isletme 1 ders 5
DESCRIPTION
Güler Tozkoparan İşletme 1 Dersi 5 nci sunumTRANSCRIPT
İŞLETMENİN KURULMASI
KURULUŞ SORUNLARI
İŞLETMENİN KURULMASI ÇOK YÖNLÜ BİR SORUNDUR. BU SORUNUN EKONOMİK,
TEKNİK, MALİ VE YASAL (HUKUK) YÖNLERİ VARDIR.
BİR KİŞİ/BİR GRUP İNSAN ÇEŞİTLİ NEDENLERLE BİR İŞLETME KURMAYI DÜŞÜNDÜKLERİNDE, YANITLANMASI
GEREKEN BİRÇOK SORUYLA KARŞILAŞIRLAR.
KURULUŞ SORUNLARI
EN SON KURULUŞ KARARI VERİLMEDEN,
YANITLANMASI GEREKEN ÖNEMLİ SORULAR
VARDIR :
1. TALEP (İSTEM) : İşletmenin üretimini planladığı
mallar/hizmetler için gerçek bir talep var mıdır?
Varsa miktarı ve süresi nedir? Gerekli talep yoksa
üretimi düşünülen mal/hizmet için piyasada bir
talep yaratma olanağı nedir?
2. UYGUNLUK : Düşünülen malı üretebilmek için piyasada işgücü, sermaye, teknoloji ve girişimci gibi üretim faktörleri var mıdır? Hammadde, yardımcı maddeler gibi materyaller piyasada mıdır, varsa uygun fiyat ve koşullarla bunları temin etme olanakları nedir? Malın karlı satılabilmesi için, maliyetleri yeterli düzeyde düşük, alıcı için uygun bir fiyat koyma ve malların tüketiciyi tatmin etme olanakları nedir?
3. REKABET DURUMU NEDİR? : Üretimi düşünülen ürüne ilişkin üretim dalında ya da faaliyet kolunda rakiplerin sayısı ve ekonomik güçleri ne durumdadır? Bugün için pazarda bir rakip ya da yoğun rekabet yoksa işletmeyi kurup faaliyete geçirdikten sonra, bizden daha çok üstünlüğü olan işletmelerin pazara girip müşterilerimiz elimizden almaları söz konusu olabilir mi? Kuracağımız işletmenin diğer rakiplere göre; yönetim kadrosu, finansman durumu, pazarlama ve dağıtım kanalları açısından gücü ve olanakları nasıldır?
Kurulacak bir işletmenin ya da bir yatırım
projesinin teknik, ekonomik ve finansal ya da
mali açıdan değerlendirilmesinde genellikle şu
noktalar dikkate alınır :
Yatırım için gerekli üretim faktörlerinin
saptanması ve durumu,
Yatırım mallarının iç ve dış pazar durumu,
Yatırım projesi gerçekleştiğinde işletmeyi
faaliyete geçirmek için gerekli hammadde ve
yardımcı madde durumu,
4. Üretilecek ürünlerin maliyetleri,
5. Üretilecek ürünlerin talebi ve fiyat durumu,
6. Kurulacak işletmenin ya da yatırım
projesinin kuruluş yeri ve büyüklüğünün
seçimi,
7. Yatırım tutarının hesaplanması, işletmede
gelir ve gider tahminleri ve finansman
durumu gibi mali konuların analiz edilmesi
Belirtilen noktalar açısından bir işletmenin
kuruluşuna ilişkin yatırım projesinin
değerlendirilmesi yapılır ve buna göre kesin
yatırım kararı alınır. Bu tür çalışmalara
“yapılabilirlik araştırması (fizibilite etüdü)”
denir. Yapılabilirlik (fizibilite) etütleri, kesin
projeye gitmeden önce yapılan ekonomik,
teknik ve finansal etütlerdir.
YATIRIM : Bir işletmeyi kuran her girişimci yatırım
yapmaktadır. Yatırım birkaç anlamda kullanılır.
A. EKONOMİ LİTERATÜRÜNDE YATIRIM; “bir
dönem içinde üretilen malların tüketiminden sonra
gelecek devreye aktarılan kısımdır”.”Bir dönem
içinde üretim mallarına/sermaye teçhizatına
yapılan ilavelerdir”.”Ulusal gelirin yeni üretim
birimleri (işletmeler) kurmak ya da eskiyen
üniteleri yenilemek için ayrılan kısmı”
anlamındadır.
KURULUŞLA İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR
YATIRIM
B. İŞLETME BİLİMİ AÇISINDAN YATIRIM : Sabit sermaye yatırımları (duran varlıklara yatırım) ve stok yatırımları olarak iki kısımda düşünülebilir.
Sabit sermaye yatırımları; sabit değerlere veya varlıklara yapılan ilaveler olarak tanımlanır. Sabit sermaye yatırımlarına örnek olarak; sabit sermaye malları, makine, yapı tesisleri, donatım, ulaştırma araçları ve bunlar gibi ömrü uzun üretim araçlarıdır. Sabit sermaye yatırımları başlıca iki gruba ayrılır. Birincisi; yapı, tesis ve onarımlar gibi inşaat yatırımları ve ikinci grup ise makine ve teçhizat yatırımlarıdır.
B. İŞLETME BİLİMİ AÇISINDAN YATIRIM Stok yatırımları da genel yatırım tanımına
dahildir. Zira stoklar üretim mekanizmasının
bir parçasıdır. Devamlı, düzenli ve rasyonel
bir üretim ve dağıtım için en iyi düzeyde
hammadde, yarı ve tam mamul stokların
varlığı zorunludur. Bu amaca hizmet ettiği
sürece stoklar geniş anlamda bir üretim
aracıdır.
C. GİRİŞİMCİ AÇISINDAN YATIRIM
Nakdi veya parasal sermayenin makine, teçhizat,
donatım ve ulaştırma araçları gibi sabit yatırımlara
dönüşümüdür.
D. FİNANSMAN BİLİMİNDE YATIRIM
Gelir getirmeyen nakit varlığın, örneğin paranın,
daha az likit aktiflere çevrilerek, gelir getirir
duruma dönüşmesidir. Müşterilerin ödedikleri
paralarla bir bankanın Devlet Tahvili satın alması,
bir yatırımdır.
YATIRIM PROJESİ :
Bir toplumda belirli bir zaman süresi içinde, mal
ve hizmetlerin üretimi artırmak için bazı olanakları yaratma, genişletme ve/veya geliştirmeye yönelik öneridir.
Kavramı tanımlarken dikkate alınması gereken sınırlayıcı koşullar;
1. Yatırım, projeyle belirli ve uzun ömürlü bir kapasite yaratmalı,
2. Ekonomiden fiziki girdiler (hammadde, işgücü, sermaye malları) almalı
3. İç ve dış ekonomilere mal ve hizmet arz etmeli
SABİT YATIRIMLAR ÜÇ GRUBA AYRILIR :
1. YENİLEME YATIRIMLARI/YATIRIM
HARCAMALARI
Firmanın üretimine devam edebilmesi için
aşınmış, yıpranmış, üretim gücünü yitirmiş
veya teknolojik gelişmeler sonucu eskimiş
modası geçmiş sabit değerlerin yenilenmesini
kapsar.
2. GENİŞLEME YATIRIMLARI
Bu grup yatırım harcamaları, firmaların dinamik büyümelerine olanak verebilecek niteliktedir. İki gruba ayrılır :
a. Firmanın mevcut faaliyet dalında üretim kapasitesini genişletmesi (Tevsi yatırımları). Firma yeni makine ve tesisler ilave ederek mevcut üretim kapasitesini artırmaktadır.
b. Firmanın mevcut faaliyetine ilave olarak yeni mal ve hizmetler üretmek yoluyla kapasitesini genişletmesi.
3. MODERNİZASYON YATIRIMLARI
Modernizasyon yatırım harcamaları,
firmaların daha çok maliyet tasarrufu
sağlamak, üretim kalitesini yükseltmek
amacıyla yaptıkları yatırımları kapsar.
KURULUŞ AŞAMALARI VE PLANLAMA ÇALIŞMALARI
Belli bir endüstriyel faaliyet kolunda yeni bir işletmenin kurulması veya bir yatırım kararının alınması yedi aşamada gerçekleştirilir.
3. Bir yatırım projesi ya da işletme kurma düşüncesi doğar.
4. Farklı yatırım alanlarının araştırılması sonucu en uygun yatırım türünün ya da işletme tipinin seçimi aşamasıdır. Bu aşamada, ne türde bir üretim biriminin kurulacağına ya da yatırımın hangi ürünün (ürünlerin) üretimi için yapılacağına karar verilir.
Bu aşamada, en uygun yatırım alanının ya da
işletme tipinin seçilmesi için yararlanılan
araçlar; “yatırım olanaklarının
belirlenmesi/olanak etüdü” ve “proje ön
seçimi ve belirleme/ön yapılabilirlik etüdü”
dür.
3. İkinci aşamada seçimi yapılan yatırım
projesinin hazırlanması ya da
yapılabilirlik (fizibilite) etüdünün
hazırlanmasıdır. Fizibilite etütleri, kesin
proje hazırlamaya girmeden önce
yapılan ekonomik, teknik ve finansal
etütlerdir.
4. Projenin değerlendirilip yatırım kararının alındığı aşamadır. Girişimci yatırım projesini “karlılık ve diğer ölçütlere” göre değerlendirir.
5. Kesin proje hazırlıkları aşamasıdır. Kurulacak işletmenin hukuki biçimi, inşa edilecek yapıların kesin ayrıntılı teknik hesapları, alınacak makinelerin kesin kapasiteleri ve maliyetler vb bilinmek durumundadır.
6. Kesin projenin uygulanması dönemidir. Bu dönemde yatırım, fiziksel olarak gerçekleşmekte, bir yandan kesin siparişler verilirken öte yandan fiziksel yatırımlar başlamaktadır.
7. Son aşama, deneme üretimine kadar olan bütün çalışmaları içerir. Deneme üretiminin bitişi ile birlikte yatırım dönemi tamamlanır ve üretim faaliyetleri başlar.
A. İŞLETME TİPİNİN (YATIRIM TÜRÜNÜN)
SEÇİMİ
En uygun yatırım alanının veya işletme
tipinin seçimi “yatırım olanaklarının
belirlenmesi” ya da “olanak etüdü” ve
“proje ön seçimi ve belirleme” ya da “ön
yapılabilirlik etüdü” sonucu saptanır.
1. Olanak Etüdü :
Farklı yatırım konuları arasında bir tercih
yapabilmek için bir olanak etüdü şu konuların
araştırılmasını kapsar:
1. Üretim faktörlerinin ve doğal kaynakların ülke
içindeki durumu
2. Farklı yatırım alanlarında ülkedeki mevcut ve
gelecekteki talep durumu
3. İthal ikamesi olanakları; ithal ikamesini olanaklı
kılan işletmeler gerek ülke ve gerekse müteşebbis
açısından yeğlenir.
4. Diğer yerli veya uluslararası endüstriler ile
muhtemel bağlar.
a. Üretilecek mal ve hizmeti mevcut durumda
ara malı olarak kullanan endüstrilerde gelecekteki
değişmeler
b. Ekonominin yapısındaki değişiklik sonucu
üretilecek malı, ara malı olarak kullanacak yeni
endüstrilerin kurulup gelişmesi
c. Üretilecek malın girdi olarak kullanıldığı
nihai mamule olan talepteki değişmeler,
d. Teknolojik gelişme ve kullanım
alışkanlıklarındaki değişme sonucu yeni
ikame mallarının ortaya çıkması ihtimali
e. Her bir endüstri dalında işletme sayısı, iç
ve dış rekabet durumu
5. Küçük işletmeler yerine büyük modern tesisler kurma olanakları
6. Genel yatırım ortamı
7. Endüstriyel politikalar
8. Üretim faktörlerinin maliyetleri ve sağlanabilirlikleri
9. İhraç olanakları
Olanak etütleri taslak niteliğinde olup, ayrıntılı analizlerden çok toplu tahminlere dayanır. Maliyet verileri genellikle ekipman sağlayanlar ve benzeri kuruluşlar yerine, karşılaştırılabilir mevcut projelerden alınır.
2. ÖN YAPILABİLİRLİK (ÖN FİZİBİLİTE) ETÜTLERİ
Çeşitli alternatifler arasından en uygun yatırım alanının
seçimi için yapılan olanak etüdü, konuyu daha ayrıntılı
biçimde inceleme olanağı veren ön-yapılabilirlik etüdü
ile desteklenmelidir.
Ön-yapılabilirlik etüdünde saptanması gereken bilgiler
şunlardır ;
1. Pazar ve tesis kapasitesi; talep ve Pazar araştırması,
satış ve pazarlama, üretim programı ve tesis kapasitesi
2. Malzeme giderleri
3. İşletmenin kuruluş bölgesi ve yeri
4. Proje mühendisliği; teknoloji, donatım ve inşaat mühendisliği hizmetleri
5. İşgücü
6. Genel giderler; fabrika, idare ve satış giderleri
7. Mali analizler; yatırım masrafları, proje finansmanı, üretim maliyetleri ve ticari karlılıkların ve ekonomik seçeneklerin belirlenmesi
Saptanan en uygun endüstri kolundaki çeşitli yatırım projelerinin yapılabilirlik veya fizibilite etütlerin (raporlarının) hazırlanması aşamasıdır.
• Fizibilite Etütlerinin Önemi ve Amaçları : Fizibilite etütleri, kesin proje hazırlamaya geçmeden önce yapılan ekonomik, teknik ve finansal etütlerdir. Bir işletmenin uygun biçimde kurulması, işletme aşamasında tam kapasitede karlı ve verimli bir biçimde çalışması, geniş ölçüde fizibilite etütlerine bağlıdır. Fizibilite etütleri, kurulacak işletmenin beklenilen karı sağlamayacağını gösterirse projeden vazgeçilir. Böylece, büyük harcamaları gerektiren kesin proje masrafından kurtulunmuş olunur.
B. İŞLETME YATIRIM PROJELERİNİN
HAZIRLANMASI (YAPILABİLİRLİK ETÜTLERİ)
Ön-yapılabilirlik etüdü olumlu ise yapılabilirlik etüdünün hazırlanmasına geçilir. Fizibilite etütleri şu amaçlara hizmet eder :
1. İşletmenin kurulmasına kesin olarak karar vermek
2. İşletmenin hangi büyüklükte ve nerede kurulacağını belirlemek
3. İşletmenin kurulması için iç ve dış finansman gereksinimi varsa, finansal fonların temin edilebileceği bankalara ve öteki kuruluşlara fizibilite raporunu sunmak
Fizibilite Etüdünün Amaçları
4. İşletme yatırım indirimlerinden, kredi ve döviz tahsislerinden yararlanacaksa, ilgili örgüte (örn; ülkemizde devlet Planlama teşkilatına) projeyi tanıtmak
5. Projenin uygulanması döneminde karşılaşılacak güçlükleri önceden görmek ve gerekli önlemleri almak
Yapılabilirlik etüdü, bir sonuç değil, bir yatırım kararına ulaşmak için bir araçtır.
2. Yapılabilirlik Etüdü Ekibinin Oluşumu ve Çalışması
Çoğu yapılabilirlik etüdü, çeşitli konularda uzmanlaşmış
kişilerden oluşan ekiplerce hazırlanır. Ekibin üyeleri, projenin
önemli bölümlerinde uzmanlaşmış kişilerden oluşur. Büyük bir
proje; koşullara göre ideal olarak en az aşağıda sıralanan
branşlardaki üyelerden oluşan bir ekibi içermelidir :
- Bir işletme ya da endüstriyel ekonomist (ekip başkanı olarak)
- Bir pazarlamacı ya da Pazar analisti
- Bir ya da daha fazla ilgili endüstride uzmanlaşmış teknoloji
uzmanı ya da mühendis
- Bir makine ve/veya endüstri mühendisi
- Bir inşaat mühendisi (gerek duyulursa)
- Bir muhasebe uzmanı
Bu ekip, arazi plancıları, laboratuvar uzmanları gibi kısa süre çalışan uzman işgücü ile desteklenmelidir. Aynı zamanda ekip emrine yeterli ödenek, büro personeli ve büro hizmetleri verilir. Küçük projelerin hazırlanmasında başta işletme ekonomisti olmak üzere, bir mühendis ve muhasebe uzmanından oluşan üçlü bir ekip yeterli olabilir.
Başarılı bir etüt, ekibi oluşturan uzmanların sık sık birbirlerine bulgularını nakletmelerine ve diğer uzmanın o konudaki fikirlerini almalarına bağlıdır.
Proje ekibi çalışmalarının sonucunu bir raporla yatırım kararını verecek olan müteşebbis veya kuruluşa sunar.
3. Yapılabilirlik Raporunun Kapsamı
a. Ekonomik Etüt
Bir projenin hazırlanmasında ekonomik etüdün kapsamına giren konular şunlardır :
1. Talep öngörümlemesi ve Pazar araştırması
2. İşletme kuruluş yerinin saptanması
3. İşletme kapasitesinin veya büyüklüğünün saptanması
4. Projenin ekonomik faydalarının ortaya konulması; kurulacak işletmenin gelir ve gider veya maliyetlerinin hesaplanması
Bu bölümlerden oluşan ekonomik etüt,
işletmenin ne kadar mal ya da hizmet
üretmesi gerektiğini ve bunun hangi
fiyatlardan satılabileceğini, üretilecek ürün
için Pazar araştırmasını, tahmin edilen
taleple orantılı olarak işletmenin nerede ve
hangi kapasiteyle kurulması gerektiğini
ortaya koyar.
b. Teknik EtütTeknik etüt; girdileri sağlayacak, çıktı yada ürünleri teslim edecek ve yardımcı alt yapı yatırımlarını hazırlayacak tüm diğer teknik faaliyetleri içerir.Teknik etüt kapsamına giren konular şunlardır :1. Projenin teknik tanımı, tesislerin kurulacağı arazinin hazırlanması, hammadde ve yardımcı madde etütleri, saha ve laboratuvar testleri2. Üretim yöntemi veya teknolojisi seçimi; seçilen üretim yönteminin tanımlanması ve türü (örn; emek-yoğun, sermaye-yoğun vb), elde ediliş biçimi (lisans, satın alma, ortak girişim) gerekçesi, alternatif teknolojilerle karşılaştırılması ve maliyeti3. Üretilecek ürünlerin, yan ve tamamlayıcı ürünlerin, atıkların çeşitleri, fiziki ve kimyevi nitelikleri, atıkları değerlendirme olanakları
4. Makine ve teçhizat seçimi; seçilen makine ve teçhizatın sayısı, türü, özellikleri, kapasiteleri ve teknik ömürleri, yurt içinden ve yurt dışından satın alınacak olanlar ve bunların maliyetleri
5. Tesisin yerleşme planı; fabrika binası tipinin seçimi ve fabrika içi yerleşme planının hazırlanması, iş akımı şemaları, iş akımına uygun faaliyet şeması
6. İnşaat işleri; inşaat işleri, arazinin hazırlanması ve geliştirilmesi, binalar ve özel inşaat işleri, dışarı işleri (yardımcı ve servis olanakları) olmak üzere sınıflandırılmalıdır. Ana fabrika binaları ile su, elektrik, yakıt gibi yardımcı tesislerin, sosyal idari binaların, işletme içi ve dışı yollarının, bağlantılarının yapı biçimleri, özellikleri, maliyetleri vb.
7. Montaj işlevinin nasıl ve kimin tarafından yapılacağı ve bu iş için gereken harcamaların tutarı
8. Uygulama planı; proje uygulama aşaması yatırım kararından üretimin fiili başlamasına kadar geçen dönemdir. Uygulama planı; işletmenin kuruluş aşamalarını, yıllara ve aylara göre, grafiklerle ya da tablolarla açıklayacak yatırım uygulamalarının ayrı ayrı gösterilmesidir. Buna iş programı ya da termin programı da denilmektedir.
c. Finansal Etüt
Fizibilite raporunun hazırlanmasında finansal etüt kapsamına giren başlıca konular şunlardır :
1. Yatırım projesinin ya da kurulacak işletmenin toplam yatırım tutarının hesaplanması. Toplam yatırım tutarı; sabit sermaye yatırımları ve işletme (çalışma) sermayesi toplamlarından oluşur.SSY; işletmenin yatırım (kuruluş) döneminde duran varlıklara yapılan yatırım/harcamaları ifade ederken, İ(Ç)S ise, dönen varlıklara yapılan yatırımları ifade eder.
2. Gerçekleştirilecek yatırımın ya da kuruluşu tamamlanan işletmenin faaliyetlerini sürdürdüğü dönem ya da işletme döneminde yapılacak gider ve sağlanacak gelirlerin tahminlenmesi.
İşletme dönemi giderlerini oluşturan başlıca kalemler şunlardır :
1. Hammaddeler
2. Yakıt, enerji ve su gibi giderler
3. İşçilik ve personel giderleri
4. Bakım ve onarım giderleri
5. Amortismanlar (sabit varlıkların değer azalışları)
6. Genel giderler (vergi, resim, harç, kira ve sigorta gibi)