen’abatindi bashaka amazi bakayabura ururimi rwabo rukagwa umwuma; jyeweho Uwiteka nzabasubiza,jyewe Imana ya Isirayeli sinzabahana; nzazibura imigezi mu mpinga z’imisozi n’amasoko mu bikombehagati, ubutayu nzabuhindura ibidendezi by’amazi n’igihugu cyumye nzagihindura amasoko. Mu butayunzahatera imyerezi n’imishita n’imihadasi n’ibiti by’amavuta, kandi mu kidaturwa nzahatera ibitiby’imiberoshi n’imitidari, n’imiteyashuri bikurane, kugirango barebe, bitegereze, batekereze bamenyerehamwe yuko ukuboko k’UWITEKA ari ko kwabikoze, kandi yuko Uwera wa Isirayeli ariwe ubiremye-Yes.41:17-20. *Ibyo Imana azarema hanyuma: Azarema ijuru rishya n’isi nshya- Yes. 65: 17-25. *Ijuru rishyan’isi nshya bizabamo gukiranuka- 2 Pet. 3:13; 2Pet. 3:7.

Uburyo Imana yigararagariza mu byo yaremye: Uko Abisirayeri bakoreshagaindirimbo za gipagani kugira ngo berekane ubuhangange bw’Imana buruta kureubw’ibigirwamana.

Soma Zaburi 104 (Zaburi yiremwa) uyigereranye na zimwe mu ndirimbo za gipagani ziriho muri iki gihe.Umwanditsi wa Zaburi arakoresha amwe mu magambo aboneka mu Bisingizo bya Bayari, byerekana ukoImana ya Isirayeri ari Imana y’ukuri kandi ikomeye. Murabona ko umwanditsi wa Zaburi asimbuza izinarya Bayari izina ry’Imana. Avuga n’amagambo avuga uburyo Imana ikomeye kuruta Bayari.

Ugaritiki- Bayari ni we utuma ibicu bitembera.

Zab. 104: 4-umuriro n’ibibatsi bigaragaza abamalayika b’Imana.

Ugaritiki-umuriro n’ibibatsi bikoreshwa mu gutegura imiringa na zahabu zo mu ngoro ya Bayari.

Zab. 104:7- Ijwi ry’inkuba ni ijwi ry’Imana

Page 24: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 22

Ubutayu-:Imana yashyizeabantu bamwe mu butayu.

Ishyamba ry’Inzitane: Imanayashyize abantu bamwe mumashyamba.

Imisozi n’Ibiyaga: Imanayashyize abantu bamwe mumpinga z’imisozi no mu nkengeroz’ibiyaga.

Ugaritiki-Inkuba ni ijwi rya Bayari.

Zab. 104:16- Imana yateye ibiti byo mu ishyamba rya Lebanoni.

Ugaritiki- Ibiti byo mu ishyamba rya Lebanoni zikoreshwa kubaka ingoro ya Bayari.

Zab. 104:13- Imana igusha imvura ku misozi iturutse hejuru mu kirere.

Ugaritkic- Bayari ifungura idirishya ryayo kugira ngo yohereze imvura kuIisi.

Zab. 104-Byongeye kandi Imana ni Yo Itanga Amazi n’Ibiryo ku Byaremwe byose. Ni we ushyiraho Ibiheby’Imvura n’Izuba.Yita kuri buri kintu cyose Kirebana n’Ibibera ku Isi.

Isomo rya 3 Umuryango washyizweho n’Imana

Igice cya 2a: Imana yaremyeUmugabo n’Umugore muIshusho yayo.

Umuryango kuri Bibiliya-Umugabo n’umugore bose baremwe muishusho y’Imana. Ariko ikirutaho niubwumvikane mu rugo, kurangwa nakamere y’Imana mu buryo babana,bitabujije ko buri muntu agira

Ingingo zo Kwigisha:1. Abantu baremwe nyuma y’ibindi biremwa byose kugirango

Icyubahiro cy’Imana kigaragare.2. Imana yaremye Umugabo n’umugore mu ishusho ryayo. Ibi ni ukuri

ku kiremwa muntu aho kiva kikagera.3. Imana yifuza ko Imiryango yacu iba ikitegererezo cy’Ubumwe

dufitanye mu ishusho y’Imana.4. Imana yifuza ko tuba ikitegeragezo cy’ishusho yayo mu butungane no

mu kuri kudakemwanga.5. Ntitugomba kuvuma cyangwa kwica abantu baremwe mu ishusho

y’Imana.

Page 25: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 23

umwihariko utuma aba umugorecyangwa se umugabo, ariko byosebikaba bigaragaza kamere y’Imanaibarimo. Kubw’ibyo, abagabo babiricyangwa abagore babiri, cyangwakugira abagore benshi, kugira abandibagore cyangwa abagabo batazwi,guhohoterana ku bw’umubiri, umwukacyangwa gukomeretsanya mumagambo, cyangwa ikindi cyaha cyosentibigaragaza Ishusho y’Imana, ntan’ubwo bigaragaza imiterere y’Imana.Imana ni Nyiricyubahiro, kandiyiyerekana nka Data, Umwanan’Umwuka Wera. Abantu babiri babanamu buryo bwemewe ni bo bashoboragushushanya Ubumwe na kamerey’Imana Nyiricyubahiro.

Imana yaremye Umugabo n’Umugore mu Ishusho yayo.

Inkuru* Inkuru ivuga kw’Irema: Abantu Baremwe mu Ishusho ry’Imana- Itang. 1:26-28; 5: 1-2. * Ntuzice,Umuntu yaremwe mu Ishusho y’Imana- Itang 9:6; Kuva 20:13. * Abantu basumbya agaciroinyamaswa- Itang. 1:28; 2:19-20.

Imirongo* Twaremewe kuba nk’Ishusho ry’Imana mu gukiranuka no mu Kwezwa no mu Kuri- Abef. 4:22-32.*Tugenda duhindurwa bashya mu Bwenge kugirango duse n’ishusho ry’Imana- Abakolos. 3:9-11. *Ntitugomba kuvuma abantu b’Imana kuko baremwe mu ishusho y’Imana- Yakobo 3: 8-11.*Tugaragaza Ubwiza n’Isura y’Imana - 2 Abakor.3:18. Abagore n’abagabo barangana mu masoy’Imana-Abagal. 3:28. * Tugaragaza Ubwiza n’Ishusho y’Imana. * Imibanire y’abashakanye ibagiraUmubiri Umwe- - Itang. 2:21-25; Mat. 19:5-6; Mariko 10:8-9; 1 Abakor. 6:15-20; Abef. 5:21-33.

Igice cya 2b: Imana yabwiyeumugabo n’umugore gutegekaibyo yaremye, kandi ibategekakwera imbuto no kororoka.

Igishushanyo ni kimwe

(Ikitonderwa:ibi ntibivuga ko ababyeyibadafite abagabo imana itababonank’umuryango bo n’abana babo. Icyotuvuga ni uko hatagomba kubahoimyumvire ku muryango itandukanyen’ibyo Imana yateganije.)

Ingingo zo kwigisha:1. Imana ishyiraho itegeko ko umuryango w’intangarugero ugizwe

n’umugabo umwe n’umugore umwe.2. Ubundi buryo bundi abantu bumvamo umuryango bugaragara

nk’ubusambanyi kandi buhabanye n’ubushake bw’Imana (ni ukuvugaumugabo ku mugabo, umugore ku mugore, umugabo ufite abagore benshi,umugore ufite abagabo benshi, abantu bafitanye amasano babana nk’umugoren’umugabo, guhuza ibitsina n’inyamaswa, kujya hanze y’urugo rwawe, na zaporonografi).

Imirongo* Imana iba ibireba iyo duhemukiye abagore bacu, Yifuza ko tugira urubyaro rwubaha Imana- Malaki2: 14-16; Reba kandi 1 Abakor. 7:14. * Imana iravuga iti, “ Mubyare, mwororoke, mwuzure isi- Itang.9:1. * Ugushaka kw’Imana ni uko bombi baba umwe- Reba Itang. 1:27; 5:12; Mariko 10:2-9.* Yesu yigishije ko umuntu wese usenda umugore we akarongora undi aba asambanye kandin’umugore wahukana n’umugabo we agashyingirwa undi, aba asambanye- Mariko 10: 10-12(Ibirebana no Gushyingirwa); Mat. 19:3-9; Mariko 10:1-12 (Yesu asubiza ibibazo byerekeranyen’ubutane bw’abashakanye); 1 Abakor. 6:12-20 (Pawulo avuga ibyerekeranye n’Uburaya).

Ingingo ya 2c: Icyo Imanaishaka ni uko ababyeyi bigisha

abana babo ibyo Imanaishaka.

Igishushanyo ni kimwe

Bibiliya iri mu gishushanyo-Umugabo n’Umugore bagombakwigisha abana iby’Imana ishaka.Amagambo avuga ibyo kwigisha muriBibiliya harimo, kwigisha ibishimishaImana, ibyatumaga abantu bakura nogusobanukirwa, kwigisha abantu ukobakwiye kugira ubwenge. Kubera koababyeyi ari bo bari bugufi bw’abana,ukwizera nyakuri gushobora kwigishwabitewe n’ukuntu abana babona ababyeyibabo bitwara mu bihe byiza n’ibihebikomeye. Babona uko ababyeyi babahoubuzima mu kwizera mu bihebinyuranye, haba ku mnywa cyangwanijoro (Guteg. 6 tubwirwa ko tugombakwigisha inzira z’Imana twabaturyamye, twicaye cyangwa duhagazecyangwa tugenda-ni ukuvuga ibihebyose). Itorero na ryo rifite umwanya

Ingingo zo Kwigisha:1. Umugabo n’Umugore bagomba kwigisha abana iby’Imana ishaka.2. Imana yifuza ko tugira abana bubaha Imana.

Inkuru* Imiryango imenya Yesu nk’Umwami n’Umukiza – Umucungagereza w’Umufilipi- Ibyak. 16:31-34.* Buri muryango wagombaga gutamba umwana w’intama amaraso yayo bakayashyira ku bikingiby’amarembo kugirango bakire malayika w’urupfu mbere y’uko bava mu Misiri- Kuva 12: 3-15.*Rahabu n’umuryango we bakijijwe no gufasha abatasi- Yosuwa 6:23. * Abinjira mu kwizerabanyuze kuri Kristo baba babaye abo mu muryango w’Aburahamu- Abagal. 3:7-8. *Yosuwa AtangazaIcyemezo cye n’Umuryango we Gukorera Imana aho gukorera imana z’Ishyanga- Yosuwa 24:15. *Aburahamu yategetse abana be n’abo mu rugo rwe gukomeza mu nzira z’Uwiteka- Itang. 18:19.

Imirongo* Tugomba Kwigisha Abana Bacu Turyamye, Twicaye, Tugenda kandi Akaba ku Nkomangizoz’Inzu- Guteg. 6:6-9. *Uwiteka ni umuhamya iyo turiganije abagore bacu, Ashaka ko tugira urubyarorwubaha Imana- Malaki 2:14-16; Reba na none 1 Abakor. 7:14. * Imana yashyizeho itegeko muriIsirayeli ko umugabo yigisha abana be kwiringira Imana, ntibigomeke- Zab. 78: 5-8. Abana ni Impanon’Umugisha uturutse ku Mana- Zab. 127:3-5. * Abana biga iby’ Imana kuva bakiri mu buto bwabo- 2Tim. 3: 14-15 * Ntabwo twagombye gukunda abo mu miryango yacu kurusha Imana- Mat. 10:37.*Nyina na Se w’umwana bafite ishingano yo Kurera abana babo mu Nzira z’Imana- Guteg. 31:12-13;Imig. 1:8; 6:20-23. * Menyereza umwan inzira akwiriye kunyuramo, azarinda asaza atarayivamo-Imig. 22:6. *Ukwizera kutarimo uburyarya kwavuye kwa Nyirakuru kugera ku bana_ 1 Tim. 1:5.

Page 26: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 24

ukomeye mu kwigisha abana arikoumurimo wayo ntufite imbaragank’iz’ababyeyi bafite ku banababo.Ababyeyi bagomba bagombagusoma Bibiliya, bigisha kandi basengahamwe n’abana babo buri munsi.

Imana ishaka ko tugira abana batinyaImana. Tugomba rero kwigisha abanainzira z’Imana ibihe byose.

Ingingo ya 2d: Inshinganoz’Umugabo.

Igishushanyo ni kimwe

Ingingo zo Kwigisha:Abagabo

1. Yesu ni Mwami w’urugo.2. Abagabo bagomba kugira imishyikirano myiza n’Umwami Yesu

uturutse mu gusenga, mu masom ya Bibiliya, mu guhimbaza nomu gukorera Imana.

3. Abagabo bagomba kuyoborwa n’Umwami na Kristo, barangwa nogutinya Imana mu ngo no mu baturanyi babo.

4. Abagabo bagomba gukunda abagore babo nk’uko bikunda,barangwa na kamere y’Abakijijwe/bagera ikirenge mu cya Kristoumugabo waje kuducungura.

5. Abagabo ni imitwe (isoko) y’urugo, bayobora abantu babo munzira zo gutinya Imana, bahesha icyubahiro izinary’Imana/biyubaha, kandi batera inkunga mu buryo bw’umubiri,mu myifatire no gushyigikira imiryango yabo.

6. Abagabo n’abagore bagomba kubahana (Abef. 5:21).7. Abagabo bagomba gutunga imiryango yabo.8. Abagabo ntibagomba kugira abagore benshi, buri mugabo agomba

kugira umugore umwe rukumbi.9. Abagabo bagomba kubana n’abagore babo mu bwumvikane.10. Ababyeyi b’abagabo ntibagomba gutoteza abana babo.11. Abagabo bagomba gufatanya n’abagore babo mu kurera abana

babo mu buryo bunogeye Imana.12. Abagabo bagomba gukorera Imana no gukoresha impano Imana

yabahaye, ntibagomba gutererana imiryango yabo.13. Ibyemezo byo mu ngo bigomba gufatwa byasengewe kandi

byumvikanyweho, byejejwe, kandi birimo ubushishozi.14. Abagabo bazategekana na Kristo kandi bazaba abaragwa hamwe

na we mu bihe by’imperuka.

Inyigisho Zijyanye n’inshingano z’UmugaboInkuru* Adamu avuga ko umugore ai igufwa ryo mu magufwa ye, akara ko mu mara ye- Itang. 2:23. * Yobu yari umubyeyi mwiza- Yobu 1:1-5. *Ababyeyi b’abahemu- Yer. 7:17-20. *Eli ntabwo yacyashye abana be- 1 Sam. 2:12-4:11. * Umuhigo w’umubyeyi w’ubupfapfa - Abac. 11:30-40*Umugani w’umubyeyi w’umunyambabazi- Luka 15:11-32. * Data atanga Impano nziza- Mat. 7:9-11. * Aburahamu asengera Ishimayeli- Itang.17:18-20.

Imirongo*Bagabo, mukunde abasgore banyu nk’uko mwikunda ubwanyu , mugaragaza Kristo Umucunguzi- Abef. 5:25-31. * Abagabo ni imutwey’ingo- Abef. 5:23. * Abagabo bagaragaza uruhare rwabo nk’abagabo/ abacunguzi nk’uko Imana ari umugabo n’umucunguziw’Isirayeli mu buryo bw’umwuka- (Bagabo mukunde abagore banyu nk’uko Kristo yakunze itorero akaryitangira…-Abef. 5:25-33; Yes.54:4-8; Hoseya; Yer. 31:32-34. * Kubana ari umubiri umwe- Abef. 5:31; Itang. 2:21-25. * Bagabo ntimusharirire abagore banyu-Abakolos. 3:19. * Mubane n’abagore banyu mwumvikana, muzirikana ko ari abasangiramurage mu ijuru kugirango amasengeshoyanyu ye kugira inkomyi- 1 Pet. 3:7. *(Ibisabwa kugirango ube umwepiskopi- kuba ashobora kuba inyangamugayo mu muryangonk’umugabo) umugabo w’umugore umwe, adakunda ibisindisha, yirinda, kuba yiyubaha, akunda gucumbikira abashyitsi, afite ubwengebwo kwigisha, uteri umunywi wa vino cyangwa umunyarukoni…?, ahubwo abe umugwaneza, utarwana, utari umukunzi w’amafaranga.Agomba kuba ashobora kuyobora urugo rwe neza, utera abana be kubaha (Mbese utazi kuyobora urugo rwe yashobora ate kuyoboraitorero ry’Imana?)- 1 Tim. 3:2-5Ingingo ya : Inshingano Umugore:

Page 27: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 25

z’umugore

Igishushanyo ni kimwe

Inyigisho z’ijambo ry’Imana:Kubana n’umugabo udakijijwe-1Petero 2:13-3:7

*Abakijijwe ni abatambyi b’Umwami,ubwoko bwatoranijwe kugira ngobwamamaze Ubutumwa Bwiza. Yesuyatanze umubiri we kugira ngo aduheurugero rw’uko dukwiye kwitwara ahodutuye n’aho dukora imirimo. 1 Petero2:9-10; 21-25.

*1 Pet. 2:11-12: Murangwe nokwiyubaha mu Bagiriki.

*1 Pet. 2:13-17: Mwubahe abayobozibanyu kugirano mubere Umwami wacuabahamya. Abayobozi barimo:abategetsi bo hejuru, abayobozi ba zaProvense, igipolisi, mububahe bose.

*1 Pet. 2:18: Abagaragu barasabwakubaha ba shebuja.

*1 Pet. 3:1: Abagore NA BO,barasabwa kubaha abagabo babobadakijijwe kugira ngo baberere imburo.Ibi kandi ni byo usabwa gukora nibawarahamagawe gukorana n’abantubatazi Imana.

*Incamake: Mu bihugu bimwe nabimwe bishobora kutakubera byizakuvuga ku mugaragaro ko wemeraKristo nko ku bagori bari muri politiki.Tugomba kumenya kumenya ibyoumuco wa bakavukire utwemereragukora ariko kandi tukigisha n’inziraz’Imana.

1. Ingingo zo kwigisha:1. Yesu ni Mwami w’urugo.

2. Abagore bagomba kugira imishyikirano myiza n’Umwami Yesuuturutse mu gusenga, mu masom ya Bibiliya, mu guhimbaza nomu gukorera Imana.

3. Abagore bagomba kuyoborwa n’Umwami na Kristo, barangwa nogutinya Imana mu ngo no mu baturanyi babo.

4. Abagore bagomba kubaha abagabo babo nk’uko babikoreraKristo ubwe.

5. Abagabo n’abagore bagomba kubahana (Abef. 5:21 Ikitonderwa:ijambo rivuga kubaha riri mu murongo wa 22 ryafashwe mu murongo wa ,kubera ko iyo nshinga muri Bibiliya y’Ikigiriki nta yiri mu murongo wa 22. Ibyobituma iyo mirongo yombi ifatanywa n’uko ivuga ikintu kimwe).

6. Abagore bagomba kubaha abagabo babo.7. Abagore bagomba kwita ku miryango yabo (Imigani 31).8. Buri mugore agomba kubana n’umugabo umwe rukumbi.9. Abagabo bagomba gufatanya n’abagore babo mu kurera abana

babo mu buryo bunogeye Imana.10. Abagore bakuze bagomba kwigisha abakiri bato uko bagomba

kubaha abagabo babo.11. Abagore ntibagomba kujya mu mazimwe.12. Abagore bagomba kwita kun go zabo.13. Abagore bagomba kwiga uburyo babona ubwigenge muri Kristo

mu buryo bunogeye umuco wabo kandi butabangamiye ubutumwabwiza (reba ibjyanye no kubaha amategeko yashyizweho n’abantun’amabwiriza ku buryo ubana n’umugabo mudahuje imyemereremuri 1 Petero ).

14. Abagore bagomba gukorera Imana bakoresheje impano yabahaye,ariko ntibagomba gutererana imiryango yabo.

15. Ibyemezo byo mu ngo bigomba gufatwa byasengewe kandibyumvikanyweho, byejejwe, kandi birimo ubushishozi.

16. Abagore bazategekana na Kristo kandi bazaba abaragwa hamwena we mu bihe by’imperuka.

Inkuru*Ibiranga umugore wubaha Imana- Imig. 31. * Safira yubashye umugabo we aho kubaha Imanaarapfa- Ibyak. 5:1-11. * Nyina wa Yakobo na Yohana ashakira abahungu be imyanya y’icyubahiro-Mat. 20:21-22. * Hana asenga asaba umwana w’umuhungu- 1 Sam. 1.* Nyina wa Samweliyamudoderaga umwambaro buri mwaka- 1 Sam. 2:18-19. * Hagari ahangayikira umuhungu we mubutayu- Itang. 21:15-21. *Nyina wa Musa amushyira mu gitebo mu mugezi kugirango bamurinde-Kuva 2:3-10. * Rasheli abeshya umugabo we- Itang. 27:1-29. * Umugore w’umunyabwenge wo muriAbeli akiza umurwa- 2 Sam. 20:15-22. * Abigayeli akorana ubwenge- 1 Sam. 25. *Nyina wa Yesuyari hafi y’ umusaraba ubwo yapfaga- Yoh. 19:26-27.

Imirongo* Mugandukirane kubwo kubaha Kristo- Abef. 5:21. *Bagore, mugandukire abagabo banyu nk’ukomugandukira Umwami- Abef. 5:22-24. * Abagore bakuze bigishe abagore bato ibyo gukundaabagabo babo no kudashayisha- Tito 2:3-5. * Amabwiriza arebana n’abagore bafite abagabobadakijijwe- 1 Pet. 3:1-6. * Umenyereze abana inzira y’Imana – Imig. 22:6. *Ucyahe abana bawe-Imiga. 29: 15, 17.

Ingingo ya 2f: Inshinganoz’abana

Igishushanyo ni kimwe

Abana1. Ingingo zo kwigisha:

1. Yesu ni Mwami w’urugo.2. Abana bagomba kugira imishyikirano myiza n’Umwami Yesu

uturutse mu gusenga, mu masomo ya Bibiliya, mu guhimbaza nomu gukorera Imana.

3. Abana bagomba kuyoborwa n’Umwami na Kristo, barangwa no

Page 28: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 26

gutinya Imana mu ngo no mu baturanyi babo.4. Abana bagomba kubaha no guhesha ishema ababyeyi babo.5. Abana bagomba kubaha abantu bakuru.6. Ibuka ko Imana yakuremye igufitiye umugambi.7. Urubyiruko rugomba kuba urugero mu byo bavuga, bakora, mu

rukundo, mu kwizera, no mu kwiyeza.8. Urubyiruko ntirugomba guhabwa akato.9. Abagabo bagomba gukorera Imana no gukoresha impano Imana

yabahaye bakorera Imana n’abo mu karere batuyemo.10. Abana bagomba kwitura ababyeyi babo mu gihe bageze mu za

bukuru, ibi bihesha Imana icyubahiro.

Imirongo ivuga ku nshingano z’abana

Inkuru* Yesu yitaye ku bana, ubwami bw’Imana ni ubw’abana- Luka 18:15-16. Ingero mbi: Abami bakoze ibyaha nk’ibya ba se- 1 Abami 15:25-32.*Abami b’Abayuda bagendeye mu byaha bya ba se- Mat. 23:30-38. * Hofuni na Finehasi ntibubashye Imana, Batambye ibitambo bitemewek’Uwiteka; ntibumviye Se- 1 Sam. 2:12-4:11.

Imirongo*Wubahe so na nyoko, ntusuzugure nyoko- Imig. 1:8; 3:1-2; 4:1-4, 10, 20-22; 5:1; 6:20-23; 13:1;23: 22. *Abana bamenyekanira kubyo bakora

byaba biboneye kandi bitunganye- Imig. 20:11. * Bana, mwubahe ababyeyi banyu, namwe ba se w’abana, ntimugatere abana banyu uburakari-Kuva 20:12; Abef. 6:1-4; Abakolos. 3:20-21; Luka 18:20. * Abana basuzugura Imana ntibubaha ababyeyi babo- Abaroma 1: 28-32; 2 Tim. 3:2-5.* Ugomba kuba intangarugero ku bizera bakuze mu mvugo, mu myitwarire, mu rukundo, mu kwizera, mu gutungana 1 Tim. 4:12* Urubyirukontirugomba gusuzugurwa- 1 Tim. 4:12. * Iyo ba data na ba mama badutereranye Imana itwitaho- Zaburi 27:10. * Umuhungu w’umunyabwengeatera ibyishimo , uw’umupfapfa atera agahinda- Imig. 10:1; 27:11. *A Wise Son * Umuhungu W’umunyabwenge Yemera Guhanwa Na SeNyamara Uw’icyohe Ntiyumva Gucyahwa- Imig. 13:1. * Wubahe Ba Sokuruza- Abalewi 19:32. *Abana Bagomba Kwitura Ababyeyi Babo, IbyoBinezeza Uwiteka- 1Tim. 5: 4, 8. *Imana Yatubumbye Munda Za Ba Mama- Zab. 139:13-14. * Ishema Ry’abana Ni Ababyeyi Babo- Imig. 17:6.* Imana Ihanira Abana Ibyaha Bya Ba Se Ariko Igirira Impuhwe Abayubaha- Kuva 20:5-6.

Page 29: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 27

Igice cya 3: Uburyo Imana Ivugana n’Abantu

Page 30: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 28

3. Uburyo Imana Ivugana n’Abantu

Page 31: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 29

Igice cya 3 Uburyo Imana Ivugana n’Abantu

Gusobanura Igishushanyo

Ibikubiye muri iyi unite

Igishushanyo cya 3 kirerkana uko Imana ivugana n’abantu. Imana ivugana n’abantu mu byicirobitatu, nk’uko bigaragazwa n’ibice by’iyi nzu. Igice cyo hejuru ni cyo twita ‘UguhishurirwaBidasanzwe.’ Uguhishurirwa kudasanzwe ni uburyo Imana ihishura Ukuri n’Ubushake bwayoikoresheje Bibliya, Umwuka Wera ndetse no muri Yesu. Inkuru ya Kabiri yerekana Uburyobw’Imana Ivugiramo by’Umwihariko. Bibliya iduha ingero nyinshi zerekana uburyo bwihariyeImana ivugishirizamo abantu: amasengesho, inzozi no kwerekwa, ibitangaza n’ibimenyetso,ikoresha n’abizera. Inkuru yo hasi yerekana Uburyo Rusange Imana Yihishuriramo ikoreshejeibindi yaremye (birimo ibimera, Inyamaswa, Imisozi, n’ibindi). Kureba ibyo Imana yaremyebyonyine bishobora gutuma umenya byinshi ku byerekeye kamere y’Imana.

Inkuru ibanza ni yo y’ingenzi cyane, kuko ikoreshwa mu isuzuma ry’izindi nkuru. Uguhishurirwa Kudasanzwe nibwo buryo buruta ubundi bwo kuvugana n’Imana. Tugomba gufasha imiryango yacu, abo tubana nabo aho dutuye,abo mu matorero yacu gushishikarira gusobanukirwa uko Imana yihishurira abayo. Nidutsindagira igice cya kabiri aricyo Uburyo bw’Imana Ivugiramo by’Umwihariko, tuzaba turimo kuyobya abantu, kandi tuzaba dutambutsa inyigishozitari izo Imana yigisha. Byongeye kandi, buri Mukristu yagombye gushishikarira kumenya Ukuri kuri muri Bibliyano kumva icyo Umwuka Wera ababwira ubwabo. Iyo dusoma Bibliya, Imana iratwivugishiriza kandi igahinduraimitima. Ibintu byose tugomba kubisuzumisha Ibyanditswe byera..

Ibigamijwe kugerwaho muri Igice cya 3

1. Gufasha abantu kumenya uburyo butandukanye Imana ivugana na bo.2. Gushimangira ko ijambo ry’Imana, Yesu, n’Umwuka Wera ari byo soko y’Ukuri, dusuzumiraho izindi

nyigisho ku myemerere.3. Gutanga ingero zo muri Bibliya zigaragaza uko Imana ubwayo itwivugishiriza ariko ko tugomba tuugomba

icyo bibliya ivuga muri rusange.4. Kwigisha bumwe mu buryo Rusange Imana Yigaragaza kugira ngo dusobanukirwe uburyo

bunogeye bwo kubukoresha.

Izindi Igice cya bifitanye isano

Igice cya 1 n’iya 2: Imana ni umuremyi w’Ibintu byose kandi Isumba inyo Yaremye byose. Imana ni iya buri muntu ituvugishatwese. Imana yahishuye ubumana bwayo mu byo yaremye.

Igice cya 4: Imana yahaye Amategeko yayo abantu. Ayo mategeko ari muri Bibliya, aho Imana yihishurira by’Umwihariko.

Igice cya 6: Imana yatuvugishirije mu buzima bwa Yesu no mu nyigisho ze. Isengesho no gusoma ijambo ry’Imana ni bumwemu buryo tuguma muri Yesu.

Igice cya 9: Gusenga, Gusoma Ijambo, no kumvira Umwuka Wera ni bumwe mu buryo butuma dukura mu gakiza no gukomeramu kurwana intamabara z’umwuka.

Igice cya 10: Isengesho intwaro ikomeye idufasha gukura no kurwana intamabara y’umwuka.

Page 32: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 30

Igishushanyo Fatizo

Isomo rya 1 Imana Ituvugishiriza mu Buryo Budasanzwe Yihishurira Abantu

Ingingo ya 1: Uburyobw’ingenzi Imana ivugananatwe ni Ukwihishura kwayoKudasanzwe.

Inkuru yo hejuru hamwe naBibliya, Yesu n’Umwuka Wera-Igaragaza uburyo bw’UmwiharikoImana yihishuramo. Ibyo bintu bitatubiri ku isonga kubera ko ni byobidufasha gusonukirwa neza ibindibyose dukeneye kumenya. Ubundiburyo bwose tugomba kubusonukirwadukoresheje iyo nkuru kugirangotugumane Ukwizera kutavangiye,inyigisho zinonosoye z’Imyemerere muitorero.

Ingingo zo Kwigisha:1. Uburyo bw’ingenzi Imana ivugana natwe ni Ukwihishura

kwayoKudasanzwe Ijambo Ryayo, Yesu, n’Umwuka wera).2. Ibintu byose bijyanye n’uburyo Imana ivugana n’abantu bugomba

gusumishwa iyi ngingo ya mbere.

Ingingo ya 1a: Ijambory’Imana ni cyo gipimo kandisoko y’Ukuri.

Bibliya- ni Ijambo ryahumetswen’Imana. Ni yo soko y’Ukurikudasubirwaho dukoresha dusumaubuzima bwacu, imigenzerezey’abasokuruza, imico ndetsen’imyemerere yacu.

Ingingo zo kwigisha:1. Ibyanditswe Byera byose byahumetswe n’Imana.2. Ijambo ry’Imana ni ingenzi mu kwigisha, guhana, gukosora no

guhugura abantu mu bijyanye n’ubutungane.3. Ijambo ry’Imana ni igipimo cy’Ukuri no kubaho gushimisha Imana.4. Ijambo ry’Imana riba muri twe, kandi ni ryo ridufasha gusuzuma

ibitekerezo byacu ndetse n’imigambi yacu.5. Ijambo ry’Imana ntirjya risubirayo ridasohoje umurimo waryo.6. Ubwenge n’ubushishozi by’abantu bifite aho bigarukira.Ariko Ijambo

ry’Imana ntirigira imipaka.7. Imana yaduhaye ibyo dukeneye byose kumenya ibiri mu Byanditswe.8. Ntitugomba kugira ibyo twongera ku Byanditswe.

Inkuru*Ijambo ry’Imana n’imitima y’abantu: Umugani w’Umubibyi- Mat. 13:1-43; Luka 8:4-15. *Yesuakoresha Ibyanditswe Kugira ngo ahangane n’ibigeragezo bya Satani mu butayu- Mat. 4:1-11.*Abahanuzi bavuga ibyo Imana Yababwiye- 2 Pet. 1:19-21.

Imirongo*Ijambo ry’Imana ntirizashira- Yesaya 40:8; Mat. 24:35. * Ibyanditswe Byera byahumetswen’Imana ngo byigishe, bicyahe, bikosore, bimutunganye kugirango umuntu w’Imana abe ashyitserwose kandi afite ibikwiriye ngo akore imirimo myiza- 2 Tim. 3:16-17. * Ijambo ry’Imana ntirigendaubusa ahubwo risohoza imigambi y’Imana- Yes. 55:10-11. * Ijambo ry’Imana ni Rizima, Rirakora,Rigira Ubugi butyaye kurusha ubw’inkota , Rigabanya Ubugingo n’Umwuka- Abaheb. 4:12 *Witondere gukoresha no gusobanura Ijambo ry’Imana- 2 Tim. 2:15. * Tuvuka bwa kabiri ku bw’Ijambory’Imana- 1 Pet. 1:23. * Duharanire ko Ijambo ry’Imana ritura muri twe- 1 Yoh. 2:14. *Dushoborakuba imfungwa ariko Ijambo ry’Imana ntirifungwa- 2 Tim. 2:8-10. * Ijambo ry’Imana rikora imirimomu buzima bwacu- 1 Abates. 2:13-16. * Mureke Ijambo ry’Imana ribabemo ryuzuye muvuga Zaburin’ibihimbano by’umwuka- Abakolos. 3:16. *Ijambo ry’Imana ni kimwe mu ntwaro z’Umwuka ( Rebaisomo rya 10)- 2 Abakor. 6:7; Abef. 6:17. * Ijambo ry’Imana ni ubupfu ku b’isi , ariko ni imbaragaz’Imana-1 Abakor. 1:18-31. *Ijambo ry’Imana ntirigenda ubusa ahubwo risohoza imigambi y’Imana-

Page 33: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 31

Yes. 55:10-11. *We are Born *Tuvuka bwa kabiri ku bw’Ijambo ry’Imana- 1 Pet. 1:23 * Amategekoy’Imana ahumura amaso- Zab.19: 7-8. * Tuburirwa n’Ijambo ry’Imana- Zab. 19:11. *Ntacyo tugombakongera ku Byanditswe Byera- Imig. 30:6. * Imana yatwigishije byimazeyo ibyo dukeneye muByanditswe Byera- 2 Pet. 1:2-8. * Zaburi ivuga ku Ijambo ry’Imana- Zab. 119. *Gutungana kwa muntukugira aho kugarukira- Zab. 119:96. * Ijambo ry’Imana ni ryoi rituyobora ku Gakiza- 1 Tim. 3:15.*Ijambo ry’Imana ni itara ry’ibirenge byacu- Zab. 119:105. *Tugomba kumvira Ibyanditswe Byera-Luka 11:28; Yoh. 14:23. *Nyuma yo kumva Ijambo no kwizera, Umwuka wera adushyirahoikimenyetso- Abef. 1:13. * Buri Jambo ry’Imana ryose riratunganye- Imig. 30:5

Ingingo ya 1b: Mu gihe cyakera Imana yavugishagaabantu ikoresheje abahanuzimu buryo bunyuranye, arikomu bihe bya noneyatuvugishirije muri Yesu.

Yesu- Bibiliya itubwira ko kera Imanayavugiraga mu bahanuzi, ariko ko muriibi bihe by’Imperuka Imanaituvugishiriza mu Mwana Wayo Yesu.Yesu yaje ku isi atwigisha ibintu byinshiku mana no kubaho ubuzima bushimishaImana. Yesu yazanye Isezerano Rishyamu nyigisho ze kandi yitangahoigitambo. Dushobora kwiga ibyoyatwigishije dusoma Bibiliya. Yesu abamuri twe kandi akorera mu buzimabwacu bwa buri munsi.

Ingingo zo kwigisha:1. Mu bihe bya mbere Imana yavugishaga abantu akoresheje abahanuzi

mu buryo bunyuranye, ariko ubu yatuvugishirije muri Yesu.2. Yesu yatwigishije ibintu byinshi ku Mana n’Ubwami bwayo igihe yari

hano ku isi.3. Nta numwe wabonye Imana, ariko Yesu yasobanuye ibyayo.4. Yesu yatuzaniye Isezerano Rishya.

Inkuru

* Nta muntu n’umwe wabonye Imana ariko Yesu yaramutumenyesheje; Jambo yigize Umuntu Abananatwe- Yoh. 1:14-18; 15:1-16. * Ku musozi Yesu yihinduriyeho ukundi, Umva amagambo ya Yesu-Mat. 17:1-13 ( umurongo wa 5); Mariko 9:1-8. * Umugani w’umuhinzi w’imizabibu- Mariko 12:1-12(umurongo wa 6). * Yesu yaje kuzuza itegeko- Mat. 5:17. * Yesu yaje abwiriza iby’Ubwamibw’Imana- Mat 4:23; 8:1, 12; 28:31; Mariko 10:7. * Ububasha bwose mu Ijuru no mu Isi bwahaweYesu- Mat. 28:18-20; Reba kandi Abef. 1:20-23.

Imirongo* Mu bihe by’ Imperuka Imana yatuvugishirije mu Mwana wayo Abaheb. 1:1-2.. *Abizera bafataibitekerezo byabo mpiri bakabiha Yesu- 2Abakor. 10:5

Ingingo ya 1c: Imanaituvugisha ikoresheje UmwukaWera.

Umwuka Wera- Umwuka wemezaabantu ibyaha, ugukiranuka nogucirwaho iteka. Umwuka Wera kandiudufasha mu kubwira abandi ubutumwakandi utwibutsa ibiri mu byanditswebyera iyo tubikeneye Umwuka Wera abamuri twe, ni umwigisha wacu, kandiatugira inama kandi akaduha ubwenge.Tugomba gusuzuma ukuri kw’ibyotwumva kandi twemera twumvaUmwuka Wera uba muri twe.

Ingingo zo Kwigisha:1. Umwuka Wera atuyobora mu nzira y’Ukuri.2. Umwuka uduhishurira amabanga y’Imana bihishe.3. Umwuka tuzi ko ari Umwuka utanga ubushishozi, gusobanukirwa,

ugira abantu inama, utanga imbaraga, utanga ubwenge kandi wigishagutinya Imana.

4. Umwuka wemeza abantu ibyaha, ubukiranutsi no gucirwaho Imanza.5. Umwuka uhabwa abizera bose.6. Umwuka wigisha ko Yesu ari Umukiza.

Inkuru* Umwuka Wera w’Imana atuyobora mu Kuri Kose- Yoh. 16:5-15. * Mu isezerano rya kera Imanayakoresheje abahanuzi, abatambyi n’abami ( ingero; 1 Sam. 11:16; 16:14-23; Yosuwa 1; Guteg. 34:9-12). * Daniyeli yari afite Umwuka Udasanzwe w’ubumenyi, gusesengura n’ubushobozi bwogusobanura Inzozi- Dan. 5 (umurongo wa 12). * Umunsi wa Pentekosti: Umwuka Wear yamanukiyeabizera bose- Ibyak. 1: 4-7; 2:1-47; Yoweli 2:28. * Yesu yigisha ko Umwuka Wera azatwigisha ibintubyose- Yoh. 14:26; 16:13; 1 Yoh. 2:20, 27.

Imirongo* Umwuka Wera atanga guhishurirwa, Ubwenge bwo kumumenya, aduhumura amaso, aduhaibyiringiro mu muhamagaro n’ubutunzi bw’ubwiza bw’Imana- Abef. 1:17-19. Umurimo w’UmwukaWera ni uwo kuduhishurira amabanga y’Imana- 1 Abakor. 2: 1-16; 1 Cor. 12:8.* Yesu yuzuye Umwuka w’Ubuhanga, Ubumenyi, Ubujyanama, Imbaraga, Gutinya Imana- Yes. 11: 2-5. * Umwuka Wera ahamya abantu ibyaha, gukiranuka no gucibwaho iteka- Yoh. 16: 7-12.

Isomo rya 2 Imana iratwivugishiriza imbona nkubone

Ingingo ya 2: Isomo rya 2 Ingingo zo Kwigisha:

Page 34: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 32

Imana iratwivugishirizaimbona nkubone

Inkuru ya kabiri tubona kugishushanyo- Umuntu Yivuganiran’Imana Iki ni ikiciro kiri hasi y’icyambere kuko cyungirije igice twise‘Uguhishurirwa kwihariye’ kandi iyonkuru igomba gusuzumishwa inkuru yohejuru (Bibiliya, Yesu, Umwuka Wera).

1. Imana ituvugisha imbona nkubone mu buryo bunyuranye.2. Ibyo twiga byose bijyanye n’uburyo Imana ivugana natwe imbona

nkubone bigomba gusuzumwa dukoresheje bwa buryo budasanzweyihishuriramo, kugira ngo umenye niba ari Ukuri kandi ko nta bindibyongewemo.

Ingingo ya 2a: ImanaItuvugishiriza mu Isengesho.

Abantu basenga- Imana ivugananatwe igihe dusenga.

Bibiliya iduha amabwiriza y’ukuntutugomba gusenga.

Tugomba gusenga dusaba ko ibyifuzobyacu byaba iby’umubiri ukeneyecyangwa iby’umwuka byitabwaho.

Igihe usenga jya wibuka no gutegaamatwi, ntukagende usaba gusa.

Ibyo dusengera bigomba kubabitanyuranije n’ubushake bw’Imana.

[Ikitonderwa: Gusenga mu izina ryaYesu bivuga gutanga ibyivuzo byacubikurikije ibyo Yesu ashima. Ntibivugako kurangiza isengesho “Mu Izina ryayesu” bivuga ko Imana iguha byanzebikunze ibyo usaba. Hari itandukanirohagati yo gusaba nk’abapagani basababahamagara ibigirwamana/abadayimoni,basa nk’abaryoshya ryoshya abazimungo bakorere umuntu ibyo ashaka, kandiibyo dusaba bigomba gusuzumishwaibyo tuzi ku Mana yacu bri muri kamereyayo. Uburyo bwo kuryoshyaryoshya noguhonga ni uburyo bw’abapagani, arikouburyo bwa kabiri ni ubw’abakristo.]

Byongeye, Bibiliya ntigombagukoreshwa nk’aho ari igitabocy’abapfumu, bivuga ko Imana igombagukora ibyo Bibiliya ivuga nk’aho ariitegeko. Izina ry’Imana ni “Ndi UwoNdi We”. Ikora ibijyanye n’ubushakebwayo. Kandi rimwe na rimwentidusobanukirwa Ibisubizo byayo.

Ingingo zo Kwigisha:1. Imana ivugana natwe igihe dusenga.2. Isengesho rigaragaza imib anire yacu n’Imana.3. Isengesho ni uguhimbaza Imana, gushima Imana, baha Imana ibyifuzo

no kumva icyo Imana ivuga.4. Tugomba gusenga mu Izina rya Yesu-ni ukuvuga gusenga bijyanye

n’ubushake bwe.5. Tugomba gusengerana ngo dushikame mu gakiza kandi ngo tubone

ibyo gufasha imibiri yacu.6. Tugomba kwitabira isengesho.7. Uko dusenga, tugomba kwizera ko Imana isubiza, igisubizo gishobora

kuba yego, oya cyangwa tegereza, cyangwa kikaza gitandukanye n’icyotwatekerezaga.

8. Gusengerana ni bwo buryo twerekana ko twitaye ku bibazo by’abandi.9. Ibyifuzo byacu n’ibisubizo dutekerza kubona tugomba kubisuzumisha

Ijambo ry’Imana. Mwibuke ko Imana yemera ko habaho abahanuzib’ibinyoma kugira ngo bagerageze uko abizera bahagaze mu nziray’agakiza.

10. Reba imirongo twakoresheje muri Unite ya 9 ku birebanan’amasengesho.

Inkuru* Hana asenga asaba umwana- 1 Sam.1. * Yesu akenshi yasenze wenyine- Mat 14:24; Mariko 6:46;Luka 5:16. * Yesu atwigisha uko tugomba gusenga ntiducike intege- Luka 18:1-8. * Umuganiw’Umufarizayo n’umunyabyaha basenga- Luka 18:10-14. * Eliya n’abahanuzi ba Bayali- 1 Abami 18.* Imana ivugisha Eliya mu Kayaga Gatuje- 1 Abami 19. * Dawidi asenga ngo Imana ihamye Ijamboryayo kuri we- 1 Abami 8. * Imana izahisha amaso yayo kubafite ibiganza byuzuye amaraso- Yes.1:15-17. *Imana yumva amasengesho y’umunyamibabaro- Zab.102. * Gusengera abandi bishoborakubangamirwa n’uko bari mu madini y’ubuyobe- Yer. 7:16-20. * Ezira ahunguka- Ezira 7-8. * Yesuasenga ijoro ryose ashaka kumenya abo yagombaga gutora kuba abigishwa be- Luka 6:12-16. * Yesuyiyoroshya mu isengesho’ musenge mutagwa mu bishuko-Luka 22: 39-46. Abizera basengera Peterongo ave mu nzu y’imbohe- Ibyak. 12. * Imana isubiza gusenga kwa Koruneliyo- Ibyah. 10. *Itorero ryambere risengera ubuyobozi- Ibyak. 6. * Mu Itorero rya Mbere bitabiriye kumanyura umugati nogusenga, Benshi barakijijwe- Ibyak. 2:42-47. * Umwanditsi wa Zaburi arasaba Imana igihe cyokwemererwamo ngo Imana imusubize- Zab 69:13. * Imana yumvise gusenga kwa Daniyeli- Dan.9. *Epafurazi yasenze cyane asengera abizera- Abakolos. 4:12. * Isengesho Yesu yigishije intumwa- Mat.6:9-15. * Yesu asengera mu mulima w’ I Getsemani- Mat. 26:36-46.ImirongoAmabwiriza arebana no gusenga

*Dushobora kujya imbere y’Imana tuyisaba- Abaheb. 4:15-16. *Twatura ibyaha kandi dusabirana ngoukire ingaruka z’ibyaha-Yakobo 5:15-20. *Mube maso kandi musenge- 1 Pet. 4:7. * Mwitabiregusenga- Abakolos. 4:2; Abarom. 12:12; 1 Abates. 5:17. * Muri byose musenge, amahoro y’Imana abemu mitima yanyu- Abafil. 4:6. * Nta gisubizo tubona iyo dusabye nabi (dusabanye irari)- Yakobo 4:3. *Gusaba dukurikije ugushaka kw’Imana ( ibishimisha Imana)- 1 Yoh.5:14. * Ntimugasenge

Page 35: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 33

Ariko muri byose twiga kugira kwizeramu bihe ibyo ari byo byose. Gusenga niukwishingikiriza ku Mana mu byodukora byose. Turi abakozi b’Imanaariko yo si umukozi wacu.

Icyitonderwa: Mu myemererey’abapagani, imigenzo no guterekerabikoreshwa ari uburyo bwokuryoshyaryoshya abazimu ngobavugire abantu. Ariko nka Hanayasengeye umwana kandi Imanaimusubiza ibyo yasabye. Ntiyigeze ajyakubaza umupfumu cyangwa ngo ajyemu mihango yo guterekera.

nk’abapagani mukoresha amagambo menshi- Mat. 6:7-8. * Ntimugasenge mushaka kwiyerekana ngoabandi bababone- Mat. 6:5-6. *Ntugahagarike umutima ku bw’icyaricyo cyose, mubisengere byosebityo amahoro y’Imana arinde umutima wanyu n’ibitekerezo byanyu- Abafil. 4:6-7.* Pawulo arasabaabakristo gusabirana – Abef. 6:18. * Musengere hamwe nta macakubiri ari hagati yanyu- 1 Tim. 2:8. *Musabe mu izina rye azabaha ibyo mwifuza- Yoh. 14:13-14 * Amatwi y’Imana yumva gusengak’umukiranutsi- 1 Pet. 3:12. *Amasengesho y’umugabo ashobora kugira inzitizi iyo atitaye ku mugorewe ngo amufate ko ari umusangiramurage w’Ubwami bw’Imana hamwe nawe- 1 Pet. 3:7-8

Gusenga dusabirana mu Mwuka: * Musengere ababatoteza cyangwa babagirira nabi- Mat. 5:44;Luka 6:28. Gusenga ngo ugushaka kw’Imana kumenyekane- Abef. 1:18-23; Abakolos. 1:9. *Gusengango Ijambo ry’Imana risakare vuba- 2 Abates. 3:1-2. * Pawulo asengera abakristo ngo bakure murukundo, mu bwenge, mu bushishozi kugirango babe inyangamugayo kandi bitware mu buryobwubahisha Ubutumwa Bwiza- Abafil. 1:9-11; Abafil. 1:9-10. * Pawulo arabasengera ngo urukundorugwire hagati yabo no mu bandi – 1Abates. 3:12. * Pawulo arabasengera ngo amaso yabo ahumukebityo bamenye Ibyiringiro byabo mu Muhamagaro w’Imana, ubutunzi buri mu Bwiza bwayo,n’ubwinshi bw’imbaraga z’abamwizeye- Abef. 1:18-19. * Pawulo asabira abakiristo ngo batunganywebagire imbaraga mu bunyantege nke bwe- 2 Abakor. 13:9. * Pawulo asengera gushira amanga abwirizaUbutumwa Bwiza- Abef. 6: 19. Pawulo asaba ngo Imana ibabare nk’abakwiranye n’ umuhamagarowabo kugirango Kristo ahabwe icyubahiro muri bo- 2 Abates 1:11-12. Isengesho ryo gusaba ngoabizeye bitabire gusangira n’abandi ukwizera kwabo- Filem. 1:6 * * Yohana abasabira ubuzima buziraumuze- 3 Yoh.1: 2

Ingingo ya 2b: ImanaItuvugishiriza mu Nzozi no miIbonekerwa

Umuntu urimo kurota- ImanaItuvugishiriza mu nzozi no muibonekerwa. Tugomba kwitonda kukoSatani na we ashobora kutwohererezainzozi. Cyangwa se Inzozi zishoboraguturuka mu buzima bwa buri munsiumuntu abamo, inzozi zidaturutse kuMana cyangwa kuri Satani. Ubutumwatuboneye mu nzozi ntibugombakuvuguruza ibyo Bibiliya yigisha.

Tugomba ariko kwitonda ntidushyireimbere cyane inzozi. Abigisha inyigishoz’ibinyoma kenshi bakoresha inzozikugirango bishyire hejuru, kuberainyungu zabo bwite cyangwa ngobabone abayoboke benshi. Wibuke koinzozi ziza nyuma y’uburyo bundibw’ingenzi twabonye Imanaivugishirizamo abantu.

Imana irakoresha inzozi ku isi yosekugira ngo abantu bamenye iby’agakizatubonera muri Yesu.

Ingingo zo kwigisha:1. Imana ituvugishiriza mu nzozi no mu ibonekerwa.2. Inzozi zishobora kuba zigarura mu ibyo mu buzima umuntu abamo

buri munsi cyangwa ibimuhangayikishije.3. Inzozi kandi zishobora guturuka kuri Satani, ushaka kuzana inyigisho

zipfuye mu Bantu, imigenzo, cyangwa ibikorwa binyuranye n’ibyoIjambo ry’Imana ryigisha.

4. Inzozi zishobora kuba ziturutse ku Mana kugira ngo iduhe ubushishozino kutwereka inzira yo gukurikira mu buzima no mu murimo w’imana.

5. Inzozi zigomba gusumishwa Ijambo ry’Imana, Umwuka Wera na Yesu.

Inkuru

* Yozefu n’Inzozi ze- Itang. 37:1-10; 41-46. * Yozefu asobanura inzozi- Itang. 41. * Imana isohozainzozi – Itang. 41:37-46:34. * Imana ibonekera Yakobo mu iyerekwa – Itang. 46: 2-7. * Abakiranirwababa bashaka kumva amagambo ashimishije- Yes. 30:9-17; Amag. 2:14. *Imana iciraho itekaabahanuzi b’abasinzi n’iyerekwa ryabo ryo kubeshya- Yes. 30:7-8. * Imana yanga gusubiza umwamiSawuli- 1Sam. 28. * Abagore, iyerekwa, impigi, ubupfumu- Ezek. 13:17-23; Abagabo- Ezek. 13:9-16;Zekar. 10:2. * Iyerekwa ry’Ubwiza bw’Imana- Ezek. 1. * Ezekiyeli yerekwa Urusengero rw’ IYeruzalemu- Ezek. 8-9. * Iyerekwa ry’abayobozi biyanduje- Ezek. 11. * Ikibaya cy’Amagufa Yumye-Ezek. 37:1-14. * Iyerekwa y’Urusengero Rushya- Ezek. 40-44. *. *Daniyeli afasha umwamiNebukadinezari gusobanura Inzozi- Dan.2; 4. * Malayika aza kwa Yozefu mu Nzozi- Mat. 1:20-25;2:13-15; Hosea 11:1. * Imana ivugisha Petero na Koruneliyo- Ibyak. 10. * Iyerekwa rya Petero- Ibyak.10:9-16; 28-29. *Pawulo yerekwa Umunyamakeoniya- Ibyak.16. * Iyerekwa rya Pawulo- 2 Abakor.12:1-10. * Igitabo cy’Ibyahishuwe- Ibyah. 1-22

Imirongo* Gusuzuma inzozi- Guteg. 13:1-5. * Kuko mu nzozi nyinshi harimo ibitagira umumaro byinshi. Ariko weho uzajyewubaha Imana- Umubw. 5:7.

Ingingo ya 2c: Imanaituvugishiriza mu bitangazan’ibimenyetso.

Umwana mu muvure w’inka

Ingingo zo Kwigisha:1. Imana ituvugishiriza mu bitangaza n’ibimenyetso.2. Ibitangaza n’ibimenyetso muri Bibiliya byaherekezaga kandi

bigatangaza igikorwa cyo gukiza cy’Imana. Akenshi ibi byatangazwagan’abamalayika.

3. Guhora dushaka ibimenyetso bishobora kuba ikimenyetso cyo kwizeraguke. Ibuka ko Abisirayeri bagiye kanshi batandukira bagakurikiraibigirwamana kabone n’igihe hari habonetse ibimenyetso bikomeyeigihe bavaga muri Egiputa.

Page 36: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 34

ziriramo- Rimwe na rimwe Imanaituvugishiriza mu bitangazan’ibimenyetso, nk’uko yabigenje igiheyabwiraga abungeri ko nibabonaumuvure uryamyemo umwana bamenyeko babonye Umukiza. Ibimenyetsokenshi biherekeza ibikorwa bikomeyeby’Imana, ibikorwa byo kutuvana mumaboko y’umwanzi no kudukiza, kandiibyo bimenyetso bituruka ku Manayonyine. Ugomba ariko kwitonda kukogushakisha ibimenyetso buri gihebishobra kwerekana ukwizera guke.Imana ishaka ko tuyizera kabone niyonta bimenyetso bigaragara n’amasobihari. Ibuka ibyo Yesu yabwiye Tomasingo, Hahirwa abatabona kandibakizera.”

4. Yesu yaravuze ngo, “Hahirwa abatarabonye kandi bakizera.”5. Yesu yavuze ko inkozi z’ibibi zishaka ibimenyetso.6. Paulo yavuze ko Abayuda bashaka ibimenyetso ariko ko we avuga ibya

Yesu.7. Yesu yavuze ko ikimenyetso cyonyine yashoboraga guha Abafarisayo

rwari urupfu rwe-ikimenyetso kiri mu nkuru ya Yona.8. Urwanya Kristo azaza akora ibitangaza byinshi n’ibimenyetso kugira

ngo ayobye n’abizera.9. Ibimenyetso bigomba gusuzumishwa Ijambo ry’Imana, Yesu,

n’Umwuka Wera.

Inkuru*Gideyoni asaba ikimenyetso – Abac. 6:33-44. *Musa akora ibimenyetso- Kuva 4:10. * Imanayarakariye Isirayeli kubwo kutayizera kwabo nyuma y’ibitangaza n’ibimenyetso byayo, Ntibazinjiramu gihugu cy’isezerano- Kubara 14:11-29; Neh. 9; Zab. 78. * Satani yagerageje Yesu ngo yerekaneikimenyetso- Mat.4:1-11. * Abantu bo mu gihe cya Yesu ntibemeye ibimenyetso- Yoh. 12: 37-41. *Imana yakoresheje ibimenyetso n’ibitangaza ngo yerekane ko ari yo Mana Nyakuri Guteg. 4:34;Zab.135. * Imana yakoresheje ibimenyetso n’ibitangaza kugirango igeze Ubwoko bwayo mu Gihugucy’Isezerano- Guteg. 11:3; 26:8. *Samweli aha Sawuli ikimenyetso cy’uko azaba umwami- 1 Sam. 10.*Zekariya abona ibimenyetso byerekana izina ry’umwana we- Luka 1. *Ikimenyetso cyahaweabashumba, umwana mu muvure- Luka 2:8-20. *Yesu abonekera Tomasi nyuma yo kuzuka kwe- Yoh.20:24-31. * Ukubwiriza kwa Petero- Ibyak. 2. * Indimi zari ikimenyetso ko n’abapagani bakiriyeagakiza- Ibyak. 8-10 ; 15. *Intumwa zakoraga ibimenyetso n’ibitangaza mu izina rya Yesu- Ibyak.5:12; 6:8; 8:6; 15:12. * Ibimenyetso byo mu bihe by’imperuka, ukugaruka kwa Yesu- Luka 17:20-37.*Yohana atanga ibimenyetso 7 byerekana ko Yesu ari Mesiya- *1. Yoh. 2:1-11 ( Amazi yahinutsedivayi) ; Yoh. 4:46-54 ( Gukira k’umwana w’umutware w’abasirikare); 3. Yoh. 5:1-14 (Gukirak’umurwayi, umugabo wari ku kiendezi cy’I Betsayida). 4. Yoh. 6: 1-15 (kugaburirwa kw’abantuibihumbi 5000); 5. Yoh. 6:16-21 (Kugendera hejuru y’amazi); 6. Yoh. 9:1-12 (gukira k’umuntuwavukanye ubuhumyi); 7. Yoh. 11:1-44; 12:17-18 (kuzuka mu bapfuye kwa Lazaro); * Pawulo naBarinaba bakiza umuntu ariko imbaga y’abantu arabakurikira nk’imana, Bavugaga ku ManaUmuremyi, utanga ibintu byose aho kwita ku ngufu z’ibimenyetso- Ibyak. 14:8-18. * Indimi cyariikimenyetso ku Bayahudi ko n’Abanyamahanga binjiye mu Bwami bw’Imana- Ibyak. 3:8-10.*Ikimenyetso cyo kuza kwa mbere kwa Yesu- Ibyah. 12. *Ikimenyetso cy’umujinya w’Imana uje muisi- Ibyah. 15:12 . 7.. Yohana 11:1-44; 12:17-18 (Azura Lazaro mu bapfuye). * Pawulo na Barinababakiza umuntu ariko imbaga y’abantu arabakurikira nk’imana, Bavugaga ku Mana Umuremyi, utangaibintu byose aho kwita ku ngufu z’ibimenyetso- Ibyak. 14:8-18.

Imirongo* Yesu avuga ko abakiranirwa bashaka ibimenyetso; ikimenyetso cyonyine bazabona ni icya Yona(gupfa, guhambwa no kuzuka kwa Yesu!)- Mat. 12:38-42; 16:1-4; Reba na Yoh. 2:13-25 ibigereranye.* Abahanuzi b’ibinyoma berekana ibimenyetso- Mat. 24:24; Mariko 13:22. * Yesu yavuze ko Ubwamibw’Imana butari ubw’ibimenyetso, Ubwami bwayo bwari hagati muri yabo kuko Yesu yari muri bo-Luka 17:20-24. * Ibimenyetso byo gucibwaho iteka- Luka 21. * Ibihe by’imperuka bizamera nk’ibyomu minsi ya Nowa- Luka 17:20-37. * Abayahudi bashakaga ibimenyetso, Pawulo yababwirije Kristowabambwe- 1 Abakor. 1:22-31. * Umupinga-Kristo azaza akora ibimenyetso by’ibinyoma- 2 Abates.2:9-12; Ibyah. 13:13-18; 19:20. * Abadayimoni batanga ibimenyetso ku bami b’isi- Ibyah. 16:14. *Imana yakomeje ubutumwa yavugiye muri Yesu ku babwumvise no mu bimenyetso n’ibitangazabyabo. Abaheb. 2:1-11Gukebwa kw’Aburahamu cyari ikimenyetso cyo gukiranuka Imana yamuhayeku bwo kwizera kwe Abarom. 4:9-12. *

Ingingo ya 2d: Imanaidutumaho abizera cyangwabene data.

Abantu Babiri Baganira- Rimwe na

Ingingo zo Kwigisha:1. Imana idutumaho benedata.2. Benedata bashobora kudutera inkunga, kuduhumuriza, kudufata

ukuboko igihe turi mu bikomeye, cyangwa kudushishikariza kugumamu nzira y’Imana idusaba gucamo twirinda no gusubira inyuma.

3. Iyo abandi bizera badusabye gukora ibintu n’imigenzo inyuranyen’imigenzo dusoma muri Bibiliya, yo kutumvira Imana, ntitugombakubatega amatwi.

4. Ibintu byose twumvana abandi tugomba gusuzuma ukuri kwabyodukoresheje Ijambo ry’Imana, Inyigisho za Yesu n’Umwuka Wera.

Inkuru*Umuhanuzi mukuru agerageza Umukozi w’Imana uvuye muri Yuda- 1 Abami 13: 11-34. * Imana

Page 37: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 35

rimwe Imana idutumaho abizera.Hari amagambo menshi yo guteranainkunga tubona mu Isezerano Rishya.Rimwe muri ayo magambo ni ijamborisobanura “guhumuriza” kubera koekenshi tuba duhumurizanya nyumay’uko haba ikintu kibi. Irindi jambo niirifite insobanuro “gukomezaurugendo”. Iyo iryo jambo rikoreshejweakenshi biba ari ugusaba abizeragukomez urugendo no mu bihebikomeye.cyangwa mu bihe biteyeubwoba. Rishobora no gukoreshwarisobanura kumvisha umuntu ko agombagukurikira inzira z’Imana. Ahari ijamborisobanura neza igikorwa cyo guterainkunga ni iryakoreshejwe rivugaumurimo w’Umwuka Wera (mu rurimirw’Ikigereki paraklete- ugendanananjye). Abizera bagomba guteranainkunga “bafatanya urugendo”banafatanya mu bihe bikomeye. Kurebarero ku magambo akoreshwa avuga ibyoguterana inkunga, dushobora kwigaguhumuriza abandi tubafasha kwitondamu rugendo, ubundi tubashishikarizagukomeza urugendo, kandi no gufatanaukuboko haba mu bihe byiza cyangwaibibi.

Ituma Imyuka y’Ibinyoma Guha Ahab inama mbi ariko Mika akavuga Ukuri kuvuye ku Mana- 1Abami22. * Pawulo ahangara Kefa- Abagal. 2:11-21.* Inama y’I Yeruzalemu- Ibyak. 15. * Barnaba atanga inama nziza- Ibyak. 11:22-24. * Abizerab’Abefeso batanga inama nziza- Ibyak. 18:24-27. * Yuda na Sila batanga inama nziza- Ibyak. 15:32. *Pawulo atanga inama nziza- Ibyak. 16:40, 20:1-2; 2 Abakor. 13:2-12; Abakolos. 1:28; 1 Abates. 2:11-12; 4:3-6. * Timoteyo atanga inama nziza- 1 Abates. 3:2-3. * Tukiko atanga inama nziza- Abef. 6:21-22; Abakolos. 4:7-9. * Onesiforo yaruhuraga abandi- 2 Tim. 1:16-18. * *Yohana ahangara Diotirefe- 3Yoh. * Rehobowamu yanga inama z’abasaza agashaka iz’abato bo mu rungano rwe- 1 Abami 12:8-13.

Imirongo* Iyo abandi bizera bakoze icyaha- Mat. 18:15-17; Luka 17:3-4; Abagal. 6:1-2; Yakobo 5:16. * Ikizamicyo kubakana- Abaroma 14:19. *Abayobozi n’abalayiki barakomezanya- Abaroma 1:11-12. * MucyaheImburamukoro, Mukomeze Abacogora, Mufashe Abaakomeye, Mwihanganire Bose- 1 Abates. 5:14. *Ubwirize, Uhane, Uteshe, Uhugure Ufitekwihangana- 2 Tim. 4:2.* Ukomeze icyitegererezo cy’inyigisho nzima- 2 Tim. 1:13; Tito 2:1. * Imana Yanga Abavuga Ngo “Uwiteka Aravuga At” Atavuze- Yer. 23:25-32. * Ni byiza gutesha abanyabyaha inzira zabo- Yakobo5:19-20. * Mwigane Abayobozi Babwiriza Abantu Ijambo Ry’imana, Bibiliya- Abaheb. 13:7. *Muharanire kurinda Ubutumwa bwo mu Ijambo ry’Imana- 1 Abates. 1:8-10. *Ntukagoreke Ijambory’Imana ahubwo uvuge Ukuri- 2 Abakor. 4:2. * Ntugakoreshe Ijambo ry’Imana ku nyungu zawebwite- 2 Abakor. 2:17. * Dukomezanye hato tutavaho tunangirwa n’ibihendo by’ibyaha-Abaheb. 3:13.

Isomo rya 3 Imana ituvugishiriza mu buryo Yihishurira Abantu muri Rusange

Igice cya 3: Imanaituvugishiriza mu buryoYihishurira abantu muriRusange.

Igishushanyo cy’ibidukikijendetse n’abantu- Bibiliya ivuga koImana yahishuye ubumana bwayo mubyo yaremye. Ibi ni byo twise“Ukwihishura Rusange” kubera koyabikoreye abantu bose. Uko kwihishuratukwita “Rusange” kuko ntiyerekanaiby’uko Imana yadukijije ikoreshejeYesu Umwami kandi Umukiza. Bimwemu bikubiye muri ubu buryo Imanayihishura harimo ibishushanyobikurikira: Imisozi-igaragaza ko Imanaari ubuhungiro kandi imbaraga zacu,Imvura- Ubuntu bwayo igirira ababin’abeza, n’Izuba- ubudahemukabw’Imana.

Ingingo zo kwigisha:1. Imana ituvugisha mu buryo Yihishurira abantu muri Rusange.2. Bibiliya ivuga ko Imana ihishura ubumana bwayo mu Byo Yaremye

kugira ngo twe kugira urwitwazo rwo gusenga ibigirwamana3. Kubera ko ubu ari bwo buryo rusange Imana yihishurira abantu, izindi

nyigisho zose twakumva dukwiye kuzisuzumisha Ijambo ryayo,inyigisho za Yesu ndetse n’iz’Umwuka Wera.

Inkuru*Imana yigaragariza mu bikorwa byiza byayo, mu gutanga Imvura n’imyaka no mu byishimo ishyiramu mutima w’umuntu- Ibyak. 14:15-17. * Abasizi b’abapagani bakiriye ubumenyi bw’Umwuka arikontibyabaha agakiza- Ibyak. 17:22-31.

Imirongo* Ijuru rivuga icyubahiro cy’Imana- Zab.19: 1-6 * Imana yigaragarije muri kamere- Abaroma 1:18-22.* Gukiranuka kw’Imana guhwanye n’imisozi miremire, n’ubutabera bwayo bugera kure ikuzimu- Zab.36:6. * Imana igaragaza ubuntu no kugira neza kwayo kuri kamere mu bihe bihe bitandukanye, mumvura, mu mazi, mu rugaryi, igaburira amatungo, itanga izuba, ukwezi, ijoro n’amanywa,imihindagurikire y’ibintu kamere, bigaraza ubushishozi n’ubuhanga bw’Imana mu kurema Zab.104. *Uko imisozi ikikije Yerusalemu niko Uwiteka azungurutse ubwoko bwe- Zab.125:2.

Page 38: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 36

Igice cya 4: Amategeko y’Imana Agenga Uburyo Tubaho:Amategeko Icumi

Page 39: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 37

4. Amategeko y’Imana Agenga Uburyo Tubaho: Amategeko Icumi

Page 40: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 38

Igice cya 4 Amategeko y’Imana Agenga Uburyo Tubaho: Amategeko IcumiIgishushanyo cya 4 ni ishusho igaragaza amategeko y’Imana yahaye abantu bayo. Uhereye kera kose, Imana yatanze

amategeko atandukanye. Yatangiriye ku mategeko y’ibyo yaremye biri mu Itangiriro igice cya 1.Aya mategeko agenga ibihe, imvura cyangwa izuba, sikle z’ubuzima, n’uburyo rusange ibiri muisi bikora. Yesu wenyine ni we ugenga imikorere y’ibyo tubona (Yohana 1). Imanayashimangiye ko ari yo mwami ugenga ibyo Yaremwe byose. Ni muri urwo rwego yahayeAdamu na Eva itegeko ryo kutarya ku giti cyagombaga gutuma bamenya Ikibi n’Ikiza.Yaranababwiye ngo bororoke. Yahaye umugore n’umugabo ubutware bwo gutwara ibyoYaremye.

Ariko uko ibihe byagiye bishira Imana yatanze n’andi mategeko agenga imibanire y’abantun’abandi. Ayo ni amategeko Imana yahaye ubwoko bwayo amaze kubavana m buretwa bwo muri Egiputa, hanyumayabahaye amategeko yo kubafasha kubaho mu buryo buhesha Imana icyubahiro. Uko ni ko Yesu na we yadukuye muburetwa bw’icyaha, kubera iyo mpamvu twamugize Imana igenga ubuzima bwacu. Ntabwo adukiza kubera ko dukoraibikorwa byiza ahubwo ku bw’ubuntu bwe yafunguye inzira benshi binjiriramo iyo bizeye. Tugomba kumukurikiramu cyubahiro cye. Urabona nta na rimwe amategeko yatanzwe ngo abe inzira yo gukirizwamo. Amategeko yatanzwengo afashe abantu uburyo babaho ubuzima bwabo, uko bitwara imbere y’abandi bantu ndetse n’Imana, kandiamategeko yagaragaje ko twese turi abanyabyaha. Amategeko yari masezerano cyangwa igihango Imana yagiranyen’abantu bayo yirokoreye.

Hari ubwoko butatu bw’amategeko nk’uko tubibona ku gishushanyo cy’agasanduku kari ku itangiriro ry’ururupapuro, Amategeko y’Imyitwarire myiza, Amategeko ya Leta, Amategeko y’Abatambyi cyangwa Amategekoagenga Imirimo yo mu nzu y’Imana. Amategeko y’imyitwarire myiza akubiye mu mategeko icumi, ari kugishushanyo kigaragaza ibisate by’amabuye n’udushushanyo duto turiho. Ayo mategeko ashobora kugabanywamoibice bibiri: amategeko agenga imyitwarire yacu ku Mana, n’amategeko agenga imibanire yacu n’abandi bantu.Kubera ko hari ibice bibiri by’amategeko agenga Imyitwarire myiza, ayo mategeko yose ashobora gushyirwa mumategeko abiri gusa; Kunda Imana ukunde na mugenzi wawe. Kubera ko aya mategeko yari yatanzwe ari uburyobuhoraho butwereka uko dukwiye gushimisha Imana, ayo mategeko akwiye gukomeza kubahirizwa n’abantub’Imana.

Amategeko ya Leta yari ayo gukoreshwa mu guhana abaciye ku mategeko agenga imyitwarire myiza. Nubwodushobora kwiga kubana neza mu butabera dukoresheje ayo mategeko, ntabwo yari yashyiriweho abantu bose.Ibihugu n’inkiko ni byo bishyiraho amategeko yabyo y’ukuntu bigomba gukoresha ubutabera no guhana abakoraibinyuranye n’amategeko.

Amategeko y’Abatambyi yatanzwe n’Imana kugira ngo igarure abantu mu bumwe bwayo n’abantu ndetse no hagatiy’abantu ubwabo igihe amategeko agenga imyitwarire myiza atubahirijwe. Amategeko y’ubutambyi ashoborakugabanywamo gatatu, Kwiyegurira Imana, Ugusangira no Kwiyeza. Amategeko yo kwiyegurira Imana (Ibitambobyotswa, Imbuto/Umutsima cyangwa Ibyo kunywa) byari ituro ritangwa ku bushake mu gihe abantu babaga bashakakwiyegurira Imana burundu. Ugusangira (ituro ryo gusangira, guhana amahoro, ituro ryo gushima, ituro ryogushimangira indahiro, ituro ry’umutima ukunze) nayo yatangagwa ku bushake. Amaturo yo kwiyeza (ituro ryokwiyeza icyaha, ituro ryo gukuraho ukwicira urubanza no kubabarirwa) yo yari itegeko kuyatanga kugira ngokubabarira kuboneke, kwezwa bushya no kwakirwa bushya mu muryango w’abana b’Imana, gukurwaho ibyahabyakorewe Imana n’abantu. Mu Isezerano rishya tubona ayo maturo y’ibintu yigaragaza mu buryo bw’umwuka.Amaturo yo kwiyegurira Imana no Gusangira agaragazwa n’uburyo twitangira umurimo w’Imana ndetse twitangiraabandi mu itorero. Amategeko yo kwezwa agaragarira mu gikorwa Yesu yakoze ku musaraba.

Imana yahaye Abisirayeli amabwiriza meza mbere y’uko binjira mu Gihugu cy’Isezerano. Yababujije gukora nk’ibyobakoraga muri Egiputa cyangwa iby’abo mu gihugu bari bagiyemo cy’I Kanani (Abal. 18:3). Dushobora kwiga ikintucyiza muri iri tegeko. Hari ibintu biri mu muco y’aho dutuye ndetse no mu yindi mico y’abatuye isi bidashimishaImana. Ubwo rero aho turi hose n’aho tujya hose tugomba kugendana amategeko y’Imana kandi tukayubahiriza. Ahotwaba turi hose amategeko y’Imana ni amwe. Ntahinduka. Ayo mategeko ni yo ndorerwamo y’imyitwarire yacu. Iyotwubashye ayo mategeko tuba tugaragaza ko turi abo kwizerwa imbere y’Imana yacu.

Page 41: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 39

Ibigamijwe kugerwaho muri Igice cya 4

1. Kutwigisha bisesuye ibijyanye n’ubutungane n’ubutabera bw’Imana.2. Kutwigisha iby’uko Yesu yaje gusohoza Amategeko abicije mu rupfu no mu nyigisho ze.3. Gutanga umusingi w’inyigisho ababyeyi bakwiye kwifashisha bigisha abana babo ibyerekeye amategeko

y’Imana agenga imibereho yabo.4. Kudufasha gusobanukirwa ko amategeko atabereyeho kutugira intungane, ahubwo ko yashyiriweho

kugirango kutumenyesha ko turi abanyabyaha bakwiye kwezwa na Yesu gusa.5. Kutwigisha uko tugorora imibanire yacu n’Imana ndetse n’ abantu.6. Kutwigisha ingingo z’ingenzi zikubiye mu mategeko: gukundisha Imana umutima wacu wose, n’ibitekerezo

ndetse n’ubwenge bwose, kandi tugakunda mugenzi wacu nk’uko natwe twikunda; kandi ko iyo twisheitegeko rimwe ry’Imana tuba twishe amategeko yose.

7. Kutwigisha ko niba tuvuga ko dukunda Imana tugomba no kuyubaha.8. Kutwigisha ko gukorera Imana ari ituro ryejejwe ry’Imana.

Izindi zifitanye Isano n’Iyi

Igice cya 6: Amategeko ni yo atubera umuyoboya ko atwemeza ko turi abanyabyaha kandi dukeneye Yesu.

Igice cya 7: Dukura mu mwuka dukurikiza amategeko abiri akomeye y’Imana, ari yo gukunda Imana no gukunda bagenzi bacu.

Igice cya 9: Gukurikira Amategeko y’Imana Agenga Imico aturinda kugwa mu nzira z’irimbukiro.

Igice cya 10: Dukura mu mwuka iyo dukurikije amategeko abiri y’Imana, gukunda Imana no gukunda bagenzi bacu.

Igice cya 12: Tugomba kuguma mu nzira z’Imana kugeza igihe Yesu azagarukira.

Igishushanyo Fatizo

Isomo rya 1 Ubwoko butatu bw’Amategeko Imana yahaye Abisirayeli

Amafoto n’ibisobanuro byayo Ingingo zo kwigisha, Inkuru zo muri Bibliya n’imirongo yokwifashisha

Ingingo 1: Imana yahayeAb’Isirayeri Ubwoko butatubw’amategeko.

Mu gasanduku: Ubwoko butatubw’Amategeko yo mu Isezerano rya Kera.

Ingingo zo kwigisha:1. Imana yahaye Ab’Isirayeri Ubwoko butatu bw’amategeko,

Amategeko Agenga Imyifatire, Amategeko agenga Ubuyobozibw’Igihugu, Amategeko y’Iby’Umurimo w’Imana.

2. Amategeko agenga Imyifatire aboneka no mu nyigisho za Yesuusibye Amategeko arebana n’Isabato.

3. Amategeko areba Imitegekere y’Igihugu kugira ngo atwigishe.Yashyiriweho kugira ngo Abategetsi bamenye uko bakemuraimanza z’abarenze ku mategeko y’Imana agenga Imyifatire. Muriiki gihe ibihugu byose bishyiraho amategeko yo kubafashakuyobora abaturage babo.

4. Amategeko agenga iby’Umurimo w’Imana yashohorejwe muriYesu yitangaho igitambo ayandi asohorera mu murimo w’Imana.

5. Hari amategeko menshi agenga Iby’Umurimo w’Imana. Ari mugice cy’ibumoso bw’iyi table.

6. Mu gihe Imana yaremaga yashyizeho amwe mu mategeko(Amategeko agenga ibiri ku isi); kandi yahaye Adamu na Evaamwe mu mategeko (kutarya ku Giti cyo kubereka ikibi n’ikiza);kandi ko bagomba gutegeka isi no kwororoka bakuzura is). Ayomategeko ya mbere ntabwo ari ku gishushanyo.

Page 42: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 40

1. Amabuye ariho Amategeko Icumi -Amategeko agenga Imyifatire.

2. Umucamanza ukikijwe n’abantu-Amategeko ya Leta

3. Igicaniro gitambirwaho ibitambo-Amategeko agenga Abatambyi AmategekoAgenga Umurimo w’Imana (Ubwoko 3)

Kwiyegurira Imana,(Ibitambo byotswa,Imbuto/Umutsima cyangwa Ibyokunywa).Kwiyegurira Imana. Ayo maturo atangwa kubushake.

Ugusangira (ituro ryo gusangira, guhanaamahoro, ituro ryo gushima, ituro ryogushimangira indahiro, ituro ry’umutimaukunze, umuganura). Aya ni amaturo arebanan’imibanire y’abantu ubwabo ndetse n’Imana.Atangwa ku bushake.

1. Amategeko agenga ImyifatireReba Imirongo n’inkuru zikurikira hasi.

2. Amategeko agenga Imitegekere y’IgihuguInkuru*Gutondeka Amategeko agenga imiyoborere y’Igihugu- Abalewi. 20-22; Guteg. 19-25.

Imirongo*Tugomba kubaha amategeko agenga imiyoborere y’igihugu cyacu- Abar. 13:1-7; 1 Pet. 2:13-14.

3. Gutanba/Amategeko Agenga umurimo w’Imana (Ubwoko 3)

Kwiyegurira Imana:*ibitambo Byoswa- Ni cyo gitambo gitangwa kenshi mu bitambo byose. Bijyana n’iminsimikuru, imihango yo kwiyeza cyangwa mu buzima busanzwe.Iki gitambo cyagaragazagaukwiyegurira imana burundu. Abalewi 1:3-17; 6:8-13. *Ibitambo by’impeke- Iki gitambocyajyanaga n’ibitambo by’inyamaswa.Abalewi. 2; 6:14-23. *Ibitambo by’Ibinyobwa, libation-Byaherehekezaga ibitambo byotswa n’ibitambo byo gusaba amahoro. Byabaga arink’agahimbaza musyi ku Mana. Kub. 15:1-10.Gusangira/Ituro rusange:*Ituro ryo gusaba amahoro- ituro ritangwa ku bushake. Buri gitambo cyo gusaba amahororyabaga ririmo ifunguro risangiwe ryasozaga aho ibiryo byabaga byatanzweho ibitambobyasangirwaga n’umuryango wose, kimwe n’Abalewi n’abo babanaga nabo. Icyo gitambotukibona mu munsi mukuru y’Umuganura, mu kurahira kw’Abanaziri, no mu kwimikaabatambyi Abalewi 3; 7:11-36.*Ituro ryo gusaba guharirwa- Ituro ritangwa ku bushake. Rimwe mu maturo yo gusabaamahoro. Ni umugabane wahabwaga umutambyi. Ariko ryabanzaga gucishwa imbere y’Imanakuko ryabaga ari iryayo. Yes. 10:15; Kuva. 35:22; 38:29; Abalewi 14:12, 21, 24; 23:15; Kub.8:11, 13, 15, 21.*Ituro ryo gushima- ituro ritangwa ku bushake. Abalewi 7:12, 13, 15; 22:29; Zab. 56:12, 13;107:22: 116:17;Yer. 33:11.*Ituro ry’irahira- ituro ritangwa ku bushake. Iri turo ryatangwaga mu gihe cy’irahira, arikoryashoboraga kuba ituro iryo ari ryo ryose ryagaragazaga kwiyegurira Imana Abalewi 7:16-17;22:17-20; Kub. 6:17-20.*Ituro ry’umutima ukunze-ituro ritangwa ku bushake. Iri ryari ituro rito ryashoboraga gutangwamu gihe icyo ari cyo cyose mu kwishimisha cyangwa mu mihango yo kwezwa. Kuva. 23:16;34:20; Guteg.. 16:10, 16, 17. 2 Ibyo ku Ngoma. 35:8; Ezira 3:5; Abalew 7:16; 22:18, 21, 23;23:28; Zek. 4:12.*Ituro ryo kwimikwa-ituro ritangwa ku bushake. Ryabaga mu mihango yo kwimikwak’Uwabaga agiye gukora umurimo w’Imana. Umuntu yagombaga gushyira ikiganza kunyamaswa igiye gutangwaho igitambo. Hanyuma umutambyi yagombaga gusiga amaraso kugutwi kw’iburyo k’umuntu ugiye kwimikwa, no ku gikumwe cy’ukuguru Kuva. 25:7; 28:41;29:19-34; 35:9, 27; Abalewi 8:22-32; 1 Ngoma. 29:2.Gusohozwa kw’Amaturo yo Kwiyegurira imana no Amaturo yo Gusangira mugukorera Imana ko Isezerano Rishya.*Pawulo abona umurimo yakoze mu bafiripi nk’aho ari amaturo y’ibyo kunywa bimenywe hasi-- Abafil. 2:17. *Paul yabonaga impano Imana yamuhaye nk’aho ari ibitambo bihumura kandibishimisha Imana-Abaf. 4:18. *Tugomba gutura imibiri yacu ho ibitambo bizima mu mwuka-Abar. 12:1. *Ntukagire intege nke mu gukora neza no gusangira, kubona Imana ishimishwan’ibikorwa nk’ibyo- Abaheb. 13:16. *Kubaha biruta kure Ibitambo- 1 Sam. 15:22. *Ibyodukorera Imana mu itorero ni igitambo cyo mu mwuka Imana yishimira muri Yesu Kristo- 1Pet. 2:5.Ituro Ryo Gukurwaho icyaha*Ituro ry’icyaha (ikiru)-Umuntu yagombaga kurambika ikiganza ku nyamaswa, bigaragaza koibyaha bye bigiye ku nyamaswa Abalewi 1-7 (4:1-35; 6:24-30); Kub. 15:24-27; Kub. 28:15-30;Abaheb. 9:27-28.*Ituro ryo Kwirega- ryatangwaga iyo umuntu yabaga yahohotewe cyangwa yimwe umugabanewe. Umuntu wiciraho urubanza agomba kwihana, agatanga ituro, kandi agatanga ibyo yanyazeyongeyeho n’inyungu.Abal. 5:14-6:7; Abal. 7:2-5; Kub. 6:12; Kub. 5:5-10.*Ibijyanye na Efficacy- Amaturo yo gukurwaho icyaha cyangwa se y’ikiru bitewe nokutubahiriza ibihe byo gutura ibitambo. Ibyo byatangwaga no mu gihe amategeko amweadakomeye yabaga atubahirijwe, ayo ni nk’itegeko rya 8 n’irya 9. Abalewi 4:2, 13, 22, 27,

Page 43: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 41

*Amaturo yo kwiyeza (ituro ryo kwiyezaicyaha, ituro ryo gukuraho ukwicira urubanzano kubabarirwa). Aya ni amategeko ajyanye nokwihana ibyaha, kubabarirana, kwezwa nokugirwa icyaremwe gishya. Ni itegeko gutangaayo maturo.

5:14;Abalewi 5:17; 14:23, 28; Abalewi 20:2-10; Guteg. 13:6; 17:2-7; Abalewi 20:3; Kuva22:18; Kuva 21:15; Abalewi 12:6, 27;Gut. 13:5; 18:20; 1 Sam. 28:9; Abalewi 23:29-30; Kuva20:8-11; Gut. 5:12-15.Umurimo w’Ibitambo byo Gukurwaho ibyaha washohorejwe muri Yesu: *Yesuyavuze ko urupfu rwe cyari igitambo- Mariko 10:45; Mat. 20:28 Luka 22:20; Mariko 14:24;Mat. 26:28; Yoh. 12:20-35. Yesu yapfuye ku musaraba kubera ibyaha byacu, kandi yarazutsekugira ngo aduhe ubuzima bushya- Mat. 26-28; Mariko 15-16; Luka 22-24; Yoh. 19-21. *YesuUmwana w’Intama y’Imana- Yoh. 1:29, 36; Ibyah. 5; 7; 13:8. *Yesu ni we mugaragu Ubabajwewo muri Yesaya- Yesaya. 53; Ibyak. 8:32. *Yesu na Pasika, Ugusangira kwa Nyuma- Mariko14. *Yesu azura Lazaro mu bapfuye- Yoh. 11. *Umugani wa Nyir’umuzabibu- Luka 20.*Pawulo atwigisha urupfu rwa Yesu nk’Igitambo gikuraho Ibyaha- Abar. 3:25; 5:9; 1 Abakor.10:16; Abef. 1:7; 2:13; Abef. 5:2; Abakol. 1:20. *Pawulo abona Yesu nk’igitambo cy’ibyaha-Abar. 8:3; 2 Abakor. 5:21. *Yesu ni Pasika- 1 Abakor. 5:7. *Urupfu rwa Yesu rwarimogucungurwa- 1 Pet. 1:18, 19; 1:2; 3:18. *Urupfu rwa Yesu ni rwo rwatwogejeho ibyaha- 1Yoh.1:7; 2:2; 5:6, 8; Ibyah. 1:5. *Ibitambo byo mu Isezerano rya Kera byashushanyaga igikorwagikomeye Yesu yagombaga gukora mu rupfu rwe- soma cyane cyane Abaheburayo. 8-10.

Isomo rya 2 Amategeko Agenga Imyifatire: Amategeko arebana n’Umubano wacu n’Imana

Ingingo ya 2: Amategeko arebanan’Umubano wacu n’Imana.

Ibumoso bw’igisate cy’Ibuye- Ikiganzacyerekana amategeko ajyanye n’imibanire yacun’Imana.

**reba inyigisho yihariye ya buri tegeko ahakurikira.

Ingingo ya 2a: Hari Imana Imwegusa, Muyisenge.

Ikiganza- Hari Imana Imwe, Muyisenga

Ingingo zo kwigisha:1. Hariho Imana Imwe, Muyisenge.

Inkuru*Itegeko:Imana iravuga ngo Hariho Imana imwe Muyisenge- Kuva. 20:3; Guteg. 5:7.*Ntuzasenge izindi Mana, kuko Imana, ari Imana igira Ishyari-Kuva 34:14. *Yosuwa, Hitamouyu Munsi Uwo Uzakorera- Yos.24 *Umva, Israyeri: Imana yacu, ni yo Mana Imwe rukumbi-Ugut. 6:4, 3-14. *Guhunga kw’Abisraeli kwagaragaje ko bashoboraga gusenga ibigirwamana-Yer. 25:6-12. *Abahanuzi boherejwe kuburira Ab’Isirayeri mu buhungiryo ngo badasengaibigirwamana- Yer. 35:15.Imirongo*Ndi Umwami Imana, Kandi Ntabwo Nzaha Icyubahiro Cyange Undi Muntu, cyangwaIndirimbo zanjye ku Bishushanyo Bibajwe- Yes. 42:8; 46:9. *Nta yindi mana yabayeho mbereYe cyangwa se Nyuma ye, Nta wundi Wukiza-Yes. 42:10-13 *Igihe Imana yabonekeragaMose, Mose ntiyigeze abona Ishusho iyo ari yo yose, Itonde rero ntukihutire kurema Imana muMashusho- Ugut. 4:15-20. *Yesu yaramubwiye ati, "Satani, Mva iruhande! Kuko byanditswengo: ‘Uzasenga Imana yawe, kandi ube ari yo ukorera yonyine- Mat. 4:10. *Pawulo yanditsekuri ibyo, Inyama zatanzweho ibitambo- 1Abak. 8:4-6; 10:14-22.

Ingingo ya 2b: Ntuzasenge cyangwango ukorere izindi Mana

Ingingo zo kwigisha:1. Ntuzasenge cyangwa ngo ukorere izindi Mana.

Inkuru*Amategeko: Ntuzasenge cyangwa ngo ukorere indi mana- Kuva 20:4-6; Guteg. 5:8-10.*Ntizareme izindi mana ngo uzibangikanye nanjye, ntuziremere imana z’umuringa cyangwaizahabu-Kuva 20:23. *Ntuzareme ibigirwamana- Kuva 34:17. *Ntuzakurikire izindi mana,habe n’Imana nimwe zo mubwoko bubakikije-Guteg.. 6:14. *Ntuzareme ibigirwamanacyangwa n’ibisa nka byo, byaba mu ishusho y’abantu, Inyoni, Inyamaswa, Udukoko duto, ifi,Ijuru, Izuba cyangwa se Ukwezi. Kuva 34:15-17; Abalewi 19:4; 26:1; Guteg. 4:15-20.*Amashusho y’ibyo byose mugomba kuyatwika mu muriro. Ntuzifuze ifeza cyangwa izahaburibiriho, kuko uzanduzwa na byo, ibyo byangwa n’Uwiteka Imana yawe. Ntuzigere uzana munzu yawe ibyangwa n’Uwiteka, kuko ari wowe ari n’icyo kintu mwese muzarimburwa. Ugut.7:25-26. *Gusenga Ibigirwamana bigereranywa no gusenga abadayimoni- Guteg.31:15-21.*Abantu birememera Inyana y’Izahabu-Kuva 32. *Stefano Asubiramo amateka y’Ab’Isirayeri-Ibyak. 7. *erobowamu arema inyana ebyiri z’izahabu ngo azisenge- 1 Abami 12-13. *Umwami

Page 44: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 42

Ibigirwamana biciyemo umurongo:Ntugasenge cyangwa ngo ukorere izindi mana

Ahaziya abaza ibya Bayari-zebubu, imana ya Ekuroni, agahita apfa- 2 Abami 1. *Abantu baribatuye I Yerusalemu mu gihe cy’ubuhungiro basuzuguye Amategeko y’Imana bayisengahamwe n’izindi mana- 2 Abami 17:22-41. *Manase azana ibigirwamana mu Rusengero- 2 Ibyoku Ngoma 33. *Umwami Yosiya Akuraho Ibigirwamana- 2 Ibyo ku Ngoma 34-35. *Abantubari muri Israyeri mu gihe cy’ubuhungiro basenganga izindi mana bazibangikanije n’ImanaImwe y’Ukuri- 2 Abami 17:29-35. *Abantu barakariye pawulo igihe yavugaga ko Imanazaremwe n’ibiganza byacu Atari Imana Habe na Mba- Ibyak. 19:22-41.Imirongo*N’ubwo Imana yavanye Abisirayeli muri Egiputa, ntibigeze bareka ibigirwamana. Imanayashoboraga kugira umujinya Ikabirimbura bose. Ariko yahisemo kubakura ku ngoyi kugir ngobamenye ko ari yo yonyine ibozaho ibyaha. Kandi izina ryayo ryari gusuzugurwa mu mahangayose-Zek. 20:6-14. *Abantu ntibabashije kubona cyangwa kumenya ko Nta Kuri kuba MuBigirwamana-Yesaya. 44:9; Yes. 45:16. *Nta numwe usenga izindi mana uzabona Umugabanemu bwami bw’Ijuru-Abef. 5:5-12. *Ibiryo bishobora kuba ibigirwamana- Abafil. 3:19.*Wirinde Ibigirwamana- 1Yoh 5:21. *Abantu bashaka Gukurikira Ibinezeza byabo bakurikiraIbigirwamana- Abaroma 1:18-32. *Amahano yohererezwa abasenga Ibigirwamana- Ibyah.9:20-21. *Pawulo asobanura ibigirwamana ko ari imana zaremwe n’abantu, abahamagarirakwihana.- Ibyak.17. *Pawulo aganira n’abizera ku bijyanye n’imihango n’iminsi mikuruikorerwa ibigirwamana- 1 Abakor. 8-10. *Ntuzazane ibigirwamana mu nzu yawe, byaremewekurimburwa. Nawe uzarimburanwa na byo- Guteg.. 7:26. *Imana yanga Ibigirwamana- Guteg.16:21-22. *Ibigirwamana byaremwe n’abantu- Zab. 115; Yes. 44:12-20. *Gucira Imanaz’abakorera ibigirwamana- Guteg. 17:2-7.

Ingingo ya 2c: Ntukavugire ubusaizina ry’Imana yawe.

Umuntu uvuga amagambo mabi-Ntukavugire izina ry’Imana mu bintu bibicyangwa bidafite umumaro. Ibyo dukora bibibishobora gutukisha izina ry’Imana.

Ingingo zo kwigisha:1. Ntukavugire ubusa izina ry’Imana yawe.2. Izina ry’Imana rishobora gutukirwa mu bikorwa cyangwa mu

magambo.

Inkuru*Itegeko: Ntukavugire ubusa izna ry’Imana yawe- Kuva 20:7;Kuva 5:11. *Umwanaw’umuhaungu utewe amabuye kubera gukoresah izina ry’Imana mu buryo budakwiriye-Abalewi 24:11-23. *Yesu yigisha ibyo kurahira- Mat. 5:34-37; reba no muri Yakobo 5:12.*Yesu aciraho iteka abarahira izina ry’Iman kubera inyungu zabo bwite- Mat. 23:16-22.Imirongo*Ntukavugire ubusa izina ry’Imana yawe, Ntukarahire mubinyoma- Abalewi 19:12. *Imanantizabura guhana abavugira ubusa izina ryayo- Guteg. 5:11.*Isengesho ryo Kudakira cyangwaKudakena kugira ngo Izina ry’Imana rye gutukwa- Imig. 30:7-9. *Ntugatukishe izina ry’Imanaayangwa ngo uvume abayobozi b’ubwoko bwawe- Kuva 22:28.Gutambira ibigirwamamanabitukisha izina ry’Imana-Abalewi 18:21. *Ntukarahire mu Binyoma, ibi bitukisha izinary’Iman-Abalewi 19:12. *Ituro ry’Imana rigomba kubahirizwa naho ubundi rizatukisha izinary’Imana yawe- Abalewi 22:2. *Abatukishaga izina ry’Imana bagombaga kwicwa-Abalewi24:16. *Dore nzagarura imvugo yejejwe (ururimi) kugira ngo bose bongere bitabaze izinaryanjye Yehova no kuyikorera bahuje umutima- Zef. 3:9. *Wowe uhindura itegeko ibitwenge,ushobora kuba usuzugura Imana uca ku mategeko yayo? Nk’uko byanditswe ngo: “Izinary’Imana rirasugurwa mu Bagereki kubera mwebwe-Abar. 2:2-24. *Ntukarahire ukoreshejeijuru kuko ni ho Intebe y’Ubwami y’Imana iri, Yego ibe yego na oya ibe oya. Mat. 5:33-37;Yakobo 5:12.

Ingingo ya 2d: Wibuke Umunsiw’Isabato.

Abantu Bari gusenga-Wibuke umunsiw’isabato, ube umunsi wejejwe.Itegeko rya 4 ni ifoto y’abantu bari gusengaImana. Itegeko ritubwira ko tugomba kwezaumunsi w’isabato. Ijambo ry’icyongereza ‘holy’cyangwa ‘kwezwa’ risobanura ‘kwitandukanya’.Iri tegeko ntabwo ryasubiwemo mu IsezeranoRishya, uretse kuvuga ko tutagomba kwibagirwaguterana n’abandi bizera. Ubwo mu Isezeranorya Kera abantu bateranaga ku wa Gatanadatu,

Ingingo zo kwigisha:1. Wibuke umunsi w’Isabato, Ube umunsi wejejwe.2. Iri tegeko ntabwo ryasubiwemo mu Isezerano Rishya, uretse

kuvuga ko tutagomba kwibagirwa guterana n’abandi bizera.muRusengero.

Inkuru*Itegeko Wibuke umunsi w’isabato, ube umunsi wejejwe.Kuva 20:7; Guteg. 5:12-15. *Imana Ivuga ko Isabato ari Umunsi wo Kuruhuka nk’uko byaribiri mu bihe byo Kurema- Itang. 2:1-3;Abalewi 19:3; 23:3. *Israyeli ihabwa amategeko y’Ukobagombaga kurya Manu ku munsi w’Isabato-Kuva 16:23-30. *Amategeko agenga ibyo gukoraku munsi w’Isabato- Yer. 17:21-27. *Abigishwa ba Yesu baryaga amahundo ku munsiw’Isabato- Mat. 12:1-13; Mariko 2:23-28; Luka 6:1-11. *Yesu yakijije abantu ku munsiw’Isabato- Mariko 3:1-6. *Yesu akiza ku cyuzi cy’I Betesida- Yohana 5:1-18. *Yesuyabonekeye Abigishwa be ku munsi wa mbere w’Icyumweru – Yoh. 20:19-22. *Pawuloyakiraga amaturo ku munsi wa mbere w’icyumweru – 1Abakor. 16:2.Imiromgo

Page 45: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 43

Abizera bimuriye guterana kwabo ku munsi wakarindwi cyangwa ku Cyumweru kugirqa ngobizihize Izuka rya Yesu (Yohana 20:19-22). Haribimwe bigaragaza ko Pawulo nawe yajyagagusenga ku Cyumweru ari nabwo amaturoyatangwaga mu nsengero (1 Abakor. 16:2).Tubona kandi ko Yesu ari umutware w’Isabato,kandi avuga ko Imana ikora ibihe byose, ndetseno ku munsi w’Isabato (Yohana5:16-17).’Pawulo ashimangira ‘Itegeko rigenga Isabato’avuga tugomba gufata imirimo yose ya burimunsi nk’aho tuyikorera Imana.

*Amasabato ni Ikimenyetso Hagati yanjye namwe uko Ibisekuruza Bizagenda bisimburana,kugira ngo mumenye ko ndi Imana Ibezaho Ibyaha Byanyu - Kuva. 31:13-17. *Amabwirizaarebana n’Abanyamahanga n’Isabato- Yes. 56:2, 4-7.*Ntimugomba kwirengangiza guteranan’abandi Bizera- Abaheb. 10:25. *Kuruhuka kwera kw’Isabato- Abaheb. 4:1-11. *Mukoreakazi kanyu mubikuye ku mutima, mukore nk’abakorera Imana atari ugukorera abantu-Abakol. 3:23-24. *Gukora amasaha y’ikirenga- Zaburi 127:1-2. *Mwemere kumberaabagaragu kandi munyigireho- Mat. 11:28-30. *Yesu arababwira ngo, "Isabato yashyiriwehoabantu, ariko umuntu ntiyaremewe Isabato. "Ubwo rero ni ukuvuga ko Umwana w’Imana arina we Mana w’Isabato."- Mariko 2:27-28. Imana ihora ikora *Kubera izo mpamvu Abayahudibatotezaga Yesu, kubera ko yakoraga ibyo byose ku munsi w’Isabato. Ariko yarababwiye ati, “Data arakora ibihe kugeza kuri uyu munsi, Nanjye Ubwanjye rero ndakora."- Yohana 5:16-17.*Imana ni ubuhungiro bwacu kandi imbaraga zacu, kandi abana natwe igihe cyose turi mubibazo. "Mureke impagarara—kandi mumenye ko ndi Imana, Imana ishyirwa hejuru mubihugu byose, ushyirwa hejuru ku isi yose- Zab. 46:1, 10. *Mwitondere gukurikira mu giheibyanditswe bisomwa mu ruhame, inyigisho, n’ibyo ushishikarizwa gukora- 1 Timoteyo. 4:13.

Isomo rya 3 Amategeko Agenga Imibanire yacu n’Abantu

Ingingo ya 3: Iburyo

Uruhande rw’iburyo rw’igisatecy’amabuye-kigaragaza amategeko agengaimibanire yacu n’abantu.

Ingingo zo kwigisha:1. Amategeko Agenga Imibanire yacu n’Abantu

**Reba inyigisho isabwa umuntu ku giti cye.

Ingingo ya 3a: Bana mwubaheababyeyi banyu.

Ababyeyi n’Umwana - Bana mwubaheababyeyi banyu kugirango mubone kurama

Ingingo zo kwigisha:1. Abana Bagomba Kubaha Ababyeyi Babo.

Inkuru*Itegeko: Wubahe So na Nyoko-Kuva 20:12; Guteg. 5:16; Abef. 6:1-4. *Yesu ArigishaIbijyanye no Kurahira Ibinyoma kugira ngo Bahunge kwita ku Babyeyi Bari mu za Bukuru-Mat. 15:4-6. *Abayobozi Bakize kandi Bakiri Bato- Mat. 19:19; Luka 18:18-27. *Umuganiw’Abana Babiri b’Abahungu- Mat. 21:28-32. *Yesu atwigisha kubaha ababyeyi bacu- Mariko7:9-13. *Yesu yubahaga ababyeyi be- Luka 2:51Imirongo*Amategeko arebana no Kubaha Ababyeyi-Kuva 21:15-17; Abalewi 19:3, 32. *NtuzasuzugureInyigisho za So na Nyoko- Imigani 1:8. *Umupfapfa asuzugura Impanuro za Se- Imigani 15:5.*Ni Cyaha Kwiba So Cyangwa Nyoko- Imigani 28:24. *Mwana wanjye, witondere amategekoso aguha kandi ntusuzugure inyigisho Nyoko aguha- Imigani 6:20. *Ni ishyano Kuvuma Socyangwa Nyoko-Imigani 20:20; 30:17. *Bana Mwubahe So na Nyoko muri byose- Abakol. 3:20.

Ingingo ya 3.b Ntukice

Umubiri w’umuntu wapfuye, umuhoro.N’umurongo uciye mu ruziga-Ntukiceabantu

Ingingo zo Kwigisha:1. Ntuzice.2. Yesu Ashimangira iri tegeko yongeramo uburakari, ubwicanyi

dutekereza gukorera abndi.

Inkuru*Itegeko: Ntukice- Kuva 20:13; Guteg. 5:17. *Kayini yica Abeli-Itang. 4; Abaheb. 11:4; Yuda(Umur.wa 11); 1 Yohana 3:10-15. *Itegeko ryo mu Isezerano rya Kera ryari ijisho ku rindikandi iryinyo ku rindi- Abalewi 24:17-22. *Sawulo ashaka Kwica Dawudi- 1 Sam. 18-31.*Dawidi Akiza Ubugingo bwa Sauli- 1 Sam. 24; 26. *Dawidi yicisha Uriya akajyana umugorewe akamugira uwe- 2 Sam. 11-12. *Jezebeli N’Umwami Ahabu Bicisha Naboti kugira ngobatware Umurima we- 1 Abami 21. *Yeremiya Ahanura iby’Inkiko z’Imana- Yer. 26 (v.12-15). *Pawulo Yicisha Abackristo- Ibyak. 7:54-8:3.Imirongo*Umwicanyi ntashobora kubona Ubuhungiro kuri Alitaqri y’Imana -Kuva. 21:14. *ImanaIshaka Ubuzima-amaraso ku Bicanyi; Imana Yaremye Umuntu mi Ishusho ryayo ku bw’ibyoUmuntu ni Ikiremwa kidasanzwe- Itang. 9:5-6; Uguteg. 5:17. *Kumena Amaraso bizaniraUmuvumo Igihugu- Kubara 35:16-34 (umur. 33-34). *Niba Ubabazwa, ntugomba kubank’Umwicanyi, cyangwa umujura, cyangwa undi mugizi wa nabi wese. Ariko niba ubabazwa

Page 46: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 44

*Yesu yagereranije ibitera abantu kwica abandin’umjujinya utwika mu mitima yacu yo kwangaabandi.

nk’Umukristo, ntibikwiye kugutera isoni, ahubwo ushime Imana ko ufite iryo zina- 1 Pet. 4:15-16. *Amategeko agenga abo Bubikiriye bategereje kwica-Guteg. 19:11-13; Zab. 10:8-11;Imig. 1:11-12. *Ntukice, kandi ntukarakarire mugenzi wawe, Mwiyunge- Mat. 5:21-26. *IryoTegeko rihiniye muri iri ryo Gukunda Mugenzi Wawe nk’Uko Wikunda-Abar. 13:9-10. *Iryotegeko Ryashyiriweho Abicanyi, Abasambanyi, n’abandi-1Tim. 1:9-11. *Umuntu Wese WangaMugenzi we ni Umwicanyi- 1 Yohana 3:12-15.

Ingingo ya 3.c Ntuzasambane.

Umugabo ufite abagore benshi, umugabomu kabari hamwe n’abandi bagore,uruziga ruciyemo umurongo-ntuzasambane

Ingingo zo Kwigisha:1. Ntuzasambane.2. Yesu yashimangiye iri tegeko yongeramo abagore n’abagabo,

kandi n’ubusamabanyi bukorerwa mu mitima yacu.

Inkuru*Itegeko: Ntuzasambane-Kuva 20:14; Gut. 5:18. *Ntuzaryamane n’umugore w’umuturanyi-Abalewi 18:20; 20:10. *Amabwiriza ku mugore ujya mu busambanyi-Kubara 5:12-31.*Dawudi na Barisheba- 2 Sam. 11-12. *Hari abantu bavugwaho Ubusambanyi Bababeshyera,Yozefu n’Umugore wa Potifa- Itang. 39:1-23. *Gushaka Ubushishozi, Kugendera mu nziraz’Abanyabwenge, Kwirinda inzira z’Abasambanyi-Imigani 2; 5:3-23; 6:20-35; 7. *YesuAbabarira Umugore Wafashwe asambana- Yohana 8:1-11. * Amabwiriza ku Bapfakazi- 1Abak. 7:8-9.Imirongo*Ubusambanyi mu bihe by’Abahanuzi- Yer. 5:6-9; 29:22-23. *Yesu ko Umuntu Wese UbonaUmugore Akamwifuza mu Mutima Aba Yarangije Gusmbana [ Ikitonderwa ni Uko Yesuashimangir iryo Tegeko Yongeramo Abagabo Bashobora Gusambana mu Bitekerezo byokuryamana n’Abagore batari Ababo]- Mat. 5:27-32. *Yesu aravuga ngo Umuntu WeseUtandukana N’Umugore We Akarongora Undi Aba akoze Ubusambanyi, Kandi ko n’Umugorenawe Utandukana n’Umugabo we akabna n’Undi mugabo, Aba akoze Icyahacy’Ubusambanyi- Mariko 10:11-12. *Imana Yanga Ubutane- Malaki. 2:16; Ubutane bwemeweGusa Kubera Kwinangira Imitima- Mat. 19:3-9. *Amasezerano yo Kubana agombakubahirizwa, uburiri bw’abashakanye bugomba kurindwa icyabwanduza; kubera koabasambanyi bose bazacibwaho urubanza- Abah. 13:4. *Amabwiriza Ku Bashakanye n’Abantubatizera- 1 Abakor. 7:12-15; 1 Pet. 3:1-6. *Amabwiriza ku Batandukanye- 1 Abakor. 7:10-11.*Niba Umugabo Yitabye Imana Hanyuma Umugore Agashakana n’undi, Ntabwo Aba AkozeUbusambanyi, Ariko niba Umugabo we Ariho hanyuma umugore Agashaka Undi Mugabo,Aba Akoze Icyaha cy’Ubusambanyi.-Abar. 7:2-3. *Nta musambanyi yaba umugabo cyangwaumugore, cyangwa abashakanye bahuje ibitsina uzinjira mu bwami bw’ijuru.- 1 Abakor. 6:9-10. *Ubusambanyi cyangwa Ibindi bikorwa Bindi Byanduye cyangwa Ubugugu Ntibikavugwemuri Mwe-Abef. 5:3. *Mumenye Uko mugomba Kwirinda ngo Mutandura, MwirindaUbuhehesi, Umwami Wacu ni we Uhora- 1 Tesal. 4:1-8.

Ingingo ya 3.d Ntuzibe

Umugabo wirukankana umufuko,uruziga ruciyemo umurongo-ntuzibe.

Ingingo zo Kwigisha:1. Ntuzibe.2. Tugomba gukora kugira ngo tubone ibyo dufashisha ababaye.

Inkuru*Itegeko: Kuva 20:15; Uguteg. 5:19. *Yesu yirukana abajura mu Rusengero- Mat. 21:12-13.*Yuda Yari Umujura- Yohana 12:1-8. *Umusamariya Yita ku Muntu Waguye Mu Mabokoy’Amabandi: Umusamaritani Mwiza- Luka 10:25-42.*Umugani w’Urugi, Umujura Azanwa noKwiba, Kwica no Kurimbura, Nazanywe no kugira ngo Babone Ubuzima, kandi UbuzimaBurambye- Yohana 10:1-18. *Abajura babiri Babambanywe na Yesu- Mat. 27:28-44; Luka23:32-43. *Yesu Atonganya Abanditsi Bakuru Kubera gusenya Inzu z’abapfakazi- Mariko12:40.Imirongo*Amategeko Asaba Umujura Gusubiza Iby’Abandi Byibwe-Abalewi 6:1-7; 19:11, 13.*Amategeko Arebana n’Ibyo Kwiba Abantu- Guteg. 24:7. *Kwibisha Ibipimo Bipfuye,Kubeshya Abantu-Guteg. 25:13-16; Imigani 11:1; Mika 6:10-16. *Kurenganya Abakene,Kubatwarira Amazu n’ibintu - Yobu 20:15-22; Amosi 8:4-7; Ezek. 22:29. *Kwiba Bituruka mumutima- Mat. 15:19; Hos. 4:1-2. *Uwibaga ye kwiba Ukundi, Mukore kugira ngo Muboneibyo Musangira n’Abashonje –Abef. 4:28. *Abantu biba Amaturo n’Ibyacumi by’Imana-Malaki 3:8-10. *Mwitonde He Kugira Ubabara nk’Umwicanyi cyangwa Umujura…ArikoUbabara azira Ubukristo bwe, Ntibigomba Kumutera Isoni - 1 Pet. 4:15-16. *Wowe wigishaabandi ngo ntimukibe, waba ujya wiba?Abar. 2:20-24. *Ibyo byose Bikubiye mu itegeko ryogukunda abandi nk’uko twikunda-Abar. 13:8.

Ingingo ya 3e: Ntugashinje ibinyomamugenzi wawe.

Ingingo zo Kwigisha:1. Ntugashinje Ibinyoma Mugenzi wawe.

Page 47: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 45

Abantu babeshyera abandi, uruzigaruciyemo umurongo- Ntugashinje ibinyomamugenzi wawe. Kuvuga ibinyoma bishoborakuba umuntu yabitegerejeho, akabikoraabigambiriye, cyangwa se bikaba byaturuka mukwihutira kuvuga inyo utahagazeho kandiudafitiye gihamya tugendera gusa ku byotwumvanye abandi. Tugomba kwitondantidukuririze inkuru tubihereye ku mijinya wacun’uburakari. Imana yifuza ko tubwirana ukurikandi duca imanza zitarimo uburiganya.

2. Mu Gihe cy’Isezerano rya Kera, ababeshyeraga abandibahanishwaga ibihano bari basabiye abandi.

3. Tugomba kwitonda ntidushinje abandi ibinyoma cyangwakwihutira guhamya ibyo tutahagazeho, cyangwa gushyira ibyahaku bandi tutabanje kubumva.

Inkuru*Itegeko: Ntugashinje ibinyoma mugenzi wawe-Kuva 20:16; Guteg. 5:20. *NtugakwizeImpuha. Ntugatange ubuhamya bwuzuye uburyarya. Ntukagoreke ubutabera ukurikira ibyoabandi bavuga, kandi ntugakundwakaze- Kuva 23:1-3. *'Ntukibe "Ntukabeshye'."'Ntimugahemukirane. Ntimukarahire ibinyoma kandi ntimugasuzuguze izina ry’Imana. NdiImana-Abalewi 19:11-12. *Abantu babeshyera Imana-Guteg. 1:27-28. *Abantu babeshyeyeMose na Aroni- Kuva 16:3. *Ahabu and Jezebeli bagurira abntu kuvuga Ibinyoma- 1 Abami21.*Ibinyoma bivugwa Ku Bari Barimo Gusana Urukuta rw’Isirayeri- Ezira 4. *Uguhemukakwa Sanibalati, Tobayasi- Neh. 6.*Yesu Arigisha ngo: Murahirwa iyo babatuka, bakabatotezabakabavugaho ibibi byose kubera we- Mat. 5:11-12.*Abavuzi b’Ibinyoma mu Rubanza rwaYesu- Mat. 26:57-75; Mat. 27:41-42.*Abavuzi b’Ibinyoma bashinja Sitefano- Ibyak. 6:8-15.*Satani Arega Yesu Kwirukana Abadayimoni- Mat. 12:22-32.*Pawulo BamuregaIbinyoma- Ibyak. 24.*Diyoterefasi akoresha Amagambo y’Uburiganya- 3 Yohana*Ikinyomacya Ananiya na Safira- Ibyak. 5:1-9.Imirongo*Ntugomba Kugoreka Urubanza rwa Mugenzi Wawe w’Umukene- Kuva 23:6-8.*Ntukitangeho Umugabo mu Bantu Bawe, ndi Imana Yawe- Abalewi 19:16. *UrubanzaRutunganye mu Gihe habayeho Abahamya Ibinyoma-Guteg. 19:15-21. *Ubeshyera Mugenziwe rwihishwa Nzamwihanira- Zab. 101:5-7; Zakar. 8:16-17. *Inyigisho Ku byo Gushinjarwihishwa-Imig. 10:18; 11:13; Abef. 4:31.*Abakozi b’Imana Babasha guhagarara Bashikamye Ntibagwe mu mutego w’AbashinjaIbinyoma- 2 Abakor. 6. *Ntimukagire Ibiganiro birimo Uburiganya Mu byo Mwihererana,Bizahesha Imana Icyubahiro Nagaruka.- 1 Pet. 2:19-20. *Ni nde uzatura ku musozi w’Imana?-Zab. 15:2-3. *Abahanuzi bavuga ku buhemu mu bantu- Yer. 8:3-8. *Mwiyambure imyambaroyo kubeshya, mubwirane ukuri, turi ingingo z’Umubiri umwe-Abef. 4:25; 31-32.*Ntimukabeshyane, ubwo mwiyambyuye ibyari bishaje-Abakol. 3:9-10.

Ingingo ya 3.f Ntuzifuze.

Umuntu wifuza kugira ibyo umuturanyiwe afite-ntuzifuze. Usibye kureba ibyoumutungo kwifuza bireba no kwifuza impanoz’umwuka, akazi, ubukorikori, icyubahiro,imibanire n’abantu, ubwiza, umwanya dufite mubuzima, n’ibindi.

Ingino zo Kwigisha:1. Ntukifuze.2. Kwifuza bigera no mu kazi, mu mibanire, mu kwiga, mu bana, no

mu byo dutunze.Inkuru*Itegeko: Ntuzifuze- Kuva 20:17; Guteg. 5:21. *Eva Yifuza Kurya ku Rubuto-Itang. 3. *Inkutaza Yeriko zigwa, Ntuzifuze Ibintu Bizira- Yos. 6 (umur.18-19). *Kwifuza mu BiheBy’Abahanuzi, Abantu bifuza Imirima Bakayifata, Amazu Bakayajyana. Biba Umuntu N’InzuYe, Umuntu n’Umugabane we- Mika 2:1-2. *Icyaha cya Akani- Yos. 7. *Pawulo AkoraKugirango Afashe Umurimo we; Urugero Rwiza Rwo Kwita Ku Murimo w’Imana nta KindiUmuntu Agamije- Ibyak. 20:17-38 (Umur. 33-35). *Umugani w’Umukire Utazi Ubwenge-Luka 12:15-21. *Imana Izaduha Ibyo Dukeneye- Luka 12:22-40.Imirongo*Urukundo Rw’Amafaranga ni yo Soko y’Ibibi Byose, benshi bataye ukwemera- 1 Tim. 6:10-12. *Unyurwe n’Ibyo Ufite- Abah. 13:5. *Uburyo Bwiza Bwo Gukoresha Amafaranga- 1 Tim.6:3-21; 1 Pet. 5:2. *Imigani ku kwifuza No Gushaka Inyungu- Imigani 21:26; 22:16; 23:4-5;30:8-9; Umubwiriza 4:8. Abahanuzi Baratuburira ku Byerekeye Kwifuza- Yes. 56:11; 57:17;Mika 2:2. *"Kubera ko kuva ku muto kugeza ku mukuru ubarimo, Buri Wese arashakaInyungu, kandi Abahanuzi n’Abatambyi bararimanganya- Yer. 6:13; 8:10. *Gushakira Inyungumu Kumena amaraso- Ezek. 22:12-13. *Byamarira Iki Umuntu Abonye Isi Yose ArikoAkabura Ubugingo bwe- Mat. 16:26. *Kwifuza Bituruka Mu Mutima- Mariko 7:21-22.*Ntukagendana N’Abiyita Bene So Ariko Bakaba ari Abifuza iby’Abandi- 1 Abakor. 5:9-13;6:10. *Shishikarira Gushaka Iby’Ijuru, Wirinde Kurangazwa n’Iby’isi-Abakol. 3:2. *UrifuzaAriko Ntubona, Ubwo Rero Bigatuma Wica. Ufite Irari ry”Umutima kandi ntushoborakurihaza; ibyo bikagutera kurwana n’Intonganya- Yakobo 4:1-2. *Ibiranga Abahanuzib’Ibinyoma- 2 Pet. 2:1-3. *Wirinde Kurarikira Amafaranga cyane wishimire ibyo ufite, Imanairi kumwe natwe Ibihe Byose- Abaheb. 13.5. *Ntawe Ushobora Gukorera Abami Babiri- Mat.619-14. *Ntuhangayike, Imana izi ibyo dukeneye- Mat. 6:25-34.

Page 48: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 46

Igice cya 5: Ubwami Bubiri

Page 49: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 47

5. Ubwami Bubiri

Page 50: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 48

Igice cya 5 Ubwami Bubiri

Gusobanura Igishushanyo

Igishushanyo cya 7 ni ifoto y’ubwami bubiri buboneka kandi bukorera mu isi, Ubwamibw’Umwijima n’ubwami bw’Umucyo. Ubwami bw’Umwijima bwerekanwa n’abantu bafiteimitima yirabura n’amaso ahumye baba mu bubata bw’umwuka wo gutoteza (bishushanywan’abadayimoni), bafatirwa mu bidakwiye, ivanguramoko n’umururumba, abo iherezo ryabo ariikiyaga cy’umuriro( igishushanyo ku mpera y’urupapuro). Buri muntu mu isi avukira muri ububwami. Satani niwe mana y’ubwo Bwami (Satani ashushanyijwe ari hejuru y’isi).Ubwamibw’Umucyo burangwa n’abantu bafite amaso abona n’umutima ukeye. Ntabwo bababakigengwa n’ikibi ahubwo baba barahindutse abomu muryango wa Aburahamu mu bryobw’umwuka, bafitanye isano n’abandi bizera bo mu isi yose utitaye ku moko, ku bihugu

(Ishusho y’ijuru n’isi). Imana yiyunze nabo kandi ibaha urubuga rwo kwiyunga hagati yabo. Nyuma yo gupfa bazabamu ijuru aho Imana iba. Inzira yonyine itugeza muri ubu Bwami ni ukuvuka bwa kabiri mu buryo bw’umwuka.Ukuvuka kwa kabiri ntikuboneka umuntu amaze gupfa, uko kuvuka kwa kabiri kubaho iyo umuntu yakiriye Kristonk’Umwami n’Umucunguzi wacu.

Ibigamije kugerwaho muri iyi Igice

1. Gufasha abantu kumenya gutandukanya Ubwami bw’Umwijima n’Ubwami bw’Umucyo.2. Kwigisha ko Ubwami bw’Umucyo bufite imbaraga zisumba iz’Ubwami bw’Umwijima, ko zitangana.3. Gukangurira abizera kugendera mu nzira z’Uwiteka.

Igice cya zifite ibyo zihuriyeho

Igice cya 1: Satani yirukanwe mu ijuru kuko yifuje ko bamuramya nk’Imana. Na n’ubu ari ku kazi hamwe n’abamalayikabajugunywanye nawe babuza abantu kubona ukuri kuri mu Butumwa Bwiza, bityo bakaba bashoye benshi mu irimbukiro.

Igice cya 6: Abemeye Kristo nk’Umwami n’Umukiza wabo barangije kwinjira mu Bwami bw’Umucyo. Ku bw’ibyo kandibabarirwa mu muryango w’Aburahamu mu buryo rw’umwuka, umuryango uhuza abantu b’amoko yose, bava mu bihugubitandukanye, badahuje ubutunzi, ibitsina bitandukanye, kandi batanahuje ibisekuruza.

Igice cya 7: Abinjiye mu Bwami bw’Umucyo barangije kwiyunga n’Imana no kwiyunga hagati yabo.

Igice cya 8: Satani ayobora abantu mu madini yigisha ibinyoma.

Igice cya 9: Yesu yashyizwe hejuru y’ububasha bwose, n’ubutware n’ingoma zose. Abamwemera bazukanye nawe, bicazwahamwe nawe hejuru y’ububasha bwose. Muri Yesu dutsinda intambara z’umwuka.

Igice cya 10: Kugendera mu nzira z’irimbukiro biranga abakiri mu Bwami bw’Umwijima.

Igice cya 12: Ku munsi w’imperuka, abari mu Ngoma y’Umwijima hamwe n’imyuka mibi na Satani, bazatabwa mu kiyagay’umuriro.

Page 51: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 49

Igishushanyo Fatizo

Isomo rya 1 Ubwami Bubiri

Amafoto n’ibisobanuro byayo Ingingo zo kwigisha, Inkuru zo muri Bibliya n’imirongo yokwifashisha

Ingingo ya 1: Gusbiramo Ubutwarebw’Imana buri Hejuru y’Ibyaremwebyose.

Intebe y’Ubwami: Imana ni yo ifitte ubutwarehejuru y’ibyo yaremye byose. Ibintu byosebyashyizwe munsi y’ubutware bwa Yesu. Arihejuru y’ingoma zose zo mu isi no mu ijuru.

Ingingo zo kwigisha:1. Gusubiramo Ubutware bw’Imana buri Hejuru y’Ibyaremwe

byose (Unite ya 1).2. Gusobanura ko Isi yose igizwe n’Ubwami Bubiri, Ubwami

bw’Umwijima n’Ubwami bw’Umucyo.3. Tangirira ku Bwami bw’Umwijima kubera ko ni bwo bwami

twese tuvukiramo.

Ingingo ya 1b: Satani ni we manay’isi.

Satani- Satani ni imana y’iyi si ariko ububashabwe bufite imipaka kuko na we ni umwuka arikowaremwe. Imana imwemerera kugira ububashabumwe mu isi ariko ku munsi w’imperukaazatabwa mu Nyanja y’Umuriro n’abamukurikiyebose.

Ingingo zo Kwigisha:1. Gusubiramo Unite ya 1- Satani n’isi y’imyuka.1. Satani ni imana w’isi, ariko ubushobozi bwe bufite aho

bugarukira kandi na we Ategekwa n’Imana. Ni Umwamiw’Ubwami bw’Umwijima.

Inkuru*Satani yereka Yesu ubwami bwose kandi amwizeza kubumuha amugerageza- Mat. 4:1-11.Imirongo*Satani ni Imana w’Iyi Si- 2 Abakor. 4:4. *Umutware w’Isi Azajugunywa Hanze- Yohana12:31. *Umutware w’Iyi Si Ntaho Ahuriye na Yesu- Yohana 14:30. *Umwami w’Iyi SiYarangije Gucirwa Urubanza- Yohana 16:11. *Uwo Mwami w’Imyuka yo Mu Kirere niikigomeke- Abef. 2:2. *Isi yose Irei mu maboko ya Sekibi- 1 Yohana 5:19.**Reba imirongo yo muri Unite 1 ivuga kuri Satani.

Page 52: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 50

Ingngo ya 1c: Abantu bari muri ubuBwami baracyari mu mwijima.

Abantu bafite imitima y’umukara, amasoafunze na dayimoni iruhande rwabo-Abantu bamwe baracyaba mu bwamibw’umwijima. Buri wese mu mubiri avukira muriubu Bwami. Satani ahuma amaso abantu ngobatamenya ukuri kw’Inkuru Nziza; barakibera mubyaha byabo; ivanguramoko, itoteza, ubwomanzi,ubusambo, n’ibindi. Ibi nibyo biranga ubuzimabwabo. Nta bushobozi bafite bwo kurwanyaimyuka mibi/amadayimoni bababarabakandamije. Abo bantu n’amadayimonibazajugunywa mu Nyanja y’Umuriro ku munsiw’imperuka.

Ingingo ya 1d: Abo Bantu bari muriubwo Bwami Bategereje gukomerezaUbuzima bwabo mu Nyanjay’Umuriro.

Umuriro-Inyanja y’Umuriro ni bwo buturobutegereje abihakana Yesu nk’Umwamin’Umukiza wabo. Hazaba ari kure y’Imana iteka.

Ingingo zo kwigisha:1. Buri muntu wese wabyawe yavukiye mu Bwami bw’Umwijima2. Amaso yabo arahumye ntabasha kubona Ukuri kuri mu

Butumwa bwiza.3. Satani aracyakorera mu buzima bw’ibyigomeke.4. Baba mu buzima bw’irari ry’umubiri, ukwishyira hejuru mu

buzima, no kurarikira ibyo babona n’amaso yabo.5. Nta mbaraga bafite zo kurwanya imyuka ibagerageza kandi

ibakandamiza.6. Bakurikira amadini yigisha ibinyoma.7. Kenshi baba bashyamiranye n’abandi, barangwa no kuvuga

abandi ibitaribyo, ivangura, ariko bashobora no kugeragezakuba “abantu beza” bibwira ko byabafasha nyuma bamazegupfa.

8. Ariko na bo bazarangiriza ubuzima bwabo mu Nyanjay’Umuriro, aho Satani n’Abadayimoni bazaba

Abantu Bavukira Muri ubu Bwami.Inkuru*Nikodemu Yize ko Agomba Kubyarwa bwa Kabiri- Yohana 3.

Imirongo*Abantu bakunze umwijima kuruta umwijima, ntibashaka kuza mu mucyo kugirangoibikorwa byabo bidashyirwa ahagaragara- Yohana 3:19-20. *Kubera ko MwariUmwijima—Abef. 5:1-21 (umur.8-9).

Imitima y’Abantu ndetse n’Ubwenge bwabo birimo Umwijima w’IcyahaImirongo*Kandi mwasaga nk’abapfuye mu byaha byanyu mwari murimo mbere mukurikiza ibyomuri iyi si ishaje, mwakurikiraga umutware ugenga ibyo mu kirere, umwuka ukorera mubigomeke. Kandi natwe ni ko twari turi, twayoborwaga n’irari ry’imibiri yacu, tugakoraibyo imibiri yacu ishaka n’ibije mu bitekerezo byacu, kandi ibyo byatumaga tuba abanab’ibivume… -Abef. 2:1-3. *…Abagiliki bafite umwijima mu myumvire yabo, kubera ubujijino kunangira imitima kwabo. Babaye nk’ibiti, bishora mu biteye isoni no mu migenzo yoseyanduye, no kwifuza birenze urugero- Abef. 4:17-32. *Umuntu Wese Uba Mu byaha niUwa Satani- 1 Yohana 3:8. . *Ubwami bw’Umwijima Burangwa n’Ubwanzi, Uburyarya,Ukwifuza, no Kwigomeka- Tito 3:3. *Uwanga mugenzi we aba ari mu mwijima, nta mucyouba uri muri we. Umwijima wamuhumye amaso- 1 Yohana 2:8-11. *Gushyamiranan’Imana- Abalewi 26 (umur..21); Abar. 8:7; Col. 1:21. *Hari abantu Biyemeje KubaImbogamizi Babuza Ijambo ry’Imana Kugera ku Bantu Bose- 1 Tesal. 2:13-16.

Amaso y’Abantu Arahumye Ntabona Ukuri Kuri Mu Butumwa BwizaImirongo*imana y’isi yahumye abantu batarizera amasongo batabona Yesu- 2 Abakor. 4:4.

Iherezo ry’Abantu Rizaba Kujya Mu Kiyaga cy’UmuriroInkuru*Umugani w’Umuntu w’Umukire na Lazaro- Luka 16:19-31. *Yesu Akiza Umugaraguw’Umutware w’umutwe w’ingabosirikare- Mat. 8:5-13. *Imigani y’Amasaka n’Urukungu-Mat. 13:24-51. *Umugani w’Umwami Wari Watumiye Abantu Mu Birori By’Ubukwe-Mat. 22:1-14. *Umugani w’Umutini- Mat. 24:32-51. *Umugani w’Abakobwa Icumib’Amasugi- Mat. 25:1-13. *Umugani w’Amatalento- Mat. 25:14-30. *Itandukanirory’Intama n’Ihene- Mat. 25:31-46. *Yesu Ahangana n’Abafarisayo- Luka 13:17-35.*Iherezo rya Satani ni Ikiyaga cy’Umuriro- Ibyah. 20:10.*Abatari mu Gitabo cy’UbugingoBazajugunywa Mu Kiyaga cy’Umuriro- Ibyah. 20:10-15.Imirongo*Imana izi gutabara abantu bayo mu gihe cy’ibyago no gushyira inkozi z’ibibi mu ihanirokugeza ku munsi w’Imperuka…2 Pet. 2:9-10. *Byateganijwe ko abantu bagomba gupfa –hanyuma y’ibyo -Urubanza- Abaheb. 9:27.

Page 53: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 51

Isomo rya 2 Ubwami bw’Umucyo

Ingingo 2: Imana igenga byose, kandiayobora imitima y’abahisemo kubamu Bwami bw’Umucyo.

Intebe y’Ubwami: Imana ni yo ifitte ubutwarehejuru y’ibyo yaremye byose. Ibintu byosebyashyizwe munsi y’ubutware bwa Yesu. Arihejuru y’ingoma zose zo mu isi no mu ijuru.

Ingingo zo Kwigisha:1. Imana igenga byose, kandi ayobora imitima y’abahisemo kuba

mu Bwami bw’Umucyo.2. Abantu Bavuka muri ubu Bwami Iyo bemeye Yesu

nk’Umwami wabo kandi Umukiza. Iki cyemezo ushoborakugifata gusa ukiri muzima.

Ingingo ya 2a: Abantu mu Bwamibw’Umucyo, bitandukanya na kamerezishaje

Abantu bafite imitima ikeye n’amasoadahumye- Abantu bamwe bavutse ubwa kabirimu rwego rwa kiroho bitewe no kwizera Kristonk’Umwami n’Umukiza wabo. Amaso yaboyafunguriwe kumva inkuru nziza; imitima yaboyogejweho icyaha kubera urupfu rwa Yesu nokubaho bundi bushya ku bw’Umwuka Weara.Bahindutse abo mu muryango w’Aburahamu murwego rw’umwuka kubw’ibyo ntibaba bagombagukomeza kubaho bakora ibidakwiriye.Biyunzen’Imana n’abantu. Yesu afite ububasha hejuruy’amadayimoni ashobora kubatoteza. Abakristobazaba mu ijuru nibamara gupfa.

Ingingo zo Kwigisha:1. Iyo Umuntu yakiriye Yesu nk’Umwami kandi Umukiza, baaba

bavuye mu Bwami bw’Umwijima bagiye mu Bwamibw’Umucyo.

2. Umwuka Wera usubizamo abantu ubuyanja/utwezaho ibyaha.3. Amaso yabo ntaba agifunzwe na Satani ababuza kumva Ukuri

ko mu butumwa Bwiza.4. Bareka Inzira zabo za Kera, bakaba mu buzima bushya

butangwa n’Imana.5. Nyuma yo gupfa bazabana na Yesu mu Ijuru.6. Baba binjiye mu muryango w’Aburahamu, kandi bose baba

babaye bamwe bari mu muryango w’abakristo ku isi yose.7. Ni ibi ni ibintu by’ingenzi cyane ku Bantu batuye aho kuba

umukristo bituma uba igicibwa cyangwa bagatotezwa.8. Ibi kandi ni ingenzi ku Bantu baturuka mu turere twabayemo

ubushyamirane bushingiye ku bwoko, kw’ibara ry’uruhucyangwa ubundi bushyamirane butandukanye. Tugombagushishikariza abakristo gushyira hamwe batitaye ku bwokocyangwa ku ibara ry’uruhu.

Tuvanwa mu Bwami bw’Umwijima tukajya mu Bwami bw’Umucyo—tubyawe bwa kabiri mu buryo bw’umwuka.Inkuru* Nikodemu Yize ko Agomba Kubyarwa ubwa Kabiri - John 3. *Yohana Umubatiza AvugaYesu nk’Urumuri rw’Isi-Yohana 1. *Pawulo Ahamiriza Agripa- Ibyak. 26. *Ubutumwa bwaYesu bwo kuvana Abantu mu Mwijima Akabashyira Ahari Umucyo- Yohana 12:36-50.*Petero Yigisha Abantu 3,000 Bakakira Yesu nk’Umwami kandi Umukiza wabo- Ibyak. 2.

Page 54: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 52

Ingingo ya 2b: Abantu mu Bwamibw’Umucyo bazakomereza UbuzimaBwabo mu Ijuru.

Imbaga y’abantu bari mu Ijuru baturukamu moko, yose bose bambaye imyambaroyera- Ijuru ni ubuturo bw’abizeye Yesunk’Umwami n’Umukiza wabo. Abantu mu ijuruni umukumbi munini w’abahamya bavugwa muBaheburayo 12:1-3 (Abakristo bapfuye). Niabana b’umwuka b’Aburahamu. Ni ukuvugaabemeye Yesu nk’Umwami n’Umukiza wabo.Twese duhinduka abo mu muryangow’Aburahamu iyo twizeye Yesu.

*Umurinzi wa gereza Amenya ibya Yesu- Ibyak. 16. *Ubutumwa burebana n’UmwamiAgiripa: Kubafungura Amaso Ngo Bave Mu Mwijima Bajye Ahari Umucyo, Bave MuButware bwa Satani Bayoborwe n’Imana, Kugira ngo Babashe Kubabarirwa Ibyaha kandiBabe Mu Mubare w’Abaragwa Batunganijwe no Kunyizera-Ibyak. 26 (Umur.18).*Ubuhamya bwa Pawulo-Abag. 1:13-24.Imirongo*Yaraturokoye atuvana mu mwijima adushyira mu bwami bw’Umwana We Akunda, ari wetuboneramo gucungurwa no kubabarirwa ibyaha- Abakol. 1:13-14. *Ariko muri UbwokoBwaroranijwe, abatambyi b’Umwami, Ubwoko bwejejwe, Abantu Imana Yitoranijeikabagira abyo bwite, kugirango mubashe gushimagiza uwabahamagaye akabavan mumwijima akabashyira mu mucyo wayo uhebuje. Har igihe mwari mutazwi, ariko nonehomuri ubwoko bw’Imana…- 1 Pet. 2:9-10. *Umwijima urimo urashira Usimburwan’Ibishashi by’Umucyo- 1 Yohana 2:8 (mu mwuka); Itang. 1:2-3 (Ibiboneka); Kuko Imanayavuze ngo, “Umucyo Uzashashagira Uganze Umwijima," Ni Wo Ushashagira mu MitimaYacu Ikaduha Umucyo w’Ubwenge bw’Icyubahiro cy’Imana kiboneka Mu Maso ha Kristo-2Abak. 4:6. *Tabantu bari Bicaye Mu Mwijima Babonye Urumuri Rutangaje, naho AbariBicaye Munsi y’Igicucu cy’Urupfu, Babonye Umucyo w’Urukerera. Yesu yigishije UbwamiBushya-Mat. 4:14-17. *Yesu ni we Mucyo w’Isi, Umukurikira wese Ntashobora kuba mumwijima- Yohana 8:12. *Nubona Umucyo, Wizere Umucyo Kugira ngo Mube Abanab’Umucyo- Yohana 12:36.

Komereza Imirongo:Mureke ingeso zanyu zishaje, mushake kumera nka yesu.Imirongo*Mwihane mugarukire Imana, kandi mugire ibikorwa bikwiye abihannye- Ibyak. 26:20. *Mureke ingeso zanyu zishaje, wa muntu ushajeurangwa n’ibitekerezo bitagira umumaro, arahinduka abe mushya mu bitekerezo, hinduka ube mushya, umuntu waremye yishimiye mubutungane no mu kuri kwejejwe…reka kubeshya, kurakara gutera gukora icyaha; we kwiba, nta magambo mabi agomba kuva mu kanwa kawe,ntukarakaze Umwuka Wera…Intimba zose, uburakari, umujinya, gutukana no kubeshyera abandi ntibikaboneke mu kanwa kawe, hamwen’ibindi bikorwa by’ubugome byose. Murangwe n’ubugwaneza no kugirirana impuhwe, mubabarirane, mwigane Imana, mugendere mu rukundo;imbuto z’ubutungane ni ubugwaneza, gutungana n’ukuri, gushishoza no kumenya ibishimisha Imana…Ntukaboneke mu bikorwa by’umwijimabitagira umumaro, ahubwo ubishyire ahabona…Abef. 4:17-5:14. *Nitugenda mu mucyo, tuzashyikirana n’abandi- 1 Yohana 1:7. *Umuntu weseukunda mugenzi we aba agendera mu mucyo- 1 Yohana 2:5-11. *Imbuto z’Umwuka mu buzima bwacu ni urukundo, ibyishimo, amahoro,kwihangana, ubugwaneza, ubudahemuka, gucisha make n’ubunyangamugayo-Abagal. 5:22-26.

Ubu abantu babaye Abuzukuru ba AburahamuImirongo*Pawulo Atwigisha ko Turi Abuzukuru B’Aburahamu kubera Kwizera-Abagal. 3:1-18; Abarom. 4. *Isezerano Imana Yahaye Aburahamu- Itang.12:1-3; 15:4-6. *Imana Ifasha Abuzukuru b’Aburahamu-Abaheb. 2:16. *Dusangiye Igihugu n’Abantu b’Imana, Twubatse ku Rutare Rumwe,Twubakiye Ahera h’Imana-Abef. 2:18-22. *Ukwizera Kumwe, Umwami Umwe, Umubatizo Umwe, imana Imwe kandi Data wa Twese-Abef.4:4-5. *Igicu cy’ubuhamya (abizera bapfuye) gikikije intungane, ariko amaso muyahange Yesu ntimuyahange ku bapfuye-Abah. 12:1-3.

Ubu abantu bafite ubutware babonera muri Yesu buruta ubw’ImyukaImirongo*Intambara y’Imyuka- Abef. 6:10-18. *Yesu Yazanywe no Gusenya Imirimo Ya Satani- 1 Yohana 3:8. *Yesu Yashyizwe Hejuru y’Imbaragazose- Abef. 1:20-23. *Yesu Adushyira Hejuru ngo Tubane na we mu Cyubahiro Cye- Abef. 2:1-7. **reba Unite 9 ku Gukura no kurwanaintambara zo mu mwuka.

Iherezo Ry’Abantu Ni Ukubana Na Yesu Mu IjuruImirongo*Yesu Ari Kudutegurira Aho Tuzabana na We- Yohana 14:1-4. *Niba Ihema ryacu Hano Ku Isi Rishenywe, Dufite Inzu Imana Yatwubakiye MuIjuru- 2 Abakor. 5:1-9. *Turi Abo Mu Gihugu cyo Mu Ijuru- Abafilipi 3:18-21. *Ntimukababare nk’Abisi, Tuzabana na Yesu Ibihe Byose- 1Tesal. 4:13-18. *Umugani w’Umugabo w’Umukire na Lazaro- Luka 16:19-31. *Ukwizera kw’Abakiristo Mu Buturo Bwo Mu Gihe Kizaza,Umurwa, Ijuru- Abaheb. 11:8-10; 14-16. *Pawulo Ahamya Ko Ikivuzo cye Ari Kuva Muri Ubu Buzima Akabana na Yesu- Abafil. 1:19-30.*Umurwa Wera Wa Yerusalemu- Ibyah. 21-22.

Page 55: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 53

Igice cya 6 Yesu ni we gisubizo

Page 56: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 54

6. Yesu ni we gisubizo

Page 57: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 55

Igice cya 6 Yesu ni we Gisubizo

Ikigereranyo cya 6 ni igishushanyo kigaragara cya Yesu n’uburyo dushobora kumumenya no kumukoreraby’umwihariko.Buri gishushanyo kirimo nibura kimwe muri ibi bikurikira: Inkuru ya Bibiliya, Ubuhanuzi bwaBibiliya, gusohora kw’isezerano, inyigisho za Bibiliya, n’uburyo tubishyira mu bikorwa mu buzima bwacu. Hariibihande bitatu muri iki gishushanyo. Uko ibishushanyo bikurikirana bihera mu nguni yo hejuru y’ibumoso uganahasi, ukongera gutangira ku gihande cyo hagati hejuru ugana hasi, hanyuma ugahera ku nguni yo hejuru y’iburyougana ku ishusho ya nyuma mu nguni yo hasi iburyo. Inyigisho zikubiyemo ubuhenebere bw’abantu mu mico no mumwuka, Yesu nk’igisubizo cy’ubwo buhenebere, uburyo bwo kuguma muri Yesu, n’inyigisho zo kugaruka kwa Yesu.

Intego z’Igice cya 6

1. Kudufasha gusobanukirwa impamvu hariho imibabaro, ikibi n’urupfu mw’isi n’igisubizo cy’Imana kuri ibyobibazo.

2. Kudufasha gusobanukirwa uruhare n’umugambi w’amategeko n’uburyo amategeko atuganisha ku mibanirena Kristo.

3. Kudufasha gusobanukirwa ukuzura kw’igitambo cya Yesu kubw’impongano y’ibyaha byacu, n’umurimo wenk’Umutambyi Mukuru utuyobora ku mibanire n’Imana.

4. Kumenya Yesu nk’ishusho y’Imana itaboneka no kugaragazwa nyako kw’imiterere na kamere y’umuntu.5. Gusobanukirwa ko Yesu ari we nzira yonyine igana mw’ijuru, kandi ko arinda abantu be.6. Gusobanukirwa uko Yesu asohoza ubuhanuzi bwo mw’isezerano rya kera ryo kuza kwa Mesiya uzakiza

imitima imenetse kandi akabohora ababoshywe.7. Kudufasha gusobanukirwa ko Yesu yazanywe no kumaraho imirimo ya Satani.8. Kutwigisha ko imibanire ya Yesu n’abamwizera igomba iyo kubabera Umwami n’Umukiza.9. Kutwigisha ko turi ibyaremwe bishya, ko tutakigenda nkuko ab’isi bagenda.10. Kutwigisha ku turi umuryango umwe muri Yesu, kubw’ibyo tukaba tutakiri mw’irondakoko, mu kwitana

bamwana, n’amacakubiri yose yo mw’isi…11. Kutwigisha kuba abavugabutumwa n’abigishwa basohoza Inshingano Nkuru, no kwitegura kugaruka

k’Umwami.

Ibindi bice bifitanye isano.Igice cya 1: Yesu Umwana, umwe mu butatu

Igice cya 3: Imana ivuganira natwe mu Mwana wayo

Igice cya 8: Amadini y’ibinyoma agoreka inyigisho zerekeye ubumana bwa Yesu.

Igice cya 5: Twinjira mu Bwami bw’Umucyo tunyuze muri Yesu.

Igice cya 7: Yesu ni icyitegererezo cyacu cy’urukundo no kwitanga bituma imibanire yacu n’Imana n’abantu itungana.

Igice cya 9: Yesu ni we uduha kunesha intambara zo mu mwuka. Yashyizwe hejuru y’ububasha bwose, ubutware bwose, n’ubutegetsi bwose. Niwe Mwungeri wacu, ni nawe uduhana. Rimwe na rimwe tubabazwa n’ibyaha by’abandi, nkuko Yesu nawe yababarijwe ibyaha byacu.

Igice cya 12: Yesu azagaruka kw’isi umunsi umwe gutanga ibihano ku bakiri mu Bwami bw’Umwijima, no gutanga agakiza ku bamukurikirank’Umwami n’Umukiza.

Isomo Rya 1: Icyaha, Urupfu, Satani No Gutandukana n’Imana

Amashusho n’ibisobanuro Ingingo zo kwigishaho, Inkuru za Bibiliya n’ibyanditswe.Ingingo ya 1a: Adamu wa mbereazana urupfu, Adamu wa kabiriazana ubugingo

Ingingo zo kwigishaho:1. Icyaha ni ukutumvira Imana2. Icyaha kidutandukanya n’Imana.3. Icyaha kizana urupfu.

Page 58: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 56

Umutima w’umukara n’umutimaw’umweru- Umutima w’umukara-umutima wuzuye ibyaha. Adamu yazanyeurupfu rwo ku mubiri no gutandukanywakwacu n’Imana igihe atumviraga itegekory’Imana.Twese ntitwumviye Imana, nonedufite imitima yuzuye ibyaha. Umutimaw’umweru- umutima usukuye cyangwauhindutse.Yesu azwi nka Adamu wa kabiri.Adamu wa mbere yazanye icyaha n’urupfu,Adamu wa kabiri yazanye kubabarirwan’ubugingo.*Satani niwe washutse Adamu naEva mu busitani bwa Edeni. Icyo gihe Imanayamubwiye ko umunsi umwe hazazauzamumena agahanga.

4. Icyaha cyaje mu isi igihe Adamu na Eva bahisemo kutumviraImana mu busitani bwa Edeni.

5. Natwe ntitwumviye Imana.6. Yesu yaje nka Adamu wa kabiri, uzana kubabarirwa

n’ubugingo.

InkuruInkuru ya Adamu na Eva.Itang. 3.* irari ry’umubiri, irari ry’amaso, n’ubwibone mu buryoumuntu runaka abaho – 1Yohana2:15-17.*” kuko icyo nshaka ari imbabazi si ibitambo, kandikumenya Imana nkurutisha ibitambo byoswa. Ariko bishe isezerano nka Adamu ni hobampemukuriye.- Hoseya 6:6-7.* Yobu aravuga ati “hari ubwo natwikiriye ibicumurobyanjye nka Adamu, ngahisha ibyaha byanjye mu gituza”- Yobu 31:33-34.

Ibyanditswe.*Umutima w’umuntu ni mubi guhera mu busore bwe- Itang 8 :21.*Kuko bose bakoze ibyahantibashyikira ubwiza bw’Imana-Abaroma 3:23. *Ibihembo by’ibyaha ni urupfu-Abaroma6:23. *Adamu wa mbere yazanye icyaha n’urupfu-1 Abakorinto 15:22-23,45- Icyahacyadutandukanije n’Imana- Yesaya 59:1-8. * Twasamiwe mu cyaha- Zaburi 51:5.* Irariribyara icyha muri twe-Yakobo 1:15.

Ingingo ya 1b: Itegeko ryazanyekumenya icyaha, ndetse bitumatumenya ko dukeneye Umukiza.

Ibisate by’amabuye byanditsehoamategeko icumi/ uburokon’umusaraba. Imana yaduhaye amatekoajyanye n’imyitwarire (reba igice cya 4)kugira ngo dushobore kumenya uko dukwiriyekubaho mu buzima tubanye neza nayon’abandi bantu. Aya mategeko ntiyadukijijecyangwa se ngo adutunganye, ahubwoyatweretse ibishimisha Imana, anatwereka kotwari abanyabyaha.Uburoko- Icyaha cyadutandukanije n’Imanayera maze kidufungira twese munsi y’igihanocy’urupfu.Umusaraba.- Ariko Imana yatanze inzira yokubohoka cyangwa y’agakiza binyuze mukwizera Yesu. Amategeko ni umushorerautugeza kuri Yesu.

Ingingo zo kwigishaho:1. Itegeko rirera. Rigaragaza ishusho y’uko imyitwarire y’Imana

iteye2. Imana yaduhye amategeko, atari ukugirango atugire

abakiranutsi, ahubwo ari ukugira ngo atwereke ibishimishaImana.

3. Mu Isezerano Rishya azwi nk’amategeko y’icyaha n’urupfukuko aduhishurira ko twakoze ibyaha, kandi ibyaha bizanaurupfu.

4. Nkuko tuzabyiga hanyuma, Yesu yapfuye ku musaraba kuberaibyaha byacu kugira ngo dushobore kugira ubugingo buhorahohamwe (mu) n’Imana.

5. Amategeko ni umushorera wo kudufasha gutahura ko dukeneyeYesu nk’umwami n’umukiza wacu.

6. Yesu ntiyaje gukuraho amategeko, ahubwo yaje kuyakomeza.**iyibutse mu gice cya 4 aho biri ngombwa.

Inkuru.Yesu aza gukomeza cyangwa gusohoza amategeko-Matayo 5:17-18.Ibyanditswe.*Isano yacu n’Imana ntibonekera mu mategeko.Twese dufungiwe n’amategeko munsiy’icyaha; amategeko ni umushorera utugeza kuri Yesu. Abagalatiya 3. *Nta n’umweuzatsindishirizwa n’amategeko, gukiranuka kw’Imana kugaragarira mu mategeko; amategekoatuma buri wese agira ibyo abazwa imbere y’Imana- Abar 3:19-21; Abag 2:16; Abag 5:4.*Twakijijwe kubw’ubuntu, amategeko azana umujinya- Abaroma 4:14-16. * Ntidutwarwan’amategeko, ahubwo dutewarwa n’ubuntu… ariko ntitugomba gukomeza gukora ibyaha-Abaroma 6:14-23. *Itegeko ni iryera, ariko rigerageza abantu gukora ibyaha- Abar 7.*Imbaraga z’ibyaha ni amategeko-1 Abakor 15:56. *Uwica itegeko rimwe aba ayishe yose-Yak 2:10. *Amategeko yanditswe mu mitima yacu- Abar 2. *Yesu yatubatuye ku itegekory’icyaha n’urupfu- Abar 8:2.

Isomo rya 2 Umuti w’Imana

Ingingo ya 2a. Umuti w’Imana kucyaha – Yesu ni we gitambogitunganye cy’ibyaha byacu, akaban’Umutambyi Mukuru utunganye.Ni we utanga impongano y’ibyaha

Ingingo z’inyigisho:1. Mu gice cya 4 twize ibyerekeye ibitambo by’idini

byatambirwaga Imana kugira ngo ibyaha bibabarirwe.2. Ibyo bitambo byagombaga gutambwa buri mwaka, kandi byari

bifite umumaro muke kuko bitashoboraga guhora bikuraho

Page 59: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 57

byacu

Igitambo n’Umutambyi Mukuru.Yesu yabaye igitambo gitunganye akaban’Umutambyi Mukuru utunganye winjiyemw’ijuru agatanga amaraso ye bwitenk’impongano y’ibyaha byacu.

ibyaha by’abantu.3. Twize kandi ko Yesu yasohoje ibitambo by’idini byose ubwo

yapfiraga ku musaraba rimwe risa, kubw’ibyaha by’abantu.4. Yesu yabaye igitambo gitunganye kuko atagiraga icyaha, kandi

yari igitambo cy’ibihe byose.5. Mu gihe cy’Isezerano rya Kera, umutambyi yajyanaga ibitambo

by’ibyaha by’abantu.6. Abo batambyi nabo bagombaga kubanza gutamba ibitambo

by’ibyaha byabo bwite, kugira ngo biyeze babone uko batambaiby’abandi.

7. Yesu ntiyagiraga icyaha, bityo yari Umutambyi Mukuruutunganye.

8. Ubwo Yesu yazukaga mu bapfuye, yazamutse mw’ijuru ajyakumurika amaraso Ye nk’igitambo gihagije cy’ibyaha byacu.

InkuruAmeza y’Umwami Yesu – Mat 26:17-30. Gupfa no Kuzuka bya Yesu- Yoh 19-20; Luke 22,Mat 28. Umugaragu wababajwe- Yes 53. Gaburiyeli ahishurira Daniyeli uko Mesiya azitangank’impongano- Dan 9 (imir. 24-27: Menya ko mu mateka iki gihe gihura n’umwaka Yesuyabambwemo)Ibyanditswe:*Yesu Umutambyi Mukuru n’Igitambo- Abahe 7:23-28; Abahe 9-10. *Kuko Kristo UbweYababarijwe Mu Mubiri Rimwe Risa, Umukiranutsi Apfira Abanyabyaha, Kugira NgoAtugeze Ku Mana- 1 Pet 3:18-20. *Yesu Yaradupfiriye Kugira Ngo Tubeho Kubw’imana-Abar 6:10-13. *Amaraso Ya Yesu Yoza Imitimanama Yacu Ikava Mu Mirimo IpfuyeIgakorera Imana Nzima- Abah 9:13-14; Kub 19.

Ingingo ya 2b. Yesu yashoboye atekubaho atagira icyaha. Yari Imanaakaba n’umuntu.

Imana n’umuntu – Uwashoboraga gufashaabantu mu kavuyo k’ibyaha byabo wenyine, niImana yaje mw’isi nk’umuntu. Abanditsib’Isezerano rya Kera barabihanuye. Imirimo,amagambo n’abigishwa bya Yesu byosebyahamyaga uwo ari We.

Icyitonderwa: Abayisilamu bavuga ko Imanairimo ibice bitatu; Imana, Umwuka wayo,n’Ijambo ryayo …. Naho Bibiliya ivuga koJambo yahindutse umuntu!

Ingingo z’inyigisho1. Yesu ni ishusho y’Imana itaboneka2. Yesu ni we kurabagirana k’Ubwiza bwayo, n’icyitegererezo

nyacyo cy’imiterere yayo3. Yesu ni we Jambo ry’Imana wahindutse umuntu4. Yesu yavuze ko We na Se bari umwe. Yigereranije n’izina

“NDIHO” Iri niryo zina Imana yabwiye Mose.Inkuru*Malayika abwira Mariya ko azabyara Umukiza- Luka 1. *Yesu yiyita “NDIHO”- Yoh 8:58;Kuva 3:14. *Yesu yivuga ko ari umwe n’Imana- Yoh 5:18-27 *Kwatura kwa Petero- Mat16:15-17. *Imana imwita Umwana wayo- Mat 17:5. *Yesu acirwa urubanza n’UmutambyiMukuru- Mt 26:57-65. *Kwatura kwa Toma- Yoh 20:28. *Inshingano Nkuru- Mat 28:19-20.

Ibyanditswe*Nuko Umwana yatuvukiye, duhawe umwana w’umuhungu; ubutware buzaba ku bitugu bye.Azitwa Igitangaza, Umujyanama, Imana ikomeye, Data wa twese uhoraho, Umwamiw’amahoro- Yes 9:6. *Imana Gukiranuka Kwacu- Yer 23:5-6. Emanweli, Imana iri hamwenatwe- Yes 7:14; Mt 1:23. *Yesu ni Imana, Jambo yigize umuntu; Umuremyi- Yoh 1:1-14.*Yesu avuga ko imirimo ye ihamya uwo ari we; kandi yivugira ati “Jye na Data turi umwe”-Yoh 10:24-42. *Yesu yaravuze ati: “Umbonye aba abonye Data”- Yoh 14:6-13. *Yesu ni weshusho y’Imana itaboneka; Yaremye ibintu byose kandi niwe byaremewe (ubwami bwose,ubutware bwose…)- Abakol 1:15-20. *Yesu ni we kurabagirana k’Ubwiza bwayo,n’icyitegererezo nyacyo cy’imiterere yayo- Abah 1:1-14. *Imana imwita Imana- Ibyah. 1:1-17; 23:13. *Tuzambaza Izina ry’Uwiteka- Zab 116:4, 1 Abakor 1:2. *Kuzura k’ubumana kosekuri muri We- Abakol 2:8-10. *Yesu yitwa Imana n’Umukiza- Tito 2:13.

Ingingo ya 2c: Yesu ni we nzirayonyine yo kumenya Imana

Ingingo z’inyigisho

1. Yesu ni we nzira n’ukuri n’ubugingo; ntawagera kuri Dataatamujyanye.

2. Nta rindi zina twahawe munsi y’ijuru dushobora gukirizwamo.3. Yesu ni we Mwungeri mwiza kandi intama ze ziramukurikira.4. Yesu ni we rembo ry’umukumbi5. Yesu yita kun tama ze. Ntawazivuvunura mu kuboko kw’Imana.

Page 60: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 58

Umwungeri – Muri Yohana 10, Yesuakoresha urugero rw’Umwungeri kugira ngoatwigishe iberekeye isano afitanye n’abantu be(intama). Hari ibintu bibiri byerekeye iyo sanobiboneka muri urwo rugero. Icya mbere ni ukotugomba kugirana isano itabangikanijwen’ikindi kintu. Hari inzira imwe gusa igera kuMana, mu rwuri rumwe rukumbi. Ubundiburyo Yesu akoreshamo urwo rugero niukugereranya uko arinda kandi akita ku bantube nkuko Umwungeri abigirira intama ze.

Inkuru*Yesu ni umwungeri mwiza- Yoh 10. *Ezekieli asobanura abungeri babi n’abungeri babi baIsirayeli- Ez 34. *Petero ashyigikira impamvu ze zo kuvuga ubutumwa ; Yesu ni we nzirayonyine itugeza mw’ijuru- Ibyak 4 :1-12 (12)

Ibyanditswe*Kuko nta rindi zina ryahawe abantu bashobora gukirizwamo- Ibyak 4 :12. *Niba hariubwiriza ubundi butumwa, avumwe- Abagal 1 :1-12. *Buri wese akeneye kwizera Yesu kugiti cye kugira ngo akizwe- Yohana1 :10-13 ;3 :36. *Yesu ni inzira n’ukuri n’ubugingo ;ntawe ujya kwa Data atamujyanye- Yoh. 14 :6.

Ingingo ya 2d: Yesu ashoboragukiza imitima imenetse nokubohora ababoshywe (Yesu)

Imitima imenetse/Imbohe – imitimaipfutse nk’igisebe. Icyaha kizana urwangohagati y’abantu ubwabo no hagati y’abantun’Imana. Dukomeretswa n’ibyaha byacuubwabyo, ubundi tugakomeretswa n’ibyahaby’abandi, amaherezo ibyaha bizana urupfu nokurimbuka mu bugingo. Ariko Imana ishoboragukiza imitima kuko ari yo yaremye imitimay’abantu.Amaboko aboshywe – imbohe, cyangwaimfungwa. Ababoshywe n’abafunzwebashobora guhabwa umudendezo bakava mubyaha n’ingaruka zabyo z’iteka ryose kubwaYesu. Yesu ashobora kubabariraumunyabyaha w’akahebwe. YababariyePawulo wicaga abizera. Yahaye Pawuloumurimo mushya n’intego nshya y’ubuzimabwe.

Ingingo z’inyigisho1. Yesu akiza imitima imenetse. Yaraturemye.2. Yesu abohora ababoshywe, kandi aruhura abikoreye imitwaro

y’ibyaha n’urubanza.Inkuru*Ubuhanuzi bwerekeye Yesu, azazana inkuru nziza ku bihebye, azomora inguma z’abafiteimitima imenetse, ahe umudendezo imbohe n’ari mu bubata- Yes 61:1-6; Mat 11:1-5; Luka4:14-27;8:1. *Ubuhanuzi bwerekeye Yesu, urubingo rusadutse ntazaruvuna- Yes 42:3.*Ubuhamya bwa Pawulo- Ibyak 9; Abag 1:11-2:10; Ibyak 26:12-23.

Ibyanditswe*Asubuza intege mu bugingo bwanjye- Zab 23. *Gukira nyako kuzabera mw’ijuru, ntakubabara ukundi, nta kurira, nta cyunamo- Yes 25:8; Ibyah 21:4.

Isomo rya 3: Kwizera Yesu Kristo bizana ubugingo bushya

Ingingo ya 3a: Yesu yaje gusenya,imbaraga za satani n’urupfu.

Ingingo z’inyigisho:1. 1.Yesu yaje kwangiza[gukuraho, kumaraho(to break)] imirimo

ya Satani, no kutubohora ku mbaraga z’icyaha.2. 2 .Yesu yaje mu buryo bwo gusohoza ubuhanuzi bwari

bwarahanuriwe Eva ko hari uzaza kumena agahanga ka Satani.3. Urupfu rwa Yesu ku musaraba rwambuye intwaro imbaraga

z’imyuka mibi.4. Imana yazamuye Yesu ku mu bapfuye, hanyuma imushyira

hejuru y’imbaraga zose, ubutware(dominion) n’ubutegetsi muisi no mu ijuru.

Page 61: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 59

Inzoka inyujijwemo umurongo-*Imana yahishuriye Adamu na Eva ko umunsiumwe urubyaro rwe (Yesu) rwagombagakumumena agahanga.*Igihe Yesu yapfaga ku musaraba hanyumaakazuka mu bapfuye, yambuye Satani, icyahan’urupfu ubutware.*(Ubu Yesu yicaye kure hejuru y’amategekon’ubutegetsi bwose). Ni muri Yesu dushoboragutsinda mu buryo bw’umwuka ibitero bivaku mwanzi.*Umunsi umwe azatuzura mu bapfuye kugirango tubane nawe.

5. Nk’uko Yesu yazamuwe mu bpfuye ni ko natwe umunsi umwetuzazamurirwa ubugingo buhoraho.

Inkuru.*Ubuhanuzi bwa mbere kuri Yesu, hari uwagombaga kuzaza, wari kuzamena sataniagahanga- Itangiriro 3:14-15.* Iherezo rya Satani ni mu nyanja y’umuriro- Ibyahishuwe20:10.* Yesu afite ububasha ku badayimoni- Matayo 8:16; 9:32-38; 17:14-21; Mariko 7:26-30; Luka 4:33-41; Yesu akiz umuntu wari ufite (a legion) amadiyimoni menshi- Mariko 5:1-20.

Ibyanditswe.*Imbaraga z’Imana zirahambaye ku bayizera- Abef 1:19; 2:16.* Yesu yaje gusenya imirimoy’umubi- 1Yoh 3:8.* Urupfu rwe rwambuye intwaro imbaraga z’imyuka mibi-Abakol 2:15;Abaheb 2:14-15.* Yesu yazamuwe hejuru y’ububasha bwose mu isi no mu ijuru-Abefeso1:20-23; 2:6-7.* Uri iburyo bw’Imana, kuko yagiye mu ijuru amaze guhabwa gutwaraabamarayika n’abafite ubutware n’imbaraga- 1Petero 3:22.* Ubutware bwa Yesu ku rupfu-Abaroma 5:12-21.* Yesu afite imfunguzo z’urupfu na kuzimu- Ibyahishuwe 1:18.* Yesu yajegukuraho(imbaraga z’) urupfu-1Yohana 3:5; 1Abakorinto 15:24-28.*Akamaro ko kuzuka kwaYesu- 1Abakorinto 15.* Imana nyir’amahoro izamenagurira Satani munsi y’ibirenge byanyubidatinze.

Ingingo ya 3b: Ni gute umuntuyinjira mu busabane n’Imana? Nimu kwizera ko Yesu nk’Umwamin’Umukiza wawe.

Umwami/Umukiza – Umwami n’Umukizani inyito bwite irebana n’imibanire bwite Yesuafitanye n’abashyize ukwizera kwabo muri we.Kumenya ko Yesu yapfiriye Ibyaha byacubyagombye kudutera kwihana, mu gihedutangiye kuba munsi y’Ubwami bwe.

Mbese ni gute umuntu yamenya Yesunk’Umwami n’Umukiza we?

1. Tugomba kwizera Yesu. Yesuwenyine niwe nzira yonyineitugeza ku Mana no mu gusabananayo. Yesu Yaje gupfira ibyahabyacu.

Ingingo z’inyigisho:Ni gute umuntu amenya Yesu nk’Umwami n’Umukiza?

1. Kwizera Yesu nk’umukiza wawe ku giti cyawe.2. Kwaturira Imana ibyaha byawe kandi ukabitera

umugongo(ukabivamo).3. Kwatura ko Yesu ari Umwami w’ubuzima(ubugingo) bwawe.

1. Izere Yesu1Abatesalonike 1:8-10.* Amavi yose azapfukama in (allegiance).- Yesaya 45:16-25;Abaroma 14:11-12; Abafilipi 2:8-11.*Iyo duhamije Yesu, aduhamiriza imbere y’Imana. Iyotwihakanye Yesu, nawe atwihakana imbere y’Imana.- Matayo 12:32-33.* Mube abera nk’ukoari iyera- 1Petero 1:18-23.

Yesu yatwerekeye uwo yari we mu mirimo yakoze mu isi.Yesu afite ubutware ku byaremwe byose:Inkuru*Uruhare rwa Yesu mu iremwa ry’ibintu byose- Yohana1:1-18. *Yesu aturisha umuraba-Mat. 8:23-27. *Yesu ahaza abantu 5,000- Mat. 14:13-21; Mariko 6:30-44; Luka 9:10-17;Yohana 6:1-15. *Yesu agendera hejuru y’Amazi- Mat. 14:22-33; Mariko 6:45-52; Yohana6:16-21. *Ifi n’Impiya kubw’Imisoro- Mat. 17:24-27. *ahindura amazi Divayi- Yohana 2:1-12. *Ibitangaza bya Yesu mu kuroba- Luka 5:1-11; John 21:1-14.

Yesu afite ubutware ku Myuka:Inkuru*Akiza umuntu utewe na Dayimoni mu Isinagogi- Marko 1:23-28; Luka 4:31-36. *Akizaimpumyi y’ikiragi- Mat. 12:22; Luka 11:14; Mat. 9:32-33. *akiza umugadarene dayimoni-Mat. 8:28-34; Mariko 5:1-20; Luka 8:26-39. *Akiza umuhungu utewe na Dayimoni- Mat.17:14-18; Mariko 9:14-29; Luka 9:38-42. *Imana yamushyize hejuru y’ubutware bwosen’ubushobozi bwose,Abef. 1:18-23.

Yesu afite ubutware ku burwayi bwose:Inkuru*Yesu akiza umubembe; umwana w’umutware; Nyirabukwe wa Petero ,abarwayi- Mat. 8:1-17; Mariko 1:21-34; 40-45; Luka 5:12-16; 7:1; 4:38-40. *Yesu akiza ikirema- Mat. 9:1-8;Mariko 2:1-12; Luko 5:17-26. *Yesu akiza umugore uva- Mat. 9:20-22; Mariko 5:24-34;Luka 8:40-48. *Yesu akiza igipfamatwi cy’ikiragi- Mariko 7:31-37. *Yesu ahumuraimpumyi- yohana 9:1-41. *Ubuhanuzi bwa yesaya buvuga ibyo kuza k’umukiza uzanyeagakiza kuzuye mu Bantu, ubwo ni ubuhamya bugaragaza uwo Yesu yari we akiri ku isi- Yes.53:4-5.

Yesu afite ubutware ku rupfu:Inkuru*Yesu azura umukobwa w’umutware- Mat. 9:18-26; Mariko 5:21-43; Luka 8:49-56. *Yesu

Page 62: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 60

2. Nimwatura ibyaha byanyu,Imana irabababarira.Tugomba kumva ko Yesuyapfiriye ibyaha byacu,kugirango twiyunge n’Imana.Bityo rero tukwiriye kwihana ibyahabyacu ,Yesu akatubabarira.

3. Guhamya ko Yesu ariUmwami. Tugombagukurikira Yesu nk’umwamiw’ubuzima bwacu.Uru niurugendo rurerure kugeza kugupfa.

azura umwana w’umupfakazi- Luka 7:11-17. *Yesu azura Lazaro mu bapfuye- Yohana 11:1-12:11. *Yesu avugana na Petero amaze kuzuka- Yohana 21:14-25. *Yesu ambwira abakurub’.amadini iby’umuzuko- Mat. 22:23-33. *Yesu ubwe yazutse mu bapfuye- John 2:19-21.*Yazutse mu buryo bw’umubiri, ntabwo ari mu buryo bw’umwuka- Yohana 20:24-29. *Yesuabonekera intumwa 12: Luka 24. *Yesu ni umutsima wavuye mu ijuru ,utanga ubugingobuhoraho - Yohana 14-17.

2. Nimwatura Ibyaha byanyu ,Imana nayo izabababarira.Inkuru*Yesu afite ubutware n’ubushobozi bwo kubabarira ibyaha- Mat. 9:1-8; Luka 5:17-26;Mariko 2:1-12. *Isengesho ry’Umwami wacu- Mat. 6:1-15; Mariko 11:25-26. *Zaburi yaDawid yo kwihana Zab. 51. *Zaburi ivuga iby’Imbabazi z’Imana- Zab. 32:5-6.Ibyanditswe Byera*Nitwatura ibyaha byacu ,izabitubabarira,- 1 Yohana 1:9. *Imana yatubabariye Ibyaha byacubyose -Kol. 2:13-15. *Ntimuhishe ibyaha ,ahubwo mubyihane ,mubireke-imig. 28:13.*Agakiza kabonerwa mu buntu bw’Imana, si kubw’imirimo- Abef. 2:8-9. *Ibyiza byacu ,uMana bimeze nk’ubushwambagara . 64:6.

3. Kwatura ko Yesu ari UmwamiInkuru*Kwihana kwa Paulo- Ibyak. 9; and 26; 1 Tim. 1. *kwihana ni nk’umwana- Mat. 18:1-14.*Ubutumwa bwa Petero ku munsi wa pentekote-.Ibyak. 2. *Abatware benshi bahamya Yesu-Yohana 12:42-50. *Tomasi Ahamya yesu nk’Umwami-Yohana 20:26-29. *Pauloahamagarira abantu kwihana no guhindukirira Imana no gukora imirimo ikwiriye abihannye.-Ibyak. 26:20.Ibyanditswe Byera*Nitwatuza akanwa kacu ko Yesu ari Umwami kandi tukamwizera ,tuzakizwa- Rom. 10:9-10.*Ubuhamya bw’I Tesalonika: Baretse ibigirwaman maze bahindukirira Imana nyakuri ,Imananzima Tess. 1:8-10. *Amavi yose azapfukamira Imana- Yes. 45:16-25; Rom. 14:11-12; Filip.2:8-11. *Niduhamya Yesu nawe azaduhamya imbere y’Imana; Nitwihakan Yesu ,naweazatwihakana imbere y’Imana- Mat. 10:32-33. *Mube abera nk’uko nawe ari Uwera.

Ingingo ya 3c: Turi ibyaremwebishya.

Umuremyi/ Ibyaremwe bishya- IntumwaYohana yerekana Yesu nk’uwo ibyaremwebyose byaremewemo. Nanone ni muri Yesutwahinduwe ibyaremwe bishya mu mwuka.Iki cyaremwe gishya gishushnywan’umubatizo. Umubatizo ni igishushanyo cyogupfa kuri twebwe ubwacu hanyumatukazukira kugendera mu buzima bushya. Ningombwa ku bizera kwibuka gushyira kuruhande inzira zabo z’ibyaha za kera,hanyuma bakagenda nk’ibyaremwe bishyaamuri Kristo. Iyo umuntu atabaho mu buzimabushya, abantu bibaza niba mubyukuriyarageze ku kwizera muri Yesu.

Ingingo z’inyigisho:1. Iyo duhindutse abizera, Imana itugira ibyaremwe bishya. Ibya

kera biba bishize, biba bihindutse bishya.2. Uku kuba ibyaremwe bishya tubiheshwa n’Imana mu koza

imitima yacu, kandi ni inshingano yacu(mu gihe) gushaka kubamunsi y’ubwami bwe.

3. Umubatizo ni igishushanyo cyo gupfa njyewe wa kera, hanyumankazukira ubuzima bushya.

Duhinduka Ibyaremwe Bishya.Inkuru.* Inkuru ya Nikodemu- Yohana 3.Ibyanditswe

*Umuntu wese iyo ari muri Kristo aba ari icyaremwe gishya, ibya kera biba bishize. Dorebyose biba bihindutse bishya.- 2Abakorinto 5:17, reba nanone Abagalatiya6:15; Ibyahishuwe21:5.* Kuko turi abo yaremye ituremeye imirimo myiza muri Kristo- Abefeso 2:10; Dawidi-undememo umutima utunganye- Zaburi 51:10; ubuhanuzi bwerekeye umutima mushyan’umwuka mushya byombi nk’impano n’inshingano-Ezekiyeli 11:19; 18:31; 36:26.*Twahambanywe nawe mu mu batizo, twazukiye kugendera mu bugino bushya- Abaroma 6:4-14.* Kwihana no kugarukira Imana, no gukora imirimo ikwiye abihannye.Umubatizo ushushanya ubugingo bushya bwacu muri Yesu, ntabwo ari woudukiza.Inkuru.Inshingano nkuru- Matayo 28:16-20.* Yesu abatizwa- Matayo 3; Mariko 1:1-11; Luka 3:1-16.Filipo abatiza inkone y’umwetiyopiya- Ibyaokozwe n’intumwa 8:26-40.* Petero abatizazColoneliyo- Ibyakozwe n’intumwa 10. Ludiya abatizwa-Ibyakozwe n’intumwa 16:9-15.*Umurinzi w’inzu y’imbohe akizwa (Kwizera ni ko gukiza, si umubatizo)- Ibyakozwen’intumwa 16:16-40.* Polo yari umuhanga mu byanditswe, ariko yari atarabatizwa kugezanyuma(yari yaramaze gukizwa)- Ibyakozwe n’intumwa 18:24-28.* Igisambo ku musarabanticyabatijwe, ariko cyabanye na Yesu muri Paradizo- Luka 23:43.Ibyanditswe.Inyigisho za Pawulo ku muzuko- Abaroma 6.

Page 63: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 61

Ingingo ya 3d: Twabaye bamwe mumuryango umwe wa Kristo. Turiurubyaro rwa Aburahamu.Tugomba kubana mu bumwen’abandi bizera.

Ukwezi n’inyenyeri- Iyo twemeye Yesunk’Umwami n’Umukiza, duhinduka bamwemu muryango wo mu mwuka wa Aburahamu.Isano y’uyu muryango irenga imbibez’amoko, ibihugu, ibitsina, imyaka y’ubukuru,kugira ngo rikore umuryango w’ubwiyungekandi ukundana muri Yesu mu isi yose. Ningombwa ko duhuza n’abandi bizera,ntidukomeze kuba muri macakubirin’urwikekwe. Muri Yesu nta tandukanirohagati y’Umuyuda n’Umunyamahanga,imbata n’uw’umudendezo, igitsinagabon’igitsinagore. Twese turi ku rwego rumwe.Dukwiye kubana mu mahoro. Kandi dukwiyegukundana no kubabarirana nk’uko Yesuyadukunze akanatubabarira.

Ingingo z’inyigisho:1. Imana yasezeranije Aburahamu ko abazamukomokaho

bazuruta ubwinshi inyenyeri, kandi ko bazarengaimipaka(imbibe) y’ibihugu.

2. Iyo duhindutse abizera, duhinduka bamwe mu muryangow’Imana (and part of the faith lineage of Abraham)(urubyarorwa Aburahamu.)

3. Iki ni ingenzi mu buryo bubiri: gihuza abizera (across ethnical,tribal, racial, national, socio-economic, and gender differences-hopefully) bikazana amahoro n’umutuzo. Kandi bidufashaguhuza n’umuryango….

4. Kuba igice cy’umuryngo wa Yesu bivuga ko tugombagushakisha uburyo bwo kubana amahoro, kubabarirana, ndetseno gukundana nk’uko Yesu yadukunze.

5. Tugomba kubana muri ubu busabane bw’amaho, duhuje intego,duhuje umutima, duhuje n’ibitekerezo kuko ari twe biturukaho.

Inkuru.* Abazakomoka kuri Aburahamu bazangana n’inyenyeri zo mu bicu, barenze abo yashoborakubara- Itangiriro 15:5-6. Yesu aganira n’umugore w’umusamariyakazi- Yohana 4:1-30.*Isengesho rya Yesu nk’Umutambyi Mukuru; tube umwe nk’uko we na se bari umwe, kandiurukundo rw’Imana rube muri bo- Yohana 17(reba umurongo wa 21,23,26).Ibyanditswe.* Pawulo atwigisha ko dukomoka kuri Aburahamu mu kwizera- Abagalatiya 3:6-9; 27-29;Abaroma 4.* Imana iha ubufasha abakomoka kuri Adamu- Abaheburyo 2:16. * Urupfu rwaYesu rwashenye buri rukuta rutandukanya abantu; iyo twese tugize ubumwe, aba yiyubakiraubuturo bwera- Abefeso 2:11-22.*Imana idutegeka gukundana, abantu bose bazamenya koturi abigishwa be nidukundana- Yohana 13:34-35.*….-Abaroma 12:10,16.; Abag. 5:13.*Mwihanganirane mu rukundo- Abefeso 4:2. Amategeko yo gukunda Imana no gukundana. 1Yohana 3-4. *Amabwiriza yo kwikiranura- Mat 18; Luka 15:1-11. *Mubane n’abantu boseamahoro uko bibashobokeye- Abaroma 12:18.

Isomo rya 4: Kuguma muri Yesu no gusohoza inshingano Nkuru

Ingingo ya 4a: Tugomba kugumamuri Yesu hanyu tugakuzaubusabane bwacu nawe.

Umuzabibu n’ishami/itoreronk’umubiri/ Umuzabibu n’amashami-Kuguma kuri Yesu wowe ku giti cyawe. Yesuyaravuze ati ni umuzabibu tukaba amashami.Tugomba kuguma muri Yesu kugirangotumushimishe kandi dukuze ubusabane bwacunawe. Tuguma muri we binyuze mu igiheumuntu afata ku giti cye, asoma ijambory’Imana anasengaAbantu bagize inkuta z’urusengero-Guhurira muri Yesu kwacu twese-Yesuni umutwe w’itorero. Abantu ni umubiriwaryo. Tuguma muri we binyuze mukumuramya ku mugaragaro(imbere y’abantu)no kwiga Bibiliya, kumukorera n’impanozacu- bituma umubiri ukura, nanone binyuzemu gusangira ijambo ry’Imana.

Ingingo z’inyigisho:1. Tugomba kuguma kuri Yesu, ndetse tugkuza ubusabane bwacu

nawe.2. Tuguma kuri Yesu binyuze mu kumara igihe dusoma, twiga

ndetse dutekerez ku ijambo ry’Imana.(umuntu ku giticye/by’umwihariko.)

3. Tuguma kuri Yesu binyuze mu masengesho ya burimunsi(umuntu ku giti cye/ by’umwihariko.)

4. Tuguma kuri Yesu binyuze mu kwiga Bibiliya no kuramyahamwe n’abandi bizera(igihe rusange.)

5. Tuguma muri Yesu binyuze mu gukoresha intwaro zacuz’umwuka(igihe rusange.)

6. Tugoma muri Yesu binyuze mu kubwira(gusangira n’)abandiibyo kwizera kwacu no kubahindura abigishwa bakurikiraYesu.(igihe rusange.)

* *Ku nyigisho z’umwihariko zijyanye no guhinduka umwigisha, reba umugabane wa 2 kugusenga, umugabane wa 9 n’uwa 10 ku kuguma mu nzira y’Imana ; umugabane wa 11 kubusonga bwo mw’itorero ; umugabane wa 12 nk’incamake y’ibyo tugomba gukora kugezaigihe Yesu azagarukira.

Inkuru n’IbyanditsweKubwo kugira igihe cyihariye mw’ijambo ry’Imana*Kuguma muri Yesu, kubera Ijambo rye- Yohana 15 :1-16. *Umuntu ntatungwa n’umutsimagusa- Guteg. 8:1-6. *Yesu ni we mutsima w’ubugingo- Yoh. 6:22-58. *Witoze kwiyereka

Page 64: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 62

* Tuguma muri Yesu binyuze mukumara igihe dusoma ijambo ry’Imanaku giti cyacu.

* Tuguma muri Yesu binyuze mugusenga.

* Tuguma muri Yesu binyuze muguhuza kwiga Bibiliya no kuramyabigakorera hamwe.*Tuguma muri Yesu binyuze mugukoresha impano zacu z’umwuka.

* Tuguma muri Yesu binyuze mukubwira(gusangira n’) abandi iyokwizera kwacu no kubahinduraabigishwa.

Imana nk’uwemewe, ukwirakwiza neza Ijambo ry’ukuri- 2 Tim 2:15. *Mwiyubake- Yuda1:20

Kubwo kugira igihe cyihariye mu Gusenga*Witabire gusenga- Abar 12:12; Abakol 4:2. *Musenge ubudatuza- Abef. 6:18. *Amabwirizaya Yesu ku gusenga wiherereye; Isengesho ry’Umwami- Mat. 6:5-15. **Reba Umugabane wa3 n’uwa 9 ku gusenga.

Kubwo Guhimbaza no Kwiga Bibiliya bifatanijwe*Ntimwirengagize guteranira hamwe- Abah 10:25. *Abizera ba mbere bateraniraga kwigaijambo no gusenga bagitangira amatorero ya mbere- Ibyak 1:12-26;2:42

Kubwo gukoresha impano zawe mw’itorero*Imana itanga impano z’Umwuka- 1 Abakor 12. *Koresha impano z’umwuka kubwogukomeza umubiri wa Kristo mu murimo no gukuza umubiri mu gihagararo gishyitse- Abef4:11-13. *Muharanire gukura mu ngigisho no gukiranuka- Abaheb 5:12-6:1. **Rebaumugabane wa 11 ku busonga bw’impano z’Umwuka.

Kubwo kubwira abandi ubutumwa no kubahindura abigishwa*Inshingano Nkuru- Mat 28:18-22. *Reba igitabo cy’Ibyak. kubw’ingero zo kuvugaubutumwa no guhindura abantu abigishwa.

Ingingo ya 4b: Tugomba gusohozaInshingano Nkuru no kubahodutunganye kugeza aho Yesuazagarukira.

Yesu aza mw’isi ku ndogobe- Yesu ni alufa naomega. Azagaruka umunsi umwe kunesha abomu Bwami bw’Umwijima, Satani, n’umutwew’abadayimoni be. Kandi azazanira agakizakuzuye abamwemeye nk’Umwamin’Umukiza. Kugeza icyo gihe, tugomba kubadukora cyane tuzana abandi mu Bwamibw’Umucyo kubwo kuvuga ubutumwa nokwigisha. Tugomba kuguma ku murimow’Umwami dusohoza Inshingano Nkuru.

Ingingo z’Inyigisho1. Yesu ni alufa na omega, itangiriro n’iherezo2. Yesu azagaruka umunsi umwe, ku bicu (ibi ni ngombwa cyane

cyane aho abantu biyita Yesu nko muri Afurika)3. Kugeza igihe azagarukira, tugomba guhamya kwizera kwacu,

no guhindura abantu abigishwa ku isi yose.4. **Reba umugabane wa 12 ku cyo tugomba kuba dukora kugeza

igihe Yesu azagarukira.InkuruYesu azagaruka*Yesu yaravuze ati : Ngiye kubategurira ahanyu, kandi nzagaruka mbajyane iwanjye- Yoh14 :1-3 ; 17 :24. *Nkuko umurabyo ubonekera iburasirazuba n’iburengerazuba, no kugarukakwa Yesu niko kuzaba- Mat. 24 :24-31 ; Luka 17 :20-37. *Yesu aragaruka kw’isi- Ibyah 19 &22Vuga ubutumwa kandi uhindure abantu abigishwa kugeza agarutseInshingano Nkuru- Mat 28 :19-22. *Kuza k’Umwuka Wera watumye abantu bashira amangamu kuvuga ubutumwa- Ibyak 1 :8.Ingero z’Abakristo ba mbere.*Ubutumwa bwiza bwavuzwe i Yudeya n’i Samariya- Ibyak 8 :9-31. *Ubutumwa Bwizabwagejejwe mu banyamahanga na Petero- Ibyak 9 :32-11 :18. *Umwuka Wera avuga koPawulo na Barinaba barobanurirwa umurimo w’ubutumwa- Ibyak 13. *Urugendo rwa mbererwa Pawulo ajyana Ubutumwa mu banyamahanga- Ibyak 11 :19-15 :35. Urugendo rwa kabirirwa Pawulo rw’ubutumwa (Aziya Ntoya, Ubugereki, i Roma)- Ibyak 15 :36-18 :22.*Urugendo rwa gatatu rwa Pawulo mu butumwa- Ibyak 18 :23-23 :22.Ibyanditswe*… no gutegereza Umwana wayo uzava mw’ijuru, uwo uzadukiza umujinya uzatera- 1Abates 1 :8-10. *Yesu azagaruka nkuko yagiye, mu bicu- Ibyak 1 :9-11. *Kuko Umwamiubwe azava mw’ijuru n’ijwi rirenga. Kandi twebwe abazaba bakiriho, tuzazamuka mu bicuduhurire nawe mu kirere. Kubw’ibyo muhumurizanye mubwirana aya magambo- 1Abates4 :16-18. *Yesu ntabwo azagaruka wa Munyabugome atarahishurwa- 2 Abates 2. *NaKristo nawe yababajwe rimwe ngo yishyireho ibyaha by’abari mw’isi, kandi azagarukagutanga agakiza katagira aho gahuriye n’icyaha, ku bazaba bakimutegereje- Abaheb 9 :28.*Bene data ubu turi abana b’Imana, ariko uko tuzasa ntikurahishurwa. Tuzi ko Yesuniyerekanwa tuzasa nawe kuko tuzamureba uko ari. Kandi ufite ibyo byiringiro byo muri wewese agomba kwiyeza kuko nawe ari uwera- 1 Yoh 3:2-3.*Witegure kuvuga ubutumwa mu gihe gikwiriye n’ikidakwiriye- 2 Tim 4:2

Page 65: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 63

Igice cya 7 Ikigereranyo: Twiyunze n’Imanna n’abantu

Page 66: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 64

7. Kwiyunga kw’Imana n’Abantu

Page 67: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 65

Igice cya 7 Kwiyunga n’Imana n’abantu

Ibusobanuro rusange

Urugero rwa 7 ni igishushanyo cyerekana umukristo uba hanzey’umurimo w’ubwiyunge mu isi y’amakimbirane y’ubwamibw’umwijima. Ku gishushanyo cy’ibumoso, urahabona abantubakiba mu bwami bw’umwijima babyutsa umujinya ku Mana nohagati y’abantu ubwabo. Ku ruhande rw’iburyo rw’ifoto, urabonaishusho yo mu mwuka y’urusengero rwubatswe n’abizera bishyizehamwe bakubaka ubuturo bwera bw’Imana. Babamenye imbabaziYesu atanga binyuze mu gitambo cye, kandi biyunze n’Imana naboubwabo bariyunga.

Hejuru aho urupapuro rutangirira, hari igishushanyo mu ruziga, gifiteutuziga duto tumanuka tujya ku rusengero. Utu tuziga twerekanakwaguka kw’ibitekerezo by’abavukiye mu bwami bw’umucyo muburyo bw’umwuka. Abakristo bashobora kuba mu buzima bwunzwen’Imana n’abandi kubera imbabazi Imana yatanze mbere.

Ku ruhande rwo hejuru ibumoso, ni uburyo bwo gutanga imbabazibwo mu Isezerano Rya Kera. Urabona abantu batanga ibitamboby’inyamaswa kugirango Imana ibabarire ibyaha byabo. Ku ruhanderw’iburyo hari igitambo kimwe kiri ku gicaniro, hanyuma hakabahokwohereza ihene hanze y’inkike z’umujyi nk’ikimenyetso cyo

gukuraho ibyaha bycu.

Ku ruhande rw’iburyo rw’uruziga, urabona umusaraba. Yesu yitanze nk’igitambo cy’ibyaha byacu rimwe risakubw’iteka ryose. Ubu noneho dushobora kubabarirwa ibyaha byacu, tumwemeye nk’Umwami n’Umukiza. Urabonaku gishushanyo abantu bagenda mu isi, bagendera hanze y’itorero. Kuko ubwo Yesu yatubabariye yaduhaye umurimow’ubwiyunge. Tugomba kubwira abandi imbabazi Imana itanga kandi tugomba kubabarirana nk’uko yatubabariye.

Amafoto ari ku gisenge cy’inyubako y’urusengero atwibutsa ko hari ibindi bintu dushobora gukora bigafasha abotwakomerekeje gukira. Ikintu cya mbere kizana gukira ni ukwatura ibyaha. Igikorwa cya kabiri kizana gukira niugusana umutima w’uwihana (impeta- inkuru y’umwana w’ikirara). Hanyuma icya gatatu ni ugusubiza abotwahemukiye ibyo twabambuye (amafaranga- inkuru ya Zakayo). Rimwe na rimwe biba ari ngombwa ko tugiraakantu gato dukora kuri buri kintu muri ibi tumaze kubona kugira ngo dutume habaho gukira. Yesu yavuze ko iyotwubashye itegeko yaduhaye ryo gukunda nk’uko yadukunze, tuba dukuza urukundo dukundana. Yaradukunze kandiaradupfira ubwo twari tukiri abanyabyaha n’anabanzi b’Imana

Nk’abakristo tugomba kurangwa n’imbabazi za Yesu; abandi bakorwaho n’uko abakristo bakundana. Mwibuke kotwese twahawe umurimo wo kunga. Kandi uyu murimo niwo pfundo ry’ubutumwa, imbabazi, no kunga mu isibinyuze mu bikorwa byacu n’amagambo yacu. Iyo tubabariranye ndetse tukiyunga, duha isi ishusho itunganyey’ubutumwa bwiza. Iyo tugundiriye kutababarira kandi tukabura ubushobozi bwo kwiyunga no gusana imibanire,tuba tubangamiye umurimo wo kuramya Imana n’ubutumwa bwiza. Ibikorwa n’amagambo bigomba kugendanakugirango tube abanyakuri.

Intego z’igice cya 7.

1. Kwerekana amakimbirane n’urwango nk’ibiranga ubwami bw’umwijima.2. Gufasha abantu kumenya ko gucumura ku Mana no ku bantu ari imvano y’amakimbirane3. Gutanga ibisobanuro bya Bibiliya ku mbabazi z’Imana nk’uko biboneka mu Isezerano rya Kera n’Irishya.

Page 68: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 66

4. Kwerekana inzira ya Bibiliya inyura mu kwatura, kwiyunga, gusana, no gukiza ku bahemutsen’abahemukiwe.

5. Gutera abizera ishyaka ryo gukunda no kubabarira nk’uko Yesu yabigenje.6. Gukomeza abizera mu murimo w’ubwiyunge.

Ibindi bice bifitanye isano

Igice cya 1: Satani n’abadayimoni batuma habaho kutagira ubumwe, kutagira imbabazi, Urwikekwe, kubangamira ubutumwabwiza.Igice cya 5: Abantu bo mu bwami bw’umwijima bafashwe n’irondakoko, akarengane, n’ubundi buryo bwose buzana itandukanirohagati y’abantu. Abantu bo mu bwami bw’umucyo bagerageza uko bashoboye ngo babeho mu buzima bwunzwe n’Imanan’abantu.Igice cya 10: Mwitondere kugendera mu nzira z’inzangano n’ihohoteraIgice cya 11: Itorero rigomba guhora ryegera abakiri mu Bwami bw’Umwijima no kubazana mu Bwami bw’Umucyo,nk’abagabura beza b’Ubutumwa Bwiza.Igice cya 12: Mukurire mu rukundo mukundana.

Isomo rya 1. Ubwanzi n’Ubwami bw’UmwijimaAmashusho n’Ibisobanuro Ingingo z’inyigisho, Inkuru za Bibiliya n’Ibyanditswe.

Ingingo ya 1a: Abantu bari mu Bwamibw’Umwijima banga Imana n’inzirazayo, ndetse banga n’ababibutsa inziraz’Imana.

Abantu babiri batombokera Imana. *Abarimu Bwami bw’umwijima barakarira Imana(n’abakiranutsi) kuko amategeko yayo abangamiyeibyo bashaka gukora. Ntabwo bashaka kugandukiraamategeko y’Imana. Ahubwo bashaka kwiberahono gukora ibyo bishakiye. Abantu bo muri icyocyiciro akenshi bategekwa n’uburakari, umujinya,n’inzangano baterwa n’ibyaha byabo cyangwan’ibyaha by’abandi. Ubundi kandi bashoboragutegekwa n’irari ryabo ubwabo ry’ubutegetsi,ubutunzi, urukundo, no kwinezeza. Bibiliya ivugako “Abakurikiza ibya kamere y’umubiri bita kuby’umubiri, naho abakurikiza iby’Umwuka bakitakuby’Umwuka. Umutima wa kamere utera urupfu,ariko umutima w’Umwuka uzana ubugingon’amahoro, kuko umutima wa kamere ari umwanziw’Imana, kuko utumvira amategeko y’Imana,ndetse ntushobora kuyumvira. Erega burya abarimu butware bwa kamere ntibashobora kunezezaImana.”

Ingingo z’inyigisho

1. Abari mu Bwami bw’Umwijima bashobora kwanga Imanan’inzira zayo.

2. Abari mu Bwami bw’Umwijima bashobora kwanga umuntuwese ubibutsa Imana n’inzira zayo.

Kwanga Imana cyangwa abakiranutsiInkuru*Umujinya Nebukadinezari yagiriye abagabo b’abakiranutsi- Dan 3:18-30. *Kayini na Abeli-Itang 4:1-16. *Umujinya wa Hamani- Esiteri 3:5-6. *Umwami Herodi- Mat 2:16. *UmujinyaHerodiya yagiriye Yohana Umubatiza- Mar 6:18-19. *Ubuzima bwa Sawuli bwa kera- Ibyak26:11. *Abafarisayo barwanya Yesu- Luka 11:53-54. *Urwango Sitefano yagiriwen’Abayuda yabwiraga ibikorwa byabo bibi- Ibyak 6:8-7:60.

Ibyanditswe*Umutima ukurikiza ibya kamere wanga Imana, kandi ntushobora kugandukira amategekoy’Imana- Abar 8:7-14; Abakol 1:21. *Uwanga umucyo ahunga umucyo- Yoh 3:20-21.*Ab’isi nibabanga bakabatoteza, mumenye ko babanje kwanga Yesu no kumutoteza- Yak4:4-5. *Abishe Umwami Yesu n’abahanuzi, bakatwirukana, ntabwo bashimisha Imana,ahubwo banga abantu bose- 1 Abates 2:15. *Ubugambanyi bw’ubugome bukorerwaabakiranutsi no kubahekenyera amenyo. Umwami araseka, umunsi we urasohoye- Zab 37:12-29. *Muzangwa na bose kubera Izina, mwihangane- Mat 10:22; Mar 13:13. *Ahubwomuzirikane uwihanganiye ubwanzi bw’abanyabyaha, kugira ngo mwe gutinya no gukukaumutima- Abah 12:3. *Ntimutinye ababarakariye- Yes 41:10-13.

Ingingo ya 1b: Abari mu Bwamibw’umwijima bahorana amakimbiranehagati yabo n’abandi bantu cyangwaamatsinda y’abantu.

Ingingo z’inyigisho1. Abari mu Bwami bw’umwijima bahorana amakimbirane

n’abandi.2. Ubuzima bwabo bukunda kurangwa no gusebanya, imvugo

isesereza, kurenganya, ivanguramoko, ubugugu, kwikubira,n’ibitekerezo cyangwa ibikorwa by’ubwicanyi.

Page 69: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 67

Abantu babiri barwana- Abari mu Bwamibw’umwijima bagira urwango hagati yabon’Imana, ndetse bagirana urwango hagati yaboubwabo. Ibyo ni bimwe mu byo twaganiriyehobyerekeye Ubwami bw’umwijima mu gice cya 5.Twabonye ko abantu bari mu bwami bw’umwijimabakunda kwirema ibice bishingiye ku bwoko, ibara,imiryango, ubwenegihugu, ibitekerezo bya politiki,ndetse kenshi n’igitsina. Mu buryo buftika ubwobwanzi bugaragarira mu mirwano, ubwicanyi,gufata ku ngufu, n’ubundi bugizi bwa nabi. Abantubamwe bagira urwango ruhishe kandi rucecetse kubandi, ku buryo batabavugisha cyangwa ngobabiteho bahuye. Bavuga ibyabo rwihishwa kuburyo urwikekwe no kwishishanya bikomezakugwira mu buryo butagaragara. Ikiva muri ibyonuko abantu bamwe usanga bahawe akato n’abandi.Ubwo bwanzi rero buhinduka inzika ndetse bikababugakurikirana n’ababakomokaho.

Isoko y’intambara n’ubwanzi ni icyaha. Ibyo byosebivuka mu bantu iyo basuzuguye amategekoy’Imana agenga abaturanye, haba ku muntu ku giticye cyangwa ku baturanyi bose. Iyo umuntuakoreye mugenzi we icyaha, urwango n’intambarabiba bitangiye hagati yabo. Iyo bidakemuwe, abobantu bahinduka abanzi kandi umuzi wo gushariraugakwirakwiza ububi bwayo ku buryo n’abandibinjira muri izo ntambara. Buryo rero ijambory’igiheburayo rivuga ubwanzi rikomokakw’ijambo rivuga umwanzi. Ubwanzi bisobanurakutizerana, gutandukana, cyangwa kudahuza.Abantu bakorera abandi ibyaha kubera impamvuzitandukanye. Bashobora kubiterwa n’inyungu zaburi wese, indamu ze, kurenganya abandi,kwihorera, kwinezeza, ishyari, kwifuza, ubugugu,n’ububasha. Hari n’ubwo bumva gusa bishishaabandi. Ukwikubira usanga ari muzi w’ibyo byose.Umujinya ushobora gutuma abantu batekerezaabandi nabi maze bakabafata uko batari, bikababyabaviramo kubakorera ibikorwa bibi bibwira kori byo bibakwiriye. Icyo twabibutsa gusa nukointambara n’intonganya bitagomba kuba mubiranga abantu b’Imana.

3. Ibyo bikorwa biganisha ku guhangana kw’abantu cyangwakw’amatsinda y’abantu.

4. **Reba icyo kwigiraho mu gice cya 10.Inkuru*Rimwe na rimwe Yesu yatezaga amacakubiri- Luka 12:51-53; Yoh 7:37-53; 9:16; Yoh10:19. *Pawulo yanditse ibyerekeye amacakubiri mw’Itorero- 1 Abakor 1:11-31;3:1-9.*Kuvuga ubutumwa bishobora kuzana amacakubiri- Ibyak 14:1-7. *Yakobo na Yohana batejeamakimbirane mu bandi bigishwa- Mar 10:35-52.

Ibyanditswe Byera*Dore imirimo ya kamere iragaragara, ubusambanyi, ubuhehesi, ibiteye isoni, gusengaibigirwamana, kuraguza, kwangana, intonganya, inzika, umujinya, gushaka indamu mbi,kwirema ibice, amahane, ishyari, ubusinzi, kugambanirana, n’ibindi bisa bityo, kandinababwiye kuva mbere ko abakora ibisa bityo ntibazaragwa ubwami bw’Imana- Abagal.5:19-21. “Namwe kera mwari mupfuye muzize ibicumuro byanyu, ariko noneho yabunzen’Imana mu mubiri we mu rupfu rwe, kugira ngo abishyire mutagira ikizinga n’umugayoimbere yayo. – Abakolos. 1:21-22. *Abanyamagambo batwika umujyi, ariko abanyabwengebacu

bya umujinya- Imig. 29:8. *Buri wese yihutire kumva ariko atinde kuvuga kandi atindekurakara, kuko uburakari budasohoza gukiranuka kw’Imana.- YOHes 1:19-20.

[Icyitonderwa: Kubera ko isi yose iri mu kavuyo, Imana yateganije uburyo abantubashobora kwiyunga nayo ndetse bakaniyunga ubwabo. Ubwo buryo bwitwa, ubwiyunge]

Ubusobanuro bw’UbwiyungeUbwiyunge bisobanura gusubiza imibanire mu buryo. Ibyo bivuga impinduka zituma abariabanzi bahinduka incuti. Ariko ubwiyunge ni impano kandi ni n’inshingano ku ruhanderw’ikiremwamuntu. Imana yamaze kudukorera icyo gikorwa, ariko tugomba kwemerera icyogikorwa kikazana amahoro mu ndiba z’imitima yacu. Biratangaje kubona ijambo ubwiyungenta handi ryigeze riboneka mu nyandiko za kera z’amadini uretse muri Bibiliya gusa.Ubwiyunge ni kimwe mu by’ibanze biranga imyemerere ya Gikristo. Nicyo kiranga ibyifuzoby’Imana. Yesu yaravuze ati; “Ibi nibyo bose bazamenyeraho ko muri abigishwa banjyenimukundana” Yohana 13:35. Iyo Yesu adutegeka kwiyunga na bagenzi bacu muri Matayo18, akoresha ijambo rikomeye kurusha ayandi mu mvugo ya kigiriki. Rirakomeye ndetsekurusha iryo Pawulo yakoresheje mu Abefeso 2, aho avuga ko twunga abantu n’Imana, kandiko twahawe umurimo w’ubwiyunge! Icyo ni cyo cyifuzo cya Yesu, ko twiyungan’abadukoreye ibyaha, nkuko nawe yiyunze natwe kubera urupfu rwe.

Isomo rya 2: Imbabazi n’Ubwiyunge Mu Bwami bw’Umucyo

Ingingo ya 2a: Abizera bibumbiye mumuryango umwe w’umwuka, ari byobituma baba ubuturo bwera bw’Imana.

Ingingo z’inyigisho:1. Abizera bagomba kubana bahuje urukundo, ibitekerezo,

umutima, n’ubumwe kugira mgo bagaragaze ko bahindutse mubugingo kandi ko bahawe ubutumwa n’Imana.

2. Abizera barabana bakarenga inzitizi zose z’isi n’iza kimuntu

Page 70: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 68

Abantu bateranijwe hamwe ngo babeibisika by’urusengero- Nicyo gishushanyocy’ubumwe Imana yifuriza abizera. Abo bizerabarababariranye nkuko Yesu yabababariye ibyahabyabo. Mu gitabo cy’Abefeso tubona ko ubumwebw’abizera ari bwo bwubaka ubuturo bw’Imana.Imitima iharanira gukundana nkuko Yesuyabakunze. Yatangiye ubugingo bwe abantu bakiriabanzi b’Imana. Isezerano rya Kera n’IsezeranoRishya byerekana uko izo mbabazi zigerwaho.

kugira ngo bubake ubuturo bwera bw’Imana.3. Wibuke ko Yesu yapfiriye ibyaha bya buri wese. Yarangije

kwishyura umwenda!4. Kubw’ibyo abizera bagomba kwihatira kubabarirana no

gukundana nkuko Yesu yabakoreye. Iyo dushoboye gukoraibyo, ubuhamya bwacu imbere y’ab’isi burasobanuka.

Inkuru*Yesu nk’Umutambyi Mukuru asengera ko abizera baba umwe- Yoh 17

IbyanditsweYesu yaje kunga abari ababiri (Abayuda n’Abanyamahanga) ngo babe umubiri umwe, kandiabizera barubakanwa ngo babe inzu yo kubabwamo n’Imana- Abef 2:12-22. *Yohana yandikaibyerekeye urukundo n’ubumwe- 1 Yohana. *Pawulo yandika ibyerekeye imibanire mumubiri- Abar 14. *Mwambare umutima w’impuhwe, ubugwaneza, kwicisha bugufi, kugiraneza, kwihangana, kwemerana, no kubabarirana igihe umuntu agize icyo apfa n’undi. NkukoImana yababariye, abe ariko namwe mubabarirana. Ikiruta byose mwambare urukundo, ari womurunga w’ubumwe. Kandi mureke amahoro ya Mesiya, ayo twahamagariwemo kubaumubiri umwe, ategeke imitima yanyu- Abakol 3:12-15. *Musohoreshe umunezero wanjyekwibwira kimwe, muhuje urukundo, muhuje imitima, mutumbiriye intego imwe.Ntumukagire icyo mukorera kugirana amahari, cyangwa imigambi mibi, ahubwo kubwo gucabugufi buri wese atekereze ko mugenzi we amuruta. Ntihakagire uwizirikana ubwe gusa,ahubwo azirikane na mugenzi we- Abafilipi 2:2-4. *Imibiri yacu ni Urusengero- 1 Abakor3:16-17; 6:19-20. *Imana n’Umwana w’intama (Yesu) ni bo Rusengero rwo mw’ijuru- Ibyah21:22.

Ingingo ya 2b: Mw’Isezerano rya Kera,Imana yashyizeho uburyobw’agateganyo bwo gutanga imbabazino kongera gusabana hagati y’abantun’Imana no hagati y’abantu n’abandi.

Igicaniro- Mw’Isezerano rya Kera, inyamaswazatambirwaga ku gicaniro nk’impongano(gutwikira) y’ibyaha by’abantu, no kubazaniraimbabazi ziva ku Mana. Icyo gicaniro ni kimwen’icyo Abisirayero batambiragaho ibitambo byabo.Imbabazi buri gihe zisaba igitambo kimenaamaraso. Babyitaga inzira y’ibitambo, itumaduhongererwa, tukishyurirwa. Iyo icyaha cyangwaimpamvu y’igicumuro yabaga ikuweho kuberaigitambo, nta rwango rwabaga rukiri hagatiy’Imana n’abantu. Gutanga ubugingo butunganyekubw’ubugingo bwanduye, bisobanura nezaigitambo icyo ari cyo. Igitambo kirahenze. Nkukon’igitambo cyogeje ibyaha byacu cyari gihenze.Cyari Umwana w’Imana. Rimwe na rimwe natweduhura n’ingorane zo gutamba kwihorera kwacukugira ngo dushobore gukunda nka Yesu. Tugombakwiringira ko Imana izaca imanza zitabera kuri burikintu mu gihe cyacyo, kandi tugomba gukoraigikwiriye. Kenshi cyane tubika inzika, bigatumaumwuka wo kwihorera n’urwango bigakwira mubantu ndetse akab ari byo bidutegeka. Ibyobishobora kuzana amakimbirane akomeye mumatorero. Imbabazi zizanwa n’uko umwe mubahanganye ashyira ku gicaniro ubushake bwokwihorera.

Ingingo z’inyigisho1. Subiramo amategeko y’idini yo mug ice cya 4, aho bikenewe2. Mw’Isezerano rya Kera, abantu bazanaga inyamaswa zikaba

ibitambo byo kwihana ko bagomeye amategeko y’Imana.3. Hatabayeho igitambo kimena amaraso, nta mbabazi z’ibyaha

zabagaho.4. Igitambo cyagombaga kuba kitagira inenge5. Igitambo cyakuragaho impamvu y’igicumuro, naho imbabazi

zigatuma gucungurwa bigerwaho.6. Iyo igitambo cyamaraga gutangwa, umuntu yabaga asubiranye

imibanire ikwiriye n’Imana.7. Iyo habaga hakenewe kubabarirana hagati y’abantu ubwabo,

hagombaga kubaho no kwishyura cyo kuriha ibyangirijwe.8. Ihene y’inshungu y’igitambo yari igishushanyo cyo kujugunya

kure ibicumuro by’abantu bamaze kubishyira kuri iyo hene nokuyohereza mu butayu igapfirayo.

Impongano (Gutanga icyiru)Inkuru n’Ibyanditswe*Mose yatanze icyiru cy’abantu- Kuva 32. *Abigayili yatanze icyiru- 1 Sam 25:18. *Ibitamboby’icyiru- Abalewi 1-17; 26:41-43.

Ibitambo byo Gucungurwa (kongera kugurwa)Inkuru n’Ibyanditswe*Amategeko yo Gucungurwa- Abalewi 25. Isirayeli we, wiringire Uwiteka kuko muri Weharimo gukunda no kugirirwa neza, kandi muri We harimo gucungurwa guhagije- Zab 130:7.

Amagambo ya Bibiliya tugomba gusobanukirwaKwiyunga- koza no gutunganya; gusubiza imibanire mu buryo. IR- guhindura ubwanzibukaba ubucuti. Mw’iri ijambo apokatallaso rikoreshwa mu Abef 2:16, ryerekeye ubwiyungehagati y’Abayuda n’Abanyamahanga bakaba umubiri umwe. Iryo jambo ubwaryo risobanurakwiyunga kuzuye, kujyanye no gukuraho ibicumuro by’ubwoko bwose n’ingeri zose, kuburyo ubumwe bwuzuye bugerwaho.

Gucungura- bisobanura kongera kugura, cyangwa gutanga inshungu.

Page 71: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 69

Abantu bakikije ihene- Ibigeretse ku gitambogikongorwa n’umuriro twavuze haruguru, nukoabantu barambikaga ibiganza byabo ku hene nzima,bikaba nk’ikimenyetso cyo kuyishyiraho ibyahabyabo. Noneho bakohereza iyo hene inyumay’inkike z’umujyi mu butayu, igapfirayo. Icyocyari igishushanyo cyo kujugunya ibyahaby’abantu kure. Iyo hene yitwaga iheney’inshungu. Imbabazi ni ugutwikira ibyaha kandibikaba kubijugunya kure. Ibitambo byomw’Isezerano rya Kera bidufasha kwerekanauburyo kubabarira abandi.

Guhongererwa- bisobanura gukosora ibyagenze nabi, cyangwa gutwikira.

Kubabarira- bisobanura kohereza kure, gutanga imbabazi.

Kugarura- gusubiza mu buryo, umwanya, agaciro, ubutunzi cyangwa imibanire. Gusana.

Kwishyura- kuriha ibyakozwe nabi, kugura. Gutunganya, guhemba.

Inshungu/imbabazi (kohereza)Inkuru n’Ibyanditswe*Igitambo cy’inshungu cyo Gukuraho ibyaha- Abal 16:7-10 (Azazali) Igitambo gikurahoibyaha gitangirwa inyuma y’ingando; Kuva 29:10-14; Abal 4:12-21. *Aburahamu na Isaka,Imana itanga igitambo (ntabwo cyitwaga inshungu, ariko byari bihwanye)- Itang 22.

Ingingo ya 2c: Mw’Isezerano Rishya,binyuze mu rupfu no kuzuka kwaYesu, Imana yatanze uburyo buhorahobwo kubabarirwa no kwiyunga.

Iki ni ikigereranyo cyo mumwuka cy’ubwiyunge Imanayazaniye abizera bo muri

iyi si. Ubwo Yesu yapfiragaku musaraba akazuka

mu bapfiye, yashenyeurusika icyaha cyaricyarubatse hagati y’umuntun’Imana. Ubwo bwiyunge

ntabwo buri mu buhagarike gusa – hagati y’umuntun’Imana, ahubwo buri no mu butambike – hagatiyacu n’abandi bantu. Kubera ko Imanayatubabariye ibyaha byacu ikanagarura imibaniremyiza na Yo, natwe tugomba kwiyunga n’abantubadukikije, tukababarira nkuko twababariwen’Imana. Icyo ni igikorwa gikomeye cy’urukundono kwitanga kandi cyerekana neza uburyo Yesuadukunda cyane. Igihe twiyunga n’abantu tubana,tuba twubaka Ubwami bw’Imana, si ubwamibwacu. Bihesha Imana icyubahiro iyo duharaniraamahoro mw’isi yacu.

Ingingo z’inyigisho1. Gusubiramo: Urupfu rwa Yesu ku musaraba rwari ugusohoza

amategeko y’ibitambo byo mw’Isezerano rya Kera.2. Igitambo cya Yesu cyari gitunganye kandi cyuzuye mu bihe

byose no ku bantu bose bamukurikira nk’Umwami n’Umukiza.3. Tugomba gukunda no kubabarira nka Yesu, kuko yishyuye

igiciro cy’ibyaha bya bose.4. Ni muri ubwo buryo dukura mu gihagararo no mu mirimo.

Gucungura kwa Yesu*Yesu yaje gutanga ubugingo bwe ngo bube inshungu ya benshi- Mat 20:28. *Ubuhanuzi bwaZakariya- Luka 1:67-80. *Gucungurwa ku mu rupfu rwa Yesu- Abar 3:22-26. *Ariko igihegikwiriye gisohoye, Imana yohereza Umwana wayo wabyawe n’umugore, kandi wavutseatwarwa n’amategeko ngo acungure abatwarwa nayo, biduheshe guhinduka abanab’Imana…- Abag 4:4-7. *Kuko Kristo nawe yababarijwe ibyaha by’abantu rimwe,umukiranutsi ababarizwa abakiranirwa kugira ngo atuyobore ku Mana- 1 Pet 3:18-20. *Inkuruz’igitambo cya- Mat 27; Mar 15; Luka 23; Yoh 19. *Inyigisho ku Gitambo cya Yesu- Abaheb7-10. *Niwe mahoro yacu kuko yahinduye twebwe ababiri kuba umwe (Abayudan’Abanyamahanga) akuyeho ubwanzi ari rwo rusika rwari hagati yacu rutugabanya …Nukontimukiri abashyitsi n’abasuhuke, ahubwo muri ubwoko bumwe n’abera, ndetse muri abo munzu y’Imana- Abef 2:14 gukomeza

Yesu ni ihene y’igitambo cy’ibyahaYesu nk’igitambo cy’ibyaha gitambirwa inyuma y’ingando- Luka 23; Mat 24-27; Mar 15;Yoh 19. *Yesu nawe yababarijwe hanze y’urugo, kugira ngo ashobore kwejesha abantuamaraso ye- Abaheb 13:11-13

Icyitonderwa: Icyitegererezo n’imiterere y’ubwanzi bishobora gukurwaho burundu iyo abantu babanye neza na Yesu Kristo. Ikibazo n’uburyoibyo bishobora kugerwaho? Kubabarira ni igikorwa gikomeye kubera uburemere bw’icyaha cy’umuntu n’uburyo dukeneye ko ubutaberabutugeraho. Imana yatugiriye ubuntu cyane idushyiriraho uburyo bwo kubabarirwa kugira ngo abantu babone gukira n’amahoro. Bityo iyo duhuyen’ibibazo bikomeye byo kubabarira, ikintu dukwiriye kumenya no kwemera mu mitima yacu ni uko Yesu yamaze kuriha byose. Nkuko yapfiriyeibyaha byacu, niko yapfiriye na wawundi cyangwa babandi badukoreye ibyaha. Icyo Yesu adusaba ni ukubabarira no gukunda nkuko yabikoze. Dorezimwe mu ntambwe zo gukira no kwiyunga mu bantu.

Isomo rya 3: Kuzana Umwuzuro mu Kubabarira n’Ubwiyunge Mu Bantu

Ingingo ya 3a: Mwaturirane ibyahakandi musenge kugira ngo mukire.

Ingingo z’inyigisho1. Yesu avuga ko tugomba gusanga abadukoreye ibyaha, kandi

tugasanga abo dufite icyo dupfa bose mbere yo kuramya.2. Inzira imwe yo kuzana gukira mu bantu ni ugusenga no

kwatura.3. Tugomba guhora tubabarira abandi badusabye imbabazi- 70 x 74. Kubwo kumvira Yesu, dushobora kwiga kubabarira ku buntu

Page 72: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 70

Umuntu uvuga- *Turi abakozi b’ubwiyunge, bokunga abantu n’Imana, n’abantu n’abandi.

*Iki ni igishushanyo cy’ikintu kimwe mu byotugomba gukora kugira ngo abakomeretse bakire.Tugomba kwaturirana ibyaha. Bibiliya ivuga kotugomba gusanga abo twakoshereje tukiyunganabo. Ni byiza kumenya ko ijambo riremereyekurusha ayandi muri Bibiliya rikoreshwa muAbefeso, aho Pawulo avuga ko Yesu yashenyeBURI RUSIKA rwari hagati y’abantu kugira ngobashobore kwiyunga. Kwiyunga n’abantu hariubwo biba igikorwa kigoye kandi gihambye.

*Yesu yavuze ko tugomba kubabarira umuntunubwo yadusaba imbabazi inshuro 70 karindwi.

*Tugomba kubabarira ku buntu nkuko Yesuabitwigisha mu Mugani w’Umugaragu Mubi.Twahawe imbabazi ku buntu na Yesu, natwetugomba gutanga imbabazi ku buntu.

*Tugomba gusengeranira kugira ngo habeho gukiraahari ibikomere. Rimwe na rimwe gukiran’ubushobozi bwo gukira burundu bishobora gufataigihe kinini, uko Imana igenda ikiza imitima.Tugomba kwirinda kubika ibitekerezo bibi,uburakari, cyangwa gucyurirana ibibi mu mitimayacu. Ahubwo tugomba kwibuka uko twajugunyekure ibyaha by’abantu. Amaherezo, ibyobizdufasha kubabarira.

nkuko yatubabariye ku buntu. Tugomba kwiyamburaimyitwarire ya « undimo umwenda ». Yesu yamaze kwishyura.

5. Uburyo itorero ritanga ibihano nabwo bugomba kugendanan’inzira za Yesu z’ubwiyunge, kugarura umubano nokwishyura.

Inkuru*Inkuru ya Yosefu- Itang 37 :50. *Yesu ababarira abamwicaga- Luka 23 :34. *Sitefanoababarira abamuteraga amabuye, « Ntubabareho iki cyaha »- Ibyak 7 :66. *Pawulo naweababarira kimwe na Sitefano na Yesu. « Ntubabareho iki cyaha » 2 Tim 4 :16. *Yesuababarira Umugore w’umusambanyi- Luka 7 :37-50. *Yesu adutegeka gukunda nkukoyadukunze- Yoh 15 :12. Petero abaza incuro tubabarira umuntu bakomeza kudukoreraamakosa- Mat 18 :20-22* Umugani w’umugaragu mubi- Mat 18 :23-35.

Ibyanditswe*Niba ugiye gutanga ituro, ukibuka mwene so ufite icyo mupfa, ugende ubanze wiyunge namwene so- Mat 5 :23-26. *Nuko rero mwaturirane ibyaha, kandi musenge kugira ngo mukire-Yakobo 5 :16. *Yesu yiyunze n’ibintu byose mw’ijuru no mw’isi- Abakol 1 :20-22. *Kurwanyu ruhande mubane n’abantu bose amahoro- Abar 12 :18. *Umugaragu wamenyereyeimibabaro- Yes 53. *Mushyire imitima yanyu ku Mana nimubabazwa nk’abizera- 1 Pet 3.*Muzahirwa nibabarenganya kubwa Yesu- Mat 5 :11-12. *Bene data, mwene so niyadukwahon’icyaha, mwebwe ab’umwuka mumugaruze umwuka w’ubugwaneza, buri wese muri mweyirinde kugira ngo nawe adashukwa- Abag 6 :1.

Ingingo ya 3c : Guhembura/Gusana

Impeta- Umwana w’ikirara agarutse imuhira Seyamwambitse impeta. Yamwambitse n’inkwetoamwambika n’ikanzu. Ibyo byose byariibimenyetso byo gusubiza mu buryo. Dukeneyegusana imibanire n’abadukoreye ibyaha, bakazakudusaba imbabazi. Guhindura imyitwariren’ibikorwa ni ngombwa kugira ngo habeho gusanaimibanire, nkuko tubibona mu kwihana noguhindura imyitwarire mu nkuru y’umwanaw’ikirara.

Gusana- gusubiza umwanya, agaciro,ubutunzi, cyangwa imibanire. Kunga. Icyo isiikunda gukora ni ukureka ibintu ntibisanwe.

*Umubabaro wose ushobora kugira icyo ucungura.Hari ubwo tubabarizwa ibyaha by’abantu. Hariubwo tubabarizwa amakosa yacu ubwacu. Muriibyo byombi, imibabaro ishobora kugira icyoicungura. Kwigira ku makosa yacu hari icyobicungura. No guha abantu umwanya wo kwigiraku makosa yabo nabyo hari icyo bicungura.Tugomba guhora duha abantu inzira yo kugaruka.Urukundo rwacu rutunganywa no kubabarira nogukunda abandi kubwo kumvira Kristo. Muri ibyobyose twiga kumera nka Yesu..

Ingingo z’inyigisho1. Gusana ni kimwe mu ntambwe zo kuzana gukira mu mubiri wa

Kristo.2. Gusana bikubiyemo no gusubiza umuntu agaciro ke, umwanya

cyangwa urwego rwe, ndetse no kugarura umubano n’uwomuntu.

3. Gusana bishingiye ku gukunda no kubabarira nkuko Yesuyadukunze akatubabarira. Buri gihe mujye mukingura urugi.

4. Gusana buri gihe bijyana no kwihana kumaramaje.5. Gukura mu mwuka bigaragarira mu kwakira no gukunda

umuntu wihannye akagaruka nkuko umubyeyiw’umunyampuhwe yabikoze mu nkuru y’umwana w’ikirara.

Inkuru n’IbyanditsweZaburi yo guhemburwa nyuma y’icyaha- Zab 107. *Yosefu ababarira bene se- Itang 45-50.*Yakobo na Esawu bongera guhura- Itang 32-33. *Umugaragu mubi- Mat 18 :23-35.*Umwana w’ikirara- Luka 15 :11-32. *Imana isezeranya kugarura umubano n’abanyabyahabavuye mu bunyage- Guteg. 30.*Yer 15 :16 ;27 :22 ;29 :14. *Pawulo yigisha ibyo kugaruraumubano- 2 Abakor 2 :1-11. *Yesu agarura umubano na Petero nyuma y’uko amugambanira-Yoh 21 :15-25. *Zaburi yo guhemburwa- Zab 126. *Gukunda nkuko Yesu yadukunze niugutanga ubugingo bwacu kubw’abandi- Yoh 15 :13 ; 1Yoh 3 :16. *Muhuze umutima,mubane mu mahoro, nuko Imana y’urukundo n’amahoro izabana namwe- 2 Abakor 13 :11.

Page 73: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 71

Ingingo ya 3d : Kwishyura

Amafaranga- Mu nkuru ya Zakayo, Yesu yagiyeiwe mu rugo, Zakayo yizera Yesu kandi ashakagusubiza abantu amafaranga yari yarabambuye.Ibyo tubyita kuriha.

Gusubiza- gutunganya ibyari byangiritse,kwishyura, Gusana, gutanga ubwishyu.

Ingingo z’inyigisho1. Kwishyura ni igikorwa cyo gusana ibyari byarangirijwe n’undi

muntu.2. Mw’Isezerano Rishya, kuriha byakorerwaga imbere y’Imana

n’imbere y’uwagiriwe nabi. Igitamba cyatambirwa gusanaumubano w’umuntu n’Imana, hanyuma hagatangwa n’ikindikintu cy’ubwishyu gihabwa uwagiriwe nabi. Kuba hari igitambocyatambirwaga Imana byerekana ko gucumura ku muntu arikimwe no gucumura ku Mana

Inkuru*Inkuru ya Zakayo- Luka 19. *Pawulo aha Mariko andi mahirwe yo gukorana umurimo-Ibyak 15 :37-39 ; 2 Tim 4 :11. *Amategeko y’Isezerano Rishya yo kuriha- Kuva 21 :34 na 22.

Isomo rya 4 : Umurimo w’Ubwiyunge n’Inshingano Nkuru

Ingingo ya 4 : Twahawe umurimow’Ubwiyunge dusangiye n’isi yose

Abizera bagendagenda mw’isi- Igishushanyocya Yesu akora umurimo w’ubwiyunge mw’isi.Yesu yaduhaye Inshingano Nkuru mbere yogusubira mw’ijuru. Yatubwiye kujya mw’isi yoseno guhindura abantu abigishwa, tubigisha gukoraibyo yabigishije. Ariko Ubutumwa bwiza siamagambo gusa, ni ibikorwa. Yesu yatubwiyegukunda abandi nkuko yadukunze. Tugombakubabarira no kwiyunga, gukiza no gusanaimibanire yacu nkuko yadukoreye. Ubutumwabwiza bushobora kubangamirwa no kubahoubuzima butiyunga n’abandi, nkuko kuramyakwacu nako gushobora kubangamirwa nokutiyunga kw’abantu mu mubiri wa Kristo.

Ingingo z’inyigisho1. Imana yaduhaye umurimo w’ubwiyunge.2. Kugira ngo uyu murimo tuwukore ku buryo bukwiriye,

tugomba kugira ubwo bwiyunge mu buzima bwacu ubwacu.3. Iyo tubayeho ubuzima bwiyunze n’Imana ndetse no hagati yacu,

ibyo biha agaciro ubuhamya bwacu mw’isi.

Ibyanditswe*Yesu yashenye buri rusika rutandukanya abantu n’Imana, ni we mahoro yacu- Abef2:14-22. *Ibyo ni byo bose bazamenyeraho ku muri abigishwa banjye nimukundana-Yoh 13:35. *Abantu benshi umuntu adashobora kubara bo mu mahanga yose,n’imiryango yose, n’amoko yose n’indimi zose, bahagaze imbere ya ya nteben’imbere y’Umwana w’intama- Ibyah 7:9-10. *Imana yiyunze natwe, iduhaumurimo wo kuyunga n’abandi, turi intumwa za Kristo- 2 Abakor 5:18-20.*Twiyunze nay o tukiri abanzi, nkanswe ubu twamaze gukizwa n’amaraso ye- Abar5:10-11.

Page 74: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 72

Igice cya 8 Uburyo bwo Guhishurirwa Amadini Yigisha Ibinyoma

Page 75: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 73

8. Uburyo bwo Guhishurirwa Amadini Yigisha Ibinyoma

Page 76: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 74

Igice cya 8 Uburyo bwo guhishura amadini yigisha ibinyoma.

Ibisobanuro rusange by’igishushanyo

Ikigereranyo cya 8 ni uburyo buboneka bwo guhishura amadiniy’ibinyoma. Amadini y’ibinyoma avuka iyo abantu batangiyeguhakana Iyerekwa Rusange ry’Imana ribonekera mu byo yaremye.(Abaroma 1) Igihande cy’ibumoso cyerekana uko sosiyete igenda iyoyahindukiriye ibigirwamana, yanza Guhishurwa Gusanzwekw’Imana. Igihande cy’iburyo gikubiyemo inyigisho rusangez’ibinyoma. Izo nyigisho zituruka ku kwanga Ihishurirwa Ryihariyery’Imana ritangwa na Bibiliya, Umwuka Wera, na Yesu. Kwiga ibyoby’ingenzi biranga amadini y’ibinyoma bizafasha abantu kuvumburaayo madini aho aturuka hose.

Intego z’Igice cya 8

1. Kwigisha abizera kuvumbura inyigisho n’ibiranga amadini y’ibinyoma.2. Kumenya uburyo gusenga ibigirwamana bisenya ubugingo.3. Kubaka urufatiro rukomeye rw’inyigisho za Bibiliya kugira ngo abizera batava mu kwizera kwabo.4. Gutegurira abayobozi, ababyeyi n’abana igikoresho cyo kwigishanya uko bagenda bafata mu mutwe

ibishushanyo n’imirongo y’Ibyanditswe iri muri iki gice.

Ibice bifitanye isanoIgice cya 1 n’icya 2: Imana yihishuriye mu byo yaremye. Satani akorera mw’isi ashuka abantu kumuramya no kumukorera.Abazanamo inyigisho z’ibinyoma, imigenzo, kandi atuma abantu bahora mu bwoba bw’imyuka mibi.Igicye cya 3: Imana yihishuriye mu nyigisho zihariye zitangwa na Bibiliya, Umwuka Wera na Yesu.Igice cya 4: Nta yindi Mana tugomba kuramya no gukorera uretse Imana imwe y’ukuri.Igice cya 8: Inyigisho z’ibinyoma zigoreka inyigisho zerekeye Yesu n’ubumana bwe.Igice cya 5: Abari mu Bwami bw’umwijima baheranwa n’irondabwoko, ihohotera, ubusambanyi, no gukora ibyo bishimira.Igice cya 9: Kunesha mu ntambara y’Umwuka bizanwa no gukura mu mwuka k’umwizera.Igice cya 10: Imico n’imigenzo wa buri gihugu bigomba gusuzumirwa mw’Ijambo ry’Imana.Igice cya 12: Ba Antikristo n’abayoboke babo bazajugunywa mu nyanja y’umuriro ku munsi w’imperuka.

Page 77: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 75

Isomo rya 1. Ibiranga abahakana Ihishurwa Rusange ry’Imana

Ibishushanyo n’Ibisobanuro Ingingo z’inyigisho, Inkuru za Bibiliya n’Ibyanditswe

Ingingo ya 1: Abantu bakurikiraamadini y’ibinyoma kuberakwanga uburyo Imanayihishurira mu byo yaremye.

Umurongo hagati y’abantu n’isi-Itangiriro nyaryo ry’amadini y’ibinyoma niukutemera uburyo Imana yihishurira abantumu mitima yabo no mw’isi.

Igihande cy’ibumoso- Urutonderw’ingaruka zo kutemera ihishurwary’Imana zishingiye ku Abaroma 1.

Ingingo z’Inyigisho1. Igihande cy’ibumoso kigana hasi cyerekana inyigisho za Pawulo mu

Abaroma 1 zerekeye kwangirika kwa sosiyete iyo abantu banze Imanaimwe y’ukuri.

2. Imana yihishurira mu byo yaremye, ariko abantu bamwe banzekwemera iryo hishurwa biremera izindi mana zabo.

3. Abaroma 1:18-21 haravuga ngo: “Umujinya w’Imana uhishurwa uva mw’ijuru,ubyukirijwe ubugome no gukiranirwa, by’abantu bose bashikamiza ukuri gukiranirwa kwabo,kuko bigaragara ko bazi Imana, Imana ubwayo akaba ari yo yabahishuriye ubwo bwenge,kuko ibitaboneka byayo, ari bwo bubasha bwayo buhoraho n’ubumana bwayo, bigaragaraneza uhereye ku kuremwa kw’isi, bigaragazwa n’ibyo yaremye kugira ngo batagira icyokwireguza….”

Ingingo ya 1a: Iyo abantu banzeihishurwa ry’Imana rigaragaramu bya yaremye, biremera imanazabo.

Akazu ka 2: ibigirwamana- bimwebisa n’abantu, ibindi bisan’abadayimoni, ibindi bisan’inyamaswa cyangwa ibindibyaremwe – iyo abantu banze kwemeraibyo Imana yahishuye kuri Yo mu byoyaremye, bagarukira ibigirwamanabiremeye ubwabo. Kuramya ibigirwamanani byo bigeza abantu ku bupfumu.

Ingingo z’inyigisho

1. Abantu barema imana zabo bakurikije ibyaremwe, kandi imyizerereyabo ikurikiza ibinezeza byabo. Zimwe zisa n’inyamaswa, izindi zisan’abantu, izindi zisa n’udusimba, cyangwa uruvange rwabyo.

2. Abaroma 1:22-23 haravuga ngo: “Biyise abanyabwenge bahinduka abapfumaze ubwiza bw’Imana idapfa babuhindura ibishushanyo by’abantu bapfa,n’iby’ibiguruka, n’iby’ibigenza amaguru ane, n’iby’ibikururuka.”

3. Bumwe mu buryo bwo kuramya ibigirwamana n’ibyiganano, ubundin’ugushira isoni.

4. Ubupfumu butandukanye ni kimwe mu bikorwa byo kuramyaibigirwamana. Imana yabujije abizera kwigana cyangwa gukoraubupfumu ubwo ari bwo bwose.

5. Abantu bagira ibirori n’imihango bigamije kuramya ibigirwamana.6. Ariko Imana niyo yashyizeho ibirori (bigomba kuyihesha icyubahiro),

izuba n’ukwezi byaremewe kuba ibimenyetso by’ibirori, iminsin’imyaka- Itang 1:14.

7. Reba inyigisho z’inyongera zerekeye ubupfumu ku mpera z’iki gice.

Inkuru*Amategeko Yerekeye Ibigirwamana No Kwinjira Mu Gihugu Cy’isezerano- Kuva 34:11-17. *ImanaYahannye Abisirayeli Kubera Gusenga Ibigirwamana- Guteg 32. *Umwami Ahazi Yagiye GutabazaImana Z’andi Mahanga Kubera Baneshaga Ku Rugamba, Ariko We Byamubereye Ikigusha Wen’Abisirayeli- 2 Ngoma 28:23. *Abantu Banze Ko Imana Ibabera Umwami, Nkuko BakurikiraIbigirwamana- 1 Sam 8:8. *Abisirayeli Bajyanyweho Iminyago Kubera Gusenga Ibgirwamana;Abisirayeli Bashakaga Kubangikanya Imana N’ibigirwamana- 2 Abami 17. *Ibigirwamana ByabereyeGideoni Umutego, Nubwo Yari Yamaze Kunesha Abamidiani- Abac 8:26-27 (Reba Inkuru Yose MuGice Cya 6-8). Igishushanyo Cya Dagoni Cyikubise Hasi Imbere Y’isanduku Y’isezerano- 1 Sam 5:3-5.*Nebukadineza Yishyize Hejuru Nk’imana (Kuramya Abategetsi)- Dan 6. *Umwami ManaseYahindukiriye Imana, Ibitambo By’ibigirwamana- 2 Ngoma 33:15. *Imana Niyo Itegeka ImisoziN’ibibaya- 1 Abami 20:8. *Pawulo Na Barinaba Bitiranywa Na Zewu Na Herume- Ibyak 14:8-24(Imir.15-18). *Umwami Yehoshafati Yirata Inzira z’Uwiteka, Akuraho Ibigirwamana N’ingoro Zo KuTununga- 2 Ngoma 17. *Umwami Salomo Yubakira Izina Ry’uwiteka Urusengero, Ariko NtabwoYubakiye Igishushanyo Gisa Na Yo- 2 Ngoma 6:5,6,7,10. *Umwami Yosiya Akuraho Kuramya

Page 78: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 76

Ibigirwamana- 2 Abami 22-23. *Pawulo Yamenye Ko Hariho Imyuka Y’abasenga Ibigirwamana, ArikoAkomeza Kubwiriza Ibyerekeye Imana Imwe Y’ukuri- Ibyak 17:14-34. *Kuramya IbigirwamanaBiherekezwa N’ubupfumu- 2 Abami 21; Nah 3:1-19. *Itegeko Ry’imana Ku Byerekeye Ubupfumu-Guteg 18:9-18; Kuva 22:18. Komereza Hepfo.

Inyigisho zo mu Byanditswe zerekeye ibigirwamana zikomeza

Iminsi mikuru n’imihango igaragaza amadini y’ibinyoma: *Abasenga ibigirwamana bicazwa no kurya no kunywa no gukina- 1 Abakor10:7; Gereranya na Kuva 32:5-6. *Aroni acumura ku Mana kuko yatangaje ibirori byo kuramya inyana y’izahabu- Kuva 32. *Abisirayeli bacumuye kuMana kuko bifatanije n’Abamowabu mu busambanyi no gusenga ibishushanyo- Kub 25:1-9. *Umwami Yerobowamu acumura ku Mana kukoyateguye umunsi mukuru wo kuramya inyana ebyiri yaremeye abantu ngo baziramye- 1 Abami 12:25ff.

Ibyanditswe

*Ntimukigane imigenzo y’Abanyamahanga- Kuva 34:11-17. *Gusenga ibigirwamana ni umutego- Guteg 7:16,25-26. *Imana yerekana ububi bukabijebwo gusenga ibigirwamana z’inyenyeri n’izuba n’ukwezi- Guteg 17:2-3. *Imigenzo y’abantu ni ibihendo, naho ibigirwamana ni imirimoy’abanyabukorikori. Bigomba guhekwa kuko bidashobora kugenda; abatagira ubwenge nibo bakora ibigirwamana. Imana ni yo Mana y’ukuri- Yer10:3-10; 12-15; 51:17-19; Yes 44:10-20; Hos 13:2. *Imana zitari Imana zizarimbuka zive kw’isi- Yer 10:11,15. *Ibigirewamana ntibishobora gusubizaamasengesho yacu- Yes 46:5-11. Izindi mana zose zizapfukamira Uwiteka- Zab 97:7. *Kuramya ibyakozwe n’amaboko yawe ni ubupfu, ariko Uwitekaari mu rusengero rwe rwera, buri wese acecekere imbere ye- Habak 2:18. *Abarema ibigirwamana bazamera nkabyo- Zab 115:4-8. *Imibabaro izabamyinshi ku bakurikira izindi mana- Zab 16:4. *Birakaza Imana- Yer 11:17; 32:29. *Abanyabyaha bavuga ko bazakurikiza imigenzo y’abakuramberebabo, n’abani, n’abategetsi, … Yer 44 (reba na 2 Abami 17:40-41; Ibyah 8:20-21). *Ubupfumu/Kuroga, Gusenga ibigirwamana, ni imirimo ya kamere-Abag 5:20.

Amabwiriza areba abizera ku byerekeye iminsi mikuru y’abapagani:

Imana ni yo yashyizeho iminsi mikuru (ariko igomba kuyihesha icyubahiro). Izuba n’ukwezi byaremewe kuba ibimenyetso by’iminsi, ibihe n’imyaka-Itang 1:14. *Petero yihanangiriza abakristo kutifatanya n’abasenga ibigirwamana, ahubwo bemere gutukwa n’ababikora- 1 Pet 4:3-5. *Abisirayelibatangije iminsi mikuru yabo ikurikije ibyo Imana yabakoreye mu mateka- Guteg 6:10-25; Kuva 12; 13:1-22. Mat 26:17-30; 1 Abakor 11:23-34.*Pawulo nawe avuga kuri icyo kibazo mu bizera- 1 Abakor 8-10. *Imana icira urubanza itorero ry’I Perugamo kubera ubusambanyi no kurya inyamazaterekerejwe ibigirwamana- Ibyah 2:14. *Imana icira urubanza itorero ry’I Tuwatira kubera ubusambanyi no kurya inyama zaterekerejweibigirwamana- Ibyah 2:20. Imihango ibiri yahesheje Imana icyubahiro: *Umwami Hezekiya yizihiza Pasika- 2 Ngoma 30. *Umwami Yosiya yizihizaPasika- 2 Abami 23; 2 Ngoma 35

Izindi nyigisho z’ingenzi zo muri Bibiliya zerekeye Ubupfumu.

Inkuru za Bibiliya zerekana ko ubupfumu budakwiriye mu Bakristo . Simoni w’umukonikoni yashatse kugura izo mbaraga, arikoahinduka umwanzi wo gukiranuka- Ibyak 8:9-12. *Abantu bo muri Efeso batwika ibitabo byabo by’ubupfumu- Ibyak 19:11-20. Umukobwawirukanywemo imyuka yo kuragura- Ibyak 16:16-24. *Pawulo acyaha umupfumu witwa Bari-Yesu- Ibyak 13:6-12. *Mw’Isezerano rya Kera,umupfumu n’uragura/ushika, bagombaga kwicwa- Kuva 22:18.

Inkuru zo muri Bibiliya zerekana ko imbaraga z’Imana ziruta iz’indi myuka. Imana ishobora gutuma imyuka y’abaragura inanirwa- Yes44:24-26. *Gideoni asenya igicaniro cya Baali- Abac 6:25-32. *Yosefu yahawe ubushobozi bwo gusobanura inzozi- Itang 41:8-36. *Inkuru ya Mosen’abapfumu b’I Bwami- Kuva 9:11 (reba ibyago byose: Kuva 7:14-11. Ibi byago byari bitumbiriye cyane ibigirwana byo mw’Egiputa- Kuva 12:12;Kub 33:4. *Ubushobozi bwa Danieli bwo gusobanura inzozi bwaritaga incuro icumi ubw’abapfumu b’ibwami- Dan 1:20; 2. *Yesu yirukanaabadayimoni- Luka 11;15-23. *Umwami Ahazi ava ku mana ajya ku yindi yibwira ko hari iyamufasha- 2 Ngoma 28:9-27. *Simoni w’umukonikoniyibwiraga ko ashobora kugura impano y’Umwuka Wera- Ibyak 8:9-25. Barinaba na Pawulo bahangana n’umuhanuzi w’ibinyoma w’Umuyuda- Ibyak13:6ff. *Indagu z’abanyabinyoma nzihindura ubusa, abarozi nkabatera ibisazi, ubwenge bwabo nkabuhindura ubupfu. Abwira imuhengeri ati “Kama,nanjye nzakamya imigezi yawe- Yes 44:24-28.

Ese ubupfumu burangwa n’iki muri Bibiliya? Ubupfumu ni nk’icyaha cyo kwigomeka. 1 Sam 15:23. Bubangikana no gusenga ibigirwamanano gusambana- 2 Ngoma 33:6; 2 Abami 9:22. *Ni imirimo ya kamere- Abag 5:20. *Ababikora bazjugunywa mu nyanja y’umuriro- Ibyah 21:8Ni iki dufite hejuru y’imyuka mibi? Yesu yaje kumenagura imbaraga za Satani- 1 Yoh 3:8. *Yesu yapfiriye kunyaga abatware- Abakol 2:15.*Yesu yicaye hejuru y’ubutware bwose- Abef 1:20. *Yatwicaranije na we, duhabwa ubutware muri we- Abef 2:6. *Ntabwo tugomba guhangan’abadayimoni- Yuda 9-10; 1 Pet 2:9-22. Ahubwo duhamagara Yesu akababoha kandi kandi akabirukana.Ingingo ya 1b: Imana yabarekeyemu busambanyi kugira ngoimibiri yabo ikorwe n’isoni

Ingingo z’inyigisho

1. Imana iteza aramya ibigirwamana ubusambanyi kugira ngo imibiriyabo ibeho igisuzuguriro.

2. Abaroma 1:24-32 haravuga ngo: “Ni cyo cyatumye Imana ibareka ngo bakurikizeibyo imitima yabo irarikiye bakora ibiteye isoni bononane imibiri yabo, kuko baguraniye

Page 79: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 77

Akazu ka 3: Umugore ku buririn’umugabo amwubamye hejuru/imibonano y’abatarashakanye- None Imanayabarekeye mu busambanyi kugira ngoimibiri yabo ikorwe n’isoni.

ukuri kw’Imana gukurikiza ibinyoma, bakaramya ibyaremwe bakabikorera kubirutisha ImanaRurema, ari yo ishimwa iteka ryose. Amen. …Ndetse bigeza ubwo abagore babo bakoreshaimibiri yabo uburyo bunyuranye n’ubwo yaremewe, bashyushywa no kurarikirana. …Abagabo bagirirana n’abandi bagabo ibiteye isoni, bituma mu mibiri yabo bagarurirwaingaruka mbi ikwiriye kuyoba kwabo.”

3. Gusenga ibigirwamana bijyana n’ubusambanyi bwo mu mwuka,n’ubundi busambanyi bwose buvugwa mu Byanditswe Byera.

Inkuru*Sodomo na Gomora- Itang 18:19-29. *Yuda n’umusambanyi wo mu rusengero- Itang 18. *Eliyaahiganwa na Baali (imana y’uburumbuke)- 1 Abami 18:20-46. *Ezekieli yamagana ubusambanyi- Ez22:9-11. *Abisirayeli bifatanya na Baali I Pewori- Kub 25:1-9. *Gusenga ibigirwamana bigereranywano kwiyandarika mu banyamahanga- Ez 16; 23; Yes 57. *Impano zose Imana yahaye Abisirayeli zirimoubwiza, izahabu, imyenda, imibavu, imitsima n’ibindi, babikoresheje mu kuramya imana z’amahanga-Ez. 16. *Abantu bakomeje ubusambanyi- Hosea 4. *Abayuda bateye Imana umugongo bakurikiraibigirwamana; Abagabo b’abamalaya mu Bayuda- 1 Abami 14 (reba imirongo ya 9, na 22-24) *Asaakura mu gihugu abamalaya b’abagabo n’ibigirwamana- 1 Abami 15:8-24. *Umuhanuzi Ezekieliyamagana Kwiyandarika- Ez 23. *Ubusambanyi bukomeye mu Byahishuwe- Ibyah 17. *Ubusambanyibwo mw’itorero ry’I Korinto- 1 Abakor 5:1. *Ntimukifatanye na mwene data usenga ibigirwamana- 1Abakor 5:10-13. *Umwana na Se gusangira umukobwa- Amosi 2:7. *Kuramya ibigirwamana ni kimweno gusambana n’ibiti n’amabuye- Yer 3:9; 5:7-8. *Imana ibarekera mw’irari ryabo- Abar 1:24-32.*Urutonde rw’ibyaha by’ubusambanyi bijyana no gusenga ibigirwamana- 1 Abakor 6:9. *Ubutinganyino gusambana n’inyamaswa ni ikizira ku Mana- Abal 18:22-24. *Gusambana n’umugorew’umuturanyi, umukazana, mushiki wawe, byose bijyanye no gusenga ibigirwamana- Ez 22:9-11. *Niiki kizaba ku bigirwamana byose ku munsi w’imperuka- Yer 10:10-15. *Indi mirongo yerekeranyen’ibyo- Ez 32:6,25 (gereranya na 1 Abak 10:7-8); Kub. 25:1-3; 1 Abami 14:24; 15:12; 23:7; Amosi 2:8.

Ingingo ya 1c: Hanyuma Imanaibateza kononekara mu bwengengo bakore ibibi byose.

Akazu ka 4: Ubwicanyi; guhohoteraabagore n’abantu; kugambana,ubusinzi bw’uburyo bwose,n’ibiyobyabwenge- Hanyuma Imanaibateza kononekara mu bwenge ngo bakoreibibi byose.

Ingingo z’inyigisho

1. Hanyuma Imana ibateza kononekara mu bwenge ngo bakore ibibibyose.

2. Abaroma 1:28-32 haravuga ngo, “Kandi kuko banze kumenya Imana, nicyocyatumye Imana ibareka ngo bagire imitima yabaye akahebwe bakora ibidakwiriye. Buzuyegukiranirwa kose n’ububi, no kurarikira n’igomwa, buzuye n’ishyari n’ubwicanyi,n’intonganya n’ubugambanyi no gukina ku mubyimba no gusebaniriza mu byongoreranon’abatukana n’abanga Imana n’abanyagasuzuguro, n’abirarira n’abahimba ibibi, n’abatumviraababyeyi n’indakurwa kw’izima, n’abava mu masezerano n’abadakunda ababo n’intababarira,nubwo bamenye iteka ry’Imana yuko abakora ibisa bityo bakwiriye gupfa, uretse kubikoraubwabo gusa bashima n’abandi babikora.

Inkuru n’Ibyanditswe byerekeye ibibazo binyuranye.Ubupfumu: Umwami w’Abisirayeli witwa Manase ajya mu bapfumu- 2 Abami 21:1-18 (umur. 6).Abisirayeli bakora ibizira rwihishwa – bajya mu bapfumu- 2 Abami 17 (9). *Imana iciraho Nineve itekakubera ubupfumu- Nah. 3:1-1-19 (4). *Umwami Sawuli asuzugura; Kwigomeka ni kimwe n’icyaha cyokuragura- 1 Sam 15:1-23 (23). *Abakora iby’ubupfumu bajugunywa mu nyanja y’umuriro- Ibyah. 21:8.Ubusinzi: *Gusinda vino n’ubusambanyi- Ibyah 17; 18:3; Yer 51:7. Aroni ategura ibirori byo kuramyainyana y’izahabu- Kuva 32. *Kunywa no kwandika ku rusika- Dan 5. *Vino ni umukobanyi- Imig 20:1.*Ibisobanuro by’ubusinzi- Imig 23:29-35. Ubwicanyi: Ahabu na Yezebeli bagambanira kwica Naboti- 1Abami 21. *Farawo- Kuva 1. *Umulewi n’inshoreke- Abac 19. *Ubupfumu/Kuragura, gusengaibigirwamana ni imirimo ya kamere- Abag 5:20. *Moleki- Abalewi 18:21. *Abantu muri mwebabeshyerana cyangwa bakira impongano zo kumena amaraso- Ez 22:9. *Kwica inzirakarengane,Igikombe cy’Ibagiro- Yer 19:4ff. *Umukiranutsi arapfa kugira ngo ahungishwe ibibi- Yes 57. Imirimoya kamere- Abag 5:19-22. *Gukunda ubutunzi ni umuzi w’ibibi byose- 1 Tim 6:10.

Ingingo ya 1d: Bityo, abantubakibwira ku gukora ibikorwabyiza mu baturanyi bizabafashanyuma y’urupfu.

Ingingo z’inyigisho

1. Bityo, abantu bakibwira ku gukora ibikorwa byiza mu baturanyibizabafasha nyuma y’urupfu. (Menya ko ibi bidaturuka ku buheneberebwavuzwe mu Abaroma 1, hubwo ni ibiranga idini y’abapagani murirusange)

Page 80: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 78

Akazu ka 5: Umuryango wita kuwundi muryango mu baturanyi-Abantu babona ibintu bibi bibaho mw’isiyabo, maze bakibwira ko bakoze ibyiza mubaturanyi babo, bazabaho neza mu buzimabuzaza. Ntabwo bibuka ko icyahacyabatandukanije n’Imana Yera, Imi rimomyiza ntabyo ikuraho ibyaha.

2. Amadini y’ibinyoma menshi yigisha agakiza gashingiye ku mirimomyiza.

3. Aka kazu by’umwihariko kigishwa gafatanijwe n’igihande gikurikira,kuko bifitanye isano n’inyigisho z’agakiza.

Inkuru n’Ibyanditswe*Aburahamu, gukiranuka kuzanwa no kwizera- Itang 15; Abag 3:6-29; Abar 4:3. *Ntabwo dushoboragukorera inzira itugeza mw’ijuru- Abef 2:8-9. *Bose bakoze ibyaha- Abar 3:23. *Agakiza ni impanoy’ubuntu yatanzwe n’Imana muri Yesu- Abar. 6:23. *Niba agakiza no gukiranuka bishobora kubonerwamu mategeko, Kristo yaba yaba yarapfiriye ubusa- Abag 2:16-21. *Gukiranuka kwacu kumezenk’ubushwambagara- Yes. 63:6-25; Yak 2:23-26.

Ingingo ya 1e: Amadiniy’ibinyoma ashobora kugirabimwe ihuriraho cyangwaasangiye n’andi madini (ndetsen’Ubukristo)

Akazu ka 6: Ikigirwamanacyerekana idini y’ibinyoma, Bibiliyayerekana kwizera kw’Abakristo(cyangwa indi myizerereiyishingiyeho)- Abantu bashaka kuvangaimigenzo n’imyizerere yabo n’andi madini.Pawulo ashimira Abatesalonike ko bateyeumugongo ibigirwamana bagakorera Imananzima y’ukuri.

Ingingo z’inyigisho1. Amadini y’ibinyoma ashobora kugira bimwe ihuriraho cyangwa

asangiye n’andi madini (ndetse n’Ubukristo)2. Hari n’amadini usanga yivuguruza ubwayo, ariko ibyo ntibitangaje ku

bantu basenga ibigirwamana byinshi.3. Iki gihande cya nyuma gishobora gukoreshwa mu kwigisha uburyo bwo

kwanga ihame ry’uko Yesu ari we nzira yonyine igeza abantu ku gakiza.Inkuru*Abisirayeli baramyaga ibigirwamana byo muri Egiputa nubwo bari bazi Imana, Imana yiyemezakubabohora mu bubata kugira ngo yiyerekane uko iteye- Ez 20:6-10. Abisirayeli bashidikanya Imana naMose, maze biremera inyana y’izahabu- Kuva 32. *Abami b’abanyamahanga bakomezaga imana zaboariko bagashaka no gukorera Imana y’Abisirayeli igihe bari I Samariya; abantu bakurikiza urwo rugeroariko bakisanga basuzuguye Imana- 2 Abami 17:27-41. *Yakobo yikuraho imana z’amahanga- Itang35. *Kwiregura kwa Sitefano, Abisirayeli baramyaga ibigirwamana bakiri mu butayu nyuma yo kuvamuri Egiputa- Ibyak 7:41-43. *Salomo n’abagore b’abanyamahanga bamuyobeje- 1 Abami 11:1-11.*Yosuwa yihanangiriza abantu kwitandukanya n’imana z’amahanga bakoreraga kera, ndetse n’izo basekuruza bakoreraga kera. Noneho abakangurira gukorera Imana nzima yabakuye mu buretwa- Yos24:14-29. *Ezekieli ajyanwa mu rusengero rwuzuyemo ibigirwamana- Ez 8-9. *Abantu bafiteibigirwamana byimitswe mu mitima yabo- Ez 14. *Hoseya arongora umugorew’umusambanyi/igishushanyo cyo gusenga ibigirwamana kwa Isirayeli- Hos.Ibyanditswe*Gusenga ibigirwamana ni cyo kirango cya ba Antikristo- Abakol. 3:5-7. *Mwirinde ibigirwamana- 1Yoh 5:21. *Abizera bareka ibigirwamana bagahindukirira Imana- 1 Abates 1:9. *Abizera batwitseibitabo by’ubupfumu bwabo- Ibyak 19:19. *Amatorero yo mu gitabo cy’Ibyahishuwe bagibwahon’urubanza kubera imigenzo yo gusenga ibigirwamana- Ibyah. 2:12-29. *Ntimugire icyo mwongeracyangwa mugabanya kw’itegeko ry’Imana- Guteg. 12:32.

Isomo rya 2: Ibiranga Abatemera Ihishurwa ryihariye ry’ImanaIngingo ya 2: Iki gihandecyerekana ibiranga abatemeraihishurwa ryihariye ry’Imana(riva muri Bibiliya, ku MwukaWera, no kuri Yesu)

Igihande cy’iburyo: Bibiliya,Umwuka Wera na Yesu, byosebiciyemo umurongo- Amadiniy’ibinyoma ahakana ihishurwa ryihariyeriva muri Bibiliya, ku Mwuka Wera no kuriYesu. Ihishurwa ryihariye ni inyigishoziboneka muri Bibiliya zerekeye ibyotwizera byoze dusangamo.

Ingingo z’inyigisho:

1. Iki gihande gikubiyemo imyizerere rusange y’abahakana ihishurwaryihariye riva muri Bibiliya, mu Mwuka Wera, no muri Yesu (harimon’utuzu tubiri duheruka ibumoso)

2. Izo nyigisho z’ibinyoma zituruka ku kugoreka imyizerere y’ingenzi yomuri Bibiliya nk’ubumana bwa Yesu; Yesu nk’inzira yonyiney’agakiza; agakiza ku buntu- kubwo kwizera; uburyo bwo guhishurwakw’Imana, Bibiliya, Umwuka Wera na Yesu; Bibiliya nk’isoko imwerukumbi y’ukuri kuzuye.

Page 81: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 79

Ingingo ya 2aBa antikristo bakunda kubonekakenshi bigisha ko Yesu atari weKristo, hamwe n’izindi nyigishoz’ibinyoma.

Akazu ka 2:Intama z’umukara-Amadini y’ibinyoma ahanini azanwa na baAntikristo, abigisha b’ibinyoma,n’abahanuzi b’ibinyoma. Ba Antikristobenshi babayeho kuva kera. Umwe mukuruugaragara mu gishushanyo nk’intama ninini we Pawulo n’abandi banditsehomw’Isezerano Rishya. Yesu na weyatuburiye ku byerekeye abigishab’ibinyoma n’abahanuzi b’ibinyoma.Yavuze ko tuzabamenyera ku mbuto zabo,kandi abita amasega yambaye uruhurw’intama (Mat. 7:15-16). Yavuze uburyobiborohera kubona abayoboke ubwoyavugaga ati; “Aho intumbi iryamye ni hoinkongoro ziteranira”.

Ingingo z’inyigisho

1. Yesu yavuze ko abigisha b’ibinyoma ari nk’amasega yambaye uruhurw’intama. Tuzabamenyera ku mbuto zabo.

2. Ba antikristo bakunda kuboneka kenshi bigisha ko Yesu atari weKristo, hamwe n’izindi nyigisho z’ibinyoma Mu minsi ya nyuma,Antikristo umwe mukuru azigaragaza kugira ngo nibishoboka ayobyeisi yose.

3. Uhakana Yesu wese ni umubeshi kandi ni Antikristo.

4. Nihagira uza yiyita Yesu, ntimuzamwizere. Yesu azaturuka mu kirereabantu bose bamureba.

Ibyanditswe*Abigisha b’ibinyoma ni amasega yambaye uruhu rw’intama- Mat. 7:15-16. *Bamwe bazaza nomw’Itorero kugira ngo bikururireho abigishwa- Ibyak. 20:28-31; Abag 2:4. *Yesu avuga ibyaAntikristo n’abahanuzi b’ibinyoma ati: “Nuko nibababwira ngo Kristo ari hano cyangwa ari hariye;ntimuzamwizere. Kuko abigisha n’abahanuzi b’ibinyoma benshi bazaduka, bakora ibimenyetson’ibitangaza byinshi, kugira ngo niba bishoboka, bayobye n’abatoranijwe. Dore mbibabwiye bitarabakugira ngo nibababwira bati ‘Ari mu butayu, ntimuzajyeyo. Cyangwa nibababwira bati ‘Ari mu nzuimbere, ntimuzabizere. Kuko nkuko umurabyo urabiriza iburasirasuba ukabonekera iburengerazuba,niko no kuboneka k’Umwana w’umuntu kuzamera- Mat. 24:1-27; Mar. 13; Luka 21. *Simoniw’umukonikono, imbaraga zikomeye z’Imana- Ibyak 8:5-12. Igikomangoma cy’I Tiro cyishyira hejurunk’Imana- Ez. 28. *Hazaba muri mwe abahanuzi b’ibinyoma- 1 Pet 2:1-3. * Uhakana Yesu wese niumubeshi kandi ni Antikristo- 1 Yoh 2:22-23; 1 Yoh 4:2-6. *Abashukanyi benshi bamaze kwadukamw’isi- 2 Yoh 1:7-10. *Antikristo- 1 Abates 2:3-11. *Antikristo azajugunywa mu nyanja y’umuriro-Ibyah 19-20. *Hari ba Antikristo benshi- 1 Yoh 2:18-23. *Umuntu wese uzi Imana aratwumva- 1 Yoh4:6. *Abatigisha ko Yesu yaje afite umubiri bose ni ba Antikristo, ntimukakire abashukanyi mu ngozanyu- 2 Yoh 7-11.

Ingingo ya 2b: Amwe mu madiniy’ibinyoma atangizwa kandiagashyigikirwa no kwigaragazakw’abadayimoni n’inyigishozabo.

Akazu ka 3: Malayika w’umucyoabonekera umuntu- Amadini, inyigishon’imigenzo y’ibinyoma bishoborakwigaragaza nka malayika w’umucyo. Abobadayimoni babonekera abantu bakabigishaibinyoma, kugira ngo abantu bakorereabadayimoni aho gukorera Imana. Ingero ninka Mohammed/Isilamu; JosephSmith/Abamorumoni; n’andi madiniashingiye ku moko.

Ingingo z’inyigisho:1. Amwe mu madini y’ibinyoma atangizwa kandi agashyigikirwa no

kwigaragaza kw’abadayimoni n’inyigisho zabo.2. Mwirinde kuko abadayimoni bamwe bihindura nka malayika

w’umucyo kugira ngo bashuke abantu bizere kandi bakurikize inyigishoz’ibinyoma.

3. Musuzume imyuka.4. Satani akenshi yigaragaza nka malayika w’umucyo kugira ngo ayobye

abantu mu madini y’ibinyomaIbyanditsweAbadayimoni bigisha imyizerere y’ibinyoma- 1 Tim 4:1. *Umwuka yiyereka Elifazi asinziriye, umuhaamakuru y’ibinyoma kuri Yobu- Yobu 4:12-21. *Ni haba na Malayika ubwiriza ubundi butumwa,avumwe- Abag 1:6-12; 2 Abakor. 11:1-4. *Mugerageze imyuka murebe ko ivuye ku Mana; uwatura koYesu yaje niwe uva ku Mana, utavuga Yesu tyo ntabwo yavuye ku Mana- 1 Yoh 4:1-6. *Satani hariubwo yishushanya na malayika w’umucyo- 2 Abakor. 11-14.

Ingingo ya 2c: Amadiniy’ibinyoma yibanda kuri zimwemuri izi nyigisho zerekeyeubumana bwa Yesu: guhakanaubumana bwa Kristo, kwizeraubumana bw’umuntu, ntakwizera Imana na busa, cyangwakwizera Imana nyinshi.

Ingingo z’inyigisho

1. Amadini y’ibinyoma yibanda kuri zimwe muri izi nyigisho zerekeyeubumana bwa Yesu: guhakana ubumana bwa Kristo, kwizera ubumanabw’umuntu, nta kwizera Imana na busa, cyangwa kwizera Imananyinshi.

Page 82: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 80

Akazu ka 4: Umuntu ku ntebey’ubwami, umurongo wambukanyauzuga rurimo Yesu- Inyigishoz’ibinyoma zivuga ko Yesu atari Imana,cyangwa ko abantu na bo bashobora kubaimana. Hamwe n’ubwo buyobe hashoborano kwiyongeraho kwizera imana nyinshi,cyangwa kwizera ko nta mana ibaho.

Inkuru n’Ibyanditswe*Nebukadineza yishyira hejuru nk’Imana- Dan 6. *Petero yiregura, Yesu ni we nzira wenyine- Ibyak.4:1-12. *Yesu yaciriwe urubanza ko yigereranije- Mat. 26-27; Luka 22-23. *Yesu ni we nzira n’ukurin’ubugingo- Yoh 14:6. *Yesu ni we nzira rukumbi igera ku Mana- Ibyak. 4:12. *NtimugashavuzeUmwuka Wera- Mat. 12:31-32. *Pawulo abwira abantu b’I Kolosayi bakurikiraga imigenzo y’abantun’amadini bihimbiye- Abakol 2:20-23. *Utatura ko Yesu yaje mw’isi yambaye umubiri ni Antikristo- 2Yoh 7-11.

Ingingo ya 2d: Amadiniy’ibinyoma ashobora gukoreshaBibiliya yongeyeho n’ibindibitabo byitwa ko nabyobyahumetswe n’umwuka.

Akazu ka 5: Bibiliya kongerahoikindi gitabo. Amadini y’ibinyomamenshi akoresha Bibiliya akongeraho ikindigitabo cyera. Abantu bose bigisha ibyaYesu si ko babikura muri Bibiliya cyangwabiba ari ukuri k’umwimerere. Ugombakugenzura izo nyigisho ukoresheje Ijambory’Imana ryuzuye. Pawulo we yavuze koabigisha b’ibinyoma baza no mu matoreroyacu bakavana benshi mu kuri. Ingerodufite ni; Abayisilamu, Abahamya baYehova, n’Abamorumoni.

Ingingo z’inyigisho:

1. Amadini y’ibinyoma ashobora gukoresha Bibiliya yongeyeho n’ikindigitabo cyitwa ko nacyo cyahumetswe n’umwuka.

IbyanditsweAgakiza kabonerwa muri Yesu gusa- Ibyak 4:12. *Ntimukagire icyo mwongeraho ku magambo yemutazabaho umugayo, mukaboneka nk’abanyabinyoma- Imig. 30:6. *Ntimuzagire icyo mwongera kuriaya magambo mbategeka cyangwa ngo mugabanyeho, ahubwo mukurikize amategeko y’UwitekaImana yanyu mbategeka- Guteg. 4:2. *Nihagira uwongera cyangwa ugabanya ku magambo y’iki gitabo,Imana izamuvana mu barya ku giti cy’ubugingo mw’ijuru- Ibyah 22:18-19. *Ntimukavangire Ijambory’Imana- 2 Abakor. 4:1-7. *Nk’abana b’impinja, mwifuze amata y’umwuka adafunguye kugira ngoabakuze mugere ku gakiza- 1 Pet 2:1-2. *Mukoreshe neza Ijambo ry’Imana- 2 Tim 2:15. *Umuntu wesewongeraho ntagume mu byo Kristo yigishije ntafite Imana, naho uguma mubyo yigishije ni we ufiteData wa twese n’umwana we. Nihagira uza iwanyu atazanye izi nyigisho, ntimuzamucumbikire- 2 Yoh9-11. *Ibisobanuro kuri: “Ntimukagoreke Ijambo ry’Imana- 2 Abakor. 4:1-7. Kugoreka bivuga kuvangan’ikindi kintu. Mu Byanditswe byera, gusenga ibigirwamana bigereranywa n’ubusambanyi bwo mumwuka imbere y’Imana. Iri tegeko ryo muri 2 Abakor. Ritubuza ibisa n’ubusambanyi mw’Ijambory’Imana buturuka mu kuvanga ukuri kwaryo n’izindi nyigisho z’amadini y’amahango cyangwaibitekerezo by’abanyabwenge.

Reba n’igice cya 3,9, na 10 ku Ijambo ry’Imana.

Ingingo ya 2e: Amadiniy’ibinyoma ashobora kutwizezako hari inzira nyinshi zitugeza kuMana.

Akazu ka 6: Intebe y’ubwamin’utuyira twinshi- Amadini y’ibinyomaamwe yigisha ko hari inzira nyinshi zigeraku Mana imwe. Urugero nk’Ababahayicyangwa Abahindu.

Ingingo z’inyigisho:

1. Amadini y’ibinyoma ashobora kutwizeza ko hari inzira nyinshizitugeza ku Mana.

Inkuru n’Ibyanditswe*Abanyedini bo muri Atenayi- Ibyak 17:15-34. *Hari inzira zisa n’izitunganye, ariko iherezo ryazo ariurupfu- Imig. 14:12. *Yesu yavuze ko ari we nzira n’ukuri n’ubugingo; ntawe ijya kwa Dataatamujyanye- Yoh 14:6. *Nta rindi zina twahawe munsi y’ijuru dushobora gukirizwamo atari Yesu-Ibyak 4:12. *Inyigisho zo muri Yohana 10 zivuga kuri Yesu nk’irembo ry’intama- Yoh 10.

Page 83: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 81

Igice cya 9 Gukura no Kurwana Intambara y’Umwuka

Page 84: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 82

9. Gukura no Kurwana Intambara y’Umwuka

Page 85: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 83

Igice cya 9 Gukura mu Mwuka no Kurwana Intambaray’Umwuka

Ibisobanuro Rusange

Ikigereranyo cya 9 cyerekana ibyo dukeneye kugira ngo dukure mumwuka n’uburyo bidukomeza kubwo kurwana intambara z’umwuka.Igishushanyo kiri hagati ni icy’umuntu wambaye intwaro, agendera munzira z’Imana. Yambaye ingofero (agakiza), igikingira igituza(gukiranuka), umukandara (ukuri), inkweto z’urugamba (kuvugaubutumwa), kandi yitwaje Bibiliya n’ingabo (kwizera). Buri kimwemuri ibyo cyerekana ibyo tugomba kwitoza biduha imbaraga mubugingo bw’abizera, bidukuza mu mwuka bitewe no kwitabira Ijambo,gusenga, guterana n’abandi bizera, n’umurimo w’Umwuka Wera mubugingo bwacu.

Uyu muntu kandi agendera mu nzira itunganye, akurinda utuyiratw’irimbukiro (igice cya 10). Imbere ye hari intebe y’ubwami; ukoagenda akura buri munsi w’ubuzima bwe arushaho kugenda asa naKristo. Intebe y’ubwami itwibutsa ubutware bwa Kristo mu mutimaw’umwizera, no kwishingikiriza kuri Yesu mu ntambara z’umwukaarwana. Inyuma ye hari ikirundo cy’imyanda, aho arunda ibintu byosebidashimisha Imana. Iyo tutiyambuye imirimo y’umwijima yose mubugingo bwacu, ntabwo dukura neza ku buryo dushobora kurwanaintambara z’umwuka.

Sobanukirwa ko isi igira intambara z’umwuka zitandukanye, cyane cyane mu bihugu birimo amadini arwanya Imana.Ahantu nk’aho, intambara z’umwuka zishozwa no guhangana n’imyuka ikoreshwa mu migenzo, ibitambo, kuraguza,no guterekera. Urabona ko ibyo bitandukanye no gutabaza Yesu, gukura mu mwuka, kwiyambura imirimoy’umwijima mu ntambara z’umwuka.

Uko tugenda mu nzira y’ubuzima, hari ibintu bitandukanye tuzahura nabyo bigeregeza kwizera kwacu, kandibidufasha kwiyongeramo imbaraga. Icya mbere, imbaraga z’abadayimoni, muri iki gishushanyo zerekanwank’imyambi iraswa, zigerageza kutuboha no kuduca intege. Icya kabiri ni imibabaro nk’iya Yesu, mu gishushanyoyerekanwa n’umusaraba umuntu ahetse ku mugongo. Hanyuma hakaza ingorane n’ibirushya buri wese ahura nabyomu buzima. Kubera ibyo bitugeraho twese mu buzima, dukwiriye gusengeranira (bigaragazwa n’abantubahagararanye na we ku nzira). Dukeneye gusenga kugira ngo dushikame kandi dushobore guhangana n’intambaran’ingorane.

Uko tugenda mu nzira, tugomba gutumbira ibiyobora amagambo yacu n’ibikorwa byacu. Kimwe muri byo ni itegekoriruta ayandi; gukunda Imana no gukunda bagenzi bacu nkuko twikunda. Ikindi ni Umwuka Wera, utuyobora, uduhaimbaraga, kandi uduhumuriza.

Intego z’igice cya 9:

1. Kutwigisha ko kunesha mu ntambara y’umwuka bishoboka cyane iyo dukura mu mibanire yacu na Kristo.

2. Kutwigisha ko Yesu ari we ufite ubutware buri hejuru y’ibinyabutware byose byo mw’isi.

3. Kutwigisha ibice byose byo gukura mu mwuka – ukuri, gukiranuka, ibirebana n’agakiza byose, Ijambory’Imana, no kuvuga ubutumwa.

Page 86: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 84

4. Kutwigisha uburyo Imana iduha imbaraga kandi akadufasha gukurira mu gusenga, imibabaro, nokwimenyereza.

5. Kudufasha kwibuka ko duhanga amaso ku kumvira Imana, n’ibyo twemezwa n’Umwuka Wera mu bugingobwacu.

Ibindi bice bifitanye isano.Igice cya 1: Satani n’abayoboke be bashaka gukandamiza abantu bababuza kwera imbuto mu buzima bwa Gikristo.Igice cya 4: Tugomba kumvira amategeko y’Imana akubiye mu gukunda Imana no gukunda bagenzi bacu.Igice cya 5: Tugomba kumenya ko intambara nyakuri turwana ari iyo guhangana n’Ubwami bw’Umwijima na Satani, ntabwoturwana n’abantu bahumishijwe na Satani. Tugomba kubereka inzira igana mu Bwami bw’Umucyo.Igice cya 6: Hari ubwo tubabazwa kubera ibyaha by’abandi, nkuko byabaye kuri Yesu. Dushobora gufasha abandi kumenyaagakiza ke.Igice cya 10: Gukura mu Mwuka no Kurwana intambara y’umwuka ni bwo buryo bwo kuguma mu nzira itunganye no kwirindainzira z’irimbukiro.Igice cya 12: Tugomba gukomeza gushikama kugeza ubwo Yesu azagaruka. Icyo gihe Yesu azakuraho abasigaye mu Bwamibw’Umwijima bose.

Isomo rya 1: Gukura mu Mwuka no Kunesha mu ntambara y’umwuka.

Ingingo ya 1: Gukura muMwuka bitangira iyoumuntu yiyambuyeibidukura umutimabitanezeza Imana.

Ikirundo cy’imyanda- Gukuramu mwuka bitangira iyotwiyambuye imirimo y’umwijima,tugatangira kubaho mu kwerakw’Imana, gukiranuka n’ukuri. Reban’igice cya 10, ikirundo cy’imyanda.

Ingingo z’inyigisho1. Gukura mu Mwuka bitangira iyo umuntu yiyambuye ibidukura umutima

bitanezeza Imana.2. Imana ni yo iri hejuru y’intambara zose z’umwuka rirwanwa mw’isi.

Tugomba kumwishingikirizaho kugira ngo adufashe kurwana intambara.3. Intambwe ya mbere yo kurwana intambara ni ukwiyambura imirimo

y’umwijima (gusenga ibigirwamana, ubusambanyi, intonganya, inzika,gusinda, gusharira, gusebanya, umujinya, kutababarira, ubugome, kwiba,kubeshya, amagambo apfuye, n’ibindi…), no gukura mu Mwuka.

Inkuru*Abatesalonike bateye umugongo ibigirwamana bahindukirira gukorera Imana nzima- 1 Abates. 1:9.*Pawulo na Barinaba bari I Lusitira bakangurira abantu kureka ibigirwamana bagakorera Imana- Ibyak.14:6-19 (umur.15). *Pawulo agaya Abagalatiya ko basubiye ku bibasubiza mu buretwa- Abag. 4:8-11.Ibyanditswe*Mwiyambure imirimo y’umwijima kandi mwambare intwaro z’umucyo. Tugendane ingeso nzizank’abagendera mu mucyo, tutagira ibiganiro bibi, tudasinda, tudasambana, tudakora iby’isoni nke,tudatongana kandi tutagira ishyari. Ahubwo mwambare Umwami Yesu Kristo, kandi ntimuhe urwahoimibiri yanyu ngo ibone uko ikora ibyo yifuza- Abar. 13:12-14. *Ntimukifatanye n’imirimo y’umwijimaitagira umumaro, ahubwo muyihane- Abef. 5:11-13. *Mujugunye kure ibicumuro byanyu, mugire umutimamushya n’umwuka mushya- Ez. 18:31-32. *Mwiyambuye ingeso zanyu za kera, n’umuntu wa keraiheneberezwa no kwifuza gushukana; mugahinduka bashya mu mwuka no mu bwenge… Nukomwiyambure ibinyoma, umuntu avugane ukuri na mugenzi we. Nimurakara, izuba ntirikarengemukirakaye, ntimukibe; ntihakagire ijambo riteye isoni rituruka mu kanwa kanyu, mwirinde gusharirakose, uburakari, umujinya, gutukana, n’ubugome; mube abagwaneza, mugire impuhwe, mubabarirane-Abef. 4:22-32; Abakol. 3:8-15.

Isomo rya 2: Ibigize Gukura mu Mwuka n’IntambaraIngingo ya 2a: Kurira mukumenya nokudashidikanya ukuri.

Umukandara- Umukandara

Ingingo z’inyigisho:1. Kumenya no gukurira mu kuri ni rwo rufunguzo rwo kubaho ubuzima bunezeza

Imana.2. Mugire imitima ihuje.3. Muvuge ukuri mu rukundo.4. Uburiganya n’ibinyoma bituruka kuri Satani.5. Mwiyambure ibinyoma byose ahubwo mubwirane ukuri.

Inkuru*Dawidi yihanangiriza umuhungu we Salomo, abami bakwiye kugendera mu kuri- 1 Abami 2:1-4. *Yesuyaravuze ati ‘Nijye nzira n’ukuri n’ubugingo- Yoh 14:6. *Yohana yumvise ibya Gayo, gukiranuka kwe mu

Page 87: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 85

w’ukuri. *Ijambo ry’Imana ni isokoy’ukuri kwacu n’ibyo twizera.Abakristo bagomba kuba abanyakurimu byo bakorera mw’isi. Ntabwobagomba kwivanga mu kamenyeroka ruswa no kubeshya. Bihuzen’igice cya 3 n’icya 10-gusuzumisha byose ukuri.

kuri, no kugendera mu kuri kwe- 3 Yoh 3-4. *Abakurikira ibigirwamana baguranye ukuri kw’Imanaikinyoma- Abar. 1:25.Ibyanditswe*Ijambo ry’Imana ni ukuri- Yoh 17:17. *Ubuntu n’ukuri byazanywe na Yesu- Yoh 1 :17. *Kuramya Imanamu mwuka no mu kuri- Yoh 4:23. *Uwiteka unyigishe inzira zawe, nanjye nzagendera mu murava wawe-Zab 86:11. *Indunduro y’Ijambo ryawe ryose ni ukuri. Amateka yawe yo gukiranuka ahoraho iteka ryosehadasigaye na rimwe- Zab 119:160. *Bamwe baziziba amatwi badashaka kumvira ukuri ahubwobakurikize imigani y’abantu. Ahubwo ujye ukiranuka muri byose… usohoze umurimo wawe- 2 Tim 2:15.*Muvuge ukuri mu rukundo- Abef. 4:15. *Nituvuga ko tubana nayo kandi tukagendera mu mwijima, tubaturi abanyabinyoma, ukuri kuba kutari muri twe … dufitanye ubusabane ubwacu- 1 Yoh. 1:6-7.

Ingingo ya 2b: Mukuriremu gukiranuka

Ikoti: Icyuma gikingira igituza.*Gukiranuka kw’Imana gushyirwakuri twe iyo twizeye Yesu. Niinshingano yacu kandi kugendadukiranuka tukiri muri iyi si.Tugomba kwirinda inzira z’ubusinzin’ubusambanyi, umuco wa ruswa,ubunebwe no kwirengagiza ;n’ihohotera n’inzangano. Bihuzen’igice cya 10- kwiga inzira.

Ingingo z’inyigisho:1. Gukiranuka n’ubutabera bituruka kw’ijambo rimwe ry’igiheburayo.2. Gukiranuka gufata ku bice by’ingenzi by’ubuzima bwacu kandi kuturinda

inzira zo kurimbuka.3. Imana ishaka ko duca imanza zitabera tutarobanura ku butoni kandi

tutishakira indamu.4. Tugomba gushyigikira ukuri n’ibikwiriye imbere y’Imana n’abantu.5. Gukiranuka ni impano (twambikwa gukiranuka kwe 2 Abakor. 5 :21)

kandi kukaba n’inshingano y’uburyo tubaho (1 Yoh 1 :1 :6-7)6. Kugwaneza ni ukuba mu ruhande rw’abari mu kuri.

Inkuru*Kwizera kw’Aburahamu kwamuhwanirijwe no gukiranuka- Itang. 15 :6 ; Abar.4 :3. *Yesu yigishagukiranuka gupfuye- Mat. 5 :17-20 ; Mat. 23 ; Luka 11 :39-54. *Uko Isezerano rya Kera ribona gukiranuka(bimwe na n’ubu biratureba)- Abal. 19. *Kudaca urwa kibera- 2 Ngoma 19 :8-10. Yesu ni we gukiranukakwacu- Yer 23 :6 ; 1 Yoh 2 :1 ; Abar. 5:19.IbyanditsweGukiranuka kuzanwa no kwizera- Abar 10. *Ntimukifatanye n’abatizera. Mbese gukiranuka nogukiranirwa byafatanya bite- 2 Abakor. 6:14-18. *Gukiranuka ntabwo kubonerwa mu gukurikizaamategeko, ahubwo kubonerwa mu kwizera Kristo- Abaf. 3:8-11. *Umukiranutsi azabeshwaho nokwizera- Abar 1:17; Abaheb. 10:38; Abag. 3:11. *Hahirwa abafite inzara n’inyota byo gukiranuka- Mat.5:6. *Mushake Ubwami bw’Imana no gukiranuka kwayo- Mat. 6:33. *Amategeko y’Isezerano rya Kerayerekana ibikwiriye mu maso y’Imana- Abar. 7:12. *Mutekereze ibyo gukiranuka n’ibyera- Abaf. 4:8.

Ingingo ya 2c: Mukurire mukubwira abandi ubutumwa.

Inkweto- Ibirenge bihora byiteguyekujya kuvuga ubutumwa. Ibirengebyombi biri muri iki gishushanyobitwibutsa ko muby’ukuri hari ibicebibiri mu butumwa bwa Yesutuvuga; Ikirenge kimwe niUbutumwa bwiza bw’Ubwamibw’Imana. Yesu yamamaje ubwobutumwa agitangira umurimo we kumugaragaro, kandi adutegekakubukomeza aduha InshinganoNkuru – “mubigisha gukurikiza ibyonabigishije byose”“Icya kabiri ni ubutumwa bwizabw’agakiza. Ibyo ni ukubwirizaurupfu, guhambwa no kuzuka kwaYesu Kristo, ari ko kwatuzaniyekubabarirwa ibyaha, no gusanaumubano wacu n’Imana. Bihuzen’igice cya 11 – ubusongabw’ubutumwa bwiza.

Ingingo z’inyigisho:1. Yesu yaje abwiriza ubutumwa bwiza bw’Ubwami bw’Imana – amasomo

yo mu Bwami bw’Imana.2. Ubutumwa bwiza bw’agakiza ni ukubwiriza urupfu, guhambwa no

kuzuka kwa Yesu.3. Abakristo bagomba kwamamaza inkuru nziza y’Ubwami bw’Imana

n’inkuru nziza y’Agakiza nkuko tubitegekwa mu Nshingano Nkuru –(mubwirize abantu ubutumwa bwiza, muhindure abantu abigishwa …mubigisha gukurikiza ibyo nabategetse byose, ari byo agakiza no kubaabigishwa)

Inkuru*Yesu yohereza intumwa 70 zo guhamya- Luka 10:1-20. *Igitabo cy’Ibyakozwe n’Intumwa. *Pawuloabwiriza ibyavuzwe n’abahanuzi, kandi nta kindi yongeraho- Ibyak. 26:22.Ibyanditswe*Muzaba abagabo bo kumpamya I Yerusalemu, n’I Yudeya, n’I Samariya, no kugera ku mpera y’isi- Ibyak1:8. *Inshingano Nkuru- Mat 28:19-20. *Babwiriza ubutumwa bwiza buri munsi- Ibyak. 5:42.*Ntimukabwirize ibirenze ibyo twahawe- Ibyak 26:22-23. Si ngombwa kuba intyoza cyangwa ubumenyibuhanitse- 1 Abakor. 2:1-2. *Pawulo yabwiriza abantu kwihana, bakagarukira Imana, kandi bakerekana mubikorwa icyahindutse mu bugingo bwabo- Ibyak. 10:39-43; 26:19-20. *Bwiriza Ijambo ry’Imana, ukoremu gihe gikwiriye n’ikidakwiriye, uhane, uteshe, ufite kwihanga no guhugura …- 2 Tim 4:15. *Kukotutabwiriza ibyacu, ahubwo tubwiriza ibya Yesu nk’Umwami wacu, Natwe tukaba abagaragu be b’imbataku bwa Yesu…- 2 Abakor. 4:5-6. *Ahubwo nkuko Imana yatwemeye ngo tube abo guhabwa ubutumwabwiza, niko tubuvuga. Ntitwigeze tuvuga ijambo ryo gushyeshya nkuko mubizi, cyangwa ngo tugireirwiyerurutso rwo kwifuza inyungu muri mwe, Imana niyo dutanzeho umugabo. Kandi ntitwashatseicyubahiro mu bantu- 1 Abates 2:4-7. *Uburyo bwa Pawulo bwo kuzana abazimiye- 1 Abakor. 9:16-27.*Imana itanga imbaraga zo guhamya kandi aturokora mu kanwa k’intare- 2 Tim 4:17. *Ubutumwa bwiza:Yesu Kristo yapfiriye ibyaha byacu, yarahambwe, yarazutse, kandi yabonekeye bamwe- 1 Abakor. 15:1-5.*Ubutumwa bwiza ntabwo bwahimbwe n’umuntu, ahubwo bwatanzwe n’Imana- Abag 1:11-12. *Bwirizaabanyabwenge n’abaswa, mu bwoko bwawe no mu bandi- Abar. 1:14-16.

Page 88: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 86

Ingingo ya 2d: Mukirire muKwizera Imana

Ingabo- Ingabo yo kwizera, itumakwikingira imyambi ya Satani yakaumuriro. Satani arasa imyambi yogushidikanya, gucika intege,kwiheba, kumva ko ubuzeibyiringiro. Dushobora gukingiraibitekerezo byacu kubwo kwizeraImana mu bibaho byose. RebaAbaheb.11.

Ingingo z’inyigisho1. Kwizera Imana kwacu kutubera ingabo idukingira mu mbamutima,

mu mubiri no mu mwuka, ibitero by’umwanzi.2. Kwizera ni ukwiringira ko Imana izakora ibyo yasezeranye nubwo

ibimenyetso by’inyuma ntacyo byaba byerekana kigaragaza koazasohora.

InkuruIntwari zo kwizera: Abeli, Nowa, Aburahamu, Sara, Isaka, Yakobo, Mose, Rahabu, Gideoni, Baraki,Samusoni, n’abandi- Abaheb. 11. *Uwiteka afasha Asa kunesha ingabo nyinshi- 2 Ng. 14 & 15 (14:11-12).*Yosuwa na Kalebu bizera Imana- Kub 14. *Yesu yigisha abantu inzitizi zo kwizera- Mat. 6:25-34; Luka12:27-30. *Kwizera kw’Aburahamu, atamba Isaka- Itang. 22; Abaheb. 11:17-19. *Yesu abonekera Toma-Yoh 20. *Kwizera kwa Hezekiya- 2 Abami 18:5-8. *Dawidi na Goliyati- 1 Sam 17. *Shadaraki, Meshakina Abedenego- Dan 3.Ibyanditswe*Mba nararabye iyo ntiringira ko nzabonera kugira neza k’Uwiteka mw’isi y’abazima. Tegereza Uwiteka,Ukomere kandi ntukuke umutima. Ni koko tegereza Uwiteka- Zab 27:13-14. *Wiringire Uwitekan’umutima wawe wose, ntiwishingikirize ku buhanga bwawe. Uhore umwemera mu migendere yawe yose,nawe azajya akuyobora inzira unyuramo- Imig 3:5-6. *Babonye ishyano abamanuka mw’Egiputa gushakaubatabara, bakiringira amafarashi. Biringira umubare w’amagare n’imbaraga z’abagenderaho. Ntibitek’Uwera wa Isirayeli kandi ntibashake gutabarwa k’Uwiteka- Yes 31:1. *Twibwira ko duciriweho itekaryo gupfa kugira ngo tutiyiringira ahubwo twiringire Imana izura abapfuye- 2 Abakor 1:9-10. *Nubwoyanyica nzakomeza kumwizera- Yobu 13:15. *Abiringira Uwiteka bameze nk’umusozi Siyoni utabashakunyeganyezwa, ahubwo uhora uhamye- Zab 125:1. *Ntimutinye abica umubiri- Mat. 10:28-33.*Twerekana kwizera kwacu mu byo dukorera bene data, abasuhuke, n’abo dusangiye umurimo wo muBwami- 3 Yoh 5-8. *Dore umutima we wishyize hejuru, ntumutunganyeo. Ariko umukiranutsiazabeshwaho no kwizera- Hab. 2:4

Ingingo ya 2e: Mwambareingofero y’agakiza, Gukuriramu kurushaho gusa na Yesumu byo ukora n’ibyo uvuga.

Ingofero- Ingofero y’Agakiza.Ibintu bitatu bijyana n’agakiza:Gutsindishirizwa- kwezwakw’imitima yacu imbere y’Imanaiyo duhindutse abizera. *Kwezwa-gutoranirizwa Imana no kurushahokuba nkaYesu mu byo dukora n’ibyotuvuga. *Guhabwa ubwiza- agakizakacu ko mu gihe kizaza, nogusangira ubwiza n’Imana mw’Ijuru.

Ingingo z’inyigisho:1. Hari ibintu bitatu bijyana n’agakiza: Gutsindishirizwa, Kwezwa no

Guhabwa Ubwiza.2. Gutsindishirizwa kuzanwa no kwakira Yesu nk’Umwami n’Umukiza.

Adusubiza mu busabane bukwiriye n’Imana, atubabarira kandiakajugunya kure ibyaha byacu.

3. Kwezwa ni urugendo rwo gukura mu kumenya Imana n’inzira zayo, kuvatumaze kwakira Yesu nk’Umwami n’Umukiza kugeza dupfuye.

4. Guhabwa ubwiza biba iyo dupfuye tukakirwa mw’ijuru kubanayo naYesu. Niko gukizwa ibyaha n’urupfu burundu, twinjira mu bugingobuhoraho.

Inkuru*Yesu yigisha iby’agakiza (Nikodemu, Umusamariyakazi, ibihamya bine bya Yesu, Umutsimaw’ubugingo)- Yoh 3-7. *Umusore w’umunyamategeko w’umukungu- Mat. 19:16-22; Mar. 10:23-31; Luka18:18-30.Ibyanditswe*Kwatura ko Yesu ari Umwami n’Umukiza- Abar 10:9-10. *Mwambare ibyiringiro by’agakiza, Imanayatugeneye kubona agakiza muri Yesu- 1 Abates. 5:8-11. *Nkuko Mose yamanitse inzoka mu butayu, nikon’Umwana w’umuntu azamanikwa, kugira ngo umwizera wese ahabwe ubugingo buhoraho. Kuko Imanayakunze abari mw’isi cyane, byatumye itanga umwana wayo w’ikinege kugira ngo umwizera weseatarimbuka, ahubwo ahabwe ubugingo buhoraho- Yoh 3:14-16. *Nta wundi agakiza kabonerwamo- Ibyak4:12. *Musohoze agakiza kanyu mutinya kandi muhinda umushyitsi (kwezwa)- Abaf. 2:12. *Agakiza niak’Imana yacu- Ibyah 7:10. *Gutsindishirizwa muri Yesu- Abar. 4:25. *Ntawe uzatsindishirizwan’amategeko- Abag. 2:16.

Ingingo ya 2f: Mukurire mukumenya Ijambo ry’Imana.

Biblia- Inkota y’Umwuka. Intwaroikomeretsa y’umwizera.*Ijambo ry’Imana ni rizima kandi

Ingingo z’inyigisho:1. Nk’uko buri munsi dukenera ibyo kurya bitunga umubiri ni nako

dukeneye ibyokurya by’umwuka byo gutunga ubugingo bwacu burimunsi. Ijambo ry’Imana riratugaburira mu buryo bw’umwuka ukoturisomye n’uko turyize.

2. Biblia niyo ntwaro yonyine ikomeretsa, mu ntwaro z’Umwuka dusangamu rwandiko Paulo yandikiye Abefeso 6 .

3. Tugomba gukoresha ijambo ry’Imana kugira ngo tubashe gukomera mugihe cy’ibigeragezo.

Page 89: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 87

rifite imbaraga. *Gusoma ijambory’Imana buri munsi bitugaburiraibyokurya by’umwuka.*Yakoresheje ijambo mu kuneshaibishuko bya Satani.Jyanisha n’igika cya 3, geragereshaikintu cyose ijambo ry’Imana..

Inkuru*Ibigeragezo Yesu yahuye nabyo Mat. 4 : 1-11. *Paulo acyaha Petero kubw’inyigisho z’ibinyomayigishaga- Abag.2. *Ab’I Beroa bagenzura mu byanditswe byera- Ibyak. 17:10-13. *Kugaruka kwa Yesu-Ibyah. 1:12- 2:20; 19:15-21. *Itorero ry’I Perugamo- Ibyah. 2:12-17.*Ubuhamya bw’umwanditsi waZaburi ku Ijambo ry’Imana- Zab. 119.Ibyanditswe Byera*Imana yemeye ko Abisirayeri basonza kugirango Ibageragereze mu nzira zayo bamenye ko bakeneye ibyokurya by’umwuka buri munsi biturutse mu Ijambo ry’Imana- Guteg. 8:1-4. *…Mumere nk’impinja zivutsevuba , mwifuze amata y’umwuka adafunguye, kugirango abakuze abageze ku gakiza- 1 Pet. 2:1-3. *KukoIjambo ry’Imana ari rizima rifite imbaraga kandi rikagira ubugi buruta ubw’inkota zose - Abah. 4:12.*Ibyanditswe byera byose byahumetswe n’Imana kandi bigira umumaro wo kwigisha umuntu, nokumwemeza ibyaha bye no kumutunganya no kumuhanira gukiranuka- 2 Tim. 3:16-17. *Ubwirize abantuijambo ry’Imana, ugire umwete mu gihe gikwiriye no mu kidakwiriye, uhane, uteshe, uhugure ufitekwihangana kose no kwigisha. Kuko igihe kizaza batazihanganira inyigisho nzima kuko amatwi yaboazaba abarya bifuza kumva ibibanezeza, bazigwiriza abagisha bahuye n’irari ryabo, kandi baziziba amatwingo batumva ukuri, bazayoba bakurikize imigani y’ibinyoma- 2 Tim. 4:2-5. *Ubwo bimeze bityomwiyambure imyanda yose n’ububi busaze , mwakirane ubugwaneza ijambo ryatewe muri mwe ribashagukiza ubugingo bwanyu. Ariko rero mujye mukora iby’iryo jambo atari ugupfa kuryumva gusamwishuka- Yak. 1:21-22. *Bika ijambo ry’Imana mu mutima wawe kugira ngo utazacumura ku Mana-Zab. 119:11. *Ijambo ry’Imana ni itabaza ry’ibirenge byacu.- Zab. 119:105.

Isomo rya 3: Ibintu bidukomeza cyangwa se bikatubera inkomyi mu gukura mu Mwuka.

Ingingo 3a: Menya ko muntambara zacu, turwanan’imyuka mibiy’umwijima.

Abadayimoni bafite imiheton’imyambi, umuntu utambayeintwaro, ingabo yo kwizera-Satani arasa imyambi ye abizerabagendera mu nzira za Yesu ndetsen’abatarakura mu kwizera.Umukristu utambaye intwaro ahoramu buzima bwo kuneshwa. Pauloatanga urutonde rw’ingorane mubuzima nk’impamvu yo gutuma dutwara intwaro z’Umwuka.*Ibuka Umwami Dawidi wagombyekuba mu butayu imyaka 14kubw’ishyari rya Sauli washakagakumwica. Dawidi yikomerezam’Uwiteka kandi yerekanagukomera kwe ko kuruta ukwa Sauli. Hanyuma Imana imushyira kuNtebe y’ubwami. Akenshi abantubanyuze mu mibabaro no ikomeyebakihangana, bakanesha nibo Imanaizamura ikabaha inshinganozikomeye zo kuyobora abandi. Nukorero dukwiriye guhora dushikamye.

Ingingo z’inyigisho:1. Iyo duhuye n’ibibazo dushobora kubyitwaramo mu buryo bidukomeza mu

mwuka cyangwa tukabyitwaramo mu buryo bitubera inkomyi mu gukuramu Mwuka.

2. Paulo yahuye n’ibibazo byinshi byo kubanirwa nabi n’abantuniby’umubiri harimo kwangwa, urugomo rw’umubiri, inzara,kubeshyerwa, kwandagazwa n’i bihano bitandukanye. Muri ibi byoseyakomeje kwerekana imyifatire ya gikristu, yakomeje intego ye yogukorera Imana kandi aguma mu ijambo ryayo.

Inkuru*Yesu arwanya ibigeragezo bya Satani akoresheje Ijambo ry’Imana- Mat. 4:1-11. *Dawidi yikomereza muIjambo ry’Imana abantu bahagurukiye kumurwanya– 1 Sam. 30 (umur.6) abagizi ba nabi, abanzi,abamushinja ibinyoma , ababisha – Zab. 27. *Dawidi yishimira gutsinda ubwo umuhungu we Absolomyashakaga kumuhirika ku ngoma no kumwica- 2 Sam. 15-19. *Kwemerera ubushake bw’Imana mungorane zikomeye, Yesu mu gashyamba k’i Getsemane- Luka 22:39-46. *Eliya amaze kwica abahanuzi baBaali- 1 Abami 19 (Imir. 9-18). *Umwami Hezekiya asenga kubw’urwandiko Senikarebu yamwoherereje-Yes. 37:14-38. *Ubuhamya bwa Paulo. Twibwira ko duciriweho iteka ryo gupfa kugira ngo tutiyiringira,ahubwo twiringire Imana izura abapfuye- 2Abak. 1:9-10.

Ibyanditswe Byera*Tugomba gukoresha intwaro zo gukiranuka, ijambo n’Umwuka Wera mu bikomeye duhura nabyo, nkomu makuba, mu mubabaro, mu byago, mu biboko, mu mazu y’imbohe, mu midugararo, mu mihati, mugusuzugurwa, mu kwirirwa ubusa.- 2 Kor. 6:3-10. *Uko ntinya kose nzakwiringira- Zab. 56:3-4. *Umutima wanjye uturiza Imana yonyine niyo agakiza kanjye gaturukaho.- Zab. 62:1. *Izina ry’Uwiteka niumunara ukomeye umukiranutsi awuhungiramo agakira- Imig. 18:10. *Imbaraga z’Imana zigaragarizwamu ntege nke zanjye, gutukwa, imibabaro, gutotezwa, n’ingorane.- 2 Kor. 12:7-10.

Ingingo ya 3 b: Menya ko Ingingo z’inyigisho:

Page 90: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 88

abashaka kubaha Imanabazarenganywa.

Umusaraba ku mugongow’umuntu- Abizera bose bahujeimibabaro na Kristo. Ibi bidufashakurushaho gusa na Kristu kandibikadufasha kwiga kumvira. Yesuyararenganijwe nk’uko natwe bijyabitubaho. Yanzwe n’abantun’abayobozi b’amadini, n’udutsikotw’abantu. Dushobora gutukwa,kwangwa, kubeshyerwa, kugirirwaurugomo rw’umubiri. Iyoturenganye nk’uko Yesu yarenganyeturushaho gusa nawe.

1. Abashaka kubaha Imana abantu bazabarenganya.2. Iyo tunyuze mu mibabaro ya Kristu, dukura mu gushikama, mu murava,

mu kwizera, mu bushobozi bwo kubabarira no kwizera.

Inkuru*Umugaragu w’umunyamibabaro- Yes. 42:1-4; 49:1-6 50:4-9; 52:13-53:12. *Danieli mu rwobo rw’intare-Dan. 6. *Paulo arenganyirizwa guhamya kwe- Ibyak 16-40. *Yesu atunganywa n’imibabaro- Abah. 2:10.*Urutonde rw’imibabaro ya Paulo- 2 Abak. 11:16-33. *Imibabaro y’intumwa , inzara, inyota, kwambaraubusa, gukubitwa ibipfunsi, gukoresha amaboko imirimo y’imiruho, kuba inzererezi, gutukwa bagasabaumugisha , kurenganywa bakihangana, gusebywa bakinginga, kugirwa umwavu w’isi n’ibiharurwaby’ibintu byose- 1 Kor. 4:8-13. *Paulo yandikira Timoteyo ku bijyanye n’umubabaro n’umwete nokurenganyirizwa ubutumwa bwiza afashijwe n’imbaraga z’Imana- 2 Tim. 1:6-12. *Kwizerakw’abarenganywaga mbere y’igihe cya Yesu- Heb. 11. *Yohana ari ku kirwa cya Patimo arenganyirizwaguhamya Yesu- Ibyah. 1:9. *Abakristu bageze mu ijuru- Ibyah. 6:9; 20:4. *Satani ateza intambara kubizera bo mu isi, umugore, umwana n’ikiyoka- Ibyah. 12:1-18.

Ibyanditswe*Namwe muzahirwa ubwo bazabatuka babarenganya, bakababeshyera ibibi byinshi babampora.Muzanezerwe, muzishime cyane kuko ingororano zanyu ari nyinshi mu ijuru.- Mat. 5:10-12.*Imana iduhumuriza mu makuba yacu kugira ngo natwe tubone uko duhumuriza abari mu makuba yose.Mu mibabaro twiga kwiringira Imana tugasaba n’abandi ngo badusengere - 2 Kor. 1: 4 *Imibabaroidufasha guhinduka mu myifatire- Rom. 5:3-5. *Abababazwa banesheje icyaha, ibuka Yobu; abababazwank’uko Imana ibishaka nimwiyegurire uwo Muremyi wo kwizerwa- 1 Pet. 4:1-2; 12-19. *Igihe kigiye kuzauzabica wese azibwira ko akoreye Imana umurimo.- Yohana 16:1-2. * Mbonye yuko imibabaro y’iki giheidakwiriye kugereranwa n’ubwiza tuzahishurirwa- Rom. 8:17-18. * Kuko twebwe abazima dutangwa itekango dupfe baduhora Yesu kugira ngo ubugingo bwa Yesu nabwo bugaragarire mu mibiri yacu izapfa.- 2Kor. 4:11-12. Mudakangwa n’ababisha bo mu buryo bwose. Ubwo butwari bwo kudatinya kwanyu kuri boni ikimenyetsho cyo kurimbuka kwabo naho kuri mwe ni ikimenyetso cy’agakiza kanyu kava ku Mana.Kuko mutahawe kwizera Krisito gusa ahubwo mwahawe no kubabazwa ku bwe. - Fili. 1:27-29.*Kugirango mumumenye ,mumenye n’imbaraga zo kuzuka kwe, no gufatanya imibabaro ye- Fili. 3:10-11.*None nishimiye amakuba yanjye yo ku bwanyu, kandi ibyasigaye ku byo Kristo yababajwe mbishohojeubwamjye mu mubiri wanjye kubw’umubiri we ari we torero- Kolos.. 1:24. *Turata kwihangana kwanyuno kwizera mu byo murenganywa byose n’amakuba mushinyiriza. Ibyo ni ibyerekena ko Imana idaca urwakibera, ngo mutekerezwe ko mukwiriye kwinjira mu bwami bwayo kandi aribwo mubabarizwa, kuko ariibitunganiye Imana kwitura abababaza. 2 Abates. 1:4-10. *Kandi Imana igira ubuntu bwoseyabahamagariye ubwiza bwayo buhoraho buri muri Kristo izabatunganye rwose ubwayo ibakomeze,ibongere imbaraga ni mumara kubabazwa akanya gato.- 1 Pet. 5:10. *Kuko ushaka kurengera ubugingobwe azabubura kandi utita ku bugingo bwe kubwanjye no kubw’ubutumwa bwiza azabukiza.- Mariko 8:35.

Ingingo ya 3c: Menya koImana iduha ibihano kugirango bidufashe gukura mumwuka.

Umwungeri agarura intamayari yayobye- Imana iraduhanakuko idukunda kandi ishaka ko tubaabera. Ntimwange igihano cy’Imana.

Ingingo zo kwigishwaho:1. Imana ihana abo ikunda.2. Ishobora kwemera ko tunyura mu bibazo mu mibereho yacu kugirango

bidukomeze.3. Kwiyiriza ubusa bidushoboza gutumbira Imana no kwirinda mu gihe

twifuza kuyoborwa nayo cyangwa mu gihe dushaka kwirinda ingeso za-turimbura.

Inkuru*Umwana wa Dawidi apfa- 2 Sam. 12. *Uwiteka yigisha Abisirayeri iby’ibihano bye- Guteg.11:2-7.*Imana ishobora gukoresha abizera mu guhana bagenzi babo bateshutse- 2 Abak. 2; 7:8-16. *Imana ihanaHumenayo na Alekizanderi- 1 Tim. 1:18-20.

Ibyanditswe Byera*Mwana wanjye ntuhinyure igihano cy’Uwiteka, kandi ntiwinubire n’uko yagucyashye. Kuko Uwitekaacyaha uwo akunda nk’uko umubyeyi acyaha umwana we- Imig.. 3:11-12. *Nta gihano kinezezaugihanwa ahubwo kimutera umubabaro, ariko rero hanyuma cyera imbuto zo gukiranuka zihesha amahoroabameyerejwe na cyo. Nuko mumanike amaboko atentebutse mugorore amavi aremaye, kandi muharurireibirenge byanyu inzira zigororotse, kugira ngo ikirenge gicumbagira kidakuka rwose ahubwo gikire.-Abah. 12:11-14. *Imana ikiranuka igerageza imitima n’ubwenge- Zab. 7:9. * Ubwo uri inyangaguhanwaukirengagiza amagambo yanjye. Zab. 50: 17-23. *Kandi ibihano byo guhugura ari inzira y’ubugingo.Byakurinda umugore w’inkozi z’ibibi no gushyeshya k’ururimi rw’umunyamahangakazi- Imig. 6:23-24.*Ukunda guhugurwa aba akunda ubwenge, ariko uwanga guhanwa aba asa n’inka- Imig. 12:1. *Abonkunda bose ndabacyaha nkabahana ibihano. Nuko rero gira umwete wihane- Ibyah. 3:19. *Ntarababazwanarayobaga ariko none nitondera ijambo ryawe- Zab. 119:67.

Ingingo ya 3d: Menya Ingingo z’inyigisho:

Page 91: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 89

umumaro wo gusengaubudasiba.

Abasirikare bari iruhanderw’inzira- Abo basirikarebasengera kandi biyiriza ubusakubwa wawundi ugenda muri iyonzira. Gusenga bikwiriye kuba mubugingo bwacu buri munsi. Iyotugeze mu bihe bikomeye, tugombagushaka abandi bantu badusengera,Bityo Imana irushaho guhabwaicyubahiro iyo idusubije. Dushoborano kwiyiriza ubusa kubera abari muBwami bw’umwijima, kwiyirizaubusa kubera ibyo dukeneye ubwacumu mibereho ya Gikristo, nokwiyiriza ubusa kubwo gushakaicyerekezo cy’Imanakubw’icyemezo tugiye gufata.Kwiyiriza ubusa bidufasha kwirindamu bindi bice by’ubuzima bwacu.Icyitonderwa: Mw’Isezerano ryaKera, ijambo Shemah risobanura“kumva no gusubiza”. Rikoreshwacyane mu byerekeye uburyo Imanayumva amasezerano y’abantu bayo.Iyaba abantu bumvira, Imana nayoyabumva kandi igasubizaamasengesho yabo. Ariko iyo abantubakurikira izindi mana, Ishoborakubumva ariko ntibasubize kuberaibyaha byabo. Zaburi 34 ivuga koImana yumva gusengakw’abakiranutsi, ariko yima amasoabagome.Intambara y’umwuka nogusenga: Hari ingero zo muByanditswe z’abantu ku giti cyabobahangana na Satani n’abadayimoni.Ahubwo, abizera bo batabaza Yesukugira ngo abibakorere. Zek. 3:1-10;Yuda 8-11; 2 Abates. 3:3.

1. Amasengesho ni uburyo bwerekana ubusabane burambye umuntuagirana n’Imana.

2. Ntitugomba guhangana n’imyuka mu gihe dusenga ahubwo mu bihebikomeye duhamagara Yesu.

3. Imana ihabwa icyubahiro iyo dusengerana.4. Tugomba gusenga dukurikije kamere y’Imana n’imiterere yayo.5. Si byiza kwikunda mu gihe dusenga.6. Dushobora gusengera abantu ibyifuzo bijyanye n’imitekerereze, umwuka

n’umubiri.7. Ingero zo mu Byanditswe Byera zibonekamo gusengera iyamamazwa

ry’ubutumwa bwiza, gushira amanga mu kuvuga ubutumwa, gusengeragukura kw’abizera mu kumenya Imana, gukundana no kugendanan’Imana kwabo.

8. Reba Igika cya 3 uburyo Imana ivuganira natwe mu masengesho.Inkuru*Umwami Yesu atwigisha gusenga- Mat. 6:5-15. *Yesu ari mu gashyamba asenga ngo ubushakebw’Imana bubeho- Mat. 26:36-56. *Dawidi asenga mu gitondo, ku manywa na n’ijoro kubera abanzi yariafite- Zab. 55:16-17. *Hana asenga asaba umwana- 1 Sam. 1-2. *Paulo asenga kubw’igishakwe yari afitemu mubiri - 2 Kor. 12:1-10. *Eliya asengera imvura- 1 Abami 18:42-44. *Abahanuzi ba Baali basengantiba, ikabasabira kugira ngo muhagarare mushikamye kandi mutunganye rwose mumenya nezamudashidikanya iby’Imana ishaka byose. Ndi umugabo wo kumuhamya yuko abagirira umwete mwinshimwebwe n’ab’I Lawodikia n’ab’i Hiyerapoli- Abakolos.. 4:12-13. *Mose yingingira abari bacuzeigishushanyo cy’inyana y’izahabu- Kuva . 32 (imir. 11-14). *Abisirayeri basenga Imana batayishyizehoumutima, imibereho yabo itagaragaza gukunda Imana- Hosea 7:14. *Imana ituma intumwa kwaKoloneriyo- Ibyak. 10. *Danieri asengera gufashwa n’Imana kandi yingingira n’abantu- Dan. 6 na 9.*Imana Ibwira inshuti za Yobu yuko Yobu azisengera hanyuma Imana imusubiza ibyo yari yarabuze-Yobu 42:8-10. *Hezekiya asenga ngo Imana ibatabare kugira ngo amahanga yose amenye ko Uwiteka ariwe Mana- 2 Abami 19:15-20. *Eliya asengera ubugingo bw’umwana- 1 Abami 17:21-22. *Dawidi asengango inama za Ahitoferi zihinduke ubusa- 2 Sam. 15:31. *Yakobo asenga kugira ngo Imana imukizemukuru we- Itang. 32:11. *Imigani itwigisha gusenga tutarambirwa- Luka18:1-14. *Mose yingingiraabasuzuguye isezerano ry’Imana ryo kubajyana mu gihugu cy’isezerano- Kubara 14:17-38. *Mosearinginga ati : «Mwami ubwo none nkugiriyeho umugisha gendera hagati muri twe Mwami kuko ariubwoko butagonda ijosi. Utubabarire gukiranirwa kwacu n’ibyaha byacu utwemere uduhindure umwanduwawe»- Kuva. 34:8-9. *Samweli asenga ngo Imana ibakize Abafilisitiya- 1 Sam. 7:4-5. *Kandi Yesuubwe yajyaga arara mu butayu asenga - Luka 5:16; 6:12.Ibyanditse Byera*Ntugahite uhangana n’imyuka cyangwa Satani, hamagara Yesu uturinda umubi- Yuda 8-11; Zekar.. 3:1-10; 2 Abates. 3:3. *Imbaraga z’Imana Iha abayizeye- Abef.. 1:18-21.*Musabire ababavuman’ababarenganya- Luka 6:28. *Musengeshe Umwuka iteka mu buryo bwose bwo gusenga no kwinginga,kandi kubw’ibyo mugumye rwose kuba maso musabire abera bose. Kandi musabe gushira amanga mukuvuga ubutumwa bwiza.- Abef. 6:18-20. *Musenge kugira ngo urukundo rwanyu rurusheho kugwizaubwenge no kumenya kose no kurobanura ibinyuranye- , Fili.. 1:9-11. *Kumenya neza iby’Imana Ishaka,kuzuzwa ubwenge bwose bw’Umwuka no kumenya kose hamwe no kugenda mu buryo bunejeje Imana-Abakol. 1:9-12. *Musenge ubudasiba- 1 Abates. 5:17-28. *Ngo Imana yacu ibatekereze ko mumezenk’uko bikwiriye abahamagawe nayo, kandi isohoreshe imbaraga imyifurize myiza yose n’imirimo myizayose iva ku kwizera- 2 Abates. 1:11-12. *Musenge kugira ngo Ijambo ry’Imana ryamamare vuba kandi ngodukire abantu babi b’ibigoryi- 2 Abates. 3:1-3. *-Musenge nta mujinya cyangwa impaka 1 Tim. 2:8.*Kumenya icyiza cyose kiri muri twe duheshwa no kuba muri Kristo- Abafil. 1:6-7. *Musengere umutimauticira urubanza no kugira ingeso nziza muri byose- Abah.. 13:18. *Ntimukiganyire ahubwo musenge,nuko amahoro y’Imana ahebuje azarinda imitima yanyu- Fili.. 4:6-7. *Umwuka wera aratwingingira(atunihira iminiho)- Rom. 8:26-27.

Isomo rya 4 :Ibintu ugomba kwibuka mu nzira

Ingingo ya 4a:(SubiramoIgika cya 4)(Gukurikiza amategekoabiri arusha ayandigukomera). Kunda Imanakandi ukunde na mugenziwawe nk’uko wiknda

Ingingo z’inyigisho:1. Kumvira amategeko abiri arusha ayandi gukomera bidufasha gukura mu

buryo bw’umwuka mu gihe duhuye n’ingorane zinyuranye.2. Itegeko rirusha ayandi gukomera: Gukunda Imana n’umutima wawe

n’ubugingo n’imbaraga zawe n’ubwenge bwawe.3. Itegeko rya kabiri rirusha ayandi gukomera: Gukunda mugenzi wawe

nk’uko wikunda.

Page 92: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 90

Kwibuka amategeko icumi-Amategeko abiri arusha ayandigukomera tugomba kwibuka mu

mibereho yacu ya buri munsi niugukunda Uwiteka n’umutima wacun’ubugingo bwacu n’ubwengebwacu n’imbaraga zacu no gukundabagenzi bacu nk’uko twikunda.

Inkuru*Umwigishamategeko abaza Yesu : «Ni irihe tegeko rirusha ayandi gukomera?» Inkuru y’umusamariyamwiza- Luka 10:25-42. *Yesu ahinyuza Petero- Yohana 21:17. *Urukundo Paulo yakundaga bene wabo-Rom. 9:3. *Yesu atwigisha gukunda Bene Data- 1 Yohana 3:16-17.Ibyanditswe Byera*Gukunda Imana bijyana no kuyumvira- 1 Yohana 2:3-6; 5:2-3.. *Ukundishe Uwiteka umutima wawewose n’ubugingo bwawe bwose n’imbaraga zawe zose. Ugire umwete wo kuyigisha abana bawe, ujyeuyavuga wicaye mu nzu yawe n’uko ugenda mu nzira, n’uko uryamye’ n’uko ubyutse…- Guteg. 6:5-9.*Mukunde abazi banyu, mubaramutse, iri niryo tandukaniro ryanyu n’abatazi Imana, nibwomuzagororerwa. Mube mukiranutse nk’uko so wo mw’ijuru akiranuka- Mat 5:43-48

Ingingo ya 4b: (Subiramoigika cya 1) Kuyoborwan’Umwuka Wera.

Umwuka Wera- Abizerabagomba kuyoborwa n’UmwukaWera mu mibereho yabo. Tugombakwiga kumva ijwi rye ryoroheje mumitima yacu, kuruta kumvaimyifurize ya kamere cyangwa yaSatani. Ntugateze agahinda UmwukaWera wanga kumvira ijwi rye.

Ingingo z’inyigisho:1. Umwuka w’Imana atuyobora mu guhitamo neza no gufata ibyemezo byiza

mu mibereho yacu.2. Ntugateze agahinda cyangwa ngo uzimye Umwuka Wera.

Ibyanditswe byera*Paulo avuga ko ibyo ashaka gukora atari byo akora - Rom. 7:14-25. Muyoborwe n’Umwuka nibwomutazakora ibyo kamere irarikira- Gal. 5:16-17. *Imbuto z’Umwuka- Gal 5:19-22.

Page 93: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 91

Igice cya 10 Kugendera mu nzira itunganye, Kubaho ubuzimabushimisha Imana aho dutuye

Page 94: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 92

10. Kugendera mu nzira itunganye, Kubaho ubuzimabushimisha Imana aho dutuye

Page 95: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 93

Igice cya 10 Kugendera mu nzira itunganye, Kubaho ubuzimabushimisha Imana aho dutuye

Ubusonaburo rusange

Urugero rwa 10 ni ishusho yerekana uko umuntu abaho ubuzimabwa gikristo no kwirinda inzira zo kurimbuka zo mu bwamibw’umwijima bwa Satani. Intebe y’Imana irabanza hejuru kurupapuro kugirango bitwereke ko Imana ari Umwami wacu. Inzuy’umukristo ishushanije hasi mu nguni y’I buryo ishinze ku ijambory’Ijambo ry’Imana. Ubuzima bwejejwe butangirira mu busabanen’Imana mu rugo hanyuma bugakwira mu isi. . .

Inzira izamuka mu mubumbe hagati ni inzira igororotse kandiifunganye iyo tugomba kunyuramo tukanezeza Imana. Abari muriiyo nzira ni abakristo bahagarariye itorero muri rusange. Abizerabari ku rundi ruhande mu mubumbe baratyazanya, bagafatanyakuguma kwezwa n’inyigisho no gusangira ijambo ry’Imana.

Abantu bagenda mu nzira igororotse baragenda batanga umunyu.Bibiliya itwigisha ko turi umunyu w’isi, ikatwigisha ko tugombakurinda inzira z’Imana, no kweza ibyanduye.

Uburyo bumwe bwo kurinda inzira z’Imana ni imyifatire yacu mubijyanye n’imico yacu n ‘imihango (bishushanije mu gice kiganahepfo cy’umubumbe i buryo ). Abantu bamwe bishigarije imihangon’imico babinambaho aho kubisimbuza inzira z’Imana . Nuko rero

tugomba kwitondera iminsi abantu bizihiza; nk’umunsi wo kuvuka k’umwana, urupfu rw’umuvandimwe,gushyingirwa, amasabukuru, kugira ngo twubahe Imana n’inzira zayo. Ibi byose tugomba kubyizihiriza muri Yesu,mu ijambo rye no mu Mwuka Wera kugirango twizere ko bitasuzuguje Imana. Abandi bizera bari iruhande rw’inzirabahagarariye itorero muri rusange nabo baradufasha kumenya iby’Imana n’ibitari iby’Imana. Amatorero akwiyegushyiraho imihango mishya n’imico bijyanye no kwizihiza iminsi mikuru y’ingenzi mu buzima bw’abantubigakorwa mu buryo buhesha Imana icyubahiro.

Mu nguni y’ i bumoso hejuru mu mubumbe hahagaze umuntu ubwiriza cyangwa uhanura. Ntiwite gusa ku inyigishoyigisha ko ari iza gikristu , inyigisho zose zigomba kugenzuzwa ijambo ry’Imana, Umwuka Wera na Yesu.

Udutebo abantu bikoreye ku mitwe duhagaraririye ibintu bakomeje gukora kuko bari mu ruhande rw’Imana no munzira zayo. Urugero: Iyo havutse umwana mu muryango ni umwanya ukomeye wo kwizihizwa. Ariko uburyo bwokuwizihiza bwo kwizihiza kuvuka k’umwana ntibikwiye kubamo imigenzo yo gutambira imyuka mibi. Birakwiye kodukomeza umuco wo kwizihiza kuvuka k’umwana, ariko dukwiye guhindura uburyo bikorwa kugirango duhesheImana icyubahiro. Abizera, mu rugendo rw’imibereho yabo bagenda basuzuma ibikorwa byabo bwite, ibyifuzo,imico, abavugabutumwa n’ibindi , bakoresheje ijambo ry’Imana nk’uko bigaragara mu biganza byabo i buryo. Munzira nyabagendwa hari utuyira twinshi tuyobya abantu tukabakura ku Mana. Izi ni inzira zirimbura zijyana mu rupfu, abizera bakwiriye kuzizibukira. Izi ni inzira zikurura abantu kandi zonona ubwenge; ni inzira z’urugomo ,inzangano, ni inzira z’ubunebwe n’uburangare, ni inzira y’imyifatire yononekaye.

Intego z’igika cya 10

1. Gushimangira akamaro ko kubahiriza inzira z’Imana mu byo tubarizwamo byose mu buzima .2. Gufasha gusobanukirwa no kugaragaza ishusho y’ibintu byangiza ubuzima.3. Gufasha abizera kugira ubushishozi n’ubunyangamugayo mu mibereho yabo.

Page 96: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 94

Ibyo kwibukiranya bijyanye n’ibika

Igika cya 1: Satani , umwuka we, n’abantu baboshywe n’imyizerere ipfuye, imihango, n’ibintu byangiza aho dutuye ubwaho.Igika cya 2: Intego yo kubaho k’umuryango ni ukurera abana batozwa kugendera mu nzira z’Imana.Igika cya 3: Ikintu cyose dukwiriye kukigerageresha ihishukirwa ryihariye ry’Imana, Bibiliya, Umwuka Wera na Yesu..Igika cya 4: Gukurikiza amategeko y’Imana, ari ayireba n’areba abantu bidufasha kwirinda inzira mbi..Igika cya 5: Tumenya uburyo ubwami bw’umwijimwa bukorera mu isi , gusenya.Igika cya 8: inyigisho zirebana n’amadini y’ibinyoma zigomba kugerageza imico,imihango n’imgezo hakorereshejwe ijambory’Imana.Igika cya 9: uko dukura mu mwuka tugomba gushikama tukaguma mu nzira itunganye.Igika cya 11: tugomba kuba ibisonga byiza by’ibyo Imana yaduhaye, tudasesagura umutungo mu binezeza biturimbuza,Igika cya 12: Mu iherezo, nta n’imwe mu nzira zirimbura yageza umuntu ku Mana.

Isomo rya 1: Kugendera mu kuri (ongera witegereze)

Ingingo ya 1a:Gusubiramo(igikacya 2). Ubuzima bwacu bwomurugo bugomba gushingira kunyigisho zo mu ijambo ry’Imana.

Inzu ifite bibiliya mu rufatiro-Gusubiramo kuva ku gika cya 2. Bibiliyaigomba kuba urufatiro rw’imibereho yacu mungo zacu n’ahandi hose tugenda.Ingingo ya 1b: Gusubiramo (igikacya 2). Tugomba kurangwan’ubuzima bw’abantu b’Imana ahoyuba kandi tukarinda inziran’inyigisho by’Imana.

Ingingo ya 1c: Gusubiramo (igikacya 3). Tugomba kugerageza ikintucyose twifashishije iijambory’Imana,Yesu,n’umwuka wera.

Umugore ukwirakwiza umunyu.Yikoreye agatebo, mu kundi kubokoafashe Bibiliya, aranyura mu nziraifunganye- Abizera bagendera mu nzira

Ingingo zo kwigisha:

1. Gusubiramo (igika cya 2): tugomba kugira ubuzima bw’abantub’Imana.

2. Ubuzima tubaho mu ngo zacu bukwiriye gushingira nogushingwa ku ijambo ry’Imana.

3. Gusubiramo (gika cya 2): Dukwiriye kurangwa n’ubuzimabw’abantu b’Imana aho dutuye.

4. Tugomba kuba umucyo n’umunyu , turinda inziraz’Imana,kandi tubaho uburyo abantu batubonamo umucyo waYesu.

Imibereho yo mu rugoInkuru ni’Ibyanditswe Byera*Umugani w’inzu yubatse ku rutare- Mat. 7:24-29. *Abizera bemera Bibiliya nk’Ijambory’Imana- 1 Tesal. 2:13. *Mutere ijambo ry’Imana mu mitima yanyu – Yak. 1:21. *Mwifuzeamata y’umwuka adafunguye kugirango abakize abageze ku gakiza- 1 Pet. 2:2.*Umukiranutsi ni nk’igiti gihora cyeze imbuto- - Zab.1:1-3. *Abakiranutsi bakunda kwibwiraiby’ijambo ry’Imana- Zab. 119:148. *Urugo rwubakwa ku bwenge, ku bumenyi no kujijuka-Imig. 24:3-4.Imibereho y’aho dutuyeInkuru n’Ibyanditswe Byera*Inzira y’umukiranutsi ihabanye n’inzira y’umunyabyaha Zab. 1. *Mumpamagarira iki mutiDatabuja Databuja nyamara ntimukore ibyo mvuga. Luka 6:46-49. *Inzira Nyabagendway’abakiranutsi ni ukureka ibibi, uwirinda mu migenzere ye aba arinda ubugingo bwe- Imig..16:17. *Imana ituyobora mu nzira yo gukiranuka- Zab. 23:3. *Inshuti mbi zonona ingesonziza- 1 Kor.. 15:33-34. *Imana idutegeka kunyura mu nzira ituyoboye- Zab. 50:23.*Hahirwa abagenda batunganye- Zab.119:1. *Komeza inzira igororotse- Imig. 4:26. *Ujyeugenda nk’uko Yesu yagendaga- 1 John 2:6. *Ujye ugendera mu bugingo bushya- Rom. 6:4.*Yesu yigisha iby’irembo rifunganye- Luka 13:18-30; Mat. 7:13-14. *Gendanan’abanyabwenge uzaba umunyabwenge, abagendana n’abapfu bazabihanirwa-Imig. 13:20.*Amatwi yawe azajya yumva ijambo riguturutse inyuma rivuga riti «iyi niyo nzira ba ariyoukomeza»; kandi uzajugunya ibigirwamana byawe. - Yes. 30:21-26. *Paulo yakurikizagaimihango ya ba sekuruza ,ariko Imana imuhamagarira kubwiriza ubutumwa bwiza. Galat.l1:13-24.

Abizera bakoresha ijambo ry’Imana nk’umucyo umurikira izira zabo.*Umwami Yosia n’abantu bumva ijamboo ry’Imana bwa mbere baherako bihana inzira zabombi2 Ngoma. 34:14-33. *Ijambo ry’Imana ni itabaza ry’ibirenge byacu n’inzira zacu- Zab.119:105. Ibyanditswe Byera byose byahumetswe n’Imana kandi bigira umumaro wo kwigishaumuntu no kumwemeza ibyaha bye no kumutunganya no kumuhanira gukiranuka- 2 Tim.3:16-17. Bibiliya ni umuyobozi wacu iyo twitaye ku nyigisho zayo- Zab. 1:2. *Nowa yakozeiby’Imana yamubwiye gukora byose.- Itang. 6:22. *Ijambo ry’Imana rikorera muri twe. 1 Tes.2:13.

Abizera bakwiriye kuba nk’umunyu, bakarinda, bakaryoshya, bagatunganya.

Page 97: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 95

ifunganye birinda inzira zijyana kurimbuka..

Bibiliya iri mu kuboko kw’i buryo ni iyogusuzuma imyizerere yose,ibikorwa,inyigisho, abavugabutumwa, inzozi, imico,imihango n’ikindi kintu cyose kijyanyen’ibikorwa, n’ukuri. Ijambo ry’Imana niumucyo umurikira inzira zacu, iturindakunyura mu nzira yo kurimbuka , n’inyigishoz’ibinyoma.

Abizera bakwiriye kuba nk’umunyu mw’isibarinda inyigisho z’ijambo ry’Imanabazirindisha imyifatire yabo. Umunyuwakoreshwaga mu bikorwa bitandukanyemuri Bibiliya. Wakoreshwaga mu kurindaibintu ngo bitangirika, komora ibikomere,kweza no kuryoshya; wakoreshwaga mugushyiraho ikimeyetso cy’isezerano kandiwakoreshwaga mu kweza amaturo mu gihecy’isezerano rya cyera. Cyari ikimenyetsocy’ubudahemuka n’ubucuti. Rimwe na rimweabantu baguranaga umunyu, bakawuvanga iyobabaga bashyira ikimenyetso ku isezerano.Muri ubu buryo umunyu ntiwashoboragakuvanguka ukundi, bisobanura ubudahemukamu iryo sezerano.

Yesu yavuze ko turi umucyo w’isi. Umucyoni umuhamya, ni imibereho yo kugira neza nokugendera mu nzira z’Imana. Umucyoukunze gukoreshwa nk’ubumenyi,nk’imibereho mishya muri Yesu, ubwamibw’Imana, ubutungane, ineza, ijambory’Imana, abizera, n’ubugingo buhoraho..

Agatebo bikoreye ku mitwe yabo ni akokubika ibintu byiza kandi bitunganiye Imana.Ingingo ya 1d: Abizera bagiraubumwe aho batuye ngo berekaneinzira z’Imana.

Abantu bagenda mu nzira igororotsekandi ifunganye- Abizera baragenda munzira ifunganye bahamiriza isi.Barafashaabandi bizera kuguma mu nzira zigororotsebanaganira ibijyanye n’imihango, imicohamwe n’inyigisho z’ibinyoma. Abizerabashobora gushyiraho

imihango mishya n’imico byerekana kwizeraImana nyakuri.Ingingo ya 1d: Abizera barekaibibaboha bikababuza gukurikiraYesu.

Inkuru*Yosiya aba umwami- 2 Abami 22. *Paulo ari muri Efeso- Ibyak. 20:17-38. *Paulo yizeibyanditwse ashaka n’Imana mbere yo gutangira gukora umurimo w’Imana- Galat. 1-2.*Umurimo wa Paulo wari uwo gukomeza umwizera wese- Kolos. 1:28. *Ntukite ku miganiy’ibinyoma- Tito1:14; 1 Tim. 1:4; 2 Tim. 4:4. *Yesu yigisha kuguma mu ijambo rye- Yohana14:23-24.

Ibyanditswe Byera*Turi umunyu w’isi- Mat. 5:13. *Mugire umunyu muri mwe kandi mubane amahoro- Mariko9:49-50; Luka 14:34-35. *Ni mukure ikibi muri mwe- Guteg 19:18-19; 22:21-24; 24:7.*Mwebwe ubwanyu mwuzuye ingeso nziza, mwuzuye n’ubwenge bwose mukabamwashobora no guhugurana- Rom. 15:14. *Kandi ntimwishushanye nab’iki gihe ahubwomuhinduke rwose mugize imitima mishya, kugirango mumenye neza iby’Imana ishaka ari byobyiza bishimwa kandi bitunganye rwose- Rom. 12:1-2. *Ijambo ryanyu ribe risize umunyu-Kolosl. 4:6. *Umunyu wakoreshwaga mu maturo yose baturaga- Lewi. 2:13; Ez. 43:24;Kuva. 30:35; Ezira 6:9; Itang. 19. *Umunyu wakoreshwaga gushyiraho ikimenyetso kuisezerano- Kubara. 18:19; 2 Ngoma. 13:5. *Imbabazi zawe n’ukuri kwawe bizaturinda iteka-Zab. 40:11; 61:7. *Mukomeze iby’ukuri no gukiranuka- Yes. 56:1. *Akanwa k’umutambyigakwiriye gukora iby’ubwenge- Malaki. 2:7. *Kugira umwete no gukomeresha ubumwebw’umwuka umurunga w’amahoro-Abef. 4:3. *Akamaro k’ubwenge n’uko burinda ubugingobw’ubufite- Umubw. 7:12. *Turi impumuro nziza ya Kristo ku Mana hagati y’abakiran’abarimbuka - 2 Kor. 2:14-17.

Abizera bagomba kuba umucyo w’isi*Yesu avuga ko turi umucyo w’isi- Mat. 5:14-16; Luka 11:3-36. *Paulo yari umucyo kubanyamahanga- Ibyak 13:47; 26:18. *Yesu yari umucyo- Yohana 8:12; 9:1-8; 1:4-18; Mat.4:16. Imana ni umucyo- Zab. 27:1; Bibiliya ni umucyo umurikira inzira zacu- Zab. 119:105;Tugomba kugendera mu mucyo- Fes. 5:8-16. Abahamya b’umucyo- Yohana 5:31-47

Abizera bishyira hamwe aho batuye ngo berekane inzira z’Imana.(Reba igika cya 4 ku mategeko n’iminsi mikuru.

Abizera bareka ibintu bibaboha bikababuza gukurikira Yesu.Inkuru*Abatesalonike baretse ibigirwamana bakorera Imana Ihoraho- 1 Tes. 1:9. *Paulo na Barnabai Lusitira bigisha abantu kureka ibigirwamana bagakorera Imana.- Ibyak 14:6-19 (umur.15).

Page 98: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 96

Ikimpoteri- Ni ahantu duta ibintu bitubohabikatubuza kuba mu buzima butunganiyeimanaIbyo bintu bishobora kuba inyigishoz’ibinyoma,imigenzo ,imihango,imico,ibigirwamana,ibiyobyabwenge,imvugocyangwa ibikorwa nyandagazi,urugomo,imyifatire bibin’ubusambany.

*Paulo acyaha Abagalatiya kubwo kwisubiza mu bubata- Galat. 4: 8-11.Scriptures*Ijoro rirakuze burenda gucya nuko twiyambure imirimo y’umwijima twambare intwaroz’umucyo. Tugendane ingeso nziza nk’abagenda mu mucyo tutagira ibiganiro bibi, tudasinda,tudasambana, tudakora iby’isoni nke, tutangana kandi tutagira ishyari . Ahubwo mwambareumwami Yesu Kristo kandi ntimuhe urwaho imibiri yanyu ngo ibone gukora ibyo yifuza-Rom. 13:12-14. *Ntimukifatanye n’imirimo y’ab’umwijima itagira umumaro ahubwomuyihane- AbeF. 5:11-13. *Ni mute kure ibicumuro byanyu byose, ibyo mwakoze,mwirememo umutima mushya n’umwuka mushya.- Ezek. 18:31-32. *Mwiyambure ingesozanyu za cyera, umuntu wa cyera uheneberezwa no kwifuza gushukana, muhinduke bashyamu mwuka w’ubwenge bwanyu… Mwiyambure ibinyoma, umuntu wese avugane ukuri namugenzi we kuko turi ingingo za bagenzi bacu. Ni murakara ntimugakore icyaha, izubantirikarenge mukirakaye. Ntimukibe kandi ijambo ryose riteye isoni ntirigaturuke mu kanwakanyu, gusharira kose n’uburakari n’umujinya n’intonganya no gutukana hamwe n’igomwaryose bibavemo. Mugire neza, mugirirane imbabazi, mubabarirane-Abef.4:22-32; Kolos. 3:8-15. *Kandi ntimwishushanye nab’iki gihe ahubwo muhinduke rwose mugize imitima mishyakugirango mumenye neza iby’Imana ishaka ari byo byiza bishimwa kandi bitunganye rwose-Rom. 12:1-2.

Isomo rya 2 : Kugenzura Imihango, Imico n’Abayobozi ba gikristo ukoresheje ijambo ry’Imana(Isubiramo ryagutse)

Ingingo ya 2: (Kwagura igika cya 3ku kugenzuza ibintu byose ijambory’Imana, Ysun’umwukaWera).ugenzuze Ijambory’Imana imihango n’imico.

Amashusho atandukanye arerekanaimico n’imihango (gushyingura,amasabukuru, imyizere ya gipagani)-Tugomba kugenzura imico n’imihangoy’ahantu dutuye twifashishije ijambory’Imana. Satani yinjiza inyigisho zen’ibikorwa bye by’ibinyoma mu micoy’abantu. Tugomba kwiga kugobotora ingoyiz’umuco Satani yabohesheje abantu mazetugashyiraho imico mishya n’imihangobishingiye ku ijambo ry’Imana.

Ingingo z’inyigisho

1. Abizera bakwiriye kugenzura imihango y’imico yabobakoresheje ijambo ry’Imana, Yesu n’Umwuka Wera.

2. Ntitugomba kwigana ibikorwa bigayitse bituruka ahandi.3. Dushobora gushyiraho imihango mishya irebana n’ibirori bya

gikristo ihesha Imana icyubahiro.4. Aho abizera batuye bakwiriye kwifatanya kugirango bagire

ingufu zo gutangiza ibintu bishya mu buryo bwa gikristu(nk’ibiriyo, ivuka, ubukwe, n’ibindi)

5. Ibuka amatorero amwe avanga imihango ya gipagani n’iyagikristu. Iki ni ikiziraku Mana.

Abizera bagenzura imico n’ibikorwa bakoresheje ijambo ry’Imana’Inkuru n'Ibyanditswe Byera*Nadabu na Abihu bosesha umuriro udakwiriye imbere y’Uwiteka- Lewi. 10:1-7. *Pauloyaretse imihango ya ba sekuruza akurikira Yesu- Galat. 1:13-16. *Paulo aravuaganan’abifatanya n’imigenzo ya gipagani, agasoza agira ati: «Ni muzibukire kuramyaibishushanyo»- I Kor. 8-10 (reba 10:14-22). *Yosuwa yihanangiriza abantu abasaba guhitamoniba bakorera Imana za ba sekuruza, iz’igihugu bajyamo cyangwa gukorera Uwiteka- Yosua.24. *Kuko umuntu wese ukora ibibi yanga umucyo kandi ntaza mu mcyo ngo ibyo akorabitamenyeka. Ariko ukora iby’ukuri niwe uza mu mucyo ngo ibyo akora bigaragare kobyakorewe mu Mana- Yohana 3:20-21. *Abadayimoni bigisha inyigisho z’ibinyoma- 1 Tim.4:1-8. *Ntukongere ku mategeko y’Imana kandi ntukagabanyeho- Guteg.. 12:32.*Ntugakurikize ibikorwa bizira by’abanyamahanga, Imana yatubujije gukora ibisa bityo-Guteg. 18:9-15. *Zibukira kuramya ibigirwamana- 1 Kor. 10:14-22.

Ni ngombwa kugenzura ibyo abantu bakora kuko atari bose bakorera Imana by’ukuri.*Umwami Abiramu ntiyiyeguriye Imana n’umutima we wose- 1 Abami 15:1-8 (reba.3; rebano 1 Abami11:4 ku bya Salomo). *Gidiyni atsinda Abamowabu abifashijwemo n’Uwiteka,ariko hanyuma ashinga Efodi maze abantu barasambana, bimubera umutego- Abac. 8:47.

Ibirori byashyizweho n’Imana*Imana yashyizeho ibihe n’iminsi by’iminsi mikuru- Itang. 1:14. *Pasika- Kubara. 28:16-25;Mat. 26:17-20. *Pentekote (Umuganura cyangwa ibyumweru)- Guteg. 16:9-1. *Impanda-Kubara29:1-6. *Umunsi w’impongano- Lewi. 23:26-32; Heb. 9:1-28. *Ihemary’ibonaniro/Ingando- Kubara. 29:12-40; Lewi. 23:33-44; Neh. 8:13-18; Yohana 7:2.*Kwegurira Uwiteka- Yoh. 10:22-39. *Purimu- Esiterir 9:18-32.

Page 99: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 97

Ibirori bya Gipagani:*Aron abumba inyana y’izahabu- Kuva. 32. *Yerobowamu akora ibirori bya gipagani- 1Abami 12:31-33. *Salomo ayobywa n’abagore be- 1 Abami 11:1-13.

Ibirori bya Gikristo:*Noheri- Mat. 1-2; Luka 2. *Pasika/Umunsi w’Izuka- Mat. 28; Mariko 16; Luka 24; Yohana20-21; Ibyak 1:1-11.

Iminsi ikurikira ishobora kwizihizwa mu buryo bwa Gikristo: *Marriage. *Ivuka.*IkiriyoIngingo z’inyigisho:

1. Abizera bagomba kugenzura ubuhanuzi, amayerekwan’inyigishoz’abandi bizera ndetse n’izabo ubwabo bakoreshejeijambo ry’Imana, Yesu n’Umwuka Wera.

Inkuru*Paulo na Sila basura ab’I Beroa- Ibyak 17:10-14. *Yesu yivugaho mu mategeko no mubuhanuzi- Luka 24:44-53. *Igenzura ry’umuhanuzi nyakuri cyangwa umurosi- Guteg. 13.*Abizera bo muri Efeso bagenzura amagambo y’ubuhanuzi- Ibyah. 2:1-7. *Intumwa zubashyeImana kuruta kubaha abantu. Ibyak 5:28-29. *Ibihamya uwo Yesu yari we - Yohana 5:18-47.*Umuhanuzi Natani agenzuza amagambo ye bwite amagambo y’Imana. Asubira kuri Dawidikumubwira noneho iby’Uwiteka yavuze.- 1 Ngoma. 17:1-15. *Paulo yahoranye ishyakary’imihango ya ba sekuruza ariko none arimo arakorera Imana- Galat. 1:14-24. *Umwukamubi uza kuri Elifazi mu nzozi umubwira inkuru z’ibinyoma kuri Yobu- Yobu 4:12-21.

Ibyanditswe Byera*Nta buhanuzi bwo mu Byanditswe bubasha gusobanurwa uko umuntu wese yishakiye- 2 Pet.1:19-21.*Mwirinde mutayobywa n’uburiganya bw’abanyabyaha mukareka gushikamakwanyu, ahubwo mukurire mu buntu bw’Imana no kumenya Yesu Kristo Umwami wacun’Umukiza- 2 Pet. 3:17-18. *Abahanuzi badukoreye umurimo mwiza bahanura ibya Yesu- 1Pet. 1:10-25. *Muri mwe hazabaho abahanuzi b’ibinyoma- 2 Pet. 2; 1 Yohana 4:1-3.*Mwirinde hatagira umuntu ubanyagisha ubwenge bw’abantu n’ibihendo by’ubusa bikurikizaimihango y’abantu iyo bahawe nab a sekuruza ho akarande, kandi bigakurikiza imigenzerezeya mbere y’iby’isi bidakurikiza Kristo- Kolos. 2:8-9. *Ntimukemere ko abahanuzi bo murimwe babahanurira, n’abapfumu banyu bakabayobya kandi ntimukite ku nzozi mujya murota,kuko babahanurira ibinyoma mu izina ryanjye, sinabatumye niko Uwiteka avuga- Yer. 29:8-9.*Mwirinde abazana ibyo gutandukana n’ibigusha binyurana n’ibyo mwize., mubazibukirekuko abameze batyo Atari imbata z’Umwami wacu Kristo ahubwo ari iz’inda zabokandiimitima y’abatagira uburiganya bayohesha amagambo meza n’ibyo kubanezeza. Mubeabanyabwenge mu byiza, mube abaswa mu bibi. Imana nyir’amahoro Izamenagurira Satanimunsi y’ibirenge byanyu bidatinze.- Abaroma. 16:17-20. *Ntimukayobywe n’inyigishoz’uburyo bwinshi bw’inzaduka, kuko ibyiza ari uko umutima wakomezwa n’ubuntubw’Imana.- Abah. 13:9. *Priests have made no distinction between what is holy and profane.Abatambyi ntibashyize itandukaniro hagati y’ibyera n’ibitejejwe, ntibamenyesheje abantugutandukanya ibyanduye n’ibitanduye. Baratukisha izina ry’Imana muri bo. Byatumyeabantu bagira urugoma bakajya bambura, bakica, bakagirira nabi abakene n’indushyi,n’uwigendera bakamurenganya- Ezek. 22:26-31.

Page 100: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 98

Isomo rya 3 Kwirinda inzira ziganisha kurimbuka

Ingingo ya 3a: Irinde inziray’ubushukanyi n’ibisindisha.

Abantu bicaye mu Kabari banywainzoga, hari umugabo umwe uri kumwen’abagore benshi, umugabo arimoaragenda agana inzu ya Malaya. Ibibirerekana inzira y’ubushukanyi n’ibisindisha.Ibi bishobora kwerekana umururumba,ibisindisha, ibiyobyabwenge, ubusambanyi,(amashusho y’ubusambanyi, ubusambanyi,kuryamana mbere yo gushyingiranwa,ubutinganyi n’ibindi) kuba imbata y’ibintu,televisiyo, mudasobwa, imikino yamudasobwa cyangwa internet, imikinongororangingo n’ibindi.

Ingingo z’inyigisho:

1. Irinde inzira y’ubushukanyi n’ibisindisha.2. Ibisindisha bishobora kuba: Ubusambanyi, ubusinzi, gufata

ibiyobyabwenge , kuba imbata y’ibyokurya/kunywa,kuryagagura, gutwarwa umutima n’abantu, kugura ibintuukarenza urugero, kamere yo kwiba, imikino yo kurimudasobwa na interineti.

3. Abantu banyura muri iyi nzira bashaka kugerageza kuzibaicyuho cy’ibyo babuze, guturisha umutima cyangwa ngo bahazekwifuza kwabo mu buryo bubi..

Inkuru*Uburyo bwo kwirinda inzira ya malaya- Imig.1-2. *Abakobwa ba Loti babyarana na se-Itang. 19:30-38. *Umwuka uyobya ushuka Ahabu- 1 Abami 22:20-38; 2 Ngoma. 18:18-34.Gusinda kwa Nowa- Itang. 9:18-28.Ibyanditswe Byera*Ahubwo umuntu wese yoshywa iyo akuruwe n’ibyo ararikiye bimushukashuka.. Nuko Iryorari riratwita rikabyara ibyaha, ibyaha na byo bimaze gukura bikabyara urupfu.- Yakobo 1:14-15. *Ahereko amare iminsi isigaye akiri mu mubiri atakigengwa n’irari rya kamere y’abantuahubwo akora ibyo Imana ishaka. Kuko igihe cyashize cyari gihagije gukora iby’abapaganibakunda gukora no kugira ingeso z’isoni nke n’izo kurarikira no kunywa inzoga nyinshi nokugira ibiganiro bibi no gusinda n’imigenzo izira cyane y’abasenga ibishushanyo. BasigayeBatangazwa nuko muri byo mudafatanya nabo no gukabya ubukubaganyi nabo bakabasebyanyamara bazabibazwa n’uwiteguye guca imanza z’abazima n’abapfuye- 1 Pet. 4:2-5.*Mwirinde uko mugenda- Rom. 13:13-14. *Nuko uhunge irari rya gisore, ahubwo ukurikizegukiranuka no kwizera n’urukundo n’amahoro ufatanije n’abambaza Umwami wacu bafiteimitima iboneye- 2 Tim. 2:22. *Bazabona ishyano abigira intungane zo kunywa inzogabakagira imbaraga zo guturira ibisindisha- Yes. 5:22. *Abayobozi b’Itorero ntibakwiriye kubaabanywi ba vino- 1 Tim. 3:3, 8; Tito 1:7. *Ntukanywe vino cyangwa igisindisha kindi wowen’abana bawe muri kumwe uko muzajya kwinjira mu ihema ry’ibonaniro- Lewi. 10:9. *Vinoni umukobanyi kandi ushukwa nayo ntagira ubwenge (Imiga. 20:1). *Bazabona ishyanoabazindurwa no kuvumba ibisindisha,bakaba aribyo biririrwa bakabirara inkera kugeza ubwobibahindura nk’abasazi!Ntibite ku murimo w’Uwiteka, ntibatekereze n’ibyo yakoze( Yes.5:11-12). *Umutambyi n’Abahanuzi badandabiranywa n’igisindisha bavangirwa na Vino. Iyobagiye guhanura baradandabirana,iyo bagiye guca imanza barategwa, (Yes. 28:7-9).*umusinzi n’umunyendanini azakena,kandi umunyabitotsi bizamwambika ubushwambagara(Imig. 23:21).

Ingingo ya 3b: Kwirinda inziraz’inzangano n’intambara.

Abanyamujinya, bararwana ndetsebagakomeretsanya:- Ibi biragaragazauburyo bw’inzangano n’ihohotera. Mu giheabagabo barwana cyangwa batongana,

.Ingingo z’Inyigisho:1. Kwirinda inzangano n’Intambara.2. Yesu yavuze ko kugirira mwene so umujinya ari ubwicanyi bwo

mu mutima.3. Abagabo baganisha ku ntambara y’umubiri mu gihe abagore

baganisha ku ntambara y’amagambo.4. intandaro yo kurwana ni ukwifuza no gushaka kwishimisha.5. Intambara y’amagambo ibamo:Gukwiza inkuru z’ibinyoma,

kubeshyera abandi; guharabika; imvugo isesereza; gutangaakato ; kuvuma;iterabwoba; n’ubuhamya butari bwo.

6. Intambara n’inzangano biduhindura imbata,bikatubuza kurebaku bikenewe by’ aho dutuye no mu itorero.

7. Icyo Yesu arashaka ni uko tugaragariza abantu imbabazin’urukundo bye.

Inkuru*Umugani w’akagazi k’intama ( 2 Sam. 120). *Urugomo mu gihugu- Hoseya 4. *Sawuliakomeza kuba umwanzi wa Dawidi;ariko Dawidi ntiyica Sauli- 1 Sam. 18:28-29; 1 Sam. 24;26. *Paulo areka urugomo aza mu murimo wa Kristo-1 Tim. 1:12-14; Acts 9:1-2. *ubwicaanyi bwa karande- Matt. 23:31-39. *Urugomo rukorerwa Abizera- Heb. 11. *Ibyo

Page 101: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 99

abagore nabo bashobora kuba barimo basenyaabandi ,bavuga ibihuha,babarega ibinyomacyangwa babatesha agaciro aho inyumahatagaragara.

Mu itorero rya Kristo rero,”Umuntu wesewanga mwene se aba ari umwicanyi kandimuzi yuko ari ntamwicanyi ufite ubugingobuhoraho muri we.Iki nicyo kitumenyeshaurukundo icyo ari cyo, ni uko yesu yatanzeubugingo bwe ku bwacu, natwe ikidukwiriyeni uko twatanga ubugingo bwacu ku bwa benedata. 1Yohana 3:15-16.Nk’abizera rero mu gihe tukiri mu isitugomba:“Gukunda abanzi bacu no gusabiraabaturenganya” Mat. 5:44.

.

Imana yanga -Imig. 6:16-19. *Esawu yanga mwene se amuhoye ko yamunyaze ubutwarebwe;ariko hanyuma bariyunga-Itang. 27, 33. *Ahabu yanga umuhanuzi kuko yamuhanuyehoibibi- 1 Abami 22:8. *Herodia arakarira Yohana- Mark 6:18-29. *Uzatura ku musozi weraw’Imana ni utabeshyera abandi ,ntagirire nabi mwene se- Zaburi. 15. *Paulo agira ubwobaigihe yasuraga I Korinto atinya intonganya,n’ishyari n’umujinya no kwirema ibice,nogusebanya no kunegurana, mu byongorerano, on kwihimbariza ubusa no kuvurungana- 2 Kor.12:20. *Yakobo avuga ukuntu ururimi ari umuriro urimbura, ngo nta muntu wafashakurumenyereza- Yakobo :6-18.

Ijambo ry’Imana*Inkomoko y’intambara n’amakimbirane ni ibyo twibwira bibi biva ku yo turarikira n’ibyotwifuza. Irari rizana amakimbirane ndetse no’Intambara, aho kwicisha bugufi imbere y’ImanaYakobo:1-10. *ubeshyera mugenzi we rwihishwa nzamurimbura. Amaso y’Uwiteka ahora kumukiranutsi. 101:5; 11:5. *Ufashe ururimi rwe aba arinze ubugingo bwe-Imig. 13:3. *Ururimini umwambi wicana; ruvuga iby’uburiganya.Umuntu wese avugana amahoro na mugenzi weku rurimi ariko ku mutima we amuciriye igico- Yer. 9:8 *Umunyarugomo yoshya umuturanyiwe .kandi akamunyuza mu nzira idatunnganye -Imig. 16:29-30. *urugomo rw’abanyabyaharuzabahitana kuko banga gukora ibitunganye-Imig. 21:7. *kwitondera ijambo ry’iminwa yaweni ko kumpa kwirinda inzira y’abanyarugomo -Zab. 17:4-5. *Imanza zibogamye- Mika. 3:10.*ku neza nabagiriye banyituye inabi , ku rukundo banyituye urwango-Zaburi. 109:5. *umuntuudakunda mwene se ntashobora gukunda Imana- 1 Yohana 2:9; 4:20. *Mu minsiy’imperuka,umuvandimwe azagambanira mwene se amwice, abana bazanga ababyeyi babo;-Mariko 13:12. *Kurimbuka gutegererejwe abanzi b’umusaraba- Filip. 3:18-19. *Umwanziwawe nasonza umugaburire, nagira inyota umuhe amazi yo kunywa,-Imig. 25:21-22.*Mukunde abanzi banyu, mubagirire neza, mubasabire umugisha- Mat. 5:43-48.*Ntugahitemo inzira y’urugomo- imig. 3:31.umunyamujinya abyutsa intonganya ,arikoutihutira kurakara arazihosha- Imig. 15:17-18. *ijambo ryacu ryagombye kuba risize umunyu-Kol. 4:6.

Ingingo 3c: Kwilinda ubunebwe nokutagira icyo umuntu yitaho:

Umuntu uryamira: Ibi bigaragazaubunebwe no kutagira icyo uwo muntuyitaho . Abantu bashobora gucumura kumiryango yabo, abandi ntibakore ibyahabigaragara gusa, ahubwo n’ibitagaragara byokutagira icyo bitaho. Ubunebwe buteraubukene . Abantu bamwe bashobora guhitamogusimbuza igikorwa cyiza inshingano zabo.

Amagambo yo muri Bibiliya:+ ameleo- Kutagira icyo witaho, kutita kukintu runaka cyangwa kureba ikintu ntugiheagaciro.+paratheoreo- kugereranya, ugafataibyemezo bidahwitse bigaragaza ko bititawehona gato.

+apheidia- Gukabya ,wibanda ku ruhanderumwe ugasuzugura urundi ruhande,cyangwaikintu runaka maze ntiwite ku kindi!

Ingingo z’Inyigisho:1. Kwirinda ubunebwe no kutagira icyo twitaho.2. Ubunebwe no kutita ku kintu ni ibyaha bisinziriye(ikinyuranyo

cy’ibyaha bigaragara).3. Ubunebwe butera ubukene.

Inkuru*Amasomo dukura ku kimonyo- Imig.- 6:6-11. *umuhereza mukuru yibagirwa gufashaYosefu-Itang. 40:23. *Paulo ahugurira abatesaloniki kurwanya ubunebwe -2 Tes. 3:10-16.*Umugani w’Italanto- Mat 25:14-30. Umugani w’Abakobwa cumi- Mat. 25:1-13.*Gusuzugura inzu y’Imana- Hag. 1:2-15. *Gusuzugura ubutumwa bwiza- Mat. 22:4-14.*Gusuzugura Inzira z’Imana -Mat. 23:23-28. * kutita ku bakene- Mat. 25:44-46. *Kutavugaibyo uzi ,ibyo wabonye cyangwa ibyo wumvise cyangwa ibyakubayeho- Lew. 5:1. * Kubaraibizajya ku nzu mbere yo kuyubaka;kuzirikana intambara izabaho, wibuke ikiguzi cyogukurikira yesu- Luka 14:28-35. *Paulo ahugurira abaroma kugira umwete mu mirimo yaGikristo- Rom. 12:4-21. *Umugani w’umusamariya mwiza-Luka 10:25-42.

Ibyanditswe byera*Ubute butera gusinzira ubuticura;kandi uwinaniwe arananuka -Imig. 19:15-16. *Umukene niukoresha ukuboko kudeha, ariko ukuboko k’umunyamwete gutera ubukire. Usarura muki niumwana ufite ubwenge; ariko uryamira mu isarura ni umwana ukoza isoni.- Imig. 10:4-5.*Inzira y’umunyabute imeze nk’uruzitiro rurimo amahwa;ariko inzira y’umukiranutsi ninyabagendwa.- Imig. 15:19. *Ugira ubute ku murimo we aba amaze nk’umuvandimwew’umurimbuzi- Imig. 18:9. *umunyabute yicwa no kwifuza kuko yanga gukoresha amabokoye,ahorana uburura umunsi ukira ;ariko umukiranutsi aratanga ntiyimane.- Imig. 21:25-26.*Kuko Imana idakiranirwa ngo yibagirwe imirimo yanyu mwayikoreye- Heb. 6:10-20.*Abakwiriye kubona ibyiza ntukabibime niba bigushobokera. Ntukarerege mugenzi wawe,uti“Genda uzagaruke ejo mbiguhe “,kandi ubifite iruhande rwawe- Imig. 3:27-28.

Ingingo ya 3d: Kwirinda inzira yoguhemuka.

Ingingo z’Inyigisho:1. Kwirinda inzira y’ ubuhemu.2. ubuhemu bukunze kugaragara muri Bibiliya ni kugoreka

ijambo ry’Imana cyangw itegeko(Reba Isirayeli ya mbere,

Page 102: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 100

Abantu babeshyana, igisambo-Ibibigaragaza imyitwarire mibi yoguhemuka.Amagambo yo muri Bibiliyakubijyanye no guhemuka.+Muk- kujugunya, gusenya ukoreshejeuburetwa.+Shaheth- Bivuga gutesha ubunyangamugayo,agaciro, cyangwa kutiyubaha.+Kapeleuo- Kwishakira inyungu bwite (2Kor.2:17).+Phtheiro-Kwinjira mu muco mubi cyane wogusenya gato gato.Iri jambo rikoreshwa rimwena rimwe ku mubiri, ugenda wangizwa gahorogahoro, usaza kugeza upfuye.Iri jambonanone rikoreshwa mu Kor.1 Cor. 15:33- ahorihugurira abantu kutifatanya n’abantu babikugirango batonona ingeso zabo. Mu abef.4:22, Paulo avuga ko duheneberezwa nokwifuza gushukana.+Diaphitheiro- uburyo bukomeyebw’ijambo,kononekara rwose kandi hose! Irijambo rivugwa muri 1Tim.6:5, kuvugaabigisha b’ibinyoma.+Kataphtheiro-Bisobanura kononekaramu bwenge( 2 Tim. 3:6-8).

Kononekara akenshi bikoreshwa kumagambo yo muri Bibiliya akurikira:+Kugoreka ijambo ry’Imana ukoreshejeinyigisho z’ubuyobe cyangwa imihango..+Kwiyononesha ibyo turarikira bibi no kugirainshuti mbi.+ Konona ubwenge bwacun’ubunyangamugayo.+ Kononekara kw’abayobozi, abategetsiabacamanza mu butabera no kudashyira mugaciro kw’abantu.+guhemuka mu bucuruzi ku nyungu z’umuntuku giti cye.

Abahanuzi, inyigisho za yesu zivuguruza iz’Abafarisayo,n’imbuzi kuri ba Anti-Kristo).

3. Gukunda amafaranga ni inkomoko y’ibyaha byose.4. Kwiyobagiza, kubeshya, ubuhemu,no kugambanira abandi mu

mibanire ibyo in uburyo bwo guhemuka mu mibereho..5. Guca imanza zitari ukuri, Ubuhamya bupfuye, na ruswa; ni

ibigaragaza imyifatire mibi mu buyobozi no muburyo bw’ubutabera.

6. Kwiba ibiro, iminzani ipfuye, no kwigana ibintu(pilate) ni ingeroz’imyitwarire igayitse mu birebana n’ubucuruzi..

7. kwiba, gukoresha amayeri no gushukisha amafaranga ni ingerozifatika z’imyifatire mibi y’umuntu ku giti cye.

8. Tugomba kugira imibereho yuzuye ubudahemuka nokwiyubaha.

Inkuru*Abafarisayo bica amategeko- Mat. 15:10-20. *Sauli yanga kumvira amabwiliza yahawen’ Imana- 1 Sam. 15. *Inzoka ibaza ikibazo ku itegeko ry’Imana hanyuma iriganya Eva-Itang. 3. *Yakobo ariganya umuvandimwe we- Itang. 27. *Gusobanukirwa inzira yo kugwamu bugome- Imig. 1:10-19. *Samusoni na Delila- Abacam. 16. *Kugira iminzani itunganyeipima neza- Ezek. 45:9-12. *Dawidi na Betisheba- 2 Sam. 11-12. *Ruswa mu bucamanza-Igitabo cya Habakuki.*Abanditsi n’Abafarisayo buzuye uburyarya muri bo- Mat. 23:23-25;Luka 11:44. *Abasirikare bahabwa ruswa- Mat. 28:12-13. *Ananiya na Safila babashya Imanabagirango barabeshya abantu- Ibyak 5. *Abafarisayo bashaka gutega Yesu umutego- Mat.22:15-46. *Bavunja amafaranga mu rusengero- Yohana 2:14-16. *Yuda agambanira Yesu-Mat. 25-27. *Paulo avuga ko ntawe yagiriye nabi- 2 Kor. 7:2. *Abayobozi ,Abamin’Abatware n’abandi bari mu buyobozi bahinduka abanyabyaha kubera kudakoresha ukuri -Img. 29:4, 12, 14; Pro. 20:8; Zaburi. 99:4.*Danieli agira inama umwami yo gukuzaho ibyaha bye gukiranuka no kugirira impuhweabantu babana - Dan. 4:27.

Ibyanditswe Byera*Ntukagoreke Ijambo ry’Imana- 2 Kor. 4:1-2. *Paulo asobanura iby’abantu bangiritse mubwenge maze ahugurira Timoteyo gukoresha ijambo ry’Imana kugirango abantu bige bavemubyaha bakiranuke- 2 Tim. 3:1-17. *Uhunge abigisha b’ibinyoma- Rom. 16:17-20; 1 Tim.6:5; Yuda 10. *Abantu babi n’abiyita uko batari,bazarushaho kuba babi,bayobya bakayobywa,Ariko wehoho ugume mu byo wize ukabyizezwa n’uko wowe uzi uwabikwigishije- 2 Tim.3:13-14. *Mwiyambure umuntu wa kera uheneberezwa no kwifuza gushukana,muhindukebashya mu mwuka n’ubwenge bwanyu, mwambare umuntu mushya, mwiyambure ibinyomaumuntu wese avugane ukuri na mugenzi we, kuko turi ingingo za bagenzi bacu-Abef . 4:22-28.*Bazabona ishyano abita ikibi icyiza n’icyiza bakacyita ikibil; Umwijima bawushyira mucyimbo cy’ umucyo maze umucyo bakawusimbuza umwijima; Ibisharira babishyira mucyimbo cy’ibiryohereye n’ibiryohereye bakabishyira mu cyimbo cy’ibisharira.Bagatsindishiriza abakiranirwa kubw’impongano, ariko umukiranutsi bakamwima ibyoatsindiye- Yes. 5:20, 23.*Mumutima w’umuntu niho haturuka ibitekerezo bibi- Mat. 15:19-20. *Ibitekerezo byarayobye- 2 Kor. 11:3. *Umugati uhahwa uraryohera ariko hanyumauhinduka umusenyi mu kanwa- Imig. 20:17. *Gukunda amafaranga ni inkomoko y’ibyahabyose- 1 Tim. 6:9-11. * Kuko uhereye ku muto ukageza ku mukuru muri bo,buri wese yihutiragushaka indamu mbi. Yewe n’umutambyi akora iby’uburiganya- Yer. 6:13-17. *Tugombakwita ku mibiri yacu, ntituyononeshe ibiryo bibi,, ibisindisha n’ibiyobyabwenge, cyangwaubumalaya- 1 Kor. 3:17. *ababwirizabutumwa babwiliza bishakira indamu- 2 Kor. 2:17.

Page 103: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 101

Igice cya 11 Ubuntu bw’Imana, Gukoresha neza ibyo Imanayaduhaye

Page 104: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 102

11. Ubuntu bw’Imana, Gukoresha neza ibyo Imana yaduhaye

Page 105: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 103

Igice cya 11 Ubuntu bw’Imana, Gucunga neza ibyo Imanayaduhaye

Ibisobanuro rusange

Ikigereranyo cya 11 ni ishusho igaragara y’ibyo Imana iduha n’uruharerwacu rwo kuba ibisonga byiza mu gucunga ibyo byose yaduhaye.Murabona ku rupapuro ahagana hejuru intebe y’Imana hamwen’ubutatu bwayo aribwo :Imana data,Mwana n’UmwukaWera.Imyambi imanuka hasi iva mu ijuru iragaragaza uburyo Imanaiha abantu bayo ibintu bitandukanye.Imyambi yerekeza ku Manananone ikagaragaza ko tugomba gukorera Imana tuba ibisonga byizaby’ impano yaduhaye.

Hari uburyo bune Imana iduheramo, buburi bugaragara n’ubundibubiri bwo mu buryo bw’umwuka. Ushobora gusobanura ibi bintuushyira ibintu bigaragara( ibidukikije,n’inzu y’umuntu runaka) kuruhande rw’ibumoso bw’urupapuro, n’impano z’umwuka ku ruhanderw’iburyo( urusengero, n’ubutumwa bwiza)Ushobora kubireba kugishushanyo.urasanga ko icya mbere mu by’Imana yaduhayebigaragara ari Ibidukikije.Imana yaduhaye izuba, imvura,n’ibidutunga,imyambaro n’aho kuba.Ubu buryo bugaragazwa n’ishusho y’imisozin’ibiti mu byo Imana yaduhaye bigaragara. Icya kabiri kigaragara nezamu bigaragara yaduhaye ni ku muryango wacu.Imana iduha akazi,iby’ubukorikori, impano cyangwa imirima yo guhingamo imyakakugirango tubashe gutunga imiryango yacu. Ishushuyo y’inzu iri

ibumoso bw’urupapuro iragaragaza iby’Imana iha imiryango yacu .imbere mu nzu harimo udushusho duto twerekanako dukwiriye kuba ibisonga byiza byo gucunga iby’Imana iduha.

Uburyo bubiri bundi bw’ibyo Imana iduha mu buryo bw’umwuka, buragaragazwa n’ishusho y’itorero.Uruhanderw’iburyo rw’ishusho hari Itorero rinini. Iri torero rihagarariye impano z’umwuka Imana iha abanyetorero kugirangobayikorere.Amashusho mato ari mu itorero ahagarariye impano z’umwuka zitandukanye Imana iha abizera. Niwitegereza nezaurabona insengero ntoya .Izo nazo zirerekana ubwoko bwa kabiri bw’impano y’umwuka duhabwa, ariyo butumwabwiza. Gutanga neza ubutumwa bwiza nk’ibisoga, cyangwa Minisiteri y’ubwiyunge,yahawe Abizera mbere y’ukoYesu asubira mu ijuru.Ubu busonga tubwita”Inshingano nkuru”.Wibuke ko hari ahantu henshi muri iyi si hatariinsengero…Itorero rivungwa hano ni ahantu hera hatuwe mu buryo bw’umwuka, aho abizera basabana n’Imanandetse no hagati yabo... ( Itorero ry’ukuri, abahamagawe,umubiri wa Kristo ; Abef. 2:22)mu karere aka n’aka..

Mu byo Imana iduha byose rero, ni ngomwa ko tuguma mu nzira zayo dukoresha neza ibyo iduha, mu buryobuyihesha icyubahiro (iki kiragaragaza inzira igorortse ijya ku Mana).Ku musozo w’urupapuro hasi, hari abamanukamu muhanda wo gusenya, nk’uko mubona urutonde mu gika cya cumi ,kuko bakoresheje iby’Imana yabahaye mukwinezeza.

Kimwe mu nzira zikomeye Satani akoresha kugira ngo atubuze kuba ibisonga byiza ni kuduca intege Adushyira mubuzima bugoye n’imirimo y’ubwami bw’umwijima ku isi (bigrereranywa n’abadayimoni baturasa imyambi.Intumwa Paulo yatanze urugero rw’ubuzima bwe (2 Kor. 1:4-11), ariko yigiyemo ibintu byinshi byamufajijegushikama mu kwizera Imana.Ibi bintu bigaragawza n’ishusho y’urukiramende kumera z’urupapuro hejuru.Yize kwizera Imana, ndetse n’ubuzima bwe.( ukuboko )yize gukoresha abakristo bashyitse mu kumusengera

(Abanyamasengesho)Yize gukoresha ubunararibonye bwe mu guhumuriza abandi muri ubwo buryo(aho umuntu yitaku wundi); kandi yize ko Imana ikomeye mu gihe gikomeye cyangwa.no mu bintu bibabaza(ihwa n’urutoki)

Igisonga rero akwiriye kuba ari umuntu wo kwizerwa koko,w’inyangamugayo.

Page 106: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 104

Intego z’igika cya 11

1. Kudufasha gusonanukirwa icyo kuba ibisonga byiza by’impano n’ubutunzi Imana yaduhaye bivuga.2. Kutwigisha uko Imana iduha ihereye ku bidukikije, n’uko tugomba kwita ku bidukidije.3. Kutwigisha uko Imana yita ku miryango yacu n’uburyo tugomba kubungabunga ingo zacu.4. Kutwigisha uko Imana yita ku itorero n’uburyo twubahana n’uko twumvira Imana dukoresha impano zacu.5. Kutwigisha uruhare rwacu mu kujyana ubutumwa bwiza ku isi yose.6. Kudufasha kwirinda imitego mu buryo dukoresha ubutunzi bwacu.7. Kudukomeza mu gihe cy’ibibazo kugira ngo dubashe gukomeza gukoreshereza Imana impano zacu mu

murimo wayo.

Ibyo kwibukiranya mu bika:

Mu igika cya 7: Togomba guhora mu murimo w’Imana twiyunze n’Imana, n’abandi bizera .Igika cya 8: Tugomba kwitonda kugirango dukomeze inzira igororotse twirinda inzira zerekeza mu kurimbuka no gusenya.Igika cya 9: Satani arasa imyambi ku bizera kimwe no ku batizera . Rero dukeneye gukura mu kwizera kugira ngo dushoborekurwana intambara z’umwuka.Gukura mu kwizera bizadufasha gukomeza inzira y’Imana.Igika cya 12: Kugeza Yesu agarutse,tugomba gukorera Imana dukiranutse mu gukoresha impano yaduhaye kandi tukavugaubutumwa bwiza aho tujya hose..

Isomo rya 1:Ubuntu bw’Imana , gushimira.

Ingingo ya 1: Imana itugirira ubuntunatwe tukayishimira.

Imirongo iva mu ijuru igana ku isi, n’ivamu isi isubira mu ijuru -Ijambo ubuntu muRugiriki ni mpa nguhe . Ubuntu bivuga impanoirimo n’ishimwe risubira ku uwayiguhaye. Imanaiduha impano natwe tukayishimira tuyereka ukotwabyaje umusaruro izo mpano yaduhaye.Ibi ni kuvuga ngo “urakoze “ ku byo iduha buri munsi. Hariahantu hane(4) h’ibanze Imana yaduhereye ibintuibidukikije, urugo, itorero n’ubutumwa bwiza.Ahahantu hose hadusaba kugira uruhare rwo kuhacunganeza ku ruhande rwacu.

Ingingo z”iInyigisho:1. Imana iduha impano z’ubuntu natwe tukayereka ko

tuyishimiye.2. “Ubuntu”mu rugiriki risobanurwa n’amagambo abiri

y’icyongereza ariyo: Impano no Gushimira [reba ku ngingoya mbere y’isomo].

3. Umurimo w’ubusonga ni gukorera Imana tuyiha ishimwekubw’impano iba yaraduhaye.

4. Imana iduhera mu bidukikije, bityo tugomba gufata nezaubutaka, inyamaswa, ibihingwa , ibit,i amazi, ibikoreshobw’ubwubatsi, ibitanga ingufu ndetse n’imibiri yacu.

5. Ntitugomba guhumanya ibiremwa by’Imana dusengaibigirwamans, Twica amasezerano y’Imana, dukoraubusambanyi cyangw kumena amaraso atariho urubanza.

6. Imana yita ku miryango yacu.Bityo rero tugomba kubaibisonga byiza dukora uko dushoboye tukaboneraimiryango yacu ibyo kurya, imyambaro n’ahokuba.Byongeye kandi tugomba kubika amafarangakubw’uburezi bw’abana n’ibindi bishobora kuzabitunguranye. Tugomba gutanga amafaranga mu gufashaitorero n’abakene badukikije, kugirango twubake ubwamibw’Imana.

7. Tugomba kwirinda: ubunebwe,gupfusha ubusa,kwimikaibigirwamana,guhunga imirimo cyangwa kutagira icyotwitaho,mu bintu Imana yaduhaye.

8. Imana itanga impano zo kubaka itorero muburyobw’umwuka,tugomba kuzikoresha no kuzikuzatwubaka umubiri wa kristo mu mirimo yacu.

9. Imana yanaduhaye umurimo wo kujyana ubutumwa n’ibyoyatwigishije byose mu isi yose. Ibyo tukabikora dutangizaamatorero mashya iwacu no hanze,dusangira na bagenzibacu ibyo twizera haba hafi cyangwa kure, twigisha

Page 107: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 105

n’abandi iby’inzira y’Imana.

Inkuru*Imana yitaye ku butaka bwa Isirayeli bajya kwinjira mu gihugu cy’Isezerano’.Amasoyayo yahoraga kuri bwo-Guteg. 11:11-12. *Ezira avuga iby’ubuntu bw’Imana mukurinda abo yirokoreye- Ezra 9:8. *Imana yatugiriye ubuntu kubw’igitambo cya Yesu,kubera ibyaha byacu- Rom. 5:15-21. *Kuko ibyo byose bibaho kubwanyu ,kugira ngouko ubuntu bw’Imana burushaho gukwira hose,abe ariko n’ishimwe rya benshirirushaho gusaga ngo Imana ihimbazwe- 2 Kor. 4:15. *Kandi rero Imana ishoborakubasagiriza ubuntu bwayo kugira ngo murusheho gukora ibyiza byose mufite ibihagijemuri byose- 2 Kor. 9:8. *Uwiteka Imana itanga ubuntu n’icyubahiro ,ntizagira icyoyima abagenda batunganye- Zaburi. 84:11. *Abantu barokotse inkota boboneye ubuntumu butayu-- Israyeli,igihe Imana yari igiye kubaruhurat- Yer. 31: 2. *Nzasuka…Umwuka w’Imbabazi n’uwo kwinginga, kugira ngo bazitegereze jyewe uwobacumise-Zekar. 12:10. *Ni uko uwo mwana akomeza gukura agwiza imbaraga ,yuzuraubwenge, kandi ubntu bw’Imana bwari muri we- Luka 2:40. *Nuko kuko dufite impanozitandukanye nk’uko u buntu twahawe buri, buri wese muri twe akwiriye kuzikoresha-Rom. 12:6.

Isomo rya 2:Ibyo Imana iduha mu bidukikije n’uko tubicunga.

Ingingo ya 2: Imana yaduhereye mubidukikije.

Imisozi,ibiti n’ibicu- Uburyo bwa mbereImana iduhamo ni ibyo yayemye.Iduhaimvura, ibyo kurya n’amazi. Iduha ibiti byokubakisha amazu. Bityo rero natwe tugombakubyitaho.Uburyo twita ku bidukikije birimo n’ukotwita ku nyamaswa (ndetse n’umwanzi wacu!); ukodukoresha ibikoresho mu isi , dukoresha amazimeza, uko dufata imyaka yacu, tubungabungaibitera ingufu; uko dukoresha ubutaka, ndetsebikagera no ku buryo twita ku mibiri yacu.

*Tugomba kwita ku mibiri yacu. Ibiyobyabwenge,inzoga,n’akamenyero ko kurya nabi byangizaimibiri yacu. Byongeye , kumenya uko tubahoubuzima bwiyubashye, tutinjira mu busambanyi.

*Igitangaje ,ni uko guhumanya ubutaka bishoboraguterwa no kwica amasezerano y’Imana; Dusengaibigirwamana ,tumena amaraso atariho urubanza;nokwinjira mu ngeso z’ubusambanyi.

Ingingo z’Inyigisho:1. Tugomba gucunga neza ibyo Imana yaremye.2. Mubyo Imana yarenmye tugomba kwitaho

harimo:Inyamaswa,ibikoresho by’ubwubatsi no gukoraibintu;amazi; ibyo kurya; ibitanga ingufu;ubutaka;n’imibiriyacu.

3. Tugomba kwita ku mibiri yacu turya neza, turuhuka,tudakora ibyaha by’ubusambanyi, twirindaibyawukomeretsa bitwicira umubiri.

4. Mu Gusenga ibigirwamana, ubusambanyi,ubwicanyi nokwica amasezerano y’Imana duhumanya ubutaka.

Gufata neza iby’Imana yaremye.Inkuru*Imana iha inshingano Adamu na Eva- Itang. 1:26-30; 2:15. *Imana iha abantu gutwaraibyo yaremye- Itang. 1:26. Psa. 8:5-8; 115:16. *Yesu yigisha uburyo Imana yita kuBantu bayo-Luka 12:22-34; Mat. 6:25-34. *Paulo na Barnaba nabo ni abantu buntu,ariko barahugurira abantu guhindukirira Imana itanga imvura,imbuto n’umunezeroibazanira.- Ibyak. 14:16-17. *Yeremiya asanisha iby’uko Imana yimye Isirayel imigishan’uko batayubashye kandi ari yo itanga Imvura n’umusaruro- Yer. 5:19-31 (v.24).*Imana yagaburiye Eliya-1 Abami 17.Ibyanditswe byera*Mbese mu bigirwamana by’abanyamahanga hari icyabasha kuvuba imvura? Cyangwa

ijuru ubwaryo ryabasha kugusha imvura yamagira? Si wowe Uwiteka Mana yacu ?Nicyo gituma tuzagutegereza ,kuko ibyo byose ariwowe wabikoze- Yer. 14:22. *Imananiyo ituma imyaka n’ibiti byera imbuto-Lewi. 26:4-5. *Imana imeza ubwatsikubw’amatungo-Guteg. 11:14-15. *Imana igaburira abayubaha –Zab. 136:25. *Imananiyo itunga ibimera, Inyamaswa n’abantu- Zab. 65:9-13; Zab19; Zab. 104. *Imana niyoitanga ibyo kurya- Zab. 147. *Tu gomba kwita ku isi y’Imana, tuyibwira ubutumwa ----(reba imig. 25:26)- Guhumanya amazi bigereranywa no kudakiranuka; (Yes. 24:4-5)-isiihumanijwe no kwica Isezerano ry’Imana; Zab.i 106:38- Gusenga ibigirwamana nabyobihumanaya ubutaka. *Uko twita ku nyamaswa ( Prov. 12:10; 1 Tim. 5:18; Deut. 22:4;Ex. 23:5; Exo. 20:20; Gen. 9) inyamaswa zo kurya.

Gufata neza imibiri yacuInkuru*Paulo yigisha ko imibiri yacu ari iy’Umwami( 1 kor. 3:18-20; 6:11-20). *Abantubaremwe mu ishusho y’Imana( Gen. 1:26-31). *Imana yatanze Manu mu butayu( Neh.9:15).Ibyanditswe byera*Ndagushimira yuko naremwe uburyo buteye ubwoba ,butangaje(Zaburi. 139:14-16)

Page 108: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 106

Ntukifatanye n’abanyendanini n’abanywi b’inzoga. Abo bombi bazakena(Imig. 23:20-21).

Isomo rya 3: Ibyo Imana iha umuryango wacu n’uko tubicunga.

Ingingo ya 3: Imana yita ku miryangoyacu.

Inzu irimo ibintu byinshi.- Imana yita kumiryango yacu Uko dukoresha ibyo iduhabigaragaza uburyo tuyishimira.Ingingo ya 3a: Tugomba kwita ku nzuImana yaduhaye.

Ingingo ya 3b: Tugomba gukorakugirango tubonere imiryango yacuibyo kurya, Kandi tugashimira Imanaibyo kurya byacu bya buri munsi.

Ingingo ya 3c: Tugomba kuboneraimiryango yacu ibyo kwambara.

*wirinde kwambara ibigu hesha icyubahiro gusa.Ingingo ya 3d:Tugomba kubikaamafaranga yo kwigisha bana bacu.

Ingingo ya 3e: Tugomba kubikaamafaranga y’ibitunguranye .

Ingingo z’Inyigisho:1. Tugomba kuba ibisonga byiza by’ibyo Imana yaduhaye,

n’imiryango yacu.2. Togomba gukoresha ubushobozi Imana yaduhaye dushakira

imiryango yacu aho kuba, ibyo kurya ,imyambaro ndetsen’ibikenewe mu kwivuza no mu burezi.

3. Imana kandi iduha kugira ngo dutange ku itorero ,duhen’abakene.

4. Imana iduha kugira ngo twiyiteho , no kugira ngodusangire n’abandi imigisha yayo.

5. Yesu avuga ko iyo twitaye ku bakene ,ariwe ubwe tubatubikoreye.

6. Mu Isezerano rya kera,abakristo benshi bakoreshaga 10%by’ibyo bungutse mu kubiha Imana .

Ibyo umuryango ukeneraInkuru*Ubukene n’Umurima w’’umuntu ubuze ubwenge( Imig. 24:30-34) *Yesu atwigishauburyo Imana yita ku miryango yacu(Mat. 6:25-34). *Ubutunzi bwa’Abramu (Itang. 13;24:35). *Aburahamu agura Umurima n’Imva byo guhambamo abapfu (Itang. 23).*Abisirayeli bagura ibyo kurya n’amazi i Seyiri ( Guteg.2:1-8). *Akani yitaye kumuryango we mu nzira zitari zo, yifashishije ibigirwamana (Yasua 7).Ibyanditswe Byera*Ariko niba umuntu adatunga abe cyane cyane abo mu rugo rwe,aba ahakanye ibyizerwa kandi aba abaye mubi hanyuma y’utizera( 1Tim. 5:8). * Mwite ku murimo wanyu mugendana ingeso nziza ku bo hanze kandimudafite icyo mukennye (1 Tess. 4:11-12). *Amaboko adeha atuma inzuiva(Umubwiliza 10:18). *Ukuboko k’umunyamwete kuzatwara,ariko uk’umunebwekuzakoreshwa uburetwa(Imig. 12:24). *Nzarimirana w’umunyabute ntiyihingira ku ghenicyo gituma mu gihe cy’Isarura azasabiriza ,ariko ntagire icyo abona(Imig. 20:4).*Ifeza ni ubwugamo(Umubwiliza 7:12). *Mwitanga ifeza kubitari ibyo kuryanyakuri(Yes. 55:1-3). *Ababyeyi nibo bita ku bana babo( 2 kor. 12:14).

Gutanga ku ItoreroInkuru*Abantu biberaho neza naho urusengero rw’Imana ruhinduka umusaka- Hagayi 1.*Yowasi asana urusengero -2Abami 12; 2 Ngom. 24. *Umwami Yosiya asanaurusengero- 2 Abam 22; 2 Ngoma. 34. *Ibya kayisari mubihe Kayisari, iby’Imanamubihe Imana- Mat. 22:17-22. *Ezira yegeranya amafaranga yo gusana urusengero-Ezira 3; 7-8. *Intumwa zitanga zikurikije ubushobozi bwazo- Ibyak. 11:29. *Abizerabose bari bahuje umutima n’inama kandi byose barabisangiraga- Ibyak. 4:32-35. Abizerab’I Makedoniya na Akaya bateranirije abakene bo mu bera .- Rom. 15:25-27; 2 Kor.8:1-15; 2 Cor. 9:1-13.Ibyanditswe byera*Umuntu wese atange nk’uko abigambiriye mu mutima weatinuba kandiadahatwa kuko Imana ikunda utanga anezerewe- 2 Kor. 9:6-11.

Gufasha AbakeneInkuru*Abisirayeli bagombaga kwita ku bakene bo muri bo-Guteg. 15:7-11. *Bowazi- Rusi 2-

Page 109: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 107

Ingingo ya 3f: Tugomba gutangaumugabane ku Itorero(10 %).

Ingingo ya 3g: Tugomba no gufashaAbakene.

3. *Yesu yigisha ko tugomba kugaburira abashonje, cyangwa abafite inyota,kwita kubanyamahanga, abambaye ubusa,, Abarwayi, Abafunze , nk’aho ariwe tubikorera Mat.25:31-46.*amategeko arebana na Mugenzi wawe- Guteg. 23:19-25. *Kwiyiriza ubusa Imanaishaka ni kubohora abantu ingoyi z’urugomo,mugahambura imigozi y’uburetwa nogusangira ibyanyu n’abashonje- Yes. 58:4-12. *Ubuntu bw’Imana bwabagakubanyetorero, buri wese agahabwa icyo akennye- Ibyak. 4:33-37.Ibyanditswe byera* Mugabanye abera uko bakennye , mushishikarire gucumbikira abashyitsi- Rom. 12:11-13. *Ariko se ufite ibintu byo mu isi,akareba ko mwene se akennye, akamukingiraimbabazi ze,urukundo rw’Imana rwaguma muri we rute?Bana bato twe gukundanaurumamo mu magambo cyangwa ku rurimi,ahubwo dukundane mu byo dukora no muby’ukuri.1 Yohana 3:17-18; Yakobo 2:15-16. *Mukomeze gukundana urukundo rwakivandimwe,ntimukirengagize gucumbikira abashyitsi kuko bamwe bacumbikiyeabashyitsi bacumbikiye abamarayika batabizi.Mwibuke imbohe nk’ababohanwenazo,mwibuke n’abagirirwa nabi kuko namwe muri mu mubiri- Heb. 13:1-3. *nuko rerotugirire bose neza uko tubonye uburyo, ariko cyane cyane abo mu nzu y’Abizera. Gal.6:10.

Page 110: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 108

Isomo rya 4:Ibyo imana Igenera Itorero n’uko tubikoresha.

Ingingi ya 4a: Umwuka wera ahaabantu impano z’umwuka kugira ngozikoreshwe mu kubaka umubiri waKristo(itorero).

Itorero ririmo ibintu byinshibitandukanye.Imana itanga impano zo gukoreshamu murimo wayo no gufasha abamaze kwakira yesunk’umwami n’umukiza wabo.Uko dukoresherezaImana izo mpano n’uko zikura ni impano yacuisubira ku Mana. Impano z’umwuka zitangwakugira ngo zubake umubiri wa Kristo muri uwomurimo we.*Ku ntango y’uru rusengero hari Ijambory’Imana.Ushobora gushushanya urukuta hamwen’abantu. Kimwe n’ibyo mu gika cya 7,kubwiyunge. (Mu gisenge ushobora kugaragazaumutuzo w’imbabazi ku bizera n’uburyo bwo gukizaibitameze neza. Ibi bintu ni ingenzi mu gukorerahamwe mu itorero).Kwigisha/Kubwiriza/Impano zogutangaza/Impano zo kuba Intumwa

Impano zo gutangaza

Ingingo z’Inyigisho:1. Imana itugirira ubuntu maze igatanga impano z’umwuka

ku Itorero.2. Imana itanga impano zifasha itorero (kubwiliza, Kwigisha,

gutera umwete, guhugura).3. Imana itanga impano z’ubumisiyoneri n’iz’ivugabutumwa

ku itorero (kuba intumwa, ivugabutumwa, n’ indimi{zitangwa ku badakijijwe,ningombwa kumenya koamatorero afite uburyo butandukanye bwo kwigisha kuri iyingingo. Inyigisho zose zirebana n’indimi zigombakugenzurwa n’ijambo ry’Imana}).

4. Imana iha itorero impano z’ubuyobozi.5. Imana itanga ku itorero impano yo gukorera abandi.6. Imana iha abanyetorero impano yo gutanga.7. Imana iha itorero impano zo gukiza abarwayi (zishobora

kuba:iz’umubiri, amarangamutima, umwuka.-hano nanoneamatorero abyumva ku buryo butandukanye,ningombwakubigenzuza ibyanditswe byera).

8. umwuka agenera umuntu impano uko ashaka.

Inkuru n’ibyanditswe byera*Paulo yigisha uko impano z’umwuka zikoreshwa- Rom. 12:6-8. *Icyakora harihoimpano zitandukanye,ariko umwuka ni umwe.Hariho n’uburyo bwinshi bwo kugaburaiby’Imana ariko Umwami ni umwe. Hariho n’uburyo bwinshi bwo gukora ariko Imanaikorera byose muri bose ni Imwe. Ariko buri wese ahabwa ikimugaragazaho umwukakugirango bose bafashwe…Ariko umwuka ukorera ibi byose muri bose ni umweAgabira buri wese nk’uko ashaka- 1 Kor. 12:4-11.Kwigisha/Kubwiriza/Impano zo gutangaza/Impano zo kuba IntumwaInkuru*Abatware n’Abalewi bagenda bigisha abantu ,umudugudu k’Uwundi- 2 Ngoma. 17:7-9. *Ezira amaramaza gukurikiza inyigisho z’Uwiteak- Ezira 7:10. *Abakristo ba mberentibasibaga kwiga no gusenga-AcIbyak 5:42. *abagabo b’i Kupuro n’ab’iKurene bazabavuga ubutumwa muri Antiyokiya,Abantu benshi bakizwa kubw’ubntu bw’Imana-Ibyak.11:20-30. *Ubuhanuzi bukoreshwa mu gutera abantu umwete no kubigisha- 1Kor. 14:31. *Kugenzura ko umhanuzi ari uw’ukuri- Guteg. 13; 18:22. *Deboraumuhanuzikazi n’umucamanza- Abacam. 4. *Myriyamu -umuhanuzikazi-Kuva. 15:20.*Hulida umuhanuzikazi- 2 Abami 22; 2 Ngoma 34. *Ana umuhanuzikazi- Luka 2:36-52.*Fili. Abakobwa- Ibyak. 21.Ibyanditswe byera*imbuzi ku bahanuzi b’ibinyoma- 2 Petero 2; 1 Yohana 4. *Kuko akanwa k’umutambyigakwiriye guhamya iby’Ubwenge-Mal. 2:7. *Ubwirize ijambo ry’Imana,ugire umwetemu gihe kigukwiriye n’ikitagukwiriye;Uhane ,uteshe,uhugure,ufite kwihangana kose nokwigisha,kuko igihe kizaza batazihanganira inyigisho nzima;ahubwo kuko amatwi yaboazaba abarya yifuza kumva ibibanezeza,bazigwiriza abigisha bahuje n’irari ryabo ;kandibaziziba amatwi ngo batumva ukuri,bazayoba bakurikize imigani y’ibinyoma.Arikowehoho wirinde muri byose,wemere kurengana ,ukore umurimo w’umubwirizabutumwa bwiza ,usohoze umurimo wawe wo kugabura iby’Imana- 2 Tim. 4:2-5. *Kukoguhugura kwacu atari uko kuyobya,kutava mu byanduye cyangwa mu byo kuriganya;…Ntituvuga nk’abashaka kunezeza abantu ,keretse Imana igerageza imitima yacu,.Ntitwaje tuvuga ijambo ry gushyeshya nk’uko mubizi, ,Cyangwa ngo tugireurwiyerurutso rwo kwifuza—Imana niyo dutanzeho umugabo—nta n’ubwo tutajedushaka icyubahiro mu bantu , …Twababwiye ubutumwa bwiza bw’Imana. …Kandink’uko mubizi twahuguraga tukanatera umwete duhumuriza buri wese wo muri mwe,nk’uko se w’abana abagirira- 1 Tesal. 2:3-13. * Bene data,ntihakabe benshi bo murimwe bashaka kuba abigisha,muzi yuko tuzacirwa urubanza ruruta urw’abandi- Yakobo3:1. *Kandi nubwo ubu mwari mukwiye kuba abigisha, kuko mumumaze igihe kirekiremwiga, mukeneye umuntu wakongera kubigisha amahame ya mbere y’ibyavuzwen’Imana, kandi mwahindutse abakwiye kuramizwa amata aho kurya ibiryo bikomeye.

Page 111: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 109

Ingingo ya 4 d: Imana itanga impano zogukomezanya, guhugura no gukizaindwara k’uburyo bwinshi kugira ngoumubiri wa Kristo wubakirwe gukoraumurimo w’Imana.

Umuntu ufashe mugenzi we mu kiganza-Imana iha abantu bamwe impano y’imbabazi,gukomeza abandi cyangwa kubahugura. Gukomezani uguhumuriza abandi no kubasubizamo intege,naho guhugura ni uguhwiturira abantu kutava munzira z’Imana. Imana iha abantu bamwe impano yogukiza indwara. Gukira bishobora kubaho mu buryobw’ibitekerezo, bw’umwuka cyangwa bw’umubiri.Mwitondere abantu bigana impano yo gukizaindwara bashaka kwikururiraho abantu bakanabibaamafaranga kugirango bagure kwamamara kwabon’imbaraga n’ubukire. Intego yo gukiza indwara muisezerano rishya yari ukwerekana Yesu uwo ariweatari ukogeza uwakoreshejwe n’Imana. Yesuyaravuze ati : «Aho intumbi ziri niho inkongoroziteranira ».Ingingo ya 4e: Imana iha abantubamwe impano zo gutangan’iz’ubuyobozi kugirango umubiri waKristo wubakwe ukorere Imana.

Amafaranga mu gasanduku: - Imana ihabamwe impano yo gutanga. Iha n’abantu bamweimpano yo kuyobora. Icyitonderwa: Ibi ntibivuzeyuko buri muntu wese adakwiriye gutanga murusengero.Ingingo ya 4f: Imana iha abantu bamweimpano yo gufasha kugira ngo umubiriwa Kristo wubakwe ukorere Imana

Umuntu ufashe inyundo:- Imana iha abantubamwe impano yo gufasha. Hari inzira nyinshi

Kuko unywa amata gusa aba ataraca akenge mu by’ijambo ryo gukiranuka kuko akiriuruhinja; Ariko ibyo kurya bikomeye ni iby’abantu bakuru bafite ubwenge kandibamenyereye gutandukanya ikibi n’icyiza.- Heb. 5:12-14. *Nuko aha bamwe kubaintumwa, abandi kuba abahanuzi, abandi kuba ababwirizabutumwa bwiza,n’abandi kubaAbungeri n’abigisha, kugira ngo Abera batunganirizwe rwose gukora umurimo wokugabura iby’Imana no gukomeza umubiri wa Kristo- Abef. 4:11-12. * Mubwirizeijambo ry’Imana mufite impamvu z’ukuri- Fili. 1:15-18.

Isesengura ry’umwihariko ku kuvuga indimi nyinshi:Indimi zagaragaye aho ubutumwa bwiza bwavuzwe bwa mbere:*Pentekote (Abayuda)- Ibyak. 2.*N’abanyamahanga nabo -Ibyak. 10:45-46; 11:16-18.*Intumwa za Yohana (Bari bazi umubatizo wa Yohana gusa)- Ibyak. 19:6.*Indimi zishobora kuba zaragahavugiwe ariko ntibyavugwa(Abasamariya)- Ibyak. 8:4-8; 14-17.Aho abantu bakiriye agakiza, Bibiliya ntigaragaze ko havuzwe indiminshya:*Abantu ibihumbi bitatu bakizwa- Ibyak. 2:41. *Abantu muri Yerusalemu bahamije kobakize indwara, abantu ibihumbi bibiri bahindukirira Kristo- Ibyak. 4:4. *Ikiganiro cyaPaulo- Ibyak. 9. *Inkone y’umunyetiyopiya- Ibyak. 8:26-40. *Antiyokiya aho abantubitiwe bwa mbere Aba Kristo. Ibyak. 11:19-21; 13:1-3. *Ldiya n’umuryango we- Ibyak.16:14-15. *Umurinzi w’inzu y’imbohe w’umunyetiyopiya n’umuryango we- Ibyak.16:29-34. *Abayuda , abanyamahanga bubaha Imana, abagore b’icyubahirob’iTesalonike- Ibyak. 17:1-4. *Abanyacyubahiro b’I Beroya- Ibyak. 17:10-12. *IjamboPaulo yavugiye muri Atenayi, umudugudu w’ibigirwamana- Ibyak. 17:32-34. *Abizeyebwa mbere I Korinto barimo Krispo, umuyobozi w’sinagogi n’umuryango we- Ibyak.18:7-8.

Impano zo gukomeza, guhugura no gukiza indwaraInkuru*Yonatani akomeza Dawidi- 1 Sam. 23:16. *Yesu asengera Petero- Luka 22:32. *Mukigwi cyo gutanga amafaranga Petero yasenze Imana ngo ikize uwari uremaye- Ibyak. 3.*Mose akomeza Yosuwa- Guteg. 3:21-28. *Barinaba akomeza abigishwa ngo bagumyebashikamye-Ibyak. 11:21-24. *Abayobozi b’Itorero bakomeza abizera b’I Kolosayi -Kolos. 4:7-18. *Timoteyo yoherezwa gukomeza ab’I Tesalonike- 1 Tes. 3:2. *Yesuakomeza Mariya- Luka 10:40-42. *Paulo ahugura Petero- Galat. 2. *Sitefano yariyuzuye ubuntu akora ibitangaza byinshi mu bantu- Ibyak. 6:8. *Paulo anezezwa nukoabantu bashobora guhugurana bakanigishanya- Rom. 15:14. *Paulo na Baribanantibashaka kubarwaho imirimo bakoreshwa n’imbaraga z’Imana(gukiza umurwayi) ntan’ubwo bashaka ko abantu babatumbira ahubwo barerekana ko Imana iriho kandi koigaragarira mu bikorwa byayo byiza byo gutanga hamwe no mu munezero izana mumutima w’umuntu.- Ibyak. 14:8-18. *Umusamariya mwiza - Luka 10.Ibyanditswe Byera*Komeza abatentebutse n’abacitse intege - Yes. 35:3-6. *Nuko rero muhumurizanyekandi muhugurane- 1 Tes. 5:11. *Kandi turabahugura Bene Data kugirango mucyaheabica gahunda, mukomeze abacogora, mufashe abadakomeye, mwihanganire bose- 1Tes. 5:14. *Abagore bakuru bahugure abagore bato- Tito 2:3-5. *Ahubwo muhuguranehatagira uwo muri mwe unamgirwa umutima n’ibihendo by’ibyaha- Abah. 3:13.

Impano zo gutangaInkuru*Abizera bo muri Yerusalemu basangiraga byose- Ibyak. 2:44-45; 4:32-35. *Ubuntubw’abizera bo muri Antiyokiya- Ibyak. 11:27-30. *Barinaba ni umunyabuntu- Ibyak.4:36. *Abizera bo muri Antiyokiya no mw’Akaya bagiraga ubuntu- Rom.. 15:25-28; 2Kor. 8:1-5. *Abanyakorinto bari mu babanje gutanga - 1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 8:9-24.*Inkuru y’umupfakazi w’umukene- Mariko 12:38-44. *Abagore n’abagabo batangakugira ngo Ihema ry’Imana ryubakwe- Kuva. 35:22-29. *Abatware b’amazu ya basekuruza n’abatware b’imiryango ya Isirayeri, n’abatwara ibihumbi, n’abatwaraamagana, n’abatware b’imirimo y’umwami batangana umutima ukunze ku bw’umurimow’Uwiteka - 1 Ngoma. 29:1-9.Ibyanditswe Byera

Page 112: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 110

abantu bakoreramo Imana bakoresheje iyi mpano.Ingingo ya 4g: Imana iha abantuubumenyi bwihariye kugirangobabukoreshe mu bikorwa byihariye kubw’ubwami bw’Imana .

Igicurangisho- Imana iha abantu bamweubumenyi karemano kugirango babuyikoreshereze.Ibi ni nk’impano z’ubukorikori, ubumenyibw’ikoranabuhanga , umuziki, kudoda, guteka nogushushashanya.

*Umuntu uzabaha agacuma kamwe k’amazi kuko muri Aba Kristo ndababwira ukuri koatazabura ingororano ye – Mariko 9:41-42.Inkuru n’Ibyanditswe Byera, n’imiyoborere*Mose atoranya abayobozi - Kuva. 18. *Danieli n’inshuti ze z’abayobozi- Dan. 2:49;3:12. *Imiyoborere mu Itorero rya mbere- 2 Kor. 8. *Imana yashyize bamwe mu Itorero: Ubwa mbere intumwa, ubwa kabiri abahanuzi, ubwa gatatu abigisha, maze ishyirahoabakora ibitangaza n’abahawe impano zo gukiza indwara, n’abahawe kuvuga indiminyinshi.- 1 Kor. 12:28.

GufashaInkuru*Simoni w’umunyakurene yafashije Yesu- Mariko 15:21-22. *Umuryango wo kwaSitefana witangiye gufasha.- 1 Kor. 16:15-16. *Itorero ry’ Tuwatira ryakoreyeUmwami.- Ibyah. 2:18-19.Ibyanditswe Byera*Nkuko umwana w’umuntu ataje gukorerrwa ahubwo yaje gukorera abandi no gutangiraubugingo bwe kuba inshungu ya benshi- Mat. 20:28. *Yesu niwe wari umuherezawacu- Luka 22:26-27. *Nuko rero abantu bajye badutekereza yuko turi abakozi baKristo n’ibisonga byeguriwe ubwiru bw’Imana, kandi ibisonga bishakwaho ko bibaabanyamurava- 1 Kor. 4:1-2. *Mukore nk’ab’umudendezo mudakurikiza ibibi ahubwomugenze nk’imbata z’Imana, mwubahe abantu bose, mukunde Bene Data, mwubaheImana, mwubahe Umwami- 1 Pet. 2:16-17.

Impano z’umwiharikoInkuru*Umugani w’italanto- Mat. 25. *Imana iha abantu kumenya ubukorikori- Kuva. 31:1-11.*Huramu w’ I Tiro- 1 Abami 7 (umur.13).Ibyanditswe Byera*Kandi nk’uko umuntu yahawe impano abe ari ko muzigaburirana nk’uko bikwiriyeibisonga byiza by’ubuntu bw’Imana bw’uburyo bwinshi. Umuntu navuga avugenk’ubwirijwe n’Imana, nagabura ibyayo abigabure nk’ufite imbaraga Imana Itangakugirango Ihimbazwe muri byose kubwa Yesu Kristo nyir’icyubahiro n’ubtware itekaryose. Amen- 1 Pet. 4:10-11.

Isomo rya 5: Imikorere myiza y’Impano mu itorero

[Icyitonderwa : nta mashusho y’iyi nyigisho. Rebera haruguru ku «Itorero n’impano».]

Ingingo z’inyigisho:1. Impano z’umwuka zitangirwa kubaka Itorero kubw’umurimo w’Imana, si uguhesha uwazihawe

icyubahiro no kwiyumvamo ko asumba abandi.2. Imana ishaka ko tuba abizerwa muri bike kugira ngo twerekane ko n’ibyinshi twabishobora.3. Tugomba kureka abantu bagakoreshereza Imana impano zabo.4. Ubutware n’ubuyobozi mu Itorero bukwiriye gukoreshwa mu buryo intego yabwo y’ibanze iba iyo

kubaka abantu Atari ukubasenya.

Impamvu y’impano ni ukubakanwa kubw’umurimo w’Imana ntabwo ari ukubaka ubuyobozi ku mbaraga n’ubutware.Inkuru.*Malaki avuga ikoresha nabi ry’impano mu murimo w’Imana- Mal. 2:7-17. *Ezekieli avuga ikoreshwa nabi ry’impano mu murimo w’Imana-Ezek. 22:23-31. *Solomo ahabwa impano y’ubwenge- 1 Abami 3.Ibyanditswe Byera*Imana yatanze impano kugira ngo abizera bubakanwe, batunganirizwe gukora umurimo w’Imana-Abef.. 4:11-16. *Imana ifite umugambiwihariye kuri buri wese kuri twe- Zab. 139:14-16. *Ariko uhanura we , abwira abantu ibyo kubungura n’ - 1 Kor. 14:3, 12. *Nuko reromuhumurizanye kandi muhugurane nk’uko musanzwe mubikora.- 1 Tesal. 5:11. *Kandi turabahugura Bene Data kugirango mucyahe abicagahunda, mukomeze abacogora, mufashe abadakomeye, mwihanganire bose- 1 Tesal. 5:14. *Izacitse intege ntimwazisindagije kandi ntabwomwavuye izari zirwaye n’izavunitse ntimwazunze, izatatanijwe ntimwazigaruye ntimwashatse izazimiye. Ahubwo mwazitegekesheje igitugun’umwaga. Abungeri babi ntabwo bakomeje intama z’intege nke, ntibapfutse izakomeretse, ntibagaruye inzimizi, ntibashatse izabuze, ahubwobazitegekesheje igitugu, barigaburiye ubwabo aho kugaburira umukumbi, barya izibyibushye basonjesha inyantege nkeya. - Ezekiel 34:1-31.

Page 113: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 111

Buri wese agomba kuba umwizerwa mu mirimo mito akazahabwa inshingano zisumbuyeho nyumaInkuru n’ibyanditswe*Umugani w’italanto Mat. 25:15-30. *Kuko Imana idakiranirwa ngo yibagirwe imirimo yanyu n’urukundo mwerekanye ko mukunze izinaryayo, kuko mwakoreraga abera na none mukaba mukibakorera. Ariko rero turifuza cyane ko umuntu wese wo muri mwe yerekana uwo mwetewo kurinda ibyiringiro byuzuye kugeza ku mperuka kugirango mutaba abanebwe, ahubwo mugere ikirenge mucy’abaragwa amasezeranobabiheshejwe no kwizera no kwihangana.- Heb. 6:10-12. *Kuko nzi uwo nizeye uwo ari we. Kandi nzi neza ko abasha kurinda ikibitsanyonamubikije kugeza kuri urya munsi. Ujye ukomeza icyitegererezo cy’amagambo mazima wanyumvanye ugikomereresha kwizera n’urukundorubonerwa muri Kristo Yesu. Ikibitsanyo cyiza wabikijwe ukirindishe Umwuka wera utubamo- 2 Tim. 1:8-14.

Buri wese agomba kureka bagenzi be bagakoresha impano z’umwuka.Inkuru n’Ibyanditswe Byera*Paulo yigisha uko impano zikwiriye gukoreshwa mu Itorero- 1 Kor. 12:14-31. *Diyotirefe- 3 Yohana. *Kubiba no gusarura 1 Kor. 1; 3. *Buriwese agomba kwemerera abandi bagakoresha impano zabo z’Umwuka, iyo bitagenze gutyo abantu barakomereka, kandi icyo gikomerekikababaza umubiri wose- 1 Kor. 12:19-31. *Ntukirengagize impano ikurimo- 1 Tim. 4:12-16.

Ubushobozi n’ubuyobozi bikwiriye gukoreshwa neza.[Ubuyobozi mu Itorero bugomba gushishikarira buri gihe gushingira amahame yabwo, imikorere yabwo, n’imyifatire yabwo mu nzira z’Imana.]Ubuyobozi bugomba gukora ibyubaka abo bushinzwe bose, bugakemura amakimbirane mu kuri n’urukundo, ntibusenye umubiri wa Kristoahubwo bukawubaka.Inkuru n’Ibyanditswe Byera*Iyo umutware yumvise amazimwe, abagaragu be bose baba abanyabyaha- Imiga.29:12. *Paulo ntiyazanye ijambo ryo gushyeshya, cyangwakwifuza iby’abandi n’icyubahiro mu Bantu ahubwo yabitayeho nk’uko umubyeyi yita ku bana be bato, cyangwa nk’uko se w’abana agiriraabana be- 1 Tesal 2:5-12. *Ubutware bwa Paulo yabukoresheje yubaka, ntiyabukoresheje asenya. Ntiyahindukaga, yaba ari kumwe n’abizeracyangwa se Atari kumwe nabo . Uwiyogeza si we wemerwa ahubwo uwo Umwami yogeza niwe ushimwa.- 2 Kor. 10:8-18. *Ibisonga bisabwakuba inyangamugayo- 1 Kor. 4:2.

Isomo Rya 6 : Kuba Igisonga Cy’ubutumwa Bwiza

Ingingo ya 6: Imana yaduhaye kubaibisonga by’ubutumwa bwiza

Insengero zo mu misozi-Yesu yatugize ibisongaby’ubutumwa bwiza. Dukwiriye gukoreshaubuzima bwacu tubwira abandi ubutumwa bwiza.Wibuke ko mu butumwa bwiza hakubiyemo inkurunziza y’agakiza n’inkuru nziza y’ubwami bwaYesu. Izi nyigisho zikubiyemo ibyo Yesuyatwigishije byose.

*Imana ihamagara abantu kuyikorera. Pauloyahamagawe n’Imana kujyana ubutumwa bwiza mubanyamahanga. Yakoreye Imana muri ubwo buryo,rimwe na rimwe afatanije n’Itorero ubundi akavugaubutumwa ku giti cye. Mu isi hagomba kubahoimirimo y’Imana itandukanye. Imwe ishoboragutangizwa binyuze mu itorero iyindi igatangizwan’abantu ku giti cyabo, indi igatangizwan’imiryango ya Kristo cyangwa se imiryangoidaharanira inyungu. Imana ntigira umupaka mumikorere yayo no mu guhamagara kwayo. Icishaumurimo wayo mu nzira ishaka zose..

Ese wowe Imana iguhamagarira uwuhe murimo?

Ingingo z’inyigisho1. Imana yaduhaye kuba ibisonga by’ubutumwa, ubutumwa

bwiza .2. Mu isezerano Rishya harimo ubwoko bubiri bw’Ubutumwa:

Ubutumwa Bwiza bw’agakiza n’Ubutumwa Bwizabw’ubwami bw’Imana.

3. Dufite inshingano ikomeye dukwiriye gusohoza kugeza Yesuagarutse(Kuvuga ubutumwa bwiza no guhindura abantuabigishwa).

Inkuru nziza y’AgakizaInkuru*Filipo ajya i Samariya kuvuga ubutumwa- Ibyak. 8:5. *Amatorero yoherezaabamisiyoneri- Ibyak. 13:1-3. *Lidiya amenya Yesu, Umurinzi w’inzu y’imboheamenya Yesu- Ibyak. 16:14-15. *Ubutumwa bwa Petero- Ibyak. 2. *Abakristo ba mberebavugaga ubutumwa bwiza buri munsi- Ibyak. 5:42. *Yesu azamurwa mu ijuru- Ibyak .1: 1-11.Ibyanditswe Byera*Inshingano Nkuru- Mat. 28:19-20. Nzakugira isezerano ry’abantu no kuba umucyouvira abanyamahanga no guhumura impumyi ukabohora imbohe, ugakingurira ababa mumwijima wo mu nzu y’imbohe…- Yes. 42:6-8. *Kuko Imana yakunze abari mw’isicyane byatumye itanga umwana wayo w’ikinege kugirango umwizera wese atarimbukaahubwo ahabwe ubugingo buhoraho. Yohana 3:16-21.

Inkuru nziza y’Ubwami bw’ImanaInkuru*Yesu aha intumwa amabwiriza- Mat 10; Mark 6:1-13; Luke 9. *Filipo abwirizaubutumwa bwiza bw’Ubwami – Ibyak. 8:12.. *Imigani y’Ubwami - Mat. 13; 20; 25;Mariko 4. *Paulo yemeza abantu iby’ubwami bw’Imana- Ibyak. 19 (umur..8).*Kwaguka kw’ivugabutumwa ry’Ubwami- Ibyak. 28.Ibyanditswe Byera*Inshingano nkuru…abigishwa, mubigisha kwitondera ibyo nababwiye byose- Mat.28:19-20. *… Bahoraga bashishikariye iby’intumwa zigisha, bagasangira ibyabo nokumanyagura imitsima no gusenga.- Ibyak. 2:41-42. *Yesu ahera ubwo atangira

Page 114: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 112

kwigisha agira ati : "Mwihane kuko ubwami bwo mw’ijuru buri hafi”- Mat. 4:17. *Yesuyagendaga i Galilaya abigishiriza mu masinagogi yabo ababwira ubutumwa bwizabw’ubwami. - Mat. 4:23. *Nuko uzica rimwe ryo muri ayo mategeko naho ryabaryoroshye hanyuma y’ayandi akigisha abandi kugira batyo mu bwami bwo mw’ijuruazitwa mutoya rwose, ariko uzayakora akayigisha abandi mu bwami bwo mw’ijuruazitwa mukuru.… - Mat. 5:19-20. *Ahubwo mubanze mushake ubwami bw’Imana- Mat.6:33. *Umuntu wese umbwira ati Mwami Mwami si we uzinjira mu bwami bwomw’ijuru keretse ukora ibyo Data wo mw’ijuru ashaka - Mat. 7:21-23. *Ubu butumwabwiza bw’ubwami buzigishwa mw’isi yose ngo bube ubuhamya bwo guhamirizaamahanga yose, nibwo imperuka izaherako ize.- Mat. 24:14.

Ingingo ya 6 isubiramo: Kuguma mu nzira igororotse mu busonga

Ingingo ya 6: Ugume mu nzira y’Imana.

Inzira itunganye ijya ku ntebe y’ubwami- Ibini ibitwibutsa ko ikintu cyose dukora haba mu ngozacu, mu itorero cyangwa aho dutuye, kigombakuba mu nzira z’Imana. Inzira igororotse kandiifunganye tuyigaragaza iyo tugenda dukiranuka mungo zacu, mu itorero n’ahandi..

Imyambi yaka umuriroy’abadayimoni- Satani ageragezakuduca intege, kuturangaza cyangwakutubuza kureba ku byo twagombagagukorera Imana.

Abantu banyura mu nzira zo kurimbuka-Abantu bamwe baretse burundu inshingano zabomaze bahitamo kunyura mu nzira zo kurimbukatwabonye mu gika cya 10.

Ingingo z’inyigisho:1. Inzira ifunganye ni ukuva ku Gika cya 9 kugeza ku cya 10.

Tugomba kugendera mu nzira y’Imana mu ngo zacu, muitorero no hanze.

2. Imyambi yaka umuriro y’abadayimoni urayisanga guheramu Gika cya 9. Satani araturangaza atubuza gutumbiraYesu.

3. Inzira ngari zijyana kurimbuka ni uguhera ku Gika cya 10.Izi nzira zitubuza kuba ibisonga byiza by’impano z’Imanazose.

**Reba Ibyanditswe Byera guhera ku Gika cya 9 n’icya 10kugirango usubiremo icyi cyiciro..

Isomo Rya 7 : Gukorera Imana Mu Bibazo

Ingingo ya7:Mu gihe ugeze mu bibao ,wige kwizera Imana.

Ikiganza cy’imana; Mu gihe unyuze mu bibazoiga kwizera Iman.Paulo yari yihebye ku

Ingingo z’Inyigisho:1. Mu gihe unyuze mu bibazo ,komeza ushikame maze ubone

kubinesha.2. Mi bihe biruhije, rushaho kwizera Imana.3. Mu bihe bikuruhije,Egera inshuti zawe n’abakristo bakuru

mu gakiza maze bagusengere.4. Ibibazo byawe ubasha kubihinduramo amahirwe yo

gukorera Imana.5. Wibuke ko mu ntege nke zacu ariho Imana igaragariza

Page 115: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 113

bw’ubuzima bwe,ariko yizera Imana yazuyeabapfuye.Ingingi ya7b: Mu gihe unyura mu bihebiruhije, guma mu ijambo ry’Imanakandi usabe abantu bagusengere.

Abantu basenga:- Mu gihe difiteibibazo,tugomba gusaba inshuti zacu cyangwaabakriso babimenyereye maze bakadusengera Ibinibyo bizanira Imana icyubahiro ni uko dusengeraigihe..

Ingingo ya 7c: Mu gihe tunyura mubihe bigoyeNtugomba gukomeza kubaabakozi b’Imana, ubwiriza abandiukoresheje ibyo unyuramo.

Uyu arahumuriza Mugenzi we:-Nk’ukonatwe Imana iduhumuriza, Tugomba guhumurizaabandi mu rukundo nk’urwoImana ikoreshaiduhumuriza, kandi ibi bidukingurira inzugi nshyazo gukorera Imana.Ingingo ya 7d: wibuke ko imbaragaz’Imana zigaragarira mu ntege nkezacu.

muntu ukora ku isongi ry’Ihwa- Imana ibaikomeye no mu ntege nke zacu. Paulo yari afiteigishakwe (ihwa ) cya Satani mu mubiri we.” Ikigishakwe cyamubuzaga kwishyira hejuru. Pauloyakoze urutonde rw’ibibazo, Ibigeragezo, IngoraneI’ihungabana n’ibindi, ibi byose nk’intege nkeImana yerekaniramo imbaraga zayo.

gukomera kwayo.6. Mukomeze kuba abakozi b’Imana, kugira ngo umurimo

wanyu utabaho umugayo.7. Komeza kurya ku ijambo ry’Imana buri munsi kugirango

ugire ubwenge bwo guhangana n’ibyo bibazo.

Inkuru*Pawulo avuga ku by’Imibabaro ye ari muri Aziya n’ uburyo yabikemuye nk’umntuw’Imana, Dukwiriye gufata ibigeragezo byacu nk’Ibifitiye abandi akamaro kuko bakiraurukundo rw’Imana binyuze muri twe kandi natwe imyitwarire yacu ibihamya.- 2 Kor.1:8-14. *Pahulo avuga uburyo yinginze Imana ngo ikureho igishakwe mu mubiri we,n’uburyo Imbaraga z’Imana zakoze mu ntege nke ze.- 2 Kor. 12:7-11. *Tugombagukomeza gukorera Imana no mu makuba atandukanye, mu ngorane, zirimo no gufatwanabi.- 2 kor. 6:3-10. *Ibigeragezo byereka abandi ko kwizera kwacu ari uko ukuri.- 1Pet. 1:6-7. *Mose akomeza Yosuwa kugira ngo ajyane Abantu mu gihugucy’isezerano.- Guteg. 3:21-28. *Paulo akomeza abizera ,aboherereza Timoteyo kugirango imibabaro anyuramo itabaca intege.- 1 Tesal. 3:2-13. *Tugomba kunyura mumibabaro Yesu nawe yanyuzemo.Abah.10;34-393).Ijambo ry’Imana riraduhambura,riratuyobora riduha imbaraga n’ubwenge- Zab. 119. * Mu bihe by’ubutayu dushoboragutungwa n’ijambo ry’Imana. Uko byamera kose guma mu nzira y’Imana.- Guteg. 8:2-4. *Mukomeze abatentebutse,n’abasukumwa kuko Imana izana guhora kwayo kandiigatembesha amazi mu butayu.ingashyiraho inzira nyabagendwa yo kwera kandiabazayinyuramo bafite umunezero udashira.- Yes. 35:3-10.

Page 116: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 114

Igice cya 12 Ubwami bwo mu gihe kizaza

Page 117: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 115

12. Ubwami bwo mu gihe kizaza

Page 118: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 116

Igice cya 12 Ubwami bwo mu gihe kizaza

Ibisobanuro rusange

Ikigereranyo cya 12 ni ishusho y’ijuru,abizera bagaragaje kwizera kandibihanganye, hanyuma inyanja y’umuriro. Ishusho yo hejuru irashushanyaibiri kubera mu ijuru. Igamije kwigisha ibyerekeye iherezo ry’abakiriyeyesu nk’Umwami n’umukiza wabo.nk’uko igitabo cy’ibyahishuwekitwigisha kwihanagana kugeza imperuka no gukomeza gukorera Yesukugeza agarutse,iki gika cyanyuma kiradushishikariza gukomeza kubaabigishwa ba Yesu twihanganye.

Mu ijuru hagati hari intebe y’Imana(kuva mu bika 1, 2, 3, 7, 8, 10, n’icya11). Ni mu ihuriro ry’Imirimo n’ibikorwa bikorerwa mu ijuruAbamarayikabakikije intebe,kimwe n’Abizera bakomoka muri buri muryango,igihugu,ubwoko,bo mu gihe runaka. Umugezi utemba uva ku Ntebe y’Imanaushushanya ubugingo buhoraho. Igiti cy’ubugingo cyo mu ngobyi ya Edenikiri ku nkombe zombi z’umugezi, kigakiza ibibabi byacyo.Imanaihanagura amarira y’umuntu wese winjiye mu ijuru. Iruhande rw’intebey’Imana hari igitabo cy’Ubugingo kirimo amazina y’abantu bemeye kristonk’umwami n’Umukiza wabo. Inkike,amarembo n’ubuturo bw’Abantumuri uwo Murwa birabakikije. Umurwa wubakishije izahabu n’imitakomyiza, Amarembo n’amasaro meza.Abantu bose n’Abamalayika bahorabaramya Imana.

Turabamenyesha ko Ibisobanuro birebana n’iherezo ry’ibihe twabyihoreye, kubera ko amatorero atabivugahorumwe,(hari ubusobanuro butandukanye). Koko rero nkuko inyandiko nyinshi kubirebana n’iherezo ry’ibiherivungwa muri Bibiliya zari ugukomeza abizera barimo gutotezwa,twabishyize muri iri somo nk’igikoresho cyoguhugura no kwihanganisha abizera Kristo. Yesu ubwe yadusezeranije ko azagaruka, kandi ko amaso yoseazamureba aje ku bicu.Agapande gato kari mu ishusho hagati, karimo amafoto y’ ibintu bitadukanye, karatwibutsa ibintu twize muri iri somotuzaba dukora kugeza Yesu agarutse.Buri kintu cyose turagisanga ku ikarita ishushanije hasi.

Ahagana hasi kuri iyi shusho, hashushanyije inyanja yaka Umuriro. Ahaniho Satani ,abadayimoni n’abandi Bantubose batemeye Yesu nk’Umwami n’umukiza wabo bazababarira iteka ryose.

Intego z’igika cya 12

1. Gushishikariza abizera gukomeza gukorera Umwami mu itotezwa no mu bigeragezo.2. Kwerekana iherezo rya Satani n’abadayimoni be ryo kuneshwa rwose.3. Gusobanura uko ijuru rizaba rimeze nkuko Bibiliya ibivuga.4. Kuburira abantu tubabwira ukuri kw’inyanja yaka umuriro, no gushishikariza abakristo gukomeza kwizera

Imana kugirango umunsi umwe izabaneshereze umwanzi burundu.5. Gushishikariza abizera gukomeza gukora inshingano nkuru Yesu yabasigiye kugeza ubwo azagaruka.

Ibyo kwibukiranya mu bika.

Igika cya 1: Iherezo ry’Ibinyamwuka Imana yaremyeIgika cya 2: Umurimo wo kwigisha ugomba gukomeza.Igika cya 3: Inyigisho zose zirebana n’iherezo z’ibihe zigomba guhuzwa n’Ibyanditswe Byera.Igika cya 4: Tugomba guharanira kumvira Imana kuko tuyikunda.Igika cya 5: Abarwanya Yesu bose bazajugunywa mu nyanja yaka umuriro.

Page 119: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 117

Igika cya 6: Umunsi umwe yesu azagaruka kandi tuzamubona.Igika cya 7: Hari unmunsi tuzaba twiyunze n’Imana na bagenzi bacu, kuko tuzaba tutakiri mu mibiri.Igika cya 8: Satani n’abadayimoni be, abigisha b’ibinyoma bose bazajugunywa mu nyanja yaka umuriro.Igika cya 9: Tuzakomeza gukura mu mwuka kugeza ubwo tuzageza ku rugero rwa KristoIgika cya 10: Mugire ubuzima bw’ibyaremwe bishya muri Kristo aho kuba mu nzira z’ubwami bw’umwijima.Igika cya 11: Tugomba gushikama mu murimo dukorera Imana mubyo dushinzwe gucunga byose.

Isomo rya 1: Iherezo ry’Abari mu Bwami bw’umucyo.

Ingingo ya 1: Ijuru ni iherezo ry’abakiriye Yesunk’Umwami n’Umukiza wabo.

Umurwa urimo Abamalayika,Intebe y’Imana,Umugezi, Ibiti, inkike- Ishusho y’ijuru nk’uko ivugwa mubyahishuwe 19.

Ingingo ya 1a: Yesu ari kudutegurira umwanya

Inkike hamwe n’amarembo n’amazu yinjiyemo-Bibiliya ivuga ko uwo murwa ukozwe mu izahabun’imitako y’agaciro kanini. Aho yesu yaduteguriye ubuturo.

Ingingo z’Inyigisho:

1. Ijuru ni iherezo ry’abakiriye Yesu nk’Umwamin’umukiza wabo.

2. Yesu ari kudutegurira umwanya mu ijuru3. Intebe y’Imana iri hagati,n’Abamalayika benshi

bayikikije.4. Umugezi utanga ubugingo utemba uva ku ntebe

kandi igiti cy’ubugingo kiri ku nkombe zombiz’umugezi.

5. Abantu baturuka muri buri muryango, igihugu,ururimi,igitsina,n’igihe runaka ,bambayeamakanzu yera bahimbaza Imana ubudasiba.

6. Ibibabi by’igiti cy’Ubugingo ni byo bikizaamahanga.

7. Yesu ahanagura amarira yose ku maso yacu, ntarupfu, nta mubabaro no kuribwa bizongerakubaho.

Ibisobanuro by’IjuruIbyanditswe byera*kuramya ko mu ijuru - Ibyah. 7:9-17. *Ukwiriye kubumbura igitabocy’Ubugingo- Ibyah. 5:1-14. *Umugezi n’igiti by’Ubugingo- Ibyah. 22:1-5;Itang. 2:9; 3:24. *Ku iherezo Imana izaca imanza zitabera- Yes. 60:14-22.*Yesu ari kudutegurira umwanya- Yohana 14:2,3. *Umugore ku iriba, Yesuni amazi y’Ubugingo- Yohana 4:10-15. *Hariho uruzi,imigende yarwoyishimisha ururembo rw’Imana ,nirwo hera hari amahema y’Isumbabyose,Imana iri hagati muri rwo, ntiruzanyeganyezwa ,Imana izarutabara mumuseke- Zab. 46:4-5. *Imana ni Isoko y’Amazi y’Ubugingo- Yer. 2:13;17:13. *Yuzi ko niba ingando yacu yo mu isi izasenywa,dufite inyubakoituruka ku Mana,Inzu itubatswe n’intoki, itazashira yo mu ijuru.Kandi icyoduhitamo ni kwitandukanya n’uyu mubiri kugira ngo twibanire n’umwamiwacu- 2 Kor. 5:1-8.

Page 120: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 118

Ingingo ya 1b: Intebe y’Imana iri mu ijuru hagati.

Intebe y’Imana- Iri hagati mu murwa. Reba igika cya 1.

Ingingo ya 1c: Abamalayika benshi bakikije Intebe kandibahimbaza Imana n’umwana w’Intama(Yesu).

Abamalayika bakikije Intebe y’Imana- Bibiliya ivuga koAbamalayika benshi baba bakikije Intebe y’Imana .

Ingingo ya 1d: Umugezi utanga ubugingo utembauva ku Ntebe y’Imana , n’Igiti cy’ubugingo gikuraku nkombe zombi z’umugezi.

Umugezi n’ibiti- Umugezi utemba uva ku Ntebe y’Imanawerekana ubugingo buhoraho no kwera. Ibiti bishushanya igiticy’ubugingo kiri ku nkombe zombie z’umugezi wo mu ijuru.Ibibabi rero akaba ari byo bikiza amahanga(abantu).

Ingingo ya 1e: Abantu baturuka muri burimuryango,igihugu mu gihe runaka,igitsina, ubwoko,n’ibindi. Bazabana mu mahoro,bakorera kandibahimbaza Imana mu ijuru.

Mu bumwe bw’Abizera- Abantu baturuka muri buri muryango igihigu,igihe runaka,ubwoko igitsina ,n’ibindi; Bazabana mu mahoro,bahimbazaImana .bayikorera bari imbere yayo mu ijuru’

Ingingo ya 1f: Yesu azahanagura amarira yose ku maso yacu. Nta mubabaro n’agahinda no kurirabizaba ho ukundi.

Umuntu urira imbere y’Intebe- Yesu azadukiza kandi aduhanagure amarira yose twarize..

Isomo rya 2: Iherezo ry’abo mu Bwami bw’Umwijima.

Ingingo ya 3a: Amavi yose azapfukamira Yesu.Kandi buri wese azahagarara imbere y’Imana Kuntebe y’Imanza Yayo nini.

Igitabo iruhande rw’Intebe- Igitabo cy’ubugingo.Umuntuwese ufite izina rye mu gitabo cy’ubugingo. Yinjira mu bugingobuhoraho hamwe n’imanaAbantu bose batanditse mu gitabocy’ubugingo,bazajugunyw mu nyanja yaka umuriro.

Ingingo z’Inyigisho:1. Umunsi umwe Imana izacira abantu bose Imanza

ku Ntebe yayo nini.2. Amavi yose azapfukama kandi indimi zose zivuge

ko Yesu ari Umwami koko.3. Abantu bazacirwa imanza hakurikijwe imirimo

yabo n’uko babanye na Yesu.4. Umuntu wese izina rye ritazaboneka mu gitabo

cy’ubugingo, azajugunywa mu nyanja yakaumuriro hamwe na satani n’abamalayika be, ahobazaririra bakahahekenyera amenyo.

5. Amazina ari mu gitabo cy’ubugingo ni ay’abemeyeYesu nk’Umwami n’Umukiza wabo. Abo nibobazemerwa mu ijuru.

6. Ntubure kwemera Yesu rero nk’Umwamin’Umukiza wawe.

Page 121: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 119

* Haranira kumenya Yesu rero ataragaruka, igihe kitararenga.Ibyanditswe Byera*Yohana avuga iby’Intebe y’Ubwami nini Yera- Ibyah. 20:11-1.*Gutandukanya Intama n’Ihene- Mat. 25:31-46. *Abantu bagenewe gupfarimwe ,hanyuma yaho hakaba urubanza,- Heb. 9:27. *Igihe cyo kugarukak’Umwami azitura kubabaza abababaje abizera,kandi azahora inzigoabatamenye Imana,igihano cyo kurimbuka kw’iteka ryose.Tess. 1:3-12 (v.6).

Ingingo ya 3b: Umuntu wese izina ryeritazaboneka mu gitabo cy’ubugingo,azajugunywamu nyanja yaka umuriro.

Umuriro hamwe na satani,abadayimoni n’abantubamwe- Inyanja yaka umuriro. Aha ni iherezo rya Satani, baanti-Kristo N’abandi bose banga ko Yesu ababera Umwamin’Umukiza.

Ingingo zInyigisho:1. Umuntu wese izina ritagaragaye mu gitabo

cy’ubugingo,azajugunywa mu nyanja yakaumuriro.

2. Abanze kwemera Yesu nk’Umwami n’umukizawabo, Satani, Abadayimoni, Anti-Kristo, Abicanyi,Abarozi, Abapfumu, n’abasambanyi, bosebazajugunywa mu nyanja yaka umuriro bashyeiteka ryose.

3. Imitima y’abantu ibaho iteka. Ab’inyanja yakaumuriro bazababazwa iteka ryose.

Ibyanditswe byera*Yesu uvuga ibyo kuneshwa burundu k’umwanzi Satani- Mat. 25:41.*Yuda avuga iby’iherezo ry’Abadayimoni- Jude 1:6-7. *Umuganiw’Abakobwa cumi- Mat 25:1-13. *Umugani w’umutunzi na Lazaro- Luka16:19-31. *Yesu n’igisambo- Luka 23:43. *Satani, abadayimoni, Anti-Kristo, abicanyi, abarozi n’abasambanyi bose bajugunywa mu nyanjay’umuriro,- Ibyah. 20:10; 21:8; ibyah. 21:8; Mat. 25:41,46; 2 Tess. 1:8-10.*umunsi w’Uwiteka uzaza nk’umujura uza nijoro. Bamwe bazaba bavugango ni amahoro,ariko ntibazarokoka.Nuko rero twe gusinzira nk’abandiahubwo tube maso,tubeho ubuzima bunezeza Imana - 1 Tesal. 5:1-11.

Isomo rya 3 : Kwihangana kugeza Imperuka

Ingingo ya: Mukomerere mu mwuka kandimukomeze gukorera Umwami kugeza ubwoazagaruka.

Amashusho twabonye mu gika kibanza:gusobanukirwa ibintu byose dukeneye kuzaba dukorakugeza Yesu agarutse. Kwigisha imiryango yacu ijambory’Imana, Gukomeza amategeko y’Imana, kunyura mu nziraifunganye, Kuba umunyu n’umucyo, yesu nk’Umwami mumitima yacu, Kubabazwa kubwa Yesu, Kunga abantu n’Imana,n’abantu n’abandi ; Intambara y’Umwuka, gukoresha impanozacu dukorera Imana na bagenzi bacu.

Ingingo z’Inyigisho:1. Gukomeza kwihanagna, gukurira mu mwuka no

gukorera Umwami kugeza ubwo azagaruka.2. Gukura mu rukundo no gukundana .3. Gukura mu kumenya Imana.4. Gukura mu kurobanura /kumenya.5. Gukura mu kwera.6. Gusangira kwizera no kwigisha abantu

kubw’igihugu.

**Reba ingingo yo hasi.

Inyigisho z’isomo rya 3a:Kwihangana kugeza imperuka*Ariko mwibuke iminsi ya kera uburyo mwihanganiye imibabaro y’intambara nyinshi,mumaze kuvirwa n’umucyo.Ubundi mugahindukaibishungero mugatukwa mukanababazwa, ubundi mugasangira imibabaro n’abagirirwa batyo.kuko mwababaranaga n’imbohe mukemeramunezerewe kunyagwa ibintu byanyu,mumenye yuko mufite ibindi mwabikiwe birusha ibyo kuba byiza,bizahoraho.Nuko rero ntimute ubushizibw’ubwoba bwanyu bufite ingororano ikomeye.Kuko mukwiriye kwihangana kugirango nimumara gukora iby’Imana ishaka, muzahabweibyasezeranijwe -Heb10:32-36). Ntiyishimira aba subira inyuma ,ahubwo yishimira abafite kwizera(Heb.10:39).*ubuzima bw’Abizera buhoranaumunezero- Heb. 11. *Ariko uwihangana akageza Imperuka,azakizwa.- Mat. 24:13; Ibyah. 2:10.isomo rya 2.a Gukomeza kwihanganamwihangane kandi mukomeze kwizera hagati y’ibigeragezo byo kurenganywa.Ibyo nibyo byerekana ko Imana idaca urwa kibera, ngomutekereze ko mukwiriye kwinjira mu Bwami bwayo ari nabwo mubabarizwa. 2 Tesal. 1:3-10 (v.5). *kuko Imana idakiranirwa ngo yibagirweibyo tuyikorera byose,nuko rero ntimube abanebwe ahubwo,mwigane abaragwa masezerano babiheshejwe no kwizera no kwihangana.Heb.6:10-12. * -Ariko Umwuka avuga Yeruye ati mu bihe bizaza,bamwe bazagwa bave mu byizerwa,bite ku myuka iyobya n’inyigisho

Page 122: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 120

z’abadayimoni -1 Tim. 4:1-2. *Paulo ahamya kwizera kwe no kuba umugaragu w’abandi hagati y’abamuregaga ibinyoma- 2 Kor. 6.

+Mu gukura mu rukundo abantu bakundana*Ubuhamya bw’urukundo rwa gikristo mu bizera mu matorero- - 3 Yohana 1:5-6; Fillemoni 1:5; 1 Tesal. 3:6; 2 Tesol. 1:3; Kol. 1:4, 8; abef .1:15. *Mwiyejesheje imitima kumvira ukuri kugira ngo mubone uko mukunda bene data mutaryarya,mukundane cyane mu mitima;1 Pet. 1:22.*Mwihangane nk’umuhinzi kubwo kugaruka k’Umwami wacu.Ntimwitotombane.Mwibuke ibyavuye mu kwihangana kwa Yobu. ntimukarahire-Yakobo 5:7-12. *Mureke umujinya,gusharira, ibiteye isoni, kuvuga abandi, amagambo apfuye. Nta tandukanirizo riri hagati y’umuyudan’umugiriki ,imbata cyangwa uw’umudendezo, ahubwo Kristo ari muri bose. Mwambare umutima w’imbabazi, n’ineza, kwicisha bugufi,Ubugwaneza, no kwihangana. Mubabarirane. Mureke amahoro ya Kristo atwarire mu mitima yanyu, ayo wahamagariwe kuba umubiri umwe-Kol. 3:5-15. *Paulo asenga kugira ngo urukundo rwacu rurusheho kugwiza ubwenge bwo kumenya Imana- Fili. 1:9-11. *Umuntu wese wangamwene se aba ari umwicanyi; kandi muzi yuko ari nta mwicanyi ufite ubugingi buhoraho muri we. Dutange ubugingo bwacu kubwa bene data- 1Yohana 3:15-16. *Nuko Umwami ayobore imitima yanyu mu rukundo rw’Imana no ku kwihangana kwa Kristo- 2 Tesal. 3:5.

+Gukura mu kumenya Imana* Koroneliyo- ibyak. 10:17-33. *Apolo- Ibyak. 18:24-28. *Yesu asobanurira abigishwa ibyanditswe Byera- Luka 24:27.*Gukura mu bumenyie-Heb. 5:11-6:2. *Umunyabwenge utega amatwi yunguka ubwenge,Kandi umuhanga azagera ku mugambi utunganye- Imig. 1:5.

+Gukura mu kumenya ubwenge*Petero ahamya ko Yesu ari Kristo- Mat. 16:13-20. *umunyakananikazi avugana na yesu- Mat. 15:21-28. *Umugore w’Umunyabwenge w’ITekowa 2 Sam. 14. *Salomoni asaba Ubwenge- 1Abami 3; 4:29-34. Pahulo asabira abizera kugwiza ubwenge no kumenya kose- Fili. 1:9. uziubwenge azagengera mu nzira z’uwiteka, ariko abacumura ba zabigwamo, Hos. 14:9. Ijambo ry’Imana ritera ubwenge, nimuborogerekumenya,mushake ubwenge buva ku Mana, kandi mutinye Imana, mubone uko mumenya gukiranuka kw’Imana muca imanza zitabera- Imig.2:1-10.

+Gukura mu kubonera nk’Umwami Yesu(kwera)*Bakundwa ubu turi abana b’Imana,Ariko uko tuzamera ntikurerekanwa icyakora icyo tuzi ni uko niyerekanwa tuzasa nawe,kuko tuzamurebauko ari.kandi umuntu wese ufite ibyo byiringiro ,yiboneza nk’uko uwo aboneye- 1 yohana 3:2-3. *Urubyiruko rugomba kuba icyitegererezo kukwizera bagira umutima uboneye- 1 Tim. 4:12.

+Kuvuga ubutumwa bwiza no guhindura abantu abigishwa.*Yesu aduha inshingano nkuru- Mat. 28:19-20. *Imana ibwira abisirayeli kugira umwete wo kwigisha abana babo amategeko yayo iminsi yose-Guteg. 6. *Niwe twamamaza tuburira umuntu wese kandi tumwigisha ubwenge bwose,Kugirango tumurikire Imana umuntu ushyitse- Kol. 1:28-29.Ingingo ya 3b: Imana izasuzuma imirimo yacukandi izaduhembera ibyo twakoze byose.

Amakamba iruhande rw’Intebe- Mu ijuru tuzahabonaibihembo ,muri ibyo bihembo harimo:ikambary’ubugingo;ikamba ryo gukiranuka, Ikamba ry’Icyubahiro,Igihembo cyo gutoterezwa gukiranuka;n’Igihembo cyo kuzanaabantu kuri Yesu.

*Uburyo twakoze nabyo tuzabihemberwa.

Ingingo zo kwigisha:1. Imana izasuzuma imirimo twayikoreye.2. Imana izaduhembera ibyo twakoze byose.3. Ikamba ryo gukiranuka.4. igihembo cy’umurage.5. ikamba ry’Ubugingo.6. Abantu bakiriye Kristo.7. Ikamba ry’icyubahiro8. Ikamba ryo gutotezwa kubwo gukiranuka

Ibyanditswe Byera*Igihembo mu bukwe bwo mu ijuru- Luka 14:15-24. *ikamba ry’ubugingo-Yakobo 1:12; Ibyah. 2:10. *ikamba ry’icyubahiro- 1 Pet. 5:4. *Abantubakiriye kristo bahawe amakamba- 1 Tesal. 2:19; Fili. 4:1. *ikamba ryogukiranuka- 2 Tim. 4:8. *Igihembo cy’umurage- kol. 3:23-24. *igihembocyo gutotezwa kubwo gukiranuka- Mat. 5:11-12. *Imana izasuzumaimirimo yacu. Nihagira usigara ,azahabwa igihembo. Niba hariutwitswe,azababara, ariko azakizwa- 1 Kor. 3:12-15. Iyatangiye umurimomwiza muri mwe izawurangiza kugeza ku munsi wa Yesu Kristo - Fili. 1:6.*Ntimwibikire ubutunzi mu isi,ahubwo mu ijuru. Aho ubutunzi bwawe buri,niho umutima wawe uzaba-Mat.6;19-21.Mukomere mutanyeganyezwa mumurimo w’Imana, Umuhati wantu si uw’ubusa- 1 Kor. 15:58.

Page 123: Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza · Inyigisho za Bibiliya zifasha Abantu Gukura mu Gakiza Imfashanyigisho y’ Ababyeyi n’Abayobozi b’Itorero Study Notes

Copyright © 2007-2009 Tammie Friberg 121

“Nuko bene data bakundwa, mukomere,mutanyeganyega, murushaho iteka gukora umurimo

w’umwami,kuko muzi yuko umuhati wanyu Atariuw’ubusa ku Mwami.”

1 Abakorinto 15:58

About the Author:

Tammie Friberg holds a Master’s of Divinity with Biblical Languages from Southwestern BaptistTheological Seminary. She has written and led Bible studies for Wycliffe Bible Translators at the SummerInstitute of Linguistics in Duncanville, TX, and various other organizations and churches in the Dallas, Ft.Worth, Texas area. Tammie and her husband, Joe, are founders and executive directors of Equip Disciples,a non-profit 501 ( c ) 3 discipleship missions organization. They lead indigenous discipleship andleadership conferences in Costa Rica for the Cabecar Indians, in Ghana, Kenya, Rwanda, and DR Congo.Currently this work is in four languages, English, Spanish, Swahili, Kinyarwanda, and soon to be in Cabecarand Chinese. They have three children, Joel, Michael, and Jessica.EquipDisciples.org