j[ t[ tRv(c>tkn) Cb) pr ±l)k kr) t[mni (c>tn (vP[ jiN) Skiy.

hi[m

(SxNni uÑ[Si[

(SAt m*Ãyi>kn

Smviy) (SxN pÛ(t(SxN pÛ(t

(Sxk (vwiY)< sb>F

a¿yisk\m(SxN dS<n

Jvn vZti>t

gi>F)J

p\kZ(_ivid)- t[mni AYinmi>

aidS<vid)- t[mni aidS[i<mi>

Äyvhirvid)- t[mn) pÛ(tai[ an[

kiy<yi[jnimi>

viAtvvid)- t[mni ne til)mni (sÛi>tmi>

hi[m

hi[m

1. p\ir>B)k tbÊi[

{1869=1893}

aidS<vid) k&T&>bmi> jºm, uC[r.

1887 pC) cir vP< kiydini uµc

a¿yis miT[ e>³l[ºD gyi

hi[m

p\Ym tbÊi[ {1893 – 1915}

d(xN ai(f\kini (fn)ks ai~m an[ Ti[ÃsTi[y

fim<mi> Birt)yi[ni T[ki$p rijk)y n[ti.

Birt)y biLki[ni (SxN miT[ (mSnr) SiLin[ bdl[

Gr SiLin) rcni

a[mn) Si(r(rk S&Û) an[ ai»¹yi(Rmktin[ vF& bL

mÇy&>

g)ti t[mn) aicirs>h)ti bn)

hi[m

(ot)y tbÊi[ {1915- 1937}

sibrmt) ai~m an[ gi>F) (vwip)q

oiri Avt>#itin) cLvL miT[

Avy>s[vki[ an[ g\ims[vki[ t]yir kyi<.

sRyig\hi[ an[ ai>di[lni[

hi[m

tZt)y tbÊi[ {1937 – 1948}

vFi< (SxN yi[jni:

a[ni (sÛi>ti[

1. uwi[g oiri (SxN

2. (SxNmi> Avivl>bn

3. mft an[ frJyit (SxN

4. (SxNn&> vihn mitZBiPi

5. (SxNmi> a(h>si

hi[m

(SxN (c>tn

3R {Reading, wRting & aRithmetic}

Y) aigL

3H { Hand, Heart and Head}

hi[m

• “By education I mean that all-round drawing out of the best in man and child, body, mind and soul.”

hi[m

(SxNni (sÜi>ti[

1. mi#i axrXin a[ (SxN nY).

2. uRpidk ~m oiri (SxN

3. (SxN oiri Avi~y

4. mitZBiPi oiri (SxN

5. n](tk mn&Oyn& (nmi<N a[Tl[ (SxN

hi[m

(SxNni ud[Si[

1. k[LvN) oiri Avivl>bn an[ Avivl>b)

k[LvN)

1. . aiY)<k Avivl>bn

2. simiJk Avivl>bn

2. si>AkZ(tk ud[S

3. ci(r#y GDtrni[ ud[S

4. (vm&±tdi k[LvN)

5. aiRmsixiRkir

hi[m

a¿yisk\m

m&L piyini uwi[gi[: kZP), vNiTkim vg[r[

sm&hJvn

mitZBiPi

g(Nt

simiJk a´yyn

kLiai[

(hºd)

Si(rr)k (SxN

hi[m

(SxN pÜ(t

1. smviy) (SxN pÜ(t

2. mft, frJyit an[

siv<#i)k (SxN

3. Uwi[g oiri (SxN

4. mitZBiPi oiri (SxN

5. Avi~y) k[LvN)

hi[m

(Sxk-(vwiY)< sb>F

(vwiY)<

biLki[ Avp[\rNiY) p\vZ(_i kr[, j$r jNiy

Ryi> (Sxk (ndS<n aip[.

nv&> (SKvi miT[ tRpr hi[y.

(Sxk p\Ry[ aidr-minn) ligN) an&Bv[.

~mkiy<n[ pN p\iFiºy aip[

kim krvimi> ninm n an&Bv[.

hi[m

(Sxkn&> AYin

(m#i, mig<dS<k an[ f)ls&f

shkiy<kr

biLki[ni stt (vkis miT[

p\yRnS)l

biLki[ni (SxNn) (c>ti krnir

tTAY

(c>tnS)l

(Sxk-(vwiY)< sb>F hi[m

(SAt

biLkn[ Avt>#iti

Si(rr)k sji an[ d>Dni[ (vri[F

Av (nymn an[ aiRm(SAt

hi[m

•l[(Kt p(rxN (nrY<k.

•m*Ãyi>knni[ Äyipk-Jvnk[ºW)

a(Bgm.

•b&(nyid) (vciri[ni[ ai(vBi<v

•simJk s[vimi> tRprti.

•(vwiY)<n) ci(r(#yk uºn(t.

•(vwiY)<n&> ai]wi[(gk Avivl>bn

(SxNmi> m*Ãyi>knhi[m

smviy) (SxN pÛ(t

hi[m

•gi>F)Jni[ mi](lk (sÛi>t.

•k[LvN)n[ Jvnlx) bnivv).

•ph[li> an&Bvi[ aipvi an[

pC) a[ an&Bvi[mi>Y) uBi Yti

p\Åni[n& (nrikrN livv&>.

•Bi](tk, simiJk an[

ai]wi[g)k a[m #iN[ vitivrNi[n[

mh_v.

(SxNmi> smviyni[ (sÛi>t hi[m

smviy) (SxN pÛ(t

•smviy a[Tl[ k[ an&b>F - ji[DiN.

•smviy a[Tl[ k[ s&m[L siFvi[.

•gi>F)J Xinni kZ(#im (vBijnni (vri[F) hti.

•ah)> smviy a[Tl[ k[ a¿yisk\mn) j&d) j&d)

bibti[n[ alg alg n (SKvti> a[kb)jini sb>Fmi>

(SKvvi.

•ah)> uwi[g oiri SiLi an[ smij, SiLi an[ k&T&>b

vµc[ s&m[L siFvi[ a[ smviy) (SxN pÛ(t.

hi[m

hi[m

hi[m

• jºm: 12

jiºy&air) 1863mi>

klk_iini d_i

p(rvirmi>

• mZRy&: 4 j&lie

1902

hi[m

• biLpNn& nim nr[ºÙ

• (pti: (vÆvniY d_i -

b&Û)vid), udir

AvBivni

• miti: B&vn[Ævr)d[v)-

rimiyN mhiBirtni

a¿yis)

hi[m

• rmt-gmt, s>g)t,

m&ÊibiJ, Gi[D[svir),,

trNni[ Si[K.

• siF&-s>ti[, pS&-p>K)

p\Ry[ adÀy aikP<N.

• t_vXin an[ kv)ti

(p\y (vPyi[

hi[m

hi[m

1881mi> t[mn)

m&likit

rimkZON

prmh>s siY[

Ye.

1883mi> (Skigi[

Kit[ yi[jiy[l

sv<Fm< p(rPdmi>

(h>d& Fm< (vP[

mm<ApS)<

Äyi²yin aip)

si]n[ m>#im&³F kr)

d)Fi.

hi[m

‘Arise, awake and stop not till the goal

is reached!’

hi[m

(SxNni[ aY<

• minv)n) s>p&N<

Äy(±tm_iin& p\kT)krN

a[Tl[ k[LvN).

• k[LvN) a[ Ki[jn) p\k\)yi

C[.

• (SxN a[ (KlvN)n& kiy<

C[.

hi[m

(SxNni h[t&ai[

• Sir)(rk, mins)k, ai´yi(Rmk, n](tk (vkis.

• s&T[vi[n& (nmi<N.

• ci(r#y GDtr.

• riOT^ p\[mn) Bivnini[ (vkis

• (v(vFtimi> a[kti

• p*N<tin) p\i(¼t

• Fim)<k (vkis

hi[m

a¿yisk\m

•Äyiyim, K[lk&d, rmt, AviA¸y

•BiPi (SxN

•g(Nt, (vXin, mni[(vXin, e(this, B&gi[L

•Fm< an[ (nt)n&> (SxN

•kli. s>g)t, (c#ikim, gZh(vXin

•Äyivsi(yk (SxN, kZ(P

hi[m

(SxN pÜ(t

• p\Ryx an&Bv oiri

(SxN

• tk< an[ Äyi²yin oiri

(SxN

• (vcir-(vmP< oiri

(SxN

• Äy(ktgt slih an[

mig<dS<n oiri (SxN

piyi$p bibti[

• An[h p[\m

• slih, mig<dS<n

• b\Mcy<

• cci< an[ (vmP<

hi[m

(Sxk-(vwiY)< sb>F

•g&$n& ci(r#y jvl>t a³n)ni j[v&>

• tTAY an[ shin&B&t) p&N< (Sxk

• (Sxk (nOkl>k an[ p(v#i hi[vi[ ji[ea[.

• pi[tin) sGL) S(±t (vwiY)<ni mns)k

(vkisni kiy<mi> lgiDti[ hi[vi[ ji[ea[.

hi[m

(Sxk-(vwiY)< sb>F

(vwiY)<

“tmiri g&r&n[ Bgvinn) j[m

p&ji[, pN t[n& a>F an&krN n

kri[. smg\ mnY) t[n[ p\[m kri[

pN (vciri[ ti[ tmir) jit[ j.”-Avim) (vv[kin>d

(vwiY)< (Sxk p\Ry[ ~Ûi,

(vnm\ti, SrNBiv an[

p&¶y Biv riKnir.

(vwiY)< AviY< Ryig, aiRm

(ny>#iN,

shnS)lti, m*(±tn) z>Kni,

g&$mi> ~Ûi

j[vi g&Ni[ Frivnir

hi[m

(SAt

• aiRm (nymn

• EºÙ)y (ng\h

• Avy> (SAt

• b\Mcy<

hi[m

(SxNmi> m*Ãyi>kn

•g&NiRmk m*Ãyi>kn

•(vwiY)<ni aicrNn&

(n(rxN, Xin(ppisi,

s[vitRprti vg[r[

m*Ãyi>knni mipd>Di[

hi[y.

hi[m

uqi[, jigi[

an[ ´y[y

p\i¼t) s&F)

m>Dyi rhi[.

Thank You

hi[m

* જન્ભ : ૧૨/૦૧/૧૮૬૩ વલંત ૧૯૧૯ ોલદવાતભ, વોભલાય, ભકયવકં્ાતંતના તલત્ર લે

* જન્ભસ્થ : કોરકાતાના તવમલુરમા (તવભરા) યગણાભાં

* ભાતાન ુંનાભ : ભલુનેશ્વયીદેલી* પતાન ુંનાભ : તલશ્વનાથ દત્ત

* પતાનો વ્મલવામ : લકીરાત* મૂનાભ : નયેન્દ્રનાથ

* રાડક ું નાભ : લફરે

Jvnc(r#i

Back

* ફાણભાું નયેન્રના તોપાનો :- ફશનેોને ચીઢલલી

- થાી – લાટકા પેંકલા- પ્મારા – યકાફી પોડી નાખલા- ભાતાના ઠકાને ન ગણકાયલો

- ઘયની વાભગ્રીને ફશાય પેંકી દેલી* નયેન્રને ળાુંત કયલાનો ઉામ : ભાતા તેના ભાથા યઠંડાાણીના થોડા ઘડાઓ ઠારલી દેતાં અને તળલ તળલફોલ્મે જતાં અને થોડીલાયભાં નયેન્દ્ર એકદભ ડાહ્યોડભયો

ફની જતો.

Back

* ગભતી યભતો : દોડવુ,ં કદૂવુ,ં મકુ્કાફાજી, રખોટા અને ગેડીદડે યભવુ,ં ઝાડ ઉય ચઢઊતયકયલી, યાજા – યાજાની યભત યભલી અને વૌથી

તિમ યભત ધ્માનભાં ફેવવુ.ં* સ્લબાલ : નયેન્દ્ર િેભા, દમાળં અને બરો

શતો. શયશંભેળ ફીજારોકોને ભદદ કયલી તે તેનોસ્લબાલ શતો.

Back

* અભ્માવ : ફી.એ. (િેતવડેન્દ્વી કોરેજ અને સ્કોટટળ ચચચકોરેજ)

* વુંગીતની તારીભ : ચાય – ાચં લચ સધુીઅશભદખાનઅને લેણીગપુ્ત નાભના િતવદ્ધ વગંીતકાયોાવેથી દ્ધતતવયની વગંીતની તારીભ ભેલી શતી.

* નોકયી : તનભાઈચયણ ફસુનાભના લકીરને તમાંભદદનીળ તયીકે, ટંડત ઈશ્વયચરં તલદ્યાવાગયની

ળાાભાં તળક્ષક તયીકે

Back

* બાયતભ્રભણની પલળેતા :- કાળીભાં ટંડતો વાથે ળાસ્ત્રાથચ

- વ ૃદંાલન જતાં એક ચભાયનો શોકો ભાગીને ીધો- ચંભના ઘયનું ાણી ીધું

- ભોચીના ઘયનું બોજન ભાગીને ખાધું- અરલયભાં મવુરભાન બકતો ભળ્મા તેભના ઘયે

બોજન કયુું

Back

* જાદ ઈ અવય : ૧૧ વપ્ટેમ્ફય ૧૮૯૩ ના ટદલવે શોરઓપ કોરફંવ તયીકે ઓખાતા તલળાખડંભાં બાયેદફદફાલૂચક તલશ્વધભચવભેંરનનો િાયંબ થમો. તેભાંબાણ કયલાનો તલલેકાનદંનો લાયો આવ્મો. તેઓવૌિથભ ફોલ્મા : અભેટયકાના બાઈઓઅને ફશનેો ! ઉસ્સ્થત વૌ રોકોએ િચડં શચનાદ અને તાીઓના

ગડગડાટથી સ્લાભીજીને લધાલી રીધા.* પલદેળીઓને ઘેલ ું રગાડય ું : ભાગાચયેટ એલરઝાફેથનોફર (બલગની તનલેટદતા) સ્લાભી તલલેકાનદંના

િલચનો અને બદુ્ધદ્ધ િતતબાથીઆકાચઈને તેભનાં તળષ્માફન્દ્મા.

Back

* સ્લાભી પલલેકાનુંદે રોકોને વ ુંબાલેર યાભકૃષ્ણયભશુંવનો વુંદેળો : ભને મસુ્તત ભે, તેલી લાત કયલી તેણ સ્લાથચ છે. બાયતભાં જમાં સધુી એક ણ દુ:ખી –

દટયર છે તમાં સધુી ભાયે મસુ્તત ન જોઈએ.* સતૂ્ર : જાગો, ઊઠો અને ધ્મેમિાપ્પ્ત સધુી ભડંમા યશો

* પનપલિકલ્ વભાપધ (મતૃ્ય ) : ૦૪/૦૭/૧૯૦૨ યાતે્ર ૯.૦૦લાગ્મે

Back

* ફાકોએઅને ભોટેયાઓએમાદ યાખલા જેલો પ્રવુંગ :એકલાય લગચભાં તળક્ષક ાઠ ચરાલતા શતા. નયેન્દ્ર અને તેનાવાથી તલદ્યાથી તભત્રો લાતો કયલાભાં ભળગરૂ શતા. અચાનક

તળક્ષકે લચડાઈને નયેન્દ્રને ચાલુાઠભાથંી િશ્ન છૂમો. ફીજાફધાજ તલદ્યાથી તભત્રો તો ગબયાઈ જગમા. યંત ુએ ફધાનાઆશ્ચમચલચ્ચે નયેન્દ્રએફધા જ વલારોના વાચા જલાફોઆપ્મા.

લચડામેરા તળક્ષકે છૂયું : તો છી લાતો કોણ કયત ું શત ું ? ફધા જતલદ્યાથીઓએનયેન્દ્રનું નાભઆપ્યુ.ં ફધા જ વલારોના વાચાજલાફઆનાય નયેન્દ્ર લાતો કયતો શતો તે લાત તળક્ષક કેલીયીતે ભાને ? તેભણે નયેન્દ્ર તવલામ વૌને ઊબા યશલેાની વજા કયી. નયેન્દ્ર ણઊબો થઈગમો. તળક્ષકે કહ્ું તાયે ઊબા યશલેાની જરૂયનથી. નયેન્દ્રએ નમ્રતાલૂચક જલાફઆપ્મો. વાશફે લાતો કયનાય

તો હું જ શતો. ભાયે તો ઊબા થવું જોઈએ ને !આભ, ફધા જ તલદ્યાથીઓવાથે નયેન્દ્ર ણ લગચભાં ઊબો યહ્યો.

Back

Friedrich Wilhelm August Fröbel (or Froebel)

(SxNni[ aY<

(SAt m*Ãyi>kn

(SxN pÛ(ta¿yisk\m

(Sxk (vwiY)< sb>F

(SxNni uÑ[Si[

diS<(nk (s¹Fi>ti[Jvn vZti>t

jºm : 21 a[p\)l 1782

mZRy& : 21` j&n 1852

p[AT[li[z) (Pestalozzi)ni (SOy

(kºDrgiT<n“kindergarten”(SxN pÛ(tni p\N[ti

hi[m

dx)N jm<n)ni “ai[vrv[ÃsbiK”mi>

aiv[l Gr ¶yi> f\i[b[lni[ jºm Yyi[ hti[

hi[m

• t[mni (pti pidr) hti.

• nin) vy[ j mitin) C#iCiyi g&miv) ht).

• 11 vP<n) u>mr[ (AvRzrl[ºDmi> rh[ti t[mni kikia[

t[mn[ d_ik l)Fi.

• 15 vP<n) u>mr[> t[mni kikia[ t[mn[ a[k vnrxkn[ Ryi

ni[kr) apiv).

hi[m

• (v(vFlx) an&Bv krti f\i[b[l[ 1816mi> g\[S[emmi> a[k

nin) SiLin) AYipni kr).

• Ryirbid 1873 mi> ai SiLi ¾l[knbg< le jvimi> aiv).

• ai SiLi n& nim “(kDrgiT<n” riKvimi> aiÄy&>. jm<n

BiPini ai S¾dni[ aY< “bili[win” (The children’s

Garden) Yiy C[.

•f\i[b[l[ pi[tini mt an&sir ai SiLin[ big tr)k[ an[ (Sxk

n[ bigkim krnir “miL)” tr)k[ p\AYi(pt kyi<.

•E.s.1852mi> s>tipBr), d&:Kd an[ gr)bien) xNi[n[ t[ai[

a>(tm (vdiy aip) gyi.

hi[m

f\i[b[lni diS<(nk (sÛi>ti[

• siv<Bi]m a[ktini[ (sÛi>t

• (vkisni[ (sÛi>t

• aiRm(k\yini[ (sÛi>t

• simiJk (k\yi oiri Äy(±tRv

(vkis

• p\(tkiRmktini[ (sÛi>t

hi[m

k[LvN)ni[ aY<:

• f\i[b[lni> m>tÄy an&sir “k[LvN) a[Tl[ j ai>tr(vkis.”

• “(SxN a[k (vkis C[, j[ni Úiri Äy±t)n[ Bin Yiy C[ k[,

sv<n[ G[r) l[t) a[ktini[ t[ a>S C[.

• “(SxN a[ Bi(v Jvnn) t]yir) nY), pr>t& t[n) aispisn&

Jvn C[.”

• f\i[b[lni> mt[ (SxN a[ biLkmi> rh[l) s&P&¼t S(ktai[

K)lvvin& mi¹ym C[, biLkni Äyk(tRv GDtrn&> siFn C[.

t[ a[k shkir) p\(k\yi C[.

hi[m

“SiLia[ hk)kti[n)

(v(vFti an[

bh&m&Ktin& p\Ryiyn n

krv&> ji[ea[, pr>t& bF)

j vAt&mi> a[k an>t

a[kti smi(vOT C[ a[v&>

(SKvv&> ji[ea[.”

hi[m

(SxNni ¹y[yi[•biLkn) ai¹yi(Rmk p\kZ(tn[ jig\t krv)

•biLkni[ svi<>g) (vkis krvi[

•Avy>B& p\vZ(_iai[ oiri k[LvN)

•biLk biH p\kZ(tni dS<n oiri pi[tin) ai>tr)k p\kZ*(tn[

ai[LK[

•biLk Avp\yRnY) sj<niRmkti k[Lv[

•rmt gmt oiri Yti biLkni Avt>#i (vkisn& s>ciln an[

mig<dS<n krv&>

•simiJk p\gt) an[ Äy(±tgt (vkis miT[ k[LvN)

•Sr)r, mn an[ aiRmin) k[LvN)

hi[m

a¿yisk\m

• Fm<

• p\ikZ(tk (vXin

• BiPiai[

• a(BÄy±t

kiyi[<

hi[m

(SxN pÛ(t{(kºDrgiT<n}

• vitivrN

• (k\Digt an&Bvi[

• g)ti[

• uphir{bx)s}

hi[m

(kºDrgiT<nhi[m

(kºDrgiT<nhi[m

(kºDrgiT<nhi[m

(kºDrgiT<n hi[m

(kºDrgiT<n (SxN pÛ(tn) (vS[Ptiai[

• Avy> p\vZ(_iai[ oiri biLkn) sv< S(±tai[ni[ (vkis.

• SiLi mkin siY[ ji[Diy[l (vSiL big hi[vi[ ji[ea[.

• SiLimi> (v(vF K>Di[n) rcni hi[v) ji[ea[.

• (k|Di oiri (SxNn[ mh_vn&> AYin.

• m&±t vitivrN ¶yi> biLkn) umrni[ (vS[P ²yil

• rmt gmt oiri j&Y Bivni, shyi[g, aiRm (nB<rti,

s(hON&ti shkir j[vi g&Ni[n&> (s>cn.

hi[m

(kºDrgiT<n (SxN pÛ(tn) (vS[Ptiai[

• biLki[ni[ sj<niRmk (vkis.

• (ny(mt smyp#ik.

• p\kZ(tni si(n¹ymi> e(ºWyi[n[ til)m aipv), p\vis yi[jvi[.

• p&Atk(vh)n SiLin&> (nmi<N.

• (m#i tRvX an[ mig<dS<k tr)k[n) (Sxkn) B*(mki.

• Avy> b(xsi[ an[ Äyvsiyi[ oiri e(ºWyi[n) til)m (Sxk

oiri.

hi[m

(Sxk-(vwiY)< sb>F

• (Sxkn&> kiy< bigni miL) j[v&>

• (Sxk biLkni rs, aB)$c)

an[ vlN m&jb t[mni[ (vkis

krvi p\yRnS)l

• (Sxk biLkni Äy(±tRvn[

ai[LK) t[ni Avt>#i (vkis miT[

p\yRnS)l

hi[m

(SAt

• dmnvid) (SAtni sKt

(vri[F)

• Avy>B& (SAtn) (hmiyt

hi[m

(SxNmi> m*Ãyi>kn

• m*Ãyi>knni[ ani]pci(rk

a(Bgm.

• (vwiY)<ni Xin krti>

sj<niRmktin[ vF& p\iFiºy.

• biLkn) vitivrN siY[

an&k&ln siFvin) xmtin)

ckisN).

• biLk rmti> rmti> Xin s>pidn

kr[ a[ j m*Ãyi>knn) p\(vF).

hi[m

f\i[b[ln) SiLiaiBir