j. gajda - abc mądrego rodzica - inteligencja twojego dziecka (226 str)

Niniejszy ebook jest własnością prywatną.

Niniejsza publikacja, ani żadna jej część, nie może być kopiowana,

ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana, powielana, ani

odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody

wydawcy. Zabrania się jej publicznego udostępniania w Internecie,

oraz odsprzedaży zgodnie z regulaminem Wydawnictwa Złote Myśli.

© Copyright for Polish edition by ZloteMysli.pl

Data: 12.11.2008

Tytuł: ABC Mądrego Rodzica – Inteligencja Twjego Dziecka

Autor: Jolanta Gajda

Wydanie III

ISBN: 978-83-7582-722-4

Projekt okładki: Marzena Osuchowicz

Korekta: Sylwia Fortuna

Skład: Anna Popis-Witkowska

Internetowe Wydawnictwo Złote Myśli Sp. z o. o.

ul. Daszyńskiego 5

44-100 Gliwice

WWW: www.ZloteMysli.pl

EMAIL: [email protected]

Wszelkie prawa zastrzeżone.

All rights reserved.

mailto:[email protected]

http://www.zlotemysli.pl/


http://www.zlotemysli.pl/?c=regulamin



SPIS TREŚCI

Część I................................................................................................6

Dziecko – cud istnienia......................................................................7

To i owo na temat dziecięcego mózgu...............................................18Istota inteligencji...............................................................................................18Rola bodźców.....................................................................................................21Inteligencja wrodzona czy nabyta?...................................................................23Przyswajanie nowych informacji......................................................................24Prawa i lewa półkula..........................................................................................27Rola odżywiania................................................................................................30Inne czynniki wspierające pracę mózgu...........................................................33

Ruch i tlen.....................................................................................................33Zmysły...........................................................................................................34Śmiech...........................................................................................................34Efekt Mozarta................................................................................................35

Rodzaje inteligencji..........................................................................37

Dziecko w wieku 0 do 3 lat...............................................................55Okres ciąży jest bardzo ważny...........................................................................55Stymulacja noworodka poprzez zmysły............................................................56

Stymulacja słuchowa.....................................................................................59Stymulacja wzrokowa...................................................................................60Inne zmysły...................................................................................................63

Inteligencja językowa........................................................................................64Inteligencja kinestetyczna.................................................................................67Inteligencja emocjonalna..................................................................................72Zaspokajanie dziecięcej ciekawości...................................................................75

Wiek przedszkolny i wczesnoszkolny..............................................80Geny, zdrowie, czynniki kulturowe...................................................................82Na co TY masz wpływ?......................................................................................83Miłość i bezpieczeństwo....................................................................................85Akceptacja..........................................................................................................85Poczucie własnej wartości.................................................................................87Wszechstronny rozwój......................................................................................90Dziecku potrzebna będzie odwaga....................................................................92Rozwijanie samodzielności i niezależności...................................................... 94Dbałość o rozwój umysłu...................................................................................97Telewizja i komputer.........................................................................................98Wsparcie emocjonalne.....................................................................................101Twoje oczekiwania wobec dziecka..................................................................103Motywacja........................................................................................................107Nauka i zabawa.................................................................................................116

Część II...........................................................................................128

Wstęp.............................................................................................127

Istota inteligencji językowej............................................................131Podstawowe zasady..........................................................................................136

Niezbędne są bodźce...................................................................................136Łączyć nowe z tym, co znane i lubiane........................................................137Zadawanie pytań.........................................................................................139

Rozwój języka mówionego i wzbogacanie słownictwa................................................................................141Reguły językowe...............................................................................................150Rymowanki i wyliczanki...................................................................................151Język receptywny (słuchanie i czytanie).........................................................152Nauka liter i alfabetu.......................................................................................160Nauka pisania...................................................................................................161Nauka języka obcego........................................................................................165Ćwiczenia i zabawy..........................................................................................166Właściwa ocena rozwoju dziecka....................................................................169

Inteligencja logiczno-matematyczna.............................................. 173Istota inteligencji logiczno-matematycznej.................................................... 173Odpowiednie nastawienie................................................................................176Trening czyni mistrza......................................................................................178Gry i zabawy matematyczne............................................................................182Jak rozwijać matematyczne myślenie.............................................................189

Przykładowe zadania...................................................................................191

Inne wybrane rodzaje inteligencji..................................................194Inteligencja wizualno-przestrzenna................................................................194

Ćwiczenia i zabawy......................................................................................195Inteligencja naukowa......................................................................................200

Ćwiczenia i zabawy......................................................................................201Inteligencja emocjonalna................................................................................206

Ćwiczenia i zabawy.....................................................................................208

Kreatywność, czyli twórcze myślenie..............................................211Istota kreatywności..........................................................................................211Jak wspierać twórcze myślenie.......................................................................212Ćwiczenia i zabawy..........................................................................................214

Zakończenie, czyli o... obieraniu ziemniaków słów kilka ;-)...............................................217

Bibliografia....................................................................................224

E-book ten dedykuję moim dzieciom,które są najwspanialszym darem,

jaki otrzymałam od życia.

CZĘŚĆ I

INTELIGENCJA TWOJEGO DZIECKA – Jolanta Gajda

Dziecko – cud istnienia● str. 7

Dziecko – cud istnieniaDziecko – cud istnienia

Czy słyszałeś kiedyś o siedmiu cudach świata? Pewnie tak. Może

nawet potrafisz je wszystkie wymienić. Pozwolisz, że Ci pomogę –

oto one: Piramida Cheopsa, Świątynia Artemidy, Kolos Rodyjski,

Latarnia Morska w Faros, Wiszące ogrody Semiramidy, Posąg Zeusa

w Olimpii i Mauzoleum w Halikarnasie. Znalazły się w tym

zaszczytnym gronie, ponieważ zadziwiają, olśniewają, budzą respekt

i inne podobne emocje. Nie znajdujemy wśród wytworów człowieka

podobnie wielkich dzieł, a ich powstanie do dziś dnia owiane jest

mgiełką tajemnicy i zagadkowości.

Tylko po co ja Ci to wszystko mówię? Co taka Piramida Cheopsa ma

wspólnego z Twoim dzieckiem? Otóż to – niewiele :-). Bo każdy

z tych tzw. siedmiu cudów świata jest błahostką, niewiele znaczącym

drobiazgiem w porównaniu z prawdziwym cudem istnienia, jakim

jest umysł dziecka.

Chciałabym Ci ten cud nieco przybliżyć. Zaryzykuję nawet

stwierdzenie, że sprawię, iż lepiej poznasz swoją pociechę,

dostrzeżesz cechy, które dotychczas umykały Twojej uwadze,

zobaczysz to, co ja widzę w każdym dziecku bez wyjątku – olbrzymi

potencjał i niesamowite pokłady możliwości, które tylko czekają na

to, by je odkryć i rozwinąć.

Nie czytaj tego e-booka, jeśli jesteś przekonany, że o swoim synu czy

córce wiesz już wszystko. Nie czytaj, jeśli uważasz, że Twoje dziecko

jest przeciętne i niczego nowego już w nim nie odkryjesz. Daj sobie

spokój, jeśli sądzisz, iż jesteś doskonałym rodzicem i wiesz najlepiej,

jakie metody się sprawdzają.

Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Jolanta Gajda




Ten e-book okaże się dla Ciebie przydatny tylko wtedy, jeśli jesteś

gotów przyjąć nowe, czasem zaskakujące informacje. Będzie Ci służył

pomocą pod warunkiem, że jesteś gotów uzyskać wiedzę, która być

może zburzy Twój dotychczasowy schemat myślenia, ale – jeśli

wykorzystasz ją w praktyce – pozwoli Ci zobaczyć swoje dziecko

w zupełnie innym świetle i wydobyć z niego to, co drzemie utajone

głęboko w środku.

Każde dziecko jest kimś szczególnym. Każde jest jedyne i wyjątkowe.

Każde rodzi się z wieloma uzdolnieniami i talentami, a Twoją rolą,

czyli rodzica, jest poszukać w swoim potomku tych właśnie ukrytych

skarbów, wydobyć je na światło dzienne i pomóc małemu

człowiekowi zrobić z nich użytek. Pamiętasz może z dzieciństwa taką

bajkę, gdzie jakiś ubogi chłopina klepie biedę, nie wiedząc, że w jego

ogrodzie, pod drzewem, zakopana jest skrzynia pełna złota

i drogocennych kamieni. Czy sam fakt, że w jego ziemi leży skarb,

czyni go bogatszym? Nie. Dopiero wtedy, gdy dowie się o jego

istnieniu, gdy wykopie klejnoty i spienięży cały majątek, stanie się

zamożnym człowiekiem. Twoje dziecko również ma szansę bardzo

wiele w życiu osiągnąć, ale dopiero wtedy, gdy Ty pomożesz mu

dotrzeć do bogactw ukrytych w jego wnętrzu.

Przybycie ze szpitala położniczego do domu z nowo narodzonym

człowieczkiem w ramionach to tak, jak przejęcie sterów odrzutowca

bez umiejętności pilotowania. Niestety w przypadku dziecka nie

dostaniesz żadnej instrukcji obsługi i nie ma bezpłatnej infolinii, na

którą można zadzwonić, by uzyskać pomoc. A jednocześnie spoczywa

na Tobie olbrzymia odpowiedzialność, bo to przecież głównie od

Ciebie – rodzica - zależy, jaki człowiek wyrośnie z tego maleństwa

i jak będzie przygotowany do dorosłego życia. Im dokładniejszą

i pełniejszą wiedzę będziesz posiadał na temat rozwoju małej istoty





ludzkiej, tym lepiej będziesz w stanie ten rozwój wspierać

i odpowiednio ukierunkowywać.

Dlatego najpierw – już na początku części I - przedstawię Ci parę

ciekawostek na temat funkcjonowania ludzkiego mózgu. Nie

zamierzam Cię zanudzać żadnymi naukowymi szczegółami, bo sama

– jako umysł iście pragmatyczny – nie przepadam za wchodzeniem

w naukowe teorie i drobiazgowe rozważania. Przedstawię Ci tylko

w skrócie konkretne fakty, które uświadomią Ci, jak cenny dla

rozwoju dziecka jest okres od jego urodzenia do ok. sześciu lat.

Zrozumiesz, dlaczego tak ważne jest, czym karmisz dziecko w tym

okresie (nie tylko fizycznie, ale przede wszystkim intelektualnie

i duchowo) oraz przekonasz się, jak wiele od Ciebie zależy.

W rozdziale trzecim zapoznam Cię z najnowszymi odkryciami

dotyczącymi inteligencji i wspomagania jej rozwoju. Czym tak

naprawdę jest inteligencja? Dlaczego inteligencja to nie to samo co

intelekt? Jak i dlaczego rozwijać inteligencję u swojego dziecka?

Celowo używam tu słowa „rozwijać”, ponieważ KAŻDE DZIECKO

JEST już z natury INTELIGENTNE. Ma tę „przypadłość” od

urodzenia :-). Jeśli jednak zaniedbasz pewnych podstawowych

kroków, możesz ten niezwykły potencjał zmarnować i zablokować

możliwość pełnej samorealizacji swojego syna czy córki.

Z kolei w następnych rozdziałach opiszę, jak możesz wpłynąć na

rozwój dziecka poprzez zapewnienie odpowiedniego otoczenia,

dostarczenie stymulujących bodźców i rozwijanie właściwej

komunikacji. Oddzielnie potraktowałam dzieci w wieku od urodzenia

do trzech lat, gdyż tu potrzebne są nieco inne metody i działania.

Jeśli jesteś dopiero przyszłą mamą, której maleństwo właśnie rośnie

w Twoim brzuchu – znajdziesz tu także kilka wskazówek





bezpośrednio dla Ciebie. Potem opiszę postępowanie w przypadku

dzieci starszych – w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

To wszystko znajdziesz w I części e-booka, czyli tej, którą właśnie

czytasz.

W części II zajmę się poszczególnymi rodzajami inteligencji.

Znajdziesz tam wiele wskazówek na temat tego, jak rozwijać

u dziecka inteligencję językową, matematyczno-logiczną,

przestrzenno-wizualną, naukową, emocjonalną. Znajdziesz również

parę słów na temat kreatywności. Rodzajów inteligencji jest o wiele

więcej, ale mam do dyspozycji ograniczoną ilość stron (nie strawiłbyś

chyba opasłego e-booka liczącego ok. 1000 stron ;-)), skupię się więc

tylko na wybranych typach inteligencji. Omawiając każde z tych

zagadnień podpowiem Ci, jak się z dzieckiem bawić, by zapewnić mu

bardzo przyjemną, a jednocześnie skuteczną edukację, która da

w przyszłości wspaniałe owoce.

Jedno jest pewne. Chcąc dotrzeć do potencjalnych możliwości

swojego dziecka, nie możesz pozostać biernym obserwatorem

jego rozwoju i poprzestać tylko na właściwej pielęgnacji

i zapewnieniu fizycznego bezpieczeństwa. Mam nadzieję, że już po

pierwszych rozdziałach uznasz to za oczywiste. Talenty człowieka są

niczym kwiaty w ogrodzie. Jeśli nie otoczysz ich opieką, nie będziesz

ich podlewać i chronić przed chwastami, uschną lub zmarnieją

w gąszczu panoszącego się zielska. Bądź troskliwym ogrodnikiem dla

umysłu Twojego dziecka, a zaskoczy Cię swoimi umiejętnościami

i możliwościami w momentach zupełnie nieoczekiwanych. Bardzo

wiele będzie zależało od Twojej wiedzy, przekonań i postawy jaką

przyjmiesz jako rodzic. Niniejszy e-book ma za zadanie dostarczyć Ci

wiedzę, a ta wpłynie niewątpliwie na Twe przekonania i postawę.

Będziesz bardziej świadomie kształtował umysł swojego malucha.





Czy zastanawiało Cię kiedykolwiek, dlaczego Mozart, Einstein czy

Leonardo da Vinci byli tak fantastycznie kreatywni, myśleli w sposób

oryginalny, posiedli ogromną wiedzę i rozwinęli wrodzone talenty

w niespotykanym stopniu? Okazuje się, że olbrzymią rolę w rozwoju

ich indywidualnych uzdolnień odegrał fakt, że od dzieciństwa mogli

rozwijać i twórczo wyrażać swoje własne, niepowtarzalne pomysły.

W jaki sposób rozwinęły się ich talenty? Poprzez troskę

i zainteresowanie rodziców. Ich przekonanie, że warto

inwestować w dzieci uwagę, czas i pieniądze. Trzeba obserwować

dzieci, rozmawiać z nimi i pozwolić im się rozwijać, a ja dam Ci parę

wskazówek, jak to robić.

Sama jestem matką dwojga dzieci. Poznałeś je już trochę, jeśli

czytałeś innego e-booka mojego autorstwa: „ABC Mądrego Rodzica –

Droga do sukcesu”. Często słyszę na ich temat pochlebne komentarze

- „Jakie pani ma zdolne dzieci!”, „Uczyć takie dzieci to sama

przyjemność!” i tym podobne, a ja jestem głęboko przekonana, że

WSZYSTKIE dzieci są zdolne i inteligentne. Wszystkie są

wspaniałe. Także i Twoje. Tylko niestety nie każdemu dana jest

szansa, by te uzdolnienia odkryć, uzewnętrznić i wykorzystać.

Moje zdanie w tej kwestii nie wynika – wbrew pozorom –

z rozbrajającej naiwności i nieznajomości problemów, z jakimi

borykają się rodzice (mi przecież także nieobce są różne rodzicielskie

rozterki i zmartwienia). Jednak interesując się już od dawna

rozwojem dziecka, wczytując się w literaturę poruszającą ten temat

i śledząc najnowsze odkrycia w zakresie edukacji człowieka

i rozwijania umysłu – miałam możliwość zapoznania się z wynikami

wielu badań i eksperymentów naukowych, które jednoznacznie

potwierdzają, że dziecko rodzi się z olbrzymim potencjałem

i niesamowitymi możliwościami, które nigdy nie są w pełni

wykorzystane.



http://dziecko.zlotemysli.pl/




Tak naprawdę bardzo niewielu ludzi maksymalnie wykorzystuje swój

potencjał. Jednak niektóre dzieci, o niemałych możliwościach

intelektualnych, spotyka niepowodzenie w dziedzinach, w których

zdecydowanie powinny odnosić sukcesy. Zdarza się – i to nierzadko

– że ktoś przechodzi przez życie z potencjalnie ogromnymi

możliwościami, jednak nigdy nie osiąga sukcesu, gdyż możliwości te

nie są w porę rozpoznane albo pozostają niewykorzystane.

Shakuntala Devi – geniusz matematyczny, wykonująca skrupulatne

obliczenia matematyczne szybciej niż komputer z dobrym

procesorem, stwierdziła kiedyś, że każde dziecko rodzi się jako

potencjalny geniusz. Sama urodziła się w Indiach i nie uzyskała

żadnego formalnego wykształcenia, ale – jak sama opowiada –

bawiła się liczbami, od kiedy skończyła 3 lata. O zadatkach na

geniusza, które tkwią w każdym z nas, pisze również brytyjski

specjalista Tony Buzan. Każdy posiada naturalne uzdolnienia, rodzi

się z „ziarnem geniuszu”. Jednak ten cudowny dar u większości z nas

nie został wydobyty, ukształtowany czy należycie wykorzystany

w okresie najlepiej do tego przeznaczonym, czyli w dzieciństwie.

Rodzic, na którym spoczywa obowiązek zapewnienia dziecku

właściwych warunków rozwoju, ma z jednej strony dość łatwe

zadanie, ponieważ umysł dziecka jest bardzo elastyczny, łatwo daje

się formować i zmieniać. Z drugiej jednak strony niesie to ze sobą

pewne niebezpieczeństwo. Poprzez niewłaściwą ocenę możliwości

dziecka i nieodpowiednie metody uczenia, możemy maluchowi

zaszkodzić, niszcząc w zarodku to, co w nim najcenniejsze. Jeśli

chcesz prawidłowo i bardziej świadomie kształtować umysł małego

człowieka, spróbuj go najpierw poznać. W swoim e-booku pokażę Ci

jak to zrobić i na jakie aspekty zwracać uwagę.





Czytając kolejne rozdziały, spostrzeżesz, że jestem zwolenniczką

wszechstronnego rozwoju malucha. Nie jest to jednak

wszechstronność rozumiana w kategoriach szkolnych, wg których

uczeń powinien być dobry we wszystkim, powinien biegle opanować

wszystkie umiejętności i dać się nafaszerować wiedzą ze wszystkich

możliwych dziedzin, a przy tym wszystkim dać się wcisnąć w sztywną

ramkę, przystającą do standardów narzuconych przez resztę

społeczeństwa.

Wszechstronny rozwój to coś zupełnie innego. To zapewnienie

maluchom środowiska bogatego w wiele różnorodnych

bodźców, by mogły one – mówiąc obrazowo - posmakować

z „każdej miseczki” i wybrać te potrawy, które im najbardziej

odpowiadają. Wyjaśnię to szerzej przy okazji odkrywania tajników

ludzkiego mózgu. Teraz chcę tylko, byś dobrze zrozumiał moje

intencje. Nie namawiam Cię do robienia z dziecka geniusza, który

przejawia doskonałość w każdej dziedzinie i zdobywa sukcesy na

wszelkich możliwych polach. Wątpię, by to było możliwe i by

uczyniło Twoją pociechę szczęśliwszym człowiekiem.

Pragnę natomiast pomóc Ci odkryć w Twoim dziecku wszystkie (lub

prawie wszystkie) mocne i słabe strony. Mocne – by je dalej wspierać

i stwarzać warunki sprzyjające rozwijaniu jego indywidualnych

uzdolnień, a słabe – by pomóc dziecku pracować nad nimi i rozwinąć

je do takiego stopnia, by uniknąć ewentualnych drwin czy

dokuczliwości ze strony rówieśników, którzy bezlitośnie wytykają

sobie nawzajem wszelkie braki. Stosując się do przedstawionych tu

wskazówek, odkryjesz w swoim dziecku wiele zalet i predyspozycji,

nauczysz się je rozwijać i pielęgnować, ale też zauważysz, z czym

dziecko ma kłopoty i dowiesz się, jak mu pomóc, by nie zrodziło się

w nim poczucie niedowartościowania i niskiej samooceny, które

bardzo przeszkadzają w drodze do samorealizacji.





Być może miałbyś ochotę mi powiedzieć - wszystko fajnie, ale są

przecież dzieci z dysleksją, dysgrafią albo nawet z ADHD

(nadpobudliwość psychoruchowa). Może powołasz się na jeszcze

inne diagnozy, wystawiane lekką ręką przez psychologów czy

pedagogów. U mojej córki też szkolna pani psycholog stwierdziła

lekką nadpobudliwość. Coś Ci więc powiem.

To są etykietki nadawane przez dorosłych, którzy nie potrafią sobie

poradzić z jakimś dziecięcym problemem. To bardzo wygodne.

Przyszywa się dziecku na czółku taką łatkę i ma się problem

rozwiązany, bo nic nie trzeba robić. Dziecko jest dys-... albo ma

dys-..., więc to wszystko wyjaśnia. Jestem zdecydowanie przeciwna

szufladkowaniu dzieci do określonych kategorii. Nie podoba mi się,

gdy ktoś usiłuje zakwalifikować każdy niewielki zbiór cech jako

syndrom choroby, nie przejmując się wcale piętnującymi skutkami

takiego orzeczenia. Bywa, że rodzice wiele czytają na temat

możliwości zakłóceń rozwoju, a potem wystarczy, że zaobserwują

u swojego dziecka jeden czy drugi objaw i już z Jasia robi się dziecko

z zaburzeniami rozwoju, z Natalki – chorobliwie nieśmiałe, a Antoś

zaczyna mieć nagle trudności w nauce.

Etykietki nie wnoszą nic dobrego, nie sprzyjają rozwojowi – wręcz

przeciwnie – hamują go i działają jak samospełniające się proroctwo.

Rodzice powinni traktować każde dziecko jako niepowtarzalną,

odrębną i odmienną jednostkę. Inteligentnie i z wyczuciem reagować

na to, co obserwują w swoich pociechach. Każdy umysł jest

niepowtarzalny, każde dziecko posiada oryginalny splot różnych

cech. Najważniejsze jest poznanie i docenienie jego mocnych stron,

a to pomoże zredukować czy nawet zupełnie zniwelować inne

niedociągnięcia czy braki.





Rodzice mają najlepsze możliwości obserwacji, a wobec tego im

właśnie najłatwiej wykryć słabości dziecka i dostrzec pierwsze oznaki

niepowodzeń. Wystarczy poświęcić dziecku trochę czasu i jeszcze

w wieku przedszkolnym rozpoznać jego mocne i słabe strony. Można

wówczas zaradzić niebezpieczeństwu przyszłych porażek, które

zwykle prowadzą nie tylko do słabych wyników w szkole, ale także do

trudnych do usunięcia komplikacji emocjonalnych i poczucia niskiej

wartości.

Każde dziecko przychodzi na świat z zalążkami uzdolnień, które

otrzymało w genach. Problem w tym, że w momencie narodzin nikt

nie wie, co „siedzi” w takim małym Krzysiu czy Oli. Te wrodzone

predyspozycje zakreślają potem ramy, granice możliwych osiągnięć.

Ramy te jednak nie zapełnią się samoistnie. Rodzice – stosując

właściwe metody – powinni wspierać dzieci, aby mogły one własne

predyspozycje odkryć i rozwijać – zgodnie ze swoimi możliwościami.

A możliwości te są na ogół znacznie większe, niż

przypuszczają rodzice.

Wszystko zależy od tego czy otoczenie dziecka wpływa mobilizująco,

czy hamująco na rozwój jego talentów. Przeprowadzone

eksperymenty dowiodły, że zapewnienie dziecku środowiska

bogatego w stymulujące bodźce skutkuje prężnym rozwojem umysłu.

Przy czym im dziecko młodsze, tym więcej korzystnych zmian

wywoła w jego umyśle stymulujące środowisko.

Dlatego tak ważne jest, co Ty jako rodzic zaoferujesz dziecku

w procesie kształcenia i wychowywania. Od doboru zajęć dla dziecka,

od jakości proponowanych zabaw, od Twojej postawy i aktywności

zależeć będzie to, jak rozwinie ono swoje sprawności intelektualne,

zdolności twórcze, kompetencję społeczną, wrażliwość na sztukę,

zdolności artystyczne czy sprawność fizyczną. Kolejne rozdziały





podsuną Ci wiele inspiracji i wskazówek co do zajęć i zabaw, które

najlepiej będą służyć Twojemu dziecku.

Ponieważ zamiarem moim było, by e-book ten miał wymiar przede

wszystkim praktyczny, byś mógł natychmiast wprowadzać w życie

zalecane działania, pominęłam więc opisy różnorodnych

eksperymentów, stojących u podstaw wiedzy, którą Ci przekażę. Jeśli

interesuje Cię, jakimi metodami naukowcy doszli do takich

wniosków, odsyłam Cię do literatury, którą podaję w bibliografii.

Tu przedstawiam jedynie minimum teorii, jaką musisz poznać, by

zrozumieć podstawowe założenia rozwijania inteligencji małego

człowieka. Skupiłam się głównie na konkretnych zasadach

postępowania z maluchem, wskazówkach co do metod domowego

nauczania oraz zaproponowałam przykładowe ćwiczenia i zabawy,

które możesz z powodzeniem zastosować w swojej rodzinie, a które

posłużą rozwinięciu różnych aspektów inteligencji u Twojego

dziecka. Celowo dobrałam takie zabawy, które nie wymagają

żadnych nakładów finansowych ani też jakichś specjalistycznych

akcesoriów. Wszystko co potrzebne posiadasz w domu lub bez trudu

i za niewielkie pieniądze nabędziesz w najbliższym sklepie.

Pamiętaj, że nie chodzi o to, by ambitnie starać się realizować

wszystkie przedstawione przeze mnie zalecenia i propozycje. Sięgnij

po te pomysły, które podobają się Tobie, wybierz zajęcia i zabawy,

które Wam obojgu sprawią przyjemność.

Zapoznawszy się z głównymi założeniami, będziesz mógł

z powodzeniem dodawać własne pomysły i stwarzać zabawy

specjalnie dobrane dla Twojego dziecka, rozwijające jego mózg

i kształtujące jego osobowość.





A zatem – do dzieła. Zapraszam Cię do I części e-booka, która

rozpoczyna się małą wyprawą odkrywczą po niesamowitym,

fascynującym fragmencie ciała Twojego berbecia, ukrytym tuż pod

jego czupryną :-) - czyli po jego mózgu. Przy okazji dowiesz się także

co nieco o swoim własnym, bo przecież wszyscy należymy do tego

samego gatunku Homo Sapiens. Dowiesz się, dlaczego pierwszych

sześć lat życia dziecka jest tak ważne dla jego dalszego rozwoju.




To i owo na temat dziecięcego mózgu● str. 18

To i owo na temat dziecięcego mózguTo i owo na temat dziecięcego mózgu

Każde dziecko uwielbia bajki i fantastyczne historie. Powinno się

więc dowiedzieć, że najbardziej bajecznym cudem i jedyną

prawdziwą magią jest... jego własny umysł. Nie istnieje w naturze nic

bardziej złożonego ani nic cudowniejszego od mózgu dziecka. Jest to

jego największy kapitał i o tym powinien też wiedzieć każdy rodzic.

Mózg – choć znacznie mniejszy od główki sałaty - stanowi doskonałe

narzędzie, które daje człowiekowi niesamowite możliwości.

Możliwości tysiące razy większe niż te, które oferują największej

mocy komputery.

Rzecz w tym, że mało kto wie, jak mózgu używać. Kupując do domu

nowe urządzenie (nieco bardziej skomplikowane niż młotek czy

obcęgi :-)), sięgasz zazwyczaj po instrukcję obsługi, by nie uszkodzić

swego nabytku w trakcie obsługi i by w pełni wykorzystać oferowane

przezeń funkcje. A przecież mózg człowieka jest czymś o wiele

bardziej złożonym i skomplikowanym. Im lepiej go poznasz, tym

sprawniej będziesz go używać, a w przypadku swojego dziecka –

pomożesz mu pełniej wykorzystać jego potencjał. W niniejszym

rozdziale pomogę Ci poznać mózg Twojego dziecka i podpowiem też,

jak tę wiedzę wykorzystać w jego wychowywaniu.

Istota inteligencji

Jeszcze zanim kobieta uświadomi sobie, że jest w ciąży, jej

dwunastodniowy potomek już zaczyna doskonalić swój mózg, czyli

skupisko komórek nerwowych zwanych neuronami. Wiesz z jaką




Istota inteligencji● str. 19

prędkością powstają te komórki? 250 tysięcy na minutę!

Niesamowite. Nawet trudno wyobrazić sobie cały ten proces. Gdy

dziecko postanawia opuścić brzuch swojej mamy, jest już

właścicielem 100 miliardów komórek nerwowych, będących w pełnej

gotowości do pracy. Po przyjściu na świat w korze mózgowej dziecka

nie przybędzie już żaden neuron. Jedynie tzw. móżdżek,

odpowiedzialny za naszą pamięć związaną z ruchem, zachował

możliwość wytwarzania komórek nerwowych, dzięki czemu nawet

dorosły człowiek może nauczyć się pływać, jeździć na rowerze czy

tańczyć, nawet jeśli nie robił tego w dzieciństwie.

To, że mózg maluszka przygotował już ostateczną ilość neuronów nie

oznacza, że w jego głowie po urodzeniu niewiele się dzieje. Wręcz

przeciwnie. Od momentu narodzin jest tam większy ruch niż

w najbardziej zatłoczonym centrum handlowym w okresie

przedświątecznym :-). Otóż neurony łączą się z innymi w zawrotnym

tempie 3 miliardów połączeń na sekundę. Jak to się dzieje? Każdy

neuron posiada specjalne gałęzie - dendryty, które odbierają

informacje przesyłane od innych komórek oraz długi akson, który

przesyła informacje do kolejnych neuronów. Jeden neuron może

mieć aż 20 tysięcy rozgałęzień zdolnych do tego, by połączyć się

z innymi komórkami. Miejsca, w których ramiona jednego neuronu

łączą się z ramionami innego to tzw. synapsy. Tu zachodzą określone

reakcje chemiczne, które pozwalają na przenoszenie informacji

z jednej komórki do drugiej. Właśnie te połączenia stanowią

o potędze naszego mózgu.

Zastanawiasz się pewnie, po co ja Ci to wszystko mówię. Miej jeszcze

odrobinę cierpliwości – już za moment doznasz prawdziwego

olśnienia :-).





Otóż niektóre z komórek nerwowych wchodzą w połączenia z innymi

komórkami jeszcze przed narodzinami dziecka. Kontrolują one pracę

serca, oddychanie, odruchy oraz regulują inne niezbędne funkcje

życiowe. Ale prawdziwa eksplozja połączeń neuronalnych następuje

po wyjściu dzieciaczka na świat i trwa przez mniej więcej pierwsze

sześć lat jego życia. W tym okresie powstaje cała masa rozgałęzień

i połączeń, a im jest ich więcej, tym mózg sprawniej funkcjonuje.

W dniu 5. urodzin wzrost mózgu jest już w 80% ukończony. Około

10. roku życia osiąga on swoją ostateczną wielkość. Odpowiednio

stymulowany mózg będzie wprawdzie tworzył jeszcze nowe

połączenia także w późniejszym wieku, ale tempo ich przyrostu

będzie niewielkie. Jak podaje Glenn Doman, w całym okresie

pomiędzy 8. a 18. rokiem życia wzrost mózgu jest mniejszy niż

w czasie między 7. a 8. rokiem.

Gdy dziecko ma trzy latka, w jego mózgu jest około kwadryliona

połączeń – czyli mniej więcej dwukrotnie więcej niż w mózgu osoby

dorosłej. Potem stopniowo ilość połączeń będzie się zmniejszać.

Neurony, które w czasie wzrostu mózgu nie zostały przyłączone do

sieci połączeń neuronalnych lub wytworzyły bardzo słabe

powiązania, obumierają i zostają wchłonięte. Mózg oczyszcza się ze

słabych komórek po to, by wzmocnić połączenia między neuronami,

które pozostaną. Przypuszcza się, że niszczone komórki i ich

słabe połączenia mogą kryć w sobie szereg intuicyjnych

zdolności, które na zawsze tracimy.

Być może zaczynasz już rozumieć, do czego zmierzam. Wystarczy, że

zapamiętasz z tego wszystkiego dwie rzeczy:





1. Możliwości umysłowe każdego człowieka zależą od

liczby i złożoności powiązań, jakie powstaną

pomiędzy komórkami nerwowymi w jego mózgu.

2. Najbardziej intensywny rozwój tych powiązań

zachodzi w ciągu pierwszych 6-10 lat życia dziecka.

Dlatego im gęstsza i bogatsza „plątanina” powstanie na początku

w głowie Twojego malucha, tym będzie on przejawiał większą

łatwość uczenia się nowych rzeczy, będzie się wykazywał wyższą

inteligencją oraz zdradzi więcej talentów i uzdolnień w przeróżnych

dziedzinach.

I tu właśnie jest zadanie dla Ciebie jako rodzica – zadbać o to, by ten

gąszcz dendrytów, aksonów i synaps był jak najbujniejszy. Pamiętaj

Ty jesteś ogrodnikiem, a umysł Twojego dziecka to żyzne poletko do

uprawy :-).

Podrapiesz się teraz pewnie po głowie i zapytasz: No tak, ale co ja

mam zrobić, żeby tych połączeń w mózgu było więcej? Czy ja mam

w ogóle na to jakiś wpływ?

Otóż masz – i to kolosalny. Żeby Ci to wyjaśnić, będę Ci musiała

zaaplikować kolejną pigułkę naukowych faktów, ale myślę, że bez

grymasu ją przełkniesz, bo czego się nie robi dla dobra swojej

pociechy :-).

Rola bodźców

Tworzenie tych ważnych dróg nerwowych jest stymulowane przez

bodźce, na działanie których wystawiony jest mózg nowo




Rola bodźców● str. 22

narodzonego człowieka. Za każdym razem, kiedy małe dziecko

robi coś nowego, w jego mózgu tworzy się nowa droga, po

której przepływają impulsy nerwowe. Im częściej dziecko

powtarza daną czynność, tym bardziej droga ta utrwala się

i rozszerza. W późniejszym wieku po tych drogach będą przepływać

impulsy nerwowe odpowiedzialne np. za efektywne uczenie się

matematyki, historii lub języka obcego.

Jeśli pragniesz ułatwić swoim pociechom naukę, powinieneś jak

najwcześniej stymulować młody umysł, by powstało jak najwięcej

sprawnych dróg nerwowych, po których informacje będą się

błyskawicznie przemieszczać. Mózg uczy się, tworząc kolejne

połączenia pomiędzy różnymi elementami wiedzy i czyni to od

momentu narodzin aż do śmierci. Jednak najwcześniejsze lata

mają dla uczenia się największe znaczenie, ponieważ właśnie

wtedy w różnych obszarach mózgu zostają wytyczone najważniejsze

ścieżki. Dzięki głównym drogom i wszystkim łączącym je ścieżkom

informacje składowane w dowolnej części mózgu mogą być łączone

z informacjami przechowywanymi w innych obszarach. W tym

właśnie tkwi źródło całej naszej inteligencji i kreatywności.

Każde zdarzenie jakiego doświadczamy, pozostawia swój ślad

w mózgu. Gdy do naszego ciała dociera jakiś bodziec (wzrokowy,

słuchowy lub inny), powstaje nowe połączenie neuronalne. Zostaje

ono utrwalone jeśli informacja, którą przyniósł dany

bodziec, powtórzy się oraz gdy będzie skojarzona

z informacjami już zapamiętanymi. Jeśli nie, to po pewnym

czasie połączenie to zostanie zatarte.

Najbardziej więc pożądane dla rozwoju umysłowego dzieci jest to, by

dorastały w otoczeniu ciekawym, bezpiecznym i wśród ludzi

zaspokajających ich emocjonalne i intelektualne potrzeby.




Rola bodźców● str. 23

Doświadczenia z wczesnego dzieciństwa mają bardzo duży wpływ na

strukturę mózgu i jego możliwości. Jakość, liczba i regularność

bodźców w dużym stopniu określa liczbę synaps i sposób

ich funkcjonowania. Ma to wpływ zarówno na rozwój

intelektualny, jak i emocjonalny człowieka.

Możesz pomagać swoim dzieciom wzrastać i uczyć się, zadając im

właściwe pytania, zapewniając szeroki wachlarz doświadczeń i zadań

do wykonania, otaczając je ciekawymi przedmiotami (i wcale nie

mam tu na myśli jakichś wymyślnych, drogich zabawek), no a przede

wszystkim dając im miłość i bezpieczeństwo. Dzieci uczą się

w kontekście relacji z innymi ludźmi. Połączenia między

poszczególnymi komórkami nerwowymi powstają wraz

z poznawaniem przez malca otaczającego świata i tworzeniem więzi

z rodzicami, członkami rodziny i opiekunami.

Inteligencja wrodzona czy nabyta?

Tu być może nasuwa Ci się pytanie, jak się ma do tego wszystkiego

rola genów? Tyle się przecież mówi o uwarunkowaniach

genetycznych i wrodzonych talentach.

Otóż badania naukowe oficjalnie potwierdziły od dawna istniejące

przeświadczenie, iż zdolność danej osoby do przyswajania wiedzy

i radzenia sobie z problemami jest wypadkową dwóch elementów:

wrodzonych predyspozycji oraz wychowania. Liczba dziedziczonych

genów jest skończona, a tymczasem zdolność mózgu do tworzenia

miliardów nowych połączeń między komórkami nerwowymi,

z którymi przychodzimy na świat, jest nieskończona. Edukacja,

wiedza, uczenie się i doświadczenia wywierają ogromny wpływ na

ilość nowych połączeń, jakie w ciągu życia tworzą się w mózgu




Inteligencja wrodzona czy nabyta?● str. 24

każdego z nas. Ważne jest zatem to, z czym się rodzimy, ale jeszcze

ważniejsze jest, co zrobimy z tym kapitałem, z którym przyszliśmy na

świat.

To jest tak jak z roślinkami. Jeśli weźmiesz dwie równie dobrze

uformowane sadzonki i umieścisz każdą z nich w odmiennym

środowisku, to uzyskasz z nich różne rośliny. Sadzonka wetknięta

w podłoże zaopatrzone we wszystkie niezbędne składniki odżywcze

wyrośnie wysoko i pięknie zakwitnie. W podłożu jałowym roślina

będzie marnieć, stanie się wątła i rachityczna. To środowisko, a nie

dziedzictwo biologiczne sadzonek, zadecyduje o ich sukcesie

i rozwoju. Z człowiekiem jest tak samo...

Z tej części wystarczy, że zapamiętasz tylko tę informację:

Na rozwój połączeń między komórkami nerwowymi ma

wpływ środowisko, w jakim dziecko się wychowuje. Jeśli

maluch będzie wystawiony na wiele różnorodnych,

ciekawych i stymulujących bodźców, będzie miał większe

szanse w pełni rozwinąć i wykorzystać swój potencjał.

Jeśli zapamiętałeś ten prosty fakt, możemy iść dalej.

Przyswajanie nowych informacji

Teraz chciałabym, żebyś dowiedział się więcej na temat tego, co się

dzieje z tymi wszystkimi sygnałami, które odbiera dziecko

z otoczenia. Jest to o tyle ważne, że pozwoli Ci poznać mechanizm,

który sprawia, że nauka nowych rzeczy staje się łatwiejsza i bardziej

efektywna. A na pewno chciałbyś, żeby taka była dla Twojego małego

geniusza :-).




Przyswajanie nowych informacji● str. 25

Mózg bez przerwy zbiera informacje z otoczenia – średnio około

40.000 bodźców na sekundę. W ciągu jednej doby jest w stanie

przyjąć i przetworzyć więcej informacji niż najnowocześniejszy

komputer na przestrzeni kilku lat. Około 95% tych informacji

dociera do nas za pośrednictwem wzroku, dotyku i słuchu. Wszystkie

informacje trafiają do naszej pamięci krótkotrwałej na poziomie

nieświadomym.

Jako że mózg nie może przeanalizować takiej ilości danych na raz,

następuje proces selekcji, na skutek którego odrzucane są informacje

niepasujące do indywidualnych doświadczeń jednostki, czyli z jej

punktu widzenia „nieważne”. Przefiltrowane informacje są

przesyłane do naszej pamięci operacyjnej. To tu koncentrujemy się

na poszczególnych faktach i po raz pierwszy świadomie poświęcamy

im uwagę. Tutaj staramy się zrozumieć otrzymane informacje. Jeśli

jesteśmy w stanie połączyć nowe dane z tymi, które już

znamy, trafiają one do naszej pamięci długotrwałej.

W mózgu panuje idealny porządek. Każda informacja zostaje

przesłana do obszaru zawierającego adekwatny dla siebie wzorzec.

Tam mózg wytwarza nowe gałęzie, na których zostaną zapisane nowe

informacje i łączy je z grupą komórek, na których są już informacje

o podobnej treści. Najlepiej wyjaśnię to na przykładzie.

Załóżmy, że dziecko po raz pierwszy widzi truskawkę. W jego głowie

od razu powstaje szufladka (grupa komórek), gdzie zostaną zapisane

wszystkie informacje dotyczące tego nowego „obiektu”. Neurony

z tego obszaru połączą się również z szufladką magazynującą

informacje o owocach, gdy dziecko dowie się, że truskawka to owoc,

podobnie jak poznane wcześniej jabłko. Powstaną również

połączenia z szufladką przeznaczoną na kolory, bo truskawka ma

żywą, czerwoną barwę. Kolejne połączenia powstaną po





posmakowaniu tego słodkiego owocu, a zatem uaktywni się

szufladka przeznaczona na odczuwane smaki. Kiedy mały człowiek

ponownie zobaczy truskawkę (np. na działce u babci), zostanie ona

wpasowana do istniejącego już wzorca, a wszystkie nowe

zaobserwowane cechy wytworzą kolejne połączenia, modyfikując

tym samym wiedzę dziecka na temat tych owoców. I tak oto, wraz

z rozwojem mózgu, powstają w nim coraz to nowe szufladki –

schematy połączone ze sobą drogami neuronalnymi, po których

błyskawicznie podążają impulsy z nowymi informacjami.

Nasz mózg zwraca największą uwagę na informacje, które nie pasują

do ustalonego schematu - na rzeczy nowe. Gdy wciąż docierają do

nas podobne bodźce, mózg się do nich przyzwyczaja i reaguje coraz

słabiej. Każda nowa sytuacja powoduje przypływ adrenaliny, która

usprawnia proces zapamiętywania informacji. Naukowcy są zgodni,

że to, co nowe i nieznane, jest najkorzystniejsze dla

naszego mózgu.

Kluczem do naszej inteligencji jest umiejętność rozpoznawania

podobieństw, schematów i wzajemnych powiązań we wszystkim,

czego doświadczamy. Wzmacnianie sieci neuronowych u dziecka

polega więc na nauczeniu malca dostrzegania tych schematów oraz

odnoszenia ich do nowych informacji.

Jaki z tego wynika praktyczny wniosek dla Ciebie i Twojego dziecka?

Im więcej różnorodnych połączeń istnieje w mózgu, tym

szybciej i z większą łatwością nowo poznane informacje

zostaną przyswojone i zapamiętane. Dzieje się tak, gdyż

dziecko może je w krótkim czasie odnieść do wiedzy, którą zdobyło

wcześniej, szybciutko „poszufladkować” i nadać im zrozumiałe dla

siebie znaczenie. Do tak zmagazynowanych informacji będzie też

miało szybki dostęp, gdy zajdzie taka potrzeba. Dlatego ucząc swoje





dziecko czegoś nowego, staraj się zawsze nawiązywać do tych faktów

i umiejętności, które są dziecku znane. Stosuj tę zasadę również we

wszelkiego rodzaju zabawach stymulujących rozwój poszczególnych

rodzajów inteligencji.

Prawa i lewa półkula

Z poziomu komórek i ich powiązań wzniesiemy się nieco wyżej, by

spojrzeć na mózg z trochę innej perspektywy. Zrozumiesz dzięki

temu, dlaczego tak ważny w uczeniu się i rozwijaniu inteligencji jest

udział emocji i wszystkich zmysłów.

Widziałeś pewnie kiedyś na obrazku, jak z grubsza wygląda mózg.

Najczęściej zapamiętujemy go jako obraz sporej wielkości orzecha

włoskiego (dzięki temu, że odniosłeś wygląd mózgu do czegoś, co

było Ci znane, zapamiętałeś bez trudu jego kształt).

Mózg składa się tak naprawdę z trzech głównych warstw:

1. pień – jest to dolna część mózgu, która steruje wieloma

odruchami. Jest odpowiedzialna za procesy oddychania,

trawienia, chodzenia, snu i akcji serca. Za pniem mózgowym

ulokowany jest móżdżek, w którym zamieszkuje pamięć

kinestetyczna (związana z ruchem) i który jest swojego rodzaju

koordynatorem ruchów ciała i kontrolerem utrzymania

postawy.

2. układ limbiczny – centralna część mózgu, która alarmuje

nas o tym, że chce nam się jeść, pić czy mamy potrzeby

seksualne. Tu również znajduje się nasze centrum

emocjonalne, które kontroluje nasze uczucia i zawiaduje




Prawa i lewa półkula● str. 28

wszelkimi przejawianymi przez nas reakcjami emocjonalnymi.

Tu też znajduje się hipokamp – królestwo pamięci. To właśnie

dlatego o wiele lepiej zapamiętujemy doświadczenia,

którym towarzyszyły silne przeżycia emocjonalne –

pozytywne i negatywne.

3. kora – jest to górna część mózgu odpowiedzialna za myślenie,

mówienie, czytanie, liczenie, rozumowanie i tworzenie.

Okrywa ona pień mózgu i układ limbiczny, nadając mózgowi

charakterystyczny kształt orzecha włoskiego. Ta warstwa

mózgu składa się z dwóch półkul, których role musisz

koniecznie poznać, jeśli chcesz bardziej świadomie kształtować

umysł swojego maluszka.

Każda z tych półkul odpowiada za inne funkcje.

Lewa półkula odpowiada za język, myślenie cyfrowe, organizację,

matematykę, planowanie, szczegóły, analizę. Łączy się z nią zdolność

mówienia, liczenia i logicznego rozumowania. Odgrywa więc dużą

rolę w przyswajaniu tzw. wiedzy akademickiej.

Prawa półkula natomiast specjalizuje się w muzyce, wyobraźni,

widzeniu obrazów i wzorów, w działaniach twórczych. Odpowiada za

myślenie wzrokowe i przestrzenne, za rytm, emocje, syntezę.

W przypadku leworęcznego dziecka funkcje lewej i prawej półkuli

mogą być odwrócone. I nie ma w tym absolutnie nic nienormalnego.

Teraz to, co jest najistotniejsze.

Nie jest ważne to, czym się która półkula zajmuje ani też nie to, czy

dziecko jest lewo- czy praworęczne. Sedno sprawy polega na tym, że





naprawdę czarodziejskim, bajecznym i cudownym zjawiskiem jest

współdziałanie obu półkul.

Tak naprawdę osiąganie nadzwyczajnych wyników wymaga

współdziałania obu stron mózgu. Lewą i prawą półkulę łączy ciało

modzelowate. Zbudowane jest ono z milionów komórek nerwowych

i działa jak wielka autostrada, którą wędrują informacje z jednej

półkuli mózgu do drugiej.

Kiedy słuchasz piosenki, lewa półkula przetwarza słowa, a prawa

muzykę. Nie jest więc przypadkiem, że z łatwością uczymy sie słów

znanych piosenek. Uczymy się bardzo szybko, ponieważ w ten proces

zaangażowane są obie półkule oraz emocjonalny ośrodek mózgu

w układzie limbicznym.

Twórczość (obojętnie w jakiej dziedzinie), choć odpowiada za nią

prawa półkula, nie może mieć miejsca, jeśli lewa odpowiednio

szybko nie dostarczy potrzebnych szczegółów i technicznych

rozwiązań. Piękna gra na instrumencie wymaga technicznej precyzji

lewej półkuli w odtwarzaniu nut i układaniu palców na instrumencie

oraz melodyjności i płynności wydawanych dźwięków, o co dba

prawa półkula. Mówiąc lub czytając, również zapraszamy do

współpracy obie półkule: lewa układa lub odczytuje słowa, a prawa

dba o płynność i melodyjność wypowiedzi oraz zabarwia ją

emocjonalnie.

Jaki jest z tego wniosek dla Ciebie? Proponując dziecku

ćwiczenia i zabawy, które mają na celu nauczyć go czegoś

nowego, należy zadbać o to, by angażować w nie obie

półkule, czyli w nauce mówienia, liczenia czy logicznego

rozumowania wykorzystywać muzykę, rytm, obrazy, wyobraźnię.

Zobaczysz, jak to działa w przykładach zabaw, które podaję w dalszej





części e-booka. Jeśli zrozumiesz tę zasadę (i poprzednie omówione

w tym rozdziale), będziesz mógł sam – wykorzystując własną

pomysłowość – tworzyć doskonałe, kształcące zabawy dla swego

malucha.

By stymulować współpracę obu półkul, zaleca się przykładowo

wykonywanie rękami i nogami ruchów z jednej strony ciała na

drugą, gdyż wpływa to – zdaniem badaczy – na zdolność

przyswajania wiedzy. Jako że lewa półkula mózgu kontroluje prawą

stronę ciała, a prawa półkula lewą, takie ruchy zmuszają obie półkule

do wzajemnej komunikacji. Mogą to być skłony w pozycji stojącej:

prawa ręka do lewej nogi i na odwrót, skręty w pozycji leżącej (prawa

noga do lewej ręki i na odwrót) czy też klęknąwszy na kolana –

oprzeć ręce na podłodze (pozycja jak byśmy udawali czworonożne

zwierzę) i podnosić na przemian w górę: raz lewą rękę i prawą nogę,

potem odwrotnie – prawą rękę i lewą nogę. Wszystkie te ćwiczenia

pobudzają współpracę obu półkul, co wpłynie na efektywność nauki

i przyswajanie nowej wiedzy.

Rola odżywiania

Poza różnorodnymi bodźcami, czyli strawą intelektualną, trzeba też

dostarczyć dziecku odpowiednich składników odżywczych

w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. Żeby funkcjonować w sposób

optymalny, nasze mózgi – tak samo jak reszta ciała – potrzebują

zrównoważonej diety. Należałoby więc także i od tej strony zadbać

o umysł dziecka, aby mieć poczucie, że zrobiło się wszystko, by

ułatwić mu dobry start.

Właściwe odżywiane jest niezwykle ważne dla prawidłowego

funkcjonowania mózgu. Proteiny (zawarte m.in. w jajach, rybach,




Rola odżywiania● str. 31

mięsie z kurczaka czy jogurcie) są potrzebne dla zachowania

odpowiedniego stanu pobudzenia, wysokiego poziomu koncentracji

i sprawności umysłowej. By mózg funkcjonował jak najlepiej, obok

protein w jadłospisie powinien znaleźć się selen (zawarty m.in.

w owocach morza, orzechach i pieczywie pełnoziarnistym), bor

(brokuły, jabłka, brzoskwinie, winogrona), kwas foliowy (zielone

liście warzyw, wątróbka wołowa, fasola), cynk (ryby, fasola, zboża)

oraz witaminy z grupy B (drożdże, płatki owsiane, wątroba, mięso,

ryby, jaja, orzechy, pieczywo pełnoziarniste). Wszystkie te składniki

maja skuteczniejsze działanie, gdy dostarczymy je organizmowi

w sposób naturalny, a nie za pomocą pigułek kupionych w aptece.

Badania nad związkami między dietą i mózgiem dowiodły, iż także

pewne oleje mają szczególne znaczenie dla rozwoju uzdolnień

poznawczych dzieci. Mózgi składają się w ok. 60% z tłuszczów, więc

odpowiedni dobór spożywanych tłuszczów ma ogromny wpływ na

optymalizację naszych możliwości umysłowych. Największą rolę

w rozwoju i działaniu odgrywają dwa z nich: DHA i AA (nie mylić

z Anonimowymi Alkoholikami ;-))

Pewnie nic Ci te nazwy nie mówią, więc kilka słów na ich temat.

DHA to kwas tłuszczowy omega-3 stanowiący jeden z naturalnych

składników ludzkiego mleka. Badacze odkryli jeszcze w latach 90-

tych, że dzieci karmione piersią są na ogół lepszymi uczniami niż

dzieci karmione z butelki. DHA pomaga zachować sprawność

komórek nerwowych, dzięki czemu komunikacja między nimi jest

skuteczniejsza. Kiedy neurony pracują pełną parą, wówczas wysyłają

i przenoszą sygnały z wielką szybkością. DHA pełni tę samą rolę dla

sprawnego funkcjonowania komórek nerwowych, co wysokiej jakości

smar dla maszyny produkcyjnej. DHA odgrywa decydującą rolę





w utrzymaniu całego systemu przepływu informacji w mózgu

w idealnej formie.

AA – kwas arachidonowy – to kolejny kwas tłuszczowy (z grupy

omega-6), który odgrywa szczególną rolę w rozwoju wzroku,

uzdolnień poznawczych i centralnego układu nerwowego w okresie

wczesnego dzieciństwa.

Poza ludzkim mlekiem bogatym źródłem obu kwasów tłuszczowych

są tłuste ryby (np. tuńczyki, łososie, makrele). O ile Twoje dziecko

nie wymaga jakiejś szczególnej diety ze względów medycznych,

włączenie tłustych ryb na stałe do jego jadłospisu da Ci pewność, że

zarówno jego mózg, jak i reszta organizmu, będzie należycie

odżywiona.

Aby prawidłowo funkcjonować, mózg musi też otrzymywać

odpowiednią ilość wody. Dzieci, które są odwodnione, mogą

wyglądać na znudzone, apatyczne i ospałe. Woda bardzo dobrze

wpływa na pracę mózgu. Wspomaga proces tworzenia

neuroprzekaźników (impulsów chemicznych), które przenoszą

informacje pomiędzy neuronami. Warto nauczyć dzieci pić – obok

innych napojów - czystą wodę. Soki owocowe z powodu wysokiej

zawartości cukru są przez organizm traktowane jako pokarm. Po

wypiciu soku uruchamia się proces trawienny, który dodatkowo

powoduje spadek poziomu wody w organizmie. Niech więc Twoje

dziecko ma stały dostęp do niegazowanej wody mineralnej lub po

prostu do dzbanka ze zwykłą, przegotowaną wodą. Czysta woda

najlepiej gasi pragnienie.

Gdy mowa o odżywianiu, warto wspomnieć o jeszcze jednej rzeczy.

Badania potwierdziły, że nasza sprawność umysłowa i fizyczna jest

najwyższa, gdy spożywamy kilka niewielkich posiłków w ciągu dnia,





zamiast typowych obfitych trzech. Taki sposób odżywiania skutkuje

wyższym poziomem insuliny, niższym poziomem kortyzolu oraz

lepszym wchłanianiem glukozy. Dlatego postaraj się przyzwyczaić

dziecko do pięciu lekkich posiłków w trakcie każdego dnia.

Inne czynniki wspierające pracę mózgu

Ruch i tlen

Mózg do sprawnego działania potrzebuje stałego dopływu energii.

Warunkiem dobrego funkcjonowania mózgu jest dopływ dotlenionej

krwi. Ćwiczenia fizyczne ułatwiają przepływ krwi i tlenu do mózgu.

Osoby, które regularnie się gimnastykują, mogą się pochwalić lepszą

pamięcią krótkotrwałą i refleksem, a także większą kreatywnością. W

czasie aktywności ruchowej „rozładowujemy” stres. Wysiłek

powoduje wzmożone wydzielanie endorfin, czyli naturalnych

substancji chemicznych poprawiających nam nastrój.

Neurologowie z Instytutu Salka w Stanach Zjednoczonych

przeprowadzili eksperyment. Grupa myszy przez pięć tygodni

zmuszana była do zażywania ruchu przez trzy godziny dziennie.

Druga grupa przez tych pięć tygodni prowadziła mniej ruchliwy tryb

życia. Po zakończeniu badań stwierdzono, że u myszy, które się

więcej ruszały, wytworzyły się silniejsze połączenia między

komórkami nerwowymi w mózgu. Inaczej mówiąc myszy, które się

więcej ruszały, stały się sprytniejsze od myszy, które prowadziły

siedzący tryb życia :-).

Jeżeli więc Twoje dziecko nie uprawia sportu i w ogóle mało się

rusza, trzeba to zmienić. Pamiętaj, że ćwiczenia fizyczne nie tylko

pomagają nam zachować sprawność fizyczną, ale także stymulują




Inne czynniki wspierające pracę mózgu● str. 34

mózg. Zabawy edukacyjne, które polecam w swoim e-booku,

zawierają często – jak zauważysz – także elementy ruchu.

Zmysły

Nasze mózgi są tak zbudowane, by uczyć się za pośrednictwem

wszystkich zmysłów: od wrażliwych na dotyk czubków palców,

poprzez węch, kubeczki smakowe, aż na obserwowaniu i słuchaniu

skończywszy. Im więcej zmysłów dziecko będzie angażować

w zabawę i naukę, tym więcej rzeczy bez wysiłku przyswoi

i zapamięta.

Co ciekawe naukowcy odkryli, że nawet niektóre zapachy mogą

wspomagać zdolność przyswajania wiedzy, tworzenia oraz myślenia

lub też podnosić poziom koncentracji. Udowodniono na przykład, że

zapachy mięty pieprzowej, bazylii, cytryny, cynamonu i rozmarynu

zwiększają aktywność umysłu. Zapachy lawendy, rumianku,

pomarańczy i róży mają z kolei działanie relaksujące.

Śmiech

Wszyscy wiemy, że „śmiech to zdrowie”, ale tak naprawdę rola

śmiechu jest przez nas niedoceniana. Śmiech zwiększa aktywność

białych krwinek i zmienia równowagę chemiczną krwi. Dzięki tym

procesom produkowanych jest więcej substancji, które są

odpowiedzialne za pobudzenie organizmu oraz tworzenie nowych

połączeń w mózgu. Śmiech poprawia krążenie, co zapewnia lepsze

dotlenienie mózgu. Wprowadza umysł w stan relaksu, który ułatwia

otwarcie się, przyswojenie i zapamiętanie nowych wiadomości.

Postaraj się, by Twoje zabawy z dzieckiem były okraszone częstymi

salwami śmiechu :-).





Efekt Mozarta

Eksperymenty naukowe dowiodły, że słuchanie muzyki Mozarta ma

znaczący wpływ na działanie mózgu. Uczestnicy tychże

eksperymentów wykazali zwiększone zdolności przyswajania wiedzy

i zapamiętywania oraz lepiej radzili sobie z zadaniami wymagającymi

logicznego myślenia. Muzyka Mozarta działa jak coś w rodzaju

umysłowej rozgrzewki, która przygotowuje umysł do lepszego

radzenia sobie z problemami i rozumowaniem potrzebnym do

uporania się z zadaniami matematycznymi lub analitycznymi.

Jako ciekawostkę powiem Ci, że Einstein grywał niekiedy Mozarta

na skrzypcach, gdy chciał przemyśleć spokojnie jakiś problem czy

pomysł. Warto więc puścić czasem w domu płytę Mozarta lub Bacha

(muzyka barokowa ma na nasz umysł dobroczynny wpływ), by

wspomóc proces uczenia się małego dziecka. Sam również słuchaj

tych utworów, gdy próbujesz nad czymś pracować lub zapamiętać

nowe informacje.

To już wszystko, co chciałam, żebyś dowiedział się o mózgu dziecka

i o mózgu człowieka w ogóle. Oczywiście nie wyczerpuje to tematu,

ale daje pewne ogólne rozeznanie. Nie wiem na ile była to dla Ciebie

wiedza nowa czy interesująca (niektórych ludzi naukowe teorie

nudzą – ja właśnie do takich osób należę :-)), ale jestem przekonana,

że uzbrojony w te podstawowe informacje będziesz bardziej

świadomie podchodził do sprawy rozwoju umysłowego Twojego

dziecka, lepiej zrozumiesz kolejne rozdziały poświęcone

poszczególnym rodzajom inteligencji i dostrzeżesz bez trudu sens

i znaczenie przedstawionych tu ćwiczeń i zabaw.





Z tą wiedzą poradzisz też sobie z wymyśleniem wielu innych zabaw

– pomysły będą przychodzić Ci do głowy w trakcie zwykłych,

codziennych czynności, takich chociażby jak obieranie ziemniaków

czy odkurzanie dywanu. Dlatego naprawdę bardzo się cieszę, że

przez ten rozdział wspólnie ze mną dzielnie przebrnąłeś :-).

W kolejnym rozdziale dowiesz się, czym właściwie jest inteligencja

we współczesnym rozumieniu tego słowa i zaczniesz obserwować

wiele jej aspektów u swojego dziecka.




Rodzaje inteligencji● str. 37

Rodzaje inteligencjiRodzaje inteligencji

Dawniej uważano, że inteligencja jest czymś stałym, czymś w rodzaju

silnika o określonej pojemności, z którym się rodzimy i którego

nigdy nie zmieniamy. Moc tego motoru umysłowego mierzono za

pomocą testów i określano ją jako IQ (ang. Intelligence Quotient –

iloraz inteligencji). IQ to pewna określona dla danego człowieka

liczba (100 dla przeciętnej inteligencji, ponad 100 dla ponad

przeciętnej, mniej niż 100 dla poniżej przeciętnej), którą uzyskuje się

dzieląc „wiek rozwojowy” dziecka (zdefiniowany na podstawie

wyników testu) przez jego wiek kalendarzowy.

Problem polega na tym, że nie ma na świecie takiego testu, który

mógłby w pełni ujawnić wszystkie uzdolnienia i talenty. Każde

dziecko jest inne i wyjątkowe, każde promieniuje blaskiem własnej

indywidualności. O ile potencjał dziecka jest nieograniczony, o tyle

testy mają ograniczoną możliwość zgłębienia tego potencjału.

Tak naprawdę IQ określa tylko to, jak daleko zaszedł rozwój

wybranych postaci czy przejawów inteligencji (głównie językowej

i matematycznej). Dzisiaj wiadomo już, że osoby o wyższym IQ

w ostatecznym rozrachunku nie zawsze bywają bogatsze albo

szczęśliwsze. Wysoki iloraz inteligencji nie stanowi gwarancji

sukcesu czy osiągnięć na wybranej drodze kariery. Równie ważną

rolę (a czasem i ważniejszą) odgrywa osobowość, indywidualny

poziom kreatywności i oddziaływanie środowiska.

Nie wiem, czy zdajesz sobie sprawę, że Einstein i Edison z całą

pewnością uzyskaliby mierne wyniki w testach na inteligencję,

ponieważ obaj myśleli wolno i nie potrafili należycie wyartykułować





swych myśli. Einstein zresztą nie zdał egzaminów wstępnych na

studia. Żadne testy i egzaminy nie są w stanie bowiem uchwycić tego,

co posiadał ten uznany geniusz – twórczej wyobraźni.

Płynie z tego dość ważny dla Ciebie wniosek – nabierz sporego

dystansu do wszelkiego rodzaju testów. Nasze dzieci żyją w świecie,

gdzie ludzie nagminnie są sprawdzani przez różnego rodzaju

formularze, które roszczą sobie prawo do orzekania o ich inteligencji

czy umiejętnościach. Jeżeli Twoje dziecko ograniczy się do nauki,

jak rozwiązywać testy i pozwoli, by inni oceniali jego możliwości na

podstawie wyników, to odda swoje uzdolnienia, dary i umiejętności

w cudze ręce. Dziecko powinno samo, na swój własny użytek poznać

swoje prawdziwe atuty i uzdolnienia, i z Twoją pomocą zająć się ich

umacnianiem i rozwijaniem.

IQ, który przez wiele lat był jedynym miernikiem zdolności, został

w ostatnich badaniach naukowych zakwestionowany jako zbyt

ograniczony, by ogarnąć całą rozmaitość wybitnych uzdolnień

i talentów. Profesor Howard Gardner, który spędził wiele lat na

badaniu ludzkiego mózgu i jego wpływu na kształcenie, doszedł do

wniosku, że nie istnieje jedna inteligencja, ogarniająca wszystkie

operacje umysłu i tym bardziej nie można jej zmierzyć za pomocą

testów. Wyróżnił on wiele rodzajów inteligencji, rozszerzając tym

samym pojęcie dziecięcego potencjału i wysuwając koncepcję

różnorodności talentów. W oparciu o stworzony przez Gardnera

model, niektórzy badacze wyłonili jeszcze dodatkowe obszary

uzdolnień. W tej chwili, we współczesnej literaturze psychologicznej,

wymienia się następujące rodzaje inteligencji:

1. Inteligencja językowa – jest to nasza umiejętność czytania,

pisania i porozumiewania się za pomocą słów. Umiejętność ta

jest w wysokim stopniu rozwinięta u pisarzy, poetów





i mówców. Wyraża się ona m.in. w bogatym słownictwie,

w umiejętności budowania pięknych wypowiedzi i snuciu

interesujących opowieści.

2. Inteligencja logiczno-matematyczna – to nasza

umiejętność rozumowania i liczenia, rozumienie liczb

i zdolność logicznego myślenia. Najlepiej jest rozwinięta

u naukowców, matematyków, prawników i sędziów.

3. Inteligencja muzyczna – to uczenie się przez słuchanie,

świadomość różnorodności dźwięków, umiejętność ich

rozpoznawania, odtwarzania i wykorzystywania

w kompozycjach. Szczególnie rozwinięta u kompozytorów,

dyrygentów i czołowych muzyków.

4. Inteligencja przestrzenno-wizualna – to ten rodzaj

zdolności, którą wykorzystują architekci, rzeźbiarze, malarze,

nawigatorzy i piloci, czy nawet pracownicy firmy

transportowej, którzy muszą sprawnie załadować meble na

ciężarówkę podczas przeprowadzki. Jest to uczenie się przez

patrzenie, świadomość kształtów, umiejętność

zagospodarowania przestrzeni.

5. Inteligencja kinestetyczna (motoryczna) – rozwinięta

w dużym stopniu u sportowców, tancerzy, gimnastyków,

a prawdopodobnie także u chirurgów czy mechaników

precyzyjnych. To uczenie się poprzez ciało, rozwijanie

umiejętności fizycznych, zdolność koordynacji i bezbłędnego

wykonywania złożonych sekwencji ruchów.

6. Inteligencja interpersonalna – umiejętność nawiązywania

kontaktu z innymi ludźmi, szczególnie widoczna





u psychologów, handlowców, agentów ubezpieczeniowych,

negocjatorów oraz osób, które motywują innych. Umiejętność

nawiązywania kontaktu i przyjaznego obcowania z innymi

osobami, zdolność wczuwania się w położenie innych

(empatia).

7. Inteligencja intrapersonalna (introspektywna) –

umiejętność wejrzenia w siebie, poznania siebie. Ten rodzaj

inteligencji wiąże się u niektórych ludzi z wielką intuicją.

Pozwala również sięgnąć do ogromnych zasobów informacji

przechowywanych w naszej podświadomości. Zdolność

postrzegania i kontrolowania własnych myśli, potrzeb oraz

uczuć – umiejętność tę w stopniu doskonałym posiada np.

mistrz zen.

Inteligencja inter- i intrapersonalna są często łączone i nazywane

inteligencją emocjonalną.

8. Inteligencja przyrodnicza – umiejętność pracy i życia

w zgodzie z naturą, poczucie harmonii ze światem przyrody

i odpowiedzialności za utrzymanie równowagi ekologicznej.

9. Inteligencja naukowa – zdobywanie wiedzy o świecie,

ciekawość, by dowiedzieć się więcej, wykorzystywanie

eksperymentów w celu zbadania reguł rządzących

wszechświatem.

10.Inteligencja filozoficzna – myślenie i zadawanie pytań

dotyczących sensu życia, umiejętność myślenia na poziomie

abstrakcyjnym.





11. Inteligencja moralna – umiejętność dostosowania się do

zasad społecznych i religijnych, poczucie sprawiedliwości,

kierowanie się etyką.

12.Inteligencja finansowa – umiejętność dysponowania

własnymi środkami pieniężnymi i ich pomnażania, rozumienie

zasady obiegu pieniądza w społeczeństwie.

Dobra wiadomość jest taka, że każdy z nas posiada wiele typów

inteligencji, przejawiających się na różne sposoby. Co

ciekawe, sekcje i badania mózgu wykazały, że każda z tych

inteligencji czy zdolności ma swój ośrodek w odrębnej partii mózgu.

Dlatego właśnie udar mózgu może upośledzić zdolność chodzenia

albo mówienia w zależności od tego, która partia mózgu została

uszkodzona.

Tak naprawdę to nie jest ważne, czy wszystkich rodzajów inteligencji

jest osiem, dziesięć, dwanaście, czy jeszcze więcej. Ważne jest to, że

w każdym z nas tkwi olbrzymi potencjał. Jeśli Ty, już jako

dorosły człowiek, robisz to, co lubisz, w czym jesteś dobry i świetnie

się realizujesz, to znaczy, że odkryłeś w sobie te aspekty inteligencji,

które posiadasz i doskonale je wykorzystujesz w praktyce.

Choć prawdą jest, że każda istota ludzka przychodzi na świat

z różnorodnymi i złożonymi możliwościami mentalnymi, to jednak

powinieneś pamiętać, że wszystkie talenty, jakiekolwiek by one nie

były, muszą zostać rozbudzone, aby mogły się dalej rozwijać. To

właśnie otoczenie – Ty, rodzina, przedszkole, szkoła – wyzwala

tkwiące w dziecku umiejętności (intelekt, kreatywność, talenty)

i wspiera je albo niestety robi niewiele w tym zakresie. Im silniej

stymulowane są potrzeby Twojego dziecka, tym silniej ono reaguje.

Współdziałanie jego „ja” z otaczającym go środowiskiem sprawia, że





wzrasta w nim odwaga podejmowania ryzyka, motywacja, by się

zaangażować i dzięki wytrwałości coś osiągnąć. W sprzyjającym mu

środowisku ma możliwości stawania w obliczu wielu wyzwań

i podejmowania różnych prób i wysiłków. Wspierające środowisko

nagradza jego wysiłki i zachęca do nowych zadań, będąc tym samym

prawdziwym katalizatorem jego rozwoju.

Niestety otoczenie dziecka nie zawsze oferuje mu pomoc. Niektórym

maluchom wmawia się, że są niemądre, niewiele potrafią, że są

niegrzeczne i sprawiają same kłopoty. Wystarczy, przechodząc przez

miasto lub stojąc na przystanku, przysłuchać się niektórym

rozmowom między rodzicem a dzieckiem (o ile krzyki lub gderanie

mamy czy taty można nazwać rozmową...). Takie rzucone bezmyślnie

stwierdzenia działają jak samospełniająca się przepowiednia, a każda

późniejsza porażka zdaje się je tylko potwierdzać. Zamiast

wyszukiwać u swojej pociechy wad, przykładów głupoty czy

niezdarności, skupmy się raczej na docenieniu zalet, dostrzeżeniu

indywidualnych uzdolnień i talentów. Nauczmy malucha świadomie

wykorzystywać swój potencjał umysłowy i efektywnie posługiwać się

swoją umysłową energią. Niech Twoje dziecko wie, że ma wiele

mocnych stron, a i te słabsze mogą zostać rozwinięte - bez względu

na to, z jakim bagażem genetycznym się urodziło.

Warto jest wychowywać dziecko w duchu optymizmu i wiary we

własne możliwości. Bo choć każdy mały człowiek jest potencjalnie

zdolny w pewnych aspektach inteligencji i mniej zdolny w innych, to

nie wiadomo tak naprawdę, które aspekty zostaną najlepiej

rozwinięte. Istnieją granice inteligencji naszych dzieci, ale my nie

wiemy, gdzie one leżą. Dlatego odkrywaj i poszerzaj wszystkie

umiejętności dziecka. Ma to sens, ponieważ wiadomo, że ludzie

zwykle radzą sobie lepiej, kiedy są pewni siebie i starają się odnieść

sukces. Jeżeli pesymistycznie patrzymy na to, co nasze dziecko jest





w stanie sobie przyswoić lub co zrobić, ograniczamy je naszymi

oczekiwaniami. Jeśli niewiele oczekujemy od naszych dzieci,

one prawdopodobnie niewiele będą oczekiwały od siebie

samych. Jeśli nie powiesz dziecku, że jest mądre, zdolne

i inteligentne, to ono nie będzie o tym wiedzieć, bo niby skąd?

W swym e-booku będę powtarzać niejednokrotnie (aż do znudzenia

;-)), że powinieneś zadbać o WSZECHSTRONNY rozwój swojego

malucha. Jest to bardzo ważne, ponieważ niewykorzystane

możliwości umysłu kurczą się. Na przykład jeżeli dziecko rzadko

rozwija swoje wypowiedzi, mówi półsłówkami lub uproszczonymi

zdaniami, nazbyt często posługuje się takimi słowami, jak „rzecz”,

„tego”, „wytegować”, „coś tam” lub – co gorsza - wulgaryzmami, jego

umiejętności werbalne przestaną się kształtować, a nawet zostaną

zredukowane do minimum. Inny przykład: jeżeli ktoś nigdy nie biega

i unika tego typu wysiłku fizycznego, potrzebne przy biegu funkcje

neurorozwojowe stopniowo zanikają, co nieuchronnie prowadzi do

pogorszenia sprawności układu ruchowego.

Jest jeszcze inna strona tego medalu. Jeśli dziecko zbyt wcześnie

skupia się na swych konkretnych uzdolnieniach, zaniedbując inne,

słabiej rozwinięte umiejętności, może doświadczyć pewnego

intelektualnego ograniczenia, które zwiąże je z jedną tylko dziedziną.

Nie dochodzi do pełnego rozwoju osobowości.

Poza tym trzeba pamiętać, że człowiek to nie tylko sprawny mózg.

Harmonijny rozwój człowieka dotyczy zarówno sfery intelektualnej

jak i emocji czy motywacji działania. Jeżeli będziesz jedynie

popierać rozwój intelektualny dziecka, nie stawiając przed nim

duchowych wyzwań i pozwalając mu być emocjonalnym analfabetą,

nie tylko nie będzie mogło nawiązać dialogu z samym sobą, lecz

także nie zdoła porozumieć się z innymi. Dlatego powinieneś dołożyć





wszelkich starań, by wytworzyć u dziecka harmonijną równowagę

między intelektem i uczuciami – równowagę, która stanowi przejaw

dobrze rozwiniętej inteligencji emocjonalnej.

Zadanie rodzica, czy opiekuna dziecka sprowadza się do tego, by

zajmować się całą osobowością malucha: jego możliwościami

emocjonalnymi, intelektualnymi, muzycznymi, sportowymi

i społecznymi. Powinieneś w równym stopniu skupiać się na

ćwiczeniu wszystkich obszarów inteligencji, bo tylko w ten

sposób młody człowiek będzie mógł w przyszłości twórczo

i efektywnie wykorzystać swój rzeczywisty potencjał.

Zresztą najciekawsze drogi kariery, jakie otwierają się przed naszymi

dziećmi w XXI wieku, wynikają ze skrzyżowania różnych

specjalizacji. Na przykład grafika komputerowa to bajecznie bogate

pole możliwości, wymagające zarówno uzdolnień artystycznych, jak

i naukowych. Aby odnieść sukces w tej dziedzinie, trzeba

dysponować szerokim wachlarzem uzdolnień. To samo dotyczy e-

biznesu, który się ostatnio tak dynamicznie rozwija - on również

mobilizuje do zdobywania wielorakich umiejętności.

Nawet jeśli ktoś nie jest w żaden sposób związany z branżą

komputerową, to musi się liczyć z tym, że w swoim życiu

zawodowym będzie musiał być elastyczny i podejmować różne

zadania i przedsięwzięcia, w których trzeba będzie wykazać się

kompetencją w wielu dziedzinach.

Myślę, że zgodzisz się ze mną, iż wszechstronny rozwój to podstawa.

Pamiętaj tylko, że nie jest to równoznaczne z tym, że Twoje dziecko

ma być we wszystkim bardzo dobre. Nie chodzi o to, abyś miał jakieś

niebotyczne oczekiwania i zmuszał biednego malucha do coraz

większych osiągnięć. Wszechstronny rozwój oznacza tylko, że





powinieneś dziecku w pierwszych latach życia zapewnić

różnorodne bodźce, ciekawe otoczenie, zabawy

wykorzystujące aspekty wielu dziedzin, bogate

doświadczenia. To przyniesie wspaniałe owoce w późniejszym

wieku. W kolejnych rozdziałach podam wiele przykładów takich

działań i zabaw. Przekonasz się, że nie jest to ani trudne, ani

kosztowne.

Kiedy jako rodzic próbujesz dostrzec zdolności i talent u swojego

syna czy córki, nie możesz zapominać, że każde dziecko jest inne

i powinno być traktowane z pełnym respektem dla swojej

indywidualności. KAŻDE JEST WYJĄTKOWE, a jego umysłowe

i fizyczne możliwości równie niepowtarzalne, jak odciski jego

palców. Pewne umysły zostały zaprogramowane do pisania wierszy

czy komponowania utworów, inne przystosowane są do

konstruowania mostów, projektowania samolotów, do prowadzenia

ciężarówek czy szukania lekarstwa na nieuleczalną dotąd chorobę.

Ważne jest, by zaakceptować współistnienie różnych odmian

umysłów i szanować te odmienności. No i pogodzić się z faktem, że

dziecko nie urodziło się po to, by spełniać Twoje aspiracje (np. „ja

sobie wymarzyłem, że moje dziecko będzie lekarzem”), tylko pomóc

mu w realizacji jego własnych planów i marzeń. Już od momentu

narodzin obserwuj syna czy córkę w różnych sytuacjach (przy

zabawie, codziennych czynnościach, kontaktach z rówieśnikami)

i czujnie przystosowuj własne zachowania do ich potrzeb. Im

wcześniej i im lepiej poznasz swoje dziecko, tym większe masz

szanse na to, by je wesprzeć w rozwijaniu jego wyjątkowego

potencjału.

Spróbuj przy tym wykazać trochę cierpliwości i nie oczekuj, że

będziesz miał w domu geniusza od momentu, gdy dziecko zacznie





gaworzyć i wypowie ku uciesze bliskich swoje pierwsze „gu gu” :-).

Umysł może osiągnąć dojrzałość w dowolnym czasie – jednostkom

o różnych profilach neuropsychologicznych sądzone jest uzyskiwanie

sukcesów w różnych okresach życia – wtedy, gdy zaistnieją ku temu

odpowiednie warunki. Bywa tak, że profil umysłu pozwalający

osiągać sukcesy w nauce szkolnej nie zapewnia podobnego

powodzenia w karierze zawodowej, tym bardziej jeśli zaniedbano

u dziecka rozwijanie inteligencji emocjonalnej. Mocne i słabe strony

umysłów dzieci zmieniają się z biegiem czasu. Profil neurorozwojowy

to nie skamielina. Jest elastyczny i otoczenie ma na niego duży

wpływ. Z pewnością bez trudu przypomnisz sobie przypadek kogoś,

kto miał w szkole kłopoty, a jednak potem świetnie sobie w życiu

poradził. Iluż było (i jest) takich przedsiębiorców, którzy zakończyli

edukację na etapie szkoły średniej i dorobili się sporego majątku,

podczas gdy ich koledzy wciąż borykali się ze studiami, a potem i tak

niewiele w życiu osiągnęli. Każdy rozkwita w swoim czasie i trudno

przewidzieć, jakie w kim rozwiną się zdolności. Nigdy nie oceniaj

dziecka pochopnie i nie zaniżaj jego możliwości.

Ciekawą sprawą jest wpływ płci na indywidualny rozwój inteligencji.

Według obiegowych przekonań chłopcy na ogół wykazują większe

zdolności w dziedzinie matematyki, a także lepszą wyobraźnię

przestrzenną. Dziewczynki natomiast wydają się bardziej uzdolnione

językowo. Nie ma jednak pewności, na ile te różnice w zdolnościach

są wrodzone. Wiele badaczy przypisuje znaczną część tych różnic

odmienności wychowania i kształcenia chłopców i dziewczynek –

w domu rodzinnym i w szkole. Chłopcy w powszechnej opinii

uchodzący za bardziej uzdolnionych matematycznie, przejmują to

przekonanie, skutkiem czego zaczynają się bardziej interesować

naukami przyrodniczymi i ścisłymi. Na rozwój tych uzdolnień mają

pozytywny wpływ zabawy i gry uważane za typowo chłopięce:

budowanie z klocków, konstruowanie, majsterkowanie itd., a także





wspinanie się na drzewa, co poprawia zwłaszcza orientację

przestrzenną.

Częstokroć stwierdzana przewaga dziewczynek w sprawnościach

językowych być może także wiąże się z typowymi dziewczęcymi

zabawami: dziewczynki uwielbiają zabawy tematyczne

z odgrywaniem ról; wymagają one intensywnego używania języka.

Typowe dla naszych córek są zabawy w mamę, tatę i dziecko, ślub,

doktora, odgrywanie bajek, kreskówek itp. Warto zauważyć, jak

bardzo odmiennie dziewczynki i chłopcy zachowują się podczas

zabawy klockami lego. Chłopcy wznoszą śmiałe budowle, takie jak

zamki lub wieże, konstruują samochody, samoloty. Dziewczynki

natomiast budują dekoracje, teatralną scenę, by odgrywać

przedstawienia za pomocą figurek czy lalek.

Zadbaj o to, by nie różnicować wychowania dziewczynki i chłopca.

Często bywa tak, że rodzice skłonni są oczekiwać mniej od dziewcząt

niż od chłopców. Bardziej też ochraniają córki, podejmując za nie

decyzje. Chłopców tymczasem zachęca się do samodzielnego

myślenia i postępowania, do nowych odkryć, rozbudza się w nich

żądzę przygód. Od tego wszystkiego odsuwa się natomiast

dziewczęta.

Sama mam dwójkę dzieci – chłopca i dziewczynkę – i staram się

zapewnić im obojgu wszechstronny rozwój. Nigdy nie ganię

u swojego syna zachowań „typowo dziewczęcych” (jak na przykład

wypłakanie się w poduchę) czy u córki zachowań „typowo

chłopięcych” (np. niewinne łobuzowanie na podwórku :-)). Nie

ingeruję w to, czym się bawią – wszystko jest jak najbardziej

w porządku, jeśli oboje bawią się lalkami czy oboje konstruują jakąś

ekstrabudowlę :-). Choć wydaje mi się, że syn przejawia większy

talent matematyczny, a córka językowy (a jednak coś w tym jest ;-)),





to zawsze mówię młodszej córeczce, że świetnie sobie radzi

z liczeniem i jest w stanie podołać każdemu matematycznemu

wyzwaniu. Nawet jeśli okaże się, że matematyka nie stanie się jej

życiową pasją, to przynajmniej nie będzie miała żadnych

kompleksów w tym względzie.

Podobnie postępuję z synem. Zawsze w jego wypracowaniach

szkolnych czy wypowiedziach ustnych doszukuję się czegoś dobrego

i wyraźnie mu mówię, jakie zalety dostrzegłam i co mi się podobało.

Chciałabym, aby – sugerując się swoimi osiągnięciami

w matematyce – nie ograniczał się jedynie do przedmiotów ścisłych.

Niech ma pełną świadomość, że w zakresie przedmiotów

humanistycznych także jest w stanie wiele zwojować.

W obu przypadkach takie postępowanie przynosi świetne efekty.

Moje dzieci wiedzą, że nie muszą być we wszystkim najlepsze, ale też

wierzą, że ze wszystkim dadzą sobie radę. Spróbuj tej samej metody

także i u swoich pociech – jestem przekonana, że przyniesie to

Twoim dzieciom wiele korzyści.

Niektórzy rodzice obserwując swoje dziecko w poszukiwaniu jego

szczególnych predyspozycji i talentów, zbyt pochopnie orzekają, że

dziecko jest przeciętne, nie wyróżnia się niczym szczególnym,

a wręcz dopatrują się różnych minusów i narzekają, że za wolno

czyta albo za szybko się rusza, za mało mówi albo za dużo

„wydziwia”, za bardzo koncentruje się na jednym i nie dostrzega nic

innego albo za bardzo poświęca uwagę wszystkiemu wokół i nie

może skoncentrować się na jednym. Porównują swoje dziecko

z innymi, dopatrują się czego mu brakuje, czego ma zbyt wiele

i w ten sposób bardzo je krzywdzą. Naszym zadaniem, jako

rodziców, nie jest przystosowywanie dziecka do reszty





społeczności, tylko wyszukanie i docenienie tego, co

jest w nim wyjątkowe.

Warto jeszcze pamiętać o tym, że zdolny NIE znaczy doskonały.

Dzieci zdolne i utalentowane to takie same dzieci jak wszystkie inne

– jedne są grzeczne, inne nie. Talent niektórych dzieci może zostać

niezauważony z powodu różnych problemów społecznych lub

emocjonalnych, które przejawiają się na przykład jąkaniem lub

chwilowym cofaniem w rozwoju. Dziecko utalentowane będzie

potrzebowało pomocy w przezwyciężeniu tych problemów tak samo

jak każde inne dziecko.

Mój synek przez 2-3 lata, na przełomie okresu przedszkolnego

i szkolnego, miał spory problem z jąkaniem się. Nie załamywałam

wówczas rąk i nie dałam mu w żaden sposób odczuć, że coś jest

z nim nie tak. Delikatnie i pośrednio pomagałam mu w ten sposób,

że wolniej do niego mówiłam, przez co on również zwalniał swoje

tempo mówienia, nie poprawiałam go, nie kończyłam za niego

wypowiedzi i w ogóle nie koncentrowałam jego uwagi na tym

problemie. Za to nadal skupiałam się na jego mocnych stronach.

Rozwijaliśmy wspólnie jego zainteresowania, ćwiczyliśmy te

umiejętności, których wykorzystywanie sprawiało mu przyjemność,

mówiłam mu z jakich jego dokonań jestem dumna. W chwili pisania

tego e-booka syn jest już w piątej klasie i nie ma żadnych problemów

z poprawnym mówieniem. Jąkanie mu dawno minęło i nie wiem, czy

w ogóle spostrzegł, że był taki problem, natomiast rozwinął w tym

czasie wiele swoich uzdolnień, które pozwoliły mu na osiągnięcie

całego szeregu szkolnych i pozaszkolnych sukcesów.

Dlatego zachęcam Cię gorąco: nigdy nie koncentruj uwagi

dziecka na jego słabościach - zawsze uświadamiaj mu, jak

wiele jest w nim mocnych stron i w jak wielu dziedzinach





jest naprawdę dobre. Trzeba takie nastawienie wprowadzić

i utrzymywać od dnia narodzin dziecka. Mając świadomość swoich

mocnych stron, dziecko pokona te słabe lub po prostu nie będą mu

one przeszkadzać. Natomiast jeśli dziecko będzie się skupiać głównie

na swoich słabościach i niedociągnięciach, nigdy nie rozwinie

w pełni swojego potencjału.

Chciałabym Ci również zwrócić uwagę na to, że bystre dzieci

znajdują się zarówno w grupie uczniów najlepiej ocenianych, jak

i w grupie uczniów mających oceny najgorsze. O przynależności do

jednej z tych dwóch grup decyduje to, jak dzieci radzą sobie z ... nudą

na lekcjach. Jeśli Twoje dziecko nudzi się w szkole i to wywołuje

w nim stres, złość lub negatywne nastawienie do szkoły w ogóle, to

może być to oznaką, że jego zdolności twórcze i uzdolnienia nie

zostały postawione wobec dostatecznie poważnych wyzwań. Tak więc

to, że nauczyciel ma z dzieckiem w szkole kłopoty wcale nie musi

oznaczać (i raczej na pewno nie oznacza), że dziecko nie jest

inteligentne.

Dzieci zdolne mogą przejawiać wiele cech postrzeganych jako

niepożądane, ale to wcale nie umniejsza ich realnych możliwości.

Mogą okazywać niecierpliwość i brak tolerancji w stosunku do

kolegów, którzy za nimi w danej dziedzinie nie nadążają. Mogą mieć

problem z akceptacją własnej osoby (szczególnie ma to miejsce

u dzieci starszych), co wynika z obawy, że ich umiejętności są

odbierane jako „popisywanie się” lub schlebianie dorosłym. Mogą

być uparte, hałaśliwe i kłótliwe, niechętne do współpracy lub

współuczestnictwa. Mogą być obojętne na zasady dobrego

wychowania i opierać się autorytetom. Mogą przejawiać żywy

temperament i frustrację z powodu zbyt mało ambitnych zadań.

W ich pokoju może panować wielki nieporządek, są skłonne





zapominać i tracić z pola widzenia wszystko, co nie wydaje im się

ważne.

Jednym słowem to, że dziecko nie jest chodzącym aniołkiem nie

oznacza, że czegoś mu brakuje. Oznacza to tylko, że powinieneś

uważać, by nie przeoczyć jakichś jego ważnych zalet czy uzdolnień,

podczas gdy będziesz z zapamiętaniem je karcił za niewłaściwe

zachowania. Pamiętaj, że tam gdzieś w głębi tkwią w nim perełki,

a wśród nich całkiem spore perły, które czekają na ujawnienie :-).

Czy wiesz, że nawet dysleksja nie przeszkadza być geniuszem?

Dowód na to stanowi Leonardo da Vinci. Nie możemy przekonać się

na pewno, czy miał dysleksję, ale prowadził zapiski w sposób uznany

za typowy dla dysleksji – stawiając litery odwrotnie niż wszyscy. Jak

wiadomo nie przeszkodziło mu to wpadać na genialne pomysły.

Wręcz przeciwnie, część badaczy jest zdania, że właśnie dysleksja

przyczyniła się do tego, że potrafił nadawać swoim ideom tak

szczegółową i sugestywną postać wizualną.

Nie będę Cię czarować – rozpoznawanie talentów u dzieci jest

procesem trudnym i długim. Należy go rozpocząć w możliwie

wczesnym wieku przy użyciu wielu kryteriów, metod, zabaw. Bardzo

często talent ujawnia się dopiero wtedy, gdy dziecko styka się

z nowym doświadczeniem, które budzi drzemiące w nim zdolności.

Nie wiemy na przykład, czy dziecko jest utalentowanym gitarzystą do

czasu, gdy pozwoli mu się wziąć gitarę do ręki i zagrać. Ale bez

wątpienia obserwowanie swojego dziecka jest też niezwykle ciekawe

i zajmujące. Ciągle, każdego dnia, odkrywamy coś nowego

i nieoczekiwanego! Trzeba mieć tylko oczy i uszy otwarte. No

i przede wszystkim – bez tego się niestety nie obejdzie – trzeba

wygospodarować dla dziecka trochę czasu.





Podsumowując te wszystkie rozważania: pamiętaj, że ci, którzy

odnieśli sukces, odkryli, co potrafią robić dobrze. Być może

próbowali wielu różnych dziedzin, zanim odkryli tę jedną, dzięki

której mogą osiągać sukcesy, satysfakcję i zdobywać uznanie innych.

Pomóż dziecku odkryć to, w czym ONO jest dobre. I niech to

odkrywanie przynosi Wam obojgu prawdziwą radość.

W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się wspólnie kilku rodzajom

inteligencji. Pomogę Ci dokonać pierwszych spostrzeżeń co do

uzdolnień Twojego dziecka (lub utwierdzić Cię w nich, jeśli już

zauważyłeś wcześniej konkretne symptomy). Podam wiele

przykładów, jak można poszczególne aspekty inteligencji rozwijać.

Najpierw jednak chciałabym, byś odłożył czytanie na jakiś czas

i dokonał wstępnej „inwentury” umysłu swojego malucha (lub

maluchów jeśli masz szczęście posiadać ich więcej :-)).

Co Twój syn/córka lubi robić? W czym jest dobry/a? Co go/ją

pasjonuje? Nad czym potrafi siedzieć kilka nawet godzin, nie

zauważając upływającego czasu? Czego jeszcze w ogóle nie miał(a)

okazji spróbować? Wspominał(a) może, że coś chciał(a)by mieć? Coś

umieć robić?

To będzie taka rozgrzewka przed lekturą dalszej części e-booka :-).

Przygotowałam listę różnych czynności i cech, która może Ci pomóc.

Ale nie wahaj się także dodać tu swoich własnych spostrzeżeń, które

nie zostały uwzględnione. Pamiętaj - Twoje dziecko jest wyjątkowe

:-).

Jeśli natomiast Twój Michaś czy Anusia są zbyt mali, by taką

inwenturę przeprowadzić (lub Twój potomek jest dopiero

w planach), zapraszam Cię już teraz do kolejnego rozdziału, który





jest dedykowany właśnie Tobie. Opisuję tam bardzo ważny etap

w życiu dziecka, tj. wiek od 0 do 3 lat.

A oto zapowiedziana lista. Które z wymienionych zamiłowań

i predyspozycji zauważyłeś u swojego malucha?

- „dyrygowanie” i przewodzenie innym

- działanie, energia, żywioł

- taniec

– pisanie pamiętnika, opowiadań, listów

– bogate słownictwo, ciekawe porównania

– gra zespołowa, współdziałanie z innymi

– liczenie, analityczne myślenie

– sporty indywidualne

– rywalizacja, konkurowanie z innymi

– muzyka, gra na instrumentach

– wydarzenia historyczne lub aktualnie dziejące się na świecie

– informatyka, programy komputerowe, grafika komputerowa

– geografia, nieznane lądy, inne kultury

– nauki przyrodnicze, fauna, flora

– projektowanie, konstruowanie, budowanie, składanie modeli

– niezależne myślenie, indywidualne podejście do problemów

– nowe pomysły, idee

– wyobraźnia, fantazjowanie

– śpiew, zamiłowanie do karaoke, tworzenie własnych piosenek

– nowe wyzwania, pokonywanie trudności

– czytanie

– rozwiązywanie lub układanie łamigłówek

– sztuka (rysowanie, malowanie i inne artystyczne środki wyrazu)

– nauka języków obcych

– szybkie myślenie, szybkie podejmowanie decyzji





– praktyczne myślenie, znajdowanie użytecznych rozwiązań

– projektowanie (wyglądu własnego pokoju, wnętrza magicznego

zamku itp.)

– dociekliwość, ciekawość świata, zadawanie mnóstwa pytań

– szybkie nawiązywanie kontaktów z innymi

– inne, które Ci przychodzą do głowy

OK - rozgrzewka już za nami :-). Zakładając, że do tego zadania

solidnie się przyłożyłeś, masz już niezły obraz potencjalnych

możliwości swojego syna czy córki.

Następny rozdział poświęcony jest niemowlakom i „żłobkowiczom”,

więc jeśli wszystkie Twoje dzieciaki już dawno wyrosły z okresu

pieluszkowo-smoczkowego i zarzekasz się, że absolutnie nie

planujesz więcej potomstwa, możesz ten rozdział spokojnie pominąć

i poświęcić więcej czasu następnemu, który jest równie ważny: „Wiek

przedszkolny i wczesnoszkolny”. A zatem – do dzieła :-).




Dziecko w wieku 0 do 3 lat● str. 55

Dziecko w wieku 0 do 3 latDziecko w wieku 0 do 3 lat

Okres ciąży jest bardzo ważny

Jeśli moment urodzenia dziecka przyjmiemy na osi czasu jako punkt

zero, to wpływ na jego inteligencję zaczyna się od wieku „ - 9/12” :-).

Czyli jeszcze dziewięć miesięcy wstecz.

Wzrost ludzkiego mózgu zapoczątkowuje się w łonie matki i już

wtedy może ona świadomie wpływać na jego rozwój na wiele

sposobów. Pierwszym z nich jest właściwe odżywianie. U dobrze

odżywionego płodu co minutę powstaje średnio 250 tys. nowych

komórek mózgowych. Pokarmy bogate w cynk, potas, żelazo, kwas

foliowy korzystnie wpływają na rozwój mózgu płodu. Nieprawidłowa

dieta, a przede wszystkim palenie papierosów, zaburzają rozwój

komórek mózgowych i mogą spowodować u dziecka problemy

z koncentracją i pamięcią, a co za tym idzie – trudności w nauce.

Niezwykle ważny jest również stan emocjonalny przyszłej matki.

Nadmierny stres, zmartwienia, denerwowanie się, niepokój bardzo

źle działają na rozwój płodu. I choć nie możemy ujrzeć reakcji

małego człowieczka w brzuchu mamy, to możemy być pewni, że

wyczuwa on matczyne nastroje każdą cząstką swojego ciała. Dlatego

przyszła mama powinna zadbać o to, by nie zaśmiecać sobie umysłu

negatywnymi myślami i destrukcyjnymi emocjami i w miarę

możliwości zachowywać pogodę ducha, spokój i optymizm. Nie

zawsze jest łatwo, ale w trudnych chwilach warto sobie uświadomić,




Okres ciąży jest bardzo ważny● str. 56

że oto mamy decydujący wpływ na zdrowie emocjonalne

naszego maluszka.

Ponieważ w okresie płodowym dziecko ma stosunkowo dobrze

rozwinięty słuch, warto już wtedy zadbać o jego stymulację. Przez

ściany macicy dociera do niego wiele dźwięków: głos mamy i taty,

muzyka z radia, klaksony samochodów, syreny na ulicy lub

szczekanie psa. Jego kołysanką jest bicie serca mamy i szum

pracujących organów. Te dźwięki wpływają na rozwój słuchu,

stymulując mózg, a dokładniej drogi słuchowe.

Dźwięki to jedyny sposób, w jaki możesz komunikować się ze swoim

nienarodzonym maleństwem. Kiedy mówisz do niego, gdy mu

śpiewasz lub razem z nim słuchasz jakiejś muzyki, nie tylko

stymulujesz do rozwoju jego drogę słuchową, ale również

zapoznajesz go z naszym światem. Co ciekawe, niektóre mamy

zauważają, że ich nowo narodzone dzieci szybciej uspokajają się

i zasypiają słysząc melodię, której bardzo często same, będąc w ciąży,

słuchały w czasie odpoczynku czy relaksu. Tak więc słuchając

muzyki, która wprowadza Cię w dobry nastrój, sprawiasz

przyjemność nie tylko sobie, ale także malutkiemu bobaskowi

w Twoim brzuchu (jeśli jesteś Czytelniku mężczyzną, to wybacz mi

ten bezpośredni zwrot do mamy – „ciążowa” część tego rozdziału jest

przeznaczona głównie dla mam, chociaż i tatusiowe mogą z niej

wyciągnąć pewne pożyteczne wnioski :-)).

Stymulacja noworodka poprzez zmysły

Po urodzeniu dziecka powinnaś zadbać o jego ogólną stymulację –

początkowo poprzez dotyk i bodźce słuchowe, potem także

wykorzystując pozostałe zmysły. Pieszcząc dziecko, baraszkując




Stymulacja noworodka poprzez zmysły● str. 57

i bawiąc się z nim, pobudzasz i angażujesz wszystkie jego zmysły,

dając mu to, czego najbardziej potrzebuje do prawidłowego rozwoju.

Nie ma nic lepszego dla maluszka niż głaskanie, przytulanie

i dotykanie. Poprzez taki kontakt stymulujesz jego rozwój

czuciowo-ruchowy, przyczyniasz się do rozwoju sieci neuronalnej

mózgu oraz dbasz o jego zdrowie emocjonalne, od pierwszych chwil

budując silną więź uczuciową.

Kilka razy dziennie możesz zaserwować swojemu maleństwu czuły

masaż delikatnych rączek i nóżek. Zabieg ten nie tylko stymuluje

mózg do rozwoju, ale także wzmacnia mięśnie i podnosi odporność

na choroby. W czasie wykonywania codziennych czynności

znajdziesz niezmiernie dużo okazji do obdarowania dziecka

troskliwym dotykiem: gdy je karmisz, kąpiesz, przewijasz, w czasie

wspólnej rozmowy (to znaczy Ty z zapałem opowiadasz, a dziecko

rozdziawia buzię i słucha :-), także podczas spaceru.

Dziecko lubi być nie tylko masowane, ale też noszone. Badania

wykazują, że regularne kołysanie dziecka sprzyja wzrostowi jego

mózgu. Dzieje się tak, ponieważ stymulowana jest wówczas część

układu nerwowego zwana układem przedsionkowym. U niemowląt,

które dzięki kołysaniu doświadczają stymulacji przedsionka,

wcześniej niż u innych zwiększają się możliwości percepcji, w tym

także widzenia i słyszenia. Kilka kwadransów kołysania,

gładzenia, huśtania i głaskania niemowlęcia każdego dnia

znacznie poprawia jego zdolność koordynacji i możliwości

uczenia się.

Potrzeby niemowlęcia w zakresie czułości i bliskości cielesnej

świetnie zaspokaja karmienie piersią. Wpływa ono także na

rozwój komórek nerwowych. Jak już pisałam wcześniej, mleko matki

zawiera optymalną ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych, które





są konieczne do budowy komórek mózgowych. Co ciekawe, tych

dobroczynnych kwasów tłuszczowych najwięcej jest w nocy.

Wniosek? Gdy po raz kolejny wstajesz zmęczona i niewyspana

w nocy do dziecka, pomyśl o tym, że dajesz mu rzeczywiście to, co

najlepsze. Trudy karmienia szybko miną, a ich owoce pozostaną na

długo.

Najlepszą drogą do rozwoju intelektu dziecka, jego sprawności

ruchowej oraz sfery emocjonalnej jest bogata stymulacja

wszystkich zmysłów. Postaraj się stworzyć dla swojego malucha

środowisko bogate w bodźce rozwijające umysł i ciało. Dostarczaj

różnorodnych okazji do patrzenia, słuchania, dotykania, wąchania,

później też smakowania. Dziecko uczy się przede wszystkim przez

zabawę i spontaniczne poznawanie świata za pomocą wszystkich

zmysłów. Pamiętaj przy tym, że najlepszą zabawą dla Twojego

dziecka jest zabawa z Tobą, a najlepszym stymulatorem, który

angażuje wszystkie pięć zmysłów, jesteś Ty. Na zabawki przyjdzie

czas później, ale nawet wówczas są one najbardziej interesujące

i użyteczne dla malucha wtedy, gdy może się nimi cieszyć wspólnie

z matką, a nie zamiast niej. Poza tym chęć zapewnienia dziecku

środowiska bogatego w bodźce nie oznacza nigdy konieczności

otoczenia go setkami prezentów. Wystarczy skromny zestaw

prostych, starannie dobranych zabawek.

Tak naprawdę niemowlęce zabawy są bardzo proste i nie trzeba

żadnej filozofii ani wykształcenia pedagogicznego, aby zapewnić

dziecku wszechstronny rozwój już od momentu narodzin. Baw się po

prostu tak, aby zabawa sprawiała przyjemność Wam obojgu. Nie

zmuszaj niemowlęcia do czynności, które mają rozwijać konkretne

umiejętności, jeśli ono w danej chwili nie ma na to ochoty. Nie

zamęczaj go też zabawą bezustannie. W pierwszych dwóch

miesiącach życia kwadrans zabawy jednorazowo wystarczy, potem -





stopniowo wraz z wiekiem - czas skupienia uwagi dziecka będzie się

wydłużał.

Jest wiele pozycji książkowych na rynku opisujących kolejno etapy

rozwojowe dziecka – miesiąc po miesiącu. Możesz stamtąd

zaczerpnąć przykłady działań, które są najlepiej dostosowane do

potrzeb rozwojowych i możliwości dziecka w konkretnym wieku.

Sama, wychowując swoje dzieci, zaglądałam często do "Pierwszy rok

życia dziecka" oraz "Drugi i trzeci rok życia dziecka". Również

w Internecie można znaleźć wiele informacji na ten temat. Ja

chciałabym tylko podać tu kilka ogólnych wskazówek i przykładów,

które Cię zainspirują i zachęcą do wymyślania swoich własnych

zabaw.

Stymulacja słuchowa

Jak pewnie zdążyłeś zauważyć, niemowlę żywo reaguje na różne

dźwięki. Na pewno zaciekawi je pobrzękiwanie kluczami, tykanie

zegara, pstrykanie palcami, rytmiczne klaskanie, ciche stukanie na

przykład łyżeczką o plastikową miseczkę czy butelkę, potrząsanie

grzechotką. Na spacerze zwróć mu uwagę na śpiew ptaków, na

warkot silnika ciężarówki, uderzenia dzwonów kościelnych, odgłosy

bawiących się dzieci. Gdy leży w domu, w łóżeczku, puść mu płytę

z łagodną muzyką klasyczną lub relaksacyjną. Są również dostępne

płyty ze śpiewem ptaków czy odgłosami przyrody nieożywionej

(szum strumyka lub wodospadu, plusk deszczu). Z dźwięków

noworodki tak naprawdę najbardziej lubią głos człowieka, przy czym

już po kilku dniach zaczynają odróżniać głos matki od innych

głosów. Często więc mów do dziecka, czytaj mu, opowiadaj, śpiewaj

– to nie tylko będzie stymulować rozwój dróg słuchowych, ale także

przyszły rozwój mowy.



http://www.mentis.pl/10548-drugi-i-trzeci-rok-zycia?s=7357



http://www.mentis.pl/49061-pierwszy-rok-zycia-dziecka?s=7357








Stymulacja wzrokowa

Droga wzrokowa jest u noworodka rozwinięta najgorzej, ponieważ

w brzuchu mamy nie mogła być w żaden sposób stymulowana.

Dlatego dziecko rodzi się niemal ślepe, widzi najlepiej z odległości 30

cm. W wieku 6 miesięcy zmysł wzroku jest już w pełni rozwinięty,

jako że od momentu narodzin droga wzrokowa jest nieustannie

wystawiana na bodźce. Jeśli takiej stymulacji by zabrakło, zdolność

widzenia zostałaby upośledzona. Czy wiesz, że jeśli oko małego

dziecka zakryjemy choćby na tydzień, może on zatracić zdolność

widzenia tym okiem? Neurony związane ze zmysłem wzroku

zaczynają się formować pomiędzy drugim i czwartym miesiącem

życia, a w wieku dwóch lat synapsy odpowiedzialne za widzenie są

już dojrzałe. W tym czasie powinieneś zapewniać swemu maluchowi

jak najwięcej stymulacji wzrokowej.

Zaleca się na przykład, aby zrezygnować z pastelowego wystroju

dziecięcego pokoiku. Jasnoróżowa tapeta, błękitna pościel i do tego

białe ściany to prawdziwa katastrofa dla Twojego małego geniusza :-)

Niemowlę musi widzieć kontrasty, wyraźne kształty

i obrazy, przeciwieństwa czerni i bieli. Będą to wyraźne bodźce

kierowane przez narządy wzroku do mózgu. Można rozwiesić białe

kartony z wielkimi czerwonymi i czarnymi rysunkami. Można

namalować na ścianie dziecinnego pokoju wielobarwny obraz

w mocno kontrastujących kolorach. Nad głową powiesić

nieprześwitujące różnokolorowe balony lub szerokie, wielobarwne

wstążki. Tak stymulowane dziecko nie tylko szybciej dostrzeże

wyraźny świat, ale również będzie bardziej spostrzegawcze.

A wszystko to bez żadnego wysiłku z jego strony.

Nosząc niemowlę na rękach, pokazuj mu różne przedmioty – meble,

lampy, duży sprzęt domowy. Także oglądanie Waszego odbicia





w lustrze z pewnością niezmiernie zaciekawi malucha, zwłaszcza gdy

będziesz przy tym włączać i wyłączać światło. Każdego dnia postaraj

się dać swojemu dziecku coś nowego, na co mogłoby popatrzeć.

Niekoniecznie muszą to być kupne zabawki, wiele przedmiotów

codziennego użytku równie dobrze się do tego nadaje (uważaj

oczywiście na to, by były to przedmioty bezpieczne dla dziecka).

Pamiętam, że mój syn, w okresie gdy był sadzany w leżaczku,

uwielbiał, gdy stawialiśmy leżaczek przed uruchomioną pralką

automatyczną. Mógł w ten sposób obserwować wirujący bęben

z kolorowymi ubraniami w środku. Za szybką migały przeróżne

barwy, a dodatkowym bodźcem był charakterystyczny hałas

wydawany przez pralkę. Skupione, wielkie jak guziki oczy mojego

synka i jego pełen fascynacji i zaciekawienia wyraz twarzy do dziś

wywołuje mój uśmiech. Mogłam w tym czasie chwilę odetchnąć,

zająć się sobą, a on miał doskonałą i jakże stymulującą dla oczu

i mózgu rozrywkę :-).

Bodźców wzrokowych można dostarczać naprawdę niezliczoną ilość.

Gdy dziecko już nieco lepiej widzi, podchodź z nim do okna

i pokazuj, co się dzieje na zewnątrz. Na spacerze pozwól dziecku

spokojnie i dokładnie przyglądać się wszystkiemu. W domu nie

trzymaj go ciągle w jednym miejscu w łóżeczku (lub w wózku). Jeśli

dziecko jeszcze nie siedzi, a Ty nie masz czasu się nim w danej chwili

zająć, to kładź go na podłodze na małym, grubym dywaniku – raz na

brzuszku, raz na pleckach. Dziecko będzie z zainteresowaniem

oglądało swoje otoczenie. Po jakimś czasie przełóż dywanik w inne

miejsce, żeby dziecko mogło zobaczyć pokój z innej perspektywy.

W ten sposób nie tylko obejrzy całe mieszkanie (prawie bez Twojego

udziału), ale też poćwiczy trochę mięśnie, podnosząc w pozycji

leżącej główkę, by z ciekawością obejrzeć przedmioty dookoła oraz

dokonując pierwszych prób pełzania. Sama często kładłam w ten





sposób dzieci, zmieniając co jakiś czas ich „lokalizację”

w mieszkaniu. Pamiętam, że najpiękniej wyglądał mój maluszek pod

choinką w Boże Narodzenie :-). Oczywiście leżał w takim miejscu, by

nie mógł sięgnąć gałązek czy niebezpiecznych ozdób choinkowych.

Do pobudzania zmysłu wzrokowego i słuchowego można też

z powodzeniem wykorzystywać nasze ciało. Ciekawość dziecka

wzbudzi strojenie min, jeśli pochylając się nad łóżeczkiem otworzysz

szeroko oczy, wysuniesz język czy wykrzywisz usta. Odgrywaj przed

dzieckiem różne role: chodząc na czworakach udawaj na przykład

zwierzęta – małego miauczącego kotka czy dużego niebezpiecznego

lwa (zdaje się, że tatusiowie są w tym najlepsi :-)). Dzieci uwielbiają

też czuć dotyk palców wędrujących po ciele – łaskotanie, leciutkie

poszczypywanie, poklepywanie. Takiej zabawie mogą towarzyszyć

rymowanki. Wiele popularnych wierszyków znajdziesz na mojej

witrynie SuperKid.pl na stronie Rymowanki i wyliczanki. Zajrzyj też

na stronę Rymowanki Przytulanki – tam możesz sobie bezpłatnie

ściągnąć trochę rymowanek w świetnym wykonaniu Jerzego Stuhra.

Często nie doceniamy naturalnych możliwości, jakie oferuje

wykorzystywanie w zabawie części ciała – naszego lub niemowlęcia.

Dla malucha przecież dłonie i palce to bardzo interesujące obiekty.

Namaluj na palcu wskazującym wyrazisty uproszczony wizerunek

twarzy. Poruszaj palcem, by ożywić twarz i jednocześnie coś

opowiadaj. Możesz też wyrysować kilka postaci, które będą ze sobą

rozmawiać i opowiadać historyjki. Można też ująć dłoń dziecka

w swoją i - delikatnie zginając paluszki - kolejno je odliczać albo

wymieniać ich nazwy (pamiętasz wyliczankę o sroczce?).



http://www.superkid.pl/rymowanki.html



http://www.rymowankiprzytulankiczytajerzystuhr.mp3.wp.pl/






http://www.superkid.pl/





Inne zmysły

Maluchy badają świat wszystkimi zmysłami – nie tylko poprzez

dotyk, słuch i wzrok, ale też smak i węch. Powszechnie wiadomo, że

małe bobasy wszystko wkładają do buzi. To za pośrednictwem warg

i języka badają, jaki w dotyku jest dany przedmiot i jaka jest jego

powierzchnia. Pozwalajmy dziecku często przebywać w kuchni

(dbając oczywiście o jego bezpieczeństwo), bo to prawdziwy sezam

bodźców smakowych, zapachowych i czuciowych. Niech wdycha

różne zapachy, smakuje produkty, bada rączkami fascynujące

kuchenne skarby o ciekawych kształtach, powierzchni i różnorodnej

konsystencji. Przygotowując mu pierwsze obiadki, nie ograniczaj się

jedynie do kupnych obiadków w słoiczkach, które mają dość

jednorodne smaki. Rób mu przecierowe zupki o różnych smakach,

wprowadzając każdorazowo przewagę innego warzywa (buraka,

ziemniaka, marchewki itp.). Rozkosznie jest potem patrzeć w porze

obiadowej na dumnego ze swej samodzielności malucha, całego

umorusanego bordową buraczaną papką :-).

Dostarczając dziecku nowych, ciekawych zapachów lub smaków,

stymulujemy rozwój dróg nerwowych, odpowiedzialnych za

transport odebranych bodźców do mózgu. Tym samym

uwrażliwiamy dzieci na zapachy i smaki, wzbogacamy ich

wyobraźnię i ułatwiamy zapamiętywanie. Jeśli dziecko nauczy się

angażować w proces nauki wszystkie zmysły, w przyszłości będzie się

uczyć zdecydowanie szybciej.




Inteligencja językowa● str. 64

Inteligencja językowa

Okres od 0 do 3 lat to wiek kiedy dziecko przygotowuje się do nauki

mowy. Nauka ta będzie dużo szybsza, jeśli malec jest ciągle

zanurzony w języku, a każdy wydany przez niego dźwięk spotyka się

z entuzjazmem dorosłych. Co to znaczy? Dokładnie tyle, by dziecko

stale doświadczało słuchania mowy swoich bliskich i mogło śmiało

czynić swoje własne próby. Mowa jest źródłem radości, więc

śpiewajcie, czytajcie wierszyki, układajcie rymowanki. Słuchanie

(piosenek, opowiadań, bajek) ułatwi dziecku rozpoznawanie

i odróżnianie dźwięków mowy na długo przedtem, zanim nauczy się

ich znaczeń. Podczas pierwszego roku życia dzieci uczą się rozróżniać

poszczególne fonemy (najmniejsze jednostki systemu dźwiękowego

języka), a neurony w ich mózgu zajmują się analizowaniem różnic

między dźwiękami. Po ukończeniu pierwszego roku życia dziecku

jest już coraz trudniej rozróżniać poszczególne dźwięki, dlatego mów

do malca jak najwięcej już w pierwszym okresie jego życia.

Staraj się maluszkowi jak najczęściej śpiewać – na dobranoc, przy

różnych okazjach, przy wykonywaniu prac domowych – kiedy tylko

masz na to ochotę. Najlepsze są proste kołysanki i piosenki

o wyraźnej linii melodycznej, z powtarzającymi się fragmentami.

Pokaż dziecku, że do piosenki można tańczyć, angażując przy jej

słuchaniu całe ciało. Można też zakupić kasety czy płyty

z dziecięcymi piosenkami i puszczać od czasu do czasu, gdy dziecko

np. bawi się gdzieś w kącie, zajęte całkowicie sobą.

Małe dziecko uczy się przez naśladowanie, przez słuchanie

i porównywanie dźwięków, które wydaje i słów, które wypowiadają

dorośli. Próbując naśladować swych opiekunów, wydaje różne

dziwne dźwięki, a im większy widzi wokół siebie aplauz i żywe

reagowanie w postaci uśmiechów dorosłych, tym śmielsze podejmuje





próby. Cieszmy się każdym dźwiękiem, który wydaje, później

zachwycajmy się każdym słowem, śmiejąc się, biorąc malucha na

ręce, przytulając i zachęcając do powtarzania swoich pierwszych

dokonań. Okazujmy mu radość z jego postępów.

Dzieci rozumieją dużo więcej niż nam się wydaje, więc mów do

dziecka podczas zabawy, wyjaśniaj zasady gry, opisuj przedmioty,

którymi się bawicie. Wprowadź słowa jako część zabawy. Jak

najwcześniej też zacznij dziecku czytać bajki. Dopasowuj przy tym

głos i sposób mówienia do bohatera książki – niech wilk ma gruby,

niski głos, a gdy jesteś kaczuszką – zatkaj sobie nos :-). Będzie to nie

tylko pouczające, ale bardzo śmieszne dla Was obojga i nie raz

będziecie wspólnie przy tym chichotać. Jeśli wspólne czytanie książki

stanie się stałą częścią dnia, dziecko nabierze pozytywnego nawyku

na przyszłość. Będzie też wkrótce rozpoznawać bajeczki po okładce,

udawać, że samo czyta, nazywać postacie z bajki pokazane na

ilustracjach, a także – szybciej niż myślisz - zainteresuje się znakami

graficznymi (literami), jeśli będziesz mu czytać książeczki pisane

dużym, wyraźnym drukiem, przystosowanym specjalnie do

możliwości wzrokowych naszych najmłodszych milusińskich.

W wieku 12-18 miesięcy dziecko łatwo uczy sie nowych słów, więc

poszerzaj jego słownik. Nowe wyrazy podawaj w kontekście

sytuacyjnym, podczas wizyty w zoo, zakupów, ubierania się. Nie

koryguj za każdym razem jego wymowy, zawsze natomiast wymawiaj

wyrazy prawidłowo. Niech uczy się mówić bez nadmiernego

krytycyzmu i interwencji z Twojej strony.

Bardzo ważny dla rozwoju mowy jest też sposób, w jaki

komunikujemy się ze swoim malcem. Często zdarza się, że rodzice

bądź dziadkowie niechcący zaburzają ten rozwój. Porozumiewają się

z dzieckiem za pomocą zniekształconych i przesadnie zmiękczonych





słów (piciu, ajciu, ee, myju myju). Taki sposób zwracania się

utrudnia dziecku przyswajanie prawidłowej mowy. Kiedy pokazując

dziecku czworonoga powiemy, że to jest „piesek”, a nie „au au”, to

ono zrozumie i zapamięta to słowo, mimo że pokaże palcem i samo

powie „au au”. Maluchy szybciej rozumieją słowa niż są w stanie je

wypowiedzieć. Dziecko, które słyszy tylko takie wesołe

słowotwórstwo starszych, długo będzie się nim posługiwać, chociaż

będzie już zdolne do wypowiadania prawidłowych słów. Uczucia –

zamiast w zdrobnieniach i słownych dziwacznościach - wyrażajmy

w całuskach i uściskach.

Przy tej okazji warto powiedzieć, że każde dziecko ma swoje

indywidualne tempo uczenia się. Nie ma dwojga takich samych

dzieci. Jeśli zaczniesz sprawdzać w mądrych książkach, kiedy dziecko

powinno wypowiedzieć słowo „mama”, a kiedy powinno pojawić się

pierwsze całe zdanie, to zamiast cieszyć się każdym osiągnięciem

dziecka, zaczniesz wypatrywać, co jest nienormalne, co jest za późno,

co jest nie tak. Twoje obawy i lęk zaczną się udzielać dziecku, a stąd

tylko krok do edukacyjnej porażki. Twoje dziecko to odrębna

indywidualność – zacznie mówić dokładnie wtedy, gdy będzie na to

gotowe. Twoim zadaniem nie jest sprawdzać go i porównywać

z innymi dziećmi, tylko dostarczać mu jak najwięcej bodźców – tych,

o których pisałam powyżej. No i okazywać radość z każdego kroczku

naprzód w rozwoju Twojego kochanego berbecia.




Inteligencja kinestetyczna● str. 67

Inteligencja kinestetyczna

Poza rozwojem zmysłów i mowy niezmiernie ważny jest rozwój

motoryki, czyli jednym słowem ruch. Dzieci potrzebują bardzo dużo

ruchu. Rozwijając sprawność ruchową dziecka, przyczyniamy się do

rozwoju jego mózgu. Ruchy już u dwumiesięcznego płodu pobudzają

komórki nerwowe do rozwoju.

Po przyjściu na świat dziecko od pierwszych godzin życia i przez

następne kilka lat stymuluje mózg poprzez ruch, tworząc podstawy

sprawnego uczenia się. Zatem gdy rozwijamy sprawność fizyczną

dziecka, nie tylko dbamy o jego kondycję fizyczną, ale również

rozwijamy sprawność intelektualną, czyli dobrą koncentrację

i pamięć, sprawne czytanie i pisanie, szybkie kojarzenie. Związek

między ruchem, a zdolnościami do szybkiej i efektywnej nauki

wynika stąd, że możliwość wykonywania swobodnych ruchów

stymuluje komórki nerwowe do tworzenia większej ilości połączeń

między neuronami oraz do ich utrwalania.

Nie ograniczaj dziecku ruchu i stwarzaj wiele okazji do tego, by

mogło swobodnie poruszać rączkami i nóżkami, a w późniejszym

wieku także przemieszczać się. Nie trzymaj noworodka szczelnie

opatulonego w pieluszki. Ten pieluszkowy kokon uniemożliwia mu

przecież poruszanie rączkami i nóżkami, przez co opóźnia naturalną

stymulację ruchową. Jak pisałam już wcześniej, kładź dziecko często

na płaskim podłożu na małym dywaniku, to na brzuszku, to na

pleckach. Będzie mieć wówczas wiele okazji, by trenować mięśnie

tułowia i pleców. Wzmocnienie tych partii mięśni pobudza do pracy

mięśnie szyi, dzięki którym mały człowiek jest w stanie unieść

główkę. Gdy głowa podnosi się, dziecko zaczyna słyszeć oboma

uszami oraz widzieć świat oboma oczami. Dzięki temu jego mózg





otrzymuje więcej informacji, a także lepiej rozwijają się jego ośrodki

wzroku i słuchu.

Kojca używaj tylko wtedy, gdy na chwilę musisz spuścić je z oka.

Pozwól dziecku do woli pełzać i raczkować. To następne po ruchach

rączek i nóżek etapy rozwoju chodzenia. Kiedy mały człowiek pełza

i raczkuje, wykonuje ruchy obustronnie naprzemienne, czyli takie,

które jednocześnie uaktywniają prawą i lewą półkulę mózgu. Jeżeli

obie półkule dobrze ze sobą współpracują, dziecku łatwiej jest

nauczyć się mówić, a później czytać i pisać. Sprawna komunikacja

między półkulami w dużej mierze zależy zaś od tego, jak często

dziecko wykonuje swobodne ruchy, w tym pełza i raczkuje. Ten

sposób poruszania sie angażuje bowiem w równym stopniu obie

strony ciała, wymaga koordynacji ruchów obojga oczu, uszu, ramion,

rąk, nóg i stóp. Jednak do tego wszystkiego malec potrzebuje

przestrzeni, którą łóżeczko czy kojec ogranicza.

Maluchy uwielbiają wszelkiego rodzaju kołysania, huśtania

i wirowania – dzięki tym ruchom nie tylko doskonale się bawią, ale

także stymulują swój mózg do rozwoju. W czasie kołysania, turlania,

huśtania czy kręcenia się w koło stymulowany jest układ

przedsionkowy, który odgrywa znaczącą rolę w rozwoju koordynacji

i równowagi, a jego sprawne funkcjonowanie warunkuje dobrą

koncentrację. Zaburzenia układu przedsionkowego są w późniejszym

wieku dzieci przyczyną wielu trudności w uczeniu się. Sprawiają, że

dziecko, aby utrzymać stan czujności mózgu, musi nieustannie

poruszać się, wiercić i kręcić głową. Koncentruje się tylko wtedy, gdy

ma możliwość się pokręcić. Dlatego środowisko powinno dostarczać

dziecku mnóstwo takich bodźców ruchowych, jak kołysanie,

przytulanie, noszenie na rękach, wspólny taniec.





Jest takie ćwiczenie, które rodzice odkrywają instynktownie,

przekonując się przy tym, że dzieci je uwielbiają: trzymamy dziecko

za ręce i kręcimy w kółko, naśladując śmigło helikoptera (oczywiście

nie rób tego z noworodkiem, tylko z dzieckiem nieco starszym :-)).

Wyniki badań sugerują, że działanie obrotowe wspomaga wzrost

mózgu.

Zabawy takie, jak kołysanie i huśtanie dziecka w ramionach,

unoszenie w górę i opuszczanie (wszystko ostrożnie i z wyczuciem)

rozwijają poczucie kierunków, świadomość ruchu i orientację

przestrzenną malucha. Z dzieckiem, które już pewnie trzyma

pionowo główkę możesz przeprowadzić wiele tego typu zabaw. Weź

dziecko na ręce, łapiąc je pod paszkami i huśtaj je, kołysząc

ramionami w lewo i w prawo, potem podnoś w górę i opuszczaj.

Pamiętaj, aby pewnie i mocno trzymać dziecko w ramionach. Inna

zabawa – chwyć dziecko mocno pod paszkami, energicznie prostując

i unosząc w górę ramiona, „wyrzucaj” je w górę. Pozwól dziecku

wspinać się na siebie - ujmij je pod paszkami i pomagaj tak, aby

mogło, wspierając się stopami w Twoje nogi i brzuch, wdrapać się aż

na barki. Potem szybko opuść je w dół. Musisz je oczywiście pewnie

trzymać.

Dziecko, które już dobrze siedzi, może zabawić się w jazdę na koniku.

Trzymając dziecko na kolanach, poruszaj nogami, naśladując rytm

jazdy i podskakiwanie na wybojach w takt rymowanki „Jedzie, jedzie

pan, pan” (patrz: Rymowanki i wyliczanki). Na koniec podrzucasz

dziecko w górę, rozstawiając kolana i pozwalasz, aby zsunęło się

trochę w dół, oczywiście bezpiecznie podtrzymywane pod pachami.

Jeśli będziesz przy tych wszystkich zabawach dużo do dziecka mówić

i śmiać się, będzie uwielbiało to baraszkowanie z Tobą.








W zabawach ruchowych wykorzystuj także duże, kolorowe piłki.

Pokaż dziecku jak się kopie, rzuca, turla. Turlajcie piłką do siebie,

rzucajcie piłką do garnka. Również ważne i rozwijające

doświadczenie to zabawy w wodzie i w piasku – chlapanie, pluskanie

się, taplanie się w wodzie, a w piaskownicy czy na plaży – robienie

błotka, babek, zagniatanie ciasta z mokrego piasku, przesiewanie

piasku przez sitko. To są dla dziecka jego pierwsze, własne

eksperymenty naukowe :-). W ogóle dużo wychodź z dzieckiem na

powietrze – nic tak nie wzmacnia i nie rozwija sprawności, jak ruch

na świeżym powietrzu. Niech dziecko korzysta z niego jak

najczęściej.

Mówiąc na temat rozwijania motoryki dziecka, nie sposób pominąć

nauki chodzenia, którą każdy rodzic mocno przeżywa, obserwując

z zapartym tchem pierwsze próby postawienia przez malucha

samodzielnych kroków. Jeśli dawałeś dziecku dużo swobody

i możliwości poruszania się na wiele sposobów, etap ten nadejdzie

pewnie wcześniej niż myślisz. Pozwól jednak, by mały berbeć sam

zadecydował, kiedy jest gotowy postawić swój pierwszy krok. Jest to

naturalny etap rozwojowy, do którego dojrzeje każde dziecko i nie

trzeba się tu sugerować jakimiś podręcznikowymi wytycznymi.

Zaufaj dziecku i daj mu tylko możliwości rozwoju, a ono samo – we

własnym tempie – przejdzie przez poszczególne etapy. Czasem

nawet niektóre z nich pomijając, bo przecież nie każde dziecko

raczkuje. Mój synek na przykład od etapu pełzania przeszedł od razu

do chodzenia i nie ma w tym żadnej anomalii. Naucz się cieszyć

z każdego etapu rozwoju swojego dziecka, nie przyporządkowując ich

żadnym regułom i książkowym prawidłowościom.

Prawdziwą zmorą w nauce chodzenia są chodziki. Rodzice wsadzają

swoje sześcio- lub siedmiomiesięczne brzdące do chodzików, nie

zdając sobie sprawy, że tym samym zakłócają rozwój mózgu dziecka.





Przez to, że maluch z pozycji siedzącej od razu przechodzi do

wyprostowanej, jest pozbawiany jednego lub dwóch etapów rozwoju

ośrodka chodzenia. Ich nienaturalne skracanie może być nawet

przyczyną trudności dziecka w uczeniu się. Ponadto nakłanianie

malucha, by jak najszybciej zaczął wstawać i chodzić, powoduje, że

jego delikatny kręgosłup jest narażony na zbyt duże obciążenie,

a niewykształcone stopy – pod wpływem złego rozkładu ciężaru ciała

– deformują się, prowadząc do płaskostopia. Dlatego lepiej –

zamiast wydawać pieniądze na zbędny czy szkodliwy nawet chodzik

– przeznacz je na zakup ciekawych, kształcących zabawek

edukacyjnych (piłki, kręgle, klocki, książeczki, płyta z wesołymi

piosenkami dla dzieci, itp.).

Rozwój ruchowy dziecka to także rozwój tzw. małej motoryki, czyli

ruchów drobnych i precyzyjnych, przy których szczególnie ważna jest

koordynacja oka i ręki. Ten rozwój ruchowy można świetnie

wspomagać, pozwalając dziecku (np. dwulatkowi) pomagać sobie

w różnych pracach domowych, w ogródku lub w kuchni. Możesz

nałożyć na niego jakiś mały obowiązek (np. starcie ściereczką stołu),

który będzie musiało wykonywać codziennie – poczuje się wtedy

ważne i kompetentne (szczególnie jeśli mu powiesz, że otrzymał

ważne zadanie). Jak najczęściej pozwalaj mu na samodzielność

w nauce codziennych, życiowych czynności (ubieranie się, siusianie,

jedzenie, chodzenie itp.). Nie wyręczaj stale dziecka i nie instruuj

wciąż, co i jak ma robić albo co robi źle. Raczej dopinguj go

pochwałami i zachętami. Maluchy uczą się przez doświadczenie.

Bycie widzem szybko przestaje je zadowalać. Ono pragnie działać.

Pozwól mu na to i zaoferuj pomoc tylko wtedy, gdy będzie jej

potrzebowało.

To jest zupełnie naturalne, że w miarę rozwoju biologiczno-

psychicznego dziecka pojawia się u każdego malucha silna potrzeba





ruchu, działania, zmagania się z różnymi przeciwnościami,

sprawdzania swoich możliwości, zręczności, siły. Własna, świadoma

aktywność dziecka decyduje o jego samodzielnej przyszłości, o jego

zdolności do samorealizacji. Dziecko, któremu rodzice pozwalają na

aktywność od najwcześniejszych lat rozwoju, łatwo uczy się

pokonywać trudności, stawiać sobie zadania, podnosić wymagania

w stosunku do siebie. Dziecko takie nabiera wiary w swoje

możliwości, poznaje je i wie, jak je rozwijać.

I tym sposobem niepostrzeżenie przeszliśmy od rozwoju motoryki do

rozwoju emocjonalnego dziecka, czyli tego, co w późniejszym wieku

człowieka określa się mianem inteligencji emocjonalnej.

Inteligencja emocjonalna

O jej rozwój możesz, a nawet powinieneś zadbać również bardzo

wcześnie. Przeżycia z wczesnego dzieciństwa stwarzają bowiem

solidne podwaliny pod ten właśnie typ inteligencji. Przede wszystkim

w tym najwcześniejszym okresie konieczne jest respektowanie

najważniejszych potrzeb psychicznych dziecka: potrzeby miłości

i czułości, potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby poznawania świata,

potrzeby uznania i aprobaty oraz potrzeby zabawy.

Sposób w jaki matka zaspokaja na początku potrzeby

swojego niemowlęcia, jest podstawą tego, jak dziecko

będzie później próbowało poradzić sobie ze swoimi

potrzebami. Weźmy jako przykład karmienie. Matka może

w czasie karmienia patrzeć na dziecko z miłością i nawiązywać z nim

przyjazne kontakty. Ale może również wykonywać to jako uciążliwy

obowiązek, który chce mieć wreszcie za sobą. Sposób w jaki bliskie

osoby podchodzą do potrzeb dziecka jest bardzo ważny. Od niego




Inteligencja emocjonalna● str. 73

zależy, czy mały – a potem duży - człowiek będzie mógł spokojnie

oczekiwać, że jego pragnienia życiowe zostaną zrealizowane. Bardzo

wcześnie zatem rozstrzyga się, czy dziecko nauczy się radzić sobie

z niepowodzeniami i rozwinie w sobie odporność na frustracje.

Stanie się tak, jeśli będzie przekonane, że wszelkie trudności są

przejściowe i wcześniej czy później otrzyma to, czego naprawdę

pragnie.

Do tego, by emocjonalny rozwój malucha przebiegał prawidłowo,

niezbędny jest częsty, troskliwy dotyk rodziców. Dzieci rzadko

obdarzane dotykiem we wczesnym dzieciństwie wykazują w starszym

wieku zaburzenia relacji z rówieśnikami i dorosłymi. Nie potrafią

nawiązywać kontaktu, szybko wycofują się lub zachowują

agresywnie. Nawet dobre warunki bytowe i materialne nie są

w stanie zastąpić aktywnego kontaktu fizycznego z rodzicem.

O rozwoju dziecka przez dotyk (głaskanie, masowanie, przytulanie

itp.) pisałam już sporo na początku tego rozdziału, więc nie będę się

tutaj rozwodzić. Ważne jest tylko byś zapamiętał, że w pierwszym

okresie życia maluszka tego typu bodźce mają kolosalne znaczenie

dla jego wszechstronnego rozwoju.

Ważnym aspektem rozwoju emocjonalnego jest budowanie

w dziecku wiary w siebie i silnego poczucia własnej

tożsamości. W przypadku niemowlęcia ogromnym krokiem

naprzód w tym kierunku jest odkrycie przez małego człowieczka, że

ręka, która się porusza, należy do niego i że sam może unieść swoją

głowę oraz sięgać po różne przedmioty. W ten sposób rośnie jego

skuteczność i samokontrola. Niemowlęta poprzez stały kontakt ze

swoim ciałem, bezustanne poruszanie się i obserwowanie własnych

nóżek, rączek i paluszków, osiągają coraz większą niezależność

i poczucie własnej odrębności. Kształcącą zabawką może być dla

malucha lustro, w którym widzi odbicie „jakiegoś dziecka”. Pewnego





dnia odkryje on niezwykle fascynujący fakt, że osoba w lustrze to nie

jest po prostu „ktoś”, lecz on sam.

Następnym krokiem na drodze rozwoju wiary w siebie jest

osiągnięcie świadomości w zakresie własnych emocji. Im

wiekszą dajesz dziecku możliwość przeżywania jego uczuć, im

wyraźniej je nazywasz i opisujesz, tym intensywniej i wyraźniej

dziecko może je postrzegać, nawiązać z nimi kontakt, a później

również kontrolować. Jest to tym łatwiejsze, że małe dziecko

pokazuje swoje uczucia otwarcie i jawnie, nie nauczyło się jeszcze

bowiem ukrywania ich lub tłumienia.

Ważnym środkiem prezentowania siebie i nawiązywania kontaktu ze

światem jest język. Przy pomocy języka dziecko może wyrazić ważne

rzeczy o sobie samym: może opowiedzieć o swoim samopoczuciu,

o swoich potrzebach, swojej ciekawości, może przedstawić swoje

zdanie. Czas rozwoju mowy jest również okresem, w którym dzieci

dokładnie obserwują, co bliskie osoby mówią im o nich

samych i przejmują te poglądy do własnego obrazu siebie

samego. Pamiętaj, by w czasie zabaw z dzieckiem zawsze zachęcać

i chwalić małego odkrywcę, podkreślać odniesione sukcesy –

jakiekolwiek by one nie były i w pozytywny sposób budować jego

pewność siebie i wiarę we własne możliwości.

Pamiętaj o tym, że to głównie rodzice w pierwszych latach życia

dziecka decydują o tym, czy będzie ono człowiekiem ciekawym,

radosnym, nastawionym życzliwie do świata i ludzi, czy też

lękającym się wszystkiego i wszystkich wokół. Aby nauczyć dziecko

dostrzegać piękno życia i korzystać z jego dobrodziejstw, matka musi

być nie tylko dobrą matką, ale i szczęśliwym człowiekiem. Działa to

na dziecko w sposób przemożny. Ukochanie życia przez rodziców jest





zaraźliwe i daje dziecku dobre podstawy do jego prawidłowego

rozwoju, a także do rozwoju różnorodnych talentów.

Zaspokajanie dziecięcej ciekawości

W wieku niemowlęcym na pierwszy plan wysuwa się niewyczerpana

i nienasycona ciekawość świata. Widać ją już u dwu-, trzy-

i czteromiesięcznych niemowląt, wpatrujących się uporczywie

w grzechotkę lub zawieszoną nad łóżkiem karuzelę. Wyrażają ją

niezdarne ruchy, kiedy dziecko kierowane wewnętrznym impulsem,

wyciąga rączkę i stara się dotknąć upatrzonego przedmiotu, chociaż

jeszcze nie potrafi go dosięgnąć.

W drugim roku życia, kiedy maluch umie już raczkować, a potem

chodzić, pchany ciekawością zaczyna niekończące się badanie

wszystkich szaf i komód. Próbuje swych sił i umiejętności, gramoląc

się na schody, krzesła i meble, pchając lub ciągnąc wszystko, co nie

jest na stałe przymocowane do podłoża lub przeprowadzając

eksperymenty z wkładaniem jednych pudełek w drugie, aby

sprawdzić czy mniejsze wejdą do większych lub odwrotnie.

Dziecko z pasją bada wszystko dookoła i niemal każde działanie staje

się eksperymentem. To, co nam wydaje sie bezsensowne, jak np.

sypanie piachem czy wylewanie mleka na talerzyk, jest

prawdopodobnie próbą zbadania otaczającego świata. Jaka jest

w tym wszystkim rola rodzica? Przede wszystkim nie ograniczać.

Zabraniać tylko tego, co jest niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia

dziecka. Prawdą jest, że dla wyjątkowo nadopiekuńczej mamy każdy

ruch dziecka może się wydawać niebezpieczny i każdy pyłek na

podłodze szkodliwy. To są jednak – mam nadzieję – odosobnione

przypadki i myślę, że Ty do takich nie należysz :-).




Zaspokajanie dziecięcej ciekawości● str. 76

Staraj się zrozumieć, o czym myśli Twoje dziecko, zobaczyć świat

z jego perspektywy. Pozwól mu – tak dalece jak tylko to możliwe –

na badanie otaczającego je świata. Zachowując podstawowe środki

bezpieczeństwa, pozwól swoim dzieciom wędrować po całym domu.

Nie zabraniaj dostępu do tak fascynujących przedmiotów jak garnki

i łyżki, koszyk z ziemniakami czy pudełko z przyprawami.

Niektórzy rodzice nie zdają sobie sprawy z tego, jak ważna

i bezcenna jest taka dziecięca ciekawość. Kiedy ich roczny syn lub

córka ogląda jakieś czasopismo, a potem świadomie drze je na

strzępy lub kiedy pcha krzesło po podłodze, czyniąc potworny hałas,

ich reakcją jest krzyk lub klaps. Gdy dwulatek bada wszelkimi

sposobami wszystkie zakątki, uskarżają się, że „wszędzie włazi”.

Kiedy trzylatek zanudza pytaniami, każą mu iść oglądać bajki. Nie

wiedzą, że bezustanne krępowanie dziecka w badaniu otaczającego

go świata i brak czegoś, czym mogłoby się zająć, nie tylko zabija w

nim ciekawość, ale także hamuje jego rozwój intelektualny

i emocjonalny.

Można przecież w opisanym wyżej przypadku zamiast nowych

czasopism podsunąć mu stare, a do pchania zamiast krzesła dać

tekturowe pudło. Naprawdę niewiele trzeba, by zaspokoić drzemiący

w dziecku głód poznawania rzeczywistości i zdobywania nowych

doświadczeń. Twojemu maluszkowi potrzebna jest nie tylko

przestrzeń fizyczna, w której może się poruszać i bawić, ale także

przestrzeń psychiczna, czyli swoboda, zachęta i wsparcie dla

aktywności.

To wcale nie oznacza, że masz mu na siłę wyszukiwać stale jakieś

rozwijające zajęcia. Nawet niemowlęta lubią i powinny od czasu do

czasu zajmować się same sobą. Pozwól dziecku na samodzielną

zabawę, przypatrywanie się swoim rączkom i nóżkom, nie





przeszkadzaj mu. Gdy jednolatek układa z zapałem wieżę z klocków,

nie przeszkadzaj dziecku i nie spiesz nieproszony z pomocą. Takie

działanie odbiera dziecku zapał i odwagę, sygnalizuje mu, że samo

nie potrafi zbudować wieży. Jeśli zaś Twój maluch samodzielnie

upora się z trudnościami, wtedy nauczy się, że w każdych

okolicznościach potrafi sam dać sobie świetnie radę.

Niezaspokojoną chęć poznawania świata można także

wykorzystywać poza domem. Zabieraj nawet kilkumiesięczne

niemowlę w ciekawe miejsca: do ogrodu botanicznego, do zoo, na

wystawę do galerii, na zakupy, na pocztę, do banku czy na basen.

Takie przeżycia dostarczają im nowego materiału do nauki

i podsycają ciekawość świata.

Już w tym wieku można zacząć naukę czytania czy poznawanie

arkanów arytmetyki. Być może wydaje Ci się to niemożliwe, ale tak

jest. Jednym z twórców tej koncepcji, który opracował metodę

wczesnego zapoznawania dziecka ze słowem pisanym oraz pojęciem

liczb i działań jest Glenn Doman. Jego metodę w sposób bardzo

zwarty i przejrzysty przedstawia Katarzyna Rojkowska w swojej

książce "Naucz małe dziecko myśleć i czuć". Jeśli masz dziecko

w wieku od 0 do 3 lat, zachęcam Cię, byś do tej książki zajrzał

i wypróbował przedstawione tam proste zabawy.

Najbardziej sceptycznie do nauki małych dzieci podchodzą zwykle ci,

którzy nigdy nie mieli okazji widzieć, z jakim zapałem i radością

małe dzieci zabierają się do czytania z mamą lub tatą. Ucząc dzieci

z miłością i szacunkiem, przekazując wiedzę i umiejętności w formie

wesołych zabaw, nie pozbawiamy ich radości dzieciństwa. Wręcz

przeciwnie, tę radość wielokrotnie potęgujemy. Maluchy, które

bawią sie w czytanie lub naukę matematyki, nie tylko rozwijają swoje



http://www.mentis.pl/24604-naucz-male-dziecko-myslec-i?s=7357





zdolności, ale również zyskują coś, co jest dla nich najcenniejsze -

uwagę rodziców. Dzieciaki mają nas wtedy tylko dla siebie!

Faktem jest, że w umysłach większości dorosłych funkcjonuje

schemat: nauka = stres. Dla małych dzieci natomiast nauka to

fascynująca zabawa. One nie znają ani lęku przed sprawdzianem,

ani smaku porażki, dlatego w czasie nauki tak wybornie się bawią.

Im dłużej pozwolimy dzieciom trwać w tym przekonaniu, tym

z większą łatwością będą zdobywały wiedzę.

Reasumując – pamiętaj, że rozwój umysłowy dziecka w pierwszych

trzech latach życia postępuje błyskawicznie, już nigdy później

w naszym życiu nie rozwijamy się tak dynamicznie jak w ciągu

pierwszych 36 miesięcy po przyjściu na świat. Mózg dziecka staje się

coraz bardziej dojrzały, przez cały czas powstają nowe połączenia

między neuronami, tworząc coraz bardziej skomplikowaną sieć.

Dlatego niezmiernie ważne jest, aby dostarczać wtedy dziecku coraz

to nowych bodźców, różnorodne doświadczenia pobudzają bowiem

i przyspieszają rozwój umysłowy. Postępowanie matki jest często

spontaniczne i intuicyjne, i nawet nie mając wiedzy książkowej robi

to, co dla dziecka dobre. Warto jednak poszerzyć jeszcze bardziej

swój repertuar zachowań, by wykorzystać w pełni te możliwości,

jakie daje rozwój dziecka w tym wieku. Właściwie stymulowane małe

dziecko wyrośnie na bystrego i utalentowanego człowieka, który da

sobie radę w każdych okolicznościach.

Jeśli wychowujesz maluszka, który dopiero co pojawił się na świecie,

wracaj częściej do tego rozdziału, zrób sobie krótkie notatki,

wykorzystuj wskazówki od razu w praktyce. Dzięki temu utrwalisz

w sobie pewną postawę otwartości i wrażliwości na potrzeby

i możliwości dziecka, co przyniesie wspaniałe owoce w przyszłości.

Przedstawione tu przykłady sposobów spędzania czasu z dzieckiem





dadzą Ci na pewno wiele inspiracji i pomysłów na wymyślenie

innych - swoich własnych- wspaniałych zabaw, które będą służyć

wydobyciu z Twojego dziecka wszystkiego tego, co w nim najlepsze.




Wiek przedszkolny i wczesnoszkolny● str. 80

Wiek przedszkolny i wczesnoszkolnyWiek przedszkolny i wczesnoszkolny

Zanim przejdziesz do II części e-booka, gdzie znajdziesz metody

rozwijania poszczególnych rodzajów inteligencji, chciałabym, żebyś

poświęcił trochę czasu na bardzo uważne przeczytanie rozdziału,

który właśnie zacząłeś. Jest on jednym z najważniejszych. Wiele

istotnych informacji znalazło się już w części poświęconej rozwojowi

mózgu jako takiego oraz stymulacji dziecka w pierwszych trzech

latach życia, ale to pierwsze mniej cierpliwi czytelnicy przeczytali

bardzo pobieżnie lub ominęli całkowicie ;-), a wskazówki

z poprzedniego rozdziału wielu z nas stosuje we własnej rodzinie nie

korzystając z wiedzy książkowej, tylko kierując się po prostu

instynktem macierzyńskim (bo – jakkolwiek rola tatusiów jest nie do

przecenienia - to jednak po narodzinach dziecka to przede wszystkim

matka sprawuje nad maleństwem opiekę). I tak jest dobrze – sama

natura podpowiada nam, co jest najlepsze dla naszego maluszka.

Gdy jednak synek czy córka nieco podrosną, zaczynają się

przemieszczać o własnych siłach, a potem także wyrażać swoje

zdanie (hmm – często jakże odmienne od naszego... :-)), zaczynamy

się nieco gubić w swoich rodzicielskich zamierzeniach i metodach

wychowawczych. Odkrywamy, że sprawy przestają być takie

oczywiste – nie wiemy, jak reagować na niektóre zachowania

dziecka, jak mu pomóc, by nie zaszkodzić, co zrobić, by osiągnąć

zamierzony efekt. A okres przedszkolny i wczesnoszkolny jest

przecież niezwykle ważny, tu kształtuje się bowiem tożsamość

nowego człowieka.





W niniejszym rozdziale dowiesz się, jak zapewnić dziecku solidne

fundamenty pod rozwój jego osobowości, inteligencji, talentów,

życiowej mądrości. Dziecko w procesie edukacji jest niczym gleba

w ogrodzie. Jeśli gleba jest żyzna, pulchna, bogata w wilgoć

i różnorodne składniki, to każde nasionko, jakie tam padnie, ma

duże szanse, by się rozwinąć w dorodną roślinę. Jeśli natomiast

będzie sucha i jałowa, to rzucone ziarno – nie znajdując

odpowiednich warunków do rozwoju - zmarnuje się albo wyrosną

z niego jakieś słabe, wiotkie badylki... A i te wkrótce zginą pod

naporem chwastów.

Wszystkie zajęcia, ćwiczenia i zabawy przedstawione przeze mnie

w drugiej części e-booka, służące rozwijaniu wielorakich aspektów

inteligencji, są właśnie tymi nasionkami, które będziemy rzucać

w glebę. Czy gleba ta będzie przygotowana na ich przyjęcie? Czy

będzie żyzna i zdrowa? To zależy od Ciebie – rodzica. I tu się

dowiesz, jak to osiągnąć. Jeśli miałeś możliwość przeczytać mojego

poprzedniego e-booka ("ABC Mądrego Rodzica - Droga do

Sukcesu"), to swoiste abecadło masz już za sobą. Jeśli nie, to

zachęcam Cię, byś do niego sięgnął – znajdziesz tam sporo

praktycznych wskazówek. Tu przedstawię ten temat w skrócie i nieco

z innej perspektywy – pod kątem rozwijania inteligencji dziecka, bo

to nas w tej chwili najbardziej interesuje.

Odpowiednikiem rodzaju i jakości gleby będzie u dziecka jego profil

neurorozwojowy. Obejmuje on wszystkie jego potencjalne

możliwości, zdolności, umiejętności w bardzo wielu dziedzinach, ale

także słabości czyli przeróżne „pięty achillesowe”, które posiada

każdy z nas. Na profil neurorozwojowy dziecka ma wpływ wiele

czynników. Do najważniejszych należą: geny, zdrowie, czynniki

kulturowe, życie rodzinne, świat emocjonalny (uczucia), środowisko











społeczne (koledzy), sposób uczenia oraz poziom spełniania

oczekiwań własnych i wymagań dorosłych (osiągane wyniki i oceny).

Geny, zdrowie, czynniki kulturowe

Na te czynniki mamy niewielki wpływ, więc nad nimi nie będę się

zbytnio rozwodzić. Każdy dzieciaczek rodzi się z określonym

zestawem genów i to jest pewien potencjał do wykorzystania.

W każdym tkwią określone talenty (odziedziczone nie tylko po

rodzicach, ale i dalszych przodkach) i problem w tym, że najczęściej

nie wiadomo, jakie dokładnie skarby w naszym maluszku drzemią.

Jedno jest pewne – skarby SĄ i trzeba je odkryć. Trzeba pomóc

dziecku zrobić z nich użytek.

Na zdrowie mamy już nieco większy wpływ, choć pewne choroby

wrodzone czy urazy fizyczne pozostają poza naszym zasięgiem

oddziaływania. Możemy jednak przynajmniej dołożyć wszelkich

starań już w czasie ciąży, a potem w kolejnych latach życia dziecka,

by zapewnić mu jak najlepsze fizyczne warunki rozwoju. Szczerze

mówiąc, każda przyszła matka powinna OBOWIĄZKOWO przejść

szkolenie na temat tego, jak zadbać o siebie i dziecko w czasie ciąży

i potem karmienia niemowlęcia. Sama kobieta rzadko kiedy zdaje

sobie w pełni sprawę, jak bardzo sposób odżywiania i tryb życia

w tym okresie wpływa na rozwój jej potomka. Oczywiście zdrowie

dziecka jest uwarunkowane również czynnikami genetycznymi, tych

jednak na razie nie możemy kontrolować.

W późniejszym wieku dziecka także należy zadbać o to, co leży

w naszej mocy - a więc o prawidłowe odżywianie, zapewnienie

dziecku dużo ruchu i aktywności fizycznej, zadbanie o jego

prawidłowy tryb życia. Takie złe nawyki, jak rezygnacja ze śniadań,




Geny, zdrowie, czynniki kulturowe● str. 83

nadużywanie gotowych kupnych kanapek, chipsów, hot dogów itp.

oraz przyzwyczajanie do najrozmaitszych potraw kalorycznych,

pozbawionych cennych wartości odżywczych – wszystko to może się

odbić ujemnie na rozwoju mózgu oraz na aktywności umysłowej.

Podobnie źle wpływa pozwalanie starszym dzieciom na korzystanie

z rozrywek w godzinach nocnych i późne kładzenie się spać – takie

dzieci źle funkcjonują w ciągu dnia i ich sprawność umysłowa

znacząco spada. Dlatego – choć nie mamy pełnej kontroli nad

zdrowiem dziecka - należy przynajmniej zadbać o przestrzeganie

elementarnych zasad, które każdy z nas zna i których nie można

lekceważyć bez względu na to, jak bardzo jesteśmy obciążeni

obowiązkami zawodowymi. Stawka jest przecież bardzo wysoka –

jest nią dobra kondycja psychofizyczna naszego dziecka.

Podobnie ograniczony wpływ mamy na czynniki kulturowe. Dziecko

rodzi się w jakimś miejscu na kuli ziemskiej i przejmuje pewne

wzorce i reguły panujące w danym państwie czy regionie. Ma

określony dostęp do zasobów wiedzy, metod jej zdobywania

i wykorzystywania. O ten jednak czynnik – jako mieszkaniec Europy

– nie musisz się martwić. Może on stać się problemem jedynie

wtedy, gdybyś planował przeprowadzkę do jakiegoś mniej

rozwiniętego kraju, gdzie cywilizacja dociera z dużym opóźnieniem

:-).

Na co TY masz wpływ?

Zajmiemy się teraz tymi aspektami, na które Ty masz przemożny

wpływ i gdzie niewątpliwie możesz zdziałać wiele dobrego. Należą do

nich życie rodzinne i atmosfera panująca w domu, świat uczuć

i emocji Twojego dziecka, środowisko społeczne w jakim się obraca,




Na co TY masz wpływ?● str. 84

jakość i sposób uczenia Twojego dziecka oraz oczekiwania wobec

niego i sposób reagowania na sukcesy i porażki.

Jeśli odpowiednio zadbasz o te sfery rozwoju dziecka, masz szansę

na to, że istniejący w dziecku potencjał rozwinie się i będzie

z sukcesem realizowany także i w dorosłym życiu, dając Twojemu

potomkowi poczucie szczęścia i spełnienia. Dlatego chciałabym, byś

dalszą część tego rozdziału przeczytał nawet kilka razy. W trakcie

czytania przemyśl sobie swój sposób postępowania, własne

nastawienie wobec synka czy córki i zanotuj sobie te rzeczy, które

według Twojej oceny warto będzie zmienić.

Często bywa tak, że pewne zasady znamy w teorii, ale w praktyce –

na skutek natłoku różnych zajęć czy pod wpływem burzliwych emocji

– zapominamy o nich lub przypominamy sobie poniewczasie. Jeśli je

sobie wynotujesz i będziesz do nich często wracał (wystarczy raz

w tygodniu, np. na weekend w chwili odprężenia poczytać sobie

zapisane punkty) to ze zdumieniem zauważysz, że coraz częściej

postępujesz wg tych zasad, nawet jeśli w danym momencie targa

Tobą złość lub jesteś przemęczony pracą. Możesz sobie także –

zamiast wypisywania punktów – wydrukować ten rozdział

i zaznaczyć markerem to, co będzie dla Ciebie nowe czy ważne.

Trzymaj taki wydruk z kolorowymi fragmentami zawsze pod ręką

i często do niego zaglądaj. Zaręczam Ci, że jakość Twoich metod

wychowawczych i relacji z dzieckiem znacznie się poprawi, a to

z kolei będzie miało olbrzymi wpływ na jego obecne i przyszłe

osiągnięcia.




Miłość i bezpieczeństwo● str. 85

Miłość i bezpieczeństwo

Podstawą do wszelkich działań w kierunku rozwoju talentów dziecka

jest BEZWARUNKOWA miłość. Twoje dziecko musi mieć

pewność, że jest kochane, bez względu na to, co powie, zrobi,

pomyśli. Musi czuć, że ma w Tobie oparcie i może na Tobie polegać

niezależnie od okoliczności. Musi mieć poczucie bezpieczeństwa

i stabilności. Jeśli świat wokół dziecka jest względnie poukładany,

czuje się on ważną jego cząstką, odczuwa na sobie bezgraniczną

miłość rodziców i znajduje solidne oparcie w swoich najbliższych, to

także jego wewnętrzny świat jest uporządkowany, a umysł gotowy na

podejmowanie wyzwań, na „podbój” nowych obszarów wiedzy

i umiejętności.

Należy jednak pamiętać, że zapewnienie bezpieczeństwa to nie to

samo co bycie nadmiernie opiekuńczym wobec swojego malucha.

„Bezpieczeństwo” bowiem to także atmosfera umożliwiająca dziecku

zdobycie się na odwagę, by opuścić miejsce, w którym czuje się

bezpieczne. Po co? By odkrywać to, co nowe i nieznane oraz

przyjmować bodźce z otaczającego je świata. Poczucie

bezpieczeństwa da dziecku odwagę bycia sobą, korzystania ze swych

zdolności i pozytywnego reagowania na bodźce z zewnątrz. To

sprzyja otwartości w uczeniu się, umożliwia kształtowanie nowych

poglądów i rozbudza pragnienie nieustannego zdobywania nowej

wiedzy i doświadczeń.

Akceptacja

Czy zdajesz sobie sprawę z tego, że wykazując względem drugiego

człowieka prawdziwą, niezafałszowaną akceptację i pozwalając mu ją




Akceptacja● str. 86

odczuć, masz możliwość stać się dla niego ogromną pomocą? Odnosi

się to do człowieka w każdym wieku i warto o tym pamiętać.

Akceptacja dziecka takim, jakie jest, stanowi ważny czynnik

w pielęgnowaniu Waszych wzajemnych stosunków, pozwoli małemu

człowiekowi rosnąć, rozwijać się, przeprowadzać konstruktywne

zmiany, uczyć się rozwiązywać swoje problemy, stawać się bardziej

produktywnym i twórczym, urzeczywistniać wszystkie swoje

możliwości.

Akceptuj dziecko jako osobę ze wszystkimi jego cechami,

przymiotami, zarówno słabymi, jak i mocnymi stronami.

To nie oznacza akceptacji wszystkich zachowań, bo one nie zawsze są

godne pochwały. To jest akceptacja CZŁOWIEKA jako takiego.

Dzięki temu dziecko nauczy się akceptować i lubić samego siebie,

zdobędzie solidne poczucie własnej wartości. Pełna akceptacja

w wysokim stopniu ułatwi mu rozwój i realizację własnych

możliwości, które otrzymał jako cechy dziedziczne. Przyspieszy jego

drogę do samodzielności. Osoby utalentowane to często osoby

wymagające dużo od siebie i innych. Jeżeli na danym szczeblu ich

rozwoju nie znajdują zrozumienia i akceptacji u bliskich sobie osób,

szukają innych ludzi, z którymi mogą się dobrze porozumieć.

A przecież nie chciałbyś, by ci inni mieli większy wpływ na

kształtowanie charakteru Twojego dziecka niż Ty sam.

Pełna akceptacja dziecka jest niejako logiczną konsekwencją

bezwarunkowej miłości. Gdy towarzyszyć jej będzie wrażliwa

obserwacja (bez nadmiernego krytycyzmu i uprzedzeń) oraz czynne

słuchanie dziecka, będące niezbędnym warunkiem dla zdrowej

i skutecznej komunikacji, wówczas zapewnisz dziecku środowisko

sprzyjające pełnemu rozwojowi. Na temat sposobu rozmawiania

z dzieckiem znajdziesz wiele wskazówek w istniejącej literaturze

(polecam np. "Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały" autorstwa Adele



http://www.mentis.pl/11932-jak-mowic-zeby-dzieci-nas?s=7357




Akceptacja● str. 87

Faber i Elaine Mazlish) lub też możesz zajrzeć do "ABC Mądrego

Rodzica - Droga do Sukcesu", gdzie zamieściłam specjalny bonus

„Jak rozmawiać ze swoim dzieckiem”.

Pamiętaj, bez bezwarunkowej miłości i akceptacji, bez poczucia

bezpieczeństwa i zdrowej, skutecznej komunikacji z dzieckiem, jego

rozwój umysłowy, intelektualny, rozwój uzdolnień i talentów będzie

zablokowany. Nie mówiąc już o tym, że dzieci, których rozwoju się

nie wspiera (lub robi się to nieprawidłowo), mogą wykorzystać swą

inteligencję w celach destruktywnych i przestępczych, jak

obserwujemy to na całym świecie.

Poczucie własnej wartości

Dzieci bez względu na to jak są zdolne i utalentowane, można łatwo

zniechęcić do wysiłku, do pracy nad sobą poprzez wadliwe metody

wychowawcze. Przy nieodpowiednim traktowaniu stają się

zahamowane, trudno im podejmować decyzje, nawiązywać kontakty,

nie wierzą w siebie. Przede wszystkim Ty sam musisz być

przekonany o tym, że w Twoim dziecku drzemią wspaniałe

możliwości. Musisz uwierzyć, że Twoje dziecko ma w jakiejś

dziedzinie (zapewne niejednej) zdolności i pracować wspólnie z nim

nad tym, by dotrzeć do jego indywidualnych możliwości

i predyspozycji. Umacniaj zarówno w sobie, jak i w dziecku

przekonanie, że podejmując pewien wysiłek, dziecko może odnieść

sukces. To pomoże mu w stworzeniu najważniejszego spośród

wszystkich przekonań w życiu człowieka – jego wiary w siebie.

Nie obawiaj się chwalić dziecka, gdy na to zasłużyło. Nie unikaj

używania w domu takich słów jak: zdolny, utalentowany czy

inteligentny. Zwróć tylko uwagę dziecka na to, że każdy człowiek jest



http://dziecko.zlotemysli.pl/?c=order&idEbook=186







Poczucie własnej wartości● str. 88

w czymś lepszy od drugiego – jeden lepiej śpiewa, inny lepiej rysuje

itd. Najważniejsze jest to, by nie marnować swoich zdolności. Trzeba

dostrzec i rozwijać swoje mocne strony oraz zaakceptować słabości

i pracować nad ich choćby częściowym wyeliminowaniem, by nie

przeszkadzały nam w samorealizacji. Pomożesz dziecku, jeśli mu

uświadomisz, że nie będzie błyszczało talentem w każdym momencie

i w każdej dziedzinie. Ktoś kiedyś powiedział, że aureole, których nie

można zdjąć, powodują okropne bóle głowy. Nie obciążaj więc

dziecka takim balastem.

Ciesz się rozwojem swojej pociechy niezależnie od tego, jak ten

rozwój przebiega. Szczególnie wtedy, gdy dziecko ma jakieś

trudności, znajdź powody do pochwalenia go. Upewnij się, że nie

przekreśla samego siebie i nie popada w przygnębienie czy rozpacz.

Rób wszystko, by wzmacniać jego wysiłki i starania. Okaż mu swoją

dumę i radość z choćby drobnych osiągnięć. Daj prawo do

podejmowania prób i popełniania błędów. Okazuj entuzjazm, by

pomóc mu zbudować własny – pozytywny - wizerunek. Pamiętaj

przy tym, że indywidualne różnice w rozwoju są czymś zupełnie

naturalnym i nawet wyraźne odstępstwa od książkowych

wyznaczników nie muszą być koniecznie powodem do alarmu (albo

nadmiernej radości).

Dzieci potrzebują szczególnej zachęty i dążą do tego, by zobaczyć

zadowolenie na twarzach swoich rodziców. Wszystko, co robią

i z czym się zmagają, robią dla siebie, ale także – szczególnie

w pierwszych latach życia – po to, by zadowolić tych, którzy ich

kochają, czyli swoich najbliższych. Niech więc każde osiągnięcie

dziecka będzie Waszą wspólną radością i przyczynkiem do

wzmacniania w dziecku wiary we własne możliwości. Poświęcaj mu

wiele czasu, zachęcając, chwaląc i akceptując, by umocnić w nim




Poczucie własnej wartości● str. 89

pewność siebie i nakłonić do pracy na miarę jego potencjału

twórczego.

Ocena własnych możliwości to samospełniające się proroctwo. Jeśli

ktoś naprawdę wierzy we własne zdolności – czy to intelektualne czy

inne - jest bardzo prawdopodobne, że je rzeczywiście zademonstruje.

Osoba przekonana o tym, że jest niezdolna, ma mniejsze szanse

rozpoznania swych talentów. Naczelnym zadaniem rodziny jest

wspieranie poczucia własnej wartości każdego dziecka.

Niech przedmiotem podziwu stanie się wszystko, cokolwiek maluch

robi: gaworzenie i pierwsze słowa, raczkowanie i chodzenie,

postrzeganie świata, który go otacza. Wraz z rozwojem każdej funkcji

rodzice i dzieci powinni dzielić dumę i radość, która się z tym wiąże.

Kiedy poczucie własnej wartości zostanie już silnie uformowane,

dziecko rozwija się dalej siłą własnego rozpędu. „Jeżeli mogę zrobić

dobrze jedno, to pewnie potrafiłbym zrobić dobrze i co innego”.

Zachęca to dziecko do wyznaczania celów i osiągnięć, daje mu

śmiałość, by próbować; wiarę, że można coś osiągnąć oraz odporność

w razie niepowodzeń i rozczarowań.

Dlatego starannie uważaj na to, co do niego mówisz. Dzieci odbierają

wypowiedzi bardzo dosłownie i poważnie. Jeśli zirytowany ojciec

powie synowi: „Wiesz, nigdy do niczego nie dojdziesz”, to taka

ponura zapowiedź może się sprawdzić. Nie pogłębiaj u dziecka

poczucia niekompetencji stwierdzeniami typu: „Masz mózg!

Skorzystaj z niego!” czy też „Jesteś niepełnosprytny, czy co?!” Ten

ostatni neologizm nie jest mojego autorstwa – użyła go pewna

kierowniczka kolonii dziecięcej – złośliwym tonem – wobec jednego

z dzieciaków, który nie usłyszał wydanego przez nią polecenia.

Dorośli mają niezwykle twórczy umysł, jeśli chodzi o wymyślanie

krzywdzących epitetów...




Wszechstronny rozwój● str. 90

Wszechstronny rozwój

Jak już wspomniałam wcześniej, dziecko (podobnie jak i rodzic)

powinno mieć świadomość, że nie musi być zawsze i we wszystkim

dobre i że inni są także utalentowani choć w różnych dziedzinach.

Nie ma umysłów doskonałych i nawet wszechstronni geniusze mieli

swoje słabości, które od czasu do czasu stawały sie przyczyną

kłopotów. Tak więc wszelkiego rodzaju niepowodzenia

i niedoskonałości trzeba zaakceptować jako naturalną i immanentną

część ludzkiego życia i traktować je tylko jako kolejne doświadczenia

na drodze własnego doskonalenia się.

Tymczasem rodzice często (nieświadomie być może) eksponują

drobne porażki dziecka, zamieniając drobne niepowodzenia

w wielkich rozmiarów katastrofę. Koncentrują się na słabościach

syna lub córki, czyniąc z nich główny temat domowych rozmów

i sprawiając, że dziecko zaczyna o sobie myśleć głównie

w kategoriach „mam problemy z ...”, „nie umiem poradzić sobie z...”,

„jestem słaby/a w...” itp. Myślenie i działania rodziców i dziecka

zaczynają krążyć wokół rzeczywistej lub wyimaginowanej słabości

i wszystko inne zostaje odsunięte na dalszy plan.

Dążąc z całą żarliwością i wnikliwością do wykrycia przyczyn

niepowodzeń dziecka, nie wolno nam zapominać ani na chwilę

o znacznie ważniejszym w końcu zadaniu, jakim jest odkrycie

mocnych stron jego umysłu oraz szczególnych jego uzdolnień

i upodobań. Te korzystne cechy umysłowości dziecka mogą stać się

swoistą trampoliną do jego przyszłej kariery. Pamiętaj, że

WSZYSTKIE dzieci obdarzone są jakimiś talentami. Jednak

nie wszystkie talenty są odkryte między innymi dlatego, że rodzice

nadmiernie koncentrują się na walce z tym, z czym dziecko ma

kłopoty. A gdyby zapytać ich, w czym ich syn czy córka jest dobry/a -





nie potrafią odpowiedzieć albo stwierdzają z zakłopotaniem, że

właściwie się nad tym nie zastanawiali. A przecież rozwijając mocne

strony, pokonuje się często przy okazji słabości albo okazuje się, że

nie stanowią one już przeszkody w osiąganiu sukcesów w swojej

dziedzinie.

Każde dziecko (pomijam oczywiście przypadki jakichś ciężkich

chorób czy urazów) posiada wszystkie zasoby, jakie są mu potrzebne,

by zostać człowiekiem szczęśliwym, osiągającym sukcesy

i realizującym swoje cele. Istnieje cały szereg różnych zajęć

i zawodów, spośród których można wybrać odpowiedni dla siebie.

Każda profesja wymaga przecież odmiennych predyspozycji

i umiejętności. Twoje dziecko – mając taką, a nie inną osobowość,

reprezentując określony sposób myślenia, mówienia, rozumowania

czy postrzegania świata - znajdzie w tym wachlarzu coś dla siebie.

Jeśli tylko będzie wyrastało w pozytywnej, stymulującej atmosferze.

Postaraj się, by Twoje dziecko poznało jak najwięcej dziedzin wiedzy,

by wypróbowało różnych czynności, słuchało interesujących ludzi

(choćby nawet tylko poprzez szklany ekran telewizora), poznawało

nowe miejsca. Wzbogaci to jego osobowość, ale także dzięki takim

zabiegom młody człowiek znajdzie swojego „konika” - czyli takie

dziedziny, które go zaciekawią, będą w nim budzić entuzjazm

i poczucie spełnienia. Rozwój umysłowy następuje w wyniku

kształtowania głębokich zainteresowań, pójścia za swoimi

skłonnościami. Zamiłowanie może prowadzić do zdobycia głębokiej

wiedzy. Każde dziecko powinno stać się specjalistą w jakiejś

dziedzinie, by zdobywało w pewnych przedmiotach więcej wiedzy

i doświadczenia niż wszyscy inni w najbliższym otoczeniu.

Zamiłowania małego człowieka możesz wzmacniać przez

dostarczanie odpowiedniej lektury (w formie książek czy





magazynów), organizowanie wypraw w teren z Twoim udziałem,

dyskusje w samochodzie, projekty rodzinne, strony w Internecie

i tworzenie różnych kolekcji. Zamiłowania stają się często zarodkiem

pasji, uczuciowego związku z przedmiotem zainteresowań. Dzieci

rozwijają się znakomicie, gdy łączą zamiłowania z talentem.

Ważne dla dziecka jest to, by być także kompetentnym w pewnych

podstawowych umiejętnościach i dziedzinach, które niekoniecznie

mieszczą się w sferze jego zainteresowań. Spróbuj wprowadzić

w życie swego dziecka równowagę i pomóż mu w tych dyscyplinach

i tych momentach, w których czuje się nieco mniej pewne

i potrzebuje dodatkowej uwagi. Byłby to wstyd, gdyby geniusz

matematyczny miał problem z zasznurowaniem butów...

Kluczowe słowo to RÓWNOWAGA. Dostarczaj dziecku wielu

bodźców, pokazuj świat w jego różnorodnych aspektach, pomóż

dziecku określić obszary jego zainteresowań oraz pracować nad

słabościami, by nie miało z ich powodu żadnych kompleksów

i negatywnych emocji. Jeśli tylko będziesz to robić z uśmiechem,

życzliwością, cierpliwością i wiarą w możliwości swojej pociechy, nie

raz odkryjesz ze zdziwieniem, jak dużo Twoje dziecko potrafi i jak

wiele trudności udało się Wam pokonać.

Dziecku potrzebna będzie odwaga

Odwaga, by poznawać świat. Odwaga, by badać nieznane. Odwaga

twórczego myślenia i znajdowania nowatorskich rozwiązań.

I wreszcie przede wszystkim – odwaga bycia sobą i obrony swojego

stanowiska.




Dziecku potrzebna będzie odwaga● str. 93

Jeśli emocjonalną podstawą rozwoju dziecka jest miłość rodziców,

która zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa, wkroczy ono śmiało

w nieznany, pobudzający do duchowej przygody świat. Zapewnij mu

odpowiednio dużo swobody, tak aby ośmieliło się okazywać swe

jawne i ukryte zdolności, poszerzało horyzonty swego świata

i wkraczało bez obaw w nowy świat. Dzieci, które nie boją się nowych

wyzwań, uczą się na podstawie własnych doświadczeń życiowych.

Rozbudzaj w swoim dziecku intelektualizm, nigdy nie zachęcaj do

konformizmu. Trzeba być silnym, by mieć odwagę wyrażenia jakiejś

niepopularnej myśli lub zadania nietypowego pytania. Otoczenie

dziecka winno stworzyć taką atmosferę, w której będzie ono mogło

spokojnie stawiać pytania – bez poczucia winy czy zakłopotania.

Ucząc dzieci zadawania pytań, uczymy je zdobywania wiedzy

i doświadczenia.

Aby wykształcić w dziecku odwagę, o której tu piszę, niezbędne jest

zapewnienie dziecku pewnego zakresu wolności i swobody, by mogło

samo sprawdzać, badać, pytać, dociekać, podejmować różnego

rodzaju próby, dokonywać wyborów, popełniać przy tym błędy

i wyciągać z nich wnioski. Nie oznacza to oczywiście nieograniczonej

wolności. Dziecko, któremu nie stworzy się żadnych granic i reguł

postępowania i od którego żąda się, by samo wyznaczyło sobie takie

granice, stanie się lękliwe i niepewne. Świat będzie dla niego

miejscem chaotycznym, niezrozumiałym i równie chaotyczny stanie

się świat jego umysłu i emocji.

Dlatego TRZEBA dziecku wyznaczać granice, kierując się jego

bezpieczeństwem oraz pisanymi i niepisanymi zasadami życia

społecznego. Ale niech to nie będą granice wyznaczone li tylko

z powodu naszej złości, przemęczenia, nadopiekuńczości czy chęci

podkreślenia naszej przewagi lub ratowania nadwątlonego




Dziecku potrzebna będzie odwaga● str. 94

autorytetu. Nie hamujmy niepotrzebnie dziecięcej ciekawości,

kreatywności i gotowości zmierzenia się z przeróżnymi wyzwaniami,

jakie szykuje dla malucha otaczająca go rzeczywistość.

Szczególnym zagrożeniem jest nadopiekuńczość rodzica, która nie

respektuje samodzielności, ogranicza ją, tłumiąc zachowania

wynikające z zabawy i ciekawości. „Zostaw to!”, „To jeszcze nie dla

ciebie!” Tak deprecjonuje się możliwości rozwiązywania problemów

przez dziecko. Problem rozwiązuje za nie zawsze osoba dorosła.

Nadopiekuńczość nierzadko kształtuje bojaźliwe dzieci z niedoborem

pewności siebie.

Rozwijanie samodzielności i niezależności

Te dwie cechy trzeba konsekwentnie kształtować u dziecka od

najmłodszych lat. Celem jest pomaganie dziecku w uzyskiwaniu

pewności siebie, budowaniu wiary we własne siły, by stawiało

dzielnie czoło nowym zadaniom i nieoczekiwanym okolicznościom.

Niech dziecko podejmuje autentyczne decyzje i ponosi ich

autentyczne konsekwencje. Ty możesz służyć radą, podsuwać inne

rozwiązania, ale ostatecznego wyboru powinno dokonać samo

dziecko. Niech zadecyduje, na co wyda swoje kieszonkowe, co zje na

kolację, w co się ubierze, czym się będzie bawić. Z naszego

(dorosłego) punktu widzenia są to decyzje dość błahe, ale one nauczą

dziecko samodzielnego myślenia i ponoszenia odpowiedzialności za

dokonane wybory.

Podejmowanie decyzji przez dziecko jest ważne i powinno być od

najmłodszych lat jego życia pielęgnowane. Rodzinna i przedszkolna

czy szkolna codzienność dostarcza nieskończenie wielu okazji do




Rozwijanie samodzielności i niezależności● str. 95

wyrabiania tej cechy u dziecka. Każde dziecko, które potrafi

podejmować decyzje, ma szansę stworzenia pozytywnego wizerunku

samego siebie, który będzie znakomitym fundamentem pod przyszłe

życie.

Jak najwcześniej zachęcaj go do samodzielności w takich

codziennych czynnościach jak: jedzenie, mycie, ubieranie się,

sprzątanie zabawek. Nagradzaj uśmiechem, spontaniczną radością

czy pochwałą każdy postęp w tej dziedzinie.

Kolejna ważna sprawa to wyznaczanie dziecku zadań do wykonania -

już we wczesnym dzieciństwie. Przydziel mu obowiązki odpowiednie

do jego wieku – poskładanie ubranek, pozbieranie śmieci z dywanu,

starcie stołu po posiłku, później także ścielenie swojego łóżka,

odkurzenie dywanu czy zmycie naczyń. To nauczy je

systematyczności, rozbudzi w nim poczucie odpowiedzialności

i świadomość tego, że jest ważne i potrzebne.

Wykonując różne czynności domowe, zachęcaj dziecko do

współpracy. Kiedy na przykład tata reperuje jakiś sprzęt, niechaj

dziecko stoi obok i słucha jego objaśnień. Może nawet pomagać

swoim małym śrubokrętem. Gdy mama piecze ciasto, dziecko –

nawet małe – może rozwałkować swoje i wsadzić je do foremki lub

wyciąć jakiś fantazyjny kształt. Widząc dawany mu przykład i biorąc

aktywny udział w życiu rodziny, będzie gotowe do podjęcia

obowiązków domowych i potraktuje je jako naturalną kolej rzeczy.

Uczysz dziecko samodzielności także poprzez dawanie mu swobody

w zabawie. Zbyt często dorosły interweniuje zakładając, że zabawa

dziecka bez jego pomocy nie uda się lub zejdzie na niewłaściwe tory.

Towarzysząc dziecku w zabawie, nie ingeruj bez potrzeby, okaż

zaufanie do jego kompetencji oraz zachęcaj do kreatywności. Dzięki




Rozwijanie samodzielności i niezależności● str. 96

powściągliwości swoich działań, dajesz maluchowi szansę wykazania

się własnymi pomysłami.

Gdy dziecko rozpocznie naukę w szkole, również konsekwentnie ucz

je samodzielności. Najpierw pokaż mu, jak spakować tornister. Po

takiej „prezentacji” róbcie to przez jakiś czas wspólnie. Po 2-3

tygodniach niech pakuje się samodzielnie – Ty tylko dyskretnie

sprawdzaj, czy wszystko jest tak, jak trzeba. Ustal z dzieckiem porę

odrabiania zadań domowych i doprowadź do tego, by samo tej pory

pilnowało i siadało do książek. Przy wszelkiego rodzaju pracach

domowych towarzysz mu albo bezpośrednio, albo sprawdź

wykonane zadania wieczorem, gdy wygospodarujesz godzinkę dla

dziecka. Przez pierwsze trzy lata rodzice powinni codziennie

zaglądać do tornistra, śledzić postępy dziecka, rozmawiać z nim

o tym, czego się nauczyło w szkole, co mu się podobało, z czym miało

kłopoty .

Nie rób niczego za dziecko (wyjątki mogą się zdarzyć, ale niech to

naprawdę będą sporadyczne WYJĄTKI). Jeśli znajdziesz w zeszycie

jakieś błędy czy braki, pokaż dziecku na jakiej stronie zauważyłeś

niedociągnięcie i niech samo spróbuje je znaleźć i poprawić lub

uzupełnić. Jeśli ma z czymś kłopot, raczej go naprowadź

dodatkowymi pytaniami, coś doradź, dodaj otuchy, poproś dziecko

o podanie możliwych sposobów czy rozwiązań, jakie przychodzą mu

do głowy. Natomiast staraj się nie dawać mu - jak na tacy - gotowych

odpowiedzi czy wykonanych przez Ciebie prac. Chwal je przy tym za

wysiłek i starania – sam rezultat pracy nie jest już taki ważny. Naucz

dziecko odczuwać dumę z własnej samodzielności – nawet jeśli

wyniki nie zawsze są zadowalające.




Dbałość o rozwój umysłu● str. 97

Dbałość o rozwój umysłu

Oprócz obdarzania miłością, wpajania wartości moralnych

i duchowych, wdrażania do dyscypliny pracy, oprócz troski o zdrowie

fizyczne i poczucie bezpieczeństwa, życie rodzinne powinno

zapewnić dziecku atmosferę sprzyjającą rozwojowi umysłowemu.

W domu NIE TRZEBA zaprowadzać rygorów szkolnych, żeby

zaszczepić im miłość do nauki i dbać o ich rozwój umysłowy.

Jakie kroki możesz w tym celu podjąć? Przede wszystkim wykazuj

żywe zainteresowanie tym, czego dziecko się uczy. Niech opowiada

Ci, jaką wiedzę czy umiejętności zdobyło, a nawet niech nauczy tego

samego Ciebie. Takie przekazywanie wiedzy jest bardzo kształcące.

Postaraj się ograniczyć do minimum bierne spędzanie czasu przez

syna czy córkę, jak na przykład oglądanie telewizji lub bezczynne

siedzenie i np. obgryzanie paznokci (dla samego dziecka to zajęcie

tak samo dobre na nudę jak każde inne :-)). Wspólnie z mężem /

żoną czy dziadkami kształtuj życie intelektualne w domu, dyskutując

z dziećmi o poglądach, o rozwiązywaniu problemów i różnych

drażliwych sprawach. Dzieci muszą widzieć, że dorośli w domu

czytają, kształcą się, rozwijają. Wspierający dorosły to taki, który

interesuje się tym, co sądzi dziecko, ceni jego twórcze, niezależne

myślenie, zachęca dziecko, by sprawdzało swoje pomysły, zadawało

pytania, by brało udział w dyskusji.

W pierwszych siedmiu latach życia dziecka uczy się ono wszystkiego

poprzez naśladowanie, zabawę i współdziałanie z bezpośrednim

otoczeniem. W tym okresie wpływ rodziców na ogólny rozwój

i szczegółowe zainteresowania dziecka jest decydujący. Rodzice,

którzy kształtują otaczający dziecko świat, czytają, bawią się,

rozbudzają zainteresowania, stanowią dla rozwijającego się dziecka

najlepszy przykład.




Dbałość o rozwój umysłu● str. 98

Duże znaczenie mają wspólne posiłki, w czasie których wszyscy

członkowie rodziny dzielą się swymi troskami, radościami i mówią

o tym, co ich interesuje. Dzieci wiele się przy tym uczą. Tymczasem

często bywa tak, że rodzina jest pogrążona w stresie i napięciach

codziennej egzystencji. Rodzice są przytłoczeni licznymi

obowiązkami i zajęciami, a atmosfera w domu jest często nerwowa.

Brakuje czasu na wspólne rozmowy, na spotkania z przyjaciółmi czy

z rodziną. W takich warunkach nie tylko trudno jest stworzyć

intelektualną atmosferę, ale także zapewnić ciepło domu rodzinnego.

W tej gonitwie warto czasem zatrzymać się na chwilę i poświęcić

parę minut na refleksję... Co tak naprawdę jest w życiu ważne? Czego

najbardziej potrzebuje moje dziecko? Moi bliscy? Ja sam / sama?

Staraj się znaleźć czas, by porozmawiać z dzieckiem o tym, czego się

dowiedziało w przedszkolu czy szkole. Twoje zainteresowanie

postępami dziecka w nauce oraz sposobem spędzania wolnego czasu

będzie mobilizowało je do rozszerzania zainteresowań i rozwijania

talentu. Niezależnie od wysiłków wychowawców, nauczycieli

i programu dydaktycznego dzieci nie będą w pełni wykorzystywały

swoich możliwości, jeśli w domu nie będą zachęcane do

intelektualnego i twórczego rozwoju. Trzeba rzucić wyzwanie

umiejętnościom dziecka (to nie to samo, co oczekiwać od niego

doskonałości!). Nie można liczyć na to, że szkoła zaspokoi wszystkie

jego potrzeby i zainteresowania.

Telewizja i komputer

Gdy obserwujemy dzieci wokół siebie, zarówno te młodsze, jak

i starsze, większości z nas nasuwa się jeden smutny wniosek: obecny

styl życia „małolatów” je ogłupia. Tak – nie bójmy się użyć tego

słowa. Spędzają oni ogromną część życia na kanapie, oglądając




Telewizja i komputer● str. 99

komedie sytuacyjne (gdzie nie trzeba się nawet zastanawiać, który

moment jest śmieszny, bo gromki śmiech w tle filmu podpowiada

widzom, kiedy się śmiać :-)). Lub też śledzą z zapartym tchem akcje

w filmach, gdzie przemoc jest tak sugestywna, że wywołuje w dziecku

lęk lub agresję. Zarówno jedne filmy, jak i drugie nie wymagają

większego wysiłku intelektualnego, bo pozbawione są istotnych

szczegółów i treści, nie sugerują żadnych wniosków, nie zawierają

żadnych ukrytych podtekstów, a niemal każdy konflikt pojawiający

sie w sztampowych scenariuszach pozostaje natychmiast rozwiązany.

Produkcje te ogląda się praktycznie bez żadnej pracy umysłu, nic

więc dziwnego, że w porównaniu z wartkim tokiem rozrywek

płynących ze szklanego ekranu, nauka w szkole może się wydawać

okropnie męcząca i nudna.

Oglądanie telewizji jest zajęciem zupełnie biernym. Bierne

wchłanianie na przemian informacji i prażonej kukurydzy wypiera

twórcze myślenie, poszukiwanie rewolucyjnych pomysłów,

rozwijanie własnego umysłu i zainteresowań. W większości

programów telewizyjnych wiadomości i bodźce są przekazywane

w małych dawkach, nie wymagających zbyt dużej uwagi

i koncentracji. Audiowizualne media zajmują w życiu dzieci coraz

więcej przestrzeni, co prowadzi do redukcji ich własnych działań,

inicjatywy, zanikania doświadczeń zmysłowych, karłowacenia

przebiegu zabaw. To co nie daje natychmiastowej rozrywki, staje się

nudne. Głód doświadczeń u dzieci pozostaje niezaspokojony,

ponieważ to, co widzą na ekranie wprawdzie je dotyka, ale one nie

mogą tego dotknąć i nie mają możliwości konkretnego i zmysłowego

włączenia się w te wydarzenia.

A inne rozrywki? Telefony komórkowe nie tylko umożliwiają

wielogodzinne „paplanie” o niczym i wysyłanie sms-ów (najczęściej

bez żadnej, konkretnej treści), ale także oferują całe mnóstwo gier




Telewizja i komputer●str. 100

i innych rozrywek (nagrywanie głosu, krótkiego filmu, robienie zdjęć,

ściąganie, odsłuchiwanie i komponowanie dzwonków). Internet kusi

niezliczoną ilością stron na różne tematy, gdzie jednym kliknięciem

można pożegnać się z witryną, która wydaje się zbyt nudna lub

wymaga zbyt dużego wysiłku umysłowego... Czaty, fora, grupy

dyskusyjne, maile. W zestawieniu z tymi formami wrażeń,

odrabianie lekcji i inne pożyteczne zajęcia szkolne są niczym kara lub

mordęga, którą trzeba „odwalić” możliwie jak najmniejszym

kosztem.

Nie piszę tego wszystkiego po to, żeby sobie pogderać :-).

Chciałabym tylko, żebyś zrozumiał punkt widzenia młodego

człowieka. Bo ja go rozumiem :-). I rozumiem swoje dzieci. Rozrywki

zawsze kuszą – tak było, jest i będzie. Zmienia się tylko ich forma.

Chodzi o to, by ukształtować w swoich dzieciach - od najmłodszych

lat - dobre nawyki. Rozrywka nie może być celem samym w sobie.

Jest to z założenia odpoczynek po pracy, mała przerwa w trakcie

intelektualnego czy fizycznego wysiłku. Niech więc czas wypełni

książka, nauka, kształcąca zabawa, rozmowa z najbliższymi,

wycieczka z rodziną. Telewizja czy Internet niech staną się

tylko przerywnikami. Nie odwrotnie. Jeśli będziesz

konsekwentny wobec swoich dzieci i nauczysz je przestrzegać tej

zasady, nie zmarnują swojego potencjału.

Nie można jednak zapominać o tym, że przy starannym doborze

oprogramowania komputer może stać się wartościowym narzędziem

edukacyjnym, a w telewizji można znaleźć wiele interesujących

programów popularnonaukowych, czy nawet pouczających filmów

obyczajowych. Dziecko jednak nie wykorzysta tych wartości, jeśli Ty

sam nie zaczniesz ingerować w wybór programu, nie podsuniesz

maluchowi multimedialnego programu edukacyjnego czy nie

przełączysz telewizora na ciekawy dokument, nie usiądziesz razem




Telewizja i komputer● str. 101

z dzieckiem i nie będziesz mu towarzyszyć w tych intelektualnych

wycieczkach. Dzieci, które oglądają niektóre programy

popularnonaukowe mogłyby, jeśli zostaną do tego zachęcone,

wykorzystać w zabawie wizualne spostrzeżenia, ożywić swoją

wyobraźnię oraz wyruszyć w zabawie na przykład na wymyśloną

„wyprawę w kosmos”.

Najważniejsze jest Twoje postępowanie w tym względzie

w pierwszych 7-10 latach życia dziecka, kiedy rodzą się w nim

i umacniają określone nawyki i kształtuje sposób myślenia. No

i trzeba pamiętać, że dziecko przede wszystkim naśladuje swoich

rodziców, więc nie zniechęcisz go do oglądania bezwartościowych

programów, jeśli sam przesiadujesz godzinami przed ekranem.

Wsparcie emocjonalne

Składając znaną przysięgę Hipokratesa, lekarze deklarują: Primum

non nocere – Przede wszystkim nie szkodzić. Rodzice powinni

przestrzegać podobnej maksymy. Ego dziecka jest bardzo kruche.

Poza rodzicami nie ma na świecie nikogo, absolutnie nikogo, komu

dzieci pragnęłyby bardziej dogodzić, na kim chciałyby wywrzeć

dobre wrażenie. Jeżeli dziecko zaczyna sądzić, że rozczarowało

swoich rodziców, staje się emocjonalną beczką prochu. Dzieci

przekonane, że zawodzą rodziców, mogą się patologicznie uzależnić

od rówieśników.

Dziecko przejawiające talenty w jakiejś dziedzinie przypomina

szybszego od innych długodystansowca: intelektualnie, artystycznie

lub w inny sposób wysuwa się do przodu, ale jeśli chodzi o uczucia,

często pozostaje samotne. Jeżeli go emocjonalnie nie wesprzemy,

będzie musiało pożegnać się ze swoją wyjątkowością i swymi




Wsparcie emocjonalne● str. 102

uzdolnieniami. Upodobni się do innych, by czuć się mniej samotne

albo będzie wiecznie niezadowolonym outsiderem w szkole

i w społeczeństwie.

Dzieci chcą się dzielić swymi troskami z rodzicami, zwierzać się im;

pragną współczucia, natomiast nie zawsze pragną rady i nadzoru.

Dlatego rodzice muszą się nauczyć SŁUCHAĆ swoje dzieci. One

bowiem, szczególnie w wieku szkolnym, duszą w sobie mnóstwo

przeżyć – tłumione uczucia, lęki, euforie, rozczarowania, ścierające

się koncepcje, wprowadzające w błąd wyobrażenia czy nieoczekiwane

spostrzeżenia. Naprawdę warto, by podzieliły się nimi z rodzicami.

Jednakże nie będą rozmawiały szczerze, jeżeli nie są przekonane, że

mogą się BEZPIECZNIE zwierzać.

Ich poczucie bezpieczeństwa po części opiera się na pewności, że

szczere zwierzenia nie będą okazją do z góry przygotowanego

kazania. Często lepiej wysłuchać dzieci i powiedzieć

stosunkowo niewiele (a może nawet nic) niż w odpowiedzi

na spontaniczne wyznania moralizować, krytykować,

bagatelizować lub piętnować. Dzieci potrzebują rodziców,

którzy potrafią uważnie słuchać i traktować poważnie to, co dziecko

mówi.

Gdy dziecko odnosi niepowodzenia w szkole, warto sprawdzić, czy

istotnie ma ono problem z uczeniem się, czy też ma jakiś problem

natury emocjonalnej. Dzieci mogą mieć i często mają problemy obu

rodzajów jednocześnie. Ponadto pomiędzy nimi istnieje sprzężenie

zwrotne: trudności emocjonalne mogą uszkodzić i osłabić funkcje

neurorozwojowe, a zaburzenia neurorozwojowe często prowadzą do

emocjonalnego zamieszania oraz kłopotów z zachowaniem.




Wsparcie emocjonalne● str. 103

Jeżeli dziecko jest stale niespokojne, to ów niepokój z czasem osłabi

jego uwagę i pamięć. Jeśli jest nieustannie przygnębione i zamknięte

w sobie, to zwykle nie potrafi się wysłowić i powiedzieć, co mu leży

na sercu. Wówczas trudność ta może stać się przeszkodą na drodze

rozwoju języka ekspresywnego. I na odwrót, jeżeli dziecko ma

zaburzenia językowe i sobie tego nie uświadamia, a z tego właśnie

powodu spotykają je w szkole powtarzające się klęski, to narastająca

frustracja może doprowadzić do niepokoju, depresji i skłonności do

wyzywających zachowań.

Uczniowie przeżywający lęki lub przygnębienie często tracą wszelkie

zainteresowania, mają gorsze wyniki w szkole, a to zaczyna hamować

ich postępy w nauce i rozwój umysłowy.

Dlatego nie lekceważ nigdy świata emocjonalnego swojego

dziecka, obserwuj je wnikliwie, by w porę zauważyć, że coś go

smuci czy martwi, no i przede wszystkim dużo z dzieckiem

rozmawiaj, a właściwie pozwól JEMU mówić i uważnie

słuchaj.

Twoje oczekiwania wobec dziecka

To, czego oczekuje od dziecka rodzina, jest głównym czynnikiem

decydującym o tym, jak ono wykorzystuje swoje zdolności.

Niektóre utalentowane dzieci czują, że nie są kochane dla nich

samych tylko dla swoich osiągnięć, co sprawia im ból i niekiedy jest

przyczyną niepowodzeń w szkole. Nie oznacza to, by ambicja

i dążenie do celu były czymś złym. Nie należy jednak z tym

przesadzać, by nie stało się to dla dziecka zbytnim obciążeniem.

Oczekiwania rodziców mogą sprzyjać wydobyciu z niego tego, co




Twoje oczekiwania wobec dziecka● str. 104

w nim najlepsze, o ile postępują oni stosownie do osobowości

małego człowieka, jego potrzeb i niepowtarzalności. Jeśli będziesz

miał wobec swojej pociechy nierealne, wygórowane wymagania,

dziecko będzie oceniać swoją wartość bardziej na miarę odnoszenia

sukcesów w szkole, niż na bycie po prostu wartościową jednostką,

która nie musi być tak „mądra”, jak chcieliby tego rodzice.

Nie oczekuj, że zawsze będzie najlepsze we wszystkim.

Przede wszystkim nie można wpadać w panikę, jeśli w określonym

czasie dziecko nie posiadło jakiejś umiejętności, którą wg

wytycznych książkowych powinno już posiadać. Jeżeli osiągnięcia

dziecka nie odpowiadają stawianym wymaganiom, nie zniechęcaj się

i tym bardziej nie pozwól, by zniechęciło się dziecko. Istnieje duża

szansa, że i jego profil neurorozwojowy prędzej czy później okaże się

odpowiedni. Może być tak, że jakiś zespół mocnych i słabych stron

umysłu szczególnie dobrze pasuje do zadań stawianych dziecku

w określonym wieku i w danych okolicznościach, natomiast w innym

okresie i w innych okolicznościach nie jest już optymalny. Nawet

jeśli dziecko nie dostaje samych piątek i szóstek, należy pamiętać, że

na podstawie świadectw szkolnych nie można przewidzieć, jak

potoczy się jego przyszła kariera zawodowa.

Dzieci ciągle rozwijają się i potrzebują na to czasu. Każde dziecko we

własnym tempie. Ale rozwoju nie wyznaczają ciągłe kroki naprzód.

W trakcie procesu wychowywania pojawiają się również kroki

wstecz, opóźnienia i spowolnienia. Jedne dzieci robią duże skoki,

inne małe, niektóre skaczą w butach siedmiomilowych, inne stawiają

drobne kroczki. Tylko te dzieci, które czują, że są akceptowane

takimi, jakie są, że stawia się na ich pozytywne cechy, mogą

wykształcić samodzielność i odwagę cywilną, rozwinąć się jako

niezależne osobowości. Mądrość wychowawcza polega ostatecznie na





towarzyszeniu dzieciom w rozwoju w ich własnym tempie,

a nie narzucaniu im czyjegoś.

Dlatego wystrzegaj się nadmiernej i nieustannej krytyki dziecka.

Dziecko wciąż strofowane dochodzi do wniosku, że z jakiegoś

powodu jest złe. Możesz domagać się od niego odpowiedzialności za

zachowanie i postępy w przedszkolu / szkole, ale nie przesadzaj

z negatywną reakcją zwrotną. Zawsze okazuj dziecku szacunek. Jeśli

powstrzymasz się przed zbyt surowymi ocenami, jest szansa, że się

nie zniechęci. Że trudności go nie powstrzymają i nawet tam, gdzie

ma jakieś kłopoty, osiągnie sukces na swoją miarę.

Nie oczekuj, że wychowasz geniusza, obciążając go mnóstwem zajęć.

Problemy pojawiają się również wtedy, gdy dziecko ma nadmiar

zaprogramowanych zajęć. Rozbudowany i sztywny program szkolny,

który nie pozostawia czasu na własne przemyślenia, może przyczynić

się do zahamowania twórczego myślenia. Zdarza się to zwłaszcza

wtedy, gdy uczeń ma także bardzo dużo planowych zajęć po szkole

oraz w weekendy.

Utalentowane dzieci muszą od czasu do czasu zwolnić obroty i wręcz

wyłączyć się. Tak jak Ty czytujesz komiksy w codziennej gazecie albo

zdarza Ci się oglądać kiczowate programy telewizyjne, tak i Twoje

mądre dziecko nie może poświęcać całego wolnego czasu na

rozwijanie swych zdolności. Odpoczynek – tak jak zabawa –

jest podstawową potrzebą. Równie ważna jest aktywność

fizyczna - relaksuje i pobudza ciało oraz rozjaśnia umysł. Pomóż

dziecku zachować równowagę między pracą a odpoczynkiem.

Nie oczekuj, że Twoje dziecko będzie takie, jak inne.





Każde dziecko jest niepowtarzalne i jedyne w swoim rodzaju. Każde

rozwija się na swój sposób. Jest indywidualnością i jeśli to

eksponuje, nie broń mu tego. Jeśli dziecko ma ochotę ubierać się

w raczej ekstrawagancki sposób albo zestawia rzeczy tworzące dość

niezwykłą kombinację – nie przejmuj się. W przyszłości będzie to

wspominać z nutką wesołości. Nigdy nie naśmiewaj się z takich

indywidualistycznych skłonności ani ich nie piętnuj – nie ma nic

złego w tym, że dziecko chce być inne, a poczucie własnej wartości

jest po stokroć ważniejsze niż jakieś konwencjonalne, narzucone

schematy.

Nie oczekuj od córki, żeby zachowywała się w sposób „kobiecy”, a od

syna, by zachowywał się „po męsku”.

Już czas, żebyśmy uwolnili się od utartych wyobrażeń o tym, jaki ma

być prawdziwy chłopiec, czy jaka ma być prawdziwa dziewczynka.

Ważne jest to, jakimi rzeczywistymi zdolnościami dysponują, a nie

jaką mają płeć. Szczególnie zagrożone są tu dziewczynki, które zbyt

często wychowywane są do pełnienia w przyszłości roli matki i żony.

Dostrzegaj i wspieraj indywidualne cechy Twojej córki. Jeżeli

z przyjemnością uprawia sport (piłka nożna? Czemu nie :-) - są

przecież zespoły damskie i w tej dyscyplinie) i lubi matematykę,

rodzice powinni ją w tym wspierać. Jeśli należy do osób

dominujących, nie należy jej upominać, że to nie wypada lub że

powinna być bardziej podporządkowana. Chwal córkę za jej

przymioty i zdolności, a nie za wygląd – pewność siebie córki nie

może zależeć od tego, czy jest duża czy mała, piękna w tradycyjnym

pojęciu czy raczej nie, szczupła czy pulchna, przeciętnie ubrana czy

wystrojona w super modne ciuchy.

Generalna zasada jest taka, by wzmacniać wiarę dziecka we własne

siły i – bez względu na płeć – dać prawo do bycia sobą. Pomóż





swojemu dziecku stać się kompetentnym w obszarze swoich

zainteresowań i zachęcaj je do podjęcia wysiłku koniecznego do tego,

by się rozwijać, zdobywać nową wiedzę i umiejętności. I zrób

wszystko, by je uodpornić na ciasne mundurki, które wciąż jeszcze

będą im wciskali przez głowę różni tradycjonaliści skorzy do tego, by

pouczać dzieci, czego nie wypada robić chłopcom i co nie przystoi

dziewczynkom.

A czego można oczekiwać?

Nie tylko można, ale i trzeba oczekiwać SUKCESU. Nie myl tego

z wymaganiami. Wymagania wiążą się ze stresem, strachem przed

karą, rozczarowaniem w przypadku, gdy się im nie sprosta.

Oczekiwanie natomiast to głęboka wiara. Po prostu jesteś

przekonany, że Twoje dziecko ma olbrzymie możliwości, że sobie

poradzi w każdej trudnej sytuacji, że znajdzie taką dziedzinę, która

rozpali w nim entuzjazm i nieodpartą chęć działania oraz wyznaczy

kierunek dalszego życia i rozwoju. Jeżeli dziecko wyczuje w Tobie

taką postawę – pewną i niezachwianą – przejmie ją od Ciebie

i będzie po prostu odnosić sukcesy.

Zbyt proste, żeby było prawdziwe? Człowiek wiele prostych rzeczy

komplikuje na własne życzenie, a potem się skarży, dlaczego to życie

jest takie ciężkie... Metodę pozytywnych oczekiwań sprawdziłam na

własnych dzieciach i możesz mi wierzyć - sprawdza się w stu

procentach.

Motywacja

Motywacja do nauki to chęć przyjęcia i poniesienia ryzyka,

towarzyszącego nowym i coraz trudniejszym zadaniom, jakie stają




Motywacja●str. 108

przed umysłem. Niektóre dzieci same z siebie mają silną motywację,

inne w ogóle jej nie odczuwają. Są i takie, które po prostu się

poddają. O tych ostatnich – gdy są już starsze - mówi się, że

demonstrują „wyuczoną bezradność”. Dzieci te są przekonane, że ich

los nie leży w ich własnych rękach. Że o tym, co stanie się w szkole,

decydują czynniki, na które one same nie mają żadnego wpływu.

Twoim zadaniem, jako rodzica, jest wykształcić w dziecku

wewnętrzną motywację, by przyjęło odpowiedzialność za własne

sukcesy i porażki.

Najważniejsze pytanie: „Po co?”

Każdy człowiek – czy to dorosły, czy dziecko – zyskuje motywację

wtedy, kiedy znajdzie pociągający cel, który przy pewnej dozie

wysiłku jest osiągalny i który jest wart włożonego nakładu pracy.

Kilkuletni maluszek odczuwa motywację właściwie przez cały czas –

jeśli tylko jego zapał i entuzjazm nie jest gaszony przez

nadopiekuńczych, zbyt surowych lub po prostu obojętnych na

wyczyny dziecka rodziców. Ze starszym dzieckiem jest już trudniej –

może brakować mu motywacji, jeśli nie widzi szczególnych korzyści

z opanowania jakiegoś przedmiotu lub z wyuczenia się określonej

umiejętności.

Możesz zwiększyć motywację dziecka, jeśli sprawisz, że cel stanie się

atrakcyjny, dostępny, jeśli zastosujesz metody, które spowodują, że

wysiłek towarzyszący nauce stanie się mniej uciążliwy. Pomóż

dzieciom dostrzec wartość tego, czego się uczą. Przykładowo,

umiejętność czytania pozwala im śledzić przygody bohaterów

książek, poznawać zasady gier, czytać listy od przyjaciół i odczytywać

z etykietek składniki ulubionych batoników. Dzięki znajomości

matematyki, maluch sam obliczy liczbę dni pozostałą do urodzin czy




Motywacja● str. 109

kwotę pieniędzy potrzebną do kupienia wymarzonego zestawu

klocków.

Największą przeszkodą przy rozwijaniu inteligencji nie są brakujące

umiejętności, lecz brak ochoty do umysłowego wysiłku. Kto poznał

naukę tylko jako nudne wkuwanie zasad, faktów i regułek, które nie

mają nic wspólnego z „prawdziwym życiem” i ostatecznie „na nic się

nie przydają”, ten nie będzie miał zbyt dużej motywacji do dalszej

nauki. Dlatego od najmłodszych lat ucz dziecko poprzez zabawę,

by z nauką miało przyjemne skojarzenia i zawsze pokazuj,

jak może wykorzystać zdobytą wiedzę i umiejętności

w praktyce.

Pozytywne nastawienie

Nauka udaje się najlepiej wtedy, gdy jesteśmy do niej pozytywnie

nastawieni. Konieczna jest radość ze zdobywania wiedzy. Nauce

powinno towarzyszyć pełne oczekiwania, przyjemne, radosne

uczucie, otwarcie się na to, czego chcemy się nauczyć. Musimy

wierzyć w sukcesy w nauce, zanim będziemy mogli je przeżywać.

Rozwijanie inteligencji rozpoczyna się więc już na długo przed

właściwą nauką dzięki temu, że stwarzamy atmosferę sprzyjającą

rozwojowi umysłu. Zapewniamy odpowiednie warunki, które

zachęcają dziecko do myślenia, przyswajania wiedzy, rozwiązywania

problemów, szukania pomysłów. Przygotowujemy zadania w taki

sposób, by budzić jego potrzeby, ciekawość, pęd ku wiedzy oraz

pragnienie udoskonalenia. Udaje się to najlepiej wtedy, gdy nauka

nawiązuje do posiadanej już wiedzy i umiejętności.

Staraj się pokazywać dzieciom radość płynącą ze zdobywania wiedzy.

Rozmawiaj z nimi o tym, czego się dowiedziały, dawaj możliwość





wyboru tego, co ich interesuje, wspieraj ich poczynania i pozwalaj na

samodzielną ocenę własnych dokonań. Bardzo ważny jest tu Twój

własny entuzjazm, okazywanie zaciekawienia, postawa wiary

w możliwości dziecka i dumy ze wszystkich jego osiągnięć.

Unikaj porównań.

Nie porównuj swoich własnych dzieci ani publicznie ani prywatnie.

Nie faworyzuj jednego czy drugiego dziecka. Poczucie własnej

wartości i pozytywny wizerunek są tak samo ważne dla każdego

z nich. Każde z rodzeństwa traktuj i oceniaj indywidualnie,

w zależności od jego własnych potrzeb, atutów i słabości.

Ważne jest, by zrozumieć mocne i słabe strony dziecka i skupić się na

tym, co robi dobrze. Upewnij swoje dzieci, że każde z nich błyszczy

własnymi, specyficznymi zdolnościami i zamiłowaniami oraz ma

własne osiągnięcia – własne, aczkolwiek odmienne niż pozostała

część rodzeństwa.

Podobnie nie porównuj syna czy córki do ich rówieśników. Inne

dzieci nie są ani we wszystkim lepsze, ani gorsze od Twoich. Każde

ma swoje mocne i słabe strony i bezcelowe jest zwracanie uwagi

Twojemu Adasiowi czy Krzysiowi, że jakiś tam Jacek czy Wacek robi

to lepiej. Poza tym staraj się raczej wzmacniać indywidualność

swojego dziecka i unikać konformizmu, ten bowiem jest śmiertelnym

wrogiem indywidualnego rozwoju, twórczego myślenia i duchowej

niezależności.

Do kogo więc możesz porównywać swoje dziecko? Do... niego

samego :-). Tak – dobrze przeczytałeś. Do niego samego. Porównuj

to, jakie jest dziś do tego, kim było wczoraj. Uświadom jemu i sobie,

co się zmieniło na lepsze czy gorsze, jakich umiejętności nabyło,

w czym nabrało wprawy. Bardzo motywujące jest pokazanie dziecku





jego prac (laurek, rysunków, obliczeń, dyktand) sprzed kilku lat,

gdyż wtedy może naocznie przekonać się, jak wielkie poczyniło

postępy. Przechowaj niektóre prace dziecka w specjalnie do tego

celu przeznaczonej teczce czy szufladzie i po kilku latach wróćcie

razem do nich, wspominając dawne czasy. Dziecko na pewno się

pośmieje z samego siebie, wyda parę okrzyków typu „To naprawdę ja

pisałem?!” i – co najważniejsze – odczuwając dumę z własnych

postępów, wzmocni własny wizerunek .

Chwal przede wszystkim za wysiłek.

Zdarza się czasem, że dziecko traci motywację, bo nie wierzy, by

mogło dostać dobry stopień lub by potrafiło w jakikolwiek sposób

sprostać oczekiwaniom. Dlatego chwal dziecko przede

wszystkim za samodzielność, podjęte starania i wysiłki, za

włożoną pracę i własną inicjatywę.

To nie jest wcale łatwe, wymaga dużej cierpliwości, wiary, że

w końcu – niezależnie od niepowodzeń – dziecko sobie poradzi.

Wymaga to także postawienia się w sytuacji malucha, by w pełni

zauważyć jego intencje i wysiłki. Wyrażaj zawsze swoje uznanie, gdy

dziecko podejmuje próby rozwiązania trudnych zadań – niezależnie

od ich efektu. Nie oczekuj doskonałości za każdym razem. Nagradzaj

pomysły i trud dziecka uśmiechem, słowem lub drobnym

przywilejem (np. dodatkowe pół godziny zabawy przy komputerze

danego dnia).

Zachęta z naszej strony jest bardzo ważna. Badania pokazują, że

większość dzieci otrzymuje znacznie więcej negatywnych uwag niż

pozytywnej zachęty. Tymczasem pewność siebie jest częścią umysłu

i łatwo ją zniszczyć, okazując niezadowolenie lub podkreślając

niepowodzenia.





Sukcesy i niepowodzenia.

Powodzenie pobudza motywację, ta zaś zwiększa

prawdopodobieństwo osiągania dalszych sukcesów. Niepowodzenia

motywację tłumią, a brak motywacji z kolei sprawia, że dalsze

porażki są niemal nieuniknione. Dlatego warto jest zadbać o to, by

z jednej strony dziecko do ewentualnych porażek przygotować

i nauczyć je na nie reagować, z drugiej strony trzeba się

powstrzymywać przed nadmierną krytyką, by nie wyrobić w maluchu

kiepskiego mniemania na temat własnych umiejętności.

Jeśli chodzi o naukę radzenia sobie z niepowodzeniem, wiele

możliwości w tym zakresie dają gry i zabawy, w których dziecko ma

w miarę bezstresową możliwość popełnienia błędu, wykonania złego

ruchu lub po prostu doświadczenia przegranej z partnerem. Jeśli

dorosły jest w pobliżu i wyjaśni dziecku, że przegranie zabawy nie

oznacza jednocześnie trwałej porażki, jeśli sam – najlepiej na

własnym przykładzie - w trakcie zabawy zademonstruje, czym jest

umiejętność wygrywania i przegrywania, dziecko ma szansę

przekonać się, że chwilowe niepowodzenie to jeszcze nie koniec

świata. Można zagrać jeszcze raz, uniknąć podobnych błędów,

wykorzystać nowe szanse. Jeśli nauczysz je odpowiedniego podejścia

do swoich niepowodzeń, to porażki w przyszłości nie odbiorą mu sił

i nie poddadzą w wątpliwość jego zdolności czy umiejętności, ale

zmotywują go do dalszego działania.

Wiele tu zależy od Twojej postawy. Oczywiście po jednej przegranej

grze i moralizatorskim wykładzie z Twojej strony dziecko nie zmieni

swojego podejścia do porażek. To musi być trwała i niezmienna

postawa przejawiana w każdej sytuacji, zarówno przy Twoich

własnych niepowodzeniach, jak i dziecka. Coś się nie udało? Nie

rozpaczać, nie rozczulać się nad sobą, nie szukać winnych wokół





siebie. Raczej pomyśleć, jakie wnioski wyciągnąć na przyszłość, co

zmienić, by osiągnąć inny rezultat i jak wykorzystać zdobytą w ten

sposób wiedzę w dalszych działaniach. Naucz swoje dziecko

traktować każdą przegraną jako wyzwanie i zachętę do

szukania nowych dróg i rozwiązań.

Nadopiekuńczy rodzice popełniają często poważny błąd, jakim jest

próba zaoszczędzenia dziecku przykrych przeżyć. Robią wiele rzeczy

za niego, by uniknęło błędów i niepowodzeń, chronią je przed

poczuciem frustracji i rozczarowania. Bardzo tym dziecko krzywdzą.

Człowiek wychowany wyłącznie do osiągania sukcesów nie będzie

chciał przyznać się do niepowodzeń ani uczyć się na własnych

błędach. A przecież własne błędy są czasem bardziej pouczające niż

sukcesy. Taki człowiek nie będzie również umiał podnieść się po

porażce, bo nigdy nie miał okazji się tego nauczyć. Potem tacy

nieszczęśnicy popadają w depresję, alkoholizm, otyłość, nerwice itp.

Ważne, by satysfakcję przynosił nie wynik finalny, ale samo

działanie i dążenie do pożądanego wyniku. Pomyśl na

przykład o uczonych. Znamy wiele odniesionych przez nich sukcesów

i odkryć, ale czy ktoś się zastanawia iloma niepowodzeniami,

fałszywymi założeniami lub wnioskami, błędnymi próbami

i nieudanymi eksperymentami były te sukcesy okupione? Ileż

skromności, pokory i umiejętności znoszenia niepowodzeń

potrzebuje uczony w pracy badawczej. Tego samego spróbuj nauczyć

swoje dzieci, praktykując sam tę postawę na co dzień.

Przy okazji sukcesów i porażek oraz ich motywującego działania

warto wspomnieć o tym, że przesadne i źle sformułowane pochwały,

za którymi na dodatek stoją wygórowane wymagania, skazują

dziecko z góry na porażkę. W jaki sposób? Zaraz to wytłumaczę.

Wyobraź sobie, że chwalisz na przyjęciu rodzinnym swoją córkę w jej





obecności: „Moja Ania zawsze się bardzo grzecznie zachowuje,

w ogóle nie sprawia kłopotów”. Po takim stwierdzeniu porażka jest

tylko kwestią czasu. Nikt przecież nie zachowuje się grzecznie przez

cały czas. Tak naprawdę – jeśli dziecko nie sprawia ŻADNYCH

kłopotów, to wtedy dopiero mamy problem, bo bez wątpienia coś

z nim jest nie tak. Poza tym usłyszawszy takie orzeczenie, dziecko

potraktuje każdy swój niewinny wybryk jako objaw tego, że zawiodło

swojego rodzica.

Nie wywołuj więc niepotrzebnie w maluchu poczucia winy

i niedostosowania takimi nieprzemyślanymi sformułowaniami.

Pochwal raczej konkretne zachowania dziecka: „Moja Ania

jest dziś bardzo grzeczna – bawi się spokojnie i nie przeszkadza

dorosłym w rozmowie”. Unikaj uogólnień typu „zawsze”, „nigdy”,

„nikt”, „nic” zarówno w pochwałach, jak i krytykach.

Wiele utalentowanych dzieci nie realizuje swego potencjału

twórczego, ponieważ w początkowym okresie bez trudu osiąga

pożądane sukcesy i nie dostrzega żadnych bodźców, by dodatkowo

się uczyć. Ich zdolności nie są wystarczająco stymulowane, a zatem

nie są wykorzystane w pełni. Skutek? Bardzo dobrze zapowiadający

się uczniowie obniżają swój poziom do przeciętnego. Dlatego warto

pamiętać, że nad wspaniałymi sukcesami trzeba sprawować

równie umiejętną kontrolę, jak i nad brakiem postępów.

Nie przylepiaj etykietek.

Poszczególnym dzieciom przypisuje się różne cechy i najczęściej taka

charakterystyka staje się prognostykiem, który się spełnia. Tworzy

się wzorzec, według którego dziecko postępuje i według którego

postrzega go rodzic czy opiekun. Jeśli określasz własne dziecko jako

agresywne, dostrzegasz tylko ten wzór zachowań, który ów osąd





potwierdza. Jeżeli twierdzisz, że dziecko ma niedobory uwagi lub

trudności w postrzeganiu, to prawdopodobnie nie zauważasz jego

pozytywnych cech, jego kreatywności, intuicji i poczucia

odpowiedzialności. Jeżeli dziecko usłyszy, że nie jest dostatecznie

zdolne lub da mu się do zrozumienia, że jest pechowcem, to takie

nastawienie pozbawi go motywacji do nauki czy wykonywania

innych obowiązków.

W niektórych przypadkach etykiety niewątpliwie spełniają swoje

zadanie. Są użyteczne szczególnie wtedy, gdy przy ich pomocy

fachowcy dzielą się między sobą swoimi doświadczeniami. Tylko że

zaszufladkowanie dziecka w żaden sposób nie rozwiązuje problemu.

Słowa i wyrażenia nazywające różne dolegliwości (dysleksja,

dysgrafia, ADHD, nadpobudliwość) są często nadużywane. Zdarza

się niejednokrotnie, że dzieci, które zwyczajnie mają pewne kłopoty

z przeczytaniem zbyt trudnego dla nich tekstu, nazywa się od razu

dyslektycznymi. Inne, które są po prostu żywiołowe, kwalifikuje się

jako nadpobudliwe. Tym zaś, które nie dają sobie rady w szkole,

ponieważ w domu nie otrzymują żadnego wsparcia lub uczą się

w placówce o zbyt wysokim jak na ich możliwości poziomie

nauczania – przylepia się etykietę niezdolnych do nauki.

Etykietki przylepiane dzieciom niewiele pomagają, a często

wprowadzają w błąd. Etykietki upraszczają. Nadmiernie spłycają

możliwości dziecka. Nie uwzględniają bogatej natury dzieci, jej

złożoności, szczególnych uzdolnień dziecka i uderzającej

oryginalności. Skłaniają do bierności i pesymizmu. Sugerują, że

opatrzona etykietką osoba zawsze będzie taka, jak jest teraz, że jeżeli

ma jakieś trudności, to będzie je miała do końca życia. Zawsze należy

się liczyć z niebezpieczeństwem, że sformułowanie przepowiedni

bywa jednoznaczne z jej realizacją.





Jeżeli wmówimy dziecku, że jest ofiarą jakiejś dolegliwości, to ono

się z takim określeniem utożsami. Będzie realizować (nieświadomie)

ten negatywny wzorzec. Etykietka jest wygodnym pretekstem do

przepisania dziecku leków i trwałego uzależnienia rodziców od

różnego rodzaju psychologów. Etykietki uniemożliwiają dobre

poznanie dzieci i stają się przeszkodą nie do przebycia w udzielaniu

im pomocy. Etykietki są niczym oklaski kończące przedstawienie –

rodzice nabierają przekonania, że nie muszą dalej szukać, bo kłopoty

dziecka zostały wyjaśnione.

Co więc robić? Opisujmy szkolne potrzeby dzieci bez nadawania im

żadnych nazw, które sugerują stan chorobowy lub jakąkolwiek

anomalię. Nie koncentrujmy się na problemach, tylko na

rozwiązaniach. Nie mów dziecku, że jest dyslektykiem, tylko po

prostu przeprowadź z nim takie ćwiczenia czy zabawy, które – na

podstawie zdobytej przez Ciebie wiedzy – powinny mu pomóc

w pokonywaniu trudności.

Nauka i zabawa

Jak już wielokrotnie wspominałam, rolą rodzica jest stymulowanie

wielu form inteligencji dziecka i rozbudzanie w nim przekonania, że

inteligencja nie jest stała, lecz może się zwiększyć dzięki wysiłkowi.

Dlatego z dzieckiem w wieku przedszkolnym należy spędzać

możliwie jak najwięcej czasu, wzbogacać i urozmaicać jego otoczenie.

Wkraczając wraz z nim w świat wiedzy, sztuki i sportu, zadbaj o to,

by wszystkie wspólne zajęcia sprawiały obu stronom przyjemność

(unikaj krytyki i nie dopuszczaj do znudzenia żadnej ze stron), przez

cały czas zabawy okazuj mu miłość i aprobatę, wybieraj różne drogi

stymulacji, by zapewnić mu wszechstronny rozwój.




Nauka i zabawa● str. 117

Zachęcaj dziecko do myślenia. Stwarzaj sytuacje, które

rozbudzą zainteresowania Twojej pociechy. By pobudzić siły twórcze

dziecka i pomóc mu się rozwinąć, zachęcaj je do fantazjowania

i ćwiczenia wyobraźni. Okazuj autentyczny entuzjazm

i zafascynowanie nowymi pomysłami, wyszukuj zadania, zagadki

i łamigłówki do rozwiązywania. Pokazuj różne podejścia do

problemu i różne punkty widzenia. Zadawaj dziecku dużo pytań na

temat jego spostrzeżeń i przeżyć, pozwól mu na dyskutowanie na

różne tematy. Zachęcaj dziecko do wzbogacania wiedzy i większej

autoekspresji.

Dziecko powinno mieć kontakt z najróżniejszymi książkami,

czasopismami i gazetami, rolą rodziców jest, by taka lektura była

w zasięgu jego ręki. Trudno wręcz przecenić znaczenie czytania

w rozwoju dziecka. Książki – dostosowane do wieku dziecka –

uwrażliwiają je, dostarczają wiedzy, wzbogacają język i psychikę.

Specjalistyczne czasopisma dostarczają dziecku świeżych informacji

na temat najnowszych dokonań i odkryć w interesujących je

dziedzinach. Zachęć dziecko do korzystania z pobliskiej biblioteki

i staraj się podsycać jego zapał do czytania bez wpływania na wybór

książek. Pytaj jednak, co obecnie czyta, poproś, by podzieliło się

z Tobą wrażeniami.

Dzieci, którym rodzice regularnie czytają bajki, które są

zachęcane do rozmowy, zadawania pytań i odpowiadania na nie,

których rodzice bawią się z nimi i spędzają z nimi czas, mają większą

szansę rozwijać się intelektualnie aniżeli dzieci posadzone przed

telewizorem czy komputerem i pozbawione innych bodźców.

Mobilizuj swoje dzieci przez wyzwania, nie obciążając ich własnymi

ambicjami. „Stymulować, ale nie wywierać nacisku” - oto

dewiza, którą warto się kierować, nawet jeżeli przychodzi to





z trudem. Na przykład farby i papier – jeśli mają rozbudzić

uzdolnienia plastyczne dziecka - powinny stanowić stały element

jego najbliższego otoczenia, a nie być strzeżone w zamkniętej szafce

pod sufitem. Dziecko zareaguje na tę podnietę, o ile nie będzie się

lękać reakcji rodziców w przypadku, gdy umaże siebie lub zachlapie

pokój. Zbyt rygorystyczne przestrzeganie porządku

ogranicza dziecko, czyni je niepewnym, lękliwym i unikającym

jakichkolwiek wyzwań.

Wysiłek podejmowany przez człowieka przynosi najlepsze efekty

w stanie rozluźnienia połączonego z koncentracją. Łatwo

wyjaśnić, jakie korzyści przynosi rozluźnienie mięśni przed każdym

wysiłkiem: rozluźniony mięsień może zostać rozciągnięty

w większym stopniu niż mięsień napięty. To samo dotyczy umysłu.

Ilekroć dziecko próbuje się czegoś nauczyć, zawsze istnieje ryzyko, że

będzie próbować za bardzo. A kiedy próbuje za bardzo, ciało

niepotrzebnie się napina. Dzieci powinny być motywowane,

zachęcane i nagradzane, ale NIE powinny pozostawać pod presją.

Dostarczając dziecku rozmaitych bodźców pamiętaj, że Twój zdolny

maluch jest przede wszystkim dzieckiem i tak powinien być

traktowany. Potrzebuje być kochany, bezpieczny i akceptowany.

Zachęcaj go do różnych osiągnięć, ale też pozwól mu

ODPOCZYWAĆ i BAWIĆ SIĘ – tak jak robią to inne dzieci.

Trzy potężne siły kształtujące zdolności i talent to ciekawość,

wyobraźnia i twórcze myślenie. Nasze pociechy posiadają

naturalny głód wiedzy, co widać wyraźnie w nigdy niekończących się

próbach zaspokojenia ciekawości. Jeśli ciekawość uznajemy za

podstawę uczenia się – konieczne jest stałe jej podsycanie. To

właśnie rodzice lub inne osoby dorosłe ważne w życiu dziecka są

odpowiedzialne za przygotowanie gruntu podatnego na zdobywanie





wiedzy. Są odpowiedzialne za stworzenie prawdziwie otwartej,

przyjaznej, wolnej od krytyki atmosfery, która będzie sprzyjać

uczeniu się. W takich warunkach dziecko będzie chętnie zdobywało

nowe wiadomości i umiejętności. Proces uczenia się trwa 24 godziny

na dobę, siedem dni w tygodniu, przez całe życie.

Trzeba nauczyć dziecko, JAK ma się uczyć i pracować. Niezliczone

rzesze dzieci mają znacznie większe zdolności do nauki niż można by

sądzić po wynikach ich pracy. Zadania domowe i przyswajanie

wiedzy stanowią doskonałą okazję do kształtowania u dzieci

systematyczności i dobrej organizacji pracy. Dopilnuj, by

Twoje dziecko poświęcało CODZIENNIE czas na pracę umysłową.

Jeśli nie ma żadnych zadań domowych wyznaczonych w szkole,

znajdź dla niego odpowiednie ćwiczenia czy łamigłówki w domu.

Jeśli przyzwyczaisz do tego dziecko od najmłodszych lat, będzie to

przyjmować jako coś naturalnego. Ważne, by dziecko rozumiało, że

utrzymanie umysłu w dobrej kondycji jest równie ważne jak

utrzymanie dobrej kondycji fizycznej, a w obu przypadkach

potrzebny jest codzienny wysiłek.

Ucząc się razem z dzieckiem, nie koncentruj się na błędach –

pochwal go też za to, co robi dobrze. Ciągłe wytykanie błędów

i powtarzające się niepowodzenia nadwątlają pewność siebie

dziecka. Zacznij zawsze od tego, co maluch już zrobić

potrafi. Niech początkowe etapy będą łatwe, aby gwarantowały mu

pewną dozę sukcesu. Unikaj nudy, dbając o to, by każde ćwiczenie

było stosunkowo krótkie i proste. Dzieci utalentowane szybko się

nudzą przy powtarzaniu tych samych, rutynowych czynności, dlatego

należy zadbać o to, by wykorzystywały swą wiedzę na różnorodne

sposoby.





Dziecko w szkole musi zazwyczaj robić to, czego się od niego żąda,

czyli ściśle odpowiadać na pytania. Własne przemyślenia,

stanowiące komentarz, pozostają często nieujawnione. Może je

jednak (i powinno) omówić z rodzicami. Dlatego zagadnienia

przedstawiane w szkole powinny być dalej dyskutowane przy

obiedzie albo w czasie spacerów czy wycieczek samochodowych.

Dzieci – podobnie jak dorośli – uczą się najszybciej wtedy, gdy

coś je zaciekawia, intryguje, kiedy zajmują się czymś, co

sprawia im przyjemność.

Jeśli dziecko lubi geografię, ale nie znosi historii – niech się uczy

historii posługując się mapami. Ucząc się o ukształtowaniu terenu,

poznając florę, faunę oraz granice naturalne, poznaje tym samym

warunki, które ułatwiały lub utrudniały podboje. Dowiadując się

o zasobach naturalnych lub ich braku, zaczyna rozumieć motywy

podbojów, rozwój gospodarczy itp. W ten sposób również unikniemy

niebezpieczeństwa wąskiej specjalizacji, która w tym wieku jest

niewskazana - zaproponujesz bowiem wiele możliwości odkrywania

poszczególnych dziedzin.

Nauka w potocznym rozumieniu często utożsamiana jest

z gromadzeniem informacji, z umiejętnością zapamiętywania faktów

i danych oraz przywoływania ich na komendę. Tak pojmowana

nauka jest czynnością mozolną i męczącą, budzącą u dzieci (i nie

tylko :-)) frustrację i opór.

Efektywniejsza nauka przebiega zupełnie inaczej. Uczestniczy

w niej cały człowiek, nie tylko jego rozum. Logicznemu

myśleniu towarzyszy wówczas doświadczenie rzeczywistości poprzez

ZMYSŁY oraz EMOCJE. Nauka jako zwykłe przyswajanie wiedzy,

jako zdobywanie informacji, o których nie wiemy, do czego możemy





je wykorzystać, wymaga ogromnego nakładu pracy, niszczy gotowość

i radość z poznawania tego, co nowe, hamuje zdolność do nauki,

blokuje zadawanie pytań, prowokuje niechęć oraz każe szybko

zapominać.

Największą szansę „nauczenia się inteligencji” mamy wtedy, gdy

duch, ciało i psychika potraktowane zostaną jako jedność,

gdy nauka związana jest z naszym osobistym

doświadczeniem, gdy jesteśmy w stanie znaleźć związek

między naszym życiem i przyswajanymi treściami oraz

dostrzegamy ich znaczenie.

Rzeczywistość najlepiej poznajemy poprzez zabawę, bo

właśnie w trakcie zabawy możemy swobodnie badać, doświadczać,

odkrywać. Zabawa łączy naukę opartą o reguły z tą odwołującą się do

fantazji. Podczas jej trwania możemy zbierać nowe doświadczenia,

nie bojąc się porażki i złej oceny. Kto czuje się pewnie, ten ma

odwagę myśleć w nowy, inny sposób. Zahamowania w nauce

i myśleniu mogą zostać w zabawie zminimalizowane.

Za pośrednictwem zabawy uczymy się podejmować decyzje

i wypracowywać strategie w sytuacjach konfliktowych. Mamy

możliwość zmierzyć się z innymi. Zabawy stanowią dobre

wprowadzenie do realnego życia, pozwalają bowiem oswoić się

z myślą, że istnieją obowiązujące wszystkich reguły. Zabawa jest

eksperymentowaniem. Podczas niej uczymy się radzić sobie

z niepowodzeniami i unikać niskiej samooceny. Jedynie przez

zabawę osobowość może się rozwijać w sposób kreatywny, a człowiek

maksymalnie wykorzystać swój potencjał twórczy. W procesie

zabawy jednostka odkrywa siebie i innych ludzi.





Zabawy pozytywnie oddziałują na świat emocji. W czasie zabawy

dziecko uczy się radzić sobie z frustracją, złością, rozczarowaniem,

strachem i niepewnością. Pozytywne uczucia, takie jak: radość,

sympatia, duma, zadowolenie, spełnienie oraz poczucie sensu są

również przeżywane i wzmacniane. Wiedźmy, czarnoksiężnicy,

duchy i straszydła mogą stanowić dla dzieci uosobienie lęków.

Wszystkie te magiczne postacie dają możliwość odegrania

przerażających sytuacji oraz poradzenia sobie ze strachem. W ten

sposób dzieci ujawniają swoje lęki na zewnątrz, mogą je

samodzielnie dozować i przede wszystkim rozmawiać na ich temat.

W bezpiecznych ramach nadają swoim lękom określoną postać.

Zabawa stanowi część procesu dorastania i może być znakomitą

odskocznią od intelektualnych i twórczych wysiłków. Jest

podstawowym procesem edukacyjnym dla wszystkich dzieci.

Wspólne gry i zabawy to cudowna forma relaksu i tworzenia więzi

rodzinnych.

Dla dzieci ważnymi i interesującymi materiałami do zabawy są

wszystkie te rzeczy i przedmioty, które napotykają w codziennym

życiu: puszki, skrzynki, koce i chusty, materiały zebrane na łonie

przyrody, narzędzia i rozmaite przyrządy.

Przy mniejszej ilości materiałów uaktywniana jest wyobraźnia dzieci.

Zbyt wiele zabawek na regałach przedszkolnych czy skład zabawek

w pokoju dziecięcym często prowadzą do utraty orientacji, co się tam

w ogóle znajduje oraz przeszkadzają dzieciom w doborze

konkretnych materiałów. W takich warunkach dzieci szybko

wymieniają jedne zabawki na drugie i rzadko kiedy dochodzi do

pełnego zaangażowania w zabawę.





Należy pamiętać, że dla dzieci w wieku 3 do 6 lat typowa jest zabawa

symboliczna. Dla niektórych dzieci kij staje się pistoletem, dla

drugich koniem, a dla jeszcze innych lunetą. Redukcja zabawek może

zapobiec niekonsekwencji dzieci, które biorą do ręki wciąż nowe

rzeczy i na żadnej nie mogą się skupić przez dłuższy czas. Ważne jest

również to, by nie kupować zbyt wielu GOTOWYCH przedmiotów.

Na ich miejscu powinny się znaleźć ruchome, zmienne materiały,

które zapraszają do eksperymentowania, składania, budowania,

zmieniania struktury i wyglądu.

Dzieci zawsze są w stanie bawić się w kreatywny i fantazyjny sposób,

jeśli otrzymają ku temu możliwości i bodźce oraz gdy dorośli stworzą

im odpowiednią przestrzeń. Dzieci, które nie miały wystarczająco

dużo swobody i samodzielności w zabawie, rzadko kiedy mogą

wykształcić w sobie radość z osiągnięć związanych z późniejszymi

wymaganiami w szkole, pracy zawodowej i społeczeństwie. Brakuje

im bowiem doświadczenia, że dokonania te mogą budzić pozytywne

emocje i dawać powód do wewnętrznego zadowolenia.

Mam nadzieję, że cały niniejszy rozdział uświadomił Ci, że rozwijanie

inteligencji dziecka nie polega na sadzaniu go nad książką

i wymaganiu określonych efektów w nauce. Jest to bardzo złożony

proces, który trwa od momentu narodzin dziecka.

Podsumujmy więc, co powinieneś zapamiętać z tego rozdziału.

Zadbasz w pełni o rozwój umysłu swojego malucha, jeśli:

– dasz mu do zrozumienia, że kochasz go bez względu na to, jak się

zachowuje i jakie osiąga wyniki,

– będziesz go w pełni akceptować jako wartościowego człowieka,

– pomożesz mu zbudować wysokie poczucie własnej wartości,





– zadbasz o jego wszechstronny rozwój, zapewniając bogactwo

i różnorodność otaczających go bodźców,

– stworzysz w domu otwartą i życzliwą atmosferę, gdzie dziecko

będzie miało odwagę zadawać pytania, wyrażać własne zdanie

i gdzie ceniona będzie oryginalność i niezależność myślenia,

– pozwolisz mu na samodzielne pokonywanie trudności,

podejmowanie decyzji i odpowiedzialne ponoszenie konsekwencji

własnych działań,

– będziesz dawał osobisty przykład tego, jak można spędzać wolny

czas, jak się rozwijać i doskonalić oraz jak czerpać z tego

przyjemność i zadowolenie,

– będziesz okazywać zrozumienie dla przeżywanych przez dziecko

emocji oraz będziesz umiał je wysłuchać bez moralizowania,

oskarżania i nadmiernego, destrukcyjnego krytycyzmu,

– nauczysz się stosować zachętę i wyrażać pozytywne oczekiwania

zamiast wywierać na dziecko presję i przytłaczać je swoimi

wymaganiami,

– pokażesz dziecku, że nauka może być przyjemnością poprzez

nawiązywanie do tego, co dziecko juz wie i potrafi, pokazywanie,

jak może wykorzystać nową wiedzę w praktyce i przede wszystkim

poprzez przekazywanie nowych treści i oswajanie z nowymi

umiejętnościami stosując formę zabawy oraz angażując w to

zmysły i emocje.

Jeśli zadbasz o te wszystkie elementy to zauważysz, że gdy dziecko

zacznie naukę w szkole, to po prostu... będzie się dobrze uczyć i dalej

się wspaniale rozwijać przy naprawdę niewielkim wysiłku z Twojej

strony. Ty będziesz je już tylko naprowadzał, inspirował, wskazywał

dodatkowe możliwości i ... chwalił za świetne osiągnięcia :-).





Część I e-booka dobiega już końca. Myślę, że wiesz już, jakie warunki

zapewnić dziecku, by z radością chłonęło wiedzę i bez przeszkód

odkrywało i rozwijało swoje uzdolnienia. Już teraz zapraszam Cię do

części II, w której skupię się na konkretnych typach inteligencji –

wyjaśnię, czym się przejawiają i jak je można rozwijać. Przedstawię

Ci wiele pomysłów na to, jak bawić się z dzieckiem i jakie ćwiczenia

z nim przeprowadzać. Dowiesz się, jak można zwykłe, rutynowe

czynności, które wykonujesz w domu lub w przeróżnych sytuacjach

na co dzień, wykorzystać w celach edukacyjnych, by w pełni odkryć

potencjał swojego malucha. Przekonasz się, że zapewnienie dziecku

kształcących ćwiczeń i zabaw wcale nie jest ani kosztowne, ani takie

czasochłonne, jak by się mogło wydawać.

Pewnie nie możesz się już doczekać, by przejść do części II – dlatego

nie zatrzymuję Cię :-). Życzę przyjemnej lektury oraz wiele

satysfakcji z postępów swojego malucha, a także mnóstwo radości ze

wspólnie z nim spędzonych chwil. No i zajrzyj koniecznie na

SuperKid.pl – serwis ten powstał z myślą o Tobie i Twoim dziecku

i będzie się stale rozwijał, by dostarczać Ci kolejnych pomysłów,

inspiracji oraz materiałów edukacyjnych dla Twojej pociechy.






CZĘŚĆ IIczyli

jak aktywnie wspierać rozwój umysłu dziecka


Wstęp● str. 127

WstępWstęp

Witam Cię serdecznie w II części e-booka „Inteligencja Twojego

Dziecka”. Być może jesteś w posiadaniu jedynie tej właśnie części,

ponieważ wrodzony pęd do praktycznych rozwiązań kazał Ci sięgnąć

od razu po gotowe przykłady zabaw i ćwiczeń :-). W takim przypadku

zachęcam gorąco, abyś zajrzał również do „Co zrobić, aby rozbudzić

w dziecku inteligencję”. Maluch, któremu nie zapewni się

właściwych warunków do rozwoju pod kątem kształcenia osobowości

i dojrzałości emocjonalnej (a o tym właśnie traktuje część I), nie

wykorzysta w pełni potencjału, jaki dają przedstawione przeze mnie

ćwiczenia.

To jest mniej więcej tak, jak byś wetknął uschnięty badylek w ziemię

i gorliwie go podlewając, czekał na to, że przeistoczy się w piękny,

żywy kwiat. Tak jak z tego wyschniętego badylka nie będzie nigdy

zielonej, cieszącej nasze oko rośliny, tak dziecko, które wyrastało

w nieodpowiedniej atmosferze, nie rozwinie w pełni swoich talentów

i nie wykorzysta swoich możliwości. I nie pomoże nawet to, że

będziesz je zamęczał różnymi ćwiczeniami rozwijającymi czy to

inteligencję w ogóle, czy też jakieś konkretne umiejętności.

W części I wyjaśniłam, dlaczego tak ważne jest, by o rozwój umysłu

dziecka zadbać już od samego początku, to jest... hm, właściwie od

momentu poczęcia. Rzadko zdajemy sobie sprawę, że już wtedy, gdy

dziecko rozwija się w organizmie matki, a potem porusza się

niezgrabnie w różowym beciku – możemy niewielkim kosztem

podjąć proste działania, które wspaniale zaowocują w przyszłości.

Mając elementarną wiedzę na temat tego, jak funkcjonuje i rozwija




Wstęp● str. 128

się dziecięcy mózg, zaczynamy być świadomi, jakie zabawy stosować,

by spełniały swój edukacyjny cel. Dzięki tej wiedzy można

samodzielnie wymyślić wiele ciekawych i zajmujących ćwiczeń dla

własnej córeczki czy synka.

W części I przedstawiłam również współczesną koncepcję

inteligencji, zapoczątkowaną przez Howarda Gardnera, a rozwiniętą

także przez innych naukowców. Obecnie mówi się o następujących

typach inteligencji:

1. Inteligencja językowa – jest to nasza umiejętność czytania,

pisania i porozumiewania się za pomocą słów. Wyraża się ona

m.in. w bogatym słownictwie, w umiejętności budowania

pięknych wypowiedzi lub pisaniu zajmujących opowieści.

2. Inteligencja logiczno-matematyczna – to nasza umiejętność

rozumowania i liczenia, rozumienie liczb, zdolność analizowania

i logicznego myślenia.

3. Inteligencja przestrzenno-wizualna – jest to uczenie się

poprzez patrzenie i obserwację, świadomość kształtów, położenia,

struktury, umiejętność zagospodarowania przestrzeni.

4. Inteligencja muzyczna – to uczenie się przez słuchanie,

świadomość różnorodności dźwięków, umiejętność ich

rozpoznawania, odtwarzania i wykorzystywania w kompozycjach.

5. Inteligencja kinestetyczna (motoryczna) – to uczenie się

poprzez ciało, rozwijanie umiejętności fizycznych, zdolność

koordynacji i bezbłędnego wykonywania złożonych sekwencji

ruchów.




Wstęp● str. 129

6. Inteligencja interpersonalna – umiejętność nawiązywania

kontaktu i przyjaznego obcowania z innymi osobami, zdolność

wczuwania się w położenie innych (empatia).

7. Inteligencja intrapersonalna (introspektywna) –

umiejętność wejrzenia w siebie, poznania siebie. Zdolność

postrzegania i kontrolowania własnych myśli, potrzeb oraz uczuć.

Inteligencja inter- i intrapersonalna są często łączone i nazywane

inteligencją emocjonalną.

8. Inteligencja przyrodnicza – umiejętność pracy i życia

w zgodzie z naturą, poczucie harmonii ze światem przyrody

i odpowiedzialności za utrzymanie równowagi ekologicznej.

9. Inteligencja naukowa – zdobywanie wiedzy o świecie,

ciekawość, by dowiedzieć się więcej, wykorzystywanie

eksperymentów w celu zbadania reguł rządzących

wszechświatem.

10.Inteligencja filozoficzna – myślenie i zadawanie pytań

dotyczących sensu życia, umiejętność myślenia na poziomie

abstrakcyjnym.

11. Inteligencja moralna – umiejętność dostosowania się do zasad

społecznych i religijnych, poczucie sprawiedliwości, kierowanie

się etyką.

12.Inteligencja finansowa – umiejętność dysponowania

własnymi środkami pieniężnymi i ich pomnażania, rozumienie

zasady obiegu pieniądza w społeczeństwie.




Wstęp● str. 130

To tak pokrótce na temat typologii inteligencji. Wyjaśniam to szerzej

w I części e-booka, tu tylko nadmieniam poszczególne typy, byś miał

świadomość, że inteligencja to nie to samo, co intelekt.

W publikacji, którą masz przed sobą, zajęłam się tylko wybranymi

rodzajami inteligencji przede wszystkim ze względu na objętość e-

booka. Wybrałam inteligencję językową, matematyczno-logiczną,

wizualno-przestrzenną, naukową i emocjonalną nie dlatego, że

uważam je za najważniejsze dla Twojego dziecka (bo to zależy tak

naprawdę od jego indywidualnych predyspozycji), ale dlatego, że są

najbardziej przydatne w pierwszym etapie życia Twojego dziecka,

sprzyjają rozwojowi innych rodzajów inteligencji i są niesłychanie

pomocne w nauce szkolnej. Uwzględniłam również rozwój

kreatywności, bo choć sama w sobie nie jest ona wymieniana jako

rodzaj inteligencji, to okazuje się niezwykle ważna dla rozwoju

umysłu małego człowieka.

A zatem – bierzemy pod lupę pierwszy z rodzajów inteligencji, który

jest niezbędny do tego, by rozwijać się także i w innych dziedzinach.

Jest to inteligencja językowa.




Istota inteligencji językowej● str. 131

Istota inteligencji językowejIstota inteligencji językowej

Inteligencja językowa może być rozwijana i wzmacniania w każdym

wieku, na dowolnym etapie życia. Ty również – bez względu na swój

wiek – masz szanse poczynić jeszcze spore postępy w tym zakresie ;-)

Jednak bezsprzecznie najlepszym czasem na jej uaktywnienie są

najwcześniejsze lata, kiedy mózg jest najbardziej podatny

i najbardziej wrażliwy na oddziaływania otaczających bodźców.

Inteligencja językowa zaczyna się rozwijać wcześniej niż

przypuszczasz. Już w macicy niemowlę uczy się rozpoznawać głos

matki. Po urodzeniu, od czwartego dnia życia, potrafi rozpoznawać

używane przez nią wzorce intonacyjne języka. Przed ukończeniem

roku zaczyna kojarzyć słowa z ich znaczeniami. W okresie między

9 miesiącem a 4 rokiem życia obserwujemy u naszych maluchów

rozwój mowy. Przed upływem 18-tego miesiąca życia mały mówca

zaczyna rozbudowywać swój słownik, który przed ukończeniem

dwóch lat rozrośnie się do około dwóch tysięcy słów. Dzieci

najlepiej chłoną język do szóstego roku życia i jest to

najlepszy okres na rozwój inteligencji językowej. Okres

od 9 do 13 lat jest natomiast niezwykle ważny, jeśli chodzi o naukę

pojęć abstrakcyjnych, naukowych, swoistych dla różnych dyscyplin

wiedzy.

Gdybyśmy mieli prześledzić ścieżkę rozwojową inteligencji

językowej, to wygląda ona mniej więcej w ten sposób:

– rozumienie prostych słów

– wypowiadanie prostych zdań

– posiadanie podstawowych umiejętności w zakresie





porozumiewania się

– zwiększający się zasób słownictwa

– zdolność opowiadania historii i dowcipów

– opanowywanie podstaw czytania i pisania

– czytanie w celu zdobywania wiedzy i dla przyjemności

– pisanie różnego rodzaju tekstów dla różnych ludzi i z różnym

przeznaczeniem

– skuteczna komunikacja w zmiennych okolicznościach

i środowiskach

Te wszystkie umiejętności Twoje dziecko nabywa stopniowo, a Ty

możesz w tym znacząco pomóc. Jak? O tym przeczytasz za chwilę.

Inteligencja językowa jest zlokalizowana w lewej części mózgu, łączy

się jednak z innymi obszarami inteligencji. Posługujemy się językiem

rozmawiając o matematyce, muzyce czy sporcie, jednak nasza

zdolność posługiwania się słowami wywodzi się z inteligencji

językowej. Tutaj widać, jak ważna jest rola inteligencji językowej dla

rozwoju innych jej rodzajów. Jeśli niedostatecznie rozwinie się

w dziecku umiejętność rozumienia i posługiwania się językiem,

będzie miało problemy w szkole nie tylko na lekcjach języka

polskiego, ale może sobie również nie radzić z matematyką,

przedmiotami przyrodniczymi czy nawet z lekcjami w-fu, gdzie

trudno mu będzie zrozumieć polecenia nauczyciela czy reguły jakiejś

gry drużynowej. Do tego wszystkiego niezbędne jest przecież dobre

opanowanie języka ojczystego także na poziomie złożonych struktur

składniowych.

Podobnie ma się sprawa z nauką języka obcego. Opanowanie języka

angielskiego, niemieckiego czy jakiegokolwiek innego wymaga

określonych zdolności językowych. Znajomość zasad języka

ojczystego zdecydowanie pomaga w nauczeniu się kolejnego.





Dziecko, które nigdy nie zdołało przyswoić sobie dobrze fonologii,

semantyki i składni w ojczystym języku, najprawdopodobniej

napotka jeszcze większe trudności w nauce angielskiego. Dlatego,

z myślą o przyszłej edukacji dziecka, należy jak najwcześniej –

poprzez dostarczanie odpowiednich bodźców - dbać o jego rozwój

w tym zakresie.

Wspomaganie rozwoju inteligencji językowej ma jeszcze wiele

innych atutów. Biegłe posługiwanie się językiem ojczystym jest dla

pamięci dziecka niczym dobrej jakości smar zmniejszający tarcie.

Słowne opracowanie nowych informacji ułatwia ich zatrzymanie

w pamięci długotrwałej. Jeśli – przykładowo – dziecko uczy się

przyrody i potrafi treść przedstawioną w podręczniku ująć własnymi

słowami (czyli wykorzysta do tego swoje zasoby językowe), to

zapamięta wszelkie fakty w stosunkowo krótkim czasie. Natomiast

jeśli jego zasób słownictwa jest tak ubogi, że nie wystarcza do

przedstawienia treści we własnej postaci językowej, to będzie

próbowało wyuczyć się przedmiotu mechanicznie na pamięć, co jest

mało efektywne.

Język jest również kluczem do lepszego rozumienia pojęć. Posiadając

dużą sprawność językową, szybciej uczymy się nowych terminów. Po

pierwsze dlatego, że łatwiej rozumiemy ich definicje, a po drugie

dlatego, że wiele można wywnioskować z budowy samego wyrazu.

Język ułatwia pozyskiwanie i zachowywanie przyjaciół. Będąc

„wygadanym” i mając lekkość wypowiadania się, szybko znajdujemy

bliskich sobie ludzi. Jednym z aspektów inteligencji językowej jest

też zdolność odkrywania skojarzeń w żartach, ukrytych sensów

i aluzji w zabawnych historyjkach, co bardzo pomaga w kontaktach

społecznych. Do zdobycia pewności siebie, nawiązania dobrych

stosunków z kolegami, uporania się w życiu z nieuniknionymi





stresami potrzebna jest więc dzieciom potężna artyleria językowa.

Im bogatsze słownictwo i lepsze opanowanie składni, tym

precyzyjniej można wyrazić swoje zdanie, ubrać w słowa swoje myśli,

bronić swoich argumentów w sporze – jednym słowem można lepiej

komunikować się z innymi.

Elastyczne posługiwanie się językiem (przy czym nie chodzi tu

o gimnastykę narządu mowy :-)) umożliwia bardziej kreatywne

podchodzenie do problemów. Przedstawienie czegoś innymi słowami

pozwala na szersze spojrzenie na problem, ujrzenie go z innej

perspektywy. Język pozwala także na lepsze wyrażanie własnych

emocji. Wszyscy ludzie potrzebują dobrze rozwiniętej inteligencji

językowej, żeby skutecznie wyrażać to, czego chcą lub potrzebują.

Dziecko o dobrze rozwiniętej inteligencji językowej uczy

się poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie;

dlatego nauka przychodzi mu z łatwością. Ponadto

szybciej nawiązuje kontakty z innymi ludźmi.

Mam nadzieję, że udało mi się Ciebie przekonać, jak ważna jest

dbałość o rozwój językowy Twojego dziecka, nawet jeśli marzy Ci się

dla niego np. kariera matematycznego geniusza czy światowej sławy

sportowca.

Nie każde dziecko, rzecz jasna, wyrośnie na rozchwytywanego

gawędziarza czy dowcipną duszę towarzystwa. Ale nie o to przecież

chodzi. Jeśli przejawia inne zdolności – skoncentrujmy się na ich

rozwijaniu i wzmacnianiu, ale nie zaniedbujmy zabaw i ćwiczeń

rozwijających mówienie, pisanie, czytanie i rozumienie.





Inteligencja językowa nie musi przejawiać się gadatliwością

i wprawianiem słuchaczy w zachwyt. Może mieć również postać

talentu pisarskiego, charakterystycznego nie tylko dla autorów

książek, ale też dla dziennikarzy, felietonistów, poetów. Po czym

poznasz, czy Twoje dziecko przejawia talent pisarski? Oto pewne

symptomy:

– dziecko czyta płynnie od bardzo wczesnego dzieciństwa, samo

chętnie sięga po książkę, czyta z przyjemnością i zrozumieniem

– wyprzedza rówieśników w umiejętności pisania

– z łatwością potrafi wymyślać logiczne i ciekawe historyjki,

z niezwykłym lub nieoczekiwanym zakończeniem

– używa szczegółów, aby wzbogacić i uwiarygodnić opowiadanie

– w tym co pisze, nie odbiega od tematu i nie traci wątku

– zarówno w mowie jak i w piśmie posługuje się bogatym

słownictwem

– lubi zapisywać swoje myśli i pomysły

– potrafi sprawić, że postacie przez nie stworzone wydają się

prawdziwe

– jest bystrym i wnikliwym obserwatorem ludzkich zachowań, jest

wrażliwe na uczucia innych i potrafi rozpoznać ukryte intencje

ludzkich zachowań.

Jeśli dostrzegasz w swoim dziecku wiele z powyższych cech, to nie

pozostaje nic innego jak pogratulować. Z Twojej pociechy może

wyrosnąć wielki pisarz, którego książki będą rozchwytywane wśród

dzieci lub dorosłych. Kto wie, może kolejny noblista. Uważasz, że

bujam w obłokach? Coś Ci więc powiem:

NIGDY, przenigdy nie mów, że coś jest niemożliwe, że to

fantazjowanie. Nie zawężaj dziecku pola osiągnięć, nie ograniczaj

jego możliwości własnym sposobem myślenia





i sceptycznym nastawieniem. W żaden sposób nie pomożesz

tym swojemu maluchowi, a wręcz możesz bardzo zaszkodzić. Jest to

taka dygresja, która równie dobrze może pojawić się także

w rozdziałach opisujących inne typy inteligencji. Jest ona zawsze

prawdziwa i aktualna...

Myślę, że wiesz już mniej więcej, czym jest inteligencja językowa

i jak się przejawia w praktyce. Pytanie – jak ją rozwijać? Jakie

zabawy i ćwiczenia stosować? Na które umiejętności szczególnie

zwracać uwagę? W kolejnych podrozdziałach znajdziesz odpowiedź

na te pytania.

Podstawowe zasady

Jeśli nie masz czasu na przeczytanie całego rozdziału o rozwijaniu

inteligencji językowej, to przeczytaj chociaż podstawowe zasady. Bez

nich – naprawdę – ani rusz :-).

Niezbędne są bodźce

O tym już pisałam przy okazji rozważań na temat budowy mózgu, ale

warto to powtórzyć jeszcze raz. Do rozwoju NIEZBĘDNE SĄ

BODŹCE. Wyczucie języka rozwija się poprzez używanie języka,

słuchanie słów, widzenie słów, czytanie słów i pisanie słów.

Umiejętność ta pojawia się w kontekście interakcji dziecka

z dorosłymi, a także z innymi dziećmi. Dziecko musi być

ZANURZONE W JĘZYKU. Już od momentu narodzin.

Jeśli maluch:

– ma jedynie sporadyczny kontakt z dorosłymi,

– ma rzadką możliwość słuchania rodziców, bo mama i tata są zbyt

zapracowani, by z nim pogawędzić „o wszystkim i o niczym”,




Podstawowe zasady● str. 137

– nie zna przyjemności słuchania bajek czytanych wieczorem przez

ukochaną osobę („bo kto by na to znalazł cierpliwość i czas”),

– jest nadmiernie strofowany, gdy o czymś opowiada, bo

„przeszkadza dorosłym” lub mama czy tata nie ma czasu słuchać

dziecięcych wywodów,

– nie ma możliwości podejmowania pierwszych prób pisarskich,

zanim pójdzie do szkoły („bo przecież od tego jest szkoła, by

nauczyć go pisać”)

to takie dziecko będzie miało w przyszłości olbrzymie kłopoty. I to

nie tylko na lekcjach j. polskiego, ale także i w wielu innych

dziedzinach szkolnych i życiowych. To może się wydawać oczywiste,

ale wolałam tę podstawową zasadę tu umieścić. Ot tak, żeby była

jasność :-).

Łączyć nowe z tym, co znane i lubiane

Dzieci najlepiej doskonalą umiejętności językowe przez czytanie,

pisanie, słuchanie i rozmowy NA BLISKIE IM TEMATY.

Dlatego zachęcaj dziecko do rozmów o tym, co je interesuje.

Pamiętaj przy tym, że nie zawsze jest tak, że to, co interesuje

Twojego kilkulatka, będzie interesowało także Ciebie. Ale to nie rolą

dziecka jest dostosowanie się do Twoich potrzeb, tylko na odwrót :-).

Mój syn na przykład interesuje się światem dinozaurów i potrafi

o nich opowiadać godzinami. Ja – szczerze mówiąc – nie bardzo

mam ochotę słuchać szczegółów na temat tego, czy tyranozaur był

mięso- czy padlinożercą i ile metrów długości miały zauropody, ale

zawsze staram się słuchać syna z uwagą, bo wiem, ile to dla niego

znaczy. Dzięki tym opowieściom „mały odkrywca” lepiej zapamiętuje

czytane przez siebie fakty, rozwija swój język, słownictwo, płynność





mówienia, pogłębia swoją pasję (w trakcie rozmowy nasuwają się

różne pytania i nowe wnioski) i – co chyba najważniejsze – rozmowy

te umacniają emocjonalną więź między mną a synem. To ostatnie ma

olbrzymie znaczenie w rozwoju małego człowieka.

Poza rozmowami bardzo wartościowe jest czytanie książek. Znajdź

książeczki, które będą interesujące dla Twojego malucha i czytaj mu

je, a potem czytajcie je wspólnie. Nie ma tu uniwersalnej tematyki,

która byłaby dobra dla wszystkich dzieci (no, może poza bajkami

i baśniami, choć i tu jest duża różnorodność). Znów podam jako

przykład swoje pociechy. Syn, w wieku przedszkolnym, (poza

baśniami) lubił książeczki z ciekawostkami na temat zwierząt

i świata przyrody. Córka natomiast była zupełnie obojętna na

„naukowe nowinki” i preferowała opowieści o małych dziewczynkach

w różowych sukienkach, misiach z czerwonymi kokardami, psotnych

szczeniaczkach i puszystych kotkach :-). Pozwalałam dzieciom na

wybór tematyki, ponieważ zmuszanie do czytania tego, co dziecko

uzna za nudne, wywoła jedynie niechęć do książek i słowa pisanego.

Jeśli będziesz dobierać książki tak, by były one dla dziecka zajmujące

i ciekawe, to będzie ono słuchało, a później samo czytało

z przyjemnością. Nawiązuj do tego, co ostatnio je zafascynowało lub

o czym ciekawym (ciekawym dla dziecka!) ostatnio usłyszało.

Szczególnie ważna jest ta zasada przy dzieciach, które już chodzą do

szkoły i czytają bardzo opornie. Ponieważ mają z tym problemy, nie

lubią czytać i unikają książek jak ognia. Można dziecku pomóc

i zachęcić je do lektury, wykorzystując jego zainteresowania. Jeśli

Twój syn pasjonuje się samochodami rajdowymi, zachęć go, by

rozmawiał i pisał o samochodach, by czytał magazyny

motoryzacyjne. Jeśli obejrzał jakiś program, który go zainteresował,

znajdź książkę o podobnej tematyce. Niech rozwija umiejętności





językowe w tych dziedzinach, które go „kręcą” i o których dużo wie

lub chciałby wiedzieć.

Podobnie jest z nauką pisania. Pisanie jako „sztuka dla sztuki” nie

wszystkim sprawia przyjemność. Spróbuj znaleźć prawdziwy powód

napisania czegoś, a także kogoś, kto będzie chciał czytać to, co

napisze dziecko. Zamiast kazać dziecku przepisać pół strony tekstu

z podręcznika w celu poćwiczenia ortografii, znajdź dla niego (lub

sam stwórz) odpowiednie krzyżówki, rebusy i zagadki, które spełnią

tę samą rolę. Dziecko połączy przyjemne z pożytecznym.

Szukając możliwości twórczego wykorzystania zainteresowań

i upodobań dziecka pamiętaj, by nie oczekiwać, że dziecko będzie

automatycznie lubiło to samo, co Ty. Daj mu szansę wyboru

własnych lektur, tematów i szansę powiedzenia Tobie, co o nich

myśli.

Zadawanie pytań

Dbając o rozwój inteligencji językowej warto zwrócić uwagę na

znaczenie zadawania dziecku pytań. Co więcej – zadawania

WŁAŚCIWYCH pytań.

Stawianie pytań to prawdziwa sztuka. Formułuj je w taki sposób, by

nie tylko sprawdzać pamięć dziecka poprzez odpytanie go z faktów

(np. Co jest stolicą Polski?), ale także sprawdzić zrozumienie

informacji (Co to jest stolica? Czym się różni od innych miast?),

nawiązać do wiedzy ogólnej dziecka (Czy znasz jeszcze jakieś inne

stolice państw? A w której części Polski leży Warszawa? Pokaż mi na

mapie). Gdy czytacie wspólnie bajkę, zachęcić je do wyciągnięcia

wniosków, sformułowania morału, przeanalizujcie prawdziwość lub

prawdopodobieństwo wydarzeń w realnym świecie, zastanówcie się,





jak zmiana jednego elementu mogłaby wpłynąć na całą historię,

zapytaj, co sądzi o bajce, czy widziałoby jakieś inne rozwiązania lub

inny bieg wydarzeń.

Nie zadawaj ogólnikowych pytań i nie daj się zbyć ogólnikowymi

odpowiedziami. Jeśli spytasz: „Jak było w szkole / przedszkolu?”

i usłyszysz „Dobrze” (lub inny tego odpowiednik - typu „OK” czy

„w porzo” :-)), i tą wymianą zdań się zadowolisz, to taka rozmowa

nie wnosi zupełnie nic ani w rozwój językowy dziecka, ani w rozwój

emocjonalny, ani żaden inny. Zagłuszy może jedynie Twoje wyrzuty

sumienia bijące na alarm z powodu poświęcania dziecku zbyt małej

ilości czasu.

Reasumując, właściwie postawione pytania prowokują do dłuższych

wypowiedzi, skłaniają do myślenia, wykorzystywania i rozwijania

swoich zasobów językowych, pomagają dzieciom poukładać sobie

w głowie nowe informacje i dopasować je do tego, co już wiedzą.

Nie tylko Ty zadawaj pytania. Staraj się zachęcać malca do

zadawania własnych pytań. Daj mu na to dosyć czasu i nie przechodź

do kolejnego tematu bez rozwiania wszelkich wątpliwości. Kiedy

dzieci zadają pytania, mamy pewność, że zastanawiają się nad

tematem, że zachodzi proces uczenia się i zapamiętywania. Dzieci

bardzo chętnie zadają pytania (całe mnóstwo pytań :-)), o ile tylko

widzą, że mama czy tata nie zbywają go, tylko angażują się

w rozmowę.

Ty by było tyle na temat PODSTAWOWYCH zasad. Jeśli

wprowadzisz je w życie, stworzysz podatny grunt dla rozwoju

inteligencji językowej Twojego malucha. Jeśli chciałbyś dowiedzieć

się na ten temat nieco więcej, zapraszam do dalszej części rozdziału.




Rozwój języka mówionego i wzbogacanie słownictwa● str. 141

Rozwój języka mówionego

i wzbogacanie słownictwa

Na rozwój inteligencji językowej składają się dwa elementy:

opanowanie języka receptywnego i ekspresywnego. To pierwsze

oznacza rozumienie komunikatów słownych (w mowie lub piśmie).

Oznacza także łatwość uchwycenia morału w bajce, umiejętność

doszukania się sensu w kalamburze kolegi (kalambur to gra słów

oparta na dwuznaczności wyrazów) czy w zasłyszanym dowcipie.

Język ekspresywny natomiast służy do produkcji językowej, jest

sposobem przekształcania myśli w słowa, w zdania i w dłuższe

komunikaty. Obie te umiejętności wymagają zbudowania bogatego

zasobu słownictwa.

Na samym początku dziecko zdobywa umiejętność rozróżniania

dźwięków. Potem uczy się mówić, poszerzając jednocześnie swoją

znajomość słów. Wszystkie te elementy staną się podstawą

skutecznej nauki czytania. Niezbędny w rozwijaniu inteligencji

językowej jest zmysł słuchu. Bez wystawienia się na mowę drugiego

człowieka mózg dziecka nigdy nie wykształci odpowiednich struktur

odpowiedzialnych za rozróżnianie dźwięków. Im więcej mówisz

do dzieci, czytasz im i śpiewasz, tym sprawniej będą

potrafiły rozróżniać dźwięki i tym większy zasób słów sobie

przyswoją.

By wzbogacać słownik dziecka i dać mu możliwość wprawiania się

w stosowaniu zdań złożonych, trzeba stwarzać okazje do

prowadzenia zajmujących dyskusji na przeróżne tematy – zarówno

te ważne, jak i te błahe. Zachęcaj dziecko, by dużo opowiadało, by

opisywało swoje wrażenia, nawet jeżeli przychodzi mu to z trudem.

I nawet jeśli dużo Cię kosztuje wytrzymanie do końca jego rozwlekłej





lub zbyt zawiłej wypowiedzi. Zachęcaj je do tego, by wypowiadało się

w sposób wyczerpujący i by unikało potocznych przerywników

i ogólników w rodzaju „takie coś”, „rzecz”, „ta”, „tego no”.

Okazją do rozmów są zwłaszcza wspólne posiłki, pora kładzenia się

spać (dzieci w pozycji poziomej są często bardziej rozmowne i mniej

rozproszone niż w pionowej – to sprawdzony fakt :-)),

odprowadzanie dzieci do przedszkola czy szkoły, wspólne wyjście na

zakupy czy na spacer oraz jazda autobusem, tramwajem czy

samochodem. W tym ostatnim przypadku pewnie trzeba będzie

wyłączyć radio przynajmniej na pewien czas, jeżeli mamy zachęcić

małych pasażerów do wynurzeń. Rozmawiaj także z dzieckiem

podczas codziennych czynności i zabiegów pielęgnacyjnych.

Opowiadajcie sobie nawzajem, co Wam się przydarzyło. Wykorzystuj

każdą sprzyjającą okazję i podejmij postanowienie, że nie będziesz

sie tłumaczyć brakiem czasu, stresem, przepracowaniem

i zmęczeniem. Chodzi przecież o TWOJE dziecko.

Mów do dziecka wyraźnie, prosto i nie za szybko, aby mogło

prawidłowo odbierać dźwięki mowy, przetwarzać je i rozumieć.

Rodzice, będąc dla dziecka najważniejszym punktem odniesienia,

powinni zacząć rozmawiać ze swoją pociechą „normalnym” językiem

najpóźniej od czasu, kiedy rozpoczyna się intensywniejsze

wzbogacanie słownictwa, to jest od wieku 12-18 m-cy. Nie rozmawiaj

z nim cały czas jak z dzidziusiem. Pieszczotliwe przemawianie nie

zachęca do rozwijania języka i używania go w sytuacjach

rzeczywistych. Zbyt długotrwałe nadużywanie zdrobnień

i dziecięcych neologizmów niepotrzebnie hamuje rozwój językowy.

Mów pełnymi zdaniami, gdyż to dostarcza dobrego modelu dla jego

własnych, dłuższych wywodów. Niech dobór słów, budowa i długość

zdań będą odpowiednie do stanu rozwoju językowego

i intelektualnego dziecka lub nawet odrobinę ponad ten poziom –





zawsze możesz przecież wyjaśnić dziecku trudniejsze zwroty czy

terminy.

Małe dzieci zakochują się w języku, jeśli doświadczają jego bogactwa

i różnorodności. Lubią, gdy się im śpiewa; uwielbiają, gdy na różne

sposoby wymawia się ich imię. Zdjęcia, plakaty, kolorowe

czasopisma, ilustracje w książkach oraz rysunki wykonywane przez

same dzieci to świetne narzędzia, które mogą posłużyć do rozwijania

zdolności wysławiania się. Gdy dziecko jeszcze nie umie czytać,

możesz dać maluchowi książeczkę bez tekstu – z samą tylko

sekwencją obrazków i poprosić, by Ci opowiedziało własnymi

słowami przedstawioną na ilustracjach historię.

Przedszkolaki mówią często krótkimi, zwięzłymi zdaniami i to jest

normalny etap rozwoju. Można pomóc małemu dziecku się rozwijać,

rozbudowując jego wypowiedzi, a także proponując mu pełniejsze

wersje tego, co - naszym zdaniem - próbuje powiedzieć, np.

– Tam kotek siedzi (mówi dziewczynka, wskazując na zwierzę)

– Tak, rzeczywiście, na dachu sąsiedniego budynku siedzi mały,

puszysty kotek (rozwinięcie wypowiedzi). Jak myślisz, czy ma

swojego właściciela? (podtrzymywanie rozmowy).

Ilość czasu, jaką rodzice spędzają na rozmowach

z dziećmi oraz jakość tej rozmowy mają olbrzymie

znaczenie i są decydującymi czynnikami

w przewidywaniu szkolnych sukcesów dziecka.

Dzieci potrafią często opowiadać niesamowite historie, które – choć

nie mają nic wspólnego z rzeczywistością - są przedstawiane w taki

sposób, jakby zdarzyły się naprawdę. Z jednej strony nie powinniśmy





tłumić dziecięcej wyobraźni. Jednak jeśli zależy nam na tym, by

dziecko umiało odróżnić fikcję od rzeczywistości – można

powiedzieć dziecku z podziwem w głosie: „Opowiadasz tak wspaniałe

historie, że któregoś dnia będziesz pisać bajki dla dzieci”.

Wyobraźnia to duży atut i nie należy jej tłamsić. Poszerza horyzonty,

pobudza kreatywność, czyni życie bardziej interesującym, umożliwia

posuwanie się do przodu w wybranej dziedzinie czy sferze

zainteresowań. Nie ulega wątpliwości, że o rozwój wyobraźni dziecka

trzeba dbać. Wyobraźnia i twórcze myślenie znajdują się bardzo

blisko siebie, często na siebie zachodząc. Wyobraźnia to źródło

nowych pomysłów, twórcze myślenie umożliwia stworzenie tego, co

zrodziło się z pomysłu.

Dodatkowo wszystkie dzieci powinny doskonalić umiejętność

streszczania. Streszczanie jest czynnością znajdującą się na zbiegu

funkcji pamięci i języka, łączy rozumienie z zapamiętywaniem. Niech

syn czy córka opowie Ci najciekawszy fragment z książki, którą

właśnie czyta lub zda relację z przebiegu uroczystości szkolnej lub

wycieczki przedszkolnej. Jeśli zauważysz, że jakiś film w telewizji

szczególnie poruszył Twoją córkę, poproś by Ci powiedziała na jego

temat parę zdań. Z własnego doświadczenia wiem, że trudno się

czasem zmusić do słuchania czegoś, co nas niespecjalnie interesuje

(w końcu nie musimy interesować się wszystkim), ale WARTO mimo

wszystko poświęcić dziecku tę chwilę uwagi.

Jak sprawić, by dziecko mówiło dużo i chętnie? Wystarczy jeśli

będziesz od najwcześniejszych lat dziecka, stosował aktywne

słuchanie (więcej na temat aktywnego słuchania możesz dowiedzieć

się z e-booka "ABC Mądrego Rodzica - Droga do Sukcesu"). Możesz

też pomóc sobie i jemu, pociągając je za język, używając różnych








(adekwatnych do sytuacji) „wytrychów'”, zachęcających dziecko do

mówienia, np.:

Powiedz coś więcej: Co powiedział..?, Dlaczego to zrobiła?, I co z tego

wynikło?

A potem? Naprawdę? No i? Coś ty? Jesteś pewien? Co ty mówisz?

Jakie to jest? Czym to się różni od...? Podobało ci się? Dlaczego

tak/nie?

Widziałeś już coś podobnego? Mógłbyś mi to opisać?

Co to znaczy? Możesz to wytłumaczyć? Skąd to wiadomo?

Jest jeszcze jedna rzecz, o której warto wspomnieć. Osobie dorosłej

łatwo zdominować rozmowę z dzieckiem. Po prostu dlatego, że

więcej wie i sprawniej wyraża swoje myśli. Dziecko potrzebuje czasu

do namysłu, czasu na opracowanie tego, co ma do powiedzenia

i czasu na zadanie własnych pytań. Dlatego nie zalewaj go potokiem

słów i nie bombarduj bezustannie pytaniami. Zdolne dziecko, to

dziecko myślące. Rozmawiając z nim, zostawiaj mu czas na myślenie.

Nie ponaglaj go, nie uprzedzaj tego, co chce powiedzieć, nie

dokańczaj za nie zdań bez pozostawienia mu czasu na samodzielne

udzielenie odpowiedzi. Oczywiście zdarzają się sytuacje, kiedy

dziecko potrzebuje pomocy, bo brak mu na przykład słów. Należy

jednak odróżnić te przypadki od tych, kiedy dorosły ma po prostu

skłonności do długich monologów – szczególnie wtedy, gdy mówi do

dziecka, czyli słuchacza z przymusu, a nie z wyboru :-).

Nie traktuj też dziecka jak bezmyślnego automatu

zaprogramowanego na wykonywanie Twoich lakonicznych,

rzuconych w przestrzeń poleceń. Wyjaśniaj i uzasadniaj





wprowadzane reguły, polecenia itd. (nie martw się – nie stracisz

przez to autorytetu) i proś także dziecko, by wyjaśniało i uzasadniało

swoje wybory, opinie, decyzje. Traktuj malucha jak osobę myślącą

i rozsądną. Dziecko będzie dokładnie takie, jakim będziesz je widział.

Jeśli będziesz o nim cały czas myślał jako o kimś

nieodpowiedzialnym i bezmyślnym, to ono takie będzie. Jeśli

będziesz je traktował jako małego, ale rozsądnego człowieka, będzie

starało się sprostać Twoim oczekiwaniom. A do tego, słuchając

Twoich wyjaśnień i będąc zachęcane do uzasadniania swoich

własnych decyzji, będzie również nabierało wprawy w posługiwaniu

się językiem.

Staraj się zwracać uwagę dziecka na to, jak zbudowane są wyrazy

i jak powstają. Przydaje się to zresztą także w nauce ortografii.

Ostatnio próbowałam córce pomóc w samodzielnym dojściu do tego,

jakie „u” napisać w słowie „piórnik”. Pytaniami naprowadziłam ją na

to, że nazwa piórnika wzięła się stąd, że trzyma się w nim pióro.

A skąd się wzięło słowo pióro? Wytłumaczyłam jej, że kiedyś

ludzie pisali gęsim piórem maczanym w atramencie. Wtedy córka

triumfalnie wykrzyknęła: „a pióro pisze się przez ó zamknięte, bo

wymienia się na „pierze”. No i już byłyśmy w domu :-).

Uczniowie mający dobre wyczucie morfologiczne (morfologia –

nauka o budowie i odmianie wyrazów) niezwykle szybko

rozbudowują swoje słownictwo, ponieważ na podstawie morfemów

występujących w danym słowie odkrywają jego znaczenie. Uczeń nie

znający morfemów musi przy tworzeniu bogatego słownictwa

i opanowywaniu pisowni nadmiernie obciążać pamięć. Poszczególne

części słowa nie mają dla niego żadnego znaczenia, stąd też może

mieć trudności ze zrozumieniem sensu całego wyrazu. Warto bawić

się z dziećmi morfemami – wymyślać jak najwięcej słów z jakimś





morfemem (słów istniejących, a potem także i nieistniejących – jako

forma rozwijania kreatywności).

Poniżej znajdziesz przykład słów z morfemem „dom” :

istniejące naprawdę – domownik, domator, podomka, domowy,

udomowić, bezdomny, przydomowy, domorosły, domokrążca

nieistniejące, wymyślone - domczysko, zadomowy, poddomny,

domuś, itp.

(Gdyby istniały takie słowa – co by znaczyły?)

Jeśli dziecko jest jeszcze za małe, by samo podało przykłady słów

z określonym morfemem, możesz przygotować na karteczkach różne

słowa, z których część będzie zawierało uzgodniony na początku

morfem, a część nie będzie z nim miała nic wspólnego. Zadaniem

dziecka będzie znalezienie wszystkich słów zawierających dany

morfem i podanie przykładów zdań, w których mogłyby te słowa

wystąpić. Jeśli dziecko nie rozumie znaczenia któregoś ze słów, niech

spróbuje się go domyśleć na podstawie jego budowy lub też możesz

mu podać przykładowe wyrażenie, w którym słowo to zwykle się

pojawia. Spróbujcie wymyślić jakąś historyjkę, w której

obowiązkowo wystąpi cały zestaw słów. Będzie przy tym na pewno

sporo śmiechu.

Gdy wyjaśniasz dzieciom nowe wyrazy, nie podawaj tylko suchej

definicji, ale podaj jakiś szerszy kontekst, przykłady wzięte z życia.

Powiedz też od czego pochodzi to słowo (jeśli da się to określić)

i jakie są jego przeciwieństwa.

Na przykład słowo „egoizm” pochodzi od słowa „ego” znaczącego „ja”

i oznacza skupienie się na sobie samym, na własnych tylko





potrzebach, oznacza skąpstwo i brak wrażliwości na los innych.

Podaj prosty przykład z życia dziecka – jeśli Michaś nie podzieli się

z rodzeństwem cukierkami, których dużą paczkę dostał na urodziny,

to jest to zachowanie egoistyczne, a człowiek, który tak postępuje

nazywany jest egoistą. W ten sposób dziecko poznaje całą rodzinę

słów i wzrasta w nim świadomość tego, jak powstają nowe słowa.

Jest to również dobra okazja, by zapoznać dziecko z pojęciem

„altruizm”, które jest przeciwieństwem egoizmu. Być może na tym

etapie nie zapamięta jeszcze tego trudnego słowa, ale będzie to dobra

cegiełka w budowaniu jego świadomości językowej.

Baw się jak najczęściej w różne zabawy słowne:

– pokazując różne odcienia znaczeniowe (pies, pieseczek, psisko,

psiak – każde z tych słów ma nieco inny odcień znaczeniowy)

– porównując wyrazy, szukając ich synonimów (synonimy: wyrazy

o podobnym znaczeniu, np. dom – chata, budynek, mieszkanie)

i antonimów (przeciwieństwa: skąpy – hojny, oszczędny –

rozrzutny)

– budując rodziny wyrazów (kwiat, kwietnik, kwiecisty, ukwiecony)

– wyszukując homonimy (wyrazy o tym samym brzmieniu, ale

różnym znaczeniu, np. zamek jako budowla i jako zamek

błyskawiczny w kurtce), znajdując różne zastosowania słów

w różnych dziedzinach (myszka – zwierzątko lub przyrząd

potrzebny do pracy przy komputerze)

– porównując nowe słowa z już znanymi, odszukując podobieństwa

i różnice.

To wszystko ułatwi dziecku ich przyswajanie, rozumienie

i umiejętność ich zastosowania w praktyce.





By dziecko rozwijało się językowo, konieczne jest ograniczenie zajęć

niesprzyjających rozwojowi języka, takich jak niektóre gry

komputerowe i programy telewizyjne. Telewizja daje dzieciom

wiedzę o świecie i kulturze, w której żyją, ale oglądanie telewizji

może okazać się szkodliwe, jeżeli pochłania wszystkie wolne godziny

dziecka. Prowadzone badania wykazują, że hałas z odbiorników

telewizyjnych nieustannie rozbrzmiewający w tle, kiedy

przebywamy w domu, może opóźnić rozwój mowy

u małych dzieci.

Warto poczynić pewne zabiegi, by czas spędzony przed telewizorem

nie był czasem straconym. Aby dziecko odniosło korzyść z oglądania

telewizji można:

– poprosić dziecko, by uzasadniło, dlaczego chce obejrzeć wybrany

program,

– przedyskutować z dzieckiem to, co obejrzało,

– sprawdzić rozumienie niektórych trudniejszych słów,

– pozwolić dziecku ocenić obejrzany program i uzasadnić swoje

zdanie,

– pomóc dzieciom oddzielić to, co rzeczywiste od tego, co

wyimaginowane (prawdę od fikcji),

– zapytać dziecko, jaki ciąg dalszy przewiduje (jeśli ogląda film

obyczajowy) lub czego się dowiedziało, czy też co jeszcze chciałoby

wiedzieć o tygrysie (jeżeli ogląda film dokumentalny o dzikich

kotach),

– przeanalizować z dzieckiem reklamy, wychwycić gry słowne,

narzędzia stosowane przez autorów reklam i ich cel.

Takie rozmowy nie tylko przyczynią się do rozwoju języka u Twojego

malucha, ale także Ty dowiesz się czegoś więcej o swoim dziecku,

a ono czegoś więcej dowie się od Ciebie o otaczającym go świecie.





Pamiętaj: ZANURZENIE W JĘZYKU – to jest klucz do rozwoju

inteligencji językowej. Pozwalaj swojemu malcowi spokojnie

doświadczać języka, ćwiczyć, uczyć się i rozwijać.

Reguły językowe

Kiedy dzieci robią błędy w zakresie słownictwa, gramatyki czy

wymowy, ważniejsze jest wzmacnianie właściwych elementów niż

poprawianie błędnych części całości.

„Tam dużo autów!”

„Tak, tam jest dużo aut. A z tyłu stoją jeszcze ciężarówki!”

Tym, czego potrzebują dzieci, żeby wyzwolić proces rozumienia

języka, jest doświadczenie. Na podstawie doświadczeń mogą

dochodzić same do reguł językowych, które stają się

nieuświadomioną częścią ich wiedzy i kompetencji językowej.

'To jest jeden wuk.”

„To są dwa ......” (dziecko dokończy „wuki”, mimo że nie zna tego

słowa, ale zna reguły gramatyczne)

Jeżeli zupełnie pozbawimy dziecko doświadczeń rozmawiania

z innymi ludźmi, nigdy nie nauczy się mówić. Przykładem są

poruszające przypadki dzieci, które zostały uwięzione w piwnicy czy

jakimś innym pomieszczeniu i pozbawiono ich kontaktu z resztą

społeczeństwa na wiele lat (na pewno natknąłeś się na takie

koszmarne historie w prasie czy telewizji). Dzieci te - odnalezione po




Reguły językowe● str. 151

długim czasie – miały nikłe szanse, by choć w części dogonić

w rozwoju swoich rówieśników.

Będziesz często świadkiem tego, jak Twój maluch stosuje reguły

językowe, ale w niewłaściwych miejscach. Takie błędy pokazują, że

dziecko potrafi reguły te rozpoznawać i stosować w praktyce. Potrafi

wyciągać wnioski. Dlatego nie koryguj bezpośrednio takich błędów,

ale sam oczywiście używaj form prawidłowych. Powtórz po prostu

zdanie dziecka, stosując formę poprawną – bez zbędnego pouczania

czy krytykowania.

Rymowanki i wyliczanki

Jest to ulubiona zabawa dzieci we wszystkich krajach i kulturach –

a przy tym stanowi wszechstronne ćwiczenie różnych uzdolnień

i sprawności:

1. ucząc się rymowanki, dziecko ćwiczy pamięć i wymowę, co sprzyja

rozwijaniu sprawności intelektualnych i przyswajaniu mowy

2. powtarzanie wierszyka poprawia poczucie rytmu, a zatem ćwiczy

jedną ze sprawności muzycznych

3. konieczność koordynacji ruchów wzmaga sprawność motoryczną

(np. dwoje dzieci stoi do siebie twarzą i w rytm wyliczanki

odpowiednio klaszczą dłońmi, uderzają na przemian swoimi

dłońmi w dłonie partnera, krzyżują ramiona na piersiach,

uderzają się w uda. Wszystko wg ustalonego rytmu i schematu)

4. zabawa w wyliczanki wymaga kontaktu z innymi dziećmi – a więc

zacieśnia więzi społeczne, uczy współpracy z innymi.




Rymowanki i wyliczanki● str. 152

Być może zdążyłeś zauważyć, że dzieci bardziej interesują się

językiem, gdy napotykają w nim rymy. Dzięki nim teksty stają się

zabawniejsze i bardziej przewidywalne.

Można przeprowadzić wiele prostych zabaw z rymami. Weź jakiś

prosty wierszyk dziecięcy (Brzechwy, Tuwima lub inny) i czytaj go,

robiąc pauzy tam, gdzie pojawia się rym. Niech dziecko odgadnie,

jakie tam jest słowo. W ten sposób wykorzystuj dowolne, znane

dzieciom wierszyki. Możesz też podsuwać mu pojedyncze słowa

wyrwane z kontekstu, by dziecko samo znajdowało rymujące się

odpowiedniki (np. lalka – pralka, słoneczko – jajeczko itp.) Możecie

nawet stworzyć książeczkę rymów. Przygotuj plik kartek,

przedziurkuj je dziurkaczem i przewiąż kolorową wstążeczką. Na

każdej kartce dziecko rysuje dwa przedmioty, których nazwy się

rymują.

Przykłady rymowanek oraz zabaw z rymami znajdziesz na stronie

Superkid.pl

Język receptywny (słuchanie i czytanie)

Nauka czytania jest pracą umysłu, uszu i oczu.

znaczenie słowa (umysł) + brzmienie słowa (uszy) + obraz słowa

(oczy) = czytanie

Ważnym wstępem do nauki czytania jest rozwijanie umiejętności

SŁUCHANIA. Warto od najmłodszych lat życia dziecka oswajać je

z różnymi dźwiękami (patrz rozdział w I części ebooka: „Dziecko

w wieku od 0 do 3 lat” - „Stymulacja słuchowa”). Gdy maluch zacznie






http://www.superkid.pl/intelig_jezykowa/rymy_cwiczenia/







Język receptywny (słuchanie i czytanie)● str. 153

już mówić, możesz przeprowadzać następujące zabawy wyostrzające

zmysł słuchu:

1. Zamknij oczy i zasłuchaj się – jakie dźwięki usłyszałeś?

2. Quiz dźwiękowy – dziecko zakrywa oczy, a my uderzamy np. łyżką

o garnek lub lejemy wodę do szklanki. Dziecko odgaduje, co to był

za dźwięk.

3. Głuchy telefon – zabawa świetna na dziecięce przyjęcie. Mówimy

jednemu dziecku na ucho jakiś komunikat (zdanie, wyrażenie,

króciutką historyjkę), a ono powtarza to, co usłyszało kolejnemu

dziecku – także szeptem na ucho. Gdy sekretna wiadomość

obiegnie po kolei wszystkich uczestników zabawy, ostatnia osoba

mówi na głos, co usłyszała.

We wczesnym dzieciństwie maluchy powinny słuchać opowieści z ust

mamy i taty, a także odpowiednich nagrań z płyty lub kasety (bajki,

baśnie, wierszyki i opowiadania dla dzieci). Pozwól dzieciom również

poznawać opowieści społeczności, w której żyją – legendy, mity,

podania, przypowieści religijne i powiastki ludowe – wszystko to jest

doskonałą pożywką dla inteligencji językowej.

Dzieci muszą widzieć, że ich rodzice dużo czytają i możliwie jak

najwcześniej powinny zacząć czytać same. Małe dzieci w wieku

przedszkolnym i szkolnym odnoszą ogromne korzyści, gdy wspólnie

z rodzicami czytają bajki i opowieści. Najłatwiej uczą się przecież od

tych, których kochają. Wspólne czytanie opowiadań jest częścią

naszej miłości do dziecka, okazją do wzajemnej bliskości, czasem

osobistego i twórczego kontaktu. Jeżeli dzieci słuchają bajek

i wierszyków, dzięki którym się śmieją i o których dyskutują, nauczą

się, że książki mogą być interesujące, zabawne i pełne informacji.





W trakcie słuchania dzieci rozwijają dodatkowo wyobraźnię

i skojarzenia werbalno-wizualne. Zauważ, że gdy czytasz dziecku

bajkę, często Ci przerywa i zasypuje pytaniami. Wybiega myślą

naprzód od jednego wątku do drugiego, utożsamia się z bohaterami

bajki, cieszy się i smuci razem z nimi i ogarnia wszystkie możliwe

wątki, które nie zostały jeszcze przedstawione.

Na wspólne czytanie wybieraj najlepiej porę, kiedy jesteś odprężony

i kiedy możesz poświęcić temu całą uwagę. Czytanie to czas, kiedy

mama lub tata biorą dziecko na kolana lub siadają z nim na

podłodze. To czas, kiedy rodzice są skoncentrowani tylko na dziecku;

czas okazywania czułości i udzielania pochwał. Czy po takich

doświadczeniach można czytania nie lubić?

Baw się z dzieckiem w czytanie, kiedy ono jest w dobrej formie,

zdrowe, wyspane, najedzone i w dobrym humorze. Omijaj dni, kiedy

jest chore, zmęczone lub kapryśne. Nie róbcie tego również wtedy,

kiedy Ty jesteś chora, zmęczona, nie masz czasu.

Badania wykazują, że istnieje zależność pomiędzy postępami, jakie

dziecko robi w czytaniu, a czasem, który poświęcono na czytanie mu

w domu. Dzieci, u których postępy w czytaniu są dobrze widoczne,

mają rodziców, którzy czytają im co najmniej sześćdziesiąt minut

tygodniowo, w krótkich, regularnych sesjach, na przykład po 10

minut dziennie.

Nie traktuj czytania zbyt poważnie. Niech czytanie stanie się dobrą

zabawą. Śmiejcie się głośno z zabawnych fragmentów i eksponujcie

komiczne sytuacje. Używaj głosów o odmiennej tonacji i zabarwieniu

dla zagrania różnych postaci - uczyni to historię bardziej

interesującą. Małe dzieci zwracają największą uwagę na rytm

i intonację czytanego tekstu, więc unikaj monotonii. Nikt nie słucha





chętnie, gdy mówi się lub czyta bez wyrazu, bez emocji. Zaczynając

czytać dziecku nową książeczkę, można zaopatrzyć się w stosowne

rekwizyty – przedmioty, które wykorzystacie do zobrazowania

historyjki.

Zachęcaj dziecko, żeby zapamiętywało i deklamowało swoje ulubione

wierszyki. Dzieci chętnie również inscenizują małe przedstawienia

w oparciu o znane wiersze i bajki. Odgrywanie i odtwarzanie bajek to

znakomity sposób na to, aby dzieci mogły połączyć słowa

z czynnościami oraz zastosować w praktyce zdobytą wiedzę.

Odgrywanie angażuje emocje, dzięki czemu lepiej funkcjonuje

pamięć i rozwijają się zdolności rozwiązywania problemów.

Jeśli zaproponujesz małemu dziecku ZABAWĘ

W CZYTANIE, będzie się ono w nią doskonale bawiło

dopóty, dopóki Ty będziesz się dobrze bawił. Dla dziecka

wszystko jest zabawą. Mały człowiek nie wie, że poznawanie czytania

może być ciężką, nudną i wymagającą cierpliwości pracą. Jeszcze nie

zdążyło mieć takich doświadczeń.

Pamiętaj o tym, żeby nie „przedobrzyć”. Nie przedłużaj

niepotrzebnie tych edukacyjnych zabaw, nie próbuj robić zbyt wiele

na raz. Dokładnie dziesięć minut dziennie czytania i rozmawiania

o tym, co czytamy, to zupełnie wystarczający program. Jeżeli

opuścisz jakiś dzień – nie ma powodu do zmartwienia.

Dzieci powinny mieć motywację do czytania, dlatego warto im

pokazać, do czego im się ta umiejętność przyda. Od czasu do czasu

poproś je, by poczytały:

– komiksy i czasopisma

– notatki, zapiski, które piszemy do nich lub razem z nimi





– listy i kartki pocztowe otrzymane od babci czy wujka

– szyldy, ogłoszenia w gazetach i na ulicy, znaki drogowe

– listy zakupów, przepisy i jadłospisy

– etykiety na opakowaniach, składniki, instrukcje i oferty specjalne

– nagłówki w gazetach, reportaże, podpisy rysunków satyrycznych

– informatory podróżne, katalogi wysyłkowe

– informacje telefoniczne, programy TV

– napisy w telewizji, okładki płyt CD i programów komputerowych

– nazwy miast podczas podróży pociągiem, samochodem

Wykorzystuj do tego naturalne sytuacje – podróże, zakupy, spacery

– przecież tyle jest wokół różnych napisów i komunikatów.

Nie ma jasno określonego wieku, w którym dziecko powinno nauczyć

się czytać. Jest to kwestia indywidualna. Specjaliści twierdzą, że

najlepszą metodą jest zapewnianie dziecku bogatych i rozwijających

doświadczeń oraz pozwolenie, aby malec wykształcił tę umiejętność

w swoim własnym, naturalnym tempie.

„Kiedy mózg jest gotowy,

nic nie powstrzyma dziecka przed czytaniem”

Daniel Greensberg

Nauce czytania powinien towarzyszyć taki sam entuzjazm, jak nauce

mowy czy chodzenia. Postaraj się znaleźć sposób na okazywanie

radości z każdego malutkiego postępu czynionego przez dziecko.

Reaguj entuzjazmem słysząc eksperymenty dziecka z rymowaniem,

artykułowaniem trudnych słów czy „rozszyfrowywaniem”

drukowanego tekstu.





Ważne jest, aby dzieci polubiły czytanie. Pozytywne nastawienie jest

równie ważne jak umiejętności, gdyż - niezależnie od stopnia

biegłości w sztuce czytania - malcy nie będą sięgać po książki, jeśli

nie sprawi im to żadnej przyjemności.

Oto kilka przydatnych wskazówek jeśli czytasz dzieciom na głos:

– wybieraj książki odpowiednie do wieku dzieci, dotyczące

różnorodnych tematów i poruszające kwestie, którymi malcy się

interesują,

– zadbaj o to, aby zarówno Tobie jak i dzieciom było wygodnie,

– upewnij się, że dzieci mogą bez problemu oglądać obrazki

w książce,

– nie przechodź od razu do czytania - pozwól dzieciom dokładnie

obejrzeć okładkę i zachęć je do zgadywania, o czym traktuje

książka,

– czytając, dostosowuj swój głos do opisywanych wydarzeń – czytaj

cicho, głośno, podekscytowanym lub zdziwionym tonem itp.

– zadawaj dzieciom pytania, dzięki którym lepiej zrozumieją treść

książki, przerywaj czytanie, jeśli w tekście pojawią się trudne

słowa i rozmawiaj o nich z malcami,

– uważnie obserwuj reakcje dzieci i przerywaj czytanie, jeśli widzisz,

że malcy są znudzeni. Nie ma sensu czytać do końca książeczki,

która nikogo nie interesuje,

– czytając książkę z obrazkami, zachęcaj dzieci do wnioskowania

z ilustracji, co wydarzy się za chwilę,

– ulubione książki dzieci czytaj wielokrotnie.

Powtarzanie doświadczeń wzmacnia połączenia w mózgu. Dzieci

lubią wielokrotnie słuchać tej samej bajki. Za każdym razem są

w stanie lepiej zrozumieć schematy, na których oparta jest dana

opowieść. Zadbaj o to, aby powtórzenia odbywały się w ciekawy





sposób. Zaśpiewaj tę samą piosenkę w inny sposób, przeczytaj tę

sama książeczkę w innym otoczeniu.

Wielokrotne czytanie tej samej bajki wspomaga proces nauki.

Rozwija się słownictwo dzieci, ich pamięć i zrozumienie chronologii.

Badania wykazały, że dzieci często zadają takie same pytania po

dziesiątym usłyszeniu bajki, jak po zapoznaniu się z nią po raz

pierwszy. Dzieje się tak dlatego, że malcy uczą się języka stopniowo.

Każde wysłuchanie historii wzbogaca zrozumienie całości o kolejny

element.

By wspomóc proces nauki czytania, zaopatrz się w patyczek (może

być na przykład patyczek do szaszłyków lub chociażby zwykły, cienki

ołówek) i czytając dziecku książkę, pokazuj jednocześnie patyczkiem,

gdzie czytasz, przesuwając go pod odpowiednimi linijkami. Dobrze,

jeśli książeczka ma duże litery, na tyle duże by znaki graficzne były

dla dziecka dobrze widoczne i możliwe do rozróżnienia.

Czytaj też tzw. przewidywalne teksty – znajdziesz je w książkach

napisanych za pomocą ograniczonego i powtarzającego się

słownictwa i konstrukcji językowych. Dzieci uwielbiają czytać takie

teksty, gdyż dzięki nim mogą lepiej zrozumieć fabułę, same

dokańczać pewne zdania i wątki i poczuć się tak, jakby same były

w stanie przeczytać daną książeczkę. Doskonałe do tego celu są

wiersze Brzechwy czy Tuwima.

Czytając dziecku książki, od pierwszych dni życia stymulujesz rozwój

jego zmysłu słuchu. Przyzwyczajasz je do swojego głosu, uspokajasz.

Małe dziecko kojarzy czytanie z przyjemnym kontaktem z mamą lub

tatą. Ucząc je w późniejszym wieku, by czytało samo, stymulujesz

rozwój jego zmysłu wzroku, ćwiczysz jego spostrzegawczość, która

jest niezbędna do tego, by odróżnić poszczególne słowa czy litery.



http://www.mentis.pl/30573-najpiekniejsze-wiersze-dla?s=7357



http://www.mentis.pl/76183-brzechwa-dzieciom?s=7357





Jeśli uczy się przez zabawę, nigdy nie skojarzy czytania

z nieprzyjemnym obowiązkiem. Czyta szybciej i swobodniej, nie boi

się, że za chwilę będzie przez kogoś oceniane. Dziecko dostaje od

Ciebie narzędzie, które wprowadzi je w świat wiedzy i pozwoli, by

samo odkrywało informacje, które je zaciekawią. Rozbudzając w nim

pasję czytania, zarażasz je ciekawością świata i głodem wiedzy.

Dziecko będzie chętnie czytać w domu, w którym dorośli często

zaglądają do książek – to oczywista prawda, warto jednak ją

wyraźnie wyartykułować. Czytając dziecku regularnie, nie tylko

umilasz mu czas. Maluch widząc codziennie czytającego rodzica,

przyjmuje tę czynność za stały punkt programu dnia i włącza ją

w repertuar codziennych obowiązków. W przyszłości będzie chętniej

sięgać po książkę .

Czytaj dziecku minimum 10 minut i róbcie to codziennie. Czytaj nie

tylko wtedy, gdy Twoje dziecko siedzi nieruchomo całe zasłuchane.

Czytaj i wówczas, gdy Twój maluch jest żywiołowym dzieckiem:

bryka po pokoju, skacze po łóżku, macha nogą lub staje na głowie. Są

dzieci, które koncentrują się poprzez ruch. Uważnie Cię słuchają, ale

jednocześnie muszą się trochę poruszać i nie wolno im tego

zabraniać. Jeśli czytamy takim dzieciom, należy koniecznie

zaangażować je w akcję - pozwolić, by naśladowały zwierzęta,

zjawiska przyrodnicze itd.

Dziecko angażując się w akcję książki i losy poszczególnych postaci,

staje się bardziej empatyczne i wrażliwe, rozwija się więc

emocjonalnie. Widząc, że ktoś poświęca mu czas i rezerwuje go

specjalnie dla niego; zawsze, pomimo różnych prac, wywiązuje się ze

zobowiązania, dziecko czuje, że jest dla rodzica kimś ważnym –

wzrasta więc jego poczucie własnej wartości.





Rozmawiaj z dzieckiem o książkach, które sam przeczytałeś,

opowiadaj o ciekawostkach, anegdotach, przygodach bohaterów –

rozbudzisz tym ciekawość dziecka i sprowokujesz je, by samo zaczęło

sięgać po lekturę i dzielić się z Tobą pozyskanymi informacjami.

Jednak aby małe dziecko sięgnęło po książkę, musi mieć do niej

łatwy dostęp. Książki nie mogą stać na wysokiej półce, ulokowane

bezpiecznie za szklaną szybką lub w szafce zamykanej na kluczyk.

Kiedy książki wpadną w ręce „małego niszczyciela”, rodzice złoszczą

się i wydają zakaz dotykania ich w przyszłości. Niekiedy nawet

książeczki kupowane specjalnie dla dziecka są przez dorosłych

odkładane na wysoką półkę i dawane do ręki maluchowi tylko od

czasu do czasu w obecności mamy lub taty. Tymczasem malec musi

czuć się swobodnie wśród książek, nie bać się, że je zniszczy i rodzice

będą niezadowoleni. Poprzez swobodny dostęp do książek dziecko

zaprzyjaźnia się z nimi. Może na początku zniszczy jedną lub dwie,

ale zdziwisz się, jak szybko nauczy się posługiwać książką i jak

bardzo je polubi.

Każda podjęta przez dziecko próba nauki czytania powinna zostać

zakończona pochwałą, biciem brawo, uściskami i całusami. Na

początku postępów nie widać. Musisz zaufać swojemu dziecku

i traktować tę zabawę jako inwestycję na przyszłość.

Nauka liter i alfabetu

Gdy podejmiesz się nauczyć dziecko alfabetu, musisz zadbać o to, by

miało ono z literkami stały kontakt. Zakup mu drewniane klocki

z kolorowymi literkami na ściankach lub litery magnetyczne do

przyklejania na lodówce lub innych powierzchniach metalowych.




Nauka liter i alfabetu● str. 161

Takie literki można często znaleźć jako gratisowy dodatek

w opakowaniach płatków dla dzieci czy też jako „załącznik” do

dziecięcych czasopism. Literuj głośno imię swojego dziecka, imię

jego braciszka czy babci. Rysuj z nim literki w różnych kolorach (na

przykład tak, by stworzyć efekt tęczy) i w różnych rozmiarach.

Możesz też samodzielnie wykonać karteczki z literkami (wyciąć

z bloku technicznego kwadraty o rozmiarach np. 8cm x 8cm i na

każdym z nich napisać jedną dużą literę). Potem układajcie z tych

kartoników - na stole lub podłodze - różne słowa.

Możesz również sprezentować przedszkolakowi duży notes adresowy

z podziałem A – Z ( lub wykonajcie taki notes samodzielnie – zeszyt

+ naklejone karteczki z dużymi literami w porządku alfabetycznym)

i umieszczaj w nim słowa, o które pyta dziecko. Potem niech

samodzielnie wyszuka te wyrazy w notesie – będzie miał dzięki temu

możliwość oswojenia się z kolejnością liter w alfabecie. Otwórz notes

w dowolnym miejscu, wymień jakieś słowo i zapytaj: „Trzeba go

szukać z przodu czy z tyłu?”

Nauka pisania

Umiejętność pisania wymaga nie tylko uprzedniej znajomości języka

mówionego, ale także określonych sprawności manualnych. Na

początku dziecko musi się nauczyć kontrolować mięśnie swoich

dłoni, bawiąc się i manipulując różnymi przedmiotami. Twój maluch

nabierze w tym wprawy dzięki takim czynnościom jak: rysowanie,

malowanie, gryzmolenie, zabawa klockami Lego, układanie puzzli,

lepienie z plasteliny, łapanie piłki, używanie sztućców, ubieranie się

i zapinanie guzików, wycinanie i naklejanie wycinanek itp.




Nauka pisania● str. 162

Kiedy osiągnie odpowiednią sprawność manualną, która pozwoli mu

utrzymać w dłoni ołówek, zachęć go do rysowania różnych kształtów

przy pomocy szablonów, poprzez obrysowywanie ich ołówkiem.

Stwórz mu wiele okazji do rysowania i gryzmolenia długopisami,

ołówkami, kredkami czy kredą. Ćwiczcie różne wzory – pętle, łuki,

krzywizny, skosy, haczyki, zygzaki – wszystkie, jakie tylko dziecko

potrafi wymyślić albo naśladować po Tobie. Rysujcie kontury

realnych przedmiotów, np. zacinający deszcz, kłęby dymu,

kropkowane biedronki, zakrzywione księżyce, zwinięte w spiralę

węże, ludziki, zwierzęce ogony.

Zachęć dziecko do prowadzenia pamiętnika czy kroniki rodzinnej.

Na początku Ty możesz dokonywać wpisów, a dziecko będzie

wykonywało ilustracje lub przyklejało gotowe zdjęcia. Z czasem

zacznie dodawać swoje wpisy – od nagłówków począwszy, na

dłuższych, dwu- lub trzyzdaniowych komentarzach skończywszy.

Z pisaniem kojarzy się zawsze kwestia ortografii, czyli poprawnego

pisania słów. Zacznijmy od tego, że kłopoty z poprawnym pisaniem

nie są oznaką braku inteligencji, ani też słaba znajomość ortografii

nie wynika z lenistwa czy ze złej woli.

Przede wszystkim zadbaj o to, by pokazywać dzieciom różne sposoby

uczenia się pisowni i zachęcać do poszukiwania własnych,

skutecznych metod zapamiętywania.

Można to zrobić, posługując się wizualizacją: poproś dziecko, by

przyjrzało się uważnie danemu wyrazowi, a potem niech zamknie

oczy i spróbuje stworzyć jego obraz w swoim umyśle. A może

skuteczniejsza metoda to ta z wykorzystaniem narządów słuchu:

niech głośno przeliteruje dane słowo, słuchając jego brzmienia. Może

też uczyć się, posługując się ręką - kiedy zapisuje to słowo na różne





sposoby: różnymi kolorami, w różnych rozmiarach, stosując różne

kształty liter (tak jakby różnymi rodzajami czcionek).

A może metoda skojarzeń - na przykład „kura” piszemy przez „u”

otwarte, bo to „u” to takie „gniazdko”, do którego zaraz wpadnie

zniesione przez kurę jajko. A w burzy jest para literek („r” i „z”), bo

w czasie burzy też jest zawsze para - grzmot i błyskawica. Skojarzenia

mogą być przeróżne, nawet bardzo dziwne i absurdalne. Ważne, żeby

były skuteczne. Inna metoda – pisanie trudnych wyrazów palcem po

plecach dziecka – Ty „piszesz”, a dziecko zgaduje, co to za wyraz.

Która metoda okaże się najlepsza? To zależy od tego, czy Twoje

dziecko jest w przeważającej części wzrokowcem, słuchowcem czy

kinestetykiem. Nie dowiesz się tego, dopóki nie wypróbujesz wielu

metod. We wszystkich trzech przypadkach na pewno zadziała

metoda skojarzeń, gdyż opiera się ona na ogólnych właściwościach

naszego mózgu i mechanizmie działania ludzkiej pamięci. Co do

innych metod – musisz je po prostu przetestować.

U mojego dziecka na przykład zupełnie nieskuteczne okazało się

wielokrotne pisanie trudnych słów w zeszycie do dyktand. Natomiast

kilkukrotne powtarzanie pisowni wyrazu poprzez literowanie słów

na głos (tak się uczył przed dyktandami szkolnymi) dawało bardzo

dobre efekty. Pomóż dziecku w znalezieniu najlepszej dla niego

strategii uczenia się, dzięki podejściu nastawionemu na myślenie,

kojarzenie, wykorzystującemu możliwości wizualne (patrzenie),

werbalne (mówienie) lub motoryczne (pisanie).

Nie wpadaj w rozpacz, jeśli Twoje dziecko nie potrafi pisać

ortograficznie, a jego charakter pisma jest okropny. Dla

dramatopisarza George’a Bernarda Shawa ortografia zawsze była

trudna, ale nie wpłynęło to przecież na jakość jego pisarstwa. Poza





tym coraz częściej przy pisaniu korzystamy z komputera

i programów edycyjnych, które dzięki funkcji sprawdzania pisowni,

pomagają nam wyeliminować niechciane błędy.

By rozwinąć w dziecku nawyk i chęć do pisania, spróbuj dostarczyć

mu w domu powodów do wykorzystania tych umiejętności

w praktyce:

– prowadzenie kroniki rodzinnej, o czym pisałam wcześniej

– pisanie terminarza, harmonogramu zajęć, planu dnia

– pamiętnik z wakacji

– samodzielne wykonanie zaproszeń na przyjęcie urodzinowe

– listy i kartki pocztowe

– listy rzeczy do zapamiętania

– własne opowiadania, wiersze, piosenki

– własna gazetka

Własna gazetka to jest fantastyczna sprawa. Wiem, bo sama

w dzieciństwie, w zaciszu domowym, taką „redagowałam”. Ponieważ

interesowały mnie zwierzęta i rośliny, stworzyłam małą gazetkę

o tytule: „Przyroda wokół nas”, gdzie zamieszczałam różne

ciekawostki na temat fauny i flory, wierszyki i opowiadania,

wszystko to, co stworzyłam samodzielnie w przypływie „weny

twórczej” lub co znalazłam w dostępnych materiałach z biblioteki.

Tworząc swoją gazetkę, dziecko wykorzystuje i rozwija

zainteresowania, uczy się korzystania z różnych źródeł i znajdowania

potrzebnych mu informacji, rozwija się wszechstronnie, bo gazetka

zawiera przecież zarówno suche fakty, jak i dziecięcą poezję czy

odręcznie rysunki.




Nauka języka obcego● str. 165

Nauka języka obcego

Mózg dziecka posiada szczególną zdolność uczenia się języków, która

zmniejsza się z upływem lat, więc najmłodsze lata, zwłaszcza

pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia, to najlepszy czas, aby

przyswoić sobie język obcy lub nawet dwa. Nauka dziwnie

brzmiących obcych słów cieszy wszystkie dzieci, zwłaszcza jeżeli

dbamy o to, żeby sprawiała im przyjemność i przypominała zabawę.

Niektórzy naukowcy proponują, aby do szóstego roku życia nauczyć

malców 50 podstawowych słów z obcej mowy. Dzięki temu mózg

przyporządkuje neurony do poszczególnych dźwięków, tworząc

podstawę dla późniejszej nauki. Wyniki badań i obserwacji wskazują

na to, że ta niezwykła chłonność mózgu trwa do 10-ego roku życia,

wiec wiek od 6 do 10 lat można przeznaczyć na zorganizowaną naukę

drugiego języka.

Dzięki zastosowaniu tej metody, malec powinien mówić drugim

językiem bez rodzimego akcentu, a także będzie potrafił myśleć

w obu językach. Jeśli znasz jakiś język obcy, poświęć codziennie

dziesięć do dwudziestu minut, aby pouczyć malucha. Jeśli nie –

zajrzyj na moją stronę. Znajdziesz tam działy Słowniczek obrazkowy

dla dzieci i Gramatyka angielska dla dzieci, w obu przypadkach ze

ścieżkami dźwiękowymi z wymową. Nawet nie znając angielskiego,

będziesz mógł – z moją małą pomocą – dać dziecku dobre podstawy.

Również na moim blogu znajdziesz kategorię „Angielski dla dzieci”,

gdzie zamieszczam przykłady zabaw pomocnych w nauce obcego

języka.



http://www.superkid.pl/blog/?cat=12



http://www.superkid.pl/blog



http://www.superkid.pl/English/basic_grammar



http://www.superkid.pl/English/picture_dictionary







Ćwiczenia i zabawy● str. 166

Ćwiczenia i zabawy

Dotychczas przedstawiłam Ci wiele metod pracy i zabawy

z dzieckiem, które wspomagają rozwój jego inteligencji językowej.

Poniżej natomiast podaję konkretne ćwiczenia i zabawy do

natychmiastowego wykorzystania.

– ćwiczenia z rymowaniem słów (przykład: Zabawy z rymami)

– ćwiczenia z wymianą fonemów (jakie słowo powstanie, jeżeli

usuniemy „g” w słowie gama i zastąpimy ją głoską „m”? Jeśli

dziecko nie potrafi zrobić tego „w głowie”, wykorzystaj literki

magnetyczne lub wycięte z papieru)

– krzyżówki i rebusy (można wykorzystać gotowe lub zrobić

samemu)

– ułożyć zdanie z rozsypanki wyrazowej (np. napisz na pasku

papieru dużymi literami: Kasia pobiegła do sklepu; potnij pasek

na poszczególne wyrazy i rozsyp karteczki. Zadaniem dziecka jest

ułożyć poprawne zdanie)

– ułożyć dowolną historyjkę zawierającą zestaw podanych słów (np.

ułóż historyjkę tak, by znalazły się w niej wszystkie te słowa:

grzybek, mrówka, słońce, kopać, zamknięty)

– opowiadanie dowcipów i zagadek. Żart jest grą słowną, która bez

wątpienia kształci inteligencję językową. Rozśmiesza nas obecne

w żarcie twórcze i nieoczekiwane połączenie dwóch pojęć. Żeby

docenić żart, musimy to połączenie dostrzec. Zagadki działają

w taki sam sposób.

– układanie własnych wierszyków i rymowanych piosenek (przykład

„spontanicznej twórczości własnej” :-) : Takie sobie wierszyki).

Wierszyki i rymowanki sprawiają dzieciom ogromną radość aż po

okres szkolny. Już z najmłodszymi można się świetnie bawić,

układając i deklamując najprostsze rymowanki, później

przychodzi czas na dłuższe wierszyki. Reaguj na recytację dziecka



http://www.superkid.pl/intelig_jezykowa/wierszyki_zwierzeta/








pochwałami, baw się i deklamuj razem z nim.

– układanie węża z wyrazów, w którym pierwsza litera wyrazu jest

ostatnią poprzedniego (lalka – ananas – słoik – kaczor – rower

– rak itp.)

– podaj dowolną literę i wszyscy starają się podać jak najwięcej

różnych wyrazów, które się na tę literę zaczynają: nazwy zwierząt,

produktów żywnościowych, ubrań itp. Im więcej, tym lepiej.

– łańcuch liter – pierwszy uczestnik zabawy podaje jakąś literę,

następny – podaje kolejną (mając w głowie konkretny wyraz),

kolejna osoba podaje następną literę (mając na myśli jeszcze inny

wyraz) i tak dalej, aż dojdzie do utworzenia pełnego słowa, np.

mama: L (mając na myśli: listek)

dziecko: LA (mając na myśli: lalka)

mama: LAT (mając na myśli: lato)

dziecko: LATA (mając na myśli: latawiec)

mama: LATAR (mając na myśli: latarnia)

dziecko: LATARK (mając na myśli: latarka)

mama: LATARKA

– zabawa w nauczyciela: dziecko uczy swojego misia, lalkę lub inną

ulubioną maskotkę nowych liter i słów.

– zabawa w detektywa: dziecko próbuje znaleźć w pokoju lub na

jakiejś bogatej w szczegóły ilustracji wszystkie przedmioty na

daną literę.

– ćwiczenie poprawnej wymowy tzw. łamańców językowych, np.

Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.

Stół z powyłamywanymi nogami.

W czasie suszy szosa sucha.

Wiele innych ciekawych łamańców znajdziesz w Wikipedii.

– Gra w 20 pytań: jeden uczestnik zabawy wybiera jakiś

przedmiot/obiekt i nie zdradza, co ma na myśli. Drugi gracz

zadając pytania ogólne (czyli takie, na które można odpowiedzieć

tylko TAK lub NIE), musi odgadnąć – wnioskując z uzyskanych



http://pl.wikiquote.org/wiki/%C5%81ama%C5%84ce_j%C4%99zykowe





odpowiedzi - o jaki przedmiot lub obiekt chodzi.

– Zabawy w inicjały. Wybieramy dowolny wyraz i próbujemy ułożyć

zdanie lub wyrażenie, którego wszystkie słowa będą rozwinięciem

liter wchodzących w skład wyrazu, np.

SZKOŁA – Super Zabawne Kręcenie Oczami Łobuzerskich

Ancymonów

Oczywiście im zabawniejsze skojarzenia tym lepiej – nawet jeśli

nie mają głębszego sensu :-)

– opowiastka zdanie po zdaniu: pierwszy uczestnik wymyśla zdanie

rozpoczynające bajkę lub opowieść, kolejny podaje następne

zdanie, które będzie sensowną kontynuacją poprzedniego i tak

dalej – aż powstanie cała opowieść.

– potnij opakowanie lub etykietę, na których są różne napisy.

Dziecko składa kawałki – tak jak puzzle – w jedną całość.

– powypisuj na osobnych kartkach słowa, które dzieci (rodzeństwo

lub dzieci na przyjęciu urodzinowym) rozpoznają i włóż kartki do

pudełka. Niech dzieci kolejno losują po jednej kartce i starają się

pokazać znaczenie wyciągniętego słowa, tak aby ich koledzy mogli

je odgadnąć.

– Zabawa w uzupełnianie zdań. Podaj początek zdania i poproś, by

dziecko je uzupełniło. Początki mogą być takie:

Najchętniej ...

Inne dzieci ...

Próbuję ...

Dorośli ...

Chciałabym wiedzieć ...

Czasem myślę ...

Nienawidzę ...

Nie dość, że dziecko poćwiczy prawidłowe budowanie zdań, to

jeszcze wiele się dowiesz na temat swojej pociechy :-).

– Zabawa w rzut do celu. Dziecko stoi na środku pokoju z miękką

piłeczką z gąbki, a Ty wypowiadasz literę, np. G. Dziecko próbuje





znaleźć w pokoju przedmiot, którego nazwa rozpoczyna się na tę

literę i rzuca w niego piłeczka, tak by trafić w cel.

Jedno jest pewne - im więcej dziecko bawi się dźwiękami, literami

i słowami, tym łatwiej przyjdzie mu nauka czytania i pisania.

Właściwa ocena rozwoju dziecka

W mówieniu i nauce języka dużą rolę odgrywają czynniki psychiczne,

dlatego w przypadku ewentualnych problemów czy zaburzeń

u dziecka warto poszukać prawdziwej ich przyczyny, a nie

dopatrywać się braku inteligencji czy talentu. Ponieważ człowiek

uczy się i poznaje język we własnym środowisku, w zaburzeniach

mowy albo opóźnieniach rozwojowych odzwierciedlają się nierzadko

pęknięcia i napięcia w stosunkach wychowawczych między

rodzicami a dziećmi.

Poniżej podaję niektóre problemy, z jakimi stykają się rodzice:

1. Regresja językowa

Powrót dziecka do wczesnodziecięcych form wymowy i gramatyki.

Dziecko zaczyna nagle mówić jak małe „bobo”. Tymczasem regresja

może być naturalną częścią rozwoju języka. Dziecko stale bawi się

językiem i eksperymentuje. Regresja bywa też próbą dzieci

zwrócenia na siebie uwagi. Najczęstsze przyczyny tego typu regresji

to:

– rozpieszczanie dzieci (używanie przez rodziców zdrobnień

i pieszczotliwych określeń przez zbyt długi czas utrwala infantylny




Właściwa ocena rozwoju dziecka● str. 170

język malucha)

– dziecko broni się przed możliwością nadmiernych wymagań, chce

pokazać, że jest jeszcze bardzo małe i nie sprosta naszym

oczekiwaniom.

– zazdrość – kiedy urodzi się siostra lub brat, dziecko próbuje się do

niego/niej upodobnić, by zaskarbić sobie miłość rodziców, która

wg niego jest nierówno rozdzielona.

2. Jąkanie rzeczywiste i jąkanie o podłożu rozwojowym

Jąkanie uwarunkowane rozwojowo pojawia się między trzecim

a piątym rokiem życia i może potrwać do dziesięciu miesięcy,

a nawet nieco dłużej. Dziecko dojrzewa, wiele spostrzega i uważnie

obserwuje, chce powiedzieć więcej niż zdoła i zaczyna się jąkać

i zacinać. Rozwojowe jąkanie wyraża się powtarzaniem części zdań

i słów, przeciąganiem początkowych głosek. Dziecko przerywa nagle

w środku zdania i zaczyna od nowa.

W przypadku prawdziwego jąkania dziecko boi się mówić. Dochodzi

do trwałej postawy unikania. Napięcia są widoczne w całym ciele –

dziecko dygoce, usta drgają. Nie występuje kontakt wzrokowy ze

słuchaczem.

Wiele opóźnień i zaburzeń w mówieniu uwarunkowanych rozwojowo

– w tym jąkanie - nie oznacza braku inteligencji!

Gdy dziecko się jąka:





● obserwuj sytuacje, w których jąkanie nie pojawia się i staraj się,

by takie sytuacje w sposób naturalny pojawiały się częściej

● stwarzaj okazje do rozmowy, żeby podsycać chęć i śmiałość do

mówienia

● zwracaj większą uwagę na treść wiadomości, którą dziecko

przekazuje niż na jej formę. Niech dziecko wie, że go uważnie

słuchasz, a nie zwracasz bez przerwy uwagę na jego zacinanie się.

● koniecznie utrzymuj kontakt wzrokowy z jąkającym się dzieckiem

● akceptuj dziecko takim, jakim jest.

No i oczywiście skonsultuj się ze specjalistą. Pamiętaj tylko

o jednym: nie koncentruj uwagi samego dziecka na tej przypadłości,

w przeciwnym wypadku zacznie się ona niepotrzebnie pogłębiać.

3. Dziecko zaczyna mówić późno.

Nie wyciągaj pochopnych wniosków w przypadku, gdy dziecko –

w Twojej ocenie – zaczyna mówić później niż inne dzieci. W tej

dziedzinie różnice bywają przeogromne. Niektóre maluchy potrafią

budować krótkie zdania w wieku osiemnastu miesięcy, inne -

głównie chłopcy - często przed upływem dwóch i pół roku, a nawet

później, mówią ciągle niewiele. Pamiętaj o tym, o czym pisałam

wcześniej – dostarczaj dziecku wielu bodźców i pozwalaj mu

rozwijać się we własnym tempie.

Niniejszy rozdział oczywiście nie wyczerpuje tak szerokiego

zagadnienia jakim jest rozwijanie inteligencji językowej dziecka, ale

mam nadzieję, że masz już teraz pewne rozeznanie w tym temacie.

Możesz dalej rozwijać swoją wiedzę, zaglądając do literatury.

Oto przykładowe pozycje, które mogę polecić:





– "Nauka czytania przez zabawę"

– "Wczesne czytanie"

– "Mowa dziecka"

Zapraszam Cię również do siebie na stronę, gdzie w kategorii

„Inteligencja językowa” znajdziesz wiele pożytecznych informacji

i dalszych propozycji zabaw.

A teraz, z czystym sumieniem, mogę przejść do kolejnego rodzaju

inteligencji :-). W następnym rozdziale dowiesz się, jak rozbudzić

w Twoim dziecku żyłkę matematycznego geniusza :-).






http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=74969&idp=635

http://www.mentis.pl/46201-wczesne-czytanie?s=7357

http://www.mentis.pl/76782-nauka-czytania-przez-zabawe?s=7357




Inteligencja logiczno-matematyczna● str. 173

Inteligencja logiczno-matematycznaInteligencja logiczno-matematyczna

Na temat tego typu inteligencji pokutuje wiele fałszywych opinii

i uprzedzeń. Tymczasem, żeby ją rozwinąć, potrzebne są tak

naprawdę tylko dwie rzeczy. Pomyślisz zapewne: pierwsza to talent.

Otóż nie. Spójrz:

odpowiednie nastawienie + systematyczny trening

= inteligencja logiczno-matematyczna

Wydaje się niewiarygodne? A jednak jest to prawda. Zresztą

równanie to jest jednakowo prawdziwe dla każdego innego typu

inteligencji.

Za chwilę zajmę się i jednym, i drugim składnikiem, ale najpierw

odpowiedzmy sobie na pytanie, co się właściwie kryje pod tytułowym

pojęciem.

Istota inteligencji logiczno-matematycznej

Osoby, które rozwinęły ją w dobrym stopniu, mają łatwość radzenia

sobie z liczbami, działaniami arytmetycznymi, pojęciami i tworami

abstrakcyjnymi, pojmują związki logiczne i zależności systemowe.

Wiąże się z tym bezpośrednio umiejętność wyciągania wniosków

ogólnych, czyli myślenia indukcyjnego. Dzięki tej umiejętności

jesteśmy w stanie rozpoznawać zależności, reguły, związki,

podobieństwa. Przykładowo, dziecko potrafi bez szczególnych

problemów przestawić się z jednego programu obsługi komputera na




Istota inteligencji logiczno-matematycznej● str. 174

inny, nie musząc uczyć się wszystkich zasad działania programu od

początku.

Dziecko obdarzone wybitnym talentem matematycznym od

najmłodszych lat szybko operuje cyframi i liczbami oraz rozwiązuje

zadania raczej skrótami aniżeli długimi, nudnymi sposobami.

Zazwyczaj jasno formułuje swoje myśli, bywa perfekcjonistą, często

gra w szachy lub muzykuje. Żąda konkretnych dowodów, nie ufa ani

własnej, ani cudzej intuicji. Wykazuje wytrwałość i upór

w rozwiązywaniu zadań. Interesuje się systemami liczb i wartości,

zegarami i kalendarzami.

Nie każde dziecko będzie matematycznym geniuszem, ale każde ma

możliwość opanowania tej dziedziny wiedzy w stopniu bardzo

dobrym. Jakie umiejętności w tym zakresie będzie miało Twoje

dziecko? – zależy to przede wszystkim od Ciebie.

Matematyka to nie tylko zdolność posługiwania się cyframi. Dziecko

potrzebuje języka, aby rozumieć problemy matematyczne i łączyć ze

sobą fakty przechowywane w pamięci. Uczenie się tabliczki

mnożenia wymaga posługiwania się zarówno językiem, jak

i pamięcią. Wiedza geometryczna, znajomość kształtów i przestrzeni

wymaga też posługiwania się innymi typami inteligencji, zwłaszcza

inteligencji wizualno-przestrzennej. Dlatego tak ważne jest to, co

zawsze podkreślam – wszechstronna edukacja dziecka. Dostarczanie

mu wielu różnorodnych bodźców, które będą stymulować rozwój

różnych umiejętności.

Niektóre dzieci już w wieku 3 lat potrafią wyrecytować imponujący

ciąg liczb, ale rozumienie liczb to coś więcej niż wypowiadanie ich

nazw. Maluchy potrzebują pomocy, żeby poczuć liczby – nauczyć się





je widzieć i dotykać, tak samo jak mówić – i ćwiczyć ich używanie,

tak samo jak ich wypowiadanie.

Nawet zupełnie małe dzieci mają już jako takie wyobrażenie na

temat wielkości i ilości – potrafią na przykład ocenić, w której ręce

jest więcej cukierków, a starsze przedszkolaki potrafią liczyć

i dodawać na palcach. Jednakże u dzieci w tym wieku nie są jeszcze

rozwinięte mechanizmy poznawcze, umożliwiające wytworzenie się

POJĘCIA liczby. Dziecięcy sposób myślenia ilustruje ciekawe

doświadczenie przeprowadzone przez szwajcarskiego specjalistę

psychologii rozwojowej, Jeana Piageta.

Prezentował on dzieciom dwa sznurki koralików: dokładnie pod

sznurkiem czarnych korali ułożone były korale białe, liczba

koralików na obu sznurkach była taka sama. Na pytanie, w którym

rządku jest więcej koralików, niemal wszystkie dzieci bez wahania

odpowiadały, że w obu sznurkach jest ich tyle samo. Następnie

Piaget w obecności dzieci rozsuwał korale jednego z rządków, tak aby

utworzyły dłuższą linię, bez dodawania i bez ujmowania koralików.

Mimo to duża liczba dzieci twierdziła teraz, że w luźno ułożonym

rządku jest korali więcej.

W tym doświadczeniu wyraźnie widać, że u dziecka od pierwszych

prób oszacowania wielkości czy ilości do prawdziwego zrozumienia

pojęcia liczby jest jeszcze długa droga. Tymczasem rodzice często

niewiele robią w tym kierunku, by tę drogę dziecku ułatwić. Są

zazwyczaj bardzo dumni i szczęśliwi, kiedy ich maluch prawidłowo

pokazuje na paluszkach, ile ma lat. Chwalą się znajomym i rodzinie,

gdy ich pociecha potrafi policzyć do trzech, a potem aż do dziesięciu.

Po tych kilku chwilach zachwytu rzadko który rodzic idzie jednak

o krok dalej i celowo rozwija matematyczne zdolności swojej





latorośli. Właśnie w tym okresie życia, w którym dzieci najłatwiej

i najszybciej przyswajają informacje, a nauka jest autentyczną

zabawą, dorośli najczęściej ograniczają dzieciom dostęp do

poznawania tajników matematyki. Nie mają czasu lub cierpliwości,

nie wiedzą jak to zrobić lub też z góry zakładają, że dziecko niewiele

jeszcze zdoła zrozumieć. Tymczasem w momencie pójścia do szkoły

nieodkryte wcześniej zdolności stopniowo zaczynają zanikać,

przyswajanie nowych informacji trwa dłużej, a to, co do tej pory

mogło być zabawą, staje się obowiązkowym przedmiotem szkolnym.

Dzieci, które w szkole nie potrafią sprawnie liczyć, nie urodziły się

głupie, leniwe czy obdarzone wyłącznie zdolnościami

humanistycznymi. Ich talent matematyczny nie został po prostu

rozwinięty, gdyż czas i materiał do nauki zostały źle dobrane. Co

prawda, nawet w niesprzyjających warunkach uczniowie są w stanie

opanować arytmetykę w stopniu zadowalającym, ale dzieciom, które

poznały ją we WCZESNYM dzieciństwie, przychodzi to

zdecydowanie szybciej i łatwiej. Ograniczając im dostęp do

matematyki w wieku 2 – 6 lat, odbieramy im przyszłą lekkość

poruszania się w tej dziedzinie wiedzy.

Odpowiednie nastawienie

Wielu rodziców niepewnie czuje się w matematyce. Niektórzy jej

w szkole nienawidzili. To przedmiot, który wiąże się dla nich

z poczuciem zagrożenia czy nawet przegranej; tajemniczy ogród, do

którego nigdy nie znaleźli klucza. A co Ty odczuwasz? Czy

przechodzą Cię ciarki na samą myśl o zawiłych zadaniach

matematycznych? ;-)




Odpowiednie nastawienie● str. 177

Dobra wiadomość jest taka, że Twoje dzieci nie muszą się czuć tak

samo. Nawet jeżeli Ty nigdy nie byłeś orłem z matematyki lub

wszystkie wzory dawno Ci już uleciały z głowy, to i tak możesz

skutecznie pomóc dziecku w odnalezieniu klucza do tego

tajemniczego ogrodu.

Mały człowiek musi mieć przede wszystkim świadomość, że bez

większych problemów JEST W STANIE osiągać sukcesy

w matematyce i musi też wiedzieć, jak matematyka może mu pomóc

w życiu codziennym. Pomóż mu zrozumieć, jak bardzo ta dziedzina

wiedzy jest UŻYTECZNA w prawdziwym świecie.

Matematyka w domu powinna być zabawą. Dobra zabawa nie

gwarantuje jeszcze, że dziecko stanie się matematycznym ekspertem,

ale stworzy atmosferę, w której uczenie się będzie procesem

naturalnym, łatwym i przyjemnym. Ucząc maluchów matematyki

jeszcze przed pójściem do szkoły, dajemy im szansę na trwałe

postrzeganie tego przedmiotu w kategoriach zabawy. Obcując

z matematyką codziennie, dziecko oswaja się z liczbami,

zależnościami, logiką. Dzięki temu nowe zadania do rozwiązania

budzą jego ciekawość, chęć podjęcia wyzwania, a nie lęk przed

porażką. Wplatając matematykę w codzienne zabawy, pozwalamy

maluchowi doświadczać matematyki „praktycznej”, którą można

dotknąć, powąchać i zasmakować, a nie tylko zobaczyć na papierze

w postaci nic nieznaczących dla dziecka symboli.

Dorosły, który nie lubił matematyki i miał z nią kłopoty, może

nieświadomie tę niechęć swojemu dziecku zaszczepić. By temu

zapobiec, trzeba zamienić naukę w zabawę i bawić się w nią razem

z dzieckiem od najwcześniejszych lat.




Trening czyni mistrza● str. 178

Trening czyni mistrza

Aż do lat 60-tych, a nawet 70-tych ubiegłego stulecia wielu badaczy

sądziło, że umiejętność wnioskowania i rozpoznawanie związków

logicznych to w znacznym stopniu zdolność wrodzona. Jednakże

ostatnio przedstawiono na podstawie badań przekonywające

dowody, że właśnie tę umiejętność można naprawdę SKUTECZNIE

TRENOWAĆ.

Zmysł matematyczny jest zdolnością wrodzoną, którą posiada

KAŻDY z nas. Dlatego przy wystarczającej ilości ćwiczeń KAŻDE

DZIECKO może osiągać dobre wyniki w matematyce. Jednak chociaż

rodzimy się z tym niezwykłym zmysłem, tylko od naszych życiowych

doświadczeń zależy, czy wykorzystamy nasz potencjał i wszystkie

możliwości, jakie daje ten typ inteligencji.

Matematyka ma ścisły związek ze światem, w którym żyjemy.

Matematyka to kupowanie dziesięciu jaj oraz dwóch i pół kilograma

ziemniaków, to dzielenie się kostkami czekolady z przyjaciółmi albo

sprawdzanie, jakiego rozmiaru butów potrzebujemy. Matematyka to

liczenie kieszonkowego, kupowanie czegoś i sprawdzanie, ile

pieniędzy nam zostało. Matematyka to obliczanie ile musimy

zaoszczędzić każdego miesiąca, żeby kupić sobie ten prezent,

o którym zawsze marzyliśmy. Matematyka to liczenie i sadzenie

roślin w ogrodzie. Matematyka to ważenie mąki potrzebnej do ciasta.

Matematyka to sprawdzanie wyników totalizatora sportowego,

mierzenie materiału na sukienkę, szukanie najlepszych okazji

podczas zakupów, a także wiele innych codziennych zajęć.

Inteligencja matematyczna stwarza dzieciom możliwość rozumienia

liczb i opisywania przy ich pomocy otaczającej je rzeczywistości.

Jednym ze sposobów, w jaki opisujemy świat, jest mierzenie go na





przykład miarkami, którymi posługujemy się w przepisie

kulinarnym. Inny polega na rozumieniu zależności pomiędzy

figurami geometrycznymi na przykład takimi, które tworzą wykrój

sukienki. Wiedza na temat liczb, figur geometrycznych i miar jest

nam potrzebna w domu, w banku, sklepie i w każdej gałęzi

przemysłu usługowego.

W materialnym świecie liczby są wszędzie. Codziennie zdarzają się

okazje, żeby liczyć razem z małymi dziećmi – gwiazdy, sztućce,

zabawki, guziki, palce, kromki chleba, herbatniki, pieniądze. Liczby

są w otaczających nas przedmiotach – w zegarach, na stronach

książek, na drzwiach wejściowych, metkach ubrań, opakowaniach

i butelkach. Inne przykłady? Proszę bardzo: nr klatki schodowej, nr

autobusu, nr boczny na taksówce, numery w nazwach sklepów (np.

1001 drobiazgów), temperatura na termometrze za oknem, w pokoju

lub w piekarniku, daty w kalendarzu... Materiał edukacyjny więc jest

przebogaty :-).

Dzieci uczą się początków matematyki w taki sam sposób, jak uczą

się mówić i czytać, to znaczy poprzez mówienie, słuchanie

i codzienne doświadczenia, na przykład dodawanie punktów w grach

lub mierzenie składników w przepisach. Proste ćwiczenia,

zapoznające z liczbami i poprawiające umiejętność liczenia,

narzucają się same podczas wykonywania codziennych czynności:

powiedz dziecku, żeby przyniosło z koszyka dwa jabłka, żeby

odniosło na półkę trzy książeczki, żeby podało Ci cztery ziemniaki.

Liczby oraz ilości odgrywają w dziecięcych zabawach dużą rolę: czy

jest to zabawa w sklep, czy w teatr, zawsze pojawia się pojęcie liczby

i ilości. Także kiedy dzieci dzielą między siebie słodycze, owoce,

kiedy oceniają, kto dostał większego loda.




Trening czyni mistrza●str. 180

W zaznajamianiu się z pojęciem liczby i w rachowaniu mogą pomóc

dziecku pewne gry i zabawy. Dobre są rymowane wyliczanki albo gry

na powietrzu, w których dziecko przeskakuje z pola na pole, głośno

licząc, na przykład gra w klasy (taka gra ćwiczy jednocześnie

motorykę i koncentrację). Także gry planszowe z kostką albo samo

rzucanie kostki wymagają znajomości liczb i ćwiczą liczenie: dziecko

widzi liczbę kropek na bokach kostki, musi liczyć pola przy ruchach

pionków. Podobnie gra w domino korzystnie wpływa na sprawność

w liczeniu.

Czasami nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo zaniedbujemy okazje,

by dziecko czegoś nauczyć. Weźmy jako przykład zakupy. Próbujesz

skoncentrować się na wyborze odpowiedniego produktu, a tu

dziecko z boku Ci stęka i marudzi. Nie strofuj go wtedy, tylko daj mu

zajęcie. Wykorzystaj ten czas, by uczyć je podstaw matematyki. Może

na przykład spróbować znaleźć pięć cen, które zawierają w sobie

liczbę 2. Albo może sprawdzić, który artykuł na półce ma najwyższą

cenę. Gdy upora się z zadaniem – koniecznie je pochwal. Dziecko się

nie będzie nudzić (a nawet się czegoś nauczy), a Ty będziesz miał

trochę spokoju.

Matematyka to także rozmiary i kształty. Już od najmłodszych lat

można dziecku proponować zabawki i zabawy uczące rozpoznawać

i klasyfikować kształty czy kolory. Są to na przykład formy

z miejscami na wkładanie klocków w określonych kształtach albo

kolorach czy też stojaczki do nakładania kółek wg wielkości.

Rozpoznawanie cech przedmiotu, ćwiczenie spostrzegawczości,

dostrzeganie różnic w kształcie i kolorze to rzeczy, które Twoje

dziecko może ćwiczyć także podczas innych zabaw: przy układaniu

klocków z obrazkami, puzzli, loteryjek obrazkowych, także grając

w Piotrusia. Tę samą funkcję spełniają gry planszowe.





Dobrze jest przy nauce pobudzać wszystkie zmysły dziecka i unikać

abstrakcji. Znacznie to naukę przyspieszy i sprawi, że będzie ona dla

dziecka bardziej interesująca. Niech liczy konkretne przedmioty,

układa figury z konkretnych elementów (dlaczego by na przykład nie

użyć szczypiorku do układania kwadratów i prostokątów?), niech

wykorzystuje swoje palce, kredki, piłeczki i co tam jeszcze ma pod

ręką.

Według Glenna Domana, matematyki można uczyć nawet bardzo

małe dzieci zgodnie z zasadą, że im młodsze dziecko, tym szybciej

i łatwiej się uczy. Doman opracował metodę, która – w uproszczeniu

- polega na pokazywaniu dziecku kart z czerwonymi kropkami. Ilość

kropek na karcie odpowiada liczbie, jaką poznaje dziecko. Rodzic,

pokazując kartę, wypowiada wyraźnie adekwatny liczebnik. Również

za pomocą kart wprowadzane są równania i proste zadania.

W końcowym etapie karty z kropkami zastępowane są kartami

z cyframi. Kropki i cyfry musza mieć przy tym określoną wielkość

oraz kolor, by niedojrzała droga wzrokowa małego dziecka mogła je

uchwycić.

Jeśli interesuje Cię ta metoda, możesz zajrzeć do "Naucz małe

dziecko myśleć i czuć" Katarzyny Rojkowskiej. Nawet jeśli nie

zastosujesz tej metody dokładnie wg wskazówek Domana, to można

z niej wyciągnąć wiele ciekawych inspiracji.

Pamiętaj, że zabawa z dzieckiem w matematykę ma sens jedynie

wówczas, gdy wierzysz w to, że Twoje dziecko może się jej nauczyć.

Katarzyna Rojkowska podaje bardzo ważne przesłanki, jakie muszą

być spełnione, żeby taka zabawa przynosiła oczekiwane efekty:

1. zawsze bawisz się równie dobrze jak dziecko

2. prezentujesz dziecku materiał z entuzjazmem i radością











3. bawicie się tylko wówczas, gdy Ty i Twoje dziecko jesteście

w dobrej formie

4. w zabawę angażujesz pozostałych członków rodziny

5. kończysz zabawę, zanim zechce ją skończyć Twoje dziecko

6. nagradzasz dziecko pochwałami, całusami i uściskami, a nie

słodyczami czy zabawkami

7. nie sprawdzasz dziecka i nie nakłaniasz, by prezentowało swoje

zdolności, jeśli nie ma na to ochoty

8. miejsce do zabawy w matematykę powinno być dobrze oświetlone

i pozbawione bodźców rozpraszających (telewizor, radio, zabawki,

przeszkadzający domownicy)

Zawsze doceniaj nie wynik, lecz podjęty przez malucha wysiłek.

W zabawie w matematykę dziecko nie robi „błędów”, tylko

podejmuje próby (udane lub nie) i to jest w tej zabawie

najcenniejsze. Jeśli nie będziesz dziecka oceniać i krytykować,

a jedynie stawiać mu wyzwania w formie zabawy i zawsze je chwalić

za podjęty wysiłek, sam się zdziwisz efektami. Dzieci tak naprawdę

uwielbiają rozwiązywać zadania. Szczególnie, gdy prezentuje się je

w formie tajemniczych zagadek, rebusów, łamigłówek.

Zapewnij dziecku swobodny dostęp do kart, patyczków i innych

materiałów dydaktycznych. Jest to o tyle ważne, że starsze dzieci

(3 i 4 letnie) lubią zamieniać się rolami i uczyć swoich rodziców,

młodszego braciszka lub siostrzyczkę czy też lalki i misie.

Gry i zabawy matematyczne

Poniżej podaję różne przykłady zajęć i zabaw, dzięki którym

przemycisz dziecku sporo matematycznej wiedzy:




Gry i zabawy matematyczne● str. 183

1. Każda gra, w której zdobywa się punkty, jest grą liczbową. Zadbaj

o to, by dziecko pełniło rolę „sekretarza” i zapisywało za każdym

razem wyniki, a potem niech je zliczy – na kartce, na liczydle,

w pamięci lub na kalkulatorze.

2. Zabawa w bzyk: wybierz liczbę od 1 do 9, np. 3 (im starsze

dziecko, tym większa może być liczba). Gracze (jeśli jest Was tylko

dwójka, to Ty i dziecko) wymieniają kolejne liczby, mówiąc „bzzz”

za każdym razem, kiedy pojawia się wielokrotność liczby

wybranej, na przykład:

1, 2, bzzz, 4, 5, bzzz, 7, 8, bzzz itd.

Później możecie spróbować z dwiema liczbami jednocześnie, np.

3 i 5, mówiąc „bzzz” zamiast jednej i „biii” zamiast drugiej (jest to

wersja trudniejsza dla starszych dzieci):

1, 2, bzzz, 4, biii, bzzz, 7, 8, bzzz, biii, 11, bzzz, 13, 14, biiibzzz

3. Obliczanie rejestracji: małe dzieci dodają cyfry na wybranych

tablicach rejestracyjnych samochodów, np.

05684: 0 + 5 + 6 + 8 + 4 = 23

starsze dzieci mogą je mnożyć:

05684: 0 x 5 x 6 x 8 x 4 = 0

4. Rzucanie do celu - np. piłeczką pingpongową do opakowania po

jajkach (zaznaczamy na każdym wgłębieniu ilość punktów:

od 1 do 10). Zdobywamy tyle punktów, ile zaznaczono na

wgłębieniu, do którego wpada piłeczka (lub inny przedmiot,

którym się posłużyliście). Lub też tradycyjnie - rzutki do tarczy.





Dziecko zlicza punkty.

5. Zgadywanki: ile waży świąteczne ciasto, worek ziemniaków, para

butów, ile jest zapałek w pudełku, kawałków ananasa w puszcze,

cukierków w torebce albo podaj wysokość lodówki, szerokość

drzwi.

Zgadujemy, potem mierzymy i sprawdzamy, kto był najbliższy

prawdy.

6. Gry z kalkulatorem. Kalkulator to ważne narzędzie

w matematyce. Co prawda nie uczy reguł, ani rozumowania, ale

pozwala na oswojenie się z dużymi liczbami. Oto kilka

przykładów:

- gra w 21: pierwszy gracz naciska dowolną liczbę od 1 do 9.

Następny gracz dodaje do niej dowolną liczę od 1 do 9. Gracze

dodają liczby kolejno, ale każda z nich może być użyta tylko raz

(zapisywanie liczb na kartce to dobry sposób na unikniecie

ewentualnych sporów). Gracz, który uzyska sumę 21, wygrywa.

Przegrywa każdy, kto przekroczy 21.

- wyścig do 100

Dwie kości do gry rzuca się i dodaje lub mnoży wyrzucone liczby,

a wyniki sumuje na kalkulatorze, żeby sprawdzić, kto pierwszy

osiągnie dokładnie sto.





7. Gry z kośćmi:

- ćwiczenie na tabliczkę mnożenia

Rzucacie parą kostek i wymnażacie wyrzucone liczby przez siebie.

Dziecko zapisuje wyniki, a potem zlicza punkty.

- rzucamy dwoma kostkami do gry i sumujemy wynik.

Jeśli jest parzysty, wykrzykujemy: beczułka, jeśli nieparzysty:

kartofelek (lub inne śmieszne słowa)

8. Bingo - rysujemy kółka, do których wpisujemy liczby od 2 do 12.

Rzucamy dwiema kostkami i dodajemy wyrzucone liczby. Jeżeli

suma pokrywa się z którymś z zapisanych numerów, możemy go

skreślić. Ten, kto pierwszy skreśli wszystkie kółka, wygrywa.

Później można spróbować z trzema kostkami i liczbami do 18,

a następnie obok dodawania uwzględnić także mnożenie

wyrzuconych liczb.

9. Gry w karty

- usuwamy figury z talii kart.

Rozdajemy po pięć kart z talii. Każdy gracz próbuje otrzymać

liczbę siedem z kart, które ma w ręku (dodając, odejmując,

mnożąc lub dzieląc). Odkłada wykorzystane karty i bierze tyle

samo nowych z talii. Wygrywa ten, kto uzbiera najwięcej

siódemek.

10. Gry w domino





11. Tajemnicze liczby. Jedna z osób myśli o „tajemniczej” liczbie

od 0 do 100. Pozostali gracze mogą zadać jej dziesięć pytań, żeby

odgadnąć tę liczbę. Osoba znająca tajemniczą liczbę może

odpowiadać tylko „tak” lub „nie”. Zapisanie liczby na kartce przez

osobę, która ją wybiera, jest dobrym pomysłem, ponieważ

pozwala uniknąć zmiany zdania podczas gry.

Tego typu gry liczbowe nie zrobią z żadnego dziecka geniusza

matematycznego, ale stworzą dobre podstawy, na których będą się

mogły rozwinąć matematyczne umiejętności. Grajmy w nie jak

najczęściej, ustalając także i własne reguły.

Dzieci, które uważają, że wiedzą jak wykonywać obliczenia,

skłaniajmy, żeby uczyły nas. Nie ma lepszego sposobu zdobywania

wiedzy niż uczenie innych.

Wspierajmy również zdolność szacunkowego określania: ile

laskowych orzechów znajduje się w słoju, ile groszków w strączku, ile

filiżanek można napełnić przy pomocy butelki, ile książek mieści się

na półce.

Miary, jakimi posługiwali się ludzie na samym początku odnosiły się

do ludzkiego ciała – stopa, łokieć itp. – i od takich właśnie dobrze

jest zaczynać z dziećmi. Pomóżmy im poczuć, na czym polega

mierzenie, poczuć ciężar torebki cukru, litra wody, długość pokoju

mierzonego krokami. Nigdy nie mierzmy za dziecko tego, co potrafi

zmierzyć samodzielnie. Zapisujmy wzrost dziecka i pomagajmy mu

sprawdzać, czy urosło.

Uczenie się mierzenia można podzielić na 3 etapy:





1. porównywanie długości i rozmiarów przedmiotów (dłuższy,

krótszy, większy, mniejszy, niższy, wyższy, mniej, więcej, szerszy,

węższy, płytszy, głębszy, grubszy, cieńszy, bliżej, dalej – o ile? ile

razy?)

2. posługiwanie się jednostkami domowej roboty

- mierzenie długości przy pomocy części ciała, dłoni, stóp

- objętości – łyżkami, filiżankami, miarkami kuchennymi

Pokażmy dzieciom, że przedmioty większe nie zawsze są cięższe.

Czy zmiana kształtu z plasteliny zmieni jej ciężar?

3. Posługiwanie się standardowymi jednostkami miary przy pomocy

linijek, wag, czasomierzy, termometru itp. Sprawdzamy ciężar

podany na puszkach i pudełkach. Zgadujmy ciężar przedmiotu,

potem sprawdzajmy, kto był najbliżej prawdy. Co jest cięższe:

kilogram waty czy kilogram węgla?

Najlepszy sposób, żeby nauczyć się angielskiego, to zamieszkać

w Anglii. Najlepszy sposób, żeby nauczyć się matematyki, to żyć

z matematyką i doświadczać jej w codziennym życiu. To dzięki

doświadczeniom – powtarzanym i omawianym – dzieci nabierają

zrozumienia podstaw matematyki. Niech używanie i słuchanie

słownictwa matematycznego będzie połączone z praktycznymi

zajęciami takimi jak: zakupy, gotowanie, gry, aby dziecko mogło się

przekonać, co dane słowo znaczy w realnych, życiowych sytuacjach.

Kupiłem dwa napoje po 50 groszy. Ile wydałem?

Ile jest dni w tygodniu, miesiącu, roku?

Ile cm ma 1m?

Gdy dziecko będzie już trochę starsze („starszy przedszkolak” lub

pierwszoklasista), powinno rozwiązywać dużo przeróżnych zadań,





testów, łamigłówek. Niech nabiera doświadczenia i wiedzy na temat

tego, jakie są typy zadań, o co pytają ich autorzy, jakie bywają

„haczyki”, jakie są metody rozwiązywania. Powinno dostawać

regularnie do zabawy nowe zagadki i łamigłówki, które dadzą mu

sposobność do regularnego ćwiczenia nabytych umiejętności

w rozmaitych kontekstach i sytuacjach. Pozwoli mu to także

poznawać nowe chwyty i sztuczki.

Teraz jest w księgarniach mnóstwo świetnych książeczek, które

w przyjemny sposób wprowadzają dziecko w świat matematycznych

„zawiłości”. Poniżej podaję najbardziej znanych wydawców

książeczek edukacyjnych dla dzieci i przykładowe pozycje:

AKSJOMAT

"Pomyśl i odgadnij sześciolatku"

"Moje cyferki"

"Liczę i koloruję"

EGMONT

"Noddy Poznajemy liczby"

"Bob Budowniczy Liczymy"

"Baw się z nami cyferkami"

PUBLICAT

"Księga matematyki"

"Groszek uczy się liczyć"

"Księga zagadek Labirynty"

SKRZAT

"4-latek zna kształty"

"Rozrywkowy łamacz głowy"

"Sekrety liczenia"



http://www.mentis.pl/45302-sekrety-liczenia-poziom?s=7357

http://www.mentis.pl/9884-rozrywkowy-lamacz-glowy-2?s=7357

http://www.mentis.pl/111884-4-latek-zna-ksztalty?s=7357

http://www.mentis.pl/53350-labirynty-i-inne-zagadki?s=7357

http://www.mentis.pl/45757-groszek-uczy-sie-liczyc-3?s=7357

http://www.mentis.pl/77162-nauczanie-poczatkowe?s=7357

http://www.mentis.pl/10449-baw-sie-z-nami-cyferkami?s=7357

http://www.mentis.pl/10421-liczymy?s=7357

http://www.mentis.pl/112578-noddy-poznajemy-liczby?s=7357

http://www.mentis.pl/82612-licze-i-koloruje-56-lat?s=7357

http://www.mentis.pl/120058-moje-cyferki-56-lat?s=7357

http://www.mentis.pl/99591-pomysl-i-odgadnij-6-lat?s=7357



To oczywiście tylko przykłady. Czasem warto się przejść po

księgarni, pooglądać takie książeczki dla dzieci, zapamiętać parę

pomysłów, a potem... pójść do domu i przygotować własne zadania

:-).

Starajmy się pamiętać o różnorodności. Nie zanudzaj dziecka

zadaniami tego samego typu (np. niekończące się słupki działań do

wykonania). Nic tak nie niszczy talentu, jak dawanie dzieciom

dobrym np. w dzieleniu, jeszcze większej liczby działań do

wykonania. Odbiorą to prawdopodobnie jako formę kary i będą

znudzone; mogą przestać zajmować się dzieleniem i zacząć sprawiać

kłopoty wychowawcze. Znacznie lepiej jest dawać takim uczniom

nowe zadania, do których rozwiązania będą musiały wykorzystać już

posiadaną wiedzę.

Jak rozwijać matematyczne myślenie

Matematyczne myślenie to nie to samo co umiejętność stosowania

liczb, rachowania, rozwiązywania zadań. To coś znacznie więcej. To

umiejętność logicznego myślenia, wnioskowania, przechodzenia od

szczegółu do ogółu i odwrotnie, analizowania, znajdowania

zależności i podobieństw itp.

Aby rozwijać matematyczne myślenie, powinieneś zachęcić swojego

malca do:

– obserwowania figur i wzorów geometrycznych, ich

porównywania, tworzenia różnych ich połączeń i zestawień

– mierzenia różnych przedmiotów, układania ich w odpowiedniej

kolejności wg zadanych kryteriów (np. od największego do




Jak rozwijać matematyczne myślenie● str. 190

najmniejszego, parzyste duże – nieparzyste małe itp.)

– samodzielnego układania własnych zadań, zadawania Tobie

pytań, wymyślania własnych łamigłówek

– samodzielnego odkrywania reguł arytmetycznych (np. na

przykładzie wielu różnych działań z mnożeniem, maluch dochodzi

sam do zasady, że mnożenie przez zero zawsze daje zero). Zasady

samodzielnie odkryte są znacznie lepiej rozumiane

i zapamiętywane.

– rozmowy o sposobach znajdowania odpowiedzi, próbowania

różnych metod dochodzenia do wyniku – na ile sposobów można

rozwiązać dane zadanie?

Żeby osiągnąć sukces w matematyce, dziecko musi opanować

umiejętność rozumowania, spostrzegania zależności, znajdowania

analogii, wyciągania wniosków i rozwiązywania problemów na

własny użytek.

Najlepszą rzeczą, jaką możemy zrobić w domu, jest zapoznać dziecko

z praktycznymi aspektami posługiwania się matematyką

w rozwiązywaniu rzeczywistych problemów. Kłopot z większością

zeszytów ćwiczeń do matematyki polega na tym, że spora część

zawartych w nich ćwiczeń może nie być ani interesująca, ani twórcza.

Temu właśnie możemy zaradzić w domu.





Przykładowe zadania

1. Jeżeli Maciek wraca do domu wcześniej niż Wojtek, a Agnieszka

zawsze przychodzi po Maćku, ale przed Wojtkiem, to kto wraca

pierwszy do domu, kto drugi, a kto ostatni?

2. Przeczytaj zestawione liczby i dopisz kolejną:

poziom podstawowy: 1, 3, 5, 7, ...

poziom trudniejszy: 1, 3, 9, 27, ...

3. Jeżeli odpowiedź brzmi 12, to jakie może być pytanie?

Albo też poproś dziecko, by zapisało kilka twórczych odpowiedzi

na pytania arytmetyczne, np.

?+?=12

?-?=12

?x?=12

?:?=12

?+?-?=12

?????=12

4. Tajemnicze zadania z serii „Wiem, co ci wyszło”:

● Pomyśl jakąś liczbę. Pomnóż ją przez dwa. Dodaj pięć. Dodaj

dwanaście. Odejmij trzy. Podziel przez dwa. Odejmij liczbę,

którą pomyślałeś na początku. Wyszło siedem.

● Pomyśl jakąś liczbę. Pomnóż ją przez dwa. Dodaj liczbę,

o której pomyślałeś na początku. Podziel przez trzy. Otrzymana

liczba to ta, o której pomyślałeś na początku.

● Pomyśl jakąś liczbę. Pomnóż ją przez dwa. Jeszcze raz pomnóż





ją przez dwa. Dodaj liczbę, o której pomyślałeś na początku.

Podziel wynik przez pięć. Otrzymałeś liczbę, o której

pomyślałeś na początku.

5. Pięć monet w mojej portmonetce to 7 zł 50 gr. Jakie to mogą być

monety?

Życie jest pełne sytuacji, w których możliwe jest udzielenie więcej niż

jednej poprawnej odpowiedzi, a tam, gdzie może być tylko jedna

poprawna odpowiedź, często istnieje kilka różnych sposobów jej

znajdywania. Zwracajmy dzieciom uwagę na takie ciekawe

zależności.

Bardzo użyteczne są pytania zaczynające się od „dlaczego”. Wkręcają

bowiem dzieci w spiralę myślenia, która rozbudza ich naturalną

ciekawość oraz rozwija i doskonali zdolność logicznego

rozumowania. Pozwala także lepiej i skuteczniej się uczyć, a także

formułować własne poglądy i pomysły. To są pytania typu: Dlaczego

tak myślisz? Dlaczego wybrałeś taki sposób rozwiązania zadania?

Dlaczego ta metoda nie nadaje się do rozwiązania tego zadania?

W matematyce (i nie tylko) jest jeszcze jedna bardzo ważna rzecz,

którą trzeba mieć na uwadze. Powiedz dziecku, że nawet znakomity

wynalazca – Albert Einstein - nie zawsze od razu znał właściwą

odpowiedź. By znaleźć rozwiązanie problemów, jakie przed sobą

postawił, Einstein potrzebował nie tylko inteligencji, lecz także

WYTRWAŁOŚCI. Przypominaj o tym swemu małemu geniuszowi w

chwilach zwątpienia. Tak naprawdę Einstein nie przypisywał

swoich sukcesów genialnemu umysłowi, lecz wyobraźni

i wytrwałości.

Ucząc małe dziecko matematyki, wpływasz na rozwój jego logicznego

myślenia, a tym samym na rozwój intelektu. Aby Twój maluch mógł





uniknąć problemów z matematyką w szkole, powinien się z nią

oswajać jak najwcześniej. Ważne, by traktował matematykę jako

doskonałą zabawę, w której uczestniczy z mamą lub tatą. Jako

dziedzinę, w której może nie tylko rozwikłać wiele zagadek, ale także

i sam stworzyć ciekawe problemy i zadania. I niech zawsze jego

matematycznym potyczkom towarzyszy Twój uśmiech i życzliwa

zachęta.

Więcej na temat inteligencji logiczno-matematycznej znajdziesz na

SuperKid.pl, w kategorii "Dziecko i matematyka". Serwis jest stale

rozbudowywany, więc zaglądając tam od czasu do czasu, znajdziesz

nie raz coś ciekawego :-).










Inne wybrane rodzaje inteligencji● str. 194

Inne wybrane rodzaje inteligencjiInne wybrane rodzaje inteligencji

Nie jestem w stanie w jednym e-booku opisać dokładnie wszystkich

rodzajów inteligencji. Dlatego skupiłam się głównie na tym, by

przekonać Cię, że KAŻDE dziecko jest inteligentne, wyjaśnić z czego

to wynika i co Ty, jako rodzic możesz robić, by tę inteligencję

rozwijać i pielęgnować. Dosyć dokładnie przyjrzeliśmy się razem

inteligencji językowej i matematyczno-logicznej. Czas teraz, by

pokrótce opisać niektóre inne rodzaje inteligencji.

Inteligencja wizualno-przestrzenna

Podstawową cechą tej inteligencji jest orientacja przestrzenna.

Dzięki niej dostrzegamy, jak pasują do siebie części większej całości,

potrafimy rozpoznawać znajome kształty, ich położenie względem

siebie i części składające się na określony wzór. Orientacja

przestrzenna pomaga także uporządkować rozmaite potrzebne

przybory i materiały, np. ołówki, notatniki, rzeczy w biurku

i szafkach. Pozwala na myślenie obrazami, sprawia, że dziecko,

słuchając historii o Kopciuszku, ma przed oczami zdarzenia,

o których właśnie dowiaduje się z opowieści.

Zdolność myślenia przestrzennego umożliwia plastyczne

wyobrażanie sobie obiektów trójwymiarowych. Wykorzystujemy ją

także, szukając drogi, rozpoznając położenie przedmiotów

w przestrzeni, na przykład pasującego kawałka układanki lub ścieżki

w labiryncie. Inteligencja wzrokowa (wizualna) to zdolność

właściwego widzenia, możliwość odtwarzania tego, co widzimy




Inteligencja wizualno-przestrzenna● str. 195

i uczenia się na podstawie tego, co widzimy. Niezbędna jest przy

projektowaniu, w inżynierii, architekturze, sztuce, nawigacji,

korzystaniu z map, tworzeniu wyobrażeń i rysunków.

Przestrzenne zdolności twórcze są często ukrytą, silną stroną wielu

słabych uczniów. W wieku dorosłym tacy uczniowie nie mieliby

żadnych kłopotów z zaprojektowaniem strony WWW w Internecie.

Dlatego zawsze podkreślam, że należy rozwijać dziecko

wszechstronnie i dostarczać różnorodnych bodźców, by nie

zaniedbać odkrycia drzemiącego w dziecku talentu.

Dzieci mające problemy z uporządkowaniem przestrzennym,

powinny nabrać zwyczaju ujmowania przestrzennych zjawisk

w słowa. Winny sobie powtarzać, gdzie co zostawiły, powinny

opisywać słowami geometryczne kształty, ruchy planet czy budowę

związków chemicznych. Nazwanie przestrzennych zależności

słowami pomoże w ich zapamiętaniu tym dzieciom, u których

inteligencja wizualno-przestrzenna jest rozwinięta słabiej.

Inteligencja wzrokowa to uczenie się za pomocą obrazów. Rozwija

się, kiedy uczymy dziecko przyglądać się uważnie, wyobrażać sobie

przedmioty, widząc je oczami umysłu i tworzyć własne obrazy.

Działania, które rozwijają ten rodzaj inteligencji, to zachęcanie

dziecka do rysowania, malowania i wykonywania modeli, do

przyglądania się przedmiotom z różnych perspektyw, czytania map

i posługiwania się programami graficznymi.

Ćwiczenia i zabawy

1. Zadawaj pytania uaktywniające percepcję przedmiotów

w przestrzeni, np.





Ile żabek kryje się na obrazku? Co jest nad listkiem, a co pod

krzaczkiem? Co znajduje się na pierwszym planie ilustracji, a co

w tle? Co znajduje się po prawej stronie? A co na lewo od

pagórka? Jakie widzisz figury i wzory geometryczne? Która

odległość jest większa: ta między drzewem i jeziorem, czy ta

między drzewem a domem?

2. Dotknij lewego ramienia prawą ręką. Dotknij palcem czubka

nosa. Podnieś prawą rękę i lewą nogę. I inne podobne ćwiczenia.

3. Prześledźcie na mapie drogę z Waszego miasta do miejscowości,

gdzie mieszka babcia / daleka ciocia. Opiszcie w jakiej to części

kraju, w jakim kierunku będziecie jechać, jakie większe miasta

będziecie mijać.

4. Zabawa kalejdoskopem – dziecko opowiada, co widzi.

5. Dziecko opowiada o różnych sposobach pływania rybek

w akwarium.

6. Dziecko próbuje odtworzyć kształt chmury kłębiastej lub ułożenie

kwiatów w wazonie.

7. Układanie puzzli, klocków lego, układanek przestrzennych,

konstrukcji trójwymiarowych.

8. Zabawy w graficznych programach komputerowych (wystarczy

nawet taki prosty jak Paint)

9. Urządzanie przez dziecko swojego pokoju, wykorzystanie do tego

jakichś ciekawych elementów, typu skarby z wakacji (muszle,

skamieliny).





10.Zabawy piaskiem na plaży, budowanie babek w piaskownicy

i szałasów z gałęzi w lesie.

11. Poproś dziecko, by zaprowadziło Cię w miejsce, w którym byliście

wczoraj lub by wymyśliło trasę spaceru i odtworzyło ją potem na

własnoręcznie zrobionej mapce poglądowej.

12.Układanie tangramów (chińska układanka z siedmiu figur

geometrycznych uzyskanych z podziału kwadratu). Tangramy

można nabyć w sklepie lub zrobić samemu (patrz: opis

w Wikipedii ).

13.Układanie origami (przykładowe wzory znajdziesz w literaturze,

np. Origami, sztuka składania, Origami dla dzieci czy Origami

zabawki z papieru).

14.Ćwiczenia typu: połącz kropki i sprawdź co wyjdzie lub znajdź

drogę w labiryncie, która poprowadzi wiewiórkę do jej orzeszka.

15.Gry planszowe (warcaby, szachy, Mastermind)

16.Gry w łączenie punktów

o o o o

o o o o

o o o o

o o o o



http://www.mentis.pl/97247-origami-zabawki-z-papieru?s=7357






http://www.mentis.pl/112518-origami-dla-dzieci?s=7357



http://www.mentis.pl/54174-origami-sztuka-skladania?s=7357



http://pl.wikipedia.org/wiki/Tangram








a/ gramy po kolei. Łączymy dwie dowolne, sąsiadujące kropki –

w bok, do góry lub w dół. Każdą kropkę można połączyć tylko

z jedną, inną kropką. Wygrywa ten, kto wykona ostatni ruch.

b/ gramy po kolei. Zaczynamy od kropki w lewym dolnym rogu.

Łączymy ją linią prostą, przez tyle kropek, ile chcemy, z kropką

znajdującą się powyżej lub po prawej stronie. Każdy gracz rysuje

linię do góry albo w prawo. Wygrywa ten, kto dotrze do kropki

w prawym górnym rogu.

c/ gramy po kolei. Jeden gracz używa krzyżyków, drugi kółek.

Gracze zaznaczają kolejno dowolne kropki. Wygrywa ten, komu

uda się zaznaczyć cztery kropki w taki sposób, żeby utworzyły

kwadrat. Wygrywający łączy swoje kropki.

17.Ile różnych kwadratów, prostokątów i trójkątów potrafimy

dostrzec w pokoju / na rysunku?

18.Idź za misiem – opowiadamy dziecku o małym misiu, który

wychodzi z nory, przechodzi przez kłodę, przechodzi pod gałęzią,

obchodzi skałę itd. Prosisz dziecko, żeby udawało misia,

wykonując takie same ruchy, wykorzystując krzesła i stoły jako

leśne zakamarki.

19.Poszukajmy symetrycznych liter i liczb (A, N, 8, 66). Róbmy

symetryczne modele i wycinajmy symetryczne kształty ze

złożonego papieru. Czy nasze ciało jest symetryczne? Stańmy

przed lustrem i sprawdźmy.

20.Zaopatrz dziecko w atrakcyjne kredki i bloki rysunkowe, niech się

bawi artystyczną formą wyrazu. Dostarczaj mu nowych





materiałów i technik do wykonywania prac plastycznych,

odwiedzaj galerie sztuki i angażuj jego aktywną wyobraźnię.

21.Zachęć dziecko do robienia notatek obrazkowych, rysowania map

myśli. Celem tworzenia mapy umysłu jest uwidocznienie

powiązań między słowami i pojęciami na rysunku lub planie.

Zaczynamy od jednego słowa lub pojęcia pośrodku strony –

weźmy je w kółko, a następnie pokażmy, w jaki sposób łączą się

z nim inne słowa i pojęcia. Najlepiej robić mapy umysłu na

dużych arkuszach gładkiego papieru, gdzie jest mnóstwo miejsca

dla rozwijania pomysłów i umieszczania dodatkowych myśli.

Mapa umysłu może dotyczyć przeczytanego opowiadania, tekstu,

który trzeba zapamiętać, pomysłu, jaki chce się zrealizować. Jeśli

chciałbyś dowiedzieć się nieco więcej na temat map myśli,

najlepiej zajrzeć do "Mapy twoich myśli" Tony'ego Buzana –

autora tej koncepcji.

22.Wizualizacja zwycięstwa w szkolnym konkursie przedmiotowym

lub innego przyjemnego wydarzenia, jakie dziecko chciałoby

przeżyć.

23. Układasz na tacy kilka przedmiotów różnej wielkości, kształtu

i koloru. Dajesz dziecku minutę na ich zapamiętanie. Zakrywasz

tacę kawałkiem materiału i sprawdzasz, czy dziecko potrafi

stworzyć w wyobraźni obraz tego, co jest pod materiałem.

24.Dziecko zapamiętuje wygląd pokoju i wychodzi. Kiedy jest za

drzwiami, zmieniasz ułożenie kilku przedmiotów. Po powrocie

dziecko próbuje zauważyć różnice.

25.Zbieramy 10 obrazków – kartek pocztowych lub wycinków

z gazet. Numerujemy je od jednego do dziesięciu. Pokazujesz



http://www.mentis.pl/24205-mapy-twoich-mysli?s=7357




Inteligencja wizualno-przestrzenna●str. 200

dziecku ponumerowane obrazki. Chowasz je, a następnie

wymieniasz liczbę od 1 do 10. Czy pamięta, co było na obrazku

z taką liczbą?

Myślę, że powyższe przykłady dają Ci wyobrażenie tego, jak można

u dziecka rozwijać inteligencję wizualno-przestrzenną. Czas więc na

kolejny rodzaj inteligencji – oto i ona:

Inteligencja naukowa

Dzieci z natury są uczonymi. Tak jak uczeni mają potrzebę

poszukiwania sensu w otaczającym je świecie, sprawdzania, czy

można dowiedzieć się czegoś więcej o rzeczach, które słyszą, widzą,

których dotykają i które wąchają. Nauką jest nie tylko to, co

znajdujemy w książkach i czego uczymy się w szkole – nauka to

sposób rozumienia świata. Inteligencja naukowa pomaga nam

zdobywać wiedzę na temat otaczającej nas rzeczywistości, jest także

chęcią dowiadywania się coraz więcej.

Inteligencja naukowa jest naszą zdolnością poszukiwania prawdy

o świecie, umożliwia nam gromadzenie coraz większej

usystematyzowanej wiedzy. Zaczyna się od ciekawości świata, którą

wszystkie dzieci posiadają, ale z wiekiem ją łatwo tracą. Rozwijanie

inteligencji naukowej oznacza zadawanie pytań, a także zdobywanie

wiedzy poprzez obserwację i doświadczenia, tworzenie teorii

pomagających wyjaśnić to, co widzimy. Powinniśmy zawsze

odpowiadać na pytania zadawane przez dziecko – jeśli nie

natychmiast, to trzeba pamiętać, żeby podjąć ponownie temat

później. Najkorzystniej jest jednak maksymalnie wykorzystywać

chwilowe przypływy zainteresowania dziecka, bo potem maluch

może w ogóle przestać interesować się tematem.




Inteligencja naukowa● str. 201

Nauczmy dzieci, że zawsze można zadawać pytania, chociaż zdarza

się, że trzeba poczekać, aż nadejdzie lepsza pora na otrzymanie

odpowiedzi. Jeżeli nie znamy odpowiedzi na jakieś pytanie,

spróbujmy znaleźć ją wspólnie. Przeszukajmy książki w domu,

sprawdźmy w najbliższej bibliotece albo w Internecie.

Ćwiczenia i zabawy

1. Jeśli dziecko z zainteresowaniem przypatruje się jakiemuś

pająkowi czy biedronce, nie odciągaj go od tej czynności.

Poobserwuj razem z nim, a potem – wykorzystując to

zainteresowanie – wypożycz mu lub kup książkę o pająkach czy

owadach. Może będzie też chciało narysować to, co zobaczyło. Nie

musisz karmić dziecka naukowymi faktami, ale zachęcaj je do

obserwowania, zadawania pytań i zdobywania wiedzy na temat

otaczającego je świata.

2. Tłumacz dziecku, jak się rozwiązuje rozmaite problemy:

- w miejscu uderzenia przykładamy kostkę lodu, by zapobiec

powstaniu siniaka (zimno nie dopuści do rozszerzenia naczyń

włosowatych i siniak będzie mniejszy)

- gdy gotujemy makaron, sól wsypujemy dopiero wtedy, gdy woda

wrze. Posolenie wody wcześniej zwolniłoby tempo gotowania,

ponieważ taki roztwór wrze w wyższej temperaturze

- żeby zapobiec psuciu produktów, chłodzimy je w lodówce

3. Opowiadaj dziecku o własnych zainteresowaniach i tym, co budzi

Twoją ciekawość. Pokazuj nowe książki, miejsca i doświadczenia

mogące rozbudzić jego zainteresowanie i rozmawiaj na ich temat.




Inteligencja naukowa●str. 202

4. Wyjaśniaj dziecku różne zjawiska:

- widzimy światło błyskawicy zanim usłyszymy uderzenie pioruna.

W rzeczywistości obie te rzeczy dzieją się w tym samym czasie, ale

światło podróżuje z większą szybkością niż dźwięk. Można ocenić,

jak daleko jest burza, licząc sekundy pomiędzy błyskawicą

i grzmotem: 3 sekundy = 1 kilometr.

- powstawanie tęczy na niebie (tęcza składa się z olbrzymiej ilości

małych kropelek, które odbijając promienie słoneczne, dają

wrażenie wielobarwnego łuku)

5. Wychowywanie dziecka stwarza wiele okazji do przyglądania się

różnym rzeczom. Zabierajmy małe dzieci do parku, żeby

obserwowały kwiaty i drzewa. Wyglądajmy przez okno, żeby

obserwować układy gwiazd i kształty księżyca. Odwiedzajmy

rezerwaty zwierząt, ogrody zoologiczne i sklepy ze zwierzętami.

Hodujmy rośliny z nasion i sadzonek. Kupmy dziecku szkło

powiększające i spróbujmy wzbudzić w nim chęć skupiania uwagi

na szczegółach powiększonych przedmiotów. Przyglądajmy się

mrówce w szczelinie chodnika, pszczołom na kwiatach róży,

ścieżce ślimaka.

6. Zabierajmy dzieci do muzeów o interesującej dla nich tematyce.

Niech te wizyty nie będą zbyt długie, a dzieciom pozwólmy

wędrować po salach w ich własnym tempie. Potem

porozmawiajmy o tym, co zapamiętały z wizyty, co im się

najbardziej podobało, a co nie i dlaczego? Czego nowego się

dowiedziały?

7. Gdy dziecko próbuje się czegoś dowiedzieć, pozwólmy mu włożyć

trochę wysiłku w samodzielne znalezienie rozwiązania. Nie





wyskakujmy od razu z właściwą odpowiedzią. Jeśli poda złą

odpowiedź, dajmy dziecku szansę na ponowne zastanowienie się

i wymyślenie innej propozycji.

8. Potraktujmy czasem telewizję jako źródło odkryć. Obejrzyjmy

razem z dzieckiem jakiś program przyrodniczy czy naukowy (na

tyle prosty w przekazie, by dziecko mogło go zrozumieć) i potem

porozmawiajmy o tym, czego nowego się dowiedzieliśmy. Można

też urządzić rodzinny quiz.

9. Zachęcajmy dziecko do przeróżnych prostych doświadczeń:

- zakopujemy w ogrodzie albo w doniczce kawałek plastikowej

butelki, kawałek owocu i kawałek gazety. Po dwóch tygodniach

sprawdzamy, co się stało. Które przedmioty się zmieniły

i dlaczego?

- wrzucamy kostkę lodu do szklanek z gorącą, ciepłą i zimną

wodą. Która kostka topi się najszybciej?

- wsypujemy do szklanek z ciepłą wodą cukier puder, cukier sypki

i cukier w kostkach. Który się najszybciej rozpuszcza i dlaczego?

- do miski z wodą wrzucamy kilka przedmiotów wykonanych

z różnych materiałów (gąbka, kawałek jabłka, spinacz, widelec,

korek, kubeczek po jogurcie). Przed wrzuceniem niech dziecko

powie swoje przypuszczenia: co będzie się unosiło na wodzie, a co

opadnie.

10. Obserwujmy różne ciekawe zjawiska: skutki działania drożdży

w cieście, suszenie grzybów, pleśń na nieświeżym chlebie, babie

lato.





11. Zabawa w rozpoznawanie różnych rzeczy z zawiązanymi oczami

za pomocą smaku (herbata, woda, mleko, sól, cukier, musztarda)

i dotyku (piasek, woda, mydło, mąka, muszelki makaronu,

fasolka)

12.Rozmawiajmy o tym, jak działa elektryczność, kanalizacja.

Pokażmy liczniki prądu i gazu i wyjaśnijmy ich znaczenie.

Nauczmy wkładać wtyczkę do kontaktu i wyjmować.

13.Zróbmy pożytek z dziecięcego instynktu zbierackiego. Pomóżmy

porządkować im kolekcję i obmyślić sposób jej przechowywania

i wystawiania.

14.Pomóżmy dzieciom śledzić zmiany pogody. Słuchajmy prognoz

i porównujmy je z pogodą rzeczywistą. Powieśmy termometr

zaokienny i nauczmy dziecko odczytywać temperaturę na dworze.

Przyglądajmy się niebu w nocy, podziwiajmy gwiazdy.

15.Idealny sposób nabywania wiedzy przez dziecko to uczenie się

poprzez działanie. Polega to na budowaniu wiedzy dzięki własnej

aktywności. Pozwólmy mu samodzielnie zrobić masło (ubijanie

mikserem śmietany przez dłuższy czas powoduje wytrącanie się

grudek masła), samodzielnie zrobić ser (podgrzewać mleko nie

dopuszczając do wrzenia, dodać sok z cytryny, zawartość garnka

przelać do cedzaka, owinąć ściereczką kuchenną i odcisnąć

serwatkę), wyhodować szczypiorek na oknie.

Poprzez przekazywanie wiedzy praktycznej i pozwolenie na

własnoręczne wykonywanie prac / produktów, pobudzasz jego

zainteresowanie. Dziecko widzi, że warto coś wiedzieć, że z wiedzy

płyną korzyści, że to przyjemnie umieć samemu coś zrobić. Te





doświadczenia wzbogacają jego świat i na trwałe wpisują się w jego

życie.

Częścią naukowego postępowania jest uświadamianie sobie zagrożeń

materialnego świata. Ciekawość świata może przecież zagrażać

zdrowiu i bezpieczeństwu małego dziecka. Wyjaśnijmy mu czego nie

powinno robić i dlaczego – nie wkładać palców do gniazdka, nie

dotykać żelazka, nie ruszać garnka z gotująca się wodą, nie jeść

nieznanych owoców w lesie, nie próbować nieznanych grzybów, nie

podchodzić do obcego, bezpańskiego psa itd.

Okazja, by przekazywać wiedzę o otaczającym świecie, nadarza się

właściwie każdego dnia i to wiele razy – wtedy, gdy dziecko zadaje

pytania. Dzieci, które przed pójściem do szkoły miały okazję nauczyć

się wielu pożytecznych i praktycznych rzeczy o otaczającym świecie,

o wiele więcej zyskują później na lekcjach. Nowa wiedza zdobywana

w szkole uzupełnia tę już posiadaną, dziecko łatwiej ją przyswaja

i potrafi ją wykorzystać.

Wiedza przekazywana małemu dziecku powinna mieć związek

z otaczającą je rzeczywistością, tak żeby mogło umiejscowić ją

w swoim świecie. Warto poszperać w księgarniach

i wypożyczalniach, na rynku jest sporo książek dla małych

majsterkowiczów, małych ogrodników itd. Są także książki

kucharskie dla dzieci, jak choćby popularna „Książka kucharska

Kubusia Puchatka”. Z pewnością dostarczą niejednego ciekawego

pomysłu.



http://www.mentis.pl/7291-kubus-puchatek-ksiazka?s=7357







Inteligencja emocjonalna●str. 206

Inteligencja emocjonalna

Na temat tego typu inteligencji powinien powstać osobny e-book

(i może powstanie :-)), bo jest to z jednej strony temat rzeka,

a z drugiej - temat niezwykle ważny w wychowywaniu dziecka.

Dzisiaj wiemy już, że aby coś osiągnąć czy to w nauce, czy w innej

dziedzinie, nie wystarczy wysokie IQ i wrodzone uzdolnienia.

Amerykański psycholog Daniel Goleman wprowadził

i spopularyzował pojęcie inteligencji emocjonalnej, która okazuje się

NIEZBĘDNYM czynnikiem powodzenia w życiu.

Na tę inteligencję składają się dwa elementy:

1. inteligencja intrapersonalna

● świadomość własnych emocji, rozpoznawanie uczuć w chwili,

w której nas ogarniają

● skuteczne panowanie nad ogarniającymi nas przykrymi

uczuciami, umiejętność uspokajania się, łagodzenia objawów

wzburzenia

● kontrolowanie emocji tak, by były właściwe do określonej

sytuacji

● zachowanie optymizmu mimo niepowodzeń, zdolność

szybkiego powracania do równowagi po przygnębiających

doświadczeniach

● zdolność do motywowania samego siebie, wytrwałość

w dążeniu do celu, entuzjazm i wiara w siebie

● umiejętność odkładania w czasie zaspokajania pragnień,

kontrola nad impulsami i popędami





2. inteligencja interpersonalna

● zdolność empatii, czyli wczuwania się w emocje innych osób

oraz rozumienia, co może kierować ich zachowaniem

● umiejętność odczytywania sygnałów niewerbalnych (tonu

głosu, gestów, wyrazu twarzy)

● umiejętność współdziałania z innymi ludźmi, nawiązywania i

podtrzymywania z nimi dobrych kontaktów

● sztuka słuchania, osiągania kompromisów, rozwiązywania

konfliktów

● zdolność rozróżniania i właściwego reagowania na nastroje,

temperamenty, motywacje i pragnienia innych osób.

● umiejętność formułowania i odbierania pochwały i krytyki

„Osoby o dobrze wykształconych i rozwiniętych

umiejętnościach emocjonalnych są na ogół bardziej

zadowolone z życia i działają skuteczniej, ponieważ

opanowały biegle nawyki umysłowe zwiększające ich

operatywność, natomiast osoby, które nie potrafią

zapanować nad swym życiem emocjonalnym, toczą

wewnętrzne walki ograniczające ich zdolność

skupienia się na pracy i jasnego myślenia.”

Daniel Goleman „Inteligencja emocjonalna”

Rozwijanie u dziecka inteligencji emocjonalnej jest o tyle odmienne

od pozostałych typów inteligencji, że będąc słaby w matematyce,

możesz rozwinąć u dziecka inteligencję logiczno-matematyczną bez

większych problemów (ćwiczenia i zabawy na poziomie kilkuletniego

dziecka nie będą od Ciebie wymagały znajomości logarytmów czy

rachunku różniczkowego :-)). Natomiast nie przejawiając sam





inteligencji emocjonalnej, będzie Ci trudno wpoić właściwe nawyki

dziecku, bo ono nabywa tych umiejętności głównie poprzez

naśladowanie rodziców. Dlatego zachęcam Cię, byś stale rozwijał ten

aspekt inteligencji także u siebie - i jeśli nie zajrzałeś jeszcze do

"Inteligencji emocjonalnej" Daniela Golemana – byś to zrobił jak

najszybciej i wprowadzał znalezione tam wskazówki w życie.

Inteligencję emocjonalną u dziecka rozwijamy przede wszystkim

poprzez dawanie przykładu własnym zachowaniem, ale można się

też wspomóc różnymi zabawami.

Ćwiczenia i zabawy

1. Znajdź w czasopismach ilustracje z twarzami różnych osób. Co te

twarze wyrażają? Co mogły czuć te osoby w danym momencie?

O czym mogły myśleć? W jakim były nastroju?

2. Włącz w telewizji jakiś film obyczajowy i wyłącz głos.

Poobserwujcie bohaterów i spróbujcie razem z dzieckiem – na

podstawie ich mimiki, gestykulacji, postawy – opisać ich nastroje.

Jak się mogą czuć? O czym mogą myśleć? Co wyraża mowa ich

ciała?

3. Wymyślaj różne wydarzenia, które mogły się przydarzyć Twojemu

dziecku (np. „Pies podarł Ci piękny rysunek, który miałeś

podarować mamie”). Niech dziecko pokaże, jak by się zachowało,

jak by wyglądało, opowiedziało, co by czuło. Jeśli reakcja okaże

się nieprawidłowa, zastanówcie się wspólnie, jak lepiej można by

było zareagować. Można też wrócić do sytuacji, które się już

wydarzyły i odegrać je na nowo. Jak można było zareagować

inaczej? Lepiej? Niech dziecko na żywo odegra tę zmienioną

scenkę.








4. Zachęć dziecko, by przypomniało sobie moment, kiedy czuło

w sobie odwagę, wiarę w siebie, zadowolenie z siebie lub inne

pozytywne uczucie. Niech spróbuje dokładnie odtworzyć to

wydarzenie – ze wszystkimi szczegółami: jak się wtedy czuło, co

myślało, jak to przeżywało. Potem poproś, by zilustrowało na

rysunku samo wydarzenie lub emocje, jakie temu towarzyszyły.

5. Znajdź odpowiednią książeczkę dla dzieci, traktującą o emocjach

i przeczytajcie ją razem. Potem porozmawiaj z dzieckiem

o problemie, który porusza. Przykłady takich książeczek:

"Franklin pomaga koledze", "Franklin boi się burzy", "Rady nie od

parady", "Boisz się? Od strachu do odwagi", "Chyba jestem

nieśmiały". Przeczytawszy wybrany wiersz czy opowiadanie,

nawiąż do konkretnych doświadczeń z życia swojego dziecka

(możesz też wspomnieć, jak to bywało u Ciebie).

6. „Doktorek poprawiający humorek” - dziecko jest doktorkiem,

a Ty, wykorzystując różne misie, lalki i maskotki, odgrywasz role

zwracających się o porady pacjentów, którzy przychodzą

z różnymi „życiowymi” problemami. Np. lalka skarży się, że od

tygodnia próbuje nauczyć się nowych słówek angielskich i w ogóle

jej to nie wychodzi, więc chyba się podda... Miś zazdrości koledze

wspaniałego futerka i przygotowuje dla niego jakiś psotny kawał...

Pluszowy piesek nie potrafi znaleźć sobie przyjaciół i czuje sie

samotny... Doktorek próbuje doradzić każdemu pacjentowi,

a w razie, gdy dziecko ma trudności z wymyśleniem jakiejś rady,

Ty – jako asystent – podsuwasz mu tajemniczym szeptem jakieś

propozycje. W przypadku, gdy z dzieckiem bawią sie oboje

rodzice, jeden pełni rolę pacjenta, a drugi asystenta.

7. Niech dziecko narysuje w postaci mapy myśli wszystkie uczucia,

jakie zna i jakich doświadcza. Na środku rysunku niech będzie


















http://www.mentis.pl/79206-franklin-boi-sie-burzy?s=7357



http://www.mentis.pl/79196-franklin-pomaga-koledze?s=7357





w kółeczku jego postać, a wokół rozgałęzienia z różnymi

uczuciami. Kolorami można zaznaczyć, które emocje są miłe

i pożądane, a które negatywne i niechciane. Uczucia mogą być

nazwane zarówno słownie, jak i zilustrowane jakimś rysunkiem.

8. Zachęć dziecko, by każdego dnia znalazło trzy rzeczy u swojej

siostry/brata/kolegi/koleżanki, które chciałoby pochwalić i jedną,

którą chciałoby skrytykować. Zainscenizujcie scenkę, która

pokazałaby, jak mogłoby te pochwały wyrazić i jak sformułować

konstruktywną i nieraniącą krytykę. Potem niech dziecko

wypróbuje „przećwiczone” sformułowania w stosunku do

realnych osób. No, a potem niech koniecznie pochwali się, jak mu

poszło :-).

9. Narysujcie wspólnie - w postaci mapy myśli - jak można sobie

poradzić z własnym uczuciem złości czy gniewu. Niech to będzie

burza mózgów, notujcie/rysujcie każdy pomysł, jaki przyjdzie

Tobie i dziecku do głowy.

10.Wyróbcie nawyk u siebie i u dziecka, by mówić otwarcie

o własnych uczuciach: „Złości mnie, gdy ....”, „Czuję się zraniony,

ponieważ...”, „Jest mi przykro, gdy....”, „Strasznie się cieszę,

ponieważ...”. Nazywajmy swoje uczucia i emocje po imieniu.

Poza tym dużo z dzieckiem rozmawiaj o tym, co czuje, co przeżywa,

co myśli, pytaj je o wrażenia, radości i troski. Umiejętność radzenia

sobie z emocjami to trudna sztuka i bardzo ważne jest, by na drodze

jej nabywania dziecko miało w Tobie solidne oparcie i pomoc.

Więcej na temat rozwijania inteligencji emocjonalnej znajdziesz

tutaj.







Kreatywność, czyli twórcze myślenie● str. 211

Kreatywność, czyli twórcze myślenieKreatywność, czyli twórcze myślenie

Istota kreatywności

Kreatywność jako taka nie jest rodzajem inteligencji, ale jest tak

bardzo z nią powiązania i tak ważna w rozwoju człowieka, że nie

mogłam jej pominąć.

Kreatywna postawa wobec życia pomaga zapanować nad

zmieniającymi się okolicznościami, nie dopuszczając do tego, by to

one zapanowały nad nami. Człowiek kreatywny jest dużo lepiej

przygotowany do tego, by stawić czoło nowym lub niejasnym

sytuacjom i zmianom oraz świadomie nad nimi zapanować.

Kreatywność można i trzeba rozwijać poprzez wychowanie, tak by

stała się z czasem postawą życiową, która z jednej strony pozwoli

dostrzec nowe aspekty w tym, co znane i budzące zaufanie,

a z drugiej – wkroczyć odważnie w to, co nowe, nieznane i niepewne.

To z kolei dostarczy wielu nowych doświadczeń, które wzbogacają

osobowość człowieka i zwiększają jego mądrość życiową.

Ludzie kreatywni przeżywają wszystko inaczej - są bardziej

niezależni w sądach, bronią się przed jakimikolwiek naciskami

i ograniczeniami. Są otwarci, skłonni do zabawy, ciekawi świata,

wrażliwi i mniej skłonni do uprzedzeń. Właściwości te tkwią

w mniejszym lub większym stopniu w każdym z nas, ale nie każdy

ma dość odwagi, by je realizować, spontanicznie wykorzystać

nadarzające się szanse i możliwości.




Istota kreatywności● str. 212

Kreatywność to sposób na rozwiązywanie problemów. Robiąc użytek

z posiadanych już wcześniej informacji i doświadczeń oraz łącząc je

z nowymi elementami, układając je w innych, nowych

konfiguracjach, możemy rozwiązać wiele trudnych zagadnień.

Jak wspierać twórcze myślenie

Zanim przejdę do przykładowych ćwiczeń i zabaw rozwijających

kreatywność, chciałabym najpierw podać Ci kilka bardzo ważnych

wskazówek co robić, a czego nie, by rozwinąć w dziecku tę cechę:

1. Najważniejszymi warunkami kreatywności są: wolność i poczucie

bezpieczeństwa. Dziecko musi czuć, że jest akceptowane i że może

swobodnie realizować swoje pomysły oraz na własny sposób

poznawać otaczającą je rzeczywistość.

2. Kolejnym warunkiem jest zachęta. Środowisko, które nie rzuca

wyzwań , nie reaguje na ciekawe pomysły oraz ignoruje przejawy

twórczej postawy, doprowadzi do zahamowania jej rozwoju.

3. Nie mów o swoim synku, że „to rozsądny chłopiec i nie robi

głupstw”. Dziecko, które ma status „rozsądnego”, będzie się

wystrzegało bycia kreatywnym, aby nie narazić na szwank swego

statusu.

4. Wystrzegaj się przedwczesnej krytyki. Wiele skojarzeń myślowych

czy spontanicznych pomysłów wydaje się na początku niemożliwe

do zrealizowania i krytyka na tym etapie może zdusić w zarodku

twórcze przedsięwzięcia.




Jak wspierać twórcze myślenie● str. 213

5. Zachęcaj dziecko do samodzielnego myślenia, śmiałego

zadawania nawet niekonwencjonalnych pytań, łączenia wiedzy

z różnych dziedzin, badania nowych powiązań między rzeczami,

odnajdywania i tworzenia nowych zależności.

6. Pozwalaj dziecku fantazjować i robić użytek z własnej wyobraźni.

7. Ucz dziecko poprzez zabawę. Chodzi o to, by miało odwagę bawić

się pojęciami, ideami i materiałami oraz łączyło je tworząc nowe

kombinacje. Pozwalaj na różne (bezpieczne dla dziecka)

eksperymenty i doświadczenia.

8. Wspieraj u dziecka indywidualizm – umiejętność kształtowania

własnego zdania i odwagę przedstawiania go innym. Nadmierny

konformizm, czyli zbytnie dostosowywanie się do innych,

bezwolne ukierunkowanie się na rówieśników i obawa przed

byciem „innym”, jest największym wrogiem wynalazczości,

twórczości i wszelkich zmian, przeszkadza w indywidualnym

i niepowtarzalnym rozwoju dziecka.

9. Rysowanie to dla wielu dzieci najprostszy sposób wyrażania

swojej kreatywności. Sam akt rysowania - jeżeli jest ono staranne

- jest ważniejszy od tego, co rysuje dziecko. Zapewnijmy dziecku

przestrzeń i materiały do rysowania, kolekcjonujmy lub

odkładajmy gdzieś każdy interesujący rysunek, który dziecko

zrobi. Nie oczekujmy, że dzieci będą rysowały tak jak my albo to,

co chcemy, żeby rysowały. Szanujmy ich kreatywność, nawet

jeżeli nie zawsze możemy ją chwalić.

Warto pamiętać, że wysoki iloraz inteligencji nie zapowiada

późniejszej kreatywności, dlatego warto od samego początku

wspierać rozwój twórczego myślenia. Nie jest też prawdą, że twórczy




Jak wspierać twórcze myślenie● str. 214

są tylko artyści – malarze, aktorzy, rzeźbiarze. Jest to popularny

przesąd. Kreatywność można przejawiać w każdej dziedzinie i na

każdym polu.

Ćwiczenia i zabawy

1. Ile przedmiotów potrafisz narysować, zaczynając od koła (piłka,

głowa, dziura, jabłko itd.) Stawiaj dziecku twórcze wyzwania

rysunkowe, np. rysując zawijas i sprawdzając, w co go

przekształci, wkomponowując w swój rysunek.

2. Poproś dziecko o zaprojektowanie własnej flagi, odznaki, znaczka,

magicznego zamku, plakietki, totemu, herbu itp.

3. Zaproponuj dziecku wykonanie pracy techniką kolażu. Kolaże to

trójwymiarowe obrazy, które wykonuje się, naklejając rozmaite

materiały – różne rodzaje papieru, nasiona, liście, skrawki tkanin

i inne resztki o interesującej fakturze – tak, by utworzyły obraz.

4. Zachęć dziecko do wymyślania rzeczy, które mogłyby rozwiązać

istniejące problemy. Poproś je, żeby rysowało swoje pomysły.

Niech to będzie na przykład maszyna do wycierania kurzu czy

automat do zmywania okien.

5. Pobawcie się w przewidywanie przyszłości. Niech dziecko powie,

jakie jego zdaniem będą samochody, domy, moda przyszłości?

Jak będzie wyglądać jego podwórko, kraj, świat, kosmos?

6. Poproś dziecko, by narysowało coś, czego nie można zobaczyć

(dźwięk, nastrój, pojęcie abstrakcyjne, typu „odwaga” itp.) lub





coś, czego jeszcze nie widziało (powierzchnia Marsa, mapa wyspy

skarbów, wnętrze szałasu w wiosce murzyńskiej itp.)

7. Niech dziecko poda jak najwięcej przykładów tego, do czego może

się przydać np. spinacz czy gumka do mazania. Niech to będą

pomysły nawet szalone i bardzo niekonwencjonalne. Pozwól

dziecku puścić wodze fantazji.

8. Wymyśl jakiś pozorny problem w czymś, co nie jest problemem,

np. dlaczego firanki nie powinno się wieszać na oknie? Niech

dziecko poda jak najwięcej powodów – choćby nawet najbardziej

absurdalnych :-).

9. Zabawa w „A co by było, gdyby...”:

- A co by było, gdyby psy umiały gotować? Z czego zrobiłyby

deser?

- A co by było, gdyby ptaki miały zęby? Do czego by ich używały?

- A co by było, gdyby robaczki umiały mówić? Czego byśmy się od

nich dowiedzieli?

- A co by było, gdyby zebry zamiast w paski były w gwiazdki?

Itd.

10.Wymyślajcie nieoczekiwane zwroty wydarzeń w znanych bajkach

– jak wpłynęłoby to na dalszy bieg akcji? (np. Czerwony Kapturek

zjada wilka, Kopciuszek ucieka z balu, bo Królewicz okazał się

bardzo brzydki itp.)





Śmiej się wspólnie z dzieckiem z jego zabawnych pomysłów, ale

nigdy nie śmiej się z dziecka. Bez względu na to, jak dziwaczne czy

fantastyczne pomysły ma Twój mały geniusz, wszystkie je akceptuj

i chwal. Gdy nagradzasz pomysły dziecka pochwałami, twórcze

myślenie zaczyna mu sie kojarzyć z dobrą zabawą. To z kolei

uruchamia w jego umyśle wznoszącą się spiralę kreatywności. Gdy

dziecko nauczy się, że kreatywne myślenie się opłaca,

z przyjemnością będzie do niego wracało. Zbuduje tym samym wiarę

we własne zdolności twórcze i będzie z nich korzystać nie tylko

w szkole, lecz przez całe życie.

Jedna uwaga na koniec – trudno zachęcić dziecko do kreatywności,

gdy sam rodzic jest bardzo schematyczny w myśleniu i trudno mu się

wyzbyć pewnych blokad umysłowych. Na szczęście nigdy nie jest za

późno, by rozwijać swoje twórcze myślenie :-). Wiele inspiracji

znajdziesz w literaturze – sporo wyszło ostatnio książek na ten

temat, a ja ze swojej strony mogę polecić świetną witrynę, gdzie

szybko rozruszasz swój umysł - jest to kreatywność.witryna.org.

Autor serwisu przygotował dla chętnych darmowy trening twórczości

– skorzystasz z niego nie tylko Ty sam, ale znajdziesz tam wiele

pomysłów, które będziesz mógł wykorzystać przy edukacji swojego

kreatywnego dziecka.



http://kreatywnosc.witryna.org/




Zakończenie, czyli o... obieraniu ziemniaków słów kilka ;-)● str. 217

Zakończenie, Zakończenie, czyli o... czyli o... obieraniu ziemniaków słów kilka ;-)obieraniu ziemniaków słów kilka ;-)

Zastanawiałam się, jak podsumować tę naszą wspólną rozmowę, by

jak najlepiej utrwalić w Tobie postawę AKTYWNEGO wspierania

rozwoju inteligencji Twojej pociechy.

W części I „Inteligencji Twojego Dziecka” dowiedziałeś się, jakie

warunki muszą być spełnione, by w ogóle doszło do pełnego rozkwitu

talentów i rozwoju bogatej osobowości malucha. Kluczowe słowa to

otwarcie wyrażana bezwarunkowa miłość, poczucie bezpieczeństwa,

cierpliwość, otwarta i życzliwa atmosfera, budowanie u dziecka jego

wiary w siebie i w swoje możliwości, budowanie jego zaufania do

własnych twórczych i niepowtarzalnych pomysłów, dostarczanie

wielu, różnorodnych bodźców, stymulowanie rozwoju poprzez

wszystkie zmysły, zachęcanie małego człowieka do badania,

dociekania, zadawania pytań, szukania odpowiedzi. Nie bez

znaczenia jest także to, o czym pisałam w rozdziale poświęconym

rozwojowi i funkcjonowaniu mózgu, a więc prawidłowe odżywianie,

ruch, dobre dotlenienie organizmu.

Ale przyszedł mi do głowy pewien pomysł, co zrobić, byś zapamiętał

z tego e-booka jeszcze to: jest naprawdę wiele okazji, by

rozwijać talenty i uzdolnienia naszych pociech i od nas

tylko zależy, czy i w jaki sposób te okazje wykorzystamy. We

wstępie napisałam, że po przeczytaniu „Inteligencji Twojego

Dziecka” będziesz widział znacznie więcej możliwości wspierania





rozwoju swojego małego geniusza i nawet tak niepozorna czynność

jak obieranie ziemniaków stanie się źródłem pomysłów.

Podejmijmy więc to wyzwanie i zastanówmy się, jak „obieranie

ziemniaków” możemy wykorzystać w celach edukacyjnych :-).

Podałam niżej wiele różnych przykładów, jakie w tej chwili

przychodzą mi do głowy, co nie znaczy, że są to wszystkie

możliwości. Jestem pewna, że pobudziwszy własną kreatywność,

byłbyś w stanie dołożyć jeszcze kilka(naście) własnych pomysłów.

Tylko proszę – nie próbuj wykonać tych wszystkich ćwiczeń i zabaw

z dzieckiem w ciągu jednego posiedzenia przy wiadrze ziemniaków

:-). W przeciwnym wypadku Twojemu maluchowi zbrzydłoby

rozwijanie inteligencji chyba na długie lata...

A więc zaczynamy. Oto siadasz do obierania ziemniaków i Twoje

dziecko zaczyna Ci marudzić, że mu się nudzi. Co możesz

zaproponować? Oczywiście dobór propozycji zależy też od wieku

malucha – czy jest to dziecko cztero- czy sześcioletnie, ale myślę, że

w obu przypadkach jest sporo możliwości.

1. Rozwijanie inteligencji językowej

a) Powiedz na jaką literkę jest słowo ziemniak? A znasz jeszcze

inne słowa na literę z? A na jaką się kończy? A może

przychodzą Ci jeszcze inne słowa, które kończą się na literkę k?

b) Z ilu liter składa się słowo ziemniak? Z ilu głosek? Z ilu sylab?

A które słowo jest dłuższe: ziemniak czy makaron? A które ma

w sobie więcej samogłosek?

c) Jak myślisz, skąd się wzięła nazwa ziemniak? A jakie inne

słowa pochodzą od słowa ziemia? (podziemny, śródziemny,





nadziemny, przyziemny, okołoziemski – jeśli dziecko nie zna

jakiegoś słowa wytłumacz mu, co oznacza i skąd taka nazwa).

d) Pobawmy się w wymyślanie nowych słów, które będą

pochodziły od słowa ziemniak. Jak mógłby się nazywać

robaczek, który chodzi po ziemniakach? (np. „naziemniaczek”)

A zupa, która powstała z ziemniaków? Ziemniaczana? Ooops,

takie słowo przecież istnieje :-). A nowe słowo na wykopywanie

ziemniaków? (np. „ziemniakować”) A dziurka w ziemniaku

(np. „ziemniaczurka”) itd. Pamiętaj – pozwól dziecku na

swobodne fantazjowanie.

e) Wymyślmy wspólnie jakąś historyjkę, której głównym

bohaterem będzie ziemniak. Ja zacznę, potem ty i tak na

przemian. „W pewnej piwnicy leżał sobie duży, gruby, wesoły

ziemniak, który ciągle tylko myślał o tym, jak tu napsocić”.

Teraz twoja kolej.

2. Rozwijanie inteligencji logiczno-matematycznej

a) Muszę obrać dziewięć ziemniaków. Możesz mi tyle tu położyć?

b) Policzmy, ile potrzebujemy ziemniaków: dla mnie i taty po

cztery i dla ciebie dwa. To ile to razem?

c) Jeśli w tych dziewięciu ziemniakach, które mi tu położyłeś, trzy

okażą się zepsute, to ile zdrowych ziemniaków zostanie?

d) Jak myślisz, ile może ważyć pięć ziemniaków? Mówisz, że

kilogram? No to połóż je na wadze kuchennej, zaraz

sprawdzimy.




Zakończenie, czyli o... obieraniu ziemniaków słów kilka ;-)●str. 220

e) Jak trzeba przekroić ziemniaka, żeby otrzymać dwie połówki?

A co otrzymamy, jeśli połówkę przekroimy jeszcze na pół?

3. Rozwijanie inteligencji wizualno-przestrzennej

a) Spójrz w ten garnek z ziemniakami i spróbuj zapamiętać ich

układ. Potem się odwrócisz, a ja tu coś przełożę. Powiesz mi, co

się zmieniło.

b) Jak myślisz, jak ułożyć te obrane ziemniaki w garnku, żeby ich

się jak najwięcej zmieściło? Bo wszystkie duże garnki mam

zajęte...

c) Zobacz, tu jest taki „fikuśny” ziemniak o dziwnym kształcie.

Przyjrzyj mu się, a potem ja go schowam, a ty spróbujesz go

wiernie narysować na kartce.

d) Spójrz, tu są dwa ziemniaki, ale już przekrojone – każdy na

cztery nierówne, kanciaste części. Czy potrafiłbyś z nich znów

ułożyć całe ziemniaki? Pamiętaj, poszczególne części muszą do

siebie równiutko przylegać.

e) A teraz sprawdzimy twoją spostrzegawczość. Wyjdź na chwilę,

a ja tymczasem kilka ziemniaków położę w różnych miejscach

kuchni. Jak wrócisz, spróbujesz je wszystkie odnaleźć.

4. Rozwijanie inteligencji naukowej

a) Wyobraź sobie, że ja jestem ekspertem od ziemniaków, a ty

robisz ze mną wywiad. Jakie zadałbyś mi pytania na temat

pochodzenia tej rośliny, uprawy, przyrządzania,

przechowywania?





b) Czy wiesz, jak wygląda ziemniak, jako cała roślina? Bo przecież

to, co widać w garnku, to tylko jej część. Weź kartkę i narysuj.

Narysuj też inne rośliny, które są podobnie zbudowane (część

jadalna pod ziemią, łodygi i liście nad ziemią)

c) Na ile sposobów można przyrządzić ziemniaki? (tarte – placki

ziemniaczane, gotowane z wody, pieczone w mundurkach,

smażone – frytki, pieczone przy ognisku, zapiekane

w zapiekance itp.) Jak myślisz, które potrawy są najmniej

zdrowe i dlaczego?

d) Wiesz, co to jest i jak wygląda stonka ziemniaczana? Spróbuj

odszukać w atlasie owadów / encyklopedii / wyszukiwarce

grafiki Google.

e) Wiesz co? Podzielimy te obrane ziemniaki i ugotujemy je

w dwóch garnkach. W jednym posolimy wodę od razu,

a w drugim dopiero wtedy, jak zacznie wrzeć. Jak myślisz,

w którym woda zacznie wrzeć szybciej? A czy wiesz, że można

gotować ziemniaki bez wody, na specjalnym sitku? Jak

myślisz, w jaki sposób zmiękną, skoro nie leżą w wodzie?

5. Rozwijanie inteligencji emocjonalnej

W tym przypadku najlepiej jest wykorzystać czas, kiedy musimy

wykonywać tę niezbyt ciekawą czynność i po prostu porozmawiać

z dzieckiem. Możesz się skupić na obieraniu i jednocześnie na

rozmowie, prawda? Rozmawiaj o wszystkim i o niczym. Głównie

pytaj i pozwól dziecku mówić. Unikaj krytykowania, moralizowania

i zrzędzenia (o ile chcesz, by dziecko chętnie do takich rozmów

z Tobą zasiadało). Gdy będzie nieco starsze, chętnie Ci w tym





obieraniu pomoże, bo będzie to kojarzyć z przyjemną chwilą

szczerości i bliskości z Tobą.

6. rozwijanie kreatywności

a) Wymyśl 10 różnych nietypowych zastosowań dla ziemniaka.

Do czego (poza jedzeniem) mógłby jeszcze służyć? Im bardziej

szalone i niezwykłe pomysły, tym lepiej.

b) A do czego ziemniak stanowczo nie mógłby służyć? Wymień

5 takich czynności. No dobrze, a teraz powiedz, co trzeba by

było zmienić w ziemniaku (zmienić jego kształt, wielkość,

zrobić go z innego materiału, może okroić go odpowiednio lub

zmienić konsystencję), by jednak nadawał się do tych pięciu,

wymienionych wcześniej rzeczy? Wszelkie absurdalne pomysły

dozwolone! :-)

c) wymyśl jakąś nową potrawę z ziemniaków, której jeszcze nigdy

nie jadłeś. Jak byś ją przyrządził?

d) Wymyśl jakąś własną, niepowtarzalną pieczątkę. Narysuj jej

kształt na przepołowionym ziemniaku, a potem wspólnie

natniemy odpowiednio ziemniak tak, byś mógł – po

namoczeniu go w tuszu – odcisnąć swoją pieczęć na papierze.

e) Wymyśl dziesięć powodów, dla których ziemniak mógłby być

super fajnym przyjacielem.

Uff, ja już mam dosyć tych ziemniaków... A Ty? Pewnie też :-). Chyba

przez najbliższy tydzień będę jadła tylko makaron i ryż ;-). A tak na

poważnie – widzisz teraz, jak zwykłe, rutynowe czynności mogą

stanowić świetny pretekst do tego, by spędzić pożytecznie czas ze

swoim dzieckiem. Po takiej porcji „ziemniaczanych” pomysłów nie





powiesz już chyba tak szybko, że trudno Ci znaleźć czas dla swojego

dziecka. Albo, że jesteś na straconej pozycji, bo nie masz pieniędzy

na drogie zabawki edukacyjne. Nie powiesz, że brak Ci talentów

dydaktycznych. Lub że nie masz pomysłów, jak wspierać rozwój

swojego ukochanego dziecka.

I właśnie o to mi chodziło :-).

Życzę zatem Tobie i Twojemu dziecku wiele radości i sukcesów

w rozwijaniu własnej inteligencji, kreatywności i mądrości życiowej.




Bibliografia●str. 224

BibliografiaBibliografia

1. Braun Daniela, Zabawy rozwijające logiczne myślenie, Jedność

2002

2. Budikova Jaroslava., Czy Twoje dziecko jest przygotowane na

spotkanie ze szkołą, Onepress 2006

3. Fisher Robert, Lepszy start, Rebis 2002

4. Goleman Daniel, Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina 1997

5. Gruszczyk-Kolczyńska Edyta, Dziecięca matematyka, WSiP 1997

6. Landau Erika, Twoje dziecko jest zdolne, Instytut Wydawniczy

PAX 2003

7. Langer Stephen, Przepis na geniusza, KDC 2004

8. Levine Mel, Umysł – krok po kroku, Wydawnictwo Albatros 2006

9. Lewis Geoff, Jak wychowywać utalentowane dziecko, Rebis 1998

10.Lipnicka Barbara, Kształtowanie zdolności i talentu dziecka,

Wydawnictwo „Barbara” 2000

11.Markova Dawna, Twoje dziecko jest inteligentne, Książka

i Wiedza 2006

12.Perleth Christoph, Jak odkrywać i rozwijać uzdolnienia u dzieci,

PZWL 2003

13.Portmann Rosemarie, Zabawy rozwijające inteligencję, Jedność

2002

14.Rogge Jan-Uwe, Jak wychowywać wyjątkowe dzieci,

Wydawnictwo WAM 2005

15.Rojkowska Katarzyna, Naucz małe dziecko myśleć i czuć, Ravi

2003




Bibliografia●str. 225

16.Schiller Pam, Wczesne czytanie, Liber 2005

17. Schiller Pam, Mądre dziecko, Liber 2005

18.Silberg Jackie, Zabawy umysłowe dla dzieci, Liber 2004

19.Tracy Brian, Maksimum Osiągnięć, Muza SA 2002

20.Tynan Bernadette, Naucz swoje dziecko myśleć, KDC 2004

21.Warner Penny, Maluch bawi się i uczy, Prószyński i S-ka 1999



POLECAMY TAKŻE PORADNIKI:POLECAMY TAKŻE PORADNIKI:

ABC Mądrego Rodzica: Droga do Sukcesu – Jolanta Gajda

Dowiedz się, jak pomóc swojemu dziecku osiągnąć sukces i sprawić, aby było szczęśliwe

Czy wprowadzasz dziecko w świat piękny, jasny i barwny? Czy wskazujesz mu drogę, która prowadzi do spełnienia marzeń? A może każesz mu iść po omacku...

Więcej o tym poradniku przeczytasz na stronie: http://dziecko.zlotemysli.pl

"Taki właśnie "przepis" na mądre rodzicielstwo pragnę oddać do Twojej dyspozycji w postaci publikacji "ABC Mądrego Rodzica: Droga do Sukcesu". Sprawdza się to znakomicie w przypadku moich własnych dzieci, które są pogodne i otwarte, mają już na swym koncie sporo osiągnięć, zbierają często nagrody i pochwały. Ta recepta sprawdzi się również u Ciebie."

Jolanta Gajda, autorka

Szczęśliwe macierzyństwo i jego sekrety – Katarzyna Krzan

Jak zostać mamą i nie zwariować w ciągu pierwszych kilku miesięcy?

Dzięki publikacji "Szczęśliwe macierzyństwo i jego sekrety" dowiesz się, jak nie dać się zwariować i otumanić atakującymi Cię z każdej strony sprzecznymi poradami. To Ty jesteś Mamą. I jesteś najlepsza na świecie. Na pewno Twoje dziecko nie zamieniłoby Cię na żadną inną.

Więcej o tym poradniku przeczytasz na stronie: http://macierzynstwo.zlotemysli.pl

”Pomimo tego, iż dopiero za 3 miesiące zostanę Mamą, z dużą sympatią przestudiowałam treści zawarte w ebooku. Muszę przyznać, iż wcześniej zapoznałam się z wieloma innymi publikacjami z tego zakresu, lecz nigdzie nie spotkałam wiedzy tak skondensowanej i przystępnej zarazem. Doskonała pozycja warta szerokiego polecenia.”

Dorota Gutowska 28 lat, jestem w ciąży po raz pierwszy

Zobacz pełen katalog naszych praktycznych poradników na stronie www.zlotemysli.pl



http://macierzynstwo.zlotemysli.pl/
















j. gajda - abc mądrego rodzica - inteligencja twojego dziecka (226 str)

Documents