izvještaj o reviziji finansijskih izvještaja akcionarskog

GLAVNA SLUŽBA ZA REVIZIJU JAVNOG SEKTORA REPUBLIKE SRPSKE

78000 Banja Luka, Vuka Karadžića 4 Republika Srpska, BiH Tel: +387(0)51/247-408 Faks:+387(0)51/247-497 e-mail: [email protected]

Izvještaj o reviziji finansijskih izvještaja Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu

„Kosmos” Banja Luka za period 01.01-31.12.2015. godine

Broj: RV068-16

Banja Luka, 13.12.2016. godine

SADRŽAJ

I IZVJEŠTAJ GLAVNOG REVIZORA ............................................................ 1

II REZIME DATIH PREPORUKA .................................................................... 7

III KRITERIJUMI ZA REVIZIJU USKLAĐENOSTI .......................................... 8

IV IZVJEŠTAJ O SPROVEDENOJ REVIZIJI (NALAZI) .................................. 9

1. Uvod ...................................................................................................... 9

2. Sprovođenje preporuka iz prethodnog izvještaja ........................... 10

3. Zaključak o funkcionisanju sistema internih kontrola .................... 10

4. Nabavke .............................................................................................. 12

5. Priprema i donošenje plana poslovanja i finansijskog plana ........ 13

6. Finansijski izvještaji .......................................................................... 14

6.1. Bilans uspjeha ....................................................................................... 14

6.1.1. Prihodi .................................................................................................. 14 6.1.2. Rashodi ................................................................................................ 15 6.1.3. Finansijski rezultat ................................................................................ 19

6.2. Bilans stanja .......................................................................................... 19

6.2.1. Aktiva ................................................................................................... 19 6.2.2. Pasiva .................................................................................................. 27 6.2.3. Vanbilansna evidencija ........................................................................ 31

6.3. Bilans novčanih tokova ......................................................................... 31

6.4. Izvještaj o promjenama na kapitalu ...................................................... 31

6.5. Potencijalna imovina i potencijalne obaveze ....................................... 32

6.6. Napomene uz finansijske izvještaje ..................................................... 32

Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske

Izvještaj o reviziji finansijskih izvještaja Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka za period 01.01-31.12.2015. g.

1

I IZVJEŠTAJ GLAVNOG REVIZORA

MIŠLjENjE O FINANSIJSKIM IZVJEŠTAJIMA Predmet Izvršili smo reviziju finansijskih izvještaja Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka koji obuhvataju Bilans stanja – Izvještaj o finansijskom položaju, Bilans uspjeha – Izvještaj o ukupnom rezultatu u periodu, Bilans tokova gotovine – Izvještaj o tokovima gotovine i Izvještaj o promjenama na kapitalu sa stanjem na dan 31. decembar 2015. godine i za godinu koja se završava na taj dan. Revizijom smo obuhvatili pregled značajnih transakcija, objašnjavajućih napomena i primjenu računovodstvenih politika u revidiranom periodu.

Odgovornost rukovodstva za finansijske izvještaje Direktor je odgovoran za pripremu i fer prezentaciju ovih finansijskih izvještaja u skladu sa Međunarodnim računovodstvenim standardima i Međunarodnim standardima finansijskog izvještavanja. Ova odgovornost obuhvata: osmišljavanje, primjenu i održavanje internih kontrola koje su relevantne za pripremu i fer prezentaciju finansijskih izvještaja koji ne sadrže materijalno značajne pogrešne iskaze nastale usljed prevare i greške; odgovarajuća objelodanjivanja relevantnih informacija u Napomenama uz finansijske izvještaje; odabir i primjenu odgovarajućih računovodstvenih politika i računovodstvenih procjena koje su primjerene datim okolnostima.

Odgovornost revizora Naša je odgovornost da izrazimo mišljenje o finansijskim izvještajima na osnovu provedene revizije. Reviziju smo izvršili u skladu sa Zakonom o reviziji javnog sektora Republike Srpske i relevantnim ISSAI standardima revizije 1000-1810. Ovim standardima se nalaže da postupamo u skladu sa etičkim zahtjevima i da reviziju planiramo i izvršimo na način koji omogućava da se, u razumnoj mjeri, uvjerimo da finansijski izvještaji ne sadrže materijalno značajne pogrešne iskaze.

Revizija uključuje sprovođenje postupaka u cilju pribavljanja revizijskih dokaza o iznosima i objelodanjivanjima datim u finansijskim izvještajima. Izbor postupaka je zasnovan na revizijskom prosuđivanju, uključujući procjenu rizika materijalno značajnih pogrešnih iskaza u finansijskim izvještajima, nastalih usljed prevare i greške. Prilikom procjene rizika, revizor razmatra interne kontrole koje su relevantne za pripremu i fer prezentaciju finansijskih izvještaja, u cilju osmišljavanja revizijskih postupaka koji su odgovarajući u datim okolnostima, ali ne u cilju izražavanja odvojenog mišljenja o efektivnosti internih kontrola. Revizija takođe uključuje ocjenu primijenjenih računovodstvenih politika i značajnih procjena izvršenih od strane rukovodstva, kao i ocjenu opšte prezentacije finansijskih izvještaja.

Zbog pitanja opisanih u pasusu Osnova za uzdržavajuće mišljenje, nismo bili u mogućnosti da prikupimo dovoljno adekvatnih revizijskih dokaza za obezbjeđenje osnove za revizijsko mišljenje.

Osnova za uzdržavajuće mišljenje Kao što je navedeno pod tačkama 3, 6.1.2,6.1.3. 6.2.1.1, 6.2.1.2 i 6.2.1.2. izvještaja:

Uspostavljeni sistem internih kontrola nije funkcionisao na način kako bi obezbijedio istinito i fer izvještavanje i usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim relevantnim propisima.


2 Izvještaj o reviziji finansijskih izvještaja Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka za period 01.01-31.12.2015. g.

S obzirom na vremenski period revizijskog angažmana revizija nije mogla prisustvovati popisu imovine i obaveza na dan 31.12.2015. godine i s tim u vezi ne možemo se uvjeriti da je iskazano stanje imovine i obaveza u finansijskim izvještajima rezultat stvarnog stanja - popisanog i knjigovodstveno usaglašenog stanja. Takođe, ne možemo potvrditi da su pozicije stalne i tekuće imovine, finansijskog rezultata, kapitala i obaveza iskazane na fer i objektivan način i da finansijski izvještaji istinito i objektivno prikazuju finansijsko stanje imovine i obaveza na dan 31.12.2015. godine.

U prilog tome navodimo sljedeće:

-po popisom utvrđenim razlikama stanja stalne imovine nisu u potpunosti preduzete aktivnosti na usaglašavanju stvarnog i knjigovodstvenog stanja;

- za iskazana nematerijalna sredstva koja nemaju sadašnju vrijednost ne postoji validna dokumentacija o priznavanju istih na tim pozicijama;

-iskazane zalihe materijala koje su tehnološki zastarjele nisu računovodstveno tretirane i evidentirane u skladu sa MRS 2– Zalihe;

-evidentiranje transakcija po osnovu potraživanja i obaveza sa posrednikom iz inostranstva su vršene na osnovu izvedene i nepotpune dokumentacije koja se ne može u potpunosti povezati sa poslovnim događajima na osnovu kojih su izvršene evidencije u poslovnim knjigama. Značajan iznos potraživanja od ino posrednika za poslove u inostranstvu je prenesen u 2015 godini na sumnjiva i sporna, što je vršeno i ranijih godina. Potraživanja se odnose na ugovore iz ranijih godina i zbog nepotpune dokumentacije se ne možemo uvjeriti u ročnost i pravilan računovodstveni tretman istih;

-revalorizacione rezerve iskazane su po osnovu izvršene procjene zemljišta što ukazuje na činjenicu da nije vršena procjena svih pozicija stalne imovine tako da se ne možemo uvjeriti u fer vrijednost ukupno iskazane stalne imovine u poslovnim knjigama (poslovni objekti, postrojenja, oprema i drugo);

-inostrano preduzeće sa kojim je kao naručiocem poslova zaključeno više ugovora u periodu od 09.07.2010. g. do 28.12.2012. g. na ime obavljanja poslova u inostranstvu (u daljem tekstu: ino posrednik) ispostavilo je u 2015. godini fakture za dnevnice (457.588 KM), dodatak (114.148 KM) i na ime troškova materijala i rezervnih dijelova (70.734 KM), koji su isplaćivani na terenu. Fakture su ispostavljene na osnovu: spiskova koje je sačinilo Društvo o izvršenim isplatama dnevnica i dodatka, dokumentacije o izvršenoj nabavci materijala i rezervnih dijelova, koja uglavnom ne sadrži sve potrebne elemente neophodne sa aspekta ispravnosti knjigovodstvene isprave i dokumentacije sa terena o datim sredstvima (u gotovini) čija primopredaja nije adekvatno dokumentovana u smislu povezanosti sa ino posrednikom kao pravnim licem kao i u popgledu formalne ispravnosti. Shodno činjenici da su fakture ispostavljene na osnovu nedovoljno pouzdane dokumentacije, kao izvedeni dokumenti koji ne odražavaju suštinu poslovnih događaja, revizija se nije mogla uvjeriti u objektivnost nastanka transakcija iskazanih na osnovu navedenih faktura (obaveza prema drugim licima u inostranstvu iz ostalih specifičnih poslova, zaliha materijala i rezervnih dijelova, troškova po osnovu iskazane potrošnje navedenih zaliha;

- shodno činjenici da su fakture prema ino posredniku ispostavljane na osnovu zapisnika o izvršenim uslugama koji se ne vezuju za radne naloge i ne pružaju podatke o stvarno nastalim troškovima za period na koji se odnose, da su svi radni nalozi vezani za ugovore sa inostranstvom otvoreni više godina, a nisu otvarani podnalozi koji bi se zatvarali u momentu realizacije određene faze ugovorenog posla, da se troškovi tekućeg perioda vezuju za fakture iz prethodnog perioda (ispostavljane fakture prije realizacije posla), fakturisana realizacija se ne može na osnovu dostupne dokumentacije povezati sa



3

odgovarajućim radnim nalozima, zbog čega se revizija nije mogla uvjeriti u postojanje, potpunost, tačnost, ispravno razgraničenje i klasifikaciju iskazanih potraživanja (4.467.642 KM). Nemogućnost uvjeravanja u objektivnost iskazanih potraživanja po osnovu ino-poslova dalje je uticala na nemogućnost uvjeravanja u objektivnost iskazanih povezanih računa (prihoda, sumnjivih i spornih potraživanja, ispravke sumnjivih i spornih potraživanja i troškova po osnovu izvršene ispravke, troškova realizovanih i troškova prodatih usluga, kao i rezultata tekuće godine i ranijih godina);

Takođe, Nismo se mogli uvjeriti u istinitost i objektivnost iskazanog finansijskog rezultata jer postoje odstupanja stvarnog stanja stalne imovine (popisanog) od iskazanog knjigovodstvenog stanja i mogući efekti pogrešno iskazanih troškova amortizacije kao i efekti za druge iskazane pozicije za koje revizija nije mogla potvrditi da su istinito i fer iskazane.

U uvodnom dijelu Napomena uz finansijkske izvještaje objelodanjeno je da aktom Vlade Republike Srpske od 17.03.2011. godine Društvu dato na trajno korišćenje bez naknade 5.923 stavke neperspektivne pokretne vojne imovine koja se sada nalazi u krugu Društva. Navedena imovina, čija vrijednost nije procijenjena (vodi se samo količinski), nije popisivana na dan 31.12.2015. godine, a alternativnim načinom nismo se mogli uvjeriti u objektivnost objavljenih podataka.

Uzdržavajuće mišljenje

Zbog značaja pitanja navedenih u pasusu Osnova za uzdržavajuće mišljenje, nismo bili u mogućnosti da prikupimo dovoljno adekvatnih revizijskih dokaza koji bi bili osnova za naše revizijsko mišljenje. U skladu s tim ne izražavamo mišljenje o finansijskim izvještajima Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka za 2015. godinu.

Glavni revizor

Dr Duško Šnjegota, s.r.




MIŠLjENjE O USKLAĐENOSTI Predmet Uz reviziju finansijskih izvještaja Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka za 2015. godinu, izvršili smo reviziju usklađenosti aktivnosti, finansijskih transakcija i informacija iskazanih u navedenim finansijskim izvještajima sa značajnim zakonskim i drugim propisima.

Odgovornost rukovodstva za usklađenost Pored odgovornosti za pripremu i fer prezentaciju finansijskih izvještaja, direktor je takođe odgovoran da osigura da su aktivnosti, finansijske transakcije i informacije iskazane u finansijskim izvještajima u skladu sa propisima kojima su regulisane.

Odgovornost revizora Reviziju usklađenosti smo izvršili u skladu sa Zakonom o reviziji javnog sektora Republike Srpske i ISSAI 4200 – Smjernica za provođenje revizije usklađenosti uz reviziju finansijskih izvještaja.

Pored odgovornosti da izrazimo mišljenje o finansijskim izvještajima, naša odgovornost podrazumijeva i izražavanje mišljenja o tome da li su aktivnosti, finansijske transakcije i informacije iskazane u finansijskim izvještajima, u svim materijalnim aspektima, u skladu sa propisima kojima su regulisane. Odgovornost revizora uključuje obavljanje procedura kako bi pribavili revizijske dokaze o tome da li je poslovanje Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka obuhvaćeno prema definisanim kriterijumima, usklađeno sa zakonskim i drugim propisima. Procedure podrazumijevaju procjenu rizika od značajnih neusklađenosti sa zakonima i propisima koji regulišu poslovanje Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka.

Vjerujemo da su pribavljeni revizijski dokazi dovoljni i odgovarajući i da obezbjeđuju osnovu za naše mišljenje o usklađenosti aktivnosti, finansijskih transakcija i informacija iskazanih u finansijskim izvještajima sa propisima kojima su regulisane.

Osnova za izražavanje negativnog mišljenja Kao što je navedeno pod tačkom 4. izvještaja:

tokom 2015. godine, kod provođenja postupaka nabavki utvrđene su neusklađenosti sa članovima: 17. tačka 3., 70. stav 6., 75. stav 2, 89. stav 3., 98. stav 5. i 6. Zakona o javnim nabavkama, koje se odnose na: neusklađenost plana nabavki sa izvršenjem finansijskog plana za 2015. godinu, nepoštovanje rokova kod dodjele ugovora u slučaju primanja jedne prihvatljive ponude i kod zaključivanja ugovora, u postupcima nabavki male vrijednosti, u kojima nije bilo žalbe na odluku o dodjeli ugovora, neobjavljivanje na web stranici Društva odluka o izboru ponuđača i neprovođenje postupaka javne nabavke kod nabavke usluga prevoza radnika (avio karate), a izvršena je nabavka od jednog dobavljača u iznosu od 82.433 KM.

Kao što je navedeno pod tačkom 5. izvještaja:

kod planiranja utvrđene su neusklađenosti sa Zakonom o javnim preduzećima: - Vlada Republike Srpske (u funkciji Skupštine akcionara) nije donijela Odluku o

usvajanju trogodišnjeg Plana poslovanja Društva za period 2013-2015. g., što nije u skladu sa članom 5. stav 1. tačka g);

- u trogodišnjem planu poslovanja (period 2013-2015. g.) planirano je da se troškovi poslovanja finansiraju iz sopstvenih izvora i kreditnih sredstava dobijenih od strane Vlade Republike Srpske u iznosu od 2.000.000 KM sa periodom otplate 120 mjeseci,



5

kamatom 4% i grejs periodom od 36 mjeseci, a nisu navedene garancije čije je davanje predloženo za osiguranje navedenog kredita, što nije u skladu sa članom 22. stav 1. tačka d);

- Društvo je donijelo Godišnji plan poslovanja za 2015. godinu i rebalans istog, a nije izvršilo usklađivanje trogodišnjeg plana poslovanja, što nije u skladu sa članom 23. stav 2.;

- u početnom stanju 2015. godine iskazan je gubitak iz ranijih godina u iznosu od 27.280.810 KM, a planom nije definisan način pokrića. Nije sačinjen i utvrđen prijedlog pokrića gubitka i nije odlučivano o istom, što nije u skladu sa članom 5. stav 1. tačka z) i članom 10. stav 2. tačka d);

- Društvo nije pratilo izvršenje plana koji treba da predstavlja osnov poslovnih aktivnosti u pogledu pitanja koja sadrži, što znači da nije postupalo rukovodeći se odredbama člana 23.

Kao što je navedeno pod tačkom 6.1.2. izvještaja:

- za zaposlene koji se upućuju na službeni put u inostranstvo i članove uprave koji putuju u inostranstvo bez obzira na destinaciju, ne izdaju se Rješenja za službeni put, što nije u skladu sa članom 14. stav 2. Uredbe o naknadama za službena putovanja u zemlji i inostranstvu za zaposlene u javnom sektoru Republike Srpske. Zaposleni uz obračun putnih troškova ne podnose pisani izvještaj, niti u svim slučajevima vrše povrat više isplaćene akontacije na način kako je definisano članom 16. stav 2. navedene uredbe,

- Društvo nije donijelo Odluku o visini troškova službenih mobilnih telefona i licima kojima se ti troškovi priznaju, što nije u skladu sa Zaključkom Vlade broj: 04/1-012-2-611/13 od 26.03.2013. godine.

Kao što je navedeno pod tačkom 6.2.1.2. izvještaja: - tokom 2015. godine, naplata potraživanja najmanje u iznosu od 895.200 KM izvršena

je zaključenjem ugovora o cesiji (173.972 KM sa kupcima na domaćem tržištu) i ugovora o kompenzaciji (78.758 KM sa kupcem na domaćem tržištu i 642.470 KM sa ino-kupcem), bez pismene saglasnosti Nadzornog odbora, što nije u skladu sa članom 41. Zakona o javnim preduzećima, kojim je definisano da se izmirenje duga prema povjeriocu preduzeća, plaćanjem trećem licu (ugovor o cesiji) i prebijanje dugova (ugovor o kompenzaciji) može vršiti isključivo uz pismeno ovlašćenje većine članova nadzornog odbora,

- Društvo je u periodu od 02.07.2015. do 06.12.2015. g. zaprimilo uplate u blagajnu po osnovu pazara iz bifea i na ime zakupnina u ukupnoj vrijednosti od 4.511 KM. Sredstva naplaćena putem blagajne nisu uplaćivana na žiro račun u propisanom roku, što nije u skladu sa članom 8. Uredbe o uslovima i načinu plaćanja gotovim novcem.

Kao što je navedeno pod tačkom 6.2.2.3. izvještaja: - Društvo u pojedinim slučajevima nije dostavljalo Poreskoj upravi Republike Srpske

mjesečne prijave poreza po odbitku (Obrazac 1002) i nije uplaćivalo doprinose u rokovima definisanim članom 11. stav 1. i 4. Zakona o doprinosima.

- Društvo nije plaćalo porez na dohodak u roku koji je propisan članom 58. Zakona o porezu na dohodak kao ni poseban doprinos za solidarnost u roku koji je propisan članom 6. stav 1. Zakona o posebnom doprinosu za solidarnost.



Negativno mišljenje Po našem mišljenju, zbog značaja pitanja navedenih u pasusu Osnova za izražavanje negativnog mišljenja o usklađenosti, aktivnosti, finansijske transakcije i informacije iskazane u finansijskim izvještajima Akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka za 2015. godinu nisu, u svim materijalnim aspektima, u skladu sa propisima kojima su regulisane.

Glavni revizor

Dr Duško Šnjegota, s.r.




7

II REZIME DATIH PREPORUKA

Preporuke vezane za finansijske izvještaje Preporučujemo direktoru da obezbijedi da se: 1. troškovi ostalih bruto ličnih primanja evidentiraju u skladu sa članom 40. stav 8.

Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike;

2. finansijski izvještaj Bilans stanja sačinjava u skladu sa članom 5. stav 3. Pravilnika o sadržini i formi obrazaca finansijskih izvještaja za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike;

3. knjigovodstveni tretman zaliha vrši u skladu sa MRS 2-Zalihe, na osnovu knjigovodstvenih isprava sačinjenih u skladu sa Zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske;

4. za izvršene ispravke grešaka u početnom stanju vrši objelodanjivanje u Napomena uz finansijske izvještaje u skladu MRS 8 - Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, paragraf 49;

5. ukidanje rezervisanja vrši u skladu sa članom 37. stav 10. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike;

6. klasifikacija obaveza po osnovu zarada, naknada zarada i ostalih ličnih primanja vrši u skladu sa odredbama Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike,

7. u vanbilansnoj evidenciji iskazuju sredstva i obaveze definisani članovima 62. i 63. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike;

8. u Napomenama uz finansijske izvještaje objelodane sve informacije relevantne za razumijevanje finansijskog izvještaja, prema odredbama Međunarodnih računovodstvenih standarda i Međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja.

Preporuke vezane za usklađenost poslovanja Preporučujemo Upravi Društva da obezbijedi da se:

1. uspostavi sistem internih kontrola kao proces koji će doprinijeti efikasnom ispunjavanju ciljeva Društva, usklađenosti poslovanja i fer izvještavanju.

Preporučujemo Upravi, Nadzornom odboru i Skupštini Društva (Vlada Republike Srpske) da obezbijede da se:

2. plan poslovanja donosi u skladu sa članovima 21. do 23. Zakona o javnim preduzećima i da bude zasnovan na realnim osnovama sa definisanim načinom pokrića gubitka.

Preporučujemo direktoru da obezbijedi da se: 3. vrši adekvatna primjena Zakona o javnim nabavkama; 4. ugovori o radu usklade sa svim važećim propisima i da se isplate naknada vrše u

skladu sa zaključcima Vlade Republike Srpske; 5. donese Odluka o visini troškova službenih mobilnih telefona i licima kojima se ti

troškovi priznaju, u skladu sa Zaključkom Vlade Republike Srpske; 6. uplate poreza i doprinosa na zarade i naknade zarada i kamata na neblagovremeno

plaćene poreze i doprinose vrši u skladu sa važećim propisima.



III KRITERIJUMI ZA REVIZIJU USKLAĐENOSTI

1. Zakon o javnim preduzećima; 2. Zakon o privrednim društvima; 3. Zakon o javnim nabavkama; 4. Zakon o posebnom doprinosu za solidarnost; 5. Zakon o doprinosima; 6. Zakon o porezu na dohodak; 7. Zakon o porezu na dodatu vrijednost; 8. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske; 9. Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dodatu vrijednost; 10. Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dohodak građana; 11. Uredba o naknadama za službena putovanja u zemlji i inostranstvu za zaposlene u

javnom sektoru Republike Srpske; 12. Uredba o uslovima i načinu plaćanja gotovim novcem; 13. Zaključak Vlade broj: 04/1-012-2-611/13 od 26.03.2013. godine; 14. Zaključak Vlade Republike Srpske broj 04/1-012-2-351/11 od 03.03.2011. g.; 15. Zaključak Vlade Republike Srpske broj 04/1-012-2-2/13 od 11.01.2013. godine.



9

IV IZVJEŠTAJ O SPROVEDENOJ REVIZIJI (NALAZI)

1. Uvod Akcionarsko društvo za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, Banja Luka (u daljem tekstu: Društvo) nastalo je promjenom oblika organizovanja Osnovnog državnog preduzeća za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“, p.o. Banja Luka u skladu sa Zakonom o javnim preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 75/04, 78/11). Preduzeće je osnovano 1958. godine i tokom svog postojanja mijenjalo je oblik organizovanja u skladu sa važećim propisima. Transformacija u jednočlano akcionarsko društvo izvršena je na osnovu Odluke Vlade Republike Srpske o promjeni oblika organizovanja iz. 2005. godine sa utvrđenom vrijednošću kapitala u iznosu od 37.802.793 KM.

Rješenjem Okružnog privrednog suda Banja Luka broj od 09.09.2010. godine u sudski registar upisano je povećanje osnovnog kapitala u iznosu od 1.413.559 KM. Upis je izvršen na osnovu odluka Vlade Republike Srpske, tj. Odluke o povećanju osnovnog kapitala akcionarskog društva za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“ Banja Luka i Odluke o izmjeni prethodne odluke, a na osnovu povećanja vrijednosti objekta iskazanog u bilansu stanja na dan 31.12.2009. godine po osnovu ulaganja u rekonstrukciju zgrade za potrebe Medicinske škole Banja Luka.

Osnovni kapital Društva nakon povećanja iznosi 39.216.352 KM i 100% je vlasništvo Republike Srpske.

Rješenjem Okružnog privrednog suda Banja Luka od 16.12.2011. godine izvršeno je usklađivanje sa odredbama Zakona o privrednim društvima („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 127/08, 58/09, 100/11, 67/13), te usklađivanje djelatnosti sa Uredbom o klasifikaciji djelatnosti („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 119/10).

Osnovna djelatnost Društva je najviši stepen održavanja (generalni remont) radarsko - računarskih i raketno - tehničkih sredstava protivvazdušne odbrane i prateće opreme (vozila, agregati, sredstva veze, mjerna oprema i sl.).

Organi Društva su: Skupština, Nadzorni odbor i Uprava koju čine direktor i izvršni direktori.

Akcionar Društva je Republika Srpska koju predstavlja Vlada Republike Srpske.

Nadzorni odbor imenuje Vlada Republike Srpske u funkciji Skupštine akcionara kao i Odbor za reviziju. Prema parametrima iz člana 5. Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 94/15) za 2015. godinu, Društvo se svrstava u srednja preduzeća. Društvo se finansira iz vlastitih sredstava i ima otvorene žiro račune za poslovanje u domaćoj valuti kod pet poslovnih banaka i devizne račune kod tri banke u Republici Srpskoj i devizni račun kod jedne banke u inostranstvu (Beograd). Okružni privredni sud u Banjoj Luci donio je 29.08.2016. godine rješenje o otvaranju postupka restruktuiranja nad dužnikom Akcionarsko društvo za proizvodnju, remont i trgovinu „Kosmos“ a.d. Banja Luka.



Zbog činjenice da se revizija sprovodi provjerom na bazi uzorka i da u sistemu internih kontrola i računovodstvenom sistemu postoje inherentna ograničenja, postoji mogućnost da pojedine materijalno značajne greške ostanu neotkrivene.

Društvo je dostavilo primjedbe na nacrt izvještaja u zakonom propisanom roku. Dokumentacija dostavljena u prilogu ne predstavlja nove adekvatne i dovoljne dokaze koji bi mogli uticati na nalaze i zaključke navedene u nacrtu izvještaja, kao i dato mišljenje.

Preporuke date u ovom izvještaju, u cilju njihovog naglašavanja, boldovane su i pisane italik slovima.

2. Sprovođenje preporuka iz prethodnog izvještaja Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske izvršila je reviziju finansijskog izvještaja Društva za 2009. godinu, sačinila izvještaj u kojem je izraženo mišljenje sa rezervom i skretanjem pažnje i dato deset preporuka za otklanjanje utvrđenih nepravilnosti. S obzirom na činjenicu da je od prethodne revizije finansijskih izvještaja protekao period od šest godina, provođenje preporuka iz prethodnog izvještaja nije predmet ove revizije.

3. Zaključak o funkcionisanju sistema internih kontrola Tokom 2015. g. u Društvu su bili u primjeni interni akti: Pravilnik o radu, Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji, Sistematizacija radnih mjesta, Pravilnik o organizovanju odjeljenja interne revizije, Pravilnik o računovodstvu, Pravilnik o načinu i rokovima vršenja popisa i usklađivanja knjigovodstvenog stanja sa stvarnim stanjem, te interni akti koji definišu: zaštitu na radu, sprovođenje javnih nabavki, obračun plata i planiranje i rad Odjeljenja interne revizije. Etički kodeks donijela je Vlada Republike Srpske u funkciji Skupštine akcionara Društva 07.04.2005. godine. Društvo nema donesen interni akt koji definiše uspostavljanje sistema internih kontrola sa svim komponentama tog sistema (COSO model) i nisu uspostavljena interna pravila za pojedine namjene trošenja sredstava (korištenje službenih vozila, mobilnih telefona, reprezentacije, putovanja i sl.). Nije dokumentovano da postoje interni akti koji definišu kontrolne aktivnosti i protok informacija i komunikacije u Društvu.

Uveden je standard ISO 9001, kojim su utvrđene politike i uspostavljene procedure kojim se sprovode utvrđene politike. Godišnje se vrši provjera funkcionisanja ISO 9001. Definisan je hodogram dokumentacije.

Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji definisane su organizacione jedinice Društva i zadaci pojedinih radnih jedinica. Interni akt Sistematizacija radnih mjesta koji čini sastavni dio Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji nema broj i datum donošenja, sačinjen je u vidu tabelarnog pregleda i sadrži ident, prezime i ime radnika, te se ne može posmatrati kao akt koji definiše potrebne uslove za pojedina radna mjesta, jer ne zna se da li se stručna sprema, zanimanje i godine iskustva odnose na navedene zaposlene ili su to potrebni uslovi. Sistematizovana su ukupno 233 radna mjesta sa 382 izvršioca. U Društvu je na početku godine bilo 237 zaposlenih, a na dan 31.12.2015. godine 217 zaposlenih. Tokom 2015. godine zapošljavani su radnici, troje na neodređeno vrijeme, a osam na određeno. U pisanoj informaciji navedeno je da je osam zaposlenih primljeno neposrednim prijemom, 2 putem oglasa preko Zavoda za zapošljavanje i 1 imenovanjem od strane Nadzornog odbora (direktor).



11

U decembru 2010. godine donesen je Pravilnik o organizovanju Odjeljenja interne revizije u kome je u članu 2. navedeno da je to provedbeni akt kojim se organizuje interna revizija u Društvu na način da nadzire djelovanje računovodstvenog sistema i sistema unutrašnjih (internih ) kontrola, a nije dokumentovano da je uspostavljen sistem internih kontrola. Odjeljenje interne revizije je sačinilo Godišnju studiju rizika za 2015. godinu u decembru 2014. godine, a u januaru 2015. godine Plan rada Odjeljenja interne revizije za 2015. godinu. Nije dokumentovano da su navedeni akti usvojeni od strane Odbora za reviziju, što nije u skladu sa članom 26. stav 1. tačka v) Zakona o javnim preduzećima. Navedenim planom rada Odjeljenja interne revizije za 2015. godinu definisani su: ciljevi revizije, podciljevi, kontrolna funkcija, stepen rizika, pristup reviziji i vrijeme za obavljanje revizije. Ciljevi navedeni u Planu rada Odjeljenja interne revizije ne mogu biti ciljevi revizije, jer su navedene poslovne aktivnosti koje treba provesti. Kao podciljevi revizije za sve planirane revizije navedeni su efikasnost i ovlašćenja, pa slijedi da su ciljevi revizije samo efikasnost i usklađenost, a planom nije definisan cilj tačnost i pouzdanost finansijskih izvještaja (podciljevi: postojanje, potpunost, vrjednovanje, razgraničenje, klasifikacija) iako je planirana revizija finansijskih izvještaja za 2014. godinu. U Planu rada Odjeljenja interne revizije za 2015. godinu navodi se Pravilnik o internim kontrolnim postupcima Društva, a u pisanoj informaciji navedeno je da Društvo nema navedeni pravilnik, već da se u sektoru kvaliteta kroz propisane procedure vrši kontrola proizvoda i usluga po projektima za njihove kupce u skladu sa ISO standardom 9001. Vlada Republike Srpske, u funkciji Skupštine društva, imenovala je 03.04.2014. goine Odbor za reviziju Društva (tri člana). Jedan član je podnio ostavku 06.07.2015. godine, o čemu je obaviješteno Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske, a još jedan član je napustio početkom 2016. godine. Nadzorni odbor je 12.02.2016. g. donio Odluku (prijedlog) za imenovanje dva vršioca dužnosti članova odbora za reviziju, koji nisu imenovani do završetka revizije.

U pisanoj informaciji navedeno je da je na rad Odjeljenja interne revizije u 2015. godini uticao štrajk radnika, te da su urađene dvije revizije (revizija godišnjeg popisa na dan 31.12.2014. godine i revizija ino-poslova 2010-2015. godina) koje zbog nekompletnosti Odbora za reviziju nisu usvojene. Takođe je navedeno da je Odjeljenje interne revizije zbog navedenih okolnosti sva sačinjena akta dostavljalo na razmatranje Upravi Društva i da od maja 2015. godine interna revizija radi izvještaje i analize poslova vezano za projekte koji su neophodni za rad Društva i iste analizira sa Upravom Društva.

Internim aktima Društva nisu definisane i adekvatno uspostavljene politike poslovanja, kontrolni mehanizmi i modeli internog izvještavanja za funkcionalnu oblast poslovanja sa inostranstvom i poslovnu saradnju sa inostranim posrednicima niti je od strane uprave uspostavljen kontinuirani mehanizam praćenja i preventivno-korektivnog djelovanja u oblasti poslovanja u inostranstvu. Kod popisa imovine i obaveza na dan 31.12.2015. godine utvrđene su neusklađenosti sa Pravilnikom o načinu i rokovima vršenja popisa i usklađivanja knjigovodstvenog sa stvarnim stanjem imovine i obaveza („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 71/10) :

- izvještaji o popisu ne sadrže: uporedni pregled stvarnog i knjigovodstvenog stanja popisane imovine i obaveza, podatak o datumu početka i završetka popisa, podatke o stručnoj i profesionalnoj kvalifikaciji i podatak o radnom angažmanu lica angažovanih u popisu, što nije u skladu sa članom 20. stav 1. tačke a), b) i v);



- popisne liste ne sadrže prenos podataka o stanjima imovine i obaveza preuzetih sa dokumentacije koja odražava eksternu potvrdu stanja, što nije u skladu sa članom 18. stav 1. tačka d);

- popisne komisije nisu prije početka popisa sačinile plan rada, što nije u skladu sa članom 17. stav 1;

- komisija za popis stalnih sredstava nije potpisala popisne liste na kojima su navedena stalna sredstva za koja su zaduženi radnici koji su u momentu popisa bili na godišnjem odmoru, terenskom odsustvu, bolovanju ili su pod suspenzijom. Prijedlog Komisije je da lice zaduženo za stalna sredstva ista popiše po povratku na radno mjesto. Navedeno postupanje nije u skladu sa članovima 2. stav 1. tačka đ) i 15. stav 2. tačka b);

- ostale neusklađenosti su navedene pod tačkom 6.2.1.1.izvještaja.

S obzirom na vremenski period revizijskog angažmana revizija nije mogla prisustvovati popisu imovine i obaveza na dan 31.12.2015. godine i s tim u vezi i na osnovu naprijed navedenog i u tačkama 6.2.1.1. i 6.2.1.2. ovog izvještaja ne možemo se uvjeriti da je iskazano stanje imovine u finansijskim izvještajima rezultat stvarnog stanja (popisanog i knjigovodstveno usaglašenog stanja).

Na osnovu naprijed i u drugim tačkama ovog izvještaja navedenog zaključujemo da uspostavljeni sistem internih kontrola nije funkcionisao na način kako bi obezbijedio istinito i fer izvještavanje i usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim relevantnim propisima.

Preporučujemo Upravi Društva da obezbijedi da se uspostavi sistem internih kontrola kao proces koji će doprinijeti efikasnom ispunjavanju ciljeva Društva, usklađenosti poslovanja i fer izvještavanju.

4. Nabavke Plan nabavki za 2015. godinu usvojen je 25.12.2014. godine. Planiran je 31 postupak nabavke ukupne vrijednosti 755.400 KM. Finansiranje je planirano iz sopstvenih izvora. Navedeni plan ne sadrži jasno definisan predmet nabavke sa planiranim količinama, iznosima i vrstom postupaka koji će se provoditi. Poslednja stavka u iznosu od 150.700 KM (20% od ukupne vrijednosti planiranih nabavki) planirana je pod nazivom „ostali materijali i druge usluge gore ne navedene“. Nabavke podrazumijevane pod navedenom stavkom ne možemo posmatrati kao nabavke definisane planom, te započinjanje istih nije u skladu članom 17. stav 1. Zakona o javnim nabavkama ("Službeni glasnik BiH", broj 39/14).

U 2015. godini provedeni su postupci javnih nabavki i zaključeni ugovori za 17 nabavki (55% od ukupnog broja planiranih nabavki), ukupne vrijednosti 93.459 KM (12% od ukupno planirane vrijednosti za 2015. godinu). Nabavke su provedene putem konkurentskog zahtjeva (3 postupka, 64.510 KM) i direktnog sporazuma (14 postupaka, 28.949 KM),

U 2015. godini, kod provođenja postupaka nabavki utvrđene su neusklađenosti sa Zakonom o javnim nabavkama:

- ugovori sa dobavljačima zaključivani su uglavnom na period od jedne godine koja ne odgovara fiskalnoj godini, pa je u 2015. godini na snazi bilo 10 ugovora, koji su zaključeni u 2014. godini po kojima su stvarane obaveze u 2015. godini. Takođe, ugovori zaključeni u 2015. godini nisu u potpunosti realizovani do kraja ove godine, već se po istima stvaraju obaveze u narednoj godini. Prema navedenom, plan



13

nabavki za 2015. g. nije usklađen sa izvršenjem finansijskog plana za tu godinu, što nije u skladu sa članom 17. tačka 3,

- kod provođenja nabavki putem konkurentskog zahtijeva, u slučaju primanja jedne prihvatljive ponude, ugovori nisu dodjeljivani u roku od 10 dana od dana okončanja postupka javne nabavke, što nije u skladu sa članom 89. stav 3,

- Društvo, u postupcima nabavki male vrijednosti, u kojima nije bilo žalbe na odluku o dodjeli ugovora, nije zaključivalo ugovore u roku od 10 dana od dana obavještavanja učesnika postupka o izboru najpovoljnijeg ponuđača, što nije u skladu sa članom 98. stav 5,

- po okončanju postupaka nabavke, na web stranici Društva, nisu objavljivane odluke o izboru ponuđača, kao ni osnovni elementi ugovora, što nije u skladu sa članom 70. stav 6. i članom 75. stav 2,

- nabavka usluga prevoza radnika (avio karate), koje su u Planu nabavki za 2015. godinu planirane u iznosu od 85.000 KM, izvršena je od jednog dobavljača u iznosu od 82.433 KM, a nije proveden postupak nabavke, što nije u skladu sa članom 6. navedenog zakona.

Preporučujemo direktoru Društva da obezbijedi adekvatnu primjenu Zakona o javnim nabavkama.

5. Priprema i donošenje plana poslovanja i finansijskog plana Društvo je donijelo Plan poslovanja za period 2013-2015. godina (2013. g.), Godišnji plan poslovanja za 2015. godinu i Rebalans godišnjeg plana poslovanja. Nadzorni odbor je 09.08.2013. godine, uz prethodnu saglasnost Odbora za reviziju, donio Odluku kojom je utvrđen prijedlog trogodišnjeg Plana poslovanja društva za period 2013-2015. g. i da se proslijedi Vladi Republike Srpske (u funkciji Skupštine akcionara) na usvajanje, koja nije donijela Odluku o usvajanju, što nije u skladu sa članom 5. stav 1. tačka g) Zakona o javnim preduzećima(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 75/04; 78/11) .

U trogodišnjem planu poslovanja (period 2013-2015. g.) planirano je da se troškovi poslovanja finansiraju iz sopstvenih izvora i kreditnih sredstava dobijenih od strane Vlade Republike Srpske u iznosu od 2.000.000 KM sa periodom otplate 120 mjeseci, kamatom 4% i grejs periodom od 36 mjeseci, a nisu navedene garancije čije je davanje predloženo za osiguranje navedenog kredita, što nije u skladu sa članom 22. stav 1. tačka d) Zakona o javnim preduzećima.

Društvo je donijelo Godišnji plan poslovanja za 2015. godinu i rebalans istog, a nije izvršilo usklađivanje trogodišnjeg plana poslovanja, što nije u skladu sa članom 23. Stav 2. Zakona o javnim preduzećima.

U trogodišnjem planu poslovanja, u 2015. godini planiran je dobitak u iznosu od 233.450 KM (ukupno prihodi 7.720.000 KM, ukupno rashodi 7.486.550 KM), u Godišnjem planu poslovanja za 2015. godinu planiran je dobitak u iznosu od 140.000 KM (ukupno prihodi 6.935.000 KM, ukupno rashodi 6.795.000 KM), u Rebalansu godišnjeg plana poslovanja za 2015. godinu planiran je gubitak u iznosu od 4.220.083 KM (ukupno prihodi 4.457.800 KM, ukupno rashodi 8.677.883 KM), a u 2015. godini ostvaren je gubitak u iznosu od 7.010.270 KM (ukupno prihodi 2.902.106 KM, ukupno rashodi 9.912.376 KM). Značajna odstupanja plana od rebalansa plana i izvršenja Uprava društva opravdava činjenicom da je u prvom polugodištu 2015. godine bio štrajk, te da nisu mogli provoditi planirane aktivnosti. Međutim, rebalans plana rađen je poslije štrajka, a ostvareni gubitak u 2015. godini veći je za 66% u odnosu na utvrđeni rebalansom plana ili za 2.790.187 KM, što je posljedica neefikasnosti planiranja, pa shodno tome navedeni plan ne predstavlja adekvatan osnov za sprovođenje poslovnih aktivnosti Društva.



U početnom stanju 2015. godine iskazan je gubitak iz ranijih godina u iznosu od 27.280.810 KM, a planom nije definisan način pokrića. Nije sačinjen i utvrđen prijedlog pokrića gubitka i nije odlučivano o istom, što nije u skladu sa članom 5. stav 1. tačka z) i članom 10. stav 2. tačka d) Zakona o javnim preduzećima.

Društvo je sačinilo Izvještaj o poslovanju za 2015. godinu koji je usvojen od strane Nadzornog odbora 29.03.2016. godine. U navedenom izvještaju nije prikazana analiza ostvarenja u odnosu na rebalans plana za 2015. godinu, već samo u odnosu na prethodnu godinu.

Prema navedenom, Društvo nije pratilo izvršenje plana koji treba da predstavlja osnov poslovnih aktivnosti u pogledu pitanja koja sadrži, što znači da nije postupalo rukovodeći se odredbama člana 23. Zakona o javnim preduzećima.

Preporučujemo Upravi, Nadzornom odboru i Skupštini Društva (Vlada Republike Srpske) da obezbijede da se plan poslovanja donosi u skladu sa članovima 21. do 23. Zakona o javnim preduzećima i da bude zasnovan na realnim osnovama sa definisanim načinom pokrića gubitka.

6. Finansijski izvještaji

6.1. Bilans uspjeha

Društvo je u 2015. g. u Bilansu uspjeha iskazalo ukupne prihode (2.902.106 KM), ukupne rashode (9.912.376 KM) i gubitak tekuće godine (7.010.270 KM).

6.1.1. Prihodi Ukupno iskazani prihodi odnose se na: poslovne prihode (887.397 KM), finansijske prihode (14.124 KM) i ostale prihode (2.000.585 KM).

U okviru poslovnih prihoda iskazani su: prihodi od prodaje robe (716 KM), prihodi od prodaje učinaka (588.830 KM), smanjenje vrijednosti zaliha učinaka (44.485 KM) i ostali poslovni prihodi (342.336 KM).

Prihodi od prodaje učinaka odnose se na: prihode od prodaje učinaka na domaćem tržištu (563.555 KM) i prihode od prodaje učinaka na inostranom tržištu (25.275 KM).

Prihodi od prodaje učinaka na domaćem tržištu (563.555 KM), u iznosu od 472.603 KM (84%) odnose se na prihode po osnovu poslovnih odnosa sa tri kupca (Eko energija d.o.o Banja Luka 152.027 KM, Željeznice Republike Srpske 100.926 KM, Matra Grup d.o.o Banja Luka 219.650 KM) i sa ostalim kupcima (90.952 KM).

Smanjenje vrijednosti zaliha učinaka u iznosu od (44.485 KM) iskazano je u prebijenom iznosu. Nije iskazano povećanje vrijednosti zaliha učinaka u iznosu od 11.575 KM i za isti iznos manje je iskazano smanjenje vrijednosti zaliha učinaka. Isto nije uticalo na ukupan iznos iskazanih poslovnih prihoda.

Ostali poslovni prihodi odnose se na prihode od subvencija (22.718 KM) i prihode od zakupnina (319.618 KM).

Prihod od subvencija ostvaren je po osnovu zaključenog ugovora o dodjeli novčanih sredstava za poboljšanje efikasnosti poslovanja koji je Društvo zaključilo sa Ministarstvom industrije, energetike i rudarstva u decembru 2014. godine. Namjensko trošenje ovih sredstava objašnjeno je kod zaliha u tački 6.2.1.2. izvještaja.

Finansijski prihodi odnose se na pozitivne kursne razlike (14.087 KM).



15

Ostale prihode čine: dobici po osnovu prodaje materijala (636 KM), naplaćena otpisana potraživanja (1.956.958 KM) i prihodi od smanjenja obaveza, ukidanja neiskorišćenih dugoročnih rezervisanja i ostali nepomenuti prihodi (42.990 KM).

Prihodi po osnovu naplaćenih otpisanih potraživanja odnose se na naplatu potraživanja od kupaca na domaćem tržištu (1.964 KM) i od ino posrednika Faidar d.o.o. Beograd (u daljem tekstu: ino posrednik) u iznosu od 1.954.994 KM (putem deviznih doznaka na račun Društva 1.312.524 KM i putem kompenzacija 642.470 KM), što je objašnjeno kod potraživanja u tački 6.2.1.2. izvještaja.

Prihodi od smanjenja obaveza, ukidanja neiskorišćenih dugoročnih rezervisanja i ostali nepomenuti prihodi odnose se na: prihode od smanjenja obaveza u iznosu od 14.771 KM (umanjenje obaveza za porez na isplaćene zarade iz 2013. godine na osnovu izmjene Zakona o porezu na dohodak), prihode od ukidanja rezervisanja (26.088 KM), koji se uglavnom odnose na rezervisanja koja su objašnjena u tački 6.2.2.2. izvještaja i nepomenuti ostali prihodi (2.211 KM).

6.1.2. Rashodi Ukupno iskazani rashodi u iznosu od 9.912.376 KM odnose se na: poslovne rashode 5.043.063 KM, finansijske rashode 237.253 KM i ostale rashode 4.632.060 KM.

U okviru poslovnih rashoda iskazani su: nabavna vrijednost prodate robe (562 KM), troškovi materijala (438.658 KM), troškovi zarada, naknada zarada i ostalih ličnih rashoda (3.238.004 KM), troškovi proizvodnih usluga (56.602 KM), troškovi amortizacije (896.577 KM), troškovi rezervisanja (86.960 KM), nematerijalni troškovi (bez poreza i doprinosa) u iznosu od 128.333 KM, troškovi poreza (170.878 KM) i troškovi doprinosa (26.489 KM).

Troškovi materijala odnose se na troškove: osnovnog materijala i sirovina za izradu učinaka (187.878 KM), režijskog materijala (29.297 KM) i goriva i energije (221.484 KM).

U okviru troškova osnovnog materijala i sirovina za izradu učinaka u 2015. godini iskazani su troškovi koji se odnose na 2014. godinu najmanje u iznosu od 31.852 KM, što je objašnjeno kod zaliha materijala za izradu učinaka na terenu u tački 6.2.1.2. izvještaja.

Troškovi režijskog materijala odnose se na troškove: HTZ opreme (3.815 KM), sitnog alata i inventara (7.523 KM), ostalog režijskog materijala u iznosu od 17.607 KM (odnose se na troškove kancelarijskog materijala i potrošnog materijala za održavanje čistoće) i održavanje transporta (350 KM).

Troškovi goriva i energije se odnose na troškove: naftnih derivata, goriva i maziva (13.461 KM), električne energije (118.361 KM), troškove toplotne energije (79.974 KM) i utrošak vode (9.688 KM).

Troškovi zarada, naknada zarada i ostalih ličnih rashoda (3.238.004 KM) čine 33% ukupno iskazanih rashoda u 2015. g., a niži su za 35% u odnosu na prethodnu godinu. Odnose se na troškove: bruto zarada (2.588.910 KM), bruto naknada članovima nadzornog odbora (33.167 KM), bruto naknada članovima odbora za reviziju (22.885 KM), otpremnina, nagrada i pomoći u skladu sa propisima o radu (10.820 KM), zaposlenih na službenom putu (374.973 KM) i bruto ostalih ličnih rashoda (207.248 KM).

U okviru troškova bruto zarada klasifikovani su troškovi obračunatog toplog obroka za zaposlene čije radno vrijeme nije usklađeno sa radnim vremenom vlastitog restorana (uglavnom rad noću i vikendom) u iznosu od 8.762 KM, što nije u skladu sa članom 40. stav 8. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna



društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 99/14). Zbog pogrešne klasifikacije, troškovi bruto zarada iskazani su više, a troškovi bruto ostalih ličnih rashoda niže za navedeni iznos.

Troškovi bruto naknada članovima nadzornog odbora (33.167 KM) odnose se na obračunate bruto naknade za rad u 2015. godini za četiri člana Nadzornog odbora. Peti član je podnio ostavku 27.02.2015. godine, pa je naknada obračunata zaključno sa drugim mjesecom. Visina naknade definisana je odlukom iz 2009. godine (400 KM).

Troškovi bruto naknada članovima Odbora za reviziju (22.885 KM), obračunati su za prvo polugodište 2015. godine. Jedan član je podnio zahtjev za razrješenje 30.06.2015. godine, pa je u drugom polugodištu obračun vršen za dva člana. Visina naknade definisana je odlukom iz 2010. godine (300 KM mjesečno).

Troškovi zaposlenih na službenom putu (374.973 KM) odnose se na troškove: dnevnica na službenom putu (288.297 KM), smještaja i ishrane na službenom putu (3.696KM), prevoza na službenom putu (82.005 KM) i naknada za korišćenje sopstvenog vozila u poslovne svrhe (976 KM).

Troškovi dnevnica na službenom putu (288.297 KM) čine 77% ukupno iskazanih rashoda po osnovu službenog puta. Najvećim dijelom (269.740 KM) odnose se na dnevnice radnika angažovanih na poslovima koje Društvo obavlja u inostranstvu (angažovani su i po nekoliko mjeseci). Troškovi dnevnica se obračunavaju na osnovu putnih naloga i rješenja koje donosi direktor Društva (sadrže podatke: po kojem se ugovoru obavljaju poslovi, u kojoj zemlji, period angažmana određenog radnika, pripadajuća dnevnica, iznos akontacije).

Pravdanje akontacija koje su isplaćivane prilikom polaska na službeni put i konačni obračun dnevnica vršen je po povratku radnika sa službenog puta. Radnici po povratku sa službenog puta nisu sačinjavali izveštaje o provedenim aktivnostima već su nosioci određenog projekta pisali izvještaje o ukupno izvršenim/realizovanim obavezama po ugovoru sa ino-posrednikom. Navedeni izvještaji sadrže i podatke o isplaćenim dnevnicama u inostranstvu, čija je isplata prikazana u stranoj valuti u gotovini. Ovakav način isplate dnevnica nije u skladu sa izdatim rješenjima za službena putovanja u kojima je navedeno da se dnevnice radnicima isplaćuju na blagajni Društva po povratku sa službenog puta. Dokument navodi da su sredstva na ime dnevnica preuzeta od ino posrednika za šta ne postoje validni računovodstveni dokumenti ovjereni od strane istog, već samo potpisi fizičkih lica bez identifikacionog dokumenta, a u nekim slučajevima i pečat firme koja se ne pojavljuje u ugovorima. Ino posrednik je na osnovu navedenih transakcija u toku 2015. g. ispostavio tri fakture Društvu na ime isplata dnevnica radnicima s pozivom na ugovore 3-12-10 i 4-12-10 od 23.12.2010. godine u iznosu od 457.588 KM. Računovodstvene kontrole navedene dokumentacije nisu vršene, jer Društvo nije definisalo kontrolne postupke niti je odredilo lice za sprovođenje istih. Shodno navedenom zaključujemo da su poslovne transakcije vezane za preuzeta sredstva na ime dnevnica u inostranstvu knjigovodstveno evidentirane na osnovu nepotpunih i neadekvatnih knjigovodstvenih isprava.

Po osnovu dnevnica obračunatih na osnovu radnih naloga za radnike angažovane u inostranstvu evidentirani su troškovi zaposlenih na službenom putu i obaveze prema zaposlenima za troškove na službenom putu. Na osnovu ispostavljenih faktura od strane ino posrednika navedene obaveze su zatvorene, a iskazane su obaveze prema drugim licima u inostranstvu iz ostalih specifičnih poslova koje su izmirene potpisivanjem Izjave o prebijanju obaveza i potraživanja sa Društvom (kompenzacijom), što je objašnjeno kod potraživanja u tački 6.2.1.2. izvještaja.



17

Fakture ispostavljene od strane ino posrednika za isplaćene dnevnice su dokumenti izvedeni na osnovu dokumentacije o datim sredstvima u gotovini (na terenu) koja nije adekvatno dokumentovana i spiskova Društva o izvršenim isplatama dnevnica radnicima angažovanim na radu u inostranstvu u određenom vremenskom periodu.

Za zaposlene koji se upućuju na službeni put u Srbiju i ostale zemlje bivše Jugoslavije i članove uprave koji putuju u inostranstvo bez obzira na destinaciju, ne izdaju se Rješenja za službeni put, što nije u skladu sa članom 14. stav 2. Uredbe o naknadama za službena putovanja u zemlji i inostranstvu za zaposlene u javnom sektoru Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 73/10).

Kao što je već navedeno, zaposleni uz obračun putnih troškova ne podnose i pisani izvještaj, niti u svim slučajevima vrše povrat više isplaćene akontacije (prema obračunu na putnom nalogu) na način kako je definisano članom 16. stav 2. navedene uredbe. Troškovi smještaja na službenom putu (1.877 KM) evidentirani su na osnovu nepotpune knjigovodstvene isprave, odnosno fakture Zvez tursa d.o.o. Beograd koja je ispostavljena na ime ugostiteljskih usluga, a nije navedeno ko je koristio smještaj, što nije u skladu sa članovima 8. stav 1 i 9. stav 1. Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 94/15).

Troškovi bruto ostalih ličnih rashoda (207.248 KM) uglavnom se odnose na: troškove prevoza na radno mjesto i sa radnog mjesta (39.559 KM), naknade za topli obrok pripremljen u restoranu (52.568 KM) i regres za godišnji odmor (115.048 KM).

Naknade troškova za topli obrok pripremljen u restoranu (52.568 KM) iskazane su u visini troškova robe nabavljene za potrebe pripremanja toplog obroka za zaposlene u vlastitom restoranu Društva, a nisu iskazane u visini troškova pripremljenog obroka.

Kod obračuna regresa izvršen je obračun i članovima Uprave Društva. Generalni direktor nema pravo na navedenu isplatu po Ugovoru o radu, pravima i obavezama direktora od 20.10.2015. godine, a ni po zaključcima Vlade Republike Srpske broj 04/1-012-2-351/11 od 03.03.2011. g. i broj 04/1-012-2-2/13 od 11.01.2013. godine. Izvršni direktori imaju pravo na isplatu po osnovu zaključenih ugovora o radu koji nisu usklađeni sa navedenim zaključcima Vlade.

Preporučujemo direktoru da obezbijedi da se: - troškovi ostalih bruto ličnih primanja evidentiraju u skladu sa članom 40.

stav 8. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike.

- ugovori o radu usklade sa svim važećim propisima i da se isplate naknada vrše u skladu sa zaključcima Vlade Republike Srpske.

Troškovi proizvodnih usluga (56.602 KM), odnose se na troškove: usluga na izradi učinaka, transportnih usluga, usluga održavanja, reklame i propagande i troškove ostalih usluga.

Troškovi usluga na izradi učinaka najvećim dijelom se odnose na troškove usluga prevođenja (7.401 KM bez PDV-a).

Transportne usluga najvećim dijelom se odnose na troškove PTT usluga (22.925 KM), u okviru kojih su najznačajniji troškovi za usluge fiksne i mobilne telefonije. Društvo nije donijelo Odluku o visini troškova službenih mobilnih telefona i licima kojima se ti troškovi priznaju, što nije u skladu sa Zaključkom Vlade broj: 04/1-012-2-611/13 od 26.03.2013. godine.



Troškovi ostalih usluga (16.719 KM) odnose se na troškove: komunalnih usluga-čistoća (2.375 KM), usluga zaštite na radu (9.000 KM), naknada za korišćenje auto puta (1.362 KM) i troškove proizvodnih usluga po ugovoru o djelu i povremenim i privremenim poslovima (3.981 KM).

Preporučujemo direktoru Društva da se donese Odluka o visini troškova službenih mobilnih telefona i licima kojima se ti troškovi priznaju, u skladu sa Zaključkom Vlade. Troškovi amortizacije iskazani su u iznosu od 896.577 KM. Obračun je izvršen po proporcionalnoj metodi tokom procijenjenog korisnog vijeka trajanja stalne imovine.

S obzirom na sve navedeno u dijelu koji se odnosu na stalnu imovinu (tačke 3. i 6.2.1.1.) nismo u mogućnosti da se sa dovoljnom pouzdanošću uvjerimo u tačnost iskazanih troškova amortizacije.

Troškovi rezervisanja izkazani su u iznosu od 88.960 KM, a odnose se na rezervisanja za troškove u garantnom roku (10.000 KM), rezervisanja za otpremnine (21.960 KM) i troškove za ostala rezervisanja u iznosu od 55.000 KM (rezervisanja za troškove po osnovu sudskih sporova izvršena na osnovu dokumenta koji je sačinila Služba pravnih, kadrovskih i opštih poslova Društva).

Nematerijalni troškovi (bez poreza i doprinosa) u iznosu od 128.333 KM, odnose se na troškove: neproizvodnih usluga u iznosu od 58.263 KM (najvećim dijelom se odnose na troškove advokatskih usluga 18.095 KM i troškove zdravstvenih usluga 18.585 KM), reprezentacije (3.734 KM), premije osiguranja u iznosu od 35.146 KM (najznačajniji iznos 28.925 KM odnosi se na premiju Garantnom fondu za rizik za korišćenje garancije na ime obezbjeđenja zajma uzetog od Fonda za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske), platnog prometa (13.175 KM), članarina u iznosu od 11.016 KM (uglavnom članarine privrednim komorama) i ostale nematerijalne troškove (7.000 KM).

Troškovi poreza (170.878 KM odnose se na: porez na imovinu (100.895 KM), naknade za korišćenje šuma (663 KM), naknade za protivpožarnu zaštitu (355 KM), naknade za vode (1.656 KM), komunalnu i republičku taksu na firmu (760 KM) i ostale poreze koji terete troškove-komunalna naknada Grad Banja Luka (56.749 KM).

Troškovi doprinosa (26.489 KM), odnose se na doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje sa uvećanim trajanjem (4.368 KM), doprinos za fond solidarnosti na teret poslodavca (21.791 KM) i troškova ostalih doprinosa (330 KM).

Finansijski rashodi (237.253 KM) odnose se na rashode kamata (194.231 KM) i negativne kursne razlike u iznosu od 43.014 KM (efektivne kursne razlike 29.826 KM i po osnovu preračuna na dan bilansiranja 13.188 KM).

Rashodi kamata odnose se na kamate po kratkoročnim i dugoročnim kreditima (88.100 KM) i zatezne kamate u iznosu od 106.131 KM (po osnovu neizmirenih obaveza prema Elektrokrajini 53.432 KM).

Ostali rashodi (4.632.060 KM) odnose se na: gubitke po osnovu prodaje i rashodovanja nematerijalnih ulaganja, nekretnina i postrojenja i opreme (35.991 KM), manjkove nekretnina postrojenja i opreme sa obračunatim porezom na dodatu vrijednost u iznosu od 29.643 KM (manjak 25.336 KM i PDV 4.307 KM), rashode po osnovu ispravke vrijednosti i otpisa potraživanja (4.511.717 KM) i rashode po osnovu rashodovanja zaliha materijala i robe i ostale rashode u iznosu od 54.709 KM (kalo, rastur, kvar i lom zaliha materijala 1.074 KM, troškovi sudskih sporova 15.779 KM i kazne za privredne prestupe i prekršaje 37.856 KM.



19

6.1.3. Finansijski rezultat U Bilansu uspjeha Društvo je iskazalo gubitak u iznosu od 7.010.270 KM. Po osnovu redovne aktivnosti iskazan je gubitak u iznosu od 4.378.795 KM (poslovni gubitak u iznosu od 4.155.666 KM korigovan za finansijske prihode u iznosu od 14.124 KM i finansijske rashode u iznosu od 237.253 KM), a po osnovu ostalih prihoda i rashoda iskazan je gubitak u iznosu od 2.631.475 KM.

Nismo se mogli uvjeriti u istinitost i objektivnost iskazanog finansijskog rezultat jer postoje odstupanja stvarnog stanja stalne imovine (popisanog) od iskazanog knjigovodstvenog stanja i mogući efekti pogrešno iskazanih troškova amortizacije kao i efekti za druge iskazane pozicije za koje revizija nije mogla potvrditi da su istinito i fer iskazane (tačke 3, 6.1.2. 6.2.1.1.i 6.2.1.2).

6.2. Bilans stanja

U poslovnoj aktivi Bilansa stanja Društva na dan 31.12.2015. g. iskazana je ukupna imovina u vrijednosti od 35.789.948 KM (stalna imovina 31.966.094 KM i tekuća imovina 3.823.854 KM). Poslovna aktiva je uravnotežena sa poslovnom pasivom koju čine: osnovni kapital (39.216.352 KM), revalorizacione rezerve (14.319.942 KM), gubitak do visine kapitala (35.626.415 KM), rezervisanja (187.437 KM), dugoročne obaveze (2.250.000 KM) i kratkoročne obaveze (15.442.632 KM).

U Bilansu stanja na dan 31.12.2015. godine, kod zaliha materijala nije iskazana ispravka vrijednosti u iznosu od 167.577 KM, a bruto iznos iskazan je u visini neto iznosa, što nije u skladu sa članom 5. stav 3. Pravilnika o sadržini i formi obrazaca finansijskih izvještaja za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 84/09, 120/11). Navedeno nije uticalo na iskazani neto iznos.

Preporučujemo direktoru da obezbijedi da se finansijski izvještaj Bilans stanja sačinjava u skladu sa članom 5. stav 3. Pravilnika o sadržini i formi obrazaca finansijskih izvještaja za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike.

6.2.1. Aktiva 6.2.1.1. Stalna imovina Stalna imovina na dan 31.12.2015. godine iskazana je u iznosu od 31.966.094 KM (nabavna vrijednost 61.495.414 KM, ispravka vrijednosti 29.529.320 KM), a odnosi se na: zemljište u iznosu od 15.736.200 KM, građevinske objekte 15.711.022 KM (nabavna vrijednost 37.375.433 KM, ispravka vrijednosti 21.664.411 KM), postrojenja i opremu 510.847 KM (nabavna vrijednost 8.236.297 KM, ispravka vrijednosti 7.725.450 KM), sredstva kulture 5.920 KM i dugoročne plasmane 2.105 KM (dugoročni krediti dati zaposlenima u ranijem periodu).

Knjigovodstvena vrijednost stalnih sredstava iskazana na dan 31.12.2015. godine ne slaže se sa iznosom navedenim u izvještaju Centralne popisne komisije, manja je za 259.322 KM (nije dokumentovano na šta se odnosi), što nije u skladu sa članom 17. stav 1. Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske.

Nematerijalna sredstva nemaju iskazanu sadašnju vrijednost, jer su u potpunosti otpisana, odnosno vode se nabavna vrijednost i ispravka vrijednosti ulaganja u razvoj u istom iznosu od 132.960 KM. Na ovim sredstvima nije bilo promjena u 2015. godini.



Ulaganja se odnose na projekte za proširenje Vazduhoplovnog zavoda „Kosmos“ i prema podacima iz poslovnih knjiga datiraju od 2003. godine. Izvršen je uvid u dokument „Izvedbeno projektna dokumentacija za dogradnju i rekonstrukciju nedovršenog sprata objekta (INV broj 11714)“, u vrijednosti od 24.225 KM od 24.10. 2003. godine. U istom je naglašeno da se navedenom dokumentacijom treba povećati vrijednost osnovnog sredstva, a priznata su ulaganja u razvoj. Nismo se mogli uvjeriti (nije dokumentovano) da li su radovi po osnovu navedenog dokumenta izvršeni, a ni zbog čega su iskazana ulaganja u razvoj.

Zemljište u vrijednosti od 15.736.200 KM upisano je u zemljišnim knjigama kao vlasništvo Društva 1/1, ukupne površine 78.681 m².

U Napomenama uz finansijske izvještaje za 2015. godinu objelodanjeno je da je na osnovu Rješenja Ministarstva finansija Republike Srpske od 26.03.2013. godine odobrena jednokratna odgoda plaćanja poreskih obaveza u iznosu od 9.080.939 KM do 14.03.2014. godine i upisana hipoteka na nekretninama Društva kao založnog dužnika, radi obezbjeđenja novčanog potraživanja u korist Poreske uprave Republike Srpske i da je na osnovu Ugovora o zajmu za prerađivačku industriju od 03.09.2013. godine, odobrenog od strane Fonda za razvoj i zapošljavanje Republike Sropske a.d. Banja Luka (IRB) u iznosu od 2.000.000 KM i ugovora o izdavanju garancije od 11.09.2013. godine zaključenog sa Garantnim fondom Republike Srpske za obezbjeđenje navedenog zajma, uknjiženo založno pravo drugog reda istog ranga na nekretninama založnog dužnika ''Kosmos''' a.d. Banja Luka, radi obezbjeđenja novčanog potraživanja u korist Fonda za razvoj i zapošljavanje RS a.d. Banja Luka i Garantnog fonda RS a.d. Banja Luka u omjeru 50% prema 50%, a za obezbjeđenje novčanog potraživanja po odobrenom zajmu u iznosu 2.000.000 KM. Prema pisanoj informaciji hipoteka je i dalje na snazi, što nije objelodanjeno.

Građevinski objekti iskazani su na dan 31.12.2015. godine u iznosu od 15.711.022 KM (nabavna vrijednost 37.375.433 KM, ispravka vrijednosti 21.664.411 KM).

U 2015. godini nisu iskazana povećanja vrijednosti građevinskih objekata.

Smanjenje vrijednosti u 2015. godini iskazano je u iznosu od 29.077 KM (nabavna vrijednost 64.292 KM, ispravka vrijednosti 26.505 KM). Odnosi se na rashodovanje montažnog objekta koji je demontiran iz razloga postavljanja privremenog montažnog objekta, prema ugovoru zaključenom sa zakupcem („Hendi pet“ d.o.o. Banja Luka) 26.10.2015. godine. Prema prijedlogu popisne komisije demontirane dijelove navedenog hangara, treba pretvoriti u odgovarajuću „furdu“ i prodati, a prema usmenoj izjavi odgovornih lica do momenta završetka revizije nisu preduzete nikakve aktivnosti po tom pitanju. Nije izvršena procjena nadoknadive vrijednosti rashodovanog hangara i nije izvršeno odgovarajuće evidentiranje.

Postrojenja i oprema iskazani su u iznosu 510.847 KM (nabavna vrijednost 8.236.297 KM, ispravka vrijednosti 7.725.450 KM).

U 2015. godini iskazano je povećanje vrijednosti opreme u iznosu od 5.338 KM (nabavka mašine za prosijecanje kolektorskog mikanita, kalorimetra i računara).

Smanjenje vrijednosti opreme iskazano je u ukupnom iznosu od 98.271 KM. Odnosi se na rashodovanje opreme (72.935 KM) i manjak (25.336 KM) koji su utvrđeni popisom. Za utvrđeni manjak pokrenut je sudski spor protiv odgovornog lica.

U obrazloženjima uz finansijske izvještaje za 2015. g. naveden je iznos korekcije početnog stanja ispravke vrijednosti stalnih sredstava za 2.386 KM, a nije objavljeno po osnovu čega je izvršena korekcija, što nije u skladu sa MRS 8-Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, paragraf. 49.



21

Tuđa sredstva su popisana na posebnim popisnim listama, a odnose se na: strana sredstva, sredstva Ministarstva odbrane BiH i sredstva za koja se nismo mogli uvjeriti čija su (radari, vozilo, pes 100, vjetrenjače, elektromotori, transformatori). Za navedena sredstva nije utvrđena vrijednost i nisu iskazana u vanbilansnoj evidenciji, što nije u skladu sa članovima 62. i 63. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike.

Takođe, na popisnim listama za popis tuđih sredstava popisana su sredstva za koja je u uvodnom dijelu Napomena uz finansijkske izvještaje objelodanjeno da su aktom Vlade Republike Srpske od 17.03.2011. godine Društvu data na trajno korišćenje bez naknade 5.923 pozicije neperspektivne pokretne vojne imovine koja se sada nalazi u krugu Društva. Ova materijalna imovina se vodi samo količinski. Popisna lista koja je sačinjena prilikom popisa obavljenog krajem 2012. godine prenesena je u elektronski oblik i pohranjena u računarskom sistemu Društva, bez utvrđivanja vrijednosti date imovine. Navedenim popisom je identifikovano 5.895 stavki, dok je 28 pozicija ostalo neidentifikovano. Za dio navedene imovine za koji je ocijenjeno da ima komercijalnu perspektivu (16 pozicija radarske opreme, meteoroloških stanica i agregata za proizvodnju električne energije) izvršena je procjena vrijednosti u iznosu od 476.290 KM i vanbilansno evidentiranje u 2013. godini. U napomenama uz finansijske izvještaje za 2015. godinu objavljeno je da se u vanbilansnoj evidenciji vodi ukupno procijenjeni dio imovine. Međutim, na dan 31.12.2015. godine ova sredstva su iskazana u vanbilansnoj evidenciji u iznosu od 394.890 KM, manje za 81.400 KM. Umanjenje je nastalo po osnovu prodaje dijela navedene imovine uz saglasnost Vlade Republike Srpske, u 2014. g. kupcu iz inostranstva po cijeni od 228.635 KM.

Imovina dodijeljena Društvu aktom Vlade Republike Srpske od 17.03.2011. godine na trajno korišćenje bez naknade, čija vrijednost nije procijenjena (vodi se samo količinski), nije popisivana na dan 31.12.2015. godine, te se nismo mogli uvjeriti u objektivnost objavljenih podataka.

6.2.1.2. Tekuća imovina U okviru tekuće imovine iskazane su zalihe i dati avansi u iznosu od 2.734.787 KM, kratkoročna potraživanja, plasmani i gotovina u iznosu od 1.089.067 KM (bruto iznos 6.336.856 KM, ispravka vrijednosti 5.247.789 KM) i aktivna vremenska razgraničenja 585.752 KM.

Zalihe su iskazane u iznosu od 2.678.839 KM, a odnose se na: materijal za izradu učinaka u skladištu (2.210.492 KM), alat, inventar i HTZ opremu u skladištu (18.337 KM), alat, inventar i HTZ opremu u upotrebi (320.375 KM), zalihe goriva i maziva i kancelarijskog materijala (6.361 KM), ispravku vrijednosti zaliha materijala, rezervnih dijelova, alata, inventara i HTZ opreme (167.577 KM), nedovršenu proizvodnju (12.395 KM), poluproizvode (187.283 KM), nedovršene usluge (91.095 KM) i robu u skladištu (78 KM).

Zalihe materijala u skladištu iskazane su u početnom stanju u iznosu od 2.254.529 KM. Prema pisanoj informaciji, ove zalihe (rezervni dijelovi 5.124.850 komada) datiraju od prije 25 godina, 90% je nabavljeno namjenski za potrebe remonta vojne tehnike u tom periodu i nisu za široku upotrebu, već isključivo služe za remont vojnih sredstava. Navedene zalihe su tehnološki zastarjele, a Društvo nije vršilo procjenu neto ostvarive vrijednosti, pa nije iskazalo ni efekte navedene procjene na finansijske izvještaje, što nije u skladu sa MRS 2– Zalihe, paragraf 9, 28 i 33. U vezi s tim ne možemo sa sigurnošću potvrditi iskazanu vrijednost zaliha.



Osnovni materijal u skladištu nabavljen u 2015. godini iskazan je u iznosu od 197.244 KM od čega se materijal u iznosu od 70.734 KM vodi kao materijal za izradu učinaka na terenu.

Zaduženje i razduženje magacina u iznosu od 70.734 KM izvršeno je na osnovu fakture br. 11/12-2015 od 16.12.2015. g. ispostavljene od strane ino-posrednika za obavljanje poslova u inostranstvu, koja je zavedena u knjigu ulaznih faktura broj 85 dana 22.12.2015. godine. Fakturisani su troškovi za materijal i rezervne dijelove na terenu plaćeni od strane ino posrednika po ugovorima br. 3-12-10, 4-12-10 i 01-12/12 u iznosu od 36.165 EUR (70.734 KM). Na fakturi nisu navedeni količina i jedinica mjere, već je navedeno da prilog fakture čine izvještaji radnika i pregledi računa za materijal i rezervne dijelove, a nije bliže definisano koji su to izvještaji (od kojeg su datuma, na koji period se odnose, sa kojim su radnim nalogom povezani i sl.), kako bi se pouzdano znalo šta čini prilog, te da li je fakturisani iznos tačan.

Kao prilog navedenoj fakturi prezentovan je Izvještaj o radu u inostranstvu u periodu od 23.02.2014 do 31.12.2014. godine. Prema dokumentaciji uz ovaj izvještaj, ino posrednik koji je ispostavio navedenu fakturu nije platio materijal i rezervne dijelove određenim firmama od kojih su nabavljeni, već su radnici Društva primili novac i sami kupovali, pa ispostavljena faktura ne odražava suštinu poslovnog događaja na koji se odnosi. Dokumentima o preuzimanju novca dokumentovana je primopredaja uglavnom između fizičkih lica bez identifikacionog dokumenta i u dva slučaja postoji pečat firme koja se ne pojavljuje u ugovorima o izvođenju radova u inostranstvu pa se nismo mogli pouzdano uvjeriti da se provedene aktivnosti odnose na ino posrednika. Za dokumentovanje potrošnje materijala priloženi su računi sa specifikacijom istih. Računi su na stranom jeziku a vođa projekta je na poleđini računa trebao je da piše šta su kupili od materijala, iznos i valutu. Na pojedinim računima nije napisan iznos i valuta, a pravdanje određene potrošnje vršeno je tako što je na listu papira napisan datum, artikl, iznos i potpis zaposlenog, što se uglavnom odnosi na prehrambene artikle. Ino-posrednik se u zaključenim ugovorima javlja kao naručilac posla (kupac), a u ovom slučaju se javlja kao dobavljač.

Prethodno navedene pojedine knjigovodstvene isprave, kojima se dokumentuje preuzimanje novca i nabavka materijala za potrebe obavljanja poslova u inostranstvu, kao i ispostavljena faktura od strane ino-posrednika, nisu sačinjeni u skladu sa članovima 7. stav 1. i 8. stav 1. i 3. Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske koji je bio u primjeni do 24.11.2015. godine i članovima 8. stav 1. i 9. stav 1. i 3. Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske koji je u primjeni nakon navedenog datuma.

Na osnovu navedene fakture ino posrednika (br. 11/12-2015 od 16.12.2015. g.), u iznosu od 70.734 KM, u 2015. godini iskazani su zaduženje i razduženje zaliha materijala za izradu učinaka na terenu, troškovi osnovnog materijala i sirovina za izradu učinaka i obaveze prema pravnim licima u inostranstvu-specifični poslovi. Računi uz izvještaj koji čini prilog ovoj fakturi odnose se na 2014. godinu najmanje u iznosu od 31.852 KM, te su troškovi osnovnog materijala i sirovina za izradu učinaka u 2015. godini iskazani više, a rezultat poslovanja (gubitak) manje za navedeni iznos, a nerealno su iskazani i promet zaliha sirovina i materijala i obaveze u početnom stanju za isti iznos.

U materijalnom knjigovodstvu nabavljeni materijal i njegova potrošnja iskazani su u iznosima od 45.629 KM i 25.105 KM (ukupno 70.734 KM), jer se radi o dva različita posla. Evidentiranje ovog materijala izvršeno je u ukupno navedenim iznosima u okviru ostalog materijala, a nije uspostavljena analitička evidencija po vrsti materijala.

Prema analitičkoj evidenciji pogonskog knjigovodstva troškovi iz prethodno navedene fakture ino posrednika (br. 11/12-2015 od 16.12.2015. g.) iskazani su u dva radna



23

naloga (1855 i 2573) u iznosima od 25.105 KM i 45.629 KM u 2015. godini iz kojih se ne vidi da li su zaključeni i u istima su navedene fakture koje je Društvo ispostavilo ino-posredniku kao naručiocu posla (preduzeće koje je ispostavilo fakturu za prethodno navedeni materijal u 2011, 2012, 2013. i 2014. godini.

Zbog činjenice da faktura, ispostavljena od strane ino posrednika kao naručioca posla (70.734 KM) na ime troškova materijala, predstavlja izvedeni dokument, jer je ispostavljena na osnovu drugih dokumenata i to nedovoljno pouzdanih, nismo se mogli uvjeriti u objektivnost evidentiranih zaliha, a što se dalje odrazilo na nemogućnost uvjeravanja u objektivnost iskazanih troškova po osnovu iskazane potrošnje navedenih zaliha.

Društvu su 15.07.2015. g. doznačena sredstva u iznosu od 22.718 KM (po ugovoru o dodjeli novčanih sredstava za poboljšanje efikasnosti poslovanja zaključenom između Društva i Ministarstva industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske u decembru 2014. g. na osnovu javnog konkursa) u vidu subvencija. Sačinjen je i dostavljen izvještaj o namjenskom trošenju sredstava u kome je između ostalog navedeno da je nabavljena oprema u iznosu od 10.477 KM. Iznos od 1.261 KM odnosi se na nabavku mašine za prosjecanje kolektorskog mikanita koja je stavljena u upotrebu, a iznos od 9.216 KM odnosi se na nabavku regulacionih transformatora koji su evidentirani kao zaliha rezervnih dijelova 23.10.2015 godine. Prema usmenoj izjavi, navedeni transformatori su prodati preduzeću Disour. d.o.o iz Istočnog Sarajeva. Izlazna dokumentacija se ne može povezati sa navedenom ulaznom dokumentacijom. Nabavljeni transformatori su kod pravdanja namjenskog trošenja sredstava tretitani kao oprema, zaduženi u magacinu kao zaliha rezervnih dijelova, a prodati kao roba. Na osnovu raspoložive dokumentacije nismo se mogli uvjeriti u ispravnost priznavanja provedenih transakcija.

Na osnovu podataka iz pogonskog knjigovodstva iskazane su promjene krajnjeg u odnosu na početno stanje zaliha učinaka: povećanje vrijednosti zaliha nedovršenih proizvoda (11.575 KM), smanjenje nedovršenih usluga (50.568 KM) i smanjenje zaliha poluproizvoda (5.492 KM). Promjene iskazane kod navedenih zaliha evidentirane su paralelno u okviru računa promjene vrijednosti zaliha učinaka, ali povećanje vrijednosti zaliha nedovršenih proizvoda u iznosu od 11.575 KM nije iskazano u okviru računa povećanje vrijednosti zaliha učinaka, već je u postupku knjiženja prebijeno sa iskazanim smanjenjem nedovršenih usluga i smanjenjem zaliha poluproizvoda, što ukupno iznosi 56.060 KM i evidentirano je smanjenje vrijednosti zaliha učinaka u prebijenom iznosu od 44.485 KM. Dati avansi (55.948 KM) odnose se na date avanse dobavljačima u Republici Srpskoj (7.052 KM) i date avanse dobavljačima u inostranstvu (48.896 KM).

Društvo je u 2015. godini, na osnovu izvoda banke, iskazalo avansnu uplatu dobavljaču koja je izvršena 21.08.2015. godine. Osnov za uplatu bio je predračun na ime izvršenih usluga prevoza. Za dokumentovanje izvršenja usluga za koje je izvršeno avansno plaćanje dostavljen je račun pod istim brojem predračuna i istog datuma. Na finansijskoj kartici dobavljača evidentirana je obaveza (1.500 KM) po računu sa datumom dokumenta 20.8.2015, a periodom knjiženja treći mjesec 2016. godine i uplata kod koje u opisu stoji broj izvoda iz 2015. godine i datum dokumenta 20.08.2015. godine (izvod od 21.08.2015. g.). Račun i predračun kao dokumenti su nepouzdani.

Dana 22.10. 2015. godine evidentiran je avans u iznosu od 55.000 KM na osnovu ugovora o cesiji br. 26/2015 od 15. 10.2015. godine (Unisturs cesionar-primalac, cezus-dužnik Matra grup d.o.o Banja Luka, Kosmos cedent-ustupalac) u kome je navedeno da cedent ustupa cesionaru svoja potraživanja od cezusa po osnovu predračuna br. p15-10-01/15 ( 55.000 KM). Predračun je ispostavljen 15.10.2015. g. na osnovu ugovora broj



0 od 15.10.2015. g. (ugovor ne postoji) i navedeno je avio karte (nema relacije, broj karata, cijena karte). Dio avansa pravdan je fakturama od 27.10.2015. g. broj: 2256/15 (17.208 KM), 2257/15 (22.944 KM) i 2258-1/15 (4.767 KM), datum putovanja i putnici, a pojedinačna cijena nije navedena. Za navedene avansno plaćene usluge avio-prevoza konstatovane su nepravilnosti kod provođenja nabavki (objašnjeno u tački 4. izvještaja) i kod plaćanja cesijom (objašnjeno u ovoj tačkiki izvještaja kod potraživanja).

Po predračunu 68/15 uplaćen je 15.12.2015. godine avans 25.000 EUR (48.895,75 KM) sa kojim je zatvoren dio obaveze prema dobavljaču iz Novog Sada (Tehnolink) za nabavku tri agregata koji su zaprimljeni u skladište zaliha materijala i rezervnih dijelova. Usmeno je rečeno da će biti isporučeno istom kupcu kome su u 2015. godini isporučeni transformatori (Disour Istočno Sarajevo), što je objašnjeno kod zaliha.

Kratkoročna potraživanja iskazana su u neto iznosu od 289.304 KM (bruto iznos 5.537.093 KM i ispravka vrijednosti 5.247.789 KM), a odnose se na potraživanja od kupaca (285.462 KM) i druga kratkoročna potraživanja u iznosu od (3.842 KM).

Na dan 31.12.2015. godine iskazana su sumnjiva i sporna potraživanja od kupaca u iznosu od 4.985.977 KM (od kupaca iz Republike Srpske 630.086 KM, Federacije BiH 6.805 KM i inostranstva 4.349.085 KM) i sumnjiva i sporna druga kratkoročna potraživanja u iznosu od 261.812 KM (sporna potraživanja za kamate u Republici Srpskoj 250.744 KM, za kamate u inostranstvu 7.595 KM i sporno potraživanje od zaposlenog 3.473 KM). Ukupna sumnjiva i sporna potraživanja (5.247.789 KM) iskazana na dan 31.12.2015. godine su ispravljena. Ispravka vrijednosti potraživanja izvršena na teret rashoda 2015. godine (4.511.717 KM) odnosi se na ispravku vrijednosti potraživanja od kupaca, a za druga potraživanja nije vršena ispravka u 2015. godini.

Neto potraživanja od kupaca na dan 31.12. 2015. godine (285.462 KM) odnose se na potraživanja po osnovu prodatih proizvoda i usluga (248.154 KM) i po osnovu zakupa (37.308 KM).

Od ukupnih potraživanja po osnovu prodatih proizvoda i usluga (248.154 KM), 98% odnosi se na četiri kupca (Željeznice Republike Srpske 44.759 KM, Eko energija d.o.o Banja Luka 165.789 KM, Disuor d.o.o Istočno Sarajevo 22.090 KM i Matra grup d.o.o. Banja Luka 9.865).

Od ukupno fakturisane vrijednosti prodatih roba i usluga u Republici Srpskoj u 2015. g. u iznosu od 618.772 KM, 93 % odnosi se na prethodno navedene kupce (Željeznice Republike Srpske 118.083 KM, Eko energija d.o.o Banja Luka 177.872 KM, Disuor d.o.o Istočno Sarajevo 22.090 KM i Matra grup d.o.o. Banja Luka 256.990 KM).

Značajnija nenaplaćena potraživanja po osnovu zakupa su od zakupaca: Toplana a.d. Banja Luka (8.775 KM), Eko energija d.o.o Banja Luka ( 4.162 KM) i Bili brig d.o.o Grude (5.712 KM).

Sa preduzećem Matra Group d.o.o Banja Luka, sa sjedištem u zakupljenim prostorijama Društva, zaključen je ugovor broj 02/15-01 od 04.03.2015. g. u kome je definisano (član 9. tačka 9.) da sva dokumentacija koja proizilazi iz navedenog ugovora ima karakter poslovne tajne, te da cijena nije fiksna, može se mijenjati ako dođe do skoka cijena osnovnog materijala na tržištu. Na osnovni ugovor zaključeno je više aneksa vezano za izmjenu cijene. Ugovorom je definisano plaćanje na račun Društva, po potpisivanju zapisnika o kvantitativnom i kvalitativnom prijemu robe. Plaćanje je uglavnom vršeno zaključenjem ugovora o cesiji. U 2015. godini na žiro račun je uplaćeno 86.246 KM, a putem cesije 160.878 KM.



25

Za Željeznice Republike Srpske vršene su usluge po osnovu ugovora zaključenih u 2014. g., a odnose se na opravku vučnih motora lokomotive i remonta energetskog transformatora. Društvo je 16.07.2015. g ispostavilo fakturu broj 05-0201-15 za izvršenu uslugu opravke vučnog motora lokomotive na iznos od 32.329 KM. Navedena faktura je vraćena od strane kupca jer u prilogu nije imala potrebnu specifikaciju izvršenih radova, kako je bilo predviđeno ugovorom. Društvo je storniralo potraživanja i prihode po navedenoj fakturi 19.08.2015. godine i ispostavilo novu fakturu po istom osnovu na iznos od 20.922 KM, što upućuje na nepouzdanost kod praćenja troškova izvršenih usluga. U 2015. godini na žiro račun je uplaćeno 55.721 KM , a putem kompenzacije 78.758 KM.

Sa kupcem Eko energija zaključen je okvirni ugovor broj 02-6-U-993/15. Po svakoj narudžbi zaključuje se Aneks ugovora uz okvirni Ugovor. Predmet ugovora je remont vjetrogeneratora. U 2015. godini na žiro račun je uplaćeno 113.307 KM, putem cesije 13.094 KM.

Kupcu Disour d.o.o iz Istočnog Sarajeva prodati su rezervni dijelovi, kao posredniku za izvoz robe, u svrhu vođenja poslova u inostranstvu prema ugovoru 4-12-10 (ugovor nije zaključen sa ovim preduzećem, već sa ino posrednikom). Ukupna potraživanja po osnovu ostvarenog prometa u 2015. godini iskazana su u iznosu od 22.090 KM i nisu naplaćena.

Kratkoročna potraživanja od kupaca u inostranstvu iskazana su u početnom stanju 2015. g. u iznosu od 4.558.830 KM od čega je u 2015. godini naplaćeno 91.188 KM, a preostala potraživanja u iznosu od 4.467.642 KM prenesena su na sumnjiva i sporna potraživanja i ispravljena na teret rashoda 2015. godine. U toku godine evidentirana su nova potraživanja samo u iznosu od 25.275 KM koja su naplaćena.

Potraživanja koja su prenesena u 2015 godini na sumnjiva i sporna odnose se na potraživanja od ino posrednika za poslove u inostranstvu sa kojim su zaključeni ugovori broj: 01-07/10 od 09.07.2010. g., 1-12-10, 2-12-10, 3-12-10, 4-12-10 sve četiri zaključena 23.12.2010. g. i 01-12/12 od 28.12.2012. g. Prenos potraživanja na sumnjiva i sporna potraživanja vršen je po osnovu dospjelosti plaćanja od jedne godine.

U svim zaključenim ugovorima ugovoreno je avansno plaćanje za koje se vezuje početak radova.

U ugovorima zaključenim 23.12.2010. godine definisani su rokovi realizacije od šest do osamnaest mjeseci od uplate avansa. Avansi su uplaćeni u periodu od 16.03. do 29.08.2011. godine (shodno odredbi ugovora uplata avansa podrazumijeva početak radova), pa slijedi da su svi poslovi po navedenim ugovorima trebali biti realizovani do 05.11.2012. godine. Definisani rokovi su značajno probijeni, jer su aktivnosti po osnovu obaveza iz pojedinih navedenih ugovora prisutne u 2015. godini, a i u 2016. godini, odnosno nije postupano u skladu sa članom 6. navedenih ugovora.

Iako su aktivnosti po osnovu obaveza iz navedenih ugovora prisutne u 2015. godini, u ovoj godini nije ispostavljena ni jedna faktura prema naručiocu posla. Posljednje fakture koje su izdate prema naručiocu posla, tj. ino posredniku po ugovorima od 23.12.2010. godine izdate su u 2014. g. u iznosu od 4.467.462 KM (2.284.268 EUR). Navedene fakture su ispostavljane na osnovu zapisnika o izvršenim uslugama u kojima se navodi period u kome su izvršene usluge, broj ugovora, podfaza iz priloga ugovora, iznos, potpis i pečat naručioca i izvršioca poslova.

Poslovi navedeni u zapisnicima kao izvršeni, a zatim fakturisani, utvrđivani su tako što je ukupna vrijednost ugovorenih poslova po jednoj fazi dijeljena sa brojem podfaza i na osnovu utvrđene prosječne vrijednosti jedne podfaze utvrđivano je koliko je faza i dijelova faza sadržano u iznosu koji se fakturiše, a kako se došlo do iznosa navedenih u



zapisnicima u visini kojih su ispostavljane fakture nije dokumentovano. U zapisnicima nisu navedeni radni nalozi koji su otvoreni po osnovu poslova koji treba da su realizovani i za koje su ispostavljane fakture, a nisu priložene ni specifikacije nastalih troškova te se nismo mogli uvjeriti da li su u fakturisanim iznosima sadržani troškovi u skladu sa članom 2.1.1 navedenih ugovora.

Prateći radne naloge iz evidencije pogonskog knjigovodstva uočeno je da su po osnovu radnih naloga koji se odnose na jedan od prethodno navedenih ugovora (br. 4-12-10) koji su zaključeni 23.10.2010. godine, iskazani troškovi u 2015. godini (356.247 KM), koji su vezani za fakture prema ino-posredniku iz 2011. g. (48.896 KM), 2014. g. (586.749 KM) i 2016. g. (109.869 KM) i prema firmi koja nije jedna od strana u ugovoru fakturisano je u iznosu od 40.318 KM.

Po nalogu koji se odnosi na ugovor 01-12/12 od 28.12.2012. g. u 2015. godini iskazani su troškovi u iznosu od 600.270 KM, koji su vezani za fakture ispostavljene ino posredniku u 2012. g. 639.556 KM (327.000 EUR), u 2013. g. 639.556 KM (327.000 EUR), u 2014. g. 959.335 KM (490.500 EUR) i 880.000 KM (450.000 EUR) i drugoj firmi (Disuor Istočno Sarajevo) fakturisano je 7.180 KM (nije jedna od strana u navedenom ugovoru). Navedene fakture vezuju se i za troškove iz ranijeg perioda kao i za troškove 2016. godine.

Shodno činjenici da se zapisnici o izvršenim uslugama ne vezuju za radne naloge i ne pružaju podatke o stvarno nastalim troškovima za period na koji se odnose, da su svi radni nalozi vezani za ugovore sa inostranstvom otvoreni više godina, a nisu otvarani podnalozi koji bi se zatvarali u momentu realizacije određene faze ugovorenog posla, da se troškovi tekućeg perioda vezuju za fakture iz prethodnog perioda (ispostavljane fakture prije realizacije posla), fakturisana realizacija se ne može na osnovu dostupne dokumentacije povezati sa odgovarajućim radnim nalozima, zbog čega se nismo mogli uvjeriti u postojanje, potpunost, tačnost, ispravno razgraničenje i klasifikaciju iskazanih potraživanja (4.467.642 KM). Nemogućnost uvjeravanja u objektivnost iskazanih potraživanja po osnovu ino-poslova dalje je uticala na nemogućnost uvjeravanja u objektivnost iskazanih povezanih računa (prihoda, sumnjivih i spornih potraživanja, ispravke sumnjivih i spornih potraživanja i troškova po osnovu izvršene ispravke, troškova realizovanih i troškova prodatih usluga, kao i rezultata tekuće godine i ranijih godina).

Vezano za poslove u inostranstvu naručilac posla (ino posrednik) ispostavljao je u 2015. godini fakture Društvu (izvršilac poslova u inostranstvu) na ime izvršenih plaćanja u gotovom novcu na terenu, za račun Društva i to: dnevnica angažovanim radnicima, dodatka, materijala i rezervnih dijelova, nasuprot činjenici da u 2015 godini Društvo nije ispostavljalo fakture za rad u inostranstvu. Ispostavljanje faktura za plaćeni materijal i rezervne dijelove objašnjeno je kod zaliha (tačka 6.2.1.2. izvještaja), a za dnevnice kod obaveza za troškove na službenom putu (tačka 6.2.2.3. izvještaja).

Obaveze po osnovu faktura ispostavljenih od strane naručioca posla kompenzirane su sa iskazanim sumnjivim i spornim potraživanjima u ukupnom iznosu od 642.470 KM.

U 2015. godini, naplata potraživanja najmanje u iznosu od 895.200 KM izvršena je zaključenjem ugovora o cesiji (173.972 KM sa kupcima na domaćem tržištu) i ugovora o kompenzaciji (78.758 KM sa kupcem na domaćem tržištu i 642.470 KM sa ino-kupcem), bez pismene saglasnosti Nadzornog odbora, što nije u skladu sa članom 41. Zakona o javnim preduzećima, kojim je definisano da se izmirenje duga prema povjeriocu preduzeća, plaćanjem trećem licu (ugovor o cesiji) i prebijanje dugova (ugovor o



27

kompenzaciji) može vršiti isključivo uz pismeno ovlašćenje većine članova nadzornog odbora.

Gotovinski ekvivalenti i gotovina iskazani su u iznosu od 214.001 KM (stanje na poslovnim računima u domaćoj valuti 210.265 KM, u stranoj valuti 1.179 i stanje blagajne u domaćoj valuti 528 KM i u stranoj valuti 2.039 KM).

Društvo je u periodu od 02.07.2015. do 06.12.2015. g. zaprimilo uplate u blagajnu po osnovu pazara iz bifea i na ime zakupnina u ukupnoj vrijednosti od 4.511 KM. Sredstva naplaćena putem blagajne nisu uplaćivana na žiro račun u propisanom roku, što nije u skladu sa članom 8. Uredbe o uslovima i načinu plaćanja gotovim novcem.

Na deviznom računu Društva kod YU Garant banke u Beogradu na dan 31.12.2015. godine iskazano je stanje u iznosu od 632 KM. Banka je prestala sa radom 2003. godine i prerasla u Srpsku banku, koja je 2010. godine ugasila račun Društva. Prema pisanoj informaciji sredstva su iskorišćena od strane banke za troškove gašenja računa u šta se nismo mogli pouzdano uvjeriti, jer nismo imali na uvidu izvorne dokumente.

U okviru aktivnih vremenskih razgraničenja (585.752 KM) iskazani su premija u iznosu od 133.029 KM (Garantni fond) i unaprijed obračunate kamate u iznosu od 448.370 KM (Fond za razvoj- IRB).

Na osnovu otplatnog plana po odobrenom kreditu i plana otplate premije za rizik po ugovoru o izdavanju garancije izvršeno je evidentiranje ukupno obračunatih kamata i premije zaduženjem aktivnih vremenskih razgraničenja uz odobrenje pasivnih vremenskih razgraničenja, što nije u skladu sa članovima 20. i 37. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike. Zbog navedenog aktivna vremenska razgraničenja iskazana na dan 31.12.2015. godine precijenjena su za iznos od 621.329 KM.

6.2.2. Pasiva 6.2.2.1. Kapital Kapital Društva na dan 31.12.2015. g. iskazan je u vrijednosti od 17.909.879 KM. U strukturi kapitala iskazani su osnovni kapital (39.216.352 KM), revalorizacione rezerve (14.319.942 KM) i gubitak do visine kapitala (35.626.415 KM). Iskazana vrijednost akcijskog kapitala odgovara iznosu upisanom u sudski registar i Centralni registar hartija od vrijednosti a.d. Banja Luka. Revalorizacione rezerve iskazane su po osnovu izvršene procjene zemljišta koja je izvršena 2010. godine od strane ovlašćenog procjenitelja po tržišnim cijenama. Navedeno ukazuje na činjenicu da nije vršena procjena sveukupnih pozicija stalne imovine tako da se ne možemo uvjeriti u fer vrijednost ukupno iskazane stalne imovine u poslovnim knjigama (poslovni objekti, postrojenja, oprema i drugo).

Na dan 31.12.2015. godine iskazan je gubitak ranijih godina u iznosu od 28.616.145 KM i gubitak tekuće godine u iznosu od 7.010.270 KM. Ukupno iskazani gubitak (35.626.415 KM) iznosi 90,85% osnovnog kapitala Društva, što upućuje na ugroženost načela stalnosti poslovanja.

6.2.2.2. Rezervisanja Rezervisanja (187.437 KM) odnose se na rezervisanja za naknade i beneficije zaposlenih u okviru kojih su iskazana rezervisanja za otpremnine prilikom odlaska u



penziju (85.005 KM) i rezervisanja za ostala dugoročna primanja zaposlenih (102.432 KM).

Rezervisanja za otpremnine prilikom odlaska u penziju povećana su u 2015. godini za iznos od 21.960 KM po osnovu izvršenog obračuna (obračun nije izvršio ovlašćeni aktuar, što podstiče ali ne zahtijeva MRS 19, paragrafom 57), a u iznosu ostvarenih prava na otpremninu (21.635 KM) izvršeno je smanjenje rezervisanja u korist obaveza prema zaposlenima za otpremnine.

U 2015. godini, kod rezervisanja za otpremnine prilikom odlaska u penziju izvršena je ispravka greške u početnom stanju (10.453 KM), a nije izvršeno objelodanjivanje u Napomena uz finansijske izvještaje, što nije u skladu MRS 8 - Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, paragraf 49.

Rezervisanja za ostala dugoročna primanja zaposlenih odnose se na sudske sporove, a iskazana su u okviru rezervisanja za naknade i beneficije zaposlenih, što nije u skladu sa članom 28. stav 9. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike. Zbog pogrešne klasifikacije, rezervisanja za naknade i beneficije zaposlenih su precijenjena, a ostala rezervisanja su potcijenjena za iznos od 102.432 KM.

Rezervisanja po osnovu sudskih sporova (sporovi sa zaposlenima zbog neisplaćenih ličnih primanja) povećana su u 2015. godini u iznosu od 55.000 KM, na osnovu naloga Službe pravnih, kadrovskih i opštih poslova Društva. Smanjenje navedenih rezervisanja iskazano je u iznosu od 21.141 KM, odnosno izvršeno je ukidanje rezervisanja zbog izmirenja obaveza prema zaposlenima putem prinudne naplate. Rezervisanja nisu ukidana zaduženjem računa rezervisanja u korist odgovarajućeg računa obaveza (prema vrstama) , već u korist prihoda uz istovremeno iskazivanje odgovarajućih rashoda i obaveza, što nije u skladu sa članom 37. Stav 10. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike. Zbog navedenog načina ukidanja rezervisanja, precijenjeni su: prihodi od ukidanja rezervisanja (21.141 KM), troškovi neproizvodnih usluga (15.825 KM), rashodi kamata (409 KM) i ostali rashodi (4.906 KM).

Preporučujemo direktoru Društva da obezbijedi da se: - za izvršene ispravke grešaka u početnom stanju vrši objelodanjivanje u

Napomenama uz finansijske izvještaje u skladu MRS 8 - Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, paragraf 49 i

- ukidanje rezervisanja vrši u skladu sa članom 37. stav 10. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike.

6.2.2.3. Obaveze Obaveze na dan 31.12.2015. g. iskazane su u iznosu od 17.692.632 KM, a odnose se na dugoročne obaveze (2.250.000 KM) i kratkoročne obaveze (15.442.632 KM).

Dugoročne obaveze odnose se na obaveze po dugoročnim kreditima, odnosno iskazane su obaveze koje se odnose na novčane zajmove, koji su Društvu odobreni od strane Fonda za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske.

Kratkoročne obaveze odnose se na kratkoročne finansijske obaveze (250.000 KM), obaveze iz poslovanja (607.736 KM) obaveze za zarade i naknade zarada (12.124.196 KM), druge obaveze (766.460 KM), porez na dodatu vrijednost (19.158 KM), obaveze za



29

ostale poreze, doprinose i druge dažbine (1.091.142 KM) i pasivna vremenska razgraničenja (583.940 KM).

Kratkoročne finansijske obaveze (250.000 KM) odnose se na iskazane obaveze po osnovu beskamatnih zajmova, koje je Društvo primilo od Republičke Agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća.

Obaveze iz poslovanja (607.736 KM) uglavnom se odnose na obaveze prema dobavljačima u zemlji (590.979 KM) i prema dobavljačima iz inostranstva (15.973 KM).

Značajniji iznosi neizmirenih obaveza na dan 31.12.2015. godine (53 % ukupno navedenih obaveza iz poslovanja) odnosi se na obaveze prema: Elektrokrajini Banja Luka (212.378 KM), Toplani a.d. Banja Luka (70.200 KM), Vodovodu a.d. Banja Luka (21.042 KM) i Centralnom registru hartija od vrijednosti (20.000 KM),

Obaveze za zarade i naknade zarada (12.124.196 KM) odnose se na obaveze za: neto zarade i naknade zarada (3.118.337 KM), porez na zarade i naknade zarada (1.252.026 KM), doprinose na zarade i naknade zarada (7.540.507 KM), regres (213.226 KM) i nagrade i pomoći (100 KM).

Obaveze za topli obrok u iznosu od 8.762 KM, koje se odnose na obaveze za ostala neto lična primanja, iskazane su u okviru obaveza za neto zarade i naknade zarada, što nije u skladu sa članom 33. stav 6. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike. Zbog pogrešne klasifikacije obaveza za topli obrok, obaveze za neto zarade i naknade zarada su precijenjene, a obaveze za ostala neto lična primanja potcijenjene za iznos od 8.762 KM.

Obaveze za porez i doprinose koje se odnose na regres za 2015. godinu, nisu iskazane kao obaveze za poreze i doprinose na ostala lična primanja, već kao obaveze za poreze i doprinose na zarade i naknade zarada, što nije u skladu sa članom 33. stav 7. i 8. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike. Zbog pogrešne klasifikacije obaveza za poreze i doprinose koje se odnose na regres za 2015. godinu, obaveze za poreze i doprinose na zarade i naknade zarada su precijenjene, a obaveze za poreze i doprinose na ostala lična primanja su potcijenjene u iznosu od 45.674 KM.

Obaveze po osnovu neto zarada, izmirene su u 2015. godini u iznosu od 1.455.309 KM. Izmiren je dio obaveza iz prethodnog perioda redovnim putem, obaveze čija je naplata tražena sudskim putem, putem zaključenih sporazuma sa radnicima i pojedinim zaposlenim (uključujući i generalnog direktora) izmirivane su obaveze iz 2015. godine na osnovu odluka generalnih direktora. Odluke su donesene pozivajući se na član 60. Statuta Društva kojim je definisano da Uprava može obavljanje određenih poslova iz svog djelokruga povjeriti direktoru ili drugom članu Uprave Društva i člana 57. stav 3. Pravilnika o radu, kojim je definisano da preduzeće isplaćuje plate i naknade plata iz ovog pravilnika u periodu do 30 dana po isteku mjeseca za koji se vrši obračun i isplata, što se ne bi moglo smatrati adekvatnim za isplatu neto zarada samo pojedinim zaposlenim.

Dio obaveza prema zaposlenima umanjen je prenosom na obaveze prema drugim licima u inostranstvu iz ostalih specifičnih poslova na osnovu ispostavljenih faktura od strane ino posrednika za dodatak koji je isplaćen na terenu (114.148 KM), a obračunava se u okviru zarada zaposlenih. Isplate su vršene kao kod dnevnica, što je objašnjeno kod troškova zaposlenih na službenom putu u tački 6.1.2. izvještaja.

Društvo u pojedinim slučajevima nije dostavljalo Poreskoj upravi Republike Srpske mjesečne prijave poreza po odbitku (Obrazac 1002) i nije uplaćivalo doprinose u



rokovima definisanim članom 11. stav 1. i 4. Zakona o doprinosima „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 116/12 i 103/15).

Društvo nije plaćalo porez na dohodak u roku koji je propisan članom 58. Zakona o porezu na dohodak („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj: 60/15) i članom 44. stav 2. Zakona o porezu na dohodak („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj: 91/06, 128/06, 120/08, 71/10, 1/11 i 107/13), kao ni poseban doprinos na solidarnost u roku koji je propisan članom 6. stav 1. Zakona o posebnom doprinosu za solidarnost.

Na iznos poreskih obaveza koje nisu plaćane u propisanom roku, Društvo nije platilo kamatu u skladu sa članom 51. stav 1. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj: 102/11, 108/11, 67/13 i 31/14).

Preporučujemo direktoru da obezbijedi da se: - klasifikacija obaveza po osnovu zarada, naknada zarada i ostalih ličnih

primanja vrši u skladu sa odredbama Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike,

- uplate poreza i doprinosa na zarade i naknade zarada i kamata na neblagovremeno plaćene poreze i doprinose vrši u skladu sa važećim propisima.

Druge obaveze (766.460 KM) odnose se na obaveze: po osnovu kamata (490.198 KM), prema zaposlenima (172.944 KM), prema članovima pojedinih odbora (55.002 KM), prema fizičkim licima za naknade po ugovorima (26.751 KM) i ostale obaveze (21.565 KM).

U okviru obaveza po osnovu kamata iskazane su kamate iz odnosa sa povezanim pravnim licima u iznosu od 162.732 KM, a usmeno je rečeno da ne postoje povezana pravna lica

Obaveze prema zaposlenima (172.944 KM) odnose se na obaveze za: troškove na službenom putu (80.328 KM), troškove prevoza na rad i sa rada (35.907 KM), otpremnine (52.121 KM) i ostale obaveze prema zaposlenim (4.588 KM)

Obaveze za troškove na službenom putu (80.328 KM), objašnjene su kod troškova na službenom putu u tački 6.1.2. izvještaja

Obaveze prema članovima pojedinih odbora (55.002 KM) odnose se na obaveze prema članovima: nadzornog odbora koji su u radnom odnosu (11.520 KM) nadzornog odbora koji nisu u radnom odnosu (20.380 KM), odbora za reviziju (17.130 KM) i internom revizoru ( 5.972 KM).

Obaveze prema fizičkim licima za naknade po ugovorima (26.751 KM) odnose se na ugovore o djelu.

Ostale obaveze (21.565 KM) uglavnom se odnose na obaveze prema Garantnom fondu (20.973 KM).

Porez na dodatu vrijednost iskazan je u iznosu od 19.158 KM.

Obaveze za ostale poreze, doprinose i druge dažbine (1.091.142 KM) odnose se na obaveze za poreze, carine i druge dažbine iz nabavke ili na teret troškova u iznosu od 840.419 KM (obaveze za porez na nepokretnosti 407.579 KM, obaveze za komunalne naknade - Grad Banja Luka 422.406 KM, naknade za korišćenje šuma, voda i protivpožarnu zaštitu 7.987 KM i obaveze za protivgradnu zaštitu 2.447 KM), obaveze za doprinose koji terete troškove u iznosu od 51.590 KM ( obaveze za beneficirani staž 18.231 KM i obaveze za doprinos za solidarnost na teret poslodavca 33.359 KM),



31

obaveze za doprinose obračunate na isplate fizičkim licima van radnog odnosa u iznosu od 31.408 KM (za isplate po ugovoru o djelu 28.171 KM i volonterima 3.237 KM) i ostale obaveze za poreze, doprinose i druge dažbine (takse, obaveze za poreze i doprinose za nadzorni odbor i odbor za reviziju) u iznosu od 167.724 KM.

Pasivna vremenska razgraničenja (583.940 KM) najvećim dijelom se odnose na premiju u iznosu od 127.137 KM (Garantni fond) i unaprijed obračunate kamate u iznosu od 448.370 KM (Fond za razvoj- IRB).

Shodno obrazloženju datom kod aktivnih vremenskih razgraničenja, pasivna vremenska razgraničenja su precijenjena za iznos od 575.507 KM.

6.2.3. Vanbilansna evidencija Na dan 31.12.2015. g. iskazana je vanbilansna aktiva u iznosu od 394.890 KM koja odgovara iskazanoj vanbilansnoj pasivi.

U bruto bilansu, u vanbilansnoj evidenciji iskazan je materijal primljen na uskladištenje i čuvanje (19.890 KM) i nekretnine postrojenja i opreme primljene na uskladištenje i čuvanje (375.000 KM). Objašnjeno kod postrojenja i opreme u tački 6.2.1.1. izvještaja.

Preduzeće kao korisnik kredita nije iskazalo u vanbilansnoj evidenciji 127 bjanko potpisanih i ovjerenih mjenica (15 na ime obezbjeđenja kratkoročnih i 112 na ime obezbjeđenja dugoročnih kredita) koje je predalo Republičkoj Agenciji za razvoj malih i srednjih preduzeća (za kratkoročne kredite) i Fondu za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske (za dugoročne kredite) kao garanciju za izmirenje odobrenih kredita u iznosu od 2.500.000 KM (kratkoročnih kredita 250.000 KM i dugoročnih kredita 2.250.000 KM), po kojima su na dan 31.12.2015. g. iskazane obaveze u navedenim iznosima i nije iskazalo garanciju datu od strane Garantnog fonda za obezbjeđenje 50% iznosa dugoročnog kredita, što nije u skladu sa članovima 62. i 63. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike.

Preporučujemo direktoru Društva da obezbijedi da se u vanbilansnoj evidenciji iskazuju sredstva i obaveze definisani članovima 62. i 63. Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike.

6.3. Bilans novčanih tokova

U Bilansu tokova gotovine za period od 01.01. do 31.12.2015. g. iskazan je neto priliv gotovine u iznosu od 211.168 KM (gotovina na početku obračunskog perioda 2.831 KM, gotovina na kraju obračunskog perioda 214.011 KM).

Kod tokova gotovine iz poslovnih aktivnosti iskazan je neto odliv gotovine u iznosu od 283.495 KM, iz aktivnosti investiranja neto odliv gotovine u iznosu od 5.337 KM i iz aktivnosti finansiranja neto priliv gotovine u iznosu od 500.000 KM. Utvrđene nepravilnosti po nalazu revizije utiču i na tačnost iskazanih pozicija i u Bilansu novčanih tokova.

6.4. Izvještaj o promjenama na kapitalu

Izvještaj o promjenama na kapitalu za 2015. godinu je sačinjen u skladu sa zahtjevima Pravilnika o sadržini i formi obrasca izvještaja o promjenama na kapitalu i iskazane vrijednosti na pojedinim pozicijama su u skladu sa iskazanim vrijednostima u Bilansu stanja i Bilansu uspjeha. Međutim, kako se nismo mogli uvjeritu u objektivnost pojedinih



pozicija koje utiču na finansijski rezultat, nismo u mogućnosti potvrditi ni objektivnost iskazanog finansijskog rezultata u ovom izvještaju.

6.5. Potencijalna imovina i potencijalne obaveze

Potencijalne obaveze Društva po osnovu kamata po dugoročnom kreditu u iznosu od 381.248 KM i po osnovu premije za garanciju za obezbjeđenje kredita u iznosu od 107.415 KM nisu objavljene u Napomenama uz finansijske izvještaje, što nije u skladu sa zahtjevima MRS 37-Rezervisanja, potencijalne obaveze i potencijalna imovina, paragraf 86.

Prema podacima objavljenim u Napomenama uz finansijske izvještaje za 2015. godinu u Društvu se na dan 31.12.2015. godine vodi 25 sudskih sporova u iznosu od 1.128.175 KM, u kojima je Društvo u svojstvu tužioca. Od toga je 18 sporova pokrenuto protiv kupaca na domaćem tržištu zbog nenaplaćenih potraživanja (422.603 KM), jedan protiv ino kupca (647.018 KM), četiri protiv kupaca u stečaju (42.779 KM) i dva spora protiv radnika (15.775 KM). Takođe je objavljeno da se vodi 71 sudski spor u iznosu od 208.114 KM, u kojem je Društvo u svojstvu tuženog od kojih su 14 pokrenuli dobavljači (39.828 KM) i 57 koje su pokrenuli radnici (168.286 KM).

Objavljeni podaci se ne slažu sa podacima koje smo dobili u pisanoj formi od strane Službe pravnih, kadrovskih i opštih poslova Društva u kojoj je navedeno da se u Društvu vodi 288 sudskih sporova. Od toga je 245 sporova u vezi sa radnim odnosom, dok se 36 sudskih sporova odnosi na privredne sporove. Ukupna vrijednost sudskih sporova iznosi 2.663.143 KM. Vrijednost radnih sporova iznosi 2.352.781 KM, dok vrijednost privrednih sporova u kojima je Društvo tužena strana iznosi 122.547 KM, a oni u kojima je tužilac 187.815 KM.

Rukovodstvo Društva je upoznato sa razlikama između podataka o sudskim sporovima objavljenim u Napomenama uz finansijske izvještaje za 2015. godinu i podataka dostavljenih od strane Službe pravnih, kadrovskih i opštih poslova Društva, ali nismo dobili obrazloženje na osnovu čega su objavljeni podaci i zbog čega se javlja razlika.

6.6. Napomene uz finansijske izvještaje

U Napomenama uz finansijske izvještaje navedeni su opšti podaci o Društvu, djelatnost, osnova za izradu finansijskih izvještaja, podaci o zaposlenima i dodatne informacije o pojedinim stavkama prikazanim u bilansu stanja i bilansu uspjeha. Računovodstve politike nisu zbirno prikazane, već su objavljene uz dodatne informacije (pojedinačne note). Nisu objavljene dodatne informacije o stavkama prikazanim u izvještaju o promjenama na kapitalu i izvještaju o tokovima gotovine, potencijalne obaveze , nisu izvršena objavljivanja kao što je navedeno pod tačkama 6.2.1.1, 6.2.2.2. i 6.5. i nije izvršena procjena stalnosti poslovanja, pa nisu objavljene ni eventualne neizvjesnosti koje bi mogle uticati na poslovanje u vremenski neograničenom periodu, a iskazan je značajan gubitak .

Prema navedenom, Napomene uz finansijske izvještaje ne pružaju na potpun i sistematičan način informacije za razumijevanje finansijskih izvještaja u skladu sa zahtijevima MRS 1-Prezentacija finansijskih izvještaja, paragraf 112-114 i zahtjevima ostalih Međunarodnih računovodstvenih standarda i Međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja.

Preporučujemo direktoru da obezbijedi da se u Napomenama uz finansijske izvještaje objelodane sve informacije relevantne za razumijevanje finansijskog



33

izvještaja, prema odredbama Međunarodnih računovodstvenih standarda i Međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja.

Revizijski tim

Nada Trninić, s.r.

Jagoda Nedimović, s.r.

Vladimir Grahovac, s.r.

Goran Ćetojević, s.r.

izvještaj o reviziji finansijskih izvještaja akcionarskog

Documents