Ëåêö 2

ÌÑ-èéí àæèëëàãàà

ÌÑ-èéã òàíèõ

ÌÑ-èéí ÷èã õàíäëàãà

ÌÑ-èéí àæèëëàãàà

Îðîëò Áîëîâñðóóëàëò Ãàðàëò

Õàäãàëàëò

Áààð êîä

óíøèõ

Òàéëàí ãàðãàõ,

áîðëóóëàëòûí

ìýäýýëëèéã

õàðóóëàõ

Àæèë÷äûí öàëèí

áîäîõ, òàòâàð áîëîí

áóñàä ñóóòãàëóóäûã

áîäîõ

¯éë÷ë¿¿ëýã÷, àæèë÷èä,

á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàëààðõ

áè÷ëýãèéã õàäãàëàõ

Õÿíàëò

Áîðëóóëæ áóé áàðààíû

ìýäýýëýë çºâ îðñîí ýñýõèéã

ñèãíàë ºã÷ ìýäýãäýõ

ªãºãäºë îðóóëàõ

• Õýðýãëýã÷èéí èíòåðôåéñèéã îíîâ÷òîé

ãàðãàõ

• ªãºãäºë îðóóëàõàä õÿëáàð áàéõ

• Îðóóëæ áóé ºãºãäëèéí àëäààã õÿíàäàã

áàéõ

Áîëîâñðóóëàëò

• Òîîöîîëîõ

• Õàðüöóóëàõ

• Ýðýìáýëýõ

• Àíãèëàõ

• Íèéëáýð áîäîõ

• ÌÑ-ä õàäãàëàãäàæ áóé ºãºãäºë íüòàñðàëòã¿é øèíý÷ëýãäýæ áàéõ

Ãàðàëò

• ÌÑ-èéí çîðèëãî íü ýöñèéí õýðýãëýã÷èéã

õýðýãöýýò ìýäýýëëýýð õàíãàõ

• Ìýäýýëýë íü åðºíõèé人 òåêñò, òàéëàí,

ôîðì, ãðàôèê õýëáýðýýð áàéäàã.

Ìýäýýëëèéí ÷àíàð

Àãóóëãà

¯íýí çºâ

À÷ õîëáîãäîë

Á¿ðýí òºãñ

Òîâ÷ òîäîðõîé

Õàìðàõ õ¿ðýý

ÿéöýòãýë

Õóãàöàà

Õýðýãòýé öàãò

Õ¿÷èíòýé õóãàöàà

Äàâòàìæ

Õóãàöààíû ¿å¿ä

Ìýäýýëëèéí ÷àíàð

• Õóãàöàà

Õóãàöààíààñ ¿ë õàìààðàõ –Õýðýãòýé ¿åä

ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëæ ãàðãàäàã áàéõ

Õ¿÷èíòýé õóãàöàà – ìýäýýëëèéã øèíý÷ëýõ

áîëîìæòîé áàéõ

Äàâòàìæ – Ìýäýýëëèéã òîäîðõîé

äàâòàìæòàé ãàðãàäàã áàéõ

Õóãàöààíû ¿å –ºíãºðñºí, îäîî áîëîí èðýýä¿éí

òàëààð ìýäýýëýë

Ìýäýýëëèéí ÷àíàð

• Àãóóëãà

¯íýí çºâ – Ìýäýýëýë àëäààã¿é áàéõ

À÷ õîëáîãäîë – òóõàéí íºõöºë áàéäàë, òóõàéíõýðýãëýã÷èä òîõèðñîí ìýäýýëýë áàéõ

Á¿ðýí òºãñ – Õýðýãöýýòýé á¿õèé ë ìýäýýëëèéããàðãàäàã áàéõ

Òîâ÷ òîäîðõîé – Ǻâõºí õýðýãöýýò ìýäýýëëèéã ë õàðóóëäàã áàéõ

Õàìðàõ õ¿ðýý – Ìýäýýëýë íü ºðãºí ýñâýë áàãàõýìæýýíèé õ¿ðýýã õàìàðñàí áàéæ áîëíî.

ÿéöýòãýë -

Ìýäýýëëèéí ÷àíàð

• Ä¿ðñëýëÒîäîðõîé – Ìýäýýëýë íü îéëãîõîä õÿëáàð õýëáýðýýð

ä¿ðñëýãäñýí áàéð

Íàðèéâ÷èëñàí – Ìýäýýëýë íü íàðèéâ÷èëñàí áîëîííèéò ä¿íã îëñîí õýëáýðýýð ä¿ðñëýãäñýí áàéõ

Äàðààëàëòàé – Óðüä÷èëàí òîäîðõîéëîãäñîíäàðààëëûí äàãóó çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéõ

Èëýðõèéëýë – Ìýäýýëýë íü õ¿¿ðíýñýí, òîî áîëîíãðàôèêààð ä¿ðñëýãäñýí, ýñâýë áóñàä õýëáýðýýðèëýðõèéëýãäñýí áàéæ áîëíî.

Ìýäýýëëýñýí – Ìýäýýëýë íü öààñàí áîëîí âèäåîõýëáýðýýð ýñâýë áóñàä ìýäýýëëèéí ÿìàð ÷õýëáýðýýð áàéæ áîëíî.

ªãºãäëèéí íººöèéí õàäãàëàëò

• ÌÑ-èéí ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿íèé íýã íü

õàäãàëàëò.

• ªãºãäëèéã äàðàà õýðýãëýõýýð çîõèîí

áàéãóóëæ õàäãàëíà.

• ªãºãäºë íü òàëáàð, áè÷ëýã, ôàéë,

ºãºãäëèéí ñàí õýëáýðýýð õàäãàëàãäàíà.

ªãºãäëèéí íººöèéí õàäãàëàëòÍýð òàëáàð

Áàòáàÿð

Öàëèíãèéí áè÷ëýã

Áàòáàÿð

ÓÁ0010100

450000.00¥

Öàëèíãèéíôàéë

Àæèë÷äûí ªÑ

Òàëáàð: Õ¿í áîëîí þìñûí øèíæ

÷àíàðûã èëýðõèéëíý.

Áè÷ëýã: Õîîðîíäîî õîëáîî á¿õèé

òàëáàðóóäûí íýãäýë

Ôàéë: Õîëáîî á¿õèé

áè÷ëýã¿¿äèéí íýãäýë.

ªÑ: Õîîðîíäîî õîëáîî á¿õèé áè÷ëýã áîëîí

ôàéëóóäûí íýãäýë. Æíü, Àæèë÷äûí ªÑ

íü öàëèíãèéí ôàéë, àæëûí

ã¿éöýòãýëèéí ôàéë, àæëûí òóðøëàãûí

ôàéë çýðãèéã àãóóëæ áîëíî

ÌÑ-èéã òàíèõ

• ÌÑ-èéí ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã

òàíèõ

– Òóõàéí áàéãóóëëàãàä àøèãëàæ áóé õ¿í

õ¿÷, ÒÕ, ÏÕ, ºãºãäºë áîëîí ñ¿ëæýýíèé íººö¿¿ä

– Òóõàéí áàéãóóëëàãûí àøèãëàæ áóé

ìýäýýëýë

– Îðîëò, áîëîâñðóóëàëò, ãàðàëò, õàäãàëàëò

áîëîí õÿíàëòûã ã¿éöýòãýæ áàéãàà àðãà

çàìóóä

ÌÑ-èéí ¿¿ðýã

• Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãàä ÌÑ-èéí

ã¿éöýòãýõ ¿íäñýí ¿¿ðã¿¿ä:

– Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã íü äýìæèõ

– Ìåíåæåð áîëîí àæèë÷äûí øèéäâýð ãàðãàõ

àæèëëàãààíä òóñëàõ

– Ñòðàòåãè áîëîí ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã äýìæèõ

ÌÑ-èéí õºãæèë

• 1950-1960 îí: ªãºãäºë áîëîâñðóóëàõ

– ªãºãäºë áîëîâñðóóëàõ ýëåêòðîí ñèñòåì¿¿ä-

òðàíçàêøí áîëîâñðóóëàõ, áè÷ëýã õàäãàëàõ ã.ì

• 1960-1970 îí: Óäèðäëàãàä òàéëàãíàõ

– Óäèðäëàãûí ìýäýýëëèéí ñèñòåì – Øèéäâýð

ãàðãàõàä òóñëàõ òàéëàíãóóä

• 1970-1980 îí: Øèéäâýð äýìæèã÷

– Øèéäâýð äýìæèã÷ ñèñòåì – øèéäâýð ãàðãàõ

àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ÿàðàëòàé òóñëàìæ

ÌÑ-èéí õºãæèë

• 1980-1990 îí: Ñòðàòåãèéí áîëîí ýöñèéíõýðýãëýã÷èéí ÌÑ

– Ýöñèéí õýðýãëýã÷èéí òîîöîîëëûí ñèñòåì –

– ÿéöýòãýëèéí ÌÑ – Äýýä ò¿âøíèéìåíåæåð¿¿äýä çîðèóëàãäñàí øèéäâýðëýõìýäýýëýë

– Expert ñèñòåì – Ýöñèéí õýðýãëýã÷èä ìýäëýãòñóóðèëñàí ìýðãýæëèéí çºâëºãºº ºãºõ

– Ñòðàòåãè ÌÑ - ªðñºëäºõ ÷àäâàðò íºëººëºõ¿éöñòðàòåãè ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéòàëààðõ ìýäýýëýë

ÌÑ-èéí õºãæèë

• 1990-2000 îí: Ýëåêòðîí áèçíåñ, ýëåêòðîí

õóäàëäàà

Íèéë¿¿ëýëòèéí ñ¿ëæýýíèé ìåíåæìåíò:

Íèéë¿¿ëýëò, õóâààðèëàëò

Èíæåíåð÷ëýë áà

ñóäàëãàà

Ñàíõ¿¿ áà

íÿãòëàí¯éëäâýðëýë

¯éë÷ë¿¿ëýã÷òýé õàðèëöàõ ìåíåæìåíò

Õóäàëäàà Áîðëóóëàëò

¯éë÷èëãýý

¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áà áèçíåñèéí

¿éë÷ë¿¿ëýã÷

Extranet

Intranet

Intranet

Êîìïàíèé

õÿçãààð

Extranet

Íèéë¿¿ëýã÷èä áîëîí

áèçíåñèéí ò¿íø¿¿ä

Internet

ÌÑ-èéí òºðë¿¿ä

Ìýäýýëëèéí ñèñòåì

¯éë àæèëëàãààíû

ñèñòåì

Óäèðäëàãûí

ñèñòåì

Òðàíçàêøí

áîëîâñðóóëàõ

ñèñòåì

Ïðîöåññ

õÿíàõ

ñèñòåì

Enterprise

Collabration

System

ÿéöýòãýëèéí

ÌÑ

Øèéäâýð

äýìæèã÷

ñèñòåì

Óäèðäëàãûí

ÌÑ

Áèçíåñèéí ¿éë

àæèëëàãààã

áîëîâñðóóëàõ

¯éëäâýðëýëèéí

àæèëëàãààã

õÿíàõ

Áàã áîëîí

workgroup-í

õàìòûí

àæèëëàãàà

¯éë àæèëëàãààíû ñèñòåì

• Transaction processing system -Òðàíçàêøí áîëîâñðóóëàõ ñèñòåì

– Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû ä¿íä ¿¿ññýíºãºãäëèéã áîëîâñðóóëæ ºãºãäëèéí ñàíä áè÷íý. Áèçíåñèéí áè÷èã áàðèìòóóäûã áîëîâñðóóëæãàðãàíà.

– Áîëîâñðóóëàëòûã 2 çàìààð õèéíý.

batch processing - ºãºãäë¿¿äèéã òîäîðõîéõóãàöààíû ¿å¿äýä áîëîâñðóóëíà.

real time - ºãºãäëèéã òóõàéí àãøèí á¿ðòáîëîâñðóóëíà.

Òðàíçàêö áîëîâñðóóëàõ ñèñòåìReal time – øóóä áîëîâñðóóëàõ

• Õóäàëäàí àâàã÷èéí òºëáºðèéí òîîöîîã áîëîâñðóóëàõêàññûí ñèñòåì

Òºëáºðèéí òîîöîî

áîëîâñðóóëàõ ñèñòåì

-ªÑ-íä çàñâàð õèéõ

- ¯ð ä¿íã áîëîâñðóóëàõ

Êàññ÷èí

Áàðàà

áîðëóóëà

ëò

Áàðààíû

ëàâëàõ

•Øààðäëàãà

òàâèõ

•¯ð ä¿íã àâàõ

Àâñàí áàðààã

äàìæóóëàõ

•ºãºãäºë îðóóëàõ

•¿ð ä¿íã õÿíàõ

Êàññ÷èíÝöñèéí

õýðýãëýã

÷

Òðàíçàêö áîëîâñðóóëàõ ñèñòåìBatch processing – áàãöëàí áîëîâñðóóëàõ

• Áàéãóóëëàãûí àëáàí õààã÷äûí õºðºíãèéí àêëàëûã ªÑ-ä á¿ðòãýæ áîëîâñðóóëàõ

Õºðºí㺠àêëàëûã

áîëîâñðóóëàõ:

-ªÑ-íä çàñâàð õèéõ

- ¯ð ä¿íã áîëîâñðóóëàõ

Àëáàí

õààã÷

Õºðºíãº

àøèãëàëò

Õºðºíãèéí

á¿ðòãýë

•Øààðäëàãà

òàâèõ

•¯ð ä¿íã àâàõ

Õºðºí㺠àêòëàë

äàìæóóëàõ

•ºãºãäºë îðóóëàõ

•¿ð ä¿íã õÿíàõ

Á¿ðòãýã

÷: íÿðàâ

Åðºíõèé

íÿ-áî

¯éë àæèëëàãààíû ñèñòåì

• Process control system- ¯éë

àæèëëàãààã õÿíàõ ñèñòåì

– ¯éëäâýðëýëèéí áóþó ôèçèê ¿éë

àæèëëàãààã õÿíàæ, óäèðäàíà.

– Æèøýý:

• øàòàõóóí ò¿ãýýõ ñòàíö

• Òºðºë á¿ðèéí àâòîìàòæóóëñàí ¿éëäâýð¿¿ä

• Ðîáîò àøèãëàñàí ¿éëäâýð¿¿ä

– Áîäèò àãøèíä áîëæ áóé ïðîöåññûí ìýäýýëëèéã

øóóðõàé áîëîâñðóóëæ, øèéäâýð ãàðãàõ

óäèðäàìæààð õàíãàãäñàí ñèñòåì

¯éë àæèëëàãààíû ñèñòåì

• Enterprise collabration system – Áàã,

ãðóïïûí àæèëëàãààã äýìæèæ àæèëëàíà.

• Àæëûí áàéðíû àâòîìàòæóóëàëòûí ñèñòåì

ãýæ íýðëýäýã.

• Æèøýý: ý-ìýéë, ÷àò, âèäåî õóðëûí ñèñòåì

Óäèðäëàãûí ñèñòåì

• Ìåíåæåðèéã îíîâ÷òîé çºâ øèéäâýð

ãàðãàõàä íü òóñëàõ ìýäýýëëýýð õàíãàõ

çîðèëãîòîé ÌÑ.

• Á¿õèé ë ò¿âøíèé óäèðäëàãóóä áîëîí

áèçíåñèéí ìýðãýæèëòí¿¿äýä

çîðèóëàãäñàí áàéíà.

Óäèðäëàãûí ñèñòåìÓäèðäëàãûí ÌÑ/Management IS/

• Ìýäýýëëèéã óðüä÷èëàí òîäîðõîéëîãäñîí òàéëàí

õýëáýðýýð áîëîâñðóóëæ ãàðãàíà.

• Æèøýý: ªäðèéí áàðàà áîðëóóëàëòûí òàéëàí

• Òàéëàíã øààðäàõ õóãàöàà:

– Òàñðàëòã¿é - ¿íýò öààñíû îíëàéí àðèëæààíû

ñèñòåì, äóóäëàãà õóäàëäàà

– Äàâòàìæòàé – ñàëáàð äýëã¿¿ðèéí áàðààíû

ã¿éëãýýã 7 õîíîã á¿ðýýð íýãòãýæ øèíæèëãýý õèéõ

– Ñàíàìñàðã¿é – ãýíýòèéí ¿íèéí ººð÷ëºëòýé

õîëáîîòîéãîîð òàéëàí áàëàíñ ãàðãàõ

Óäèðäëàãûí ñèñòåì

Øèéäâýðò òóñëàõ ñèñòåì /Decision Support System/

• Øèéäâýð ãàðãàõ çàãâàð áà òóñãàé ªÑ-íãàøèãëàí ìåíåæåðò øèéäâýð ãàðãàõàä íüòóñëàõ çîðèëãîòîé êîìïüþòåð àøèãëàñàí ÌÑ

• Æèøýý: á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý òîãòîîõ, ýðñäëèéí øèíæèëãýýíèé ñèñòåì

• Òðàíçàêö áîëîâñðóóëàõ, óäèðäëàãûí ÌÑ-¿¿äèéí äóíäààñ õºãæèõ ãàðñàí, èíòåðàêòèâ ãîðèìîîð àæèëëàíà.

Øèéäâýðò òóñëàõ ñèñòåì

Óäèðäàã÷èéí àæëûí

öýã

Óäèðäàã÷

Загвар

ын сан

Òóñãà

éªÑ

Èíòåðàêòèâ

øèéäâýð

õàíãàõ

•Çàãâàðûí ñàíã

óäèðäàõ

• Õýðýãëýã÷ áà

ñèñòåìèéí õàðèëöààã

õàíãàõ

• ªÑ-íã óäèðäàõ

Øèéäâýðò òóñëàõ

ñèñòåìèéí ÏÕ

Óäèðäëàãûí ñèñòåì

• ÿéöýòãýëèéí ÌÑ / Executive IS/

– Ãàäààä áîëîí äîòîîä ýõ ñóðâàëæèéí ìàø ºðãºí

öàð õ¿ðýýòýé, øèéäâýð ãàðãàõàä ãîë

¿¿ðýãòýé ìýäýýëëèéã óäèðäëàãà áîëîí

ìåíåæåð¿¿äýä àøèãëàõàä õÿëáàð õýëáýðýýð

õàðóóëäàã.

– Æèøýý: Òóõàéí áàéãóóëëàãûí ºðñºëäºõ

÷àäâàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áîëîâñðóóëæ ãîë

öýã¿¿äèéã òîäðóóëæ òåêñò áîëîí ãðàôèê

õýëáýðýýð õàðóóëàõ

Øèéäâýðò òóñëàõ ñèñòåì

Áèåëýãäýõ àæëûí öýã

Äýýä ò¿âøíèé

óäèðäàã÷

• Áèåëýõ ÌÑ-èéí ÏÕ

• ªÑÓÑ-èéí ÏÕ

• Õàðèëöàà õîëáîî

õàíãàõ ÏÕ

Ãàäààä

ªÑ

Äîòîîä ¿éë

àæèëëàãàà

íû ªÑ

Òóñãà

éªÑ

Ñòðàòåãè

ìýäýýëýë

õàðóóëàõ

ÿéöýòãýëèéí ÌÑ

• Ãàäààä ¿éë ÿâäëûí /òàòâàðûí øèíý õóóëèóä, ºðñºëäºã÷èä ã.ì/ ºãºãäëèéã íýãòãýõýäçîðèóëàí á¿òýýäýã.

• Äîòîîä ÓÌÑ, Øèéäâýðò òóñëàõ ñèñòåìýýñàâñàí ìýäýýëëèéã àøèãëàí ä¿í øèíæèëãýýõèéíý.

• Äàðààõ àñóóëòóóäàä õàðèó ºãíº.

– Áèçíåñèéí àëü ñàëáàð îðîõ õýðýãòýé âý?

– ªðñºëäºã÷èä þó õèéæ áàéíà?

– Áèçíåñèéí ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëòýýñ ÿìàð ìýäëýã, ìýäýýëýë áèäíèéã õàìãààëàõ âý? ã.ì

Ñèñòåì¿¿äèéí óÿëäàà õîëáîî

ESS

MIS

KWS

and

Office

TPS

DSS

Íîì ç¿é

• Intoduction to Information Systems. James

A. O’Brien. 2003

• Information Technology and Management.

Ronals Thompson, William Cats-Baril.

2003

• Essentials of Management Information

System. Kenneth C.Laudon, Jane

P.Laudon