FREDRCH NETZSCHE

ZERDT

BYLE SYLYORDU

nsanstn (bermensch) nn Felsefesi

Trkeye eviren ve tahlil ksmn Yazan

Prof. Agr. Dr. MAHMUT SAD

stanbul

1934

Kader Matbaas

Yeniden Hazrlayan

smail Hakk ALTUNTA

ZERDT UN BR TAHLL

Zerdt, Mnzevilerden en bynn sesidir. Cemiyetin mevcut nizamn beenemeyenler, ona yeni bir lk vermek isteyenlere tarihin her devrinde tesadf edilir. Fakat Nietzsche bu mtefekkirlerden tamamen ayr bir vasf tar.

Onun isyan bir hayattan kama deil, bir hayata girme, bir bedbinlik deil, koyu nikbinlik (iyimserlik) gsterir. teki Muztarp (ac duyan)lar yalnz ykar, Nietzsche yktnn yerine yeni bir ey kurar.

Nietzsche mnzevilerin en samimisidir. O, grnd gibi yaam, duyduu gibi grnmtr. Devrinde gelseydi onu bir kahraman olarak grecektik. Fakat 19 uncu asrda gelen Nietzsche strap ve ihtiraslarn niversite krssnde tatmine urat. Lkin bu tam bir tatmin olamazd.

te imkn ile Emel in bu muvazenesizlii Zerdt' dourdu. niversite krssnde syleyemedii her eyi Zerdt'n dili ile syletti. Bylece Zerdt Nietzschein i ahsiyeti oldu.

Zerdt; ranl bir mtefekkirin ismidir. Fakat ran Zerdt' bu gnk sevi ahlkiyata esas olan diergm ve liberal fikirleri telkin ediyordu. Nietzsche Zerdt bunun aksini yapar. Btn diergm ve liberal temaylleri ykar ve kk insaniyetilik telakki ettii bu fikirler yerine kahraman insaniyetilik i ikame etmek diler.

Zerdtta ilk rast geldiimizyeni mefhum insanstn dir.

Nietzsche'nin insanstn dinsizleen hayatn yeni lksdr.

Dinsiz mtefekkirler arasnda da en samimisi Nietzsche dir. Biroklar dimaca dinsiz fakat ruha dindar kaldlar. Dinsiz mtefekkirlerin en byklerinden biri plan Schopenhauer'de bile bu ikilii buluyoruz. Bu filozofun en yksek insan tipi olarak ileriye srd aziz mefhumu sa aleyhisselmn aziz lerine ne kadar benzer. Onlar gibi cefakr, onlar gibi straba tenedir. Hlbuki Nietzsche btn tanrlar lmtr dedikten sonra ruhunu Hristiyanln btn izlerinden syrmaya muvaffak olmu ve len ilah yerine yepyeni bir lk bir mefhum yaratmtr. Bu, insanstn dir..

nsanstn bir mabut, bir aziz, bir melek deildir Bilkis tamamen topraa bal, btn tatminini toprakta bulabilen bir insandr.

Bu insann kafas dahi, bedeni yiit, seciyesi kahraman ve iradesi eliktendir.

Nietzsche, cemiyet iinde insanstn ve birde kitle tanyor. Kitlenin gayesi ve en yksek tekml insanstn n yetitirmektir. Kitle kendi kendine bir yn ve bir gaye vermekten acizdir. Bylece cemiyeti hareketsizlikten, gayesizlikten koruyacak biricik unsur insanstn dir. Nietzsche 'nin bu fikri tima darvinizm e dayanr.

Cemiyet ve medeniyet artlar orta tipi ve kitleyi refaha ulatrmaya urarken hakik hayat mcadelesinin ihmali yznden stn tipler gittike azalyor.

Eski Yunan ve Romann inkraz bu suretle olmutur.

Bu milletlerde kltr yaratan stn tip mahv olmutur. Yoksa kitle yaamaktadr. Yunan ve Romada grlen bu hadise bu gnk garp milletlerinde de kendisini gstermektedir. Yirminci asrn konforlu medeniyeti sosyalist prensipler zerinde ilerken iradeyi zaafa uratmakta ve kltr yaratan snfta veludiyeti (doumlar) azaltmaktadr.

Avrupa milletlerinin hemen hepsinde tespit edilen veludiyet nispetleri unlardr.

ORTALAMA OCUK SAYISI

Irgat ve uaklarda5,2

Amelede 4,1

Kalfalarda 2,9

Memurlarda 2,5

Byk memurlarda 2

Serbest meslek erbab 1,9

niversite profesrleri1,5

En yksek kabiliyetli insanlar0,5

Hemen her batnda byk kifler veren mehur bir ailede imdiki halde ortalama ocuk miktar 2,8 olduu halde

1 batn evvel 3,7

2 batn 4,8

3 batn 5,9

4 batn 5,9 dr.

Bu veludiyet farknn bir milletin bnyesinde ve terkibinde nasl bir tesir yaptn gstermek iin yksek kabiliyette insanlar A, orta fertleri B harfile gsterelim. Bu iki snf arasnda veludiyet fark olursa balangta msavi olan A, B nispeti

30 sene sonra ,

60 sene sonra ,

150 sene sonra olur.

Grlyor ki medeniyet artlar kitledeki velutluu (doumu) oaltmaktadr.

Kitlenin straplar ile uraan Hristiyan ahlkiyat Nietzsche ye gre bir kle ahlkiyatdr.

Nietzsche buna kar bir efendi ahlkiyatikame etmek ister. insanstn n daha yakndan anlayabilmemiz iin Nietzsche nin son insan mefhumunu bilmemiz lzmdr. Son insan insanstn nn tamamen aksidir. Hakir ve acnacak bir mahlktur. Bu tipi Nietzsche u cmlelerle gsterir.

Sevgi nedir?

Yaratl nedir?

Hasret nedir?

Yldz nedir?

Son insan bunlar sorar ve gzlerini krpar.

Zaman zaman bir az zehir, bu tatl hlyalar verir ve sonunda biraz daha fazlaca zehir, buda ho bir lm getirir.

obansz bir sr, her kesi ayni eyi ister, herkes ayndr, baka bir ey dileyen arzusu ile tmarhaneye gider.

Burada gsterilen son insan bir hayal mahsul deildir.

Yirminci asrn kibar sosyetesinde bugn yaamaktadr.

Hatta bu sosyete de yaayan biricik insan tipi odur.

Byle bir kitle iinden stn bir insan kamaz. Onun iin Nietzsche bu kitleyi feda etmek ister.

Gerek bu insan tipinde biyolojik tereddiler (soysuzlamak) aikrdr. Bir yandan btn teferruatna kadar tatbik edilen bir i blm ve ihtisaslk ruh ve bedeni tek tarafl bir faaliyete icbar ediyor.

te yandan konfor artlarnn tekemml birok tabi garizeleri (asl huylar) krletiyor. Sosyalist prensipler de ferd iradeyi kullanmaktan ve ilemekten alkoyar. Bu artlar altnda Avrupa medeniyetinin kendi yk altnda ezileceini vuzuhla grenler oalmaktadr.

Spengler garbn sukutu, Wallas beer istifa, Sallmayer veraset eserlerinde bu neticeye varyorlar.

Nietzsche, kendi kendine tereddiye meyleden bu kitleleri iinden kmldatacak unsur olarak nsnstn n alyor.

nsanstn ile kitlenin vaziyeti, ordu ile bakumandann vaziyeti gibidir. Birisi yalnz emretmee, teki yalnz itaate memurdur.

Liberalizmi ykan bu nsanstn mefhumu en byk siyas ve itima tesirini zamanmzda gstermektedir.

Hitlerin otorite fikri, Mussolini faist mefhumu ve dnyay saran ahsiyet ihtiyac hep liberalizmden ayrlp az ok nsanstn ne varmak isteyen bir temayln ifadesidir.

NSANSTN NASIL YETECEKTR?

Nietzsche bunun kitle iinde deil dnda ve inzivada yetiebileceine kanidir. Fakat phesiz bu biraz romantik bir tasavvurdur.

Bugnn kitlesine kumanda edecek bir ahsiyetin artk kitle dnda ve kendi inzivas iinde yetiebilmesine imkn yoktur.

Bu belki beeriyetin en iptida devirlerinde; kabildi.

Bugnk insann mulak (kark) yaay ve psikolojisi ilmin hayatnn her safhasna girii artk hudayinabit (ekilmeden biten ot veya aa. Hi bir talim ve terbiye grmemi adam) bir nsanstn yetimesine imkn veremez.

Nietzsche'nin idealine gtrebildi teki yol bilkis kitlenin iinde geer. Her fertte uyuyan beden ve ruh kudretleri iletmek, rekabet artlarn teinin etmek, stn bir tipi yetitirmee daha fazla elverilidir. Onun iin bu noktada Nietzsche'den ayrlmak ve onun tavsiye ettii umum cehil yerine umumi talim ve terbiyeyi koymak gerektir.

Nietzsche'nin nsanstn demokrat bir rejimin reisi deildir,

O, halkn iinde yaayan, herkesin dert ile hemdert olan bir ahsiyet olarak dnlmemitir. Bilkis fertlerin kk dertler ile hemdert olmak onun irade ve icra kudretini ypratr.

Bu endie daha Goethe'de bile mevcuttur.

Nitekim Herderin Fikirler i intiar edince Napoli'den bir dostuna yazd mektupta aynen yle sylyor.

Bu eit insaniyet galebe alarsa korkarm ki dnya bir hastane haline gelecek ve herkes birbirinin sadk hasta bakcs olacak.

Gerek daima acmakla vaktini geirenin irade kudreti sner.

Ve ok defa amana da bir iyilik edilmi olmaz.

Nietzsche'nin telkkisine gre Hristiyanlkla demokrasi ayni kkten meneini alr. Nietzsche demokrasiyi byk ve kudretliye, kk ve cizin duyduu bir kin olarak telkki eder.

Bu kin yukarda ve stte grd her eyi ykmak ister. Ve ancak kendisi gibi olanlara tahamml eder.

Nietzsche'ye gre demokrasi aa tabakay ykseltmez, bilkis bunu yapaym derken st tabakay alaltr. Bu nevi insaniyetilie Nietzsche kle insaniyetilii diyor.

Ve bunu ykarak yerine insanstn ne gtren kahraman insaniyetilii koymak istiyor.

*

* *

Zerdtteki orijinal fikirlerden birisi de ruh ve beden mnasebetidir. Nietzsche bedenden ayr bir ruh kabul etmez. Hatta btn ferdyeti bedenden ibaret telkki eder.

Ben tamamen bedenim baka hi bir eyim yok, ruh ise bedende mevcut bir eyin addr

Nietzsche'ye kadar ruh tezahrlerin bedenle alkas vuzuhla tespit edilmemitir. Nietzsche hekim ve tabiiyat olmad halde dhiyane bir sezile insan fizyolojisinin hududunu geniletmi ve ruh beden birlii ni tebarz ettirmitir.

Bilhassa Powlow'un merut (artl) refleksler sahasndaki aratrmalarndan sonra ruhla beden arasnda ne kadar sk ve mulak bir irtibat olduu meydana kt.

Bugnn nazar ve amel tbbnda ruh ve beden birlii en esasl prensiplerden birisi haline geti.

Bedenin faaliyetinde ki byk uuru Nietzsche en gzel bir ekilde ifade ediyor.

Bedeninde en parlak fikrinden ziyade uur vardr.

Beden Ben e der ki uran arsn ve oras arr. Ve arsnn durmasn dnr.

Gerek uzviyet kendi ilentisinde ne kadar aikr bir uurluluk gsteriyor. Gdas tkenen uzviyet itiha iaretini kullanr, skne muhta olunca o kendisi ile marur olduumuz koca beyni felce uratmaktan ekinmez, hastalanan uzvu cebr bir sknet vaziyetine getirir.

Demek ki uzviyet kr krne bir otomatik ile ileyen bir makine deildir. Hlbuki mihanikiyeti [footnoteRef:1] (ahenkli) bir mektep uzviyeti hl byle bir makine gibi telkki eder. te yandan Driech, Bier gibi yeni vitalistler [footnoteRef:2] uzviyetteki bu uuru modern tababetin (tp) hareket noktalarndan birisi olarak ele alm bulunuyorlar. [1: Mihanikiyyet: (Mihanik. den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler. Makine gibi cansz eyler. * Cansz ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti] [2: Vitalizm. lke olarak hem