izinkondlo zika bw vilakazi(2)
TRANSCRIPT
Izinkondlo ZikaBW Vilakazi
UMLANDO OMFISHANE KAVILAKAZI
1
BW Vilakazi
2
Umlando ngokuzalwa kwakhe
• UBenedict Wallet Vilakazi wabona ilanga mhlaziyi-6 kuMasingana ngo-1906 endaweniyaseGroutville
• Wathola igama lokumteketisa likaBhambathakaMakhwatha ngoba ezalwe ngonyaka wempikaKhandampondo ka-1906 eyayiholwa yinkosiuBhambatha KaMancinza wakwaZondi
3
Umlando
• Wafundela ubuthishela eMarianhill waphindewafundisa khona. Wabe esedlula efundisaeXobho kanye nasOhlange.
• Waphothula iziqu zakhe ze-BA ne-Unisa ngo-1934.
• Ngo-1936 waqashwa ukuba afundise isiZulu eYunivesithi yaseWits. Ngawo lo nyakawakwazi ukwenza iziqu ze-BA Hons.
4
Umlando
• Ngo-1937 wathola iziqu ze-MA ngocwaningo lwakheoluthi: The conception and development of poetry in Zulu.
• Ayibanga mihle iminyaka yawo-1940 empilwenikaVilakazi: kwashona umfowabo ngo-1940, kwashonaumkakhe uFanny, uMaNxaba ngo-1942.
• Nokho wayibamba ngoba ngo-1946 wathola iziquzobudokotela ngocwaningo olusihloko sithi: The oral and written literature in Nguni
• UVilakazi washona ngo-1947 eneminyaka engama-40
5
Imisebenzi Yakhe
• UVilakazi wayengumuntu okhuthele. Ube ngumuntu wokuqala omnyama ukuthola iqhuzuzobudokotela. Ube ngowokuqala futhi ukufundisaeYunivesithi yaseWitwatersrand neyayaziwanjengeyunivesithi yabamhlophe.
• Iqoqo lokuqala lezinkondlo zesiZulu liphumaosibeni lukaVilakazi: Inkondlo KaZulunelashicilelwa ngo-1935.
• Inoveli yakhe ethi Noma Nini yashicilelwa ngo-1935
6
Imisebenzi yakhe
• Washicilela inoveli yakhe yesibili ethiUDingiswayo KaJobe ngo-1939, kanti eyesithathuethi Nje Nempela yaphuma ngo-1943. Iqoqolakhe lesibili lezinkondlo elithi Amal’ ezululalandela ngo-1945.
• Omunye umsebenzi obalulekile esiZulwiniyisichazamazwi esithi Zulu-English Dictionary awubhala ngokubambisana noClement Dokenowashicilelwa ngo-1948 engasekho emhlabeni.
7
Imisebenzi Yakhe
• Ziningi izimbongi ezithathela kuVilakazi umazihaya. Ziningi futhi ezihaya ngale ngwazi, ngisho nanamuhla.
• Ezinye zezinkondlo zakhe njengalezi ezithi: “Ma ngificwa ukufa” kanye nethi“Kwadedangendlale” zaguqulwa nguSolwaziuMzilikazi Khumalo zaba yizingomazamakwaya ezaduma kakhulu.
8
Imisebenzi Yakhe
• AYEBHALA NGAKHO:
• Kukhona izinkondlo zakhe ezikhulumangomlando:
• “UShaka kaSenzangakhona” (Inkondlo KaZulu)
• “Phezu kwethuna likaShaka” (Inkondlo KaZulu)
• “NgoMbuyazi eNdondakusuka” (Amal’ ezulu)
• “Inkelenkele yakwaXhosa” (Inkondlo KaZulu)
9
Imvelo
• Kukhona nezinkondlo ezikhulumangemvelo:
• “Impophoma yeVictoria” (InkondloKaZulu)
• “KwaDedangendlale” (Amal’ ezulu)
• “Inqomfi” (Inkondlo KaZulu)
• “Cula ngizwe” (Inkondlo KaZulu)
10
Ugqozi
• Ubuye abhale ngezinto ezingabonakali ezifananogqozi:
• “Ugqozi” (Amal’ ezulu)
• “Ithongo lokwazi” (Inkondlo KaZulu)
• “Umthandazo wembongi” (Amal’ ezulu)
11
Ukufa
• Ezinye zezinkondlo zakhe zikhuluma ngokufa:
• “Ukufa” (Inkondlo KaZulu)
• “Sengiyokholwa-ke” (Inkondlo KaZulu)
• “Sengiyakholwa” (Amal’ ezulu)
• “Nayaphi?” (Amal’ ezulu)
• “Ma ngificwa ukufa” (Inkondlo KaZulu)
12
Amagugu
• Ezinye zilila ngokulahlekelwa kwabantuabamnyama amagugu nomcebo wabo:
• “Wo, leli Khehla” (Amal’ ezulu)
• “Ukhamba lukaSonkomose” (Inkondlo KaZulu)
• “Izinsimbi zesonto” (Amal’ ezulu)
13
Ubandlululo
• Izinkondlo ezikhononda ngokubandlululwakomuntu oMnyama ngabaMhlophe:
• “Wo ngitshele mntanomLungu” (Amal’ ezulu)
• “Inyanga” (Amal’ ezulu)
• “Ngoba … sewuthi” (Amal’ ezulu)
• “Ezinkomponi” (Amal’ ezulu)
• “Wena-ke uyothini?” (Inkondlo KaZulu)
14
Isiphetho
• Eqoqweni lakhe Inkondlo KaZuluwazama ukusebenzisaimvumelwano kwase kuthikwelesibili elithi Amal’ ezuluwayehla le nqola.
15
IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE:
Inkondlo KaZulu:
• Ngephasika• Inkelenkele YakwaXhosa• Ukhamba LukaSonkomose• We Moya• Ma ngificwa ukufa• UShaka KaSenzangakhona• Aggrey we-Afrika• Wena-ke uyothini?• Impophoma YeVictoria
16
IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE
Amal’ ezulu
• Ugqozi
• Imfundo ephakeme
• Wo, ngitshele mntanomLungu!
• Nyanga
• Ngoba … sewuthi
• Ezinkomponi
17
Ukhamba LukaSonkomose
Ukhamba LukaSonkomose
Babomkhulu! Angikwazi
Kodwa ngikhuluma nawe,
Ngingenakubona wena
Kodwa ngibon’ amabhena,
Athe kim’ azalwa nguwe,
Anginika lokhu kwazi.
18
Phambi kwami nant’ ukhamba,
Bath’ ukhamb’ olwaludlela
Wena mfo waseMzwangedwa,
Owashiy’ uhamba wedwa
Wakhohlwa nokukhumbula
Okuphethwe lolu khamba.
19
Impophoma yeVictoria
Gobhoza kuze kubenini manzi
Agubha ngempophoma nokwesaba,
Nobuhle! Yebo, ungaphazanyiswa
Gobhoza nokujul’ okungaziwa!
UNkulunkul’ ogcobe isimongo
Sekhanda lakho ngomudwa wothingo
Lwenkosikazi, nenkung’ engapheli
Egubezele izinyawo zakho.
20
IMPOPHOMA YEVICTORIA
21
22