ISI ve KÜTLE TRANSFER TEKERLERİ

● Yoğuşturucu - Condensation

● Higroskopik - Hygroscopic

● Soğurucu - Sorption

www.recuperator.eu

www.esanjorler.com

Havadan havaya ısı ve kütle aktarımı sağlayabilen rejeneratif ısı tekerlekleri, hem duyulur hem de gizli ısı

aktarımı yapabilmeleri ile enerjinin etkin kullanımı konusunda önemli rol oynarlar. %70 ve üzerinde

duyulur ve gizli ısı transfer verimlilikleri ile özellikle soğutma (yaz) iklimlendirmesinde gerekli olan mekanik

soğutma ihtiyacının en aza indirilmesini sağlarlar. Nem transfer edebilmeleri ile gizli ısı aktarım gerekliliği

en az seviyeye indirilir ki bu sayede soğutma çevrimlerinin %100 veya çok yüksek duyulur ısı oranı (SHF) ile

çalışmaları sağlanır. Havanın içindeki nemin yoğuşturulması için kullanılan gizli ısı minimize edilerek, daha

küçük soğutma kapasiteleri ile daha büyük mekanların iklimlendirilmesi mümkün olur. %65 e ulaşan

mekanik soğutma ekonomileri ile tam bir enerji ve çevre dostu çalışmayı desteklerler. Özellikle ılık ve

nemli iklime sahip çevre koşullarındaki geri kazanım uygulamalarında çok başarılıdırlar.

Temsil ettiğimiz ısı tekerlekleri 30 yıllık bir üretim ve uygulama tecrübesine sahiptir. Hem duyulur hem de gizli ısı transferini başarılı

ve yüksek verimli olarak yapabilmeleri sayesinde, mekanik nemlendirme ve mekanik nem alma ihtiyacını nerede ise tamamen

ortadan kaldırırlar. Yüksek enerji maliyeti gerektiren nem alıcı ihtiyacının ortadan kaldırılması veya çok az seviyeye indirilmesi ile bir

kez daha enerji dostu olurlar. Isı tekerleği uygulamaları, doğru seçilmiş ve uygulanmış ısı tekerlekleri ve kombinasyonları ile ilk yatırım

bedellerini kuruluş anında yatırımcısına geri kazandırabilirler. Doğru seçim ve doğru uygulama konusunda Firmamız’dan detaylı

teknik destek alınabilir…

İş ortaklarımızdan olan ve Italya’da kurulu Recuperator S.p.A.Firması 30 yılı aşan bir üretim

tecrübesine sahiptir. Kullandığı üretim teknolojileri, hammaddeler ve ortaya çıkardığı kütle-ısı

transfer elamanları ile tam bir enerji dostu firmadır. Yılda 10,000 adet ve üzerinde ısı tekerleği ve

reküperatör üreterek ve bunları kullanıcının hizmetine sunarak, her saat 100,000,000 metreküp

atık hava içindeki enerjinin geri kazanılmasına katkı koyarlar. Isı tekerleklerinin kullanımı sırasında,

çok yaklaşık bir hesaplama yapıldığında 700,000,00. Yani her saat 74 ton “petrol kullanımı”

önlendiği görülür. Çalışmanın 24 saat ve 365 gün sürdüğü dikkate alındığında sağlanan ekonominin

büyüklüğü daha çarpıcı bir şekilde ortaya çıkar.

Prensipler ve çalıştırma

Isı tekerlekleri nem ve ısıyı dönen dolguları üzerinden taşırlar. Dolgu’lar farklı yoğunluk ve kalınlıkta olmak üzere büyük çoğunlukla ince

aluminyum şeritler kullanılarak üretilir. Duyulur ısı transferi için çıplak aluminyum şeritler kullanılırken, nem transferi istenilen

uygulamalar için genişletilmiş yüzeyli veya kimyasal kaplanmış yüzeylere sahip aluminyum şeritler kullanılır. Isı tekerlekleri üzerindeki

hava akışlarının “zıt” akışlı olması önerilir.

Sanal olarak yatayda veya düşeyde iki eşit parçaya bölünmüş dolgunun her iki tarafından farklı sıcaklık ve nem değerlerine sahip hava

akımları geçirilir. Sıcak (ve/veya nemli) hava akımı üzerinden geçtiği “dolgu” yu ısıtır veya dolgu üzerinde içindeki nemi bırakır. Dönme

hareketinin devamı ile ısınmış veya nem yakalamış dolgu soğuk ve kuru hava akımı tarafına geçer. Bu noktadan itibaren ısınmış dolgu,

üzerinden geçen soğuk havayı ısıtır ve/veya yüzeylerindeki nem kuru havaya aktarılır. Anlaşılacağı gibi yenilenebilir bir çalışma

döngüsüdür. Hava akımları geçtikçe ve dolgu döndüğü sürece bir taraftan diğerine “ısı” ve “nem” akışı devam eder.

Isı geçişi

Prensipler bölümünde anlatıldığı gibi ısı tekerleğinin dolgusu bir taraftan sıcak hava akımı ile ısıtılmaya

çalışılırken, diğer taraf üzerinden zıt akım esasına göre akan soğuk hava tarafından soğutulmaya çalışılır. Bu

durumda, yandaki gibi yatayda ikiye bölünmüş dolgu üzerinde, düşeyde ikiye bölünmüş bir ısı profili ortaya

çıkar. Soğuk hava girişi tarafından bakıldığında ve saat yönünün tersine dönen ısı tekeri dolgusunun “sağ yarısı

sıcak”, “sol yarısı ise soğuk” tur. Aynı ifadeyi “nem” açısından söylemek gerekirse, sol yarı “nem yüklü”, sağ

yarı ise “nemi boşalmış” olarak ifade edilebilir. Isı geçiş verimliliği, hava debilerinin sıcaklık farkları ve kütlesel

debileri ile ilişkilidir. Diğer önemli parametreler ise, dolgu kalınlığı ve yoğunluğu ile dolgunun dönüş hızıdır. Isı

geçiş kapasitesinin, sıcaklık ve nem değerlerine göre anlık olarak değişen, kütlesel debinin bir parametresi

olduğu bilinmelidir. Isı akış-geçiş miktarları, bilinen termodinamik formülleri ile ve bir verimlilik-etkinlik

faktörü kullanılarak hesaplanabilir. Çok büyük efektif transfer yüzeylerine ulaşabilen ısı tekerlekleri üzerinde

büyük miktarlarda geri kazanım elde edilebilir ve enerji ekonomisi adına çok önemli katkılar sağlanabilir.

Nem geçişi

Isı tekerleklerinde nem geçişi-aktarımı, aşağıdaki gibi sıralanabilecek bazı belirli ön koşullara bağlıdır : • Her iki hava akımının içinde taşıdığı anlık su buharı miktarı diğerinden farklı olmalı,

• Soğuk hava akımı, ılık havayı çiğ noktasına soğutabilecek kadar soğuk olmalı,

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

www.esanjorler.com

• Dolgu yüzeyleri, su moleküllerinin takılabileceği kadar genişletilmiş yüzeylere sahip olmalı,

• Dolgu yüzeyleri uygun adsorbent-soğurma kimyasalları ile kaplanmış olmalı,

• Adsorbent kaplamanın nanolabirentleri, su molekül büyüklüğü ve yapısı ile uyuşmalı…

Isı tekerlekleri dolgusu üzerinden nem aktarımı prensip olarak iki şekilde gerçekleşir :

“Birincisi”, ılık hava akımının içindeki su buharının, çiğ noktasının altındaki sıcaklığa sahip dolgu yüzeylerinde

“yoğuşmasıdır”. Yoğuşan su habbecikleri dolgunun dönmesi ile kuru hava tarafına taşınır ve orada kuru hava

tarafından buharlaştırılarak alınır. Bu nem taşınımı “kontrolsüz” olarak gerçekleşir. Ne kadar nem yoğuştuğu ve

buharlaştığı bilinemez. Bulunulan şartlara bağlı olarak transfer kendiliğinden oluşur ve kontrol edilemez.

“Nem transferi” için “ikinci” koşul, hava içindeki su moleküllerinin seçilerek dolgu yüzeylerindeki nano labirentlerde yakalanması

ve yine dönme hareketi ile diğer hava akımı içine taşınmasıdır. Yakalama işleminin gerçekleşebilmesi için dolgu yüzeylerinde özel

bir yapının meydana getirilmesi gerekir. Nem transferi yapabilen ısı tekeri üretiminin “know-how” ını teşkil eden bu kaplama az

sayıda üretici tarafından yapılabilmektedir.

Çapraz taşınım - kirlenme Isı tekerleklerinin dolguları içinde hava akımlarının birbirleri içine taşınma riski vardır. O an için dolgu içinden akmakta olan

havanın, dönme hareketi sonucunda, dolgunun diğer hava akımı bölümüne geçmesi ile, diğer tarafa taşınmış olur. Literatürde

“cross contamination-çapraz kirlenme” isimlendirilen bu taşınım miktarının azlığı veya çokluğu, ısı tekerleğinin kalitesini

belirleyen temel faktörlerdendir. Çapraz kirlenme, uzun bir tecrübe ve modern üretim tekniklerinin kullanımı ile azaltılabilir.

Herşeye rağmen çapraz kirlenme sıfırlanamz.

Isı tekerleğinin yapısı üzerinde ve/veya ısı tekerleğinin montajlandığı ahu içinde alınabilecek bazı

önlemler ile çapraz taşınım miktarı, taze hava debisinin %0.5 i ve altına indirilebilir. Hiçbir önlem

alınmadığı durumda çapraz taşınım miktarı, hava akımları arasındaki basınç farkı, dolgu kalınlığı ve

yoğunluğu, dolgu dönüş hızı, dolguyu taşıyan ve döndüren konstrüksiyon yapısı ile ilişkili olarak %3 ile %15

arasında değişir. Özellikle hijyenik uygulamalarda istenilmeyen bu çapraz kirlenme için firmamız sipariş

aşamasında uyarılmalı ve ürünün hijyenik uygulamada kullanılacağı vurgusu firmamıza bildirilmelidir.

Hava akımları dolgu üzerinde zıt akışlı olmak üzere nasıl yönlendirilirlerse yönlendirilsinler, dolguyu taşıyan çerçevenin orta

bölmesinin bir tarafında taze hava içine dönüş havası, diğer tarafında ise dönüş havası içine taze hava taşınır. Bu taşınımların, taze

hava içine dönüş havası taşınım kısmı “çapraz kirlenme-bulaşma”, dönüş havası içine taze hava taşınımı ise “enerji ve taze hava

kaybı” olarak değerlendirilir. Her iki taşınım da projelendirilmiş “veriş havası” ve “egzost havası” debilerini değiştirir. Bu debilerin

mutlaka yukarıdaki resim üzerinde verilen “OACF” ve “EATR” çarpanları ile düzeltilmeleri gerekir. Bu çarpanlar : OACF yani “taze

hava debisi düzeltme faktörü”, EATR yani “egzost havası taşınım oranı” olarak isimlendirilir. “OACF” ve “EATR” debilerinin

hesaplanması ve istenilen “veriş” yada “egzost” hava debilerinin tutturulabilmesi için bu debiler kullanılarak taze hava “OA” ve

dönüş havası “RA” debilerinin düzeltilmesi gerekir. “OACF” ve “EATR” debilerinin hesaplanması için kullanılabilecek grafikler

aşağıdadır. Grafiklerden elde edilecek veriler “fikir verme” amaçlıdır. Grafikler kullanılarak yapılan ve Firmamıza onaylatılmayan

değerlerden ve sonuçlarından firmamız sorumlu tutulamaz.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Süpürme havası

Isı tekeri ile ısı geri kazanım uygulamalarında, “OACF” ve “EATR” hava akımlarına

ilave olarak, doğru bir “projelendirme ve uygulama” yapılabilmesi için, yandaki

çizimde gösterilen ve isimlendirilen diğer hava akımlarının da tanımlanması

zorunludur. Tüm bu hava debileri birbirinden farklı olmasına karşılık, birisi diğerini

olumlu veya olumsuz olarak etkileme özelliğine sahiptir. Bu durumda, HVAC proje

aşamasında, yalnızca “egzost havası” ve “taze hava” debilerinin tanımlanıyor olması

büyük bir eksiklik ve sonrasında ortaya çıkan bir kaos döneminin başlangıcıdır. Çünkü

bu şekildeki projelendirme verileri ile yapılan uygulamadan veriş ve dönüş havaları

farklı debiler ile çıkmaktadır. Projede hiç tanımlanmamış süpürme, taze hava

düzeltme ve egzost havası taşınım debilerinin ne olduğu, nereden gelip nereye

gittikleri ise çözülmesi imkansız çok bilinmeyenli denkleme dönüşmektedir.

Taze hava debisi içine taşınabilecek kirli havanın çok büyük bir kısmının önlenmesi mümkündür. Isı tekerleklerimiz üzerinde bu

çapraz taşınım ve kirletme havası miktarı, uygulamada kullanılan “ahu”, “fan” ve “tesisat”ın desteklemesi kaydı ile “%0.5”

seviyesinin altına indirilebilmektedir. Bu değer, “EN308” ve “ARI 1060” standartlarının izin verdiği değerlerin çok altındadır. Kirli

havanın taşınımının önlenmesi için, taşınım bölgesinin süpürülerek dolgu içi temiz hale getirilir. Isı tekerleklerimizde bu işlem için

geliştirilmiş özel süpürme bölmeleri bulunur.

Üst ve yandaki çizimlerde görüldüğü üzere süpürme bölmesi, dönen dolgu merkezden başlayıp,

dolgu dış çemberine doğru genişleyen bir kutudur. Taze havanın dolguyu terk ettiği tarafa

yerleştirilir. Bu kutu içinden geçmeye çalışan temiz hava yoluna devam edemez ve mecburen geri

dönmek zorunda kalır. Bu geri dönüş sırasında, dolgunun içindeki kirli dönüş havasını önüne katıp,

süpürerek dönüş havası ile birlikte egzosta gider. Taze hava, “SA” süpürme havası kadar azalarak

veriş havası, dönüş havası ise “SA” debisi kadar artarak egzost havası olarak yoluna devam eder.

Aynı anda da dönmeye devam eden temiz dolgu, taze hava akımı içine ulaşır. Bu eylemin başarıya

ulaşması, üst çizimde de gösterildiği ve formülize edildiği gibi, taze hava akımı b asıncının dönüş

hava akımı basıncından 200~800 Pa arası yüksek olması ile mümkündür. Süprüme havası olarak kulla-

nılacak hava debisi yandaki grafik ile bulunabilir. Süpürme debisi “X” eksenine

yerleştirilmiştir. “Y” ekseninde ise taze hava ile dönüş havası akımlarının basınç farkı

bulunmaktadır. Abak içindeki değerler ise ısı tekeri dolgusunun çapıdır. Süpürme debisi

grafik üzerindeki “kırmızı” okların izlenmesi ile gerçekleştirilir ve 475 Pa basınç farkı için

3000 mm çapındaki ısı tekeri dolgusu üzerindeki süpürme havası debisi 2700 m³/h olarak

okunur. Grafik, 1x5˚, 2 mm dolgu kanalı yüksekliği, 12 rpm dönüş hızı ve taze hava çıkışına

yerleştirilmiş bir süpürme bölmesi için öngörülen süpürme havası debisini belirler.

Belirlenen değerler yalnızca Firmamızın ısı tekerlekleri için geçerlidir. Buna rağmen grafikten

elde edilen değerler kesin hesaplamalarda kullanılmadan önce firmamıza onaylatılmalıdır

Diğer hava akımları

Isı tekeri kaseti veya uygulama yerindeki diğer hava akımları yani hava kaçakları, tamamen ısı tekerinin kalitesi ve uygulamanın

profesyonelliği ile ilgilidir. Doğru üretilmemiş ve contalanmamış bir rotor-kaset üzerinden dönüş ve taze hava akımları birbirine

karışabilir. Yine gerektiği gibi sızdırmaz bir şekilde birbirinden ayrılmamış taze ve dönüş havası hücre ve kanalları içinde iki hava

akımı birbirine karışabilir. Hatta gerekli sızdırmazlık önlemlerinin alınmadığı durumlarda, şartlandırılmış hava veya dönüş havası içine

çevre havası da karışabilir. “Dış ve iç sızıntı” olarak anılan bu kaçaklara by-pass eden hava kaçakları da eklenebilir. İfade edildiği gibi

tüm bu kaçaklar kalitesiz üretim ve yanlış montajlanmış uygulamalar için söz konusudur.

Yoğuşma Isı tekerleği dolguları yüzeylerinde yoğuşma tek bir koşulda meydana gelir. Çıplak ve düz aluminyum şerit ile sarılmış “yoğuşturma-

duyulur ısı” tekerleği dolgu yüzeylerinde, ılık ve nemli dönüş havasının, “çiy” noktasına kadar soğuması ile, bu havanın içindeki su

buharı o soğuk yüzeylerde yoğuşarak “şebnem” tanecikleri oluşturur. Bu su zerrecikleri diğer taraftaki kuru hava akımı ile

buharlaştırılır ve alınır. Ancak ne kadar yoğuşma meydana geldiği ve/veya ne kadarının kuru hava tarafından buharlaştırıldığı kontrol

edilemez. Sürekli olarak değişken seyreden bu oluşum sonucu ısı tekeri dolgu yüzeylerinde ıslaklık ve su damlamalar görülebilir. Bu

sebeple “yoğuşturma” tekerleği uygulamalarında yoğuşma tavası kullanımı ve drenaj çıkışı zorunludur. Ayrıca yoğuşturucu ısı

tekerleklerinin hijyenik uygulamalarda kullanımı hiçbir zaman önerilmez.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Buzlanma Teorik olarak “sıfır” derecenin altındaki hava sıcaklıklarında yoğuşma ve buzlanma söz konusudur. Ancak ısı tekerleği

uygulamalarında, hem yoğuşmanın çok sınırlı meydana gelmesi, hem de sürekli yenilenebilir bir çalışma sistemine sahip olunması,

buzlanma olasılığını yok denecek seviyelere indirir. Çalışma sırasında göreceli olarak ısı tekeri dolgusunun yarısı sıcak, diğer yarısı ise

soğuktur. Soğuk olan dolgu ise sürekli olarak sıcak bölgeye doğru hareket etmekte ve sıcak tarafa geçmektedir. Dolgunun belirli bir

kısmı, belirli ve sınırlı bir süre için “eksi” sıcaklıklarda çalışıyor olsa dahi, ıslaklık ve su bulunmadığı için donma riski bulunmaz. Fakat

durum yoğuşturma rotorları için biraz daha farklıdır. Dolgu yüzeylerinde bulunan su zerrecikleri soğuk bölge geçişi sırasında kristallenir.

Fakat dönme hareketi ile tam buzlaşamadan ılık tarafa geçtikleri için kristalleşme çözülebilir.

Hangi tip ısı tekeri olursa olsun, eksi sıcaklıklardaki çalışması sırasında dönme hareketi veya ılık hava akımı durduğu taktirde donma

meydana gelir. Soğurma dolgularının donması için, doyma noktasına yakın yani yüksek miktarda nem (su molekülü) dolmuş olması

gerekir. Bu kötü senaryolar göz önünde bulundurulur ise donma önlemlerinin alınması önerilir. Ancak ısı tekeri donmasının çok az

rastlanmış bir olay olduğu da unutulmamalıdır. Buzlanma önlemleri: ● Aşırı soğuk taze hava bir ön ısıtıcıda buzlanma riski ortadan kalkana kadar ısıtılır,

● Aşırı soğuk taze hava zaman zaman ısı tekeri üzerinden değil, by-pass kanalından geçirilir,

● Zaman zaman taze hava debisi azaltılarak, dönüş havası etkinliği arttırılır ve buzlanma eritilir,

● Taze hava girişinde rejeneratör yüzeyinden hava geçişi kontrollü sağlanır, buzlanma oluşmaz,

● Dönüş havası fanı hız kontrollü seçilir ve buzlanma anında hızlanarak buzlanmaya izin vermez.

Buzlanma oluşmasına engel olmak için veya meydana gelen buzlanmayı ortadan kaldırmak için uygulanacak önlemlerin

iklimlendirme kalitesini etkileyebileceği dikkate alınmalı, uygulamaların doğru bir şekilde yapılması sağlanmalıdır.

Basınç düşümü Isı tekerleği dolgusu üzerinden geçen hava akımına doğal olarak “direnç” yaratır ve geçişini zorlaştırır. Dolgunun yarattığı bu direnç

“fan ve fan motorları” tarafından yenilerek hava hareketi sağlanır. Dolgu üzerindeki direnç ne kadar güçlü ise, o direnci yenmek için

kullanılması gereken fan motoru da o oranda güçlü olmak zorundadır. Doğal olarak daha güçlü motorda daha fazla enerji

sarfedilecektir. Geri kazanılan enerjinin bir kısmı fan motoruna harcanacaktır. Bu çevrim dikkate alınarak: Dolgu yoğunluğu,

verimlilik ve basınç düşümü optimize edilmeli, optimum basınç düşümleri ile optimum verimlilikler, yine optimum dolgu yapıları ile

çözülmelidir.

Isı tekerlekleri üzerindeki optimum basınç düşümü 150 Pascal seviyesidir. Yaklaşık %70 ısıl verimlilik sağlayan bu basınç düşümü,

değişik uygulamalar için 125~175 Pa basınç düşümü aralığı olarak genişletilebilir. Kullanılabilir en yüksek basınç düşümü ise, hava

hızının 4.0 m/sn yi aşmaması kaydı ile 225 Pascal dır. Önerilen en düşük basınç düşümü de 100 Pascal dır. Daha düşük basınç

düşümü hava akımlarının homojen olarak taşınmasında sıkıntı yaratır ve istenmeyen karışımlar ortaya çıkabilir.

Özellikle 2500 mm ve üzerindeki ısı tekeri çaplarında basınç düşümü ve hava hızları daha büyük önem kazanır. Çap büyüdükçe aynı

basınç düşümünün dolguyu yataklayan rulmanlar ve mil üzerindeki eksenel ve yanal zorlamaları artar. Büyük çaplara doğru

gidildikçe hava hızının 3.0 m/sn ve hatta altına, basınç düşümünün ise 150 Pascal ve hatta altına indirilmesi önerilir. Büyük

debilerdeki ve büyük çaplardaki uygulamalarda taze ve dönüş havası debilerinin mümkün olduğu kadar birbirine eşit alınmaya

çalışılması gerekir. Aksi halde zıt hava akışının “eğmeye” zorlaması ile “mil ve yataklar” üzerindeki zorlama tehlikeli ve zarar verici

noktalara ulaşabilir. Böyle durumlarda devre dirençleri iyi hesaplanmalıdır.

Basınç farkı dayanımı Zıt akışlı ısı tekerlekleri için özellikle tanımlanmış bir basınç farkı dayanımı yoktur. Mil ve rulmanlar üzerinden bakıldığında bu

elemanlara gelen eksenel ve yanal kuvvetler sürekli olarak yer değiştirmekte ve tabir yerinde ise, bir önceki etkiyi nötralize eder

şekilde kuvvet uygulamaktadır. Buna rağmen dolgu çapının büyümesi ve hava akımlarının basıncının artması, yataklar ve mil

dışında, dolgunun kendisine de önemli zorlamalar meydana getirmektedir. İmalatçıların aldığı farklı önlemlere rağmen iki devredeki

basınç farkının 1000 Pascal üzerinde olması önerilmez.

Verimlilik ve yazılım Isı tekerleklerinde genellikle üç ayrı verimlilik-etkinlik kavramı tanımlanır. Bunlar; “sıcaklık” (duyulur ısı), “nem” (gizli ısı), “entalpi” (toplam ısı) verimlilikleridir. Bu verimlilikler aşağıdaki üç madde halinde analiz edilebilirler :

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

• “Sıcaklık verimliliği” veya sıcaklık değişim oranı “duyulur ısı” yani “yoğuşturma” tekerleklerinde gerçekleşen bir verimliliktir ve kuru termometre sıcaklığındaki değişim üzerinden hesaplanır. • “Nem” veya “gizli ısı” transfer verimliliği “higroskopik dolgulu” ısı tekerleklerinde önem kazanan bir verimliliktir. Havanın içinde

taşıdığı su buharı miktarı yani “mutlak nem” değişimi üzerinden hesaplanır. Aynı hesaplamanın “entalpi” değeri değişimi üzerinden

yapılması da mümkündür. Entalpi değerleri üzerinden yapılan hesaplamada, gizli ısı verimliliğinin toplam ısı verimliliği ile

karıştırılmaması gerekir. Birbirlerine oldukça yakın oranlarda gerçekleşen bu verimliliklerin birbirine karıştırılması ciddi hesaplama ve

kapasite hatalarına sebep olur.

• “Toplam ısı” verimliliği entalpi değişim değerleri üzerinden hesaplanır. Özellikle “sorption-soğurma” dolguları için önemlidir. Giriş

ve çıkış değerleri arasındaki “duyulur” ve “gizli” ısı transferleri toplamının verimliliğidir. Özellikle “yaz” iklimlendirmesi

uygulamalarındaki “soğutma” kapasitesinin indirilmesinde büyük önem kazanırlar. Toplam mekanik soğutma kapasitesi içindeki gizli

ısının azaltılması ile yoğuşturmaya harcanan mekanik enerjinin duyulurda kullanılması mümkün olur. Prosesin toplam soğutma

kapasitesinde %50 ve üzerinde ekonomiler sağlanması mümkün olabilir. Verimlilikler aşağıdaki formüller ile de hesaplanabilir.

Şekilde kullanılan sembollerin karşılıkları aşağıda verilmiştir.

ηS : Duyulur ısı verimliliği - %

ηL : Gizli ısı verimliliği - %

ηT : Toplam ısı verimliliği - %

t1 : Taze hava giriş KT sıcaklığı - ˚C

t2 : Taze hava çıkış KT sıcaklığı - ˚C

t3 : Dönüş havası giriş KT sıcaklığı-˚C

w : Mutlak nem – gr/kgKH

h : Entalpi değeri – KJ/kgKH

Yukarıdaki genel verimlilik formülleri ancak her iki akışkanın eşit debilerde olduğu durumlarda doğru sonuçları sağlar. Dönüş havası

ile taze havanın eşit olmadığı durumlarda yukarıdaki formüllere “kütlesel debi” lerde eklenmelidir. Çünkü kapasite hesaplarında

alınan veya verilen ısı doğrudan ısıyı taşıyan debinin değişkenidir. Debi arttıkça veya azaldıkça taşınan ısı miktarı değişir. O nedenle

geri kazanım miktarı hesapları da taşınan debiler üzerinden yapılmak zorundadır. Buna bağlı olarak geri kazanım “verimlilik” de

kütlesel debinin değişkeni olur.

Kullanıcılarımıza tüm markalarımız ile 30 yıl ve üzerindeki mesleki tecrübelerimizi kullanarak geliştirilmiş yazılımlar ile hizmet

vermekte ve ürün tedarik etmekteyiz. Tüm yazılımlar Firmalar tarafından özgün olarak hazırlanmış ve geliştirilmiştir. Tüm yazılımlar

ve ürünler, “Eurovent” kurumları tarafından, “Eurovent” yasalarına göre test edilmiş ve onaylanmıştır. İsteyen AHU üreticileri,

yazılımlarımızın DLL dosyalarını kendi AHU seçim yazılımları içinde serbestçe kullanabilirler. DLL dosyaları Firmamız’dan temin

edilebilir. DLL dosyalarının kullanıldıkları yazılımlar içinde hatasız ve sorunsuz çalışabilmeleri için Firmamız’dan yükleme ve çalıştırma

talimatlarını alabilirler ……………………………………………………………………………………………………………………………..………………….………….............

Yapısal özellikler Isı tekerlekleri dolgusu üzerinden geçen hava akımlarının “zıt akış” prensibine göre geçirilmesi önerilir. Zıt akış, ısı tekerleğinin temel çalışma prensiplari açısından gerekli bir kullanım ve uygulama şeklidir. Uygulama hem daha yüksek verimlilik elde edilmesi, hem de “paralel akış” ın dolgu üzerindeki bazı olumsuzluklarını ortadan kaldırılabilmek için gereklidir. Paralel akışlı kullanımda ısı tekerinin performansı kontrol edilemez ve çapraz taşınım gibi olumsuzluklar önlenemez. Isı tekerlekleri genişletilmiş ısı (ve kütle) aktarım yüzeyine sahip, havadan havaya (gazdan gaza) aktarım için geliştirilmiş termodinamik elemanlardır. Isı ve kütleyi bünyelerinde depolayarak dönme hareketi ile diğer hava akımına ulaştırırlar. Dönme hareketi devam ettiği sürece, sahip oldukları “dolgu” özelliklerine bağlı olarak ısı (ve kütle) aktarımı sağlarlar. Burada konu edilen kütle havanın içinde bulunan su buharıdır. Havanın içinde bulunabilecek diğer kütlelerin taşınımı ve aktarımı konuları bu kataloğun diğer bölümlerinde bulunabilir. Prensip olarak zıt akışlı hava akımları içinde çalıştırılırlar. Paralel akışlı hava akımları içinde çalıştırılmaları ciddi performans kayıpları ötesinde çapraz kirlenme açısından ciddi sorunlar yaşanmasına yol açabilir.

IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

ODA

www.esanjorler.com

Zıt akış

Isı tekerlekleri zıt akışlı hava akımları içinde çalıştırılmalıdırlar. Bu akış ve çalıştırma biçimi ısı

tekerinden daha yüksek performans alınabilmesinin gerekliliğidir. Paralel akışa oranla ortaya çıkacak

performans ve verimlilik artışı, paralel ve zıt akış “logaritmik sıcaklık ortalamaları” arasındaki fark ile

orantılıdır. “Zıt akış” süpürme bölmesinin çalışabilmesi için ön şarttır. Paralel akımlı uygulamada

süpürme bölmesi yapılması ve çalıştırılması mümkün olmaz. Özellikle süpürme bölmesine ihtiyaç

duyulan ısı tekeri uygulamalarında zıt akışlı çalışma bir zorunluluktur. “Zıt akış” hava kanallarının

koordinasyonu için de paralel akıma oranla daha uygun şartlar yaratır. Zıt akışlı çalıştırma ısı tekeri mil

ve yataklarına gelen “eğme” kuvvetinin de bir anlamda dengelenmesini sağlar. Her iki hava akımının

mil ve rulmanlar üzerine birbirine tamamen “zıt” iki ayrı kuvvet uygulaması, bu iki kuvvetin birbirlerinin etkilerini sıfırlamaları ile

etkisiz hale gelir. Eksenel ve yanal kuvvetleri taşıyabilen kendinden yağlamalı yatak kullanımı ile zıt akış etkisinin birleşimi, bakım

gerektirmeyen çok uzun süreli bir döndürmeyi mümkün kılar.

Dolgu İklimlendirme sistemleri için geliştirilen ısı tekerleği dolguları büyük çoğunlukla ince aluminyum şeritler ile üretilir. Amaç, dar bir alanda büyük miktarda ısı transfer yüzeyi yaratılmasıdır. Farklı bir ifade ile birim alana sahip bir ölçüye olabildiğince uzun malzeme sığdırılmaya çalışılır. Kullanılan şerit genişliği, değişik üreticilerin tercihleri doğrultusunda 100, 150, 200 ve 250 mm olarak belirlenmiş olmasına karşılık, Avrupa Ülkeleri içinde yaygın olarak kullanılan ölçü 200 ve 250 mm dir. Dolgu kalınlığının yani şerit genişliğinin belirlenmesindeki temel kriter: Ölçü, verimlilik, basınç düşümü ve fiyatın optimize edilmesidir. Daha kalın olan ve daha büyük motor gücü gerektiren 250 mm kalınlık yerine 200 mm kalınlık fakat daha yoğun dolgular tercih edilir durumdadır. Geniş açıda bakıldığında dolgu yoğunluğu optimizasyon kriterleri olarak: %70 ve üzeri verimlilik, bu verimliliğin sağlandığı noktada 150 ~ 175 Pa basınç düşümü ve 200 mm dolgu kalınlığı ön plana çıkar. 200 Pa ve üzerindeki basınç düşümleri, daha yüksek motor gücü gerektirirken, 4.0 m/sn yi aşan hava hızları ile de rotor üzerine uygulanan dinamik basınçları arttırır. Bu basınç, merkeze yerleştirilmiş mil üzerinde döndürülen dolguya “zıt akım” hava akışları ile önemli bir eğme kuvveti uygular. Özellikle rotor kasetin yere paralel montajlarında, yerçekim kuvveti ile mil yataklama rulmanlarına uygulanan fiziki zorlama artar. Her ne kadar uygun yataklamalar kullanılsa dahi yüksek hız altında çalışmalar uygun değildir. Bu ve benzer nedenler ile ısı tekeri dolgusu üzerindeki hava hızının 4.0 m/sn üzerinde olması önerilmez. Daha yüksek çalışma hızları için üreticinin onayı şarttır.

Dolgu yoğunluğu

Isı tekeri dolgusu çoğunlukla 200 mm eninde ve 0.07 ile 0.12 mm

kalınlığında aluminyum şeritler ile üretilir. Birim ölçüye daha uzun

aluminyum şerit sığdırabilmek için, aluminyum şerit solda görüldüğü gibi

“sinüzoidal” veya “trapez” formunda şekillendirilir. Şekillendirilen şerit

göbek parçasına bağlanarak sarılır. Dalgaların iç içe girmesinin

önlenmesi için bir sıra dalgalı, bir sıra düz şerit sarılır. Sarım, istenilen

çapa ulaşılana kadar devam ettirilir. Şekillendirilen aluminyum şeritler

üzerindeki sinüs dalga boyu genellikle sabit tutulur ve sinüs dalga

yüksekliği değiştirilir. Farklı üreticiler farklı dalga yükseklikleri

kullanabilir. Firmamızın kullandığı dalga yükseklikleri yanda gösterilmiştir.

Standart dalga yüksekliği 2.0 mm dir. Diğer dalga yükseklikleri farklı özel durumlar için değerlendirilebilir. Dalga yüksekliğinin

azalması veya artması, dolgu yoğunluğunu oransal olarak arttırır veya azaltır. Dalga yüksekliğinin azalması ile artan yoğunluğa bağlı

olarak: Reel hava hızı ve basınç düşümü ile verimlilik te artar. Basınç düşümünde kabul edilebilir üst değer 225 Pascal, hava hızında

ise 4.0 m/sn dir. Buna rağmen standart dalga yüksekliği dışındaki seçimlerin Firmamız teknik ekibine onaylatılması önerilir. Standart

dışı dalga yüksekliği kullanımlarında, ısı tekeri verimliliklerinin %70 seviyesinde optimum noktasına ulaştığı göz ardı edilmemelidir.

Daha yüksek verimlilik arama adına daha küçük dalga yükseklikli dolgulara yönelinmesi sırasında basınç düşümlerinde %70 gibi

artışlar görülebilir ki bu sonuçlar kabul edilemez.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Çıplak ve düz aluminyum şerit ile sarılmış 1000 mm çapında ve 200 mm kalınlığında bir dolgu için 1.5 km den fazla aluminyum şerit

kullanılır ve 2.0 mm kanal yüksekliği ile yapılan sarımda yaklaşık olarak 750 m² gibi bir efektif ısı geçiş yüzeyi elde edilir. Aynı çap için 1.5

mm kanal yüksekliği ile sarım yapıldığında kullanılan şerit miktarı %25, ısıl verimlilik %15, basınç düşümü %75 ve dolgu fiyatı %30 oranında

artar. Bu değişim oranları dikkatle analiz edildiğinde daha yoğun dolgu kullanımının çok enteresan olmadığı görülür. Verimliliğin %70

ten%80 e çıkmasına karşılık basınç düşümü 150 pascal seviyesinden 265 Pascal seviyesine artmıştır. Basınç düşümünün yenilebilmesi için

harcanacak ekstra motor gücü, artan verimlilik ile yükselen kapasitenin büyük çoğunluğunu bu artışa harcamayı zorunlu kılmaktadır.

Sonuç olarak elde kalan daha yüksek motor güçleri ile %30 artan tekerlek fiyatı olur.

Dolgu çeşitleri Eurovent normlarında ısı tekerlekleri sahip oldukları performans özelliklerine göre 3 ana kategoride değerlendirilmiştir. EN308 Haziran

1977 ve ARI 1060-2001 standartlarına dayandırılan bu tanımlar aşağıdaki gibidir:

a.) Yoğuşturma dolgulu ısı tekeri veya nem çekme özelliği olmayan dolguya sahip ısı tekerleği-duyulur ısı transferi,

b.) Entalpik dolgulu ısı tekeri veya nem çekme özelliğine sahip dolgulu ısı tekeri-toplam ısı transferi ,

c.) Sorpsiyon, soğurma veya yüzeyde tutunma ve taşınma olarak Türkçe’leştirilebilecek fiziksel kütle taşıma dolgusu-toplam ısı

transferi. “b” ve “c” şıklarındaki nem yakalama tekniği “adsorption-fiziksel tutunma” dır

Her üç çeşit dolgunun üretiminde kullanılan malzeme temel olarak aluminyum şerit olmakla birlikte, aluminyum şerit yüzeyi üzerindeki

şekilller ve kaplama malzemeleri birbirinden farklıdır. Farklı yüzey şekilleri elde edilmesi veya kaplamalar uygulanmasındaki ortak amaç,

birim yüzey şerit alanı üzerinde çok daha büyük efektif yüzey yaratılmasıdır.

“TR” Dolgulu duyulur ısı (condensation) tekerlekleri Çıplak aluminyum şeritler ile üretilmiş yoğuşturma dolgulu ısı tekerlekleri 70°C ile

100 °C çalışma sıcaklıkları ile egzost havası içinde dışarı atılmakta olan duyulur ısının

geri kazanılmasını sağlar. Kış şartlarında ve dönüş havasının çiy noktasına kadar

soğuması ile dolgu yüzeylerinde meydana gelen yoğuşma, dönme hareketinin

sürmesi ile kontrolsüz olarak taze havaya aktarılır. Yoğuşma meydana geliyor oluşu,

yoğuşma tavası ve drenaj sistemi kullanımını gerektirir. Malzeme kalınlığı, dolgu

kanal ölçüleri ve dolgu kalınlığı ile optimize edilen verimlilik, daha düşük hava basınç

kaybı değerlerine karşılık %85 ısıl verimliliğe kadar ulaşılabilmesini sağlar. Yatay veya

düşey monte edilebilirler. Dolguyu taşıyan kaset döndürmeyi, ömür boyu kendinden

yağlamalı rulman yataklar üzerinde ve standart olarak sabit döndürme hızlı dişli

motorlar ile sağlar. Gerekli olduğunda döndürme hızı oransal kontrollü ve değişken

hızlı olarak ta verilebilir. Buzlanma kontrolü, çıkış sıcaklığının sabitlenmesi ve benzer

bazı durumlar için değişken döndürme hızı avantaj sağlayabilir. Hava akımlarının

karışımı yatay, düşey ve çevresel süpürge contalar ile minimize edilir.

“AT” dolgulu nem emici (hygroscopic) ısı tekerlekleri

Fosfat banyolarından geçirilerek yüzey aşındırmaya uğratılmış alüminyum

şeritler ile üretilirler. Aşındırılarak pürüzlendirilen alüminyum şerit yüzeyleri

efektif ısı transfer yüzeylerinin arttırılmasını sağlar. Şerit yüzeylerinde

oluşan 3Ä büyüklüğündeki boşluk ve kanallar ise su moleküllerinin

yakalanmasını ve nem transferini mümkün kılar. Böylelikle higroskopik

dolgulu “AT” tekerlekleri, hem yaz hem de kış mevsiminde; hem duyulur,

hem de gizli ısı transferi gerçekleştirir. Gizli ısı transferi, yaz ve kış

mevsiminde, havanın içinde bulundurduğu su buharı miktarı ve iç-dış

sıcaklık farkları ile ilişkili olarak, değişik verimlilik ve kapasitelerde

gerçekleşir. Kış mevsiminde meydana gelen yoğuşmalar kış gizli ısı transfer

verimlilik ve kapasitesini arttırır. Yaz çalışmasında ise gizli ısı transfer

verimliliği daha düşük olarak gerçekleşir. Çok yüksek sıcaklık ve neme sahip

olmayan iklim bölgelerinde daha ekonomik fiyatlı olması ve az da olsa gizli

ısı transferi yapabilmeleri sebebi ile daha avantajlı olabilirler. Sabit veya

değişken hızlı olarak kullanılabilirler.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

“AS” opsiyonlu özel kaplamalı ısı tekerlekleri

Tuzlu ortamlar için geliştirilmiş bir kaplamadır. Özellikle gemilerde ve deniz üstü

yapılar ile denizden hakim rüzgarlar alan kıyı şeritlerinde kullanılması önerilir.

Kaplama alüminyumu tuzlu su veya ortamın korozif etkilerinden korur. Bu kaplamaya

sahip alüminyumlar ayrıca “AR” sorption ve “AT” higroskopik kaplama ve yapılanmayı

da desteklerler. Yani sorption ve higroskopik ısı tekerlekleri “AS” opsiyonu ile temin

edilebilir. Recuperator S.p.A. tüm bu opsiyonları üretim ve tedarik yapabilirliği içinde

hazır bulundurur. “AS” opsiyonlu dolgular da diğerlerinde olduğu gibi standart

çerçeveler içinde veya özel kaplamalı çerçeveler içinde montajlanarak üretilebilirler.

Özel proje ve uygulamalarda ihtiyaç duyulan bu tür özel dolgu ve çerçevelerin siparişi

aşamasında Recuperator ve IM firmaları uyarılmalı veya siparişler, yalnız ölçü

bildirerek deyil, orijinal kendi kodları ile geçilmelidir..

“AC” epoksi boya kaplı ısı tekerlekleri

Isı tekeri dolgusu özel koşullarda epoksi boya ve laklar ile kaplanmış alüminyum şeritler

ile sarılır. Epoksi kaplama ısı tekeri dolgusunu oluşturan alüminyumu, çok güçlü olmayan

dış etkenlerden, aşındırıcı ortamlardan korur ve oksitlenme yada aşınma ile kısa sürede

zarar görmesi önler. Epoksi kaplama farklı renklerde ve farklı kalınlıklarda uygulanabilir.

“AC” dolgular standart galvanize sac ve/veya alüminyum çerçeveler içinde olduğu gibi

yine epoksi boyalar ile boyanmış çerçeveler ile de üretilebilir. “TV” opsiyonu ile verilen

bu çerçeve yapısında, standart olarak kullanılan galvanize sac veya alüminyum çerçeve

epoksi boyalar ile boyanarak çerçevenin de aşındırıcı havanın etkilerinden korunması

sağlanır. “AC” opsiyonundaki ısı tekeri dolguları diğerleri ile aynı performansı sağlar.

“TN” Çerçevesiz ısı tekerlekleri – Yalın dolgu

Recuperator S.p.A. ürettiği tüm ısı tekeri dolgularını çerçevesiz olarak ta teslim edebilir.

Sorption, higroskopik, yoğuşturma, epoksi korumalı veya tuzlu su korumalı tüm

dolgular çerçevesiz olarak üretilebilir ve teslim edilebilir. Çerçevesiz teslim edilen ısı

tekeri dolguları içine döndürme mili yatak rulmanları dolgunun sarımı sırasında

yerleştirilir. Döndürme mili ayrıca verilir. Döndürme motoru, motor taşıyıcı braket,

motor kasnağı, döndürme kayışı, gerdirme mekanizması ve tüm sızdırmazlık fırça

contaları ayrıca ve opsiyonel olarak teslim edilebilir. Recuperator S.p.A bu uygulaması

ile müşterilerinin rekabet gücünü arttırmayı hedefler. Bu tür olası talepler için önceden

Firmamız ile temas kurulması ve teknik destek istenmesi önerilir.

“AR” dolgulu soğurucu (sorption) ısı tekerleri

Dolgu özel kimyasallar kaplanmış alüminyum şeritler ile sarılır. Moleküler siv, silikajel, aluminatlar

ve diğer bazı kimyasallar ile kaplanan alüminyumlar ile sarılan ısı tekerleği dolguları yaz ve kış,

hem duyulur hem de gizli ısı transferini hemen hemen eşit seviyede ve yüksek verimlilikle

gerçekleştirirebilirler. Yapılan kaplama işlemi sonrasında alüminyum yüzeylerinde angström

boyutlarında nano kanalcıklar oluşturulur ki bu kanalcıklar dolgunun ısı transfer yüzeylerinin 100

kat ve üzerinde arttırılmasını sağlar. Sorption solgu yüzeyleri, yukarıda bahsedilen türde, özellikle

kütle-nem transferi yapmak için çok büyük bir “iç yüzey alanı” yaratan belirli kimyasallar ile

kaplanmıştır. Yüksek toplam ısı verimliliği ile toplam ısı-entalpi transferi yapılmasını sağlayan bu ısı

tekerlekleri hem yaz hem de kış çalışması için çok rekabetçi çözümler üretilmesine olanak tanır.

Birim fiyatları diğerlerine oranla göreceli olarak pahalı olsa dahi, hem ilk yatırım hem de işletme

giderleri açısından, hem yoğuşturma, hem de higroskopik rotorlara oranla çok daha kısa yatırım

geri dönüş sürelerine sahiptir. Sorption dolgulu tekerleklerr hvac uygulamalarına nem alma ve

nemlendirme fonksiyonları ile birlikte gelirler. Yaz çalışmasında taze havanın aşırı yüksek nemini

tutarak, kış çalışmasında ise aşırı kuru taze havaya dönüş havasının nemini aktararak, mekanik nem

alma ve nemlendirici kullanımını tamamen ortadan kaldırabilirler. Bu ihtiyaçların tamamen ortadan

kaldırılamadığı uç değerlerde ise gekeli nem alma ve nemlendirme kapasiteleri ve büyüklükleri %80

oranında azaltılabilir.Diğer taraftan yüksek verimli ısı transferleri sayesinde, hvac uygulamalarındaki

toplam “soğutma” ve “ısı merkezi” kapasitelerinin %65 ve üzerinde küçültülmeleri mümkün olur

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

“XP” İnce rotor dolgusu

“XP” opsiyonu standart olarak 200 mm kalınlığında sarılan dolguyu 100 ve hatta 50 mm

kalınlığında sağlar. Özellikle küçük çaplardaki dolgularda gerekli olan bu opsiyon daha makul

verimliliği daha düşük basınç kayıpları ile kullanıcıya sunar. Özellikle küçük debili enerji geri

kazanım ünitelerinde kullanılan inceltilmiş kalınlıklar %50 toplam ısı verimliliğini hedefler.

İnceltilmiş dolgu tüm dolgu tiplerinde üretilebilmektedir. Rex yazılımında yer almayan bu opsiyon

için Firmamızdan teknik ve ticari destek alınabilir. Özel üretim sınıfında yer alan bu dolgu tipi

standart olarak yalın rotor şeklinde, çerçevesiz ve döndürme ünitesiz teslim edilir. Komple rotor-

kaset şeklindeki talepler yine özel üretimstatüsünde değerlendirilir. Bu tür talepler doğrudan

fabrika tarafından ve talep edilen adet esas alınarak fiyatlandırılır. :İnce dolgular genellikle

çerçevesiz ve doğrudan hücre montajlı olarak kullanılırlar.

Dolgu göbeği ve yataklama

Sarım sağdaki gibi bir göbek parçası üzerine yapılır. Sarıma her iki aluminyum şerit göbek parçasına tutturularak başlanır. Tutturma: yapıştırma, vidalama, kıstırma, …vs. metotlar ile yapılabilir. Yapılan

birleştirmenin güvenilir olması ve kullanım süreci içinde bağlantının kopmaması veya

gevşememesi önemlidir. Aksi halde dolgunun dönüş hareketi durabilir veya düzensizleşebilir ki bu da geri kazanımını durdurur. Dolgu, göbek içine yerleştirilmiş ve her iki tarafta birer adet

olmak üzere,iki adet rulman içinde yataklanmış, uygun çap ve şekle sahip mil üzerinde döndürülür. Mil dönüş ekseni ile dolgunun her iki taraf yüzeyi 90 ˚ açı teşkil ederler. Bu durum,salgısız ve düzgün bir dönüş ile sızdırmazlık sağlanabilmesinin baş koşuludur. Çevrede ve

yüzeyde kullanılan sızdırmazlık contalarının başarısı, bu düzgünlüğün ve yataklamanın başarısı ile doğru orantılıdır. Zıt hava akımları içinde çalıştırılan ısı tekerlekleri dolgusu üzerine gelen iki yönlü eksenel zorlamalar ile radyal zorlamaların alınabilmesi için rulman seçimi önem

kazanır. Bu olası sorunlar, ömür boyu kendinden yağlamalı konik masuralı ve tam kapalı sızdırmaz rulmanlar ile kalıcı olarak çözülmüştür. Dolgu göbeğine %100 eksenel doğrulukta yerleştirilen mil de bunu destekler. Salgısız dönüş boyunca kesintisiz olarak contalar ile temas

halinde kalan dolgu yüzeyi, çapraz kirlenme ve hava akımları arasındaki karışımlara izin vermez. İlgili bölümde detaylı olarak açıklanacağı

gibi, sızdırmazlık contaları dolgu yüzeyi ile temas halinde olmalı, fakat baskı yapmamalıdır. Baskı, dolgu üzerinde kalıcı hasarlara neden olabilir.

Çerçeve ve kaset

Isı takarleğinin fonksiyonel parçası olan “dolgu” yu taşıyan, koruyan ve çalışmasını sağlayan yapıdır. Dolgu ile birlikte

döndürme mekanizması, hız kontrol ünitesi, süpürme bölmesi, sızdırmazlık contaları ve var ise diğer opsiyonel donanımı

bünyesinde barındırır ve çalıştırılmalarını sağlar. Farklı üretim teknikleri ve farklı malzemeler kullanılarak farklı amaçlara yönelik yapılarda üretilebilir. Firmamız üretim ve tedarik zincirinde değişik amaçlar ve kullanım şekilleri için geliştirilmiş

çerçeve tipleri bulunur. Bu çerçeve tiplerine ait bilgiler ilerleyen bölümlerde detaylı olarak açıklanmaktadır. Çerçevenin doğru seçimi ısı tekerleğinin sorunsuz, uzun süreli ve verimli çalışması için önemlidir. Firmamıza sipariş bildirimi

aşamasında ısı tekerleğinin nasıl uygulanacağı ve kullanılacağı konusunda kesin kararın verilmiş ve bu amaca yönelik çerçeve seçimi yapılmış olmalıdır. Şayet bazı tereddütler oluşmuş ise mutlaka Firmamız’dan görüş ve öneri alınmalıdır.

Aksi halde ısı tekerleği uygun olmayan koşullarda çalıştırılmak zorunda kalınabilir ki bu durum, performans ve çalışma ömrü kaybına yol açar. Karar verilmesi gereken ilk nokta, ısı tekerleğinin nerede çalıştırılacağının belirlenmesidir. Çünkü, klima santrali içinde veya kanal

üzerinde montajlı ısı tekeri çerçeveleri farklıdır. Isı tekerlekleri için aşağıdaki resimlerde de görüldüğü gibi, boyutlarına ve montaj şekillerine bağlı olarak farklı çerçeve tipleri üretilebilir. Çerçeve tipleri prensip olarak iki ana grup altında değerlendirilebilir. “AHU içi” ve “kanal üstü”

montaja uygun olarak sınıflandırılabilecek bu çerçeve tiplerinin önceden belirlenerek üreticiye bildirilmesi gerekir. Çünkü sonradan verilecek

bir karar ile iki farkı çerçeve yapısının bir diğerine uygulanmasında sıkıntı ve sakıncalar doğabilir.

“TR” Standart çerçeveli ısı tekerlekleri

Recuperator S.p.A. ısı tekerleklerinin 06 – 25 arasındaki tüm modellerini destekleyen, yan kapaksız ve galvanize sac malzeme ile üretilmiş çerçeveleridir. Dolgu çapına en yakın kare formlu dış ölçülerde, tüm

döndürme ve hız kontrol ekipmanlarını içinde barındırabilecek minimum kalınlıkta üretilirler. Yan kapaklarının olmayışı çalışmaları sırasında olabilecek aksaklıkların daha hızlı farkedilebilmesine yardımcı olur.

Standart çerçeveler süpürme bölmeli ve farklı motor pozisyonlarına sahip olarak üretilebilirler. İstenilmeyen

hava karışımlarına karşı çevresel ve orta bölme fırça contaları ile donatılmışlardır. Standart çerçeveler yatay veya düşey montajlı çalıştırmayı destekler. Buna rağmen Firmalarımız sipariş aşamasında yatay çalışma

pozisyonu konusunda bilgilendirilmelidir. Çünkü özellikle dolgu çapına bağlı olarak yatay çalışma pozisyonu için bazı ilave önlemler alınması gerekebilmektedir. Yatay çalışma montajı için klima santrali içinde de bazı

konstrüktif takviyelerinin yapılması gerekebilir. Her klima santrali üreticisinin kendisine göre geliştirdiği bu montaj önlemleri için Recuperator S.p.A. Firmasının da destekleyici önlem ve önerileri olabilmektedir.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

“TS” Özel ölçülerde çerçeveli ısı tekerlekleri

Bu çerçeve tipi, müşterilerin standart hücrelerini doğrudan destekler ve kendilerinin ısı tekeri

hücrelerini önceden hazırlayabilmelerine olanak sağlar. Recuperator S.p.A. ısı tekeri dolgu ve

çerçevesini, müşterinin bildirdiği – standart ölçülerinden küçük olmayacak ve mümkün olabilecek –

ölçülerde üretir ve teslim eder. Bu uygulama, müşterinin ısı tekerini hücre içine yerleştirdikten

sonra yapılması gerekecek işlemleri ortadan kaldırır. Kalan boşlukların by-pass sacları ile

kapatılması, birleştirme noktalarında sızdırmazlık sağlanması, ısı tekeri ve kasetinin yükseltilerek

veya kaydırılarak hava akımları karşısında eşitlenmesi, …vs. işçilik ve malzeme ihtiyaçları ortadan

kalkar. Bu tür çerçeve opsiyonu taleplerinde çerçevenin alüminyum malzemeden veya talep edilen

diğer bir malzemeden üretilmesi de mümkün olur. Böyle durumlarda, hem olabilirlik, hem de

fiyatlandırma açısından fabrikadan görüş alınması zorunludur. Genelde özel müşteriler tarafından

tercih edilen bu opsiyon için Firmamızdan görüş ve destek alınabilir. İstenilecek özel çerçeve

ölçüleri yazılımdan seçilmiş olsa dahi üretilebilirliği ve uygulanabilirliği konusunda Fabrikanın veya

Firmamızın onayının alınması olası sorunların önüne geçilebilmesi açısından gereklidir.

“TP” Yan kapaklı ısı tekerlekleri

“TR” standart çerçeveler ile aynı özellikleri taşırlar. Aradaki fark “TP” versiyonunun tek farkı çepeçevre yan

ve alt-üst taraflarının sac kapaklar ile kapatılmış olmasıdır. Dışarıdan bakıldığında döndürme motoru, hız

değiştirme ünitesi ve döndürme mekanizmaları görülemez ve ulaşılamaz. Bakım veya arıza durumlarında

bu donanımlara ulaşılabilmesi için yan kapakların sökülmesi gerekir. “TP” çerçeveler de diğerleri gibi

süpürme bölmeli olarak imal edilebilir. İstenildiğinde yatay veya düşey montajlı olarak çalıştırılabilirler.

Ancak standart çerçevelerde yapılan yatay montajlı çalıştırma uyarıları bu çerçeveler için de geçerlidir. Yan

kapaklı çerçeveler ısı tekerlekleri üzerinde meydana gelebilecek dış sızıntıları önlemek açısından avantajlar

sağlar. Ancak ısı tekeri çerçevesi içinden dışına, dışından içine olabilecek bu dış sızıntıların azaltılması klima

santralinin kendi iç-dış sızıntılarını doğrudan etkilemez.

“XD” Dilimli dolgulu ısı tekerlekleri 2400 mm üzerindeki dolgu çaplarının çerçeveleri içinde ve tek parça halinde

taşınabilmeleri Uluslararası taşıma yönetmelikleri açısından sınırlandırılmıştır. Bu

nedenle 2400 mm ve üzeri dolgu çapına sahip ısı tekerleklerinin dolguları yanda

görüldüğü şekilde dilimlenerek sevk edilir. Çerçeveleri de alt ve üst parça olmak üzere

iki parça halinde üretilir ve gönderilir. Bu şekilde taşıma sınırlandırmaları ortadan

kaldırılır. Çerçeve ve dilimlerin montajı ise sahada ve verilen montaj kılavuzuna uygun

olarak yapılır. Doğru ve hassas montaj yapılması dolgu üzerindeki ve çerçeve içindeki

çapraz kirlenmelerin oluşmaması için zorunludur. Müşteri istediği taktirde Recuperator

S.p.A ve IM Makine Ltd. Şti. bu konuda danışmanlık ve kontrollük yapabilmektedir.

Döndürme üniteleri 50, 100 ve 200 kalınlığındaki ısı tekerleği dolguları kullanımları sırasında 8 rpm ile 48 rpm arasında döndürülürler. Sabit hızlı

döndürme işlemi için bir redüktörlü motor ve kasnağı, dolgunun çevresi ve bir kayış kullanılır. İstenilen dönüş hızı, dişli motor dönüş

hızı, motor kasnak çapı ve dolgu çapı oranlaması ile hesaplanır. Hesaplamaya göre dişli motor dönüş hızına uygun motor kasnak çapı

hesaplanır ve motor kasnağı üzerinden dolgu çevresinde dolaştırılan kayış ile döndürme işlemi gerçekleşir.

Recuperator S.p.A. ısı tekerleklerini sabit hızlı veya değişken hızlı döndürme üniteleri ile

teslim edebilir. Her iki tipte de yüksek kaliteli, doğrudan tahrikli dişli kutulu motorlar

kullanılır. Döndürme üniteleri isteğe bağlı olarak aşağıdaki opsiyonlarda seçilebilir ;

● “K” opsiyonu : Sabit döndürme hızlı, 3 x 380 V gerilim beslemeli motor ile,

● “U” opsiyonu : 1 x 230 Volt gerilim beslemeli ve kondansatör destekli, sabit hızlı,

● “V” opsiyonu : 3 x 240 Volt besleme gerilimli, termokontak korumalı,

● “R” opsiyonu : 3 x 240 Volt besleme gerilimli ve Mikromax hız kontrol ünitesi destekli.

Tüm motorlar aşırı ısınmaya karşı korumalıdır. Motur kasnağı, motor taşıyıcı braket, otomatik

gerdirme mekanizması ve döndürme kayığı sistemin parçalarıdır.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Hız kontrol üniteleri

Recuperator S.p.A. fabrikaları ısı tekerlekleri döndürme ünitelerinde hız kontrolü için “IBC

automatic” firmasının üretimi olan “MiniMax” ürünlerini kullanır. Hız kontrol sistemi temel olarak

üç elemandan meydana gelir. Bu elemanlar ; Minimax monitör, sensör-hissedici ve mıknatıstır.

Bunların içinde Minimax temel, diğerleri ise yardımcı elemanlardır. Minimax yalnızca ısı tekeri

uygulamaları için geliştirilmiştir. Kullanıcı dostu bir arayüz ile desteklenen Minimax özellikle 3.5 m

çapa kadar olan ısı tekerleklerinin hız kontrolünde, küçük yapısına karşılık gösterdiği yüksek

performans ile benzerleri arasında lider konumdadır. 0-10 V giriş sinyali ile çalışır. Gerekli alarrm

sistemlerini destekleyen ünite “CE” uygunluğuna sahiptir. Ürün 2 yıl üretici garantili olarak sunulur.

Döndürme ünitesi detayları

Elektrik bağlantısı detayları

Saat yönünde dönüş Saatin tersine dönüş

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Klima santrali basınç dağılımı

Klima santrali içine ısı tekeri montajında hava akışına direnç

yaratacak elemanlar ile fan yerleşim pozisyonları ve akış

yönlerinin iyi değerlendirilmesi ve koordine edilmesi

önemlidir. Özellikle çapraz kirlenmenin nerede ise yok

denecek seviyeye indirilebilmesi ve süpürme bölmesinin

başarılı olabilmesi için bu bir zorunluluktur. Hava akımları

arasında debi ve/veya basınç farkı olması ve bu basınç

farkının belirli seviyelerde tutulması, süpürme bölmesinin iş

yapabilirliği için en önemli unsurdur. Fiziki olarak süpürme

bölmesinin bulunması çapraz taşınımın minimize edildiği

anlamına gelmez. Aksi durumda süpürme bölmesi bulunduğu

yerde bir aksesuar olarak kaldığı gibi fan motorlarına getirdiği

fazladan direnç ile enerji kaybına dahi neden olabilir. Basınç

dağılımının iyi hesaplanması ve santral içi elemanların doğru

yerleşimi, santral ve santral içi elemanların temizliği açısından da

önem taşır. Yandaki şekil, en basit bir santral içi

konfigürasyonunun basınç dağılımını grafik olarak gösterir.

Fan yerleşimi

Klima santrali iç düzenlemesi, ısı tekerleklerinin fanlara göre olan pozisyonları açısından dikkatli değerlendirilmelidir. Fanların, kontrol ettikleri hava akımını ısı tekeri üzerinden emmesi veya ısı tekerine doğru üflemesi, ısı tekerinin performansı ve uygulamanın başarısı

açısından önemlidir. Kullanılan fan tipi (radial-aksiyal veya karışık akımlı) önemli olmaksızın yapılabilecek ahu içi düzenlemede, fan ve ısı tekerlekleri duruşları aşağıdaki şekillerde konfigüre edilebilir. İlk üç konfigürasyonda süpürme bölmesi kullanılabilir (“OA” ile “RA” devreleri

arasında 200 ~ 800 Pascal basınç farkı olmak kaydı ile) ve başarılı olarak uygulanabilir. Basınç farkının 200 Pascal’dan az, 800 Pascal’dan çok olduğu durumlarda süpürme bölmesi başarılı olmaz. Hava akımları birbirlerini kontrolsüz olarak kirletirler.

Düzenleme Açıklamalar

Her iki fan dolgu üzerinden emiş yapar. Isı tekeri dolgusu üzerinde homojen bir hava akışı sağlayan ideal

düzenlemelerden birisidir. Çapraz kirlenme riski düşüktür ve süpürme bölmesi uygulaması açısından uygun şartlar

sağlar. Emiş yapan fanların motorları olabilecek en yüksek enerji verimliliği ile çalışırlar. Çapraz taşınım yönü fan devreleri arasındaki basınç farkına göre oluşur. Taze-veriş “OA” ile dönüş-egzost “RA” devresi hava basınç

düşümleri arasında 200 ile 800 Pa arasında basınç farkı tutulması önerilir. Bu sağlandığı durumda süpürme bölmesi uygulaması mümkün olur ve taze hava içinden ayrılan süpürme havası dolgunun içini temizler…

Üstteki yerleşimin mümkün olmadığı durumlarda önerilen diğer bir uygun düzenlemedir. Her iki fan dolgunun

üzerine hava basar. En düşük çapraz taşınım için ideal yerleşimlerden birisidir. Taşınımın yönü “SA” ve “EA” devrelerindeki basınç farkına göre oluşur. Başarılı bir süpürme uygulaması için, “SA” devresi ile “EA” devresi

arasında 200 ile 800 Pascal arası basınç farkı tutulması önerilir. Fanların “basmada” çalışması sonucu dolgunun her

iki tarafında türbülanslı hava akımları oluşur. Türbülanslar fan motorlarının sarfettiği enerjiyi göreceli olarak yükseltir. Buna bağlı olarak fan motorlarının enerji verimliliği birinci yerleşime oranla daha düşüktür.

Veriş havası fanı basmada, dönüş havası fanı emişte çalışır. Taze havanın içine egzost havası taşınımının en düşük

olduğu düzenlemedir. Dolgu üzerinde, taze hava giriş tarafında “pozitif”, dönüş havası giriş ve çıkışı tarafında ise “negatif” basınç hakimdir. Dolgu üzerindeki çapraz taşınım, devreler arasındaki toplam basınç farkına da bağlı

olarak, veriş havası tarafından dönüş havası tarafına doğru oluşur. Bu düzenlemenin kullanılmasında da basınç farkının 200 ile 800 Pascal arasında tutulması önerilir. Bu sağlandığı taktirde başarılı bir süpürme işlemi

uygulanabilir ve çapraz kirlenme azaltılır. Taze hava debisinin düzeltilmesi gerekir “Bknz 2.3.”

Taze hava fanı emişte, dönüş havası fanı basmada çalışmak üzere bir düzenleme yapılır ise taze havanın dolguya

girişinde ve çıkışında “negatif”, dönüş havasının girişinde ise “pozitif” basınçlar oluşur. Dolgu üzerindeki bu basınç farkı çapraz taşınımı, dönüş havasından taze havaya olacak şekilde yönlendirir. Böyle bir uygulamada taze havanın

içine dönüş havası taşınımının önlenmesi mümkün olmaz. Hava akımları arasında nasıl bir basınç farkı oluşturulursa

oluşturulsun çapraz kirlenme önlenemez. Bu nedenle bu konfigürasyonun kullanılması hiçbir zaman önerilmez. Özellikle gıda, mutfak ve hijyen uygulamalarında asla kullanılmamalıdır.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Montaj opsiyonları Süpürme bölmesi pozisyonları

Recuperator S.p.A. teknik ve ticari verilerini ihbarsız değiştirme hakkını saklı tutar.

Son güncellemeler için www.recuperator.eu web sayfasından veya Firmamızdan bilgi alabilirsiniz. Son versiyon REX yazılımı ve DLL dosyalarının yukarıdaki web

sayfasından indirilmesi önerilir. Böyle yapıldığında yazılım her çalıştırıldığında

kendini internet üzerinden güncelleyecek ve sürekli güncel kalacaktır.

Nakliye ve montaj

Isı tekerlekleri uluslararası paketleme ve sevkiyat standartlarına (Orgalime S2000 ve Incoterms

NL01E) uygun olarak paketlenir ve sevk edilir. Tekli veya çoklu olarak palet üstünde ambalajlanırlar

ve sevk edilirler. Sevkiyat sırasında paletlerinin üzerine kendinden ağır başka paketlerin konulmaması

gerekir. Paletlerin üzerinde ilgili standartların gerektirdiği gerekli tüm işaretlemeler yapılır. Kullanılan

ambalaj maddeleri çevreci, geri döndürülebilir ve Rohs direktiflerine uygundur.

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

Teklif isteme ve sipariş formu

Isı tekerleklerinin istenilene en uygun şekilde boyutlandırılabilmesi için aşağıdaki tabloda verilen değerlerin bilinmesi gerekir. İlk

üç değer uygulamaya yönelik hesaplama ve seçim için olmazsa olmaz gerekli değerlerdir ve mutlaka müşteri tarafından

belirlenmelidir. Diğer değerler bildirilmediği taktirde Firmamızın optimum çözüm önerileri esas alınır.

Teklif isteyen – Sipariş bildiren

Firma ünvanı ve adresi : Ad – Soyad : Telefon : Fax : E-Mail :

Tanım Birim Veriler

Dönüş-oda havası Taze-veriş havası Hava debisi m³/h Deniz seviyesinden yükseklik Metre Kuru termometre sıcaklığı ºC Oransal nem % İstenilen basınç düşümü Pascal Verimlilik - etkinlik, ( yaz ve kış için ayrı ayrı ) % İstenilen dış ölçüler Mm B = C = D = Isı tekerleği çalıştırma şekli ----- Çapraz akış Zıt akış Dolgu kalınlığı Mm 200 250 Sarım kanal yüksekliği Mm 1.6 2.0 2.5 Isı tekerleği dolgu tipi C/H/S Yoğuşturma Higroskopik Soğurucu Hijyenik uygulama sorgusu ----- Evet Hayır Plaka malzemesi ----- Aluminyum Plastik Epoksi kaplamalı dolgu ----- Var Yok Uygulama ----- Konfor Proses Montaj şekli ----- Yatay döndürmeli Düşey döndürmeli Kullanım yeri ----- Ahu Erv Kanal By-Pass ----- Var Yok By-pass damperi ----- Var Yok

Seçim sonuçları

Marka : Model : Mevsim Yaz Kış

Verimlilik Etkinlik :

Duyulur

%

Gizli Toplam

Basınç düşümleri :

Taze hav. Pa Dönüş hv. Pa

Kapasite :

Duyulur

KW

Gizli

Toplam Nem transferi : Kg/h

Yoğuşma : ----- Kg/h

Buzlanma : ----- %

Ölçüler :

W Mm H Mm D Mm

Malzeme :

Damper : Var Yok

Miktar : Adet

Birim fiyat : €/ad

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu

www.esanjorler.com

RECUPERATOR®

HEAT & MASS TRANSFER PRODUCTS

www.esanjorler.com IM Makine Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1203/7 Sokak, No: 3/D, 35110 – Yenişehir / İzmir 0232 4581403 , 4699443

www.recuperator.eu www.immak.eu