PRAVILNIK O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU ZA PRVI I DRUGI RAZRED OSNOVNOG OBRAZOVANJA I VASPITANJA("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 10/2004, 20/2004, 1/2005, 3/2006, 15/2006, 2/2008, 2/2010, 7/2010, 3/2011 - dr. pravilnik, 7/2011 - dr. pravilnici, 1/2013 i 4/2013)

lan 1Ovim pravilnikom utvruje se nastavni plan i program za prvi i drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja.lan 2Nastavni plan i program za prvi i drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja odtampani su uz ovaj pravilnik i ine njegov sastavni deo. lan 3Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku". Samostalni lanovi Pravilnika o izmenama i dopunamaPravilnika o nastavnom planu i programu osnovnog obrazovanja i vaspitanja("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 15/2006)lan 3Nastavni plan i program za izborni nastavni predmet ah primenjuje se poev od kolske 2007/2008. godine.lan 4Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku". Samostalni lanovi Pravilnika o izmenama i dopunamaPravilnika o nastavnom planu i programu za prvi i drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 7/2010)lan 2 Nastavni program za obavezan nastavni predmet Svet oko nas primenjuje se poev od kolske 2010/2011. godine. lan 3 Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da vai Pravilnik o izmenama i dopunama Pravilnika o nastavnom planu i programu za prvi i drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja ("Prosvetni glasnik RS", broj 2/2010). lan 4 Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku". Samostalni lan Pravilnika o dopuniPravilnika o nastavnom planu i programu za prvi i drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 4/2013)lan 2 Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku", a primenjivae se od kolske 2013/14. godine. NASTAVNI PLANRed. brojA. OBAVEZNI NASTAVNI PREDMETI PRVI RAZRED DRUGI RAZRED

ned. godinjened. godinje

1.Srpski jezik

________ jezik151805180

2.Srpski jezik2272272

(Strani jezik)**

3.Matematika51805180

4.Svet oko nas272272

5.Likovna kultura136272

6.Muzika kultura136136

7.Fiziko vaspitanje31083108

8.Zdravstveno vaspitanje***136136

UKUPNO: A18-20*648-72019-21*684-756

Red. br. B. IZBORNI NASTAVNI PREDMETI3PRVI RAZREDDRUGI RAZRED

ned. god. ned. god.

1. Verska nastava/ graansko vaspitanje41 36 1 36

2. Narodna tradicija1 36 1 36

3. Ruka u testu - Otkrivanje sveta1 36 1 36

4. uvari prirode1 36 1 36

5. Lepo pisanje1 36

6. Od igrake do raunara1 36 1 36

7. Maternji jezik/govor sa elementima nacionalne kulture2 72 2 72

8. ah1 36 1 36

UKUPNO: B2-3* 72-108* 2-3* 72-108*

UKUPNO: A+B21-24* 756-864* 22-25* 792-900*

1 Naziv jezika nacionalne manjine kada se nastava realizuje u kolama na tom maternjem jeziku

2Realizuje se u kolama gde se nastava odrava na maternjem jeziku nacionalne manjine

3 kola je duna da sa liste izbornih predmeta, pored obaveznih izbornih nastavnih predmeta, ponudi jo tri izborna, od kojih uenik bira jedan predmet prema svojim sklonostima.

4Uenik bira jedan od ponuenih obaveznih nastavnih predmeta i izuava ga do kraja prvog ciklusa.

*Broj asova za uenike pripadnike nacionalnih manjina.

**Dopune Nastavnog plana Redakcija je uradila na osnovu sadraja programa za predmete koji su objavljeni u izmenama i dopunama ovog pravilnika.

***Nastavnik razredne nastave realizuje predloene teme iz oblasti zdravstvenog vaspitanja shodno uzrasnom i obrazovnom nivou uenika i integrisanim tematskim planiranjem kroz obavezne i izborne predmete - videti Preporuke za ostvarivanje programa zdravstvenog vaspitanja, koje su sastavni deo ovog pravilnika.

Oblici obrazovno-vaspitnog rada kojima se ostvaruju obavezni i izborni nastavni predmetiRedovna i dopunska nastava NASTAVNI PROGRAM OBRAZOVANJA I VASPITANJA ZA I I II RAZRED OSNOVNOG OBRAZOVANJA I VASPITANJA 1. SVRHA, CILJEVI I ZADACI PROGRAMA OBRAZOVANJA I VASPITANJASvrha programa obrazovanja- Kvalitetno obrazovanje i vaspitanje, koje omoguava sticanje jezike, matematike, naune, umetnike, kulturne, zdravstvene, ekoloke i informatike pismenosti, neophodne za ivot u savremenom i sloenom drutvu.- Razvijanje znanja, vetina, stavova i vrednosti koje osposobljavaju uenika da uspeno zadovoljava sopstvene potrebe i interese, razvija sopstvenu linost i potencijale, potuje druge osobe i njihov identitet, potrebe i interese, uz aktivno i odgovorno uee u ekonomskom, drutvenom i kulturnom ivotu i doprinos demokratskom, ekonomskom i kulturnom razvoju drutva.Ciljevi i zadaci programa obrazovanja su:- razvoj intelektualnih kapaciteta i znanja dece i uenika nunih za razumevanje prirode, drutva, sebe i sveta u kome ive, u skladu sa njihovim razvojnim potrebama, mogunostima i interesovanjima;- podsticanje i razvoj fizikih i zdravstvenih sposobnosti dece i uenika;- osposobljavanje za rad, dalje obrazovanje i samostalno uenje, u skladu sa naelima stalnog usavravanja i naelima doivotnog uenja;- osposobljavanje za samostalno i odgovorno donoenje odluka koje se odnose na sopstveni razvoj i budui ivot;- razvijanje svesti o dravnoj i nacionalnoj pripadnosti, negovanje srpske tradicije i kulture, kao i tradicije i kulture nacionalnih manjina;- omoguavanje ukljuivanja u procese evropskog i meunarodnog povezivanja;- razvijanje svesti o znaaju zatite i ouvanja prirode i ivotne sredine;- usvajanje, razumevanje i razvoj osnovnih socijalnih i moralnih vrednosti demokratski ureenog, humanog i tolerantnog drutva;- uvaavanje pluralizma vrednosti i omoguavanje, podsticanje i izgradnja sopstvenog sistema vrednosti i vrednosnih stavova koji se temelje na naelima razliitosti i dobrobiti za sve;- razvijanje kod dece i uenika radoznalosti i otvorenosti za kulture tradicionalnih crkava i verskih zajednica, kao i etnike i verske tolerancije, jaanje poverenja meu decom i uenicima i spreavanje ponaanja koja naruavaju ostvarivanje prava na razliitost;- potovanje prava dece, ljudskih i graanskih prava i osnovnih sloboda i razvijanje sposobnosti za ivot u demokratski ureenom drutvu;- razvijanje i negovanje drugarstva i prijateljstva, usvajanje vrednosti zajednikog ivota i podsticanje individualne odgovornosti.2. OBAVEZNI I PREPORUENI SADRAJI OBAVEZNIH I IZBORNIH PREDMETA OBAVEZNI NASTAVNI PREDMETI SRPSKI JEZIKCilj i zadaciCilj nastave srpskog jezika jeste da uenici ovladaju osnovnim zakonitostima srpskog knjievnog jezika na kojem e se usmeno i pismeno pravilno izraavati, da upoznaju, doive i osposobe se da tumae odabrana knjievna dela, pozorina, filmska i druga umetnika ostvarenja iz srpske i svetske batine.Zadaci nastave srpskog jezika:- razvijanje ljubavi prema maternjem jeziku i potrebe da se on neguje i unapreuje;- osnovno opismenjavanje najmlaih uenika na temeljima ortoepskih i ortografskih standarda srpskog knjievnog jezika;- postupno i sistematino upoznavanje gramatike i pravopisa srpskog jezika;- upoznavanje jezikih pojava i pojmova, ovladavanje normativnom gramatikom i stilskim mogunostima srpskog jezika;- osposobljavanje za uspeno sluenje knjievnim jezikom u razliitim vidovima njegove usmene i pismene upotrebe i u razliitim komunikacionim situacijama (uloga govornika, sluaoca, sagovornika i itaoca);- razvijanje oseanja za autentine estetske vrednosti u knjievnoj umetnosti;- razvijanje smisla i sposobnosti za pravilno, teno, ekonomino i uverljivo usmeno i pismeno izraavanje, bogaenje renika, jezikog i stilskog izraza;- uvebavanje i usavravanje glasnog itanja (pravilnog, logikog i izraajnog) i itanja u sebi (doivljajnog, usmerenog, istraivakog);- osposobljavanje za samostalno itanje, doivljavanje, razumevanje, svestrano tumaenje i vrednovanje knjievnoumetnikih dela raznih anrova;- upoznavanje, itanje i tumaenje popularnih i informativnih tekstova iz ilustrovanih enciklopedija i asopisa za decu;- postupno, sistematino i dosledno osposobljavanje uenika za logiko shvatanje i kritiko procenjivanje proitanog teksta;- razvijanje potrebe za knjigom, sposobnosti da se njome samostalno slue kao izvorom saznanja; navikavanje na samostalno korienje biblioteke (odeljenjske, kolske, mesne); postupno ovladavanje nainom voenja dnevnika o proitanim knjigama;- postupno i sistematino osposobljavanje uenika za doivljavanje i vrednovanje scenskih ostvarenja (pozorite, film);- usvajanje osnovnih teorijskih i funkcionalnih pojmova iz pozorine i filmske umetnosti;- upoznavanje, razvijanje, uvanje i potovanje vlastitog nacionalnog i kulturnog identiteta na delima srpske knjievnosti, pozorine i filmske umetnosti, kao i drugih umetnikih ostvarenja;- razvijanje potovanja prema kulturnoj batini i potrebe da se ona neguje i unapreuje;- navikavanje na redovno praenje i kritiko procenjivanje emisija za decu na radiju i televiziji;- podsticanje uenika na samostalno jeziko, literarno i scensko stvaralatvo;- podsticanje, negovanje i vrednovanje uenikih vannastavnih aktivnosti (literarna, jezika, recitatorska, dramska, novinarska sekcija i dr.);- vaspitavanje uenika za ivot i rad u duhu humanizma, istinoljubivosti, solidarnosti i drugih moralnih vrednosti;- razvijanje patriotizma i vaspitavanje u duhu mira, kulturnih odnosa i saradnje meu ljudima.Prvi razredOperativni zadaci:- usvajanje pravilnog izgovaranja glasova, glasovnih skupova, rei i reenica;- savladavanje tehnike itanja i pisanja na irilikom pismu;- navikavanje na upotrebu knjievnog jezika u govoru i pisanju;- formiranje navike za itko, uredno i lepo pisanje;- postupno uvoenje u doivljavanje i razumevanje knjievnih tekstova;- uoavanje vrsta knjievnih dela prema zahtevima programa;- usvajanje osnovnih knjievnoteorijskih i funkcionalnih pojmova prema zahtevima programa;- osposobljavanje za usmeno i pismeno prepriavanje, prianje i opisivanje prema zahtevima programa.Osnove itanja i pisanjaPrethodna ispitivanjaIspitivanje sposobnosti svakoga deteta za govorno optenje (sposobnost za reprodukovanje kraeg sadraja, umenost za slobodno govorno komuniciranje, bogatstvo renika, odstupanja od knjievnog jezika, govorni nedostaci); ispitivanje predznanja iz itanja i pisanja (poznavanje slova, itanje i pisanje); formiranje individualnih tabela sa rezultatima ispitivanja radi ujednaavanja odeljenja, izbora metoda i postupaka i praenja napredovanja uenika.Priprema za itanje i pisanjeVebe u posmatranju (vizuelne vebe) - zapaanje i odabiranje znaajnih pojedinosti; razvijanje analitikog posmatranja, tematski organizovano posmatranje predmeta, biljaka, ivotinja, lica, slika, crtea, i ilustracija; zapaanje oblika, boja, poloaja predmeta i bia; uoavanje pokreta, dinamike kretanja, mimikih aktivnosti i gestikulacije.Vebe u sluanju (akustike vebe) - otkrivanje i razlikovanje zvukova, umova i tonova, razlikovanje govornih karakteristika (govora) nastavnika, druga, glumca i spikera. Negovanje paljivog sluanja govornika i sagovornika.Razvijanje kulture usmenog izraavanja: prianje na osnovu posmatranja i prianje na osnovu niza slika; prepriavanje teksta, lutkarske predstave, crtanog filma.Formiranje i usavravanje kulture praktinog komuniciranja: navikavanje na utivu frazeologiju i govorne konvencije; govorno snalaenje u raznim okolnostima.Usvajanje i razvijanje pojma reenice, rei i glasa. Razvijanje oseanja za osnovne govorne jedinice.Analitika, sintetika i analitiko-sintetika vebanja.Leksika i sintaksika vebanja: bogaenje renika, aktiviranje pasivnog renika, analiza glasovne strukture rei. Vebe artikulacije - ist, jasan i pravilan izgovor svih glasova.Motorike vebe: vebanje pokreta ruke, ake i prstiju, pisanje razliitih crta i linija kao osnovnih elemenata slova; jednostavno i spontano likovno izraavanje; usmereno i slobodno crtanje - u korelaciji sa zahtevima iz likovne kulture; spontanost, doslednost i funkcionalnost u zahtevima da se uenici umeno slue priborom za pisanje, crtanje i slikanje.Poetno itanje i pisanjeOsnovni nastavni pristup uenju itanja i pisanja ostvaruje se primenom glasovne analitiko-sintetike metode. U njene strukturne delove (pristupne jezike aktivnosti, analitika i sintetika vebanja za usvajanje pojma glasa, pisanje slova, itanje odgovarajueg teksta i razgovor o njemu, pisanje rei i reenica i sl.) funkcionalno i osmiljeno integriu se posebni postupci: odvojeno, uporedno i kombinovano uenje itanja i pisanja, pojedinano i grupno usvajanje slova - prema slobodnom opredeljenju uitelja i u zavisnosti od datih nastavnih okolnosti.U okolnostima prethodnog strunog i organizovanog obezbeenja neophodnih udbenika i nastavnih sredstava, uitelj se moe opredeliti i za kompleksni postupak u uenju itanja i pisanja.Uvebavanje logikog itanja na odgovarajuim tekstovima iz bukvara: pravilan izgovor svih glasova, pravilno naglaavanje rei, teno povezivanje rei u reenici jainom i tempom prirodnoga govora. Osmiljeno i podsticajno vrednovanje itanja svakog uenika ponaosob. Razgovor o proitanom.Uvebavanje grafiki pravilnog i estetski valjanog (lepog) pisanja: pojedinanih slova, rei i reenica. Sistematino i dosledno ostvarivanje higijenskih, tehnikih i praktinih navika vezanih za pisanje (pravilno sedenje i dranje tela, funkcionalna upotreba pribora za pisanje i sl.). Odmereno, primereno i podsticajno vrednovanje rukopisa svakog uenika ponaosob.Posebna metodika briga usmerava se na uenike koji ve imaju izvesna predznanja iz itanja i pisanja kao i na one uenike koji zaostaju u sticanju osnovne pismenosti.Usavravanje itanja i pisanjaPosle usvajanja osnovne pismenosti (orijentaciono tokom prvog polugodita), nastavlja se uvebavanje i usavravanje itanja i pisanja i tokom drugog polugodita, do stepena automatizovanih radnji. Funkcionalnim, osmiljenim i primerenim povezivanjem steenih znanja i vetina, tokom usvajanja poetnog itanja i pisanja, sa odgovarajuim programskim sadrajima iz ostalih predmetnih podruja (gramatika i pravopis, lektira, jezika kultura) naelno se omoguuje ueniku da na svakom asu govori, ita i pie.JezikGramatikaReenica; re; glas i slovo - prepoznavanje.Uoavanje uloge glasa u razlikovanju znaenja rei.Razlikovanje reenice kao obavetenja, pitanja i zapovesti izgovorom (intonacijom) i prepoznavanjem u tekstu.Izgovor i pisanje glasova , , , d, h i r ako uenicima priinjavaju tekoe.PravopisUpotreba velikog slova na poetku reenice, u pisanju linih imena i prezimena, imena naselja (jednolana).Pravilno potpisivanje (ime, pa prezime).Upotreba take na kraju reenice. Mesto i funkcija upitnika i uzvinika u reenici.KnjievnostLektiraLirikaNarodna pesma: SlavujakNarodna pesma: Boi tapom bataJovan Jovanovi Zmaj: MatiDesanka Maksimovi: Hvalisavi zeeviGrigor Vitez: Nema za make koleMomilo Tei: SlikovnicaMira Alekovi: Vetar sejaDuan Radovi: Jesenja pesmaStevan Raikovi: CrtankaVlada Stojiljkovi: Sa mnom ima neka grekaVoja Cari: ProleeLjubivoje Rumovi: Au, to je kola zgodnaVladimir Andri: HlebIzbor iz poezije Jovana Jovanovia Zmaja, Momila Teia,Desanke Maksimovi i Grigora VitezaIzbor iz narodne lirike (uspavanke i aljive pesme)EpikaNarodna pria: Sveti Sava i aci (Bukvar) Narodna pria: Golub i pela Dositej Obradovi: Dva jarca; Dve koze Desanka Maksimovi: Bajka o labudu Branko opi: Sunev peva Toma Slavkovi: Zec i vukBoidar Timotijevi: Kad prolee doe, sve nabolje poe Dragan Luki: Jabuka (Bukvar) Ezop: Lav i mi Lav Tolstoj: Dva drugaIzbor iz narodne epike (aljive prie, poslovice, zagonetke, brzalice)DramaDuan Radovi: TuibabaLaza Lazi: Car i skitnicaAleksandar Popovi: Nee uvek da bude prvi (Bukvar)Popularni i informativni tekstoviIzbor iz ilustrovanih enciklopedija i asopisa za decuitanje tekstaPravilno i teno itanje naglas rei, reenica i kratkih tekstova - provera razumevanja proitanog. Osposobljavanje uenika da u itanju uoavaju i znake interpunkcije (taka, upitnik, uzvinik). Postupno ovladavanje intonacijom obavetajnih, upitnih i uzvinih reenica. Prilagoavanje itanja tekstovnoj situaciji (glasno i tiho, brzo i sporo itanje).itanje dijalokog teksta - individualno i po ulogama. Sistematsko, dosledno i kritiko vrednovanje uenikog itanja.Uvoenje uenika u itanje u sebi reenica i kratkih tekstova (nakon savladavanja osnovnih elemenata tehnike itanja naglas).Aktivno sluanje umetnikog itanja teksta (zvuni i video zapisi).Navikavanje uenika na pravilno disanje; sticanje higijenskih navika pri itanju.Tumaenje tekstaTekstovi iz lektire koriste se za usavravanje itanja i pisanja i uvoenje uenika u osnovne pojmove o knjievnosti.Uoavanje naslova, imena autora, sadraja i ilustracija u knjizi.Uoavanje prostornih i vremenskih odnosa i bitnih pojedinosti u opisima bia i prirode. Uoavanje glavnih likova, njihovih osobina i postupaka. Zapaanje osnovnih emocionalnih stanja (radosno, tuno, smeno). Pojmovi dobro, zlo.Odgovori na pitanja o proitanom sadraju (reenice, odeljka, pesme, prie, basne, bajke, dramskog teksta). Uoavanje i razumevanje karakteristinih reenica u tekstu.Sistematino i postupno usvajanje knjievnih i funkcionalnih pojmova.Knjievni pojmoviLirikaPesma; stih i strofa; osnovno oseanje - na nivou prepoznavanja.EpikaPria; dogaaj; mesto i vreme zbivanja.Knjievni lik - izgled, osnovne etike osobine i postupci.Poslovica, zagonetka - prepoznavanje.DramaDramska igra. Dramska radnja (na nivou prepoznavanja).Jezika kulturaOsnovni oblici usmenog i pismenog izraavanjaPrepriavanje - slobodno i usmereno: prepriavanje kraih i jednostavnijih tekstova iz bukvara, itanke, asopisa za decu, lutkarskih pozorinih predstava, crtanih filmova, radijskih i televizijskih emisija za decu.Prianje o dogaajima i doivljajima - slobodno i usmereno: teme koje se odnose na blie i ire okruenje (neposredna okolina, roditeljski dom, kola, igra, izleti; posete, susreti); prianje na osnovu stvaralake mate; prianje prema nizu slika - postupno otkrivanje slika, po loginom redosledu.Opisivanje predmeta - slobodno i podsticanjem: uoavanje i imenovanje izrazitih obeleja jednostavnih predmeta i omiljenih igraaka; opisivanje biljaka i ivotinja: opisivanje biljaka na osnovu zajednikog posmatranja; slobodno opisivanje ivotinje ljubimca i opisivanje ivotinja na osnovu zajednikog posmatranja. Opisivanje predmeta, biljaka i ivotinja na osnovu linog iskustva/seanja i znanja iz predmeta Svet oko nas.Usmena i pismena vebanjaOrtoepske vebe: pravilan izgovor glasova, suglasnikih grupa, rei, onomatopeja, brzalica.Ortografske vebe: prepisivanje rei i kratkih reenica sa datim zadatkom; proveravanje i vrednovanje urednosti i itkosti pisanja.Diktat za primenu pravopisnih pravila. Autodiktat.Leksike vebe: graenje rei; sinonimi; antonimi; rei sa umanjenim i uveanim znaenjem i sl.Sintaksike vebe: usmereno i samostalno sastavljanje reenica; reenice sa dopunjavanjem; reenice od zadatih rei i sl.Odgonetanje i reavanje rebusa.Kazivanje napamet nauenih tekstova (lirskih i epskih).Scensko improvizovanje dramskog/dramatizovanog teksta.Sluenje renikom i pisanje/stvaranje sopstvenog renika.Konvencionalni jeziki standardi u usmenom optenju (sa nepoznatom i odraslim sagovornikom - upotreba rei Vi iz potovanja i utivosti); pisanje estitke.Izrada domaih pismenih zadataka (do pet) i njihova analiza na asu - u drugom polugoditu.Drugi razredOperativni zadaci:- uoavanje i shvatanje reenice kao osnovne jezike kategorije; prepoznavanje i razumevanje glavnih reeninih delova;- upoznavanje sa fonetskim i morfolokim pojmovima prema zahtevima programa;- savladavanje novih programskih zahteva iz pravopisa;- ovladavanje tehnikom itanja i pisanja latinicom;- motivisanje, podsticanje i usmerenje na itanje lektire;- uvebavanje itanja naglas; usavravanje itanja u sebi u funkciji tumaenja teksta;- uoavanje i tumaenje bitnih inilaca teksta prema zahtevima programa;- simultano usvajanje knjievnih i funkcionalnih pojmova;- ovladavanje osnovnim oblicima jezikog izraavanja i dalja usavravanja i negovanje jezike kulture;- sistematsko i dosledno realizovanje programiranih i njima slinih vebanja u govoru i pisanju.JezikGramatikaReenica - obavetenje, pitanje i zapovest. Uoavanje potvrdnih i odrinih reenica. Obeleja reenice u govoru (intonacija i pauza) i u tekstu (veliko poetno slovo i znaci interpunkcije: taka, upitnik, uzvinik).Prepoznavanje glavnih delova reenice (predikat, subjekat).Imenice i glagoli (uoavanje i prepoznavanje). Razlikovanje osnovnih glagolskih oblika za iskazivanje sadanjeg, prolog i budueg vremena; razlikovanje potvrdnih i odrinih glagolskih oblika. Razlikovanje roda i broja imenica.Glas i slog, samoglasnici i suglasnici; slogotvorno r. Podela rei na slogove u izgovoru (jednostavniji sluajevi).PravopisUpotreba velikog slova u pisanju linih imena i prezimena, nadimaka uz lino ime, imena ivotinja, vielanih geografskih imena i ulica (jednostavnija reenja).Pisanje adrese.Rastavljanje rei na kraju reda (osnovna pravila).Pisanje rece li u upitnim reenicama i rece ne uz glagole u odrinim reenicama.Skraenice za mere (korelacija sa nastavom matematike).Taka. Upitnik. Uzvinik. Dve take i zapeta u nabrajanju.Usvajanje latinice - itanje i pisanje u drugom polugoditu.KnjievnostLektiraLirikaNarodna pesma: Majka Jova u rui rodila Narodna pesma: Smeno udo Porodine i aljive narodne lirske pesme - izbor Jovan Jovanovi Zmaj: Patak i abe Momilo Tei: Proleno jutro u umi Mira Alekovi: Pesma za mamine oi Branko opi: Bolesnik na tri sprata Duan Radovi: Lepo je sve to je malo Stevan Raikovi: Kad pone kia da pada Dragan Luki: kola Miroslav Anti: Tajna Ljubivoje Rumovi: Jednoga dana Vladimir Andri: Daj mi krila jedan krug Dobrica Eri: uo samIzbor iz poezije Ljubivoja Rumovia i Dobrice Eria Izbor iz Antologije srpske poezije za decu (priredio Duan Radovi)EpikaNarodna pesma: Marko Kraljevi i oraoNarodne pripovetke: Staro lijino lukavstvo; Sedam prutovaNarodna pria: Sveti Sava, otac i sinSrpske narodne bajke - izborNarodne basne: Konj i magarac; Lisica i gavranDositej Obradovi: Pas i njegova senkaDesanka Maksimovi: Slikarka zimaGrozdana Oluji: arenorepaBranko opi: Doivljaji maka Toe (odlomci)Hans Kristijan Andersen: Bajke (izbor)Jakob i Vilhelm Grim: Tri brataAleksandar Sergejevi Pukin: Bajka o ribaru i ribiciLav N. Tolstoj: Vrabac i lasteFeliks Salten: Bambi (odlomak)Izbor iz narodnog usmenog stvaralatva (aljive prie, poslovice)DramaGvido Tartalja: Zna on unapred Dragan Luki: Stara slika na zidu Aleksandar Popovi: Dva pismaPopularni i informativni tekstovi Izbor iz enciklopedija i asopisa za decuitanje tekstaUvebavanje i usavravanje tehnike itanja naglas i u sebi s razumevanjem proitanog. Usklaivanje intonacije i tempa itanja sa prirodom teksta (pripovedanje, opis, dijalog). Postupno i dosledno uvoenje uenika u nain voenja dnevnika o proitanim knjigama; povremeno itanje i komentarisanje zapisa na posebnim asovima. itanje dijalokog teksta po ulogama.itanje naglas i u sebi sa ogranienim vremenom i unapred postavljenim zahtevima (usmereno itanje). itanje u sebi kao priprema za samostalno itanje i uenje.Tumaenje tekstaSlobodno (samostalno) saoptavanje utisaka o proitanom tekstu.Razumevanje proitanog teksta. Uoavanje hronologije i povezanosti dogaaja u pripovedanju. Zapaanje karakteristinih detalja u opisivanju lika i ambijenta. Razumevanje namera i oseanja sadranih u tekstu. Zauzimanje vlastitih stavova prema postupcima likova. Otkrivanje i tumaenje poruka u tekstu.Shvatanje vanijih celina u tekstu (odeljak) i odreivanje podnaslova. Shvatanje odeljka u celini i u njegovim bitnim pojedinostima.Uoavanje razliitih znaenja rei u tekstu i tumaenje njihove izraajne funkcije.Sistematino usvajanje knjievnih i funkcionalnih pojmova.Knjievni pojmoviLirikaPesma, oseanja; stih, strofa - na nivou prepoznavanja i imenovanja.EpikaFabula - redosled dogaaja (prepoznavanje).Glavni i sporedni likovi, njihove osobine i postupci.Poruke.Epska pesma, bajka, basna - prepoznavanje.DramaDramski junak, dramska radnja, dramski sukob, dijalog; pozornica, glumac - na nivou prepoznavanja.Jezika kulturaOsnovni oblici usmenog i pismenog izraavanjaPrepriavanje sadrine kraih tekstova, filmova, pozorinih predstava, radijskih i televizijskih emisija za decu - slobodno detaljno prepriavanje; detaljno prepriavanje po zajednikom planu; prepriavanje sadraja u celini i po delovima (slobodno i po zajednikom planu).Prianje o dogaajima i doivljajima - individualno i po zajednikom planu; predmetnost prianja: blie i dalje okruenje, stvarnost i mata, neposredno doivljavanje i seanje/ranije steeno iskustvo; prianje prema nizu slika izloenih u celini, koje predstavljaju celovit, zanimljiv i dinamian dogaaj.Opisivanje predmeta sa kojim se uenik prvi put sree; vlastiti izbor predmeta za opisivanje - slobodno ili po ranije utvrenom planu. Opisivanje biljaka i ivotinja na osnovu neposrednog posmatranja - osobine koje se najuoljivije nameu u trenutku posmatranja. Usvajanje osnovnih elemenata pristupa opisivanju - stvaranje zajednikog i individualnog plana opisa.Usmena i pismena vebanjaOrtoepske vebe: pravilan izgovor rei, iskaza, kraih reenica i poslovica.Ortografske vebe: prepisivanje reenica i kraih odlomaka tekstova radi usavravanja tehnike i brzine pisanja; uvebavanje itkog i urednog rukopisa.Autodiktat i kontrolni diktat: provera tanosti zapamivanja i usvojenosti pravopisnih pravila.Leksike i semantike vebe: osnovno i preneseno/figurativno znaenje rei; graenje rei - formiranje porodica rei; sinonimi i homonimi; neknjievne rei i njihova zamena jezikim standardom i dr.Sintaksike vebe: samostalno i podsticajno sastavljanje reenica, proirivanje zadatih reenica, prilagoavanje reda rei komunikativnim potrebama u kontekstu.Zagonetanje i odgonetanje, reavanje i sastavljanje rebusa i ukrtenih rei.Kazivanje napamet nauenih tekstova (lirskih, epskih i dramskih).Scensko prikazivanje dramskog/dramatizovanog teksta.Sluenje renikom i enciklopedijom za decu i pisanje sopstvenog renika.Sluanje i vrednovanje/kritiko procenjivanje govora/razgovora u emisijama za decu na radiju i televiziji.Negovanje kulture sluanja sagovornika; pisanje razglednice i kraeg pisma.Izrada domaih pismenih zadataka (do osam) i njihova analiza na asu.Nain ostvarivanja programaOsnove itanja i pisanjaPriprema za poetno itanje i pisanje - Trajanje priprema za poetno itanje i pisanje zavisi od rezultata prethodnih ispitivanja predznanja uenika, odnosno od sastava svakog odeljenja. Polazei od tih rezultata, u svakom odeljenju organizuju se posebne vebe za grupe uenika i pojedince radi ujednaavanja predznanja i pripreme uenika za uspeno prelaenje na uenje itanja i pisanja. Uenicima koji znaju da itaju i piu treba davati diferencirane zadatke u skladu s njihovim mogunostima (itanje lakih tekstova u slikovnicama, pisanje odgovora na postavljena pitanja o proitanom tekstu, prepriavanje proitanog teksta, korienje nastavnih listia).U pripremnom periodu za itanje i pisanje treba organizovati sledea vebanja:- vebe u posmatranju (vizuelne vebe): zapaanje i odabiranje znaajnih pojedinosti; razvijanje analitikog posmatranja; tematski organizovano posmatranje predmeta, biljaka, ivotinja, lica, slika, crtea i ilustracija; zapaanje oblika, boja, poloaja predmeta i bia; uoavanje pokreta, dinamike kretanja, mimikih aktivnosti i gestikulacije;- vebe u sluanju (akustike vebe): otkrivanje i razlikovanje zvukova, umova i tonova, razlikovanje karakteristika govora nastavnika, druga, glumca, spikera; negovanje paljivog sluanja govornika i sagovornika;- razvijanje kulture usmenog izraavanja: prepriavanje teksta, pozorine predstave i filma; prianje na osnovu neposrednog posmatranja i stvaralake mate; prianje na osnovu niza slika;- razvijanje kulture usmenog izraavanja: prepriavanje teksta, pozorine predstave i filma; prianje na osnovu posmatranja i prianje na osnovu niza slika;- formiranje i usavravanje kulture praktinog komuniciranja: navikavanje na utivu frazeologiju i govorne konvencije; govorno snalaenje u raznim okolnostima;- usvajanje i razvijanje pojma reenice, rei i glasa; razvijanje oseanja za osnovne govorne jedinice;- analitika, sintetika i analitiko-sintetika vebanja;- leksika i sintaksika vebanja: bogaenje renika, aktiviranje pasivnog renika, analiza glasovne strukture rei;- vebe artikulacije: ist, jasan i pravilan izgovor glasova;- motorike vebe: vebanje pokreta ruke, ake i prstiju, pisanje razliitih crta i linija kao osnovnih elemenata slova; jednostavno i spontano likovno izraavanje; usmereno i slobodno crtanje - u korelaciji sa zahtevima iz likovne kulture.Sve te vebe, kao i one koje su namenjene savladavanju osnovnih pojmova o jeziku, organizuju se neprekidno, kako u pripremnom periodu tako i u procesu uenja glasova i slova i njihovog povezivanja u rei i reenice.Poetno itanje i pisanjeitanje - Na osnovu rezultata prethodnog ispitivanja znanja i umenja dece iz oblasti itanja i pisanja, kao i konkretnih uslova rada, nastavnik se opredeljuje za uporedni, odvojeni ili kombinovani raspored itanja i pisanja.Prema rezultatima prethodnog ispitivanja poznavanja slova i itanja i prema individualnom napredovanju uenika u odeljenju, nastavu poetnog itanja i pisanja treba izvoditi na vie nivoa, uz primenu principa individualizacije bez obzira na postupak (monografski, grupni, kompleksni) za koji se opredelio uitelj. Sa uenicima koji poznaju slova ili ve znaju da itaju, kao i sa onim koji bre napreduju, treba ostvariti sadraje i oblike rada koji odgovaraju njihovim mogunostima i potrebama, a uenicima koji tee savladavaju poetno itanje - pruiti stalnu i sistematsku pomo.Zbog razliitih optih sposobnosti uenika, nejednakog obrazovnog nivoa i socijalnih i drugih uslova, nastavu poetnog itanja i pisanja uitelj mora organizovati tako da uz upoznavanje svakog deteta omogui njegov lini najbri i najefikasniji napredak i razvoj.Prilikom izvoenja vebi u itanju i pisanju obraa se panja na razvijanje higijenskih navika. Udaljenost teksta od oiju treba da je oko 30 cm; po pravilu, svetlost treba da dolazi s leve strane, a ita se i pie pri sveem vazduhu i umerenoj temperaturi; potrebno je paziti na pravilnost disanja pri itanju.U procesu uenja itanja, pored udbenika uenik treba da to vie koristi ivotne situacije: itanje natpisa, naziva firmi, obavetenja, imena ulica, naslova i podnaslova u novinama i knjigama, potom itanje slikovnica i nastavnih listia, itd.Tekstovi za itanje treba da su kratki (i po sadraju i po strukturi reenice), dinamini i interesantni.itanje je pojedinano. Svako dete ita svojim tempom, prema svojim sposobnostima. Vebama u itavanju i logikom itanju decu treba postepeno uvoditi u savladavanje tehnike itanja.U horu se mogu povremeno itati naslovi, podnaslovi, tee rei, pojedine reenice, izreke, zagonetke, poneki stih, pitalice, brojalice i slino - pre svega, u interesu podsticanja i ohrabrivanja onih uenika koji zaostaju u savladavanju itanja.Pisanju se deca ue povlaenjem linija (sve linije slova jednake debljine, a slova jednake visine i s podjednakom udaljenou), dobrom grafitnom olovkom, odnosno tupim perom.Elementi slova se ne piu odvojeno, ve se uvebavaju osmiljenim crteima. Pojedinano pisanje slova treba ograniiti na 1 do 2 reda, a posebnu panju posvetiti vebama analize pojedinih delova slova, redosledu pisanja elemenata i povezivanju slova.Dnevna optereenost uenika pisanjem ne treba da je dua od 15 do 25 minuta. Rukopis treba da je individualan, itak, grafiki pravilan i uredan. Levaci se ne smeju prisiljavati na pisanje desnom rukom.Pisanje se ui: prepisivanjem, diktatom, odgovaranjem na pitanja, dopunjavanjem reenica, sastavljanjem pria na osnovu slika, zajednikim prepriavanjem i prvim oblicima samostalnog pismenog izraavanja.Prema tome, nastava poetnog itanja i pisanja obuhvata i rad na knjievnom tekstu, artikulacione, govorne i pismene vebe, te savladavanje elementarnih pojmova iz gramatike i pravopisa.Usvajanje tampanih i pisanih slova naelno se ostvaruje do kraja prvog polugodita.Usavravanje itanja i pisanjaPosle usvajanja osnovne pismenosti (orijentaciono tokom prvog polugodita), itanje i pisanje se uvebava i usavrava tokom drugog polugodita do stepena automatizovanih radnji. Funkcionalnim, osmiljenim i primerenim povezivanjem steenih znanja i vetina, tokom usvajanja poetnog itanja i pisanja, sa odgovarajuim programskim sadrajima iz ostalih predmetnih podruja (gramatika i pravopis, lektira, jezika kultura) omoguuje se ueniku da na svakom asu govori, ita i pie.Za usavravanje itanja i pisanja koriste se sistematska vebanja: glasno itanje protumaenog teksta iz itanke ili ire lektire, uz analitiku i kritiku procenu takvog itanja: tiho itanje teksta i neposredno pre razgovora o njemu; fleksibilno itanje vanitanakog teksta; itanje radi uvida u postignutu brzinu itanja i stepen razumevanja proitanog; itanje po ulogama.Usavravanje pisanja postie se doslednim zahtevima koji se odnose na grafiku uzornost slova i njihovo valjano povezivanje u reima i rei u reenicama, a ostvaruje se sistematskim vebama: prepisivanjem, diktatom, autodiktatom, samostalnim pisanjem reenica i kraih sastava.Neophodno je primereno i podsticajno vrednovanje rukopisa svakog uenika ponaosob, a naroito prilikom pregledanja domaih pismenih zadataka. Povremeno organizovati posebne asove za lepo pisanje.I u ovom nastavnom periodu, prema potrebi, organizuju se aktivnosti i ostvaruju zahtevi najmanje na tri nivoa po njihovoj teini: za prosene uenike, za one sa natprosenim sposobnostima, kao i za one uenike koji imaju potekoa u ovladavanju znanjima, umenjima i navikama u itanju i pisanju.Uenje drugog pisma (latinice)Uenje drugog pisma, odnosno latinice, treba ostvariti u drugom polugoditu drugog razreda.Odvojeno uenje itanja i pisanja prua mogunosti da se drugo pismo kvalitetnije savlada. Poeljno je, dakle, da se prvo usvajaju tampana slova, pa potom pisana, jer takav metodiki pristup prua vie mogunosti za vebanje.Slova drugog pisma ne obrauju se monografski ve po grupama.Na osnovu savremenih psiholoko-didaktikih saznanja, slova drugog pisma, odnosno latinice, trebalo bi obraivati sledeim redosledom:- prvo se obrauju slova koja su potpuno ili priblino ista u irilici i latinici (Aa, Ee, Jj, Oo, Kk; priblino ista Mm i Tt);- zatim se obrauju slova koja su potpuno razliita u irilici i latinici;- i na kraju treba obraditi slova koja su istog oblika, a razliito se izgovaraju (Ss, Vv, Rr, Pp, Hh) u irilici i latinici.Takav redosled treba primeniti za obradu i tampanih i pisanih slova, to je u skladu sa didaktikim principom postupnosti - od lakeg ka teem.Poto su uenici ovladali izvesnim operacijama usvajajui prvo pismo, irilicu, lake e poimati oblike slova drugog pisma (latinice). Zbog toga nije potrebno ponavljati ceo postupak obrade slova kao prilikom usvajanja irilice, ve samo neke neophodne radnje: pokazivanje slova, komentarisanje njihove grafike strukture, nain pisanja, slinost i razlike s drugim slovima, itanje. Posebno treba posvetiti panju vebama usvajanja oblika slova, njihovom itanju i pisanju u reima i reenicama.Tekstove pisane irilicom i latinicom treba uporeivati tek kad uenici potpuno usvoje latinicu. Tada treba organizovati vebe prepisivanja tekstova sa irilice na latinicu, i sa latinice na irilicu. Veoma je vano da se u nastavi ne prekida sa praksom naizmenine upotrebe irilikog i latinikog pisma.Jezik (gramatika i pravopis)U nastavi jezika uenici se osposobljavaju za pravilnu usmenu i pismenu komunikaciju standardnim srpskim jezikom. Otuda zahtevi u ovom programu nisu usmereni samo na jezika pravila i gramatike norme ve i na njihovu funkciju. Na primer, reenica se ne upoznaje samo kao gramatika jedinica (sa stanovita njene strukture), ve i kao komunikativna jedinica (sa stanovita njene funkcije u komunikaciji).Osnovni programski zahtev u nastavi gramatike jeste da se uenicima jezik predstavi i tumai kao sistem. Nijedna jezika pojava ne bi trebalo da se izuava izolovano, van konteksta u kojem se ostvaruje njena funkcija. U I i II razredu u okviru vebi sluanja, govorenja, itanja i pisanja uenici zapaaju jezike pojave bez njihovog imenovanja, da bi se od III do VIII razreda u koncentrinim krugovima i kontinuiranim nizovima gramatiki sadraji izuavali postupno i selektivno u skladu sa uzrastom uenika.Postupnost se obezbeuje samim izborom i rasporedom nastavnih sadraja, a konkretizacija nivoa obrade, kao vrsta uputstva za nastavnu praksu u pojedinim razredima, naznaena je opisno formulisanim zahtevima: zapaanje, uoavanje, usvajanje, pojam, prepoznavanje, razlikovanje, informativno, upotreba, obnavljanje, sistematizacija i drugima. Ukazivanjem na nivo programskih zahteva nastavnicima se pomae u njihovim nastojanjima da uenike ne opterete obimom i dubinom obrade jezike grae.Selektivnost se ostvaruje izborom najosnovnijih jezikih zakonitosti i informacija o njima.Takvim pristupom jezikoj grai u programu nastavnici se usmeravaju da tumaenje gramatikih kategorija zasnivaju na njihovoj funkciji koju su uenici u prethodnim razredima uoili i njome, u manjoj ili veoj meri, ovladali u jezikoj praksi. Postupnost i selektivnost u programu gramatike najbolje se uoavaju na sadrajima iz sintakse i morfologije od I do VIII razreda. Isti principi su, meutim, dosledno sprovedeni i u ostalim oblastima jezika. Na primer, alternaciju suglasnik k, g, h, uenici e prvo zapaati u graenju rei i deklinaciji u V razredu, a vebama i jezikim igrama u tom i prethodnim razredima navikavati se na pravilnu upotrebu tih konsonanata u govoru i pisanju; elementarne informacije o palatalizaciji dobie u VI razredu, a usvojena znanja o bitnim glasovnim osobinama srpskog jezika obnoviti i sistematizovati u VIII razredu. Tim nainom e uenici stei osnovne informacije o glasovnim promenama i alternacijama, osposobie se za jeziku praksu, a nee biti optereeni uenjem opisa i istorije tih jezikih pojava.Elementarne informacije iz morfologije poinju se uenicima davati od II razreda i postupno se iz razreda u razred proiruju i produbljuju. Od samog poetka uenike treba navikavati da uoavaju osnovne morfoloke kategorije, na primer: u II razredu pored uoavanja rei koje imenuju predmete i bia, uvodi se i razlikovanje roda i broja kod tih rei a u III razredu razlikovanje lica kod glagola. Tim putem e se uenici postupno i logiki uvoditi ne samo u morfoloke ve i u sintaksine zakonitosti (razlikovanje lica kod glagola - lini glagolski oblici - predikat - reenica). Rei uvek treba uoavati i obraivati u okviru reenice, u kojoj se zapaaju njihove funkcije, znaenja i oblici.Programske sadraje iz akcentologije ne treba obraivati kao posebne nastavne jedinice. Ne samo u nastavi jezika, ve i u nastavi itanja i jezike kulture, uenike treba u svakom razredu uvoditi u programom predviene standardne akcenatske norme a stalnim vebanjem, po mogustvu uz korienje audio snimaka, uenike treba navikavati da uju pravilno akcentovanu re a u krajevima gde se odstupa od akcenatske norme da razlikuju standardni akcenat od svoga akcenta.Pravopis se savlauje putem sistematskih vebanja elementarnih i sloenih koje se organizuju esto, raznovrsno i razliitim oblicima pismenih vebi. Pored toga, uenike vrlo rano treba upuivati na sluenje pravopisom i pravopisnim renikom (kolsko izdanje).Vebe za usvajanje i utvrivanje znanja iz gramatike do nivoa njegove praktine primene u novim govornim situacijama proistiu iz programskih zahteva, ali su u velikoj meri uslovljene konkretnom situacijom u odeljenju - govornim odstupanjima od knjievnog jezika, kolebanjima, grekama koje se javljaju u pismenom izraavanju uenika. Stoga se sadraj vebanja u nastavi jezika mora odreivati na osnovu sistematskog praenja govora i pisanja uenika. Tako e nastava jezika biti u funkciji osposobljavanja uenika za pravilno komuniciranje savremenim knjievnim srpskim jezikom.U nastavi gramatike treba primenjivati sledee postupke koji su se u praksi potvrdili svojom funkcionalnou:- podsticanje svesne aktivnosti i misaonog osamostaljivanja uenika;- suzbijanje misaone inercije i uenikovih imitatorskih sklonosti;- zasnivanje teita nastave na sutinskim vrednostima, odnosno na bitnim svojstvima i stilskim funkcijama jezikih pojava;- uvaavanje situacione uslovljenosti jezikih pojava;- povezivanje nastave jezika sa doivljavanjem umetnikog teksta;- otkrivanje stilske funkcije, odnosno izraajnosti jezikih pojava;- korienje umetnikih doivljaja kao podsticaja za uenje maternjeg jezika;- sistematska i osmiljena vebanja u govoru i pisanju;- to efikasnije prevazilaenje nivoa prepoznavanje jezikih pojava;- negovanje primenjenog znanja i umenja;- kontinuirano povezivanje znanja o jeziku sa neposrednom govornom praksom;- ostvarivanje kontinuiteta u sistemu pravopisnih i stilskih vebanja;- pobuivanje uenikovog jezikog izraza ivotnim situacijama;- ukazivanje na gramatiku sainjenost stilskih izraajnih sredstava;- korienje prikladnih ilustracija odreenih jezikih pojava. U nastavi gramatike izrazito su funkcionalni oni postupci koji uspeno suzbijaju uenikovu misaonu inertnost, a razvijaju radoznalost i samostalnost uenika, to pojaava njihov istraivaki i stvaralaki odnos prema jeziku. Navedena usmerenja nastavnog rada podrazumevaju njegovu vrstu vezanost za ivotnu, jeziku i umetniku praksu, odnosno za odgovarajue tekstove i govorne situacije. Zbog toga je ukazivanje na odreenu jeziku pojavu na izolovanim reenicama, istrgnutim iz konteksta, oznaeno kao izrazito nepoeljan i nefunkcionalan postupak u nastavi gramatike. Usamljene reenice, liene konteksta, postaju mrtvi modeli, podobni da se formalno kopiraju, ue napamet i reprodukuju, a sve to spreava svesnu aktivnost uenika i stvara pogodnu osnovu za njihovu misaonu inertnost.Savremena metodika nastave gramatike zalae se da teite obrade odreenih jezikih pojava bude zasnovano na sutinskim osobenostima, a to znai na njihovim bitnim svojstvima i stilskim funkcijama, to podrazumeva zanemarivanje formalnih i sporednih obeleja prouavanih jezikih pojava.U nastavi jezika nuno je posmatrati jezike pojave u ivotnim i jezikim okolnostima koje su uslovile njihovo znaenje. Uenike valja uputiti na pogodne tekstove i govorne situacije u kojima se odreena jezika pojava prirodno javlja i ispoljava. Tekstovi bi trebalo da budu poznati uenicima, a ako pak nisu, treba ih proitati i o njima razgovarati sa uenicima.Nastavnik valja da ima na umu i to da upoznavanje sutine jezike pojave esto vodi preko doivljavanja i shvatanja umetnikog teksta, to e biti dovoljno jak podsticaj za nastavnika da to ee upuuje uenike da otkrivaju stilsku funkciju (izraajnost) jezikih pojava. To e doprineti razvijanju uenikove radoznalosti za jezik, jer umetnika doivljavanja ine gramatiko gradivo konkretnijim, lakim i primenljivijim. Kad uenicima postane pristupana stilska (izraajna, ekspresivna) funkcija jezike pojave, prihvataju je kao stvaralaki postupak, to je vrlo pogodan i podsticajan put da znanja o jeziku bre prelaze u umenja, da se na taj nain doprinosi boljem pismenom i usmenom izraavanju, ali i uspenijoj analizi knjievnih tekstova.Nuno je da nastavnik uvek ima na umu presudnu ulogu umesnih i sistematskih vebanja, odnosno da nastavno gradivo nije usvojeno dok se dobro ne uveba. To znai da vebanja moraju biti sastavni inilac obrade nastavnog gradiva, primene, obnavljanja i utvrivanja znanja.Metodika nastave jezika, teorijski i praktino, upuuje da u nastavi maternjeg jezika treba to pre prevazii nivoe prepoznavanja i reprodukcije, a strpljivo i uporno negovati vie oblike znanja i umenja - primenljivost i stvaralatvo. U nastojanjima da se u nastavnoj praksi udovolji takvim zahtevima, funkcionalno je u svakoj pogodnoj prilici znanja iz gramatike staviti u funkciju tumaenja teksta (umetnikog i popularnog), ime se ono uzdie od prepoznavanja i reprodukcije na nivoe umenja i praktine primene.Praktinost i primenljivost znanja o jeziku i njegovo prelaenje u umenje i navike posebno se postie negovanjem pravopisnih i stilskih vebi.Uenike, takoe, kontinuirano treba podsticati da svoja znanja o jeziku povezuju sa komunikativnim govorom. Jedan od izrazito funkcionalnih postupaka u nastavi gramatike jesu vebanja zasnovana na korienju primera iz neposredne govorne prakse, to nastavu gramatike pribliava ivotnim potrebama u kojima se primenjeni jezik pojavljuje kao svestrano motivisana ljudska aktivnost. Nastava na taj nain postaje praktinija i zanimljivija, ime ueniku otvara raznovrsne mogunosti za njegova stvaralaka ispoljavanja.Situacije u kojima se ispoljavaju odreene jezike pojave moe i sam nastavnik da postavlja uenicima, da ih spretno podsea na njihova iskustva, a oni e kazivati ili pisati kako u izazovnim prilikama govorno reaguju.Celoviti saznajni krugovi u nastavi gramatike, koji zapoinju motivacijom, a zavravaju saznavanjem, rezimiranjem i primenom odreenog gradiva, u savremenom metodikom pristupu, pogotovu u problemski usmerenoj nastavi, otvaraju se i zatvaraju vie puta tokom nastavnog asa. Takav saznajni proces podrazumeva uestalo spajanje indukcije i dedukcije, analize i sinteze, konkretizacije i apstrakcije, teorijskih obavetenja i praktine obuke.Savremena metodika nastave istie niz saodnosnih metodikih radnji koje valja primeniti u nastavnoj obradi programskih jedinica iz jezika i koje omoguuju da svaki celovit saznajni put, poev od onog koji je uokviren kolskim asom, dobije svoju posebnu strukturu.Obrada novih nastavnih (programskih) jedinica podrazumeva primenu sledeih metodikih radnji:- Korienje pogodnog polaznog teksta (jezikog predloka) na kome se uvia i objanjava odgovarajua jezika pojava. Najee se koriste krai umetniki, nauno-popularni i publicistiki tekstovi, a i primeri iz pismenih radova uenika.- Korienje iskaza (primera iz prigodnih, tekuih ili zapamenih) govornih situacija.- Podsticanje uenika da polazni tekst doive i shvate u celini i pojedinostima.- Utvrivanje i obnavljanje znanja o poznatim jezikim pojavama i pojmovima koji neposredno doprinose boljem i lakem shvatanju novog gradiva. (Obino se koriste primeri iz poznatog teksta.)- Upuivanje uenika da u tekstu, odnosno u zapisanim iskazima iz govorne prakse, uoavaju primere jezike pojave koja je predmet saznavanja.- Najavljivanje i beleenje nove nastavne jedinice i podsticanje uenika da zapaenu jeziku pojavu istraivaki sagledaju.- Saznavanje bitnih svojstava jezike pojave (oblika, znaenja, funkcije, promene, izraajnih mogunosti...).- Sagledavanje jezikih injenica (primera) sa raznih stanovita, njihovo uporeivanje, opisivanje i klasifikovanje.- Ilustrovanje i grafiko predstavljanje jezikih pojmova i njihovih odnosa.- Definisanje jezikog pojma; isticanje svojstva jezike pojave i uoenih zakonitosti i pravilnosti.- Prepoznavanje, objanjavanje i primena saznatog gradiva u novim okolnostima i u primerima koje navode sami uenici (neposredna dedukcija i prvo vebanje).- Utvrivanje, obnavljanje i primena steenog znanja i umenja (dalja vebanja, u koli i kod kue).Navedene metodike radnje meusobno se dopunjuju i proimaju, a ostvaruju se u sukcesivnoj i sinhronoj postavci. Neke od njih mogu biti ostvarene pre nastavnog asa na kome se razmatra odreena jezika pojava, a neke i posle asa. Tako, na primer, dobro je da tekst na kome se usvaja gradivo iz gramatike bude ranije upoznat, a da pojedine jezike vebe budu predmet uenikih domaih zadataka. Ilustrovanje, na primer, ne mora biti obavezna etapa nastavnog rada, ve se primenjuje kad mu je funkcionalnost neosporna.Paralelno i zdrueno u navedenom saznajnom putu teku sve vane logike operacije: zapaanje, uporeivanje, zakljuivanje, dokazivanje, definisanje i navoenje novih primera. To znai da asovi na kojima se izuava gramatiko gradivo nemaju odeljene etape, odnosno jasno uoljive prelaze izmeu njih. Neto je vidljiviji prelaz izmeu induktivnog i deduktivnog naina rada, kao i izmeu saznavanja jezike pojave i uvebavanja.KnjievnostUvoenje najmlaih uenika u svet knjievnosti ali i ostalih, tzv. neknjievnih tekstova (popularnih, informativnih) predstavlja izuzetno odgovoran nastavni zadatak. Upravo, na ovom stupnju kolovanja stiu se osnovna i ne malo znaajna znanja, umenja i navike od kojih e u dobroj meri zavisiti ne samo uenika knjievna kultura ve i njegova opta kultura na kojoj se temelji ukupno obrazovanje svakog kolovanog oveka.LektiraTekstovi iz lektire predstavljaju programsku okosnicu. Uitelj ima naelnu mogunost da ponuene tekstove prilagoava konkretnim nastavnim potrebama, ali je obavezan i na slobodan izbor iz nae narodne usmene knjievnosti i tzv. neknjievnih tekstova - prema programskim zahtevima.Razlike u ukupnoj umetnikoj i informativnoj vrednosti pojedinih tekstova utiu na odgovarajua metodika reenja (prilagoavanje itanja vrsti teksta, opseg tumaenja teksta u zavisnosti od sloenosti njegove unutranje strukture, povezivanje i grupisanje sa odgovarajuim sadrajima iz drugih predmetnih podruja - gramatike, pravopisa i jezike kulture i sl.).itanje i tumaenje tekstaOsobenost i delikatnost ovog predmetnog segmenta nisu toliko u programiranim sadrajima koliko su u uzrasnim mogunostima najmlaih uenika da date sadraje valjano usvoje, te da se steenim znanjima i umenjima funkcionalno slue i u svim ostalim nastavnim okolnostima. Shodno tome, itanje i tumaenje teksta u mlaim razredima prevashodno je u funkciji daljeg usavravanja glasnog itanja, uz postepeno, sistematsko i dosledno uvoenje u tehniku itanja u sebi, kao i usvajanje osnovnih pojmova, odnosa i relacija koje sadri u sebi proitani tekst.itanje teksta, prema tome, na mlaem uzrasnom nivou ima sva obeleja prvog i temeljnog ovladavanja ovom vetinom kao znanjem, naroito u prvom razredu. Posebno je vano da uenici postupno i funkcionalno usvoje valjano itanje naglas koje u sebi sadri neke od vanijih inilaca logikog itanja (izgovor, jaina glasa, pauziranje, intonaciono prilagoavanje i dr.) i koje e prirodno teiti sve veoj izraajnosti tokom drugog razreda (naglaavanje, emocionalno podeavanje, tempo i sl.) ime se u dobroj meri olakava usvajanje tehnike izraajnog itanja (trei razred). Pritom, od osobite je vanosti da se svako itanje naglas i svakog uenika ponaosob (a naroito u prvom razredu) - osmiljeno, kritiki i dobronamerno vrednuje. Svaki uenik, naime, nakon to je proitao neki tekst naglas, treba od svojih drugova u razredu i uitelja da sazna ta je u tom itanju bilo dobro, a ta eventualno treba menjati da bi ono postalo jo bolje.Postupnost, sistematinost i doslednost posebno dolaze do izraaja u osposobljavanju uenika za itanje u sebi. Ovaj vid itanja u mlaim razredima predstavlja sloeniji nastavni zahtev, iako sa stanovita iskusnog, formiranog itaa to ne izgleda tako. itanje u sebi, naime, sadri niz sloenih misaonih radnji koje uenik treba simultano da savlada, a poseban problem predstavlja tzv. unutranji govor. Zato se kod veine uenika prvog razreda ovo itanje najpre ispoljava u vidu tihog itanja (tihi agor, mrmljanje), da bi kasnije, ali upornim vebanjem, dobilo svoja potrebna obeleja. Meu njima svakako valja istai razliite vidove motivisanja, podsticanja i usmerenja, ime se olakava doivljavanje i razumevanje teksta koji se ita, te tako itanje u sebi, sa stanovita metodike savremene nastave knjievnosti, postaje nezaobilazni uslov za valjano tumaenje teksta.Tumaenje teksta u mlaim razredima predstavlja izuzetno sloen i delikatan programski zahtev. Tekst je temeljni programski sadraj koji ima vodeu i integracionu nastavnu ulogu jer oko sebe okuplja i grupie odgovarajue sadraje i iz ostalih predmetnih podruja. Ali, zbog uzrasnih ogranienja u recepciji, tumaenju i usvajanju osnovnih strukturnih a naroito umetnikih inilaca teksta, potrebno je ispoljiti mnogo inventivnosti, sistematinosti i upornosti u osposobljavanju uenika za postepeno uoavanje, prepoznavanje, a zatim obrazlaganje i spontano usvajanje njegove osnovne predmetnosti.U prvom razredu tumaenje teksta ima izrazita obeleja spontanog i slobodnog razgovora sa uenicima o relevantnim pojedinostima - prostornim, vremenskim, akcionim - u cilju provere razumevanja proitanog, odnosno u funkciji aktivnog uvebavanja i valjanog usvajanja itanja naglas i u sebi. Inventivnim motivisanjima, podsticanjima i usmerenjima (ko, gde, kada, zato, kako, ime, zbog ega, ta je radosno, tuno, smeno, zanimljivo, neobino i sl.) - uenicima se omoguava da uoavaju, zapaaju, otkrivaju, uporeuju, objanjavaju, obrazlau date pojavnosti koje ine predmetnost proitanog teksta.U drugom razredu pristup tumaenju teksta skoro je u svemu isti kao i u prethodnom razredu, samo to su zahtevi, po prirodi stvari, neto uveani a programski sadraji adekvatno dopunjeni (samostalno saoptavanje utisaka o proitanom tekstu, zauzimanje vlastitih stavova o vanijim pojavnostima iz teksta i reito obrazlaganje i odbrana takvih shvatanja, otkrivanje i shvatanje poruka u tekstu, prepoznavanje odeljka, uoavanje karakteristinih jezikih i stilskih pojmova i sl.).Uenike treba sistematski i na valjan nain podsticati na ukljuivanje u biblioteku (kolsku, mesnu), formiranje odeljenjske biblioteke, prireivanje tematskih izlobi knjiga, sluanje/gledanje zvunih/video zapisa sa umetnikim kazivanjima teksta, organizovanje susreta i razgovora sa piscima, literarnih igara i takmienja, voenje dnevnika o proitanim knjigama (naslov, pisac, utisci, glavni likovi, odabrane reenice, neobine i zanimljive rei i sl.), formiranje line biblioteke, cedeteke, videoteke i dr.Takvim i njemu slinim metodikim pristupom itanju i tumaenju teksta, pri emu posebnu panju valja posvetiti ulozi uenika kao znaajnog nastavnog inioca (njegovom to veem osamostaljivanju, slobodnom istraivanju i ispoljavanju, pruanju mogunosti za vlastito miljenje), ostvaruju se neka od temeljnih naela metodike savremene nastave i knjievnosti, meu kojima su svakako postupno i osmiljeno uvoenje uenika u sloeni svet knjievnoumetnikog dela i simultano ali i plansko bogaenje, usavravanje i negovanje njegove jezike kulture.Jezika kulturaOperativni zadaci za realizaciju nastavnih sadraja ovog podruja jasno ukazuju da je kontinuitet u svakodnevnom radu na bogaenju uenike jezike kulture jedna od primarnih metodikih obaveza, poev od uoavanja sposobnosti svakog deteta za govorno komuniciranje u tzv. prethodnim ispitivanjima dece prilikom upisa u prvi razred, pa preko razliitih vebi u govoru i pisanju do uenikog samostalnog izlaganja misli i oseanja u toku nastave, ali i u svim ostalim ivotnim okolnostima u koli i van nje, gde je valjano jeziko komuniciranje uslov za potpuno sporazumevanje. Pravilna artikulacija svih glasova i grafiki uzorna upotreba pisma, naputanje lokalnog govora i navikavanje na standardni knjievni jezik u govoru, itanju i pisanju, osposobljavanje za slobodno prepriavanje, prianje i opisivanje, i uz funkcionalnu primenu usvojenih i pravopisnih pravila, raznovrsna usmena i pismena vebanja koja imaju za cilj bogaenje uenikog renika, sigurno ovladavanje reenicom kao osnovnom govornom kategorijom i ukazivanje na stilske vrednosti upotrebe jezika u govoru i pisanju i dr. - osnovni su nastavni zadaci u ostvarenju programskih sadraja iz jezike kulture.Ovo predmetno podruje neto je drugaije koncipirano u odnosu na prethodne programe. Najpre, ustanovljen je drugaiji, primereniji naziv koji je istovremeno i jednostavniji i sveobuhvatniji od ranije korienih termina. Isto tako, preureena je struktura programskih sadraja koji u novoj postavci deluju pregledno, sistematino i prepoznatljivo, bez nepotrebnih ponavljanja i konfuzije. Jer, na osnovu ukupne razredne nastave, postoje jeziki pojmovi koje uenik ovog uzrasta treba postupno, sistematino i valjano (a to znai - trajno) da usvoji, pa su i zamiljeni kao programski sadraji (zahtevi). A do njihovog trajnog i funkcionalnog usvajanja, skoro bez izuzetaka, put vodi preko brojnih i raznovrsnih oblika usmenih i pismenih jezikih ispoljavanja uenika, a to su najee: jezike igre, vebe, zadaci, testovi i sl. Na primer, najmlaeg uenika valja, izmeu ostalog, osposobiti da samostalno, ubedljivo i dopadljivo opisuje one ivotne pojave koje jezikim opisom (deskripcijom) postaju najprepoznatljivije (predmeti, biljke, ivotinje, ljudi, pejza, enterijer i dr.). Zato se opisivanje kao programski zahtev (sadraj) javlja u sva etiri razreda. A ostvaruje se, usvaja kao znanje i umenje primenom onih oblika koji e efikasnim, ekonominim i funkcionalnim postupanjima u nastavnim okolnostima ueniku i jeziku kulturu uiniti pouzdanom i trajnom. A to su: govorne vebe, pismene vebe (ili osmiljeno kombinovanje govora i pisanja), pismeni radovi, izraajno kazivanje umetnikih opisnih tekstova, autodiktat i sl. A to vai, u manjoj ili veoj meri i za sve ostale vrste uenikog jezikog izraavanja.Osnovni oblici usmenog i pismenog izraavanja u mlaim razredima predstavljaju temeljne programske sadraje za sticanje, usavravanje i negovanje valjane i pouzdane jezike kulture najmlaeg uenika. Neki od tih oblika (prepriavanje, prianje) prisutni su i u prethodnim ispitivanjima dece za upis u kolu to znai da na njih valja gledati kao na jeziko iskustvo koje polaznici u izvesnoj meri ve poseduju. Otuda i potreba da se sa usavravanjem i negovanjem tih osnovnih oblika govornog komuniciranja otpone i pre formalnog opismenjavanja uenika.Prepriavanje raznovrsnih sadraja predstavlja najjednostavniji nain uenikog jezikog ispoljavanja u nastavnim okolnostima. I dok se u pomenutim prethodnim ispitivanjima kao i u pripremama za usvajanje poetnog itanja reprodukovanju odreenih sadraja pristupa slobodno, ve od kraja tzv. bukvarske nastave pa nadalje valja mu pristupiti planski, osmiljeno i kontanuirano. To znai, najpre, da se unapred zna (a to se definie u operativnim planovima rada uitelja) koje e sadraje uenik prepriavati u nastavnim okolnostima. Njihov izbor treba da obuhvati ne samo tekstove, i ne samo one iz itanki, ve i iz drugih medijskih oblasti (tampa, pozorite, film, radio, televizija i sl.). Potom, uenike valja blagovremeno motivisati, podsticati i usmeravati na ovaj vid jezikog izraavanja, a to znai - omoguiti im da se samostalno pripreme za prepriavanje ali u koje e istovremeno biti integrisani i odgovarajui programski zahtevi. Valja, zatim, voditi rauna o tome da se naelno prepriavaju samo oni sadraji koji su prethodno protumaeni/analizirani ili o kojima se sa uenicima vodio makar pristupni razgovor. Konano, i prepriavanje, kao i sve ostale vidove uenikog izraavanja, treba na odgovarajui nain vrednovati (najbolje u razredu i uz svestrano uestvovanje uenika i podrku uitelja).Prianje u odnosu na prepriavanje jeste sloeniji oblik jezikog izraavanja uenika, jer dok je prepriavanje uglavnom reprodukovanje proitanog, odsluanog ili vienog sadraja, prianje predstavlja osoben vid stvaralatva koje se oslanja na ono to je uenik doiveo ili proizveo u svojoj stvaralakoj mati. Zato prianje trai poseban intelektualni napor i jeziku izgraenost, te uenika svestrano angauje: u izboru tematske grae i njenih znaajnih pojedinosti, u komponovanju odabranih detalja i u nainu jezikog uobliavanja svih strukturnih elemenata prie. Metodiki pristup ovom znaajnom obliku usavravanja i negovanja uenike jezike kulture u osnovi je isti kao i kod prepriavanja (valjano funkcionalno lokalizovanje u planovima rada, osmiljeno povezivanje sa srodnim sadrajima iz ostalih predmetnih podruja, a naroito sa itanjem i tumaenjem teksta, osmiljeno i inventivno motivisanje, usmeravanje i podsticanje uenika da u prianju ostvare to svestraniju misaonu i jeziku perspektivu, umeno vrednovanje uenikih domaaja u prianju i dr. Posebno treba voditi rauna o tome da prianje u funkciji itanja i tumaenja teksta (u tzv. uvodnom delu asa) ne preraste u shematizovano i povrno nabrajanje/imenovanje odreenih pojavnosti, a da se pritom zanemari individualni pristup uenika datoj predmetaosti, te da izostane stvaranje prie kao celovite mentalne predstave, dovoljno prepoznatljive i valjano misaono i jeziki uobliene. Tako, na primer, uvodni razgovori o domaim i divljim ivotinjama povodom basne koja se ita i tumai nee dati eljene rezultate na nivou uvodnih govornih aktivnosti ako se takve ivotinje samo klasifikuju po poznatoj pripadnosti, imenuju ili samo nabrajaju, kao to e slobodno prianje o nekim neobinim, zanimljivim, ali stvarnim i pojedinanim susretanjima uenika sa datim ivotinjama, u kojima su doivljeni radost, iznenaenje, oduevljenje, radoznalost, upitanost, strah i sl. - stvoriti pravu istraivaku atmosferu na asu. Prianje, pak, kolikogod bilo izazovno u svim svojim segmentima za jeziko ispoljavanje najmlaih uenika - naelno valja realizovati kao deo ireg nastavnog konteksta u kome e se saodnosno i funkcionalno nai i drugi oblici jezikog izraavanja, a naroito opisivanje.Opisivanje jeste najsloeniji oblik jezikog izraavanja na nivou najmlaih razreda. Ono je manje ili vie zastupljeno u svakodnevnom govoru, jer je neophodno za jasno predstavljanje sutinskih odnosa izmeu predmeta, stvari, bia i drugih pojmova i pojava u svakoj ivotnoj situaciji. Jer, dok je za prepriavanje osnova odreeni sadraj, za prianje podsticaj neko dogaanje, doivljaj, dotle za opisivanje nisu neophodne neke posebne okolnosti, ve se ono koristi kad god se doe u dodir sa pojavnostima koje u svakodnevnom jezikom komuniciranju mogu skrenuti panju na sebe. No, zbog brojnih uzrasnih ogranienja u radu sa najmlaim uenicima, ovoj vrsti jezikoga komuniciranja valja pristupiti posebno odgovorno i uz naroito potovanje principa nastavne uslovnosti i postupnosti u zahtevima: osposobljavanje uenika da paljivo posmatraju, uoavaju, otkrivaju, zapaaju, uporeuju, pa tek onda datu predmetnost da misaono zaokrue i jeziki uoblie. Isto tako, uenike ovog uzrasnog nivoa valja podstacati i usmeravati da iz sloenog procesa opisivanja najpre usvoje nekolika opta mesta kojima se mogu sluiti sve dotle dok se ne osposobe za samostalni i individualni pristup ovom zahtevnom jezikom obliku. U tom smislu valja ih navikavati da lokalizuju ono to opisuju (vremenski, prostorno, uzrono), da uoe, izdvoje i zaokrue bitna svojstva/osobine (spoljanje i uslovno unutranje) i da se odrede prema posmatranoj predmetnosti (prvi pokuaji formiranja linog stava/odnosa prema datoj pojavi). Isto tako, neophodna je pouzdana procena planiranja vebi u opisivanju sa usmerenjima/podsticanjima u odnosu na ona vebanja u kojima moe doi do izraaja uenika samostalnost i individualnost. Kako se, pak, opisivanje vrlo esto dovodi u blisku vezu sa itanjem i tumaenjem teksta (naroito knjievnoumetnikog) to je potrebno stalno usmeravati ueniku panju na ona mesta u takvim tekstovima koja obiluju opisnim elementima, a posebno kada se opisuju predmeti, enterijer, biljke i ivotinje, knjievni likovi, pejza i sl., jer su to i najbolji obrasci za spontano usvajanje opisivanja kao trajne vetine u jezikom komuniciranju. Poto je za opisivanje potreban vei misaoni napor i due vreme za ostvarenje due zamisli - valja prednost dati pismenoj formi opisivanja nad usmenom. Ostali opti metodiki pristupi ovom znaajnom obliku jezikog izraavanja isti su ili slini kao i kod prepriavanja i prianja (od planiranja, preko realizacije planiranih aktivnosti, do vrednovanja postignutog i funkcionalnog povezivanja sa srodnim sadrajima kakvi su i usmena i pismena vebanja za sticanje, usavravanje i negovanje jezike kulture uenika).Usmena i pismena vebanja, kako im i sam naziv kae, zamiljena su kao dopuna osnovnih oblika jezikog izraavanja, poev od najjednostavnijih (izgovor glasova i prepisivanje rei), preko sloenijih (leksike, semantike, sintaksike vebe, ostale vebe za savladavanje uzornog govora i pisanja), do najsloenijih (domai pismeni zadaci i njihovo itanje i svestrano vrednovanje na asu). Svaka od programiranih vebi planira se i ostvaruje u onom nastavnom kontekstu u kome se javlja potreba za funkcionalnim usvajanjem date jezike pojave ili utvrivanja, obnavljanja ili sistematizovanja znanja i primene tih znanja u konkretnoj jezikoj situaciji. To znai da se, naelno, sve te ili njima sline vebe ne realizuju na posebnim nastavnim asovima ve se planiraju u sklopu osnovnih oblika jezikog izraavanja (prepriavanje, prianje, opisivanje) ili odgovarajuih programskih sadraja ostalih predmetnih podruja (itanje i tumaenje teksta, gramatika i pravopis, osnove itanja i pisanja). Upravo u osmiljenim sa odnosnim postavkama ta vebanja viestruko utiu na podizanje nivoa uenike jezike kulture.*Prirodno je da se planskim ostvarenjem programskih sadraja iz jezike kulture otpone tek u drugom polugoditu prvog razreda (poto se savlada elementarna tehnika itanja i pisanja). Meutim, jasno je da se mnogi od njih simultano ostvaruju ve u periodu priprema za itanje i pisanje, kao i u periodu uenja, usvajanja osnovne pismenosti. Jer, bez potrebne jezike razvijenosti (slobodan razgovor, prepriavanje kraih sadraja, analitiko-sintetike glasovne vebe i sl.) ne moe se uspostaviti neophodna govorna komunikacija, preko potrebna za usvajanje pojmova glasa i slova. Kasnije, ona postaje osnova za ostvarenje nastavnih sadraja i iz svih ostalih podruja ovog predmeta (kao i ukupne razredne nastave), ali se istovremeno i sama iri i produbljuje do nivoa jasnog, pravilnog, sadrajno i stilski primerenog jezikog optenja u usmenoj i pismenoj formi. Time jezika kultura u najveoj meri doprinosi jedinstvu celovitosti nastave srpskog jezika i ini da se ona realizuje u funkcionalnom povezivanju naizgled razliitih programskih sadraja ali koji se najbolje ostvaruju upravo u takvoj metodikoj sprezi. MATERNJI JEZICI PRIPADNIKA NACIONALNIH MANJINAALBANSKI JEZIKNapomenaBUGARSKI JEZIKNapomenaMAARSKI JEZIKNapomenaRUMUNSKI JEZIKNapomenaRUSINSKI JEZIKNapomenaSLOVAKI JEZIKNapomenaHRVATSKI JEZIKCilj i zadaeCilj nastave hrvatskog jezika u prvom razredu jeste da uenik savlada tehniku itanja i pisanja na elementarnoj razini, kao i da potie koritenje jezinih kompetencija za organiziranje i proirivanje vlastitih znanja i izraavanja iskustava.Zadae nastave hrvatskog jezika:- razvijanje ljubavi prema materinjskom jeziku i potrebe da se on njeguje i unapreuje- osnovno opismenjavanje najmlaih uenika na temeljima ortoepskih i ortografskih standarda hrvatskog knjievnog jezika- postupno upoznavanje gramatike i pravopisa hrvatskog jezika- upoznavanje jezinih pojava i pojmova, ovladavanje normativnom gramatikom i stilskim mogunostima- osposobljavanje za uspjeno sluenje knjievnim jezikom u razliitim vidovima njegove usmene i pismene uporabe i u razliitim komunikacijskim situacijama- razvijanje osjeanja za autentine estetske vrijednosti u knjievnoj umjetnosti razvijanje smisla i sposobnosti za pravilno, teno, ekonomino i uvjerljivo usmeno i pismeno izraavanje, bogaenje rjenika, jezinog i stilskog izraza- uvjebavanje i usavravanje glasnog itanja, pravilnog, smislenog i izraajnog i itanja u sebi, doivljajnog, usmjerenog, istraivakog- razvijanje ljubavi za itanje, tehnike itanja, razumijevanje proitanog- izdvajanje glavnih aktera, vrijemena i mjesta radnje i slijed dogaaja- razlikovanje pozitivnih od negativnih junaka, razlikovanje stvarnog od imaginarnog- postupno, sustavno osposobljavanje uenika za logino shvatanje i kritiko procjenjivanje proitanog teksta- doivljavanje i vrjednovanje scenskih ostvarenja - kazalite, film- usvajanje osnovnih teorijskih i funkcionalnih pojmova kazaline i filmske umjetnosti- upoznavanje, razvijanje, uvanje i potivanje vlastitog nacionalnog i kulturnog identiteta na djelima hrvatske knjievnosti, kazaline i filmske umjetnosti, kao i drugih umjetnikih ostvarenja- razvijanje potivanja prema kulturnoj batini i potrebe da se ona njeguje i unapreuje- navikavanje na redovito praenje i kritiko procjenjivanje programa za djecu na radiju i televiziji- poticanje uenika na samostalno jeziko, literarno i kazalino stvaralatvo- poticanje, njegovanje i vrijednovanje uenikih izvan nastavnih aktivnosti- odgoj uenika za ivot i rad u duhu humanizma, istinoljubivosti, solidarnosti i drugih moralnih vrijednosti- razvijanje patriotizma i odgoja u duhu mira, kulturnih odnosa i suradnje meu ljudimaPrvi razredOperativne zadae:- identificira reenice, rijei, slogove i glasove u hrvatskom jeziku- pravilno izgovaranje glasova, rijei i izraza i pravilno intoniranje reenica- vladanje tehnikom poetnog itanja:- vezivanje glasova za slova- vezivanje slova u rijei- itanje reenica kao cjeline- potivanje toke, zareza, upitnika, usklinika, dvije toke- oavanje cjelina i dijelova teksta (naslov i odlomak)- razumijevanje proitanog- itanje kratkih tekstova razliitih vrsta primjerenih uzrastu- navikavanje na uporabu standardnog jezika u govoru i pisanju- formiranje navika za itko, uredno i pravilno pisanje- postupno uvoenje u doivljavanje knjievnih djela: bajke, basne, pjesme i prie- usvajanje prvih knjievnih pojmovaOsnove itanja i pisanjaPrethodna ispitivanjaIspitivanje govornih sposobnosti uenika, uenikog rjenika (bogatstvo rjenika, odstupanje od standardnog jezika, govorni nedostaci, ispravnost vida i sluha), ispitivanje poznavanja slova, itanja i pisanja; ispitivanje umjenosti uenika u rukovanju priborom za pisanje i crtanje; ispitivanje stupnja njegove socijaliziranosti i uoavanje njegove osobitosti koje valja prihvatiti ili mijenjati.Priprava za uenje itanja i pisanjaPriprava za itanje i pisanje podrazumijeva vjebe u promatranju, zapaanju i opisivanju, pripovijedanje na temelju zapaanja; vjebe nakon kojih bi uenici trebali da razumiju jednostavne upute i reagiraju na njih na odgovarajui nain te da sluaju kratke tekstove razliitih vrsta primjerene uzrastu, prikupljajui informacije, bogatei znanja i rjenik; uoavaju vezu govora s neverbalnim oblicima komunikacije; vjebe pokreta ruke, ake i prstiju i njihova koordinacija. Uvjebavanje elemenata pisanih slova.Uvoenje u poetno uenje itanja i pisanjaOsnovni nastavni pristup uenju itanja i pisanja ostvaruje se primjenom glasovne analitiko-sintetike metode. U njezine strukturne dijelove (prisutne jezine aktivnosti, analitika i sintetika vjebanja za usvajanje pojma glasa, pisanje slova, itanje odgovarajueg teksta i razgovor o njemu, pisanje rijei i reenica i sl.) funkcionalno i osmiljeno sjedinjuju se posebni postupci: odvojeno, uporedno i kombinirano uenje itanja i pisanja, pojedinano i grupno usvajanje slova prema slobodnom opredjeljenju uitelja i u zavisnosti od datih nastavnih okolnosti.U okolnostima prethodnog strunog i organiziranog osiguranja neophodnih udbenika i nastavnih sredstava, uitelj se moe opredijeliti i za kompleksni postupak u uenju itanja i pisanja.Uvjebavanje logikog itanja na odgovarajuom tekstovima: pravilan izgovor svih glasova, pravilno naglaavanje rijei, teno povezivanje rijei u reenici jainom i tempom prirodnoga govora. Osmiljeno i podsticajno vrijednovanje itanja svakog uenika ponaosob. Razgovor o proitanom.Uvjebavanje grafiki pravilnog i estetski valjanog (lijepog) pisanja: pojedinanih slova, rijei i reenica. Sustavno i doslijedno ostvarivanje higijenskih, tehnikih i praktinih navika vezanih za pisanje (pravilno sjedenje i dranje tijela, funkcionalna uporaba pribora za pisanje i sl.). Odmjereno, primjereno i podsticajno vrijednovanje rukopisa svakog uenika ponaosob.Posebna metodika briga usmjerava se na uenike koji ve imaju izvjesna predznanja iz itanja i pisanja kao i na one uenike koji zaostaju u sticanju osnovne pismenosti.Usavravanje itanja i pisanjaPisanje tampanim i pisanim slovima na pismu hrvatskoga jezika; pravilno oblikovanje slova i njihovo povezivanje u rijei; odvajanje rijei prilikom pisanja; pravilna uporaba toke, upitnika, usklinika, zareza (pri nabrajanju); pisanje i itanje kratkih tekstova s razliitim namjenama na vlastitom iskustvu i svijetu mate.JezikPravogovorReenica; rije; glas i slovo - prepoznavanje. Uoavanje uloge glasa u razlikovanju znaenja rijei. Razlikovanje izjavne, upitne i uskline reenice; uoavanje da neke rijei imaju isto znaenje: uoava rijei suprotnog znaenja.PravopisUporaba velikog slova na poetku reenice i u pisanju osobnih imena i imena naselja, imena kola; pravilno potpisivanje; pravilno izgovaranje i pisanje glasova , , , h i ; uporaba toke kao znaka na kraju reenice. Uoavanje mjesta i funkcije upitnika i usklinika u reenici. Uoavanje skupova ije i je.KnjievnostDomaa lektiraBauer, Vea, Tri medvjeda i gitaraHorvat-Vukelja, eljka, HrabricaBalog, Zvonimir, Male prie o velikim slovimaGrim, J. I V., Snjeguljicauni-Bandov, J., Zmaj do zmaja u igrama bez krajaHorvat-Vukelja, . i Pribi, SlikoprieFemeni, S., Idi pa vidikolska lektiraPili, Sanja, KiaMarinovi, M., JesenFemeni, S., Nakrivio kapu iruni-Bandov, J., JesenkoRadi, M., KruhJakevac, S., Pria o kruhuuni-Bandov, J., Jesenska umska alaBull, H. B., Ptiji oprotajVri, S., Mjesec prialoKuec, M., Najbolji djeak na svijetuHorvat-Vukelja, ., Boina eljauni-Bandov, J., Zvjezdani razgovorAdami, S., ZimaAdami, S., Snjene balerineuni-Bandov, J., Proljetni suncobranZvrko, R., Igrajmo seSkok, J., Pria male ureIvelji, N., Mm... mHovat-Vukelja, ., BalonKovaevi, M., StanoviRadi, I., uma zimiuni-Bandov, J., Cvrak i bubamaraBalog, Lj., Moja zvijezdaMihanovi, A., Hrvatska domovinaDovjak-Matkovi, B., Neobine naoaleLupa, M., Tko e Grgi ispriati bajkukrinjari, S., ProljeeSabadi, N., Proljetne sliiceVitez, G., Zelena kolaGavran, M., SestraGole, I., Zato pu nosi svoju kuicuHerceg, E., JaglaciKrtali, M., to je IjubavTarita, M., AbecedaHorvat-Vukelja, ., Miko u cirkusupani, P., KrpeljKireta, S., arena lica uskrsnih pisanicaZemuni, V., TulipanBalog, Z., Pravi tataVitez, G., Kvoka vodi svoju djecu u etnjuKramer, M. N., RadostZidar-Bogadi, N., eirkrinjari, S., Tuga bijelog medvjedaVolkov, V., Jeevi u gostimaDevide, V., KnjigeFemeni, S., Neobino prijateljstvoTruhelka, A., KonjiPlackovskij, M., Pouka iz prijateljstvaGarda, A., Svinja u trgoviniBrechwa, J., KvokaBalog, Z., to se od vode praviJakevac, S., Maslaak alje djecu u svijetFale, R., More govoriBalog, Lj., Kamenkrinjari, S., Sunceitanje tekstaPravilno i teno itanje naglas rijei, reenica i kratkih tekstova-provjera razumijevanja proitanog. Osposobljavanje uenika da u itanju uoavaju i znake interpunkcije. Postupno ovladavanje intonacijom izjavnih, upitnih i usklinih reenica. Prilagoavanje itanja tekstovnoj situaciji (glasno i tiho, brzo i sporo itanje).itanje dijalokog teksta-individualno i po ulogama. Sustavno, doslijedno i kritiko vrijednovanje uenikog itanja.Uvoenje uenika u itanje u sebi reenica i kratkih tekstova.Aktivno sluanje umjetnikog itanja teksta (zvuni i video zapisi).Navikavanje uenika na pravilno disanje; sticanje higijenskih navika pri itanju.Tumaenje tekstaTekstovi iz lektire koriste se za usavravanje itanja i pisanja i uvoenje uenika u osnovne pojmove o knjievnosti.Uoavanje naslova, imena autora, sadraja i ilustracija u knjizi.Uoavanje prostornih i vremenskih odnosa i bitnih pojedinosti u opisima bia i prirode. Uoavanje glavnih likova, njihovih osobina i postupaka. Zapaanje osnovnih emocionalnih stanja (radosno, tuno, smijeno). Pojmovi dobra i zla.Odgovaranje na pitanja o proitanom sadraju (reenice, odjeljci, pjesme, prie, basne, bajke, dramski tekstovi). Uoavanje i razumijevanje karakteristinih reenica u tekstu.Sustavno i postupno usvajanje knjievnih i funkcionalnih pojmova.Knjievni pojmoviLirikaPjesma, stih i strofa, osnovno osjeanje - na nivou prepoznavanja.EpikaPria, dogaaj, mjesto i vrijeme zbivanja.Knjievni lik - izgled, osnovne etike osobine i postupci.Poslovica, zagonetka - prepoznavanje.DramaDramska igra, dramska radnja (na nivou prepoznavanja).Jezika kulturaOsnovni oblici usmenog i pismenog izraavanjaPrepriavanje - slobodno i usmjereno: prepriavanje kratkih i jednostavnijih tekstova iz poetnice, asopisa za djecu, kazalinih predstava, crtanih filmova, radijskih i televizijskih emisija za djecu.Prianje o dogaajima i doivljajima - slobodno i usmjereno: teme koje se odnose na blie i ire okruenje, prianje na osnovu stvaralake mate, prianje prema nizu slika - postupno otkrivanje slika po loginom redoslijedu.Opisivanje predmeta - slobodno i podsticanjem: uoavanje i imenovanje izrazitih obiljeja jednostavnih predmeta i omiljenih igraaka, opisivanje biljaka i ivotinja, slobodno opisivanje ivotinje ljubimca i opisivanje ivotinja na osnovu zajednikog promatranja. Opisivanje predmeta, biljaka i ivotinja na osnovu osobnog iskustva/sjeanja i znanja iz predmeta Svijet oko nas.Usmena i pismena vjebanjaOrtoepske vjebe: pravilan izgovor glasova, suglasnikih grupa, rijei, onomatopeja, brzalica.Ortografske vjebe: prepisivanje rijei i kratkih reenica s datim zadatkom, provjeravanje i vrijednovanje urednosti i itkosti pisanja.Diktat za primjenu pravopisnih pravila. Autodiktat.Leksike vjebe: graenje rijei, sinonimi, antonimi, rijei s umanjenim i uveanim znaenjem i sl.Sintaksike vjebe: usmjereno i samostalno sastavljanje reenica, reenice s dopunjavanjem, reenice od zadatih rijei i sl.Odgonetanje i rjeavanje rebusa.Kazivanje naizust nauenih tekstova (lirskih i epskih).Sluenje rjenikom i pisanje/stvaranje osobnog rjenika.Konvencionalni jezini standardi u usmenom openju (s nepoznatim i odraslim sugovornikom - uporaba Vi iz potivanja i utivosti), pisanje estitke.Izrada domaih pismenih zadaa i njihova analiza na asu - u drugom polugou.Drugi razredOperativne zadae:- itanje kratkih tekstova razliitih vrsta primjerene uzrastu- prikupljanje informacija radi bogaenja znanja, mate i rjenika- prianje o dogaajima potivajui kronologiju- pripremanje kraih priopenja o zadanoj temi pomou zajednikog plana- osposobljavanje za uoavanje i razumijevanje bitnog u tekstu (u cjelini i po dijelovima)- motivirati, poticati i usmjeravati na itanje lektire- uvjebavanje itanja naglas, usavravanje itanja u sebi radi tumaenja teksta- sustavno i dosljedno realiziranje programiranih i njima nalik vjebanja u govoru i pisanjuJezik PravogovorRazlikovanje glasova i slova hrvatskog jezika, prepoznati, imenovati i razlikovati samoglasnike i suglasnike, uoavanje sloga kao artikulacione cjeline, vezujui ga za samoglasnik.Razlikovanje izjavne, upitne i uskline reenice.Razlikovanje jesne i nijene reenice.Uoavanje da neke rijei imaju isto znaenje, rijei suprotnog znaenja, rijei koje oznaavaju neto umanjeno/uveano.Prepoznavanje i razlikovanje imenica (ope i vlastite) i glagola.Prepoznavanje glavnih dijelova reenice.Glas i slog, samoglasnici i suglasnici, slogotvorno r. Podjela rijei na slogove u izgovoru (jednostavniji sluajevi).PravopisUporaba velikog slova u imenima ulica, trgova, ustanova, poduzea, udruga, blagdana. Pisanje nijenice ne i estice li. Pisanje kratica. Rastavljanje rijei na slogove, spojnica; rastavljanje rijei na kraju retka. Uoavanje skupova ije i je.Knjievnost Domaa lektiraJunakovi, S., Dome, slatki dome Prosenjak, B., Mi Peroci, E., Maca papuarica Anderson, H. K., Bajke Horvat-Vukelja, ., Reumatini kiobran Ivelji, N., Pronaeno blago Videk, N., Pismo iz Zelengrada Horvati, D., Stanari u slonukolska lektiraKolumbi, T., Majine ruke i kruh Zidar-Bogadi, N., Domovina Marks, A., Kako je Ana kupila kruh Lambevska, N., Voni razgovorPaagi, B., Bjei, miiu, bjei Marinovi, M., Duni dan Poki, M., Sveti Nikola Jakevac, S., udno mjesto neko Katajev, V., arobni cvijet Ivelji, N., udovite iz akih torbaZidar-Bogadi, N., Janina maka Vodanovi, J., I ja imam pravo na igru Peroci, E., Djeco, laku no Mudri, N., DijeteGrim, J. I V., Zvjezdani taliri Zidar-Bogadi, N., Svi Ivanini prijateljiLovri, M., Runo pae Rodari, ., Poziv na ples uni-Badov, J., Zimski san Breht, B., Zima, ptice i djeca uni-Badov, J., Boina elja Polak, S., Veseli bori uni-Badov, J., Boini ukras Jui-Seunik, Z., Sunce Kievi, E., Moja mamaVitez, G., Kako ivi Antuntun Lovri, M., Putovanje plavog lonca Jurica, B., Tonek i voda Kolari-Kiur, Z., Dva Franceka Brli-Maurani, I., Mali patuljak Lupis, N., Dani karnevala Paagi, B., O mjesecu i zvijezdamaKrili, Z., Vatrogasac Balog, Z., DimnjaarKrili, Z., Vicko Kovaevi, M., Rije ivot Krtali, M., to je ljubav Kuec, M., Pozdrav upai, A., Kad bi svi ljudi na svijetu Bela, L., Moja elja Lovri, M., Pola koka u duan Zidar-Bogadi, N., Proljee se ne da naslikati Parun, V., Jutro Marko, S., Nestani medo Videk, N., Pismo iz zelengrada Sabadi, N., Tvrdoglava braa jajoglava uni-Bandov, J., Zaboravljivi zeko Gete, J. V., Pjesma o umi Krili, Z., Iznenaenje za majin dan Paagi, B., Uspavanka Femeni, S., Plava pria uni-Bandov, J., Kini razgovor Vitez, G., Od ega su nainjene ljubiceGole, I., Zato pu nosi svoju kuicu Heuk, S., Pria o radoznalom medvjediu Krtali, M., Ba u ovo proljee Femeni, S., Maslaak alje djecu u svijet Krklec, G., Praznik ljeta Zidar-Bogadi, N., Pismo s mora Izbor iz enciklopedija i asopisa za djecuitanje tekstaUvjebavanje i usavravanje tehnike itanja naglas i u sebi s razumijevanjem proitanog. Usklaivanje intonacije i tempa itanja s prirodom teksta (pripovijedanje, opis i dijalog). Uoavanje naslova, podnaslova imena autora i ulomaka.itanje i razumijevanje nelinearnih elemenata teksta.Pravilno intoniranje znaka interpunkcije pri itanju. Uoavanje nepoznatih rijei i pronalaenje objanjenja.Tumaenje tekstaSlobodno priopavanje dojmova o proitanom tekstu.Razumijevanje proitanog teksta. Uoavanje kronologije i povezanosti dogaaja u pripovijedanju. Razumijevanje namjera i osjeanja sadranih u tekstu. Zauzimanje osobnih stavova prema postupcima likova.Sustavno usvajanje knjievnih i funkcionalnih pojmova.Knjievni pojmoviLirikaPjesma, osjeanja, stih, strofa - na nivou prepoznavanja i imenovanja.EpikaFabula-redoslijed dogaaja (prepoznavanje). Glavni i sporedni likovi, njihove osobine i postupci.PorukeEpska pjesma, bajka, basna - prepoznavanje.DramaDramski junak, dramska radnja, dramski sukob, dijalog, pozornica, glumac - na nivou prepoznavanja.Jezina kulturaOsnovni oblici usmenog i pismenog izraavanjaPrepriavanje sadrine kraih tekstova, filmova, kazalinih predstava, radijskih i televizijskih emisija za djecu - slobodno detaljno prepriavanje, detaljno prepriavanje po zajednikom planu, prepriavanje sadraja u cjelini i po dijelovima.Prianje o dogaajima i doivljajima - individualno i po zajednikom planu.Opisivanje predmeta s kojim se uenik po prvi puta susree, osobni izbor predmeta za opisivanje - slobodno ili po utvrenom planu. Opisivanje biljaka i ivotinja na osnovu neposrednog promatranja.Usmjena i pisana vjebanjaOrtoepske vjebe: pravilan izgovor rijei, kraih reenica, poslovica.Ortografske vjebe: prepisivanje reenica i kraih ulomaka radi usavravanja tehnike i brzine pisanja, uvjebavanje itkog i urednog rukopisa.Autodiktat i kontrolni diktat: provjera tanosti zapamivanja i usvojenosti pravopisnih pravila.Leksike i semantike vjebe: osnovno i preneseno znaenje rijei, graenje rijei, sinonimi i homonimi, nestandardizovane rijei, njihova zamjena jezinim standardom i dr.Sintaksike vjebe: samostalno i podsticajno sastavljanje reenica, proirivanje zadatih reenica.Zagonetanje i odgonetanje, reavanje i sastavljanje rebusa i ukrtenih rijei.Kazivanje naizust nauenih tekstova.Scensko prikazivanje dramskog teksta.Sluenje rjenikom i enciklopedijom za djecu i pisanje sopstvenog rjenika.Sluanje i vrednovanje / kritino procjenjivanje govora u emisijama za djecu na radiju i televiziji.Njegovanje kulture sluanja sagovornika, pisanje razglednica i kraeg pisma.Izrada domaih pismenih zadataka (do osam) i njihova analiza na satu.BOSANSKI JEZIK Prvi razred Cilj i zadaci Cilj nastave bosanskog jezika je da osposobi uenika za jeziku komunikaciju koja e mu omoguiti ovladavanje sadrajima svih nastavnih predmeta i ukljuivanje u cjeloivotno uenje. Ostvarivanje svrhe nastave bosanskog jezika ukljuuje ovladavanje standardnim jezikom, a doprinosi: - razvoju jeziko-komunikacijskih sposobnosti pri govornoj i pisanoj upotrebi jezika u svim funkcionalnim stilovima; - razvoju literarnih sposobnosti, itateljskih interesa i kulture; - razvijanju svijesti o vanosti znanja i njegovanja maternjeg jezika, - stvaranju zanimanja i potrebe za sadrajima medijske kulture. Zadaci nastave maternjeg jezika u prvom razredu su formiranje pozitivnog odnosa prema maternjem jeziku i usvajanje osnovnih segmenata elementarne pismenosti to podrazumijeva: - pravilan govor, mogunost analitiko-sintetikog pristupa rijeima i reenicama; - poznavanje tampanih i pisanih slova latinice, itavanje i itanje rijei i reenica, razumijevanje proitanog i mogunost reprodukcije; - usvajanje osnovnih elemenata pisanja; uoavanje znaaja praktine upotrebe pisanoga teksta; - razvijanje sposobnosti artikulacije i ukupnog kvaliteta govora (u meusobnoj komunikaciji i u vjebama reprodukcije, odnosno produkcije sadraja);- stvaranje navika upotrebe pravogovornih (ortoepskih) i pravopisnih (ortografskih) normi; - razvoj sposobnosti izraavanja doivljaja, osjeaja, misli i stavova; - razvijanje spontanosti govora; - razvijanje, njegovanje i vjebanje osjeaja za umjetnike dimenzije jezika; - bogaenje rjenika, razvoj jezikog stvaralatva; - ostvarivanje uspjene usmene i pisane komunikacije; - spoznavanje i doivljavanje, tj. primanje (recepcija) knjievnih djela; - osposobljavanje za samostalno itanje i primanje (recepciju) knjievnih djela; - razvijanje interesovanja za umjetniko stvaralatvo; - razvijanje osjetljivosti za knjievnu rije; - osposobljavanje uenika za korienje tampane rijei u praktinom ivotu; - razvijanje italakih potreba i stvaranje italakih navika; - osposobljavanje za komunikaciju s medijima: pozoritem, filmom, radijem, tampom, stripom, raunarom. Operativni zadaci - razvijanje govorne sposobnosti i pravilan izgovor glasova, glasovnih skupova, rijei i reenica; - upoznavanje i usvajanje tehnike poetnog itanja na latininom pismu; - razvijanje sposobnosti tenog i pravilnog, glasnog i tihog itanja tekstova; - upoznavanje i usvajanje poetnog pisanja;- osposobljavanje uenika da glasove zapisuje malim i velikim slovom; - osposobljavanje uenika da razlikuje tampana i pisana slova; - osposobljavanje uenika da imenuje latinicu kao pismo kojim pie; - da slovima oznaava glasove, a povezivanjem glasova zapisuje rijei; - da razlikuje pisanje rijei tampanim i pisanim slovima; - potuje zahteve pravilnog pisanja; - uoava razliite mogunosti sporazumijevanja u okruenju (jezika sredina); razumijevanje i korienje pojmova maternji jezik i strani jezik;- upozna i primjenjuje osnovna pravopisna pravila;- da se osposobi za usmeno i pismeno prepriavanje, prianje i opisivanje;- da razvija sposobnost sluanja, doivljavanja i razgovora o umjetnikim tekstovima. Programski sadraji u prvom razreduOsnove itanja i pisanja Prethodna ispitivanja: - ispitivanje individualnih sposobnosti uenika; - uoavanje govornih sposobnosti i razvijenosti govora djeteta; - poznavanje slova latinice, tehnika itanja (sricanje, iitavanje, ili teno itanje); - logika struktura itanja (razumijevanje poruka kraeg teksta); - vjetina pisanja tampanih slova latinice; - pripremljenost za glasovnu analizu, dijalekatske i druge osobine govora, nivoa usmenog izraavanja. Priprema za itanje i pisanje Vjebe u posmatranju (vizuelne vjebe): - razvijanje analitikog naina posmatranja; - tematski organizovane vjebe u posmatranju, zapaanju i opisivanju (ljudi, predmeta, ivotinja, slika, ilustracija, poloaj neeg ili nekog, pokreti, dinamika, mimika aktivnost, gestikulacija). Akustike vjebe: - organizovano opaanje zvukova, umova i tonova; - razlikovanje govornih karakteristika govora, nastavnika, druga, spikera i glumca;- izgraivanje kulture sluanja sagovornika (razvijanje stila sluanja, panje i koncentracije u toku sluanja, uvaavanje sagovornika, podraavanje pravilnog govora). Vjebe u usmenom izraavanju;- prepriavanje;- slobodno prianje;- prianje na osnovu posmatranja predmeta, slika, dogaaja;- prianje na osnovu proitanih i isprianih knjievnih tekstova;- formiranje pojmova: glas, slovo, rije.Vjebe artikulacije: - ist, jasan i pravilan izgovor svih glasova. Analitika, sintetika i analitiko-sintetika vjebanja. Motorike vjebe: - vjebanje pokreta ruke, ake i prstiju, pisanje razliitih crta i linija kao osnovnih elemenata slova.Poetno itanje i pisanje - usavravanje tehnike i logike itanja u okviru latininog pisma; - vjebe itanja (pravilnost, razumijevanje, brzina), uvoenje elemenata izraajnosti; - usavravanje tehnike pisanja; - upoznavanje uenika sa zahtjevima pravilnog pisanja (higijenski i tehniki zahtjevi, sredstva za pisanje, kordinacija pokreta, cjelovito pisanje slova i rijei, povezivanje slova, oblik i poloaj slova); - usavravanje grafiki pravilnog i lijepog pisanja. Usavravanje itanja i pisanja - pravilnosti itanja; - itanje brzinom koja odgovara brzini govora uvaavanjem individualnih osobenosti uenika; - vjebe vizuelne i akustike identifikacije glasova-slova, rijei i zvukova; - itanje prirodnom jainom glasa uz vjebe disanja, razvijanje osjeaja za tempo i samostalnosti u itanju; - itanje naglas i itanje u sebi, individualno i horsko/zborno itanje. Razumijevanje proitanog sadraja - rjeavanje jednostavnijih zadataka radi provjere razumijevanja proitanog; - vjebe reproduktivnog tipa (odgovori na detaljna i uopena pitanja); - vjebe koje podrazumijevaju rjeavanje problemske situacije; - stvaralaka reprodukcija (dodavanje, izostavljanje pojedinosti); - vjebe koje zahtijevaju uoavanje uzroka i posljedice; - razumijevanje poruke teksta posredstvom analize ponaanja likova; - itanje dramskog teksta, itanje po ulogama, identifikacija s likom i preuzimanje uloge lika; - ilustriranje proitanog; - uvoenje elemenata izraajnosti u itanje. Jezik Gramatika - reenica; rije, glas, slovo - Uoavanje uloge glasa u razlikovanju znaenja rijei; odrediti poetak i kraj reenice na usmenoj i pisanoj razini; razlikovanje reenica po znaenju (obavjetajna, upitna, uzvina i prepoznavanje (intonacijom) u tekstu; - skupovi je/ije u uestalim rijeima; - glasovi - slova , d, , h, r ako uenicima priinjavaju tekoe u izgovorenim, napisanim rijeima. Pravopis - pisanje velikog slova na poetku reenice; - pisanje interpunkcijskih znakova take, upitnika i uzvinika; - pisanje imena, nadimaka i prezimena ljudi velikim poetnim slovom; - pisanje imena naseljenih mjesta i ulica u svom naselju; - pisanje naziva praznika. Jezika kultura Osnovni oblici usmenog i pismenog izraavanja Prepriavanje - slobodno i usmjereno; prepriavanje kraih i jednostavnijih tekstova iz bukvara, itanke, asopisa za decu, lutkarskih pozorinih predstava, crtanih filmova, radijskih i televizijskih emisija za djecu. Prianje o dogaajima i doivljajima - slobodno i usmjereno: teme koje se odnose na blie i ire okruenje (neposredna okolina, roditeljski dom, kola, igra, izleti; posete, susreti); prianje na osnovu stvaralake mate; prianje prema nizu slika - postupno otkrivanje slika, po loginom redosledu. Opisivanje predmeta - slobodno i podsticanjem: uoavanje i imenovanje izrazitih ob