Pravilna ishrana u prevenciji šećerne bolesti

Brižita Djordjević Institut za bromatologiju, Farmaceutski fakultet, Beograd

ADEKVATNO BALANSIRANA DIJETA

OPTIMALNO BALANSIRANA DIJETA

Hrana

Funkcionalna hrana Dijetetski suplementi

Dijetarne intervencije

Pravilno balansiranje odredjenih nutrijenata u ishrani;

Eliminaciju određenih nutrijenata ili namirnica;

Potenciranje odredjenih jedinjenja u namirnicama (konzumiranje fortifikovanih namirnica);

Suplementacija hrane (konzumiranje dijetetskih suplemenata).

Ciljna mesta delovanja dijetarnih intervencija kod dijabetesa

Promenljivi faktori rizika za nastanak gojaznosti

Deficit nutrijenata

Interakcije hrane i odredjenih lekova

Promenljivi faktori rizika za nastanak šećerne bolesti

Smanjeni unos dijetnih vlakana

Povećani kalorijski unos

Prekomerni unos rafinisanih šećera, zasićenih masti

Život u zatvorenom prostoru, smanjena fizička aktivnost, promenjeni dnevni ritam, dehidratacija, malo izlaganja sunčevoj svetlosti

Dijetarne intervencije u prevenciji dijabetesa

Energetski unos i telesna masa

BMI do 25Vezbanje veoma znacajno

Dijetarne masti < 35 % E Zasicene + trans < 10 %EPMK <7 % EΩ-3 MK do 1 gMMK < 10 %ECho < 300 mg

Proteini 10 – 20 % E 0,8 – 2 g/kg TM

Ugljeni hidrati 45 - 60% E Priroda ugljenih hidrata!!!!Nizak glikemijski indeks

Ugljeni hidrati

Prosti šećeri Složeni šećeri Dijetna vlakna

Ugljeni hidrati treba da budu niskog GI!

Glikemijski indeks-GI

Glikemijski indeks je brzina kojom se povećava nivo glukoze u krvi posle uzimanja određene količine vrste hrane. To je parametar hiperglikemijskog potencijala hrane bogate ugljenim hidratima.

Klasifikacija Glikemijski indeks Primeri

Nizak GI ≤55

Voće i povrće (osim krompira i lubenice), integralni hleb, pasta, leguminoze, mleko, meso, ulja, integralni pirinač

Srednji GI 56-59 Proizvodi od celog zrna pšenice, beli pirinač, sok od pomorandže

Visok GI ≥70 Korn fleks, kuvani krompir,

lubenica, kroasani. Beli hleb, čista glukoza

Glikemijski indeks ugljenih hidrata

Ugljeni hidrati niskog glikemijskog indeksa

Dijeta niskog glikemijskog indeksa dovodi do značajnog

poboljšanja stanja insulinske rezistencije.

Efekat: normalizacija nivoa insulina

Dijetna vlakna

Ne postoji generalno prihvaćena definicija; Osnovna fiziološka karakteristika je nesvarljivost u

tankom crevu; Dijetna vlakna su ostaci ćelija biljaka, otporni na

hidrolizu enzimima humanog digestivnog trakta, ali se delimično hidrolizuju bakterijama kolona. Ona uključuju neskrobne polisaharide, lignin, nesvarljivi skrob i nesvarljive oligosharide.

Mnogobrojne definicije, podela na rastvorna (pektini, gume, sluzi i neke hemiceluloze) i nerastvorna (celuloza, lignin i neke hemiceluloze).

Dijetna vlakna

Nerastvorna: celuloza, pojedine

hemiceluloze, lignin

Rastvorna: deo hemiceluloza, pektini, gume, sluzi,

nesvarljivi(rezistentni) skrob nesvarljivi

oligosaharidi

Dijetna vlakna

Fiziološki efekat

stimulišu lučenje digestivnih sokova povećavaju volumen želudačnog sadržaja menjaju vreme transporta kroz digestivni

trakt vezuju žučne kiseline smanjuju digestibilnost nutrimenata smanjuju prisustvo slobodnih radikala deluju na crevnu floru

Dijetna vlakna

Pokazuju povoljan efekat na promociju zdravlja: funkcija GIT-a, sniženje holesterola, sniženje nivoa

insulina, normalizovanje glikemije, srčanih bolesti

Preporuka ADA: 14 g/1000 kcal. Suplementacija dijetnim vlaknima!!!

2,5 g HPMC/2x

Dijetna vlakna-rezistentni skrob

RS je definisan kao frakcija skroba koji ne podleze digestiju u tankom crevu, a u debelom crevu može da bude više ili manje fermentisan od strane mikroflore

Spora digestija, odnosno, oslobađanje manje

količine glukoze u odnosu na količinu koju bi dao skrob, preporučuje njegovu upotrebu kada je potrebno kontrolisati nivo glukoze

Metabolizam RS se pojavljuje 5-7 sati posle konzumiranja, što je suprotno uobicajenoj skrobnoj hrani, koja se digestuje skoro odmah.

Dijetna vlakna-β glukan

Hipoglikemijsko delovanje β-glukana

umanjuje i usporava apsorpciju glukoze ( uticaj na

glikemijski indeks) imunomodulatorno delovanje ? prva zdravstvena izjava odobrena od strane FDA

Biološki aktivna jedinjenja

Sastojci hrane sa povoljnim uticajem na zdravlje

Nutrijenti i ne- nutritivne komponente/fitohemikalije

Mogu biti komponente konvencionalne hrane, funkcionalne hrane, ali i dijetetskih suplemenata.

Dijetarne intervencije u prevenciji dijabetesa

Mikronutrijent

Uobicajena suplementirana doza

Potencijalni efekat

Hrom 200 µg/2 x Normoglikemija

L-karnitin 500 -1000 mg Oksidacija masnih kisleina

Antioksidansi (vit C, E, Zn)

Razlicite kombinacije i doze

Antioksidativna zastita, u prevenciji dijabeticne retinopatije

Vitamin D 10 µg Smanjenje insulinske rezistencije

Magnezijum 400 -1000 mg Oksidacija masti

Jod 150 µg Optimalno funcionisanje tiroirdne zlezde

ɑ-liponska kiselina

600 mg/2 x Normalizacija insulinske rezistencije, neuropatije, antioksidans

Antioksidansi-smanjenje ROS

Delovanje: smanjenje nivoa ROS Visok nivo oksidativnog stresa je u korelaciji sa incidencom dijabetesa Pokazuju protektivno delovanje :

Polifenoli Zn vitamin Cvitamin E Se

Kombinovana suplementacija –najbolji rezultati

ω-3 masne kiseline

Prekursori su eikozanoida blažeg fiziološkog delovanja, pa je optimalan unos u vezi sa smanjenom inflamacijom

Dijetarna preporuka: do 3 g dnevno

Vitamin D

Vitamin D– smanjenje inflamacije, hipoinsulinemijski efekat

Deficit: i do 50 % odrasle populacije Preporuka AAD u skladu sa preprukom IOM,

povećati unos na 10 µg dijetarnim izvorima, ali ne putem sunčanja

Fitonutrijenti/fitohemikalije

Fitonutrijenti su bioloski aktivne , ne-nutritivne komponenete hrane sa potencijalno povoljnim efektom po zdravlje.

Uobičajeno se nalaze u biljnim namirnicama voćem, povrćem, čaj, kafa, čokolada, žitarice, vino

Na hiljade identifikovano* Uključeni u metaboličke procese biljaka

*BNF 2003

Fitonutrijenti od znacaja za prevenciju dijabetesa

Fitonutrijent Potencijalni efekat

Kvercetin Normoglikemija, antiaterogeni efekat

Antocijanidini Normoglikemija

Polifenolske supstance iz cimeta

Normoglikemija, povecava insulinsku osetljivost

Polifenoli zelenog caja

Inhibitori alfa/amilaze, smanjuju postprandijalni nivo glukoze, jer usporavaju digestiju skroba

Dijetarne intervencije na nivou interakcije hrane i odredjenih

lekova

Metformin ↓ apsorpciju folata ↓ vitamina B12 (stariji !) ↓ vitamina B6 homocistein ↑

Preporuka: suplementacija folnom

kiselinom, vitaminom B12 i vitaminom B6

Dijetarne intervencije na nivou interakcije hrane i odredjenih

lekovaBiološki aktivna jedinjenja grejpfruta i soka

od grejpfruta inhibiraju intestinalni CYP3A4↑ conc leka u sistemskoj cirkulaciji (repaglinid)

Biološki aktivna jedinjenja lista ginko bilobainhibiraju CYP2C9 i umanjuju metabolizam nekihantidijabetika ( glipizid, glimepirid) rizik od hipoglikemije!

Kantarion indukuje CYP3A4 i ubrzava metabolizam leka smanjenje thp efekta!

Tokom terapije oralnim antidijabeticima oprezno sa dijetetskim suplementima:

alfa liponske kiseline hroma ginsenga belog luka

aditivni efekat rizik od hipoglikemije !

Dijetarne intervencije na nivou interakcije hrane i odredjenih

lekova

.

Zaključak- šta treba imati u vidu?

Prevencija od presudnog značaja!!

Uloga načina ishrane u etiopatogenezi, ali i prevenciji nastanaka dijabetesa

Ciljana mesta delovanja dijetarnih inetrvencija

PrevencijiBolesti Terapiji (interakcije hrane i lekova)