izinkondlo zika bw vilakazi(2)

22
Izinkondlo ZikaBW Vilakazi UMLANDO OMFISHANE KAVILAKAZI 1

Upload: nokubonga-lungile

Post on 21-Jan-2018

497 views

Category:

Education


28 download

TRANSCRIPT

Page 1: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Izinkondlo ZikaBW Vilakazi

UMLANDO OMFISHANE KAVILAKAZI

1

Page 2: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

BW Vilakazi

2

Page 3: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Umlando ngokuzalwa kwakhe

• UBenedict Wallet Vilakazi wabona ilanga mhlaziyi-6 kuMasingana ngo-1906 endaweniyaseGroutville

• Wathola igama lokumteketisa likaBhambathakaMakhwatha ngoba ezalwe ngonyaka wempikaKhandampondo ka-1906 eyayiholwa yinkosiuBhambatha KaMancinza wakwaZondi

3

Page 4: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Umlando

• Wafundela ubuthishela eMarianhill waphindewafundisa khona. Wabe esedlula efundisaeXobho kanye nasOhlange.

• Waphothula iziqu zakhe ze-BA ne-Unisa ngo-1934.

• Ngo-1936 waqashwa ukuba afundise isiZulu eYunivesithi yaseWits. Ngawo lo nyakawakwazi ukwenza iziqu ze-BA Hons.

4

Page 5: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Umlando

• Ngo-1937 wathola iziqu ze-MA ngocwaningo lwakheoluthi: The conception and development of poetry in Zulu.

• Ayibanga mihle iminyaka yawo-1940 empilwenikaVilakazi: kwashona umfowabo ngo-1940, kwashonaumkakhe uFanny, uMaNxaba ngo-1942.

• Nokho wayibamba ngoba ngo-1946 wathola iziquzobudokotela ngocwaningo olusihloko sithi: The oral and written literature in Nguni

• UVilakazi washona ngo-1947 eneminyaka engama-40

5

Page 6: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Imisebenzi Yakhe

• UVilakazi wayengumuntu okhuthele. Ube ngumuntu wokuqala omnyama ukuthola iqhuzuzobudokotela. Ube ngowokuqala futhi ukufundisaeYunivesithi yaseWitwatersrand neyayaziwanjengeyunivesithi yabamhlophe.

• Iqoqo lokuqala lezinkondlo zesiZulu liphumaosibeni lukaVilakazi: Inkondlo KaZulunelashicilelwa ngo-1935.

• Inoveli yakhe ethi Noma Nini yashicilelwa ngo-1935

6

Page 7: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Imisebenzi yakhe

• Washicilela inoveli yakhe yesibili ethiUDingiswayo KaJobe ngo-1939, kanti eyesithathuethi Nje Nempela yaphuma ngo-1943. Iqoqolakhe lesibili lezinkondlo elithi Amal’ ezululalandela ngo-1945.

• Omunye umsebenzi obalulekile esiZulwiniyisichazamazwi esithi Zulu-English Dictionary awubhala ngokubambisana noClement Dokenowashicilelwa ngo-1948 engasekho emhlabeni.

7

Page 8: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Imisebenzi Yakhe

• Ziningi izimbongi ezithathela kuVilakazi umazihaya. Ziningi futhi ezihaya ngale ngwazi, ngisho nanamuhla.

• Ezinye zezinkondlo zakhe njengalezi ezithi: “Ma ngificwa ukufa” kanye nethi“Kwadedangendlale” zaguqulwa nguSolwaziuMzilikazi Khumalo zaba yizingomazamakwaya ezaduma kakhulu.

8

Page 9: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Imisebenzi Yakhe

• AYEBHALA NGAKHO:

• Kukhona izinkondlo zakhe ezikhulumangomlando:

• “UShaka kaSenzangakhona” (Inkondlo KaZulu)

• “Phezu kwethuna likaShaka” (Inkondlo KaZulu)

• “NgoMbuyazi eNdondakusuka” (Amal’ ezulu)

• “Inkelenkele yakwaXhosa” (Inkondlo KaZulu)

9

Page 10: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Imvelo

• Kukhona nezinkondlo ezikhulumangemvelo:

• “Impophoma yeVictoria” (InkondloKaZulu)

• “KwaDedangendlale” (Amal’ ezulu)

• “Inqomfi” (Inkondlo KaZulu)

• “Cula ngizwe” (Inkondlo KaZulu)

10

Page 11: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Ugqozi

• Ubuye abhale ngezinto ezingabonakali ezifananogqozi:

• “Ugqozi” (Amal’ ezulu)

• “Ithongo lokwazi” (Inkondlo KaZulu)

• “Umthandazo wembongi” (Amal’ ezulu)

11

Page 12: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Ukufa

• Ezinye zezinkondlo zakhe zikhuluma ngokufa:

• “Ukufa” (Inkondlo KaZulu)

• “Sengiyokholwa-ke” (Inkondlo KaZulu)

• “Sengiyakholwa” (Amal’ ezulu)

• “Nayaphi?” (Amal’ ezulu)

• “Ma ngificwa ukufa” (Inkondlo KaZulu)

12

Page 13: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Amagugu

• Ezinye zilila ngokulahlekelwa kwabantuabamnyama amagugu nomcebo wabo:

• “Wo, leli Khehla” (Amal’ ezulu)

• “Ukhamba lukaSonkomose” (Inkondlo KaZulu)

• “Izinsimbi zesonto” (Amal’ ezulu)

13

Page 14: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Ubandlululo

• Izinkondlo ezikhononda ngokubandlululwakomuntu oMnyama ngabaMhlophe:

• “Wo ngitshele mntanomLungu” (Amal’ ezulu)

• “Inyanga” (Amal’ ezulu)

• “Ngoba … sewuthi” (Amal’ ezulu)

• “Ezinkomponi” (Amal’ ezulu)

• “Wena-ke uyothini?” (Inkondlo KaZulu)

14

Page 15: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Isiphetho

• Eqoqweni lakhe Inkondlo KaZuluwazama ukusebenzisaimvumelwano kwase kuthikwelesibili elithi Amal’ ezuluwayehla le nqola.

15

Page 16: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE:

Inkondlo KaZulu:

• Ngephasika• Inkelenkele YakwaXhosa• Ukhamba LukaSonkomose• We Moya• Ma ngificwa ukufa• UShaka KaSenzangakhona• Aggrey we-Afrika• Wena-ke uyothini?• Impophoma YeVictoria

16

Page 17: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE

Amal’ ezulu

• Ugqozi

• Imfundo ephakeme

• Wo, ngitshele mntanomLungu!

• Nyanga

• Ngoba … sewuthi

• Ezinkomponi

17

Page 18: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Ukhamba LukaSonkomose

Ukhamba LukaSonkomose

Babomkhulu! Angikwazi

Kodwa ngikhuluma nawe,

Ngingenakubona wena

Kodwa ngibon’ amabhena,

Athe kim’ azalwa nguwe,

Anginika lokhu kwazi.

18

Page 19: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Phambi kwami nant’ ukhamba,

Bath’ ukhamb’ olwaludlela

Wena mfo waseMzwangedwa,

Owashiy’ uhamba wedwa

Wakhohlwa nokukhumbula

Okuphethwe lolu khamba.

19

Page 20: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

Impophoma yeVictoria

Gobhoza kuze kubenini manzi

Agubha ngempophoma nokwesaba,

Nobuhle! Yebo, ungaphazanyiswa

Gobhoza nokujul’ okungaziwa!

UNkulunkul’ ogcobe isimongo

Sekhanda lakho ngomudwa wothingo

Lwenkosikazi, nenkung’ engapheli

Egubezele izinyawo zakho.

20

Page 21: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

IMPOPHOMA YEVICTORIA

21

Page 22: Izinkondlo zika bw vilakazi(2)

22