ja, obywatel w wielokulturowej przestrzeni publicznej

Ja, obywatel w wielokulturowej przestrzeni publicznej

Program zajęć dla szkół ponadgimnazjalnychW programie wykorzystano metodę Free2choose

Fundacja Dom Pokoju

Ja, obywatel w wielokulturowej przestrzeni publicznej

Program zajęć dla szkół ponadgimnazjalnychW programie wykorzystano metodę Free2choose

Fundacja Dom Pokoju

Autorzy: Tomasz Bojęć, Karolina Mróz, Dorota Whitten, Cecylia WitkowskaRedakcja: Karolina Mróz, Dorota Whitten

Publikacja dostępna na licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 3.0. Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Fundacji Dom Pokoju. Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści pod warunkiem zachowania niniejszej informacji licencyjnej i wskazania autorów oraz Fundacji Dom Pokoju jako właścicieli praw do tekstu. Nie należy wykorzystywać treści do celów komercyjnych. Tekst licencji dostępny na stronie: http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/pl/legalcode

Publikacja dostępna na stronie www.dompokoju.org

Publikacja powstała w ramach projektu „Program edukacji i integracji wielokulturowej dla dzielnicy Nadodrze" finansowanego ze środków Gminy Wrocław oraz projektu Free2Choose Create we współpracy z Domem Anny Frank.

Korekta: Magdalena WołowiczOkładka, projekt graficzny, skład: Iwona JaroszIlustracja na okładce: Iwona Jarosz, Karolina Pietrzyk

Spis treści

Wstęp 5Rozdział 1 • Dla nauczyciela 8Rozdział 2 • Propozycje scenariuszy zajęć 15Rozdział 3 • Omówienie odniesienia zajęć do podstawy programowej 23

5

Szanowni Państwo,

Program „Ja, obywatel w wielokulturowej przestrzeni publicznej" jest zbiorem 5 propozycji scenariuszy warsztatów dla młodzieży w wieku ponadgimnazjalnym. W projekcie ujęto zagadnienia związane z przestrzenią publiczną w kontekście 5 praw podstawowych: prawa do demonstracji, prawa do wyrażania opinii zwanego potocznie wolnością słowa, prawa do wolności sumienia i wyznania, prawa do pry-watności i prawa do wolności słowa drukowanego. Potrzeba opracowania niniejszego materiału dojrzewała w Fundacji Dom Pokoju przez wiele lat. W naszej pracy z młodzieżą brakowało pomysłu na program, który w sposób kompleksowy, przystępny i odnoszący się bezpośrednio do do-świadczeń uczniów poruszałby problematykę wielokulturowości, braku postaw obywatelskich w codziennym życiu, rozwoju miast jako dominującego środowiska życia człowieka i społeczeństw oraz włączania szkół w działalność lokalnych spo-łeczności.

Zajęcia podzielone zostały na dwie części:3 Prezentacja tematycznego filmu Free2choose połączona z debatą3 Warsztaty, na których uczniowie identyfikują poruszany problem z przestrzenią publiczną.

Podczas 5 spotkań, wykorzystując interaktywne metody edukacyjne takie jak debata, drama, mapowanie, makietowanie, gry symulacyjne uczniowie powinni:

1. Uświadomić sobie, że funkcjonują w wielokulturowej przestrzeni publicznej,2. Zrozumieć wynikające z tego konsekwencje zarówno dla nich samych, jak i dla

otoczenia,3. Poznać swoje prawa i obowiązki obywatelskie oraz możliwości działań, gdy

te prawa są łamane,4. Rozpoznawać elementy przestrzeni publicznej, rozumieć ich wpływ na jakość

życia jej użytkowników oraz uzyskać wiedzę o aktywnym w niej funkcjonowaniu.

Proponowany program edukacyjny ma służyć jako pomoc dydaktyczna dla nauczycieli do przygotowywania zajęć międzyprzedmiotowych. Organizując warsztaty, nawiązujemy do podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych takich przedmiotów jak: wiedza o społeczeństwie (poziom podstawowy i rozszerzony), wiedza o kulturze oraz język polski (poziom podstawowy i rozszerzony). Zdobywane przez uczniów umiejętności opisaliśmy dla Państwa w 3. rozdziale. Program może być również wykorzystywany przez niezależnych edukatorów do pracy z młodzieżą poza murami szkoły.Niniejsza publikacja wraz z płytą CD z filmami Free2Choose uzupełniona jest o tzw. toolbox – zestaw do prowadzenia warsztatów zawierający m.in. zdjęcia, mapy, makietę, materiały plastyczne, megafon, który można wypożyczyć z Fun-dacji Dom Pokoju. Lista potrzebnych rekwizytów jest integralną częścią każdego scenariusza, można więc skonstruować własny toolbox.Program udostępniamy Państwu na wolnej licencji, co jest wyrazem naszego otwartego zaproszenia do wykorzystywania, współtworzenia i rozwijania zawar-tych w nim zagadnień i metod przy zachowaniu zasady niekomercyjnego użycia ze wskazaniem nas – autorów.

Wstęp

Rozdział 1 Dla nauczyciela

9

Rozdział 1 • Dla nauczyciela

1. Czas trwania zajęć:• prezentacja tematycznego filmu Free2choose połączona z debatą (30-45 minut), • warsztaty (45-90 minut).

2. Sala i materiały:• przygotowanie wskazanych materiałów, które zostaną wykorzystane na danych warsztatach• przygotowanie sali: stoły należy ustawić pod ścianami, a krzesła ustawić w formie półokrągłej

widowni, przodem do ekranu. Po zakończeniu debaty oraz wytłumaczeniu przebiegu warsztatów należy zachęcić uczniów, by sami zaaranżowali salę na potrzeby przeprowadzenia zajęć.

Do realizacji programu niezbędny jest komputer oraz projektor multimedialny.

3. Omówienie Metody Free2chooseMetoda Free2choose została opracowana, aby zachęcić młodzież do refleksji nad znaczeniem zapisanych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka zasad i konwencji, które są filarami każdego demokratycznego społeczeństwa. Żadne normy nie są jednak absolutne. Krótkie projekcje prezentujące aktualne przykłady z całego świata mają na celu uświadomić, że prawa człowieka mogą być sprzeczne ze sobą lub z zasadami funkcjonowania demokratycznego państwa. Na koniec każdego filmu pojawia się pytanie, na które uczniowie mają dać odpowiedź poprzez zajęcie miejsca na linii biegnącej wzdłuż sali, gdzie jeden jej koniec oznacza zdecydowanie tak, drugi – zdecydowanie nie, a środek odpowiada opinii i tak i nie.

Następnie nauczyciel wciela się w rolę moderatora, objaśniając zasady prowadzenia debaty: • gdy jeden mówi, inni słuchają, nie przekrzykujemy się,• oceniamy opinie, nie ludzi,• wypowiadając się, udzielamy odpowiedzi na zadane w filmie pytanie.

Celem tej metody jest zachęcenie do krytycznej refleksji nad pojęciem praw wolnościowych i praw człowieka w ogóle. Choć są one podstawowymi zasadami demokracji, mogą ze sobą kolidować w praktyce życia spo-łecznego. W trakcie debaty uczniowie mają możliwość poznania argumentów swoich przeciwników. W ten sposób uczą się wyrażania w dialogu swoich opinii, aktywnego słuchania oraz wzajemnego szacunku.

4. Dodatkowy warsztat wprowadzającyBlok warsztatowy można poprzedzić lekcją w terenie, gdzie uczniowie będą mieli możliwość obserwacji róż-nych sposobów manifestowania wielokulturowości w przestrzeni publicznej. Ma to na celu wywołanie dyskusji na temat znaczenia dla uczniów i innych ludzi zauważonych przez nich zjawisk. Oprócz obserwacji można wykorzystać narzędzie RZECZYWISTOŚĆ ROZSZERZONA w formie historycznych zdjęć danego miejsca nakładanych na współczesne realia. W ten sposób prześledzimy ewolucję eksploro-wanej przestrzeni, sprawdzimy jakie było jej przeznaczenie, jak była użytkowana. Przy okazji uczniowie mogą się zastanowić nad tym dlaczego dane miejsce przeszło ewolucję, jakie zmiany funkcjonalności przestrzeni nałożyły się na zmiany społeczne albo, co jest o wiele ciekawsze, gdy okaże się, że dana przestrzeń od dzie-sięcioleci pełni taką samą funkcję społeczną, odpowiedzieć na pytanie dlaczego tak jest.

Polecane lokalizacje we Wrocławiu: • Ulica Sępa Szarzyńskiego: stary, niezmieniony od dekad zakład rzemieślniczy, napisy kibolskie,

zaniedbane kamienice i plomby, społeczność romska, Mexico Bar, ślady po kulach tzw. liszaje w fa-sadach kamienic

• Dzielnica 4 Wyznań: miejsca kultu oraz życia społecznego – szkoły wyznaniowe, sale modlitw, domy parafialne, symbole religijne

10


5. Wiedza dla nauczyciela5.1 Przestrzeń publicznaDefinicja przestrzeni publicznej: Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przestrzeń publiczna to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia , sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych. Przykładami przestrzeni publicznej są budynki stanowiące własność publiczną, ulice, skwery i miejskie place.Proksemika, czyli nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami, stwierdza, że organizacja otoczenia wpływa na sposób kontaktowania się ludzi oraz rodzaj pojawiających się między nimi relacji. Wyróżnia się tu dwa rodzaje przestrzeni: dospołeczną i odspołeczną. Przestrzeń dospołeczna stwarza poczucie bezpieczeństwa, zachęca ludzi do wzajemnych kontaktów i bu-dowania relacji.Przestrzeń odspołeczna nie daje poczucia bezpieczeństwa, skłania do izolowania się oraz unikania kontaktu. Na odspołecznienie przestrzeni może wpłynąć np. przeładowanie bodźcami.

Czynniki wpływające na przestrzeń publiczną:a Projektowanie przestrzeniPrzestrzeń miejska wymaga swoistego umeblowania. Ławki, słupy ogłoszeniowe, kosze na śmieci, lampy uliczne, parkometry, budki telefoniczne, przystanki autobusowe - każdy z tych elementów musi spełniać wymogi dotyczące konserwacji, ochrony przed wandalizmem i kradzieżą, ale przede wszystkim powinien realizować swoją funkcję: informacyjną, odpoczynkową, oświetleniową, oznaczającą itp.b ReklamaOd pewnego czasu toczy się w Polsce debata na temat przestrzeni publicznej i reklamy zewnętrznej. Pod-miotami tego dyskursu są firmy outdoorowe, zleceniodawcy reklam, użytkownicy przestrzeni publicznej, czyli mieszkańcy oraz urbaniści i urzędnicy. Wszystkie grupy zgadzają się ze sobą, że nasze miasta toną w chaosie i nadmiarze reklam zewnętrznych.c Residential segregation – segregacja społecznaRozwarstwienie społeczne ze względu na miejsce zamieszkania (dzielnica, obszar), w skrajnych przy-padkach getto, najczęściej forma świadomego wykluczania w mieście różnych grup, przede wszystkim ze względów ekonomicznych i kulturowych.d Architektura świadomościOkreślenie użyte w kontekście Occupy Wall Street – wszystkie materialne, praktyczne i funkcjonalne wytwory nowych ruchów progresywnych, które wykraczają poza czystą funkcjonalność, sprzyjając refleksji, dialogowi i budowaniu więzi pomiędzy protestującymi.Architektura świadomości jest wytwarzana zarówno w przestrzeni miasta jak i w przestrzeni mentalnej. Należą do niej m. in. materialne przejawy okupacji przestrzeni, kartonowe tablice z hasłami protestujących, miasteczka namiotowe, polowe biblioteki etc.e Zakłócenia porządkuPlakaty, ulotki wyborcze zalegające na ulicach po zakończeniu kampanii, odchody zwierzęce, nie wrzucone do śmietnika odpady wpływają nie tylko na estetykę przestrzeni publicznej, ale przede wszystkim obniżają jakość korzystania z niej. Dotyka to szczególnie osoby niepełnosprawne, które poprzez wspomniane powy-żej elementy są dodatkowo narażone na niedogodności.Inne formy zakłócania porządku stanowią nielegalne graffiti i vlepki (szczególne te, które zawierają treści ksenofobiczne). Mają one jednak charakter ambiwalentny: z jednej strony mogą być powodem obniżenia poczucia bezpieczeństwa mieszkańców, z drugiej strony mogą skłonić do refleksji nad prawem do wolności słowa i granic artystycznego wyrazu.f Handel ulicznyW każdym mieście na świecie można zaobserwować charakterystyczne formy aktywności gospodarczej mieszkańców. Poza centrami handlowymi, targami czy sklepami przejawia się ona poprzez tymczasowe stragany, foodtracki, rozłożone bezpośrednio na ulicy produkty, wózki z fastfoodami. Samorządy traktują je jako niepotrzebne, zakłócające przestrzeń elementy wymagające formalizacji i uniwersalizacji, mimo że często oddają one ducha miejsca i są istotnym stymulatorem dla rozwoju relacji w społecznościach lokal-nych. Ożywiają otoczenie i wprowadzają atmosferę spontaniczności i naturalności.

11


5.2 Wielokulturowość, międzykulturowość, transkulturowość„Wielokulturowość, międzykulturowość, jak i transkulturowość to współistnienie wielu różnych kultur w określo-nej przestrzeni społecznej. Ale wielokulturowość to różne kultury wchodzące ze sobą w wielopłaszczyznowe interakcje. Międzykulturowość to wzajemne ‹‹uczenie się kultur››, a transkulturowość to przenikanie elemen-tów różnych kultur, czego rezultatem jest nowa jakość kulturowa. To trzy bliskoznaczne terminy, ale opisujące odmienne relacje między różnymi kulturami, występującymi w konkretnej społecznej rzeczywistości.”„Fenomen wielokulturowości opiera się na dwóch zasadniczych wartościach: wolności i równości. Wolność oznacza możliwość kultywowania wybranej kultury, równość to równość i prawo kultur do istnienia i rozwoju. Międzykulturowość to w istocie wzajemne uczenie i poznawanie, włączanie w obszar własnych standardów i wartości kulturowych innych grup w sposób daleki od wymuszania i asymilacji. Tymczasem transkulturowość to trwałe połączenie kultur, mające charakter hybrydy, z której nie da się wydzielić poszczególnych elementów.”Najprościej rozumiany termin ten oznacza wielość kultur skupionych w konkretnej przestrzeni społecznej, gdzie każda z tych kultur stanowi odmienny wzór zachowań (idei, wartości, zasad), artykułuje swoją odręb-ność kulturową i wchodzi w interakcje z pozostałymi. Mowa tu przede wszystkim o kulturach narodowych i etnicznych. Zjawisko wielokulturowości towarzyszy ludzkości od wieków i jest naturalnym efektem cywilizacji, demokra-tyzacji życia społecznego i mobilności człowieka. Od najdawniejszych czasów ludzie w wyniku wojen, klęsk żywiołowych, kolonizacji zmieniali swoje miejsce zamieszkania, osiadając w nowych miejscach. Przybyszom towarzyszyły odmienne elementy kultury tj. język, religia, obyczaje, zwyczaje czy strój. Dziś wielokulturowość przeżywa swoisty renesans w nauce i polityce z powodu nowych form pojawiających się w warunkach globalizacji i metropolizacji. W XX wieku zweryfikowano teorie o możliwościach totalnej asymilacji czy też bezproblemowego funkcjonowania w bardzo zróżnicowanych społeczeństwach (tzw. pluralizm kulturowy). Zainteresowanie „Innym” natomiast często wyrażone jest wspieraniem inicjatyw kultu-ralnych odmiennych grup narodowościowych czy etnicznych (tzw. butikowa wielokulturowość). Samo pojęcie wielokulturowości wciąż jest rozszerzane o nowe zagadnienia, które jednocześnie odnoszą się do samego zjawiska różnorodności kulturowej (etnicznej i nieetnicznej) oraz do polityki społecznej dotyczącej różno-rodności. Wielokulturowość nieetniczna rozumiana jest tu jako powszechne nasycenie przestrzeni publicznej symbo-lami wywodzącymi się z różnych kręgów kulturowych, z których wiele zyskało status globalnych.Różnorodność wzbogaca przestrzeń kulturową, ale jednocześnie może wzbudzać kontrowersje. To oczywi-ste, że w zróżnicowanych społeczeństwach utrzymanie harmonijnej koegzystencji i całkowitej optymalizacji życia społecznego w ramach ww. interakcji oraz niwelowanie konfliktów i napięć jest właściwie niemożliwe. Dlatego celem polityki oraz edukacji w takich wielokulturowych społeczeństwach powinno być dążenie do ograniczenia stopnia dysharmonii wśród wielu kultur. By to osiągnąć należy m.in. przełamywać stereotypy i uprzedzenia, odrzucać postawy dyskryminujące ze względu na płeć, rasę, narodowość, kolor skóry, pocho-dzenie etniczne. Taka dyskryminacja jest przejawem nietolerancji oraz ksenofobii i przyczynia się do wyklu-czenia, a co za tym idzie — łamania podstawowych praw człowieka do wolności.Polityka wielokulturowości dąży do uznania podmiotowości wszystkich grup etnicznych zamieszkujących dane terytorium, które otrzymały prawo zachowania własnej kultury.

(Tekst opracowany na podstawie artykułu: „Wielokulturowość i jej socjologiczny sens. Festival caravan czy wielokulturowe street party?" Anna Śliz, Uniwersytet Opolski, Marek S. Szczepański, Uniwersytet Śląski.)

5.3 Aspekty prawne 5.3.1 Prawa podstawowe — zbiór fundamentalnych praw człowieka i obowiązków obywatelskich zawarty w Karcie Praw Podstawowych uchwalonej i podpisanej 7 grudnia 2000 roku podczas szczytu Rady Europej-skiej w Nicei w imieniu trzech organów UE: Parlamentu, Rady UE oraz Komisji europejskiej.

5.3.2 Zgromadzenie publiczne – manifestacjaZgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 1990 r. Prawo o zgromadzeniach zgromadzeniem publicznym określimy takie zgrupowanie osób, które cechuje:

• odpowiednia ilość osób — co najmniej 15;• celowość — wspólne wyrażenie poglądu, zdania lub wspólne obradowanie;

12


• organizacja — wcześniejsze ustalenie terminu i zaplanowanie przebiegu manifestacji;• miejsce — otwarta przestrzeń dostępna dla nieokreślonej imiennie grupy osób.

•Pamiętajmy, że granica 15 osób jest bardzo istotna — jeśli manifestuje mniej niż 15 osób, to nie jest to zgro-madzenie publiczne, czyli nie musimy ubiegać o pozwolenie na organizację takiej manifestacji.Pamiętajmy, że wolność zgromadzeń realizują wyłącznie zgromadzenia o charakterze pokojowym. Jak uznał Trybunał Konstytucyjny pokojowy charakter to immanentna cecha zgromadzeń. Zgrupowanie ludzi niemające pokojowego charakteru należy traktować jak zbiegowisko. Czynny udział w takim zbiegowisku (np. w grupie kibiców demolującej miasto) jest przestępstwem z art. 254 Kodeksu Karnego i nie ma nic wspólnego z wolnością zgromadzeń. Pokojowa manifestacja wyklucza stosowanie przemocy wobec osób trzecich oraz funkcjonariuszy publicznych.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 18 stycznia 2006 roku (sygn. akt K 21/05/) uznał, że nie każde zbio-rowisko obywateli jest zgromadzeniem, np. wspólne działanie jednostek utrudniające korzystanie z dróg publicznych jako instrument realizacji innych celów (blokada dróg) nie jest zdaniem Trybunału zgromadzeniem.

Obowiązki organizatora zgromadzenia publicznego/manifestacjia Powiadomienie gminyO zgromadzeniu publicznym organizatorzy powiadamiają organ gminy właściwy ze względu na miejsce zgromadzenia nie później niż na 3 dni robocze przed planowaną datą zgromadzenia, ale nie wcześniej niż na 30 dni przed terminem manifestacji. Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń publicznych nie wymaga zawia-damiania. Warto więc sprawdzić, czy gmina, na terenie której zamierzamy zorganizować zgromadzenie, nie wyznaczyła takich miejsc.Wspomniana wcześniej Ustawa nie określa formy, w jakiej ma być dokonane zawiadomienie o zgromadze-niu. Podania mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą faksu, poczty elektronicznej lub przez formularz znajdujący się na stronie internetowej właściwego organu. Organizacja zgromadzenia na obszarze Pomnika Zagłady (np. obozu koncentracyjnego) lub jego strefy ochronnej wymaga zgody wojewody wydanej w drodze decyzji. W tym szczególnym przypadku mamy do czynienia z uzyskiwaniem zezwolenia, a nie jedynie składaniem zawiadomienia. Uzasadnione jest to szcze-gólnym charakterem miejsca, w którym ma odbyć się manifestacja. Wojewoda może odmówić wydania zgody jeżeli cel zgromadzenia narusza powagę lub charakter Pomnika Zagłady.W wypadku zgromadzeń organizowanych na terenie uczelni wyższych konieczne jest zawiadomienie rektora i uzyskanie jego zgody.b Treść zawiadomieniaZawiadomienie o planowanym zgromadzeniu musi zawierać kilka niezbędnych informacji:

• imię, nazwisko, data urodzenia i adres organizatora oraz nazwa i adres osoby prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie,

• cel, program oraz język, w którym będą porozumiewać się uczestnicy manifestacji,• miejsce, data, godzina rozpoczęcia, planowany czas trwania, przewidywana liczba uczestników,

projektowana trasa przejścia z wyraźnym wskazaniem miejsca rozpoczęcia oraz zakończenia, jeżeli przewiduje się zmianę miejsca w czasie trwania zgromadzenia,

• imię, nazwisko, data urodzenia, zdjęcie i adres przewodniczącego zgromadzenia. Gdy organizato-rem jest inna osoba niż przewodniczący zgromadzenia, do zawiadomienia należy również dołączyć pisemną zgodę danej osoby na przekazanie jej obowiązków przewodniczącego,

• planowane środki zapewniające pokojowy przebieg manifestacji oraz wniosek skierowany do od-powiednich organów gminnych o zapewnienie ochrony policyjnej. W przypadku, gdy przewidywana liczba uczestników przekracza 500 osób lub, gdy istnieje niebezpieczeństwo naruszenia porządku publicznego, organ gminy ma obowiązek wydelegować swojego przedstawiciela.

13


Zgodnie z art. 52 § 1 pkt 2 Kodeksu Wykroczeń: „ odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten kto zwołuje zgromadzenie bez wymaganego zawiadomienia albo przewodniczy takiemu zgromadzeniu lub zgroma-dzeniu zakazanemu.”

(Źródło: ngo.pl)

5.3.3 Przepisy dotyczące interwencji w przestrzeni publicznej (wandalizm) - plakaty, reklamy, kampa-nie wyborcze, graffiti, vlepkia Obowiązek usunięcia plakatów wyborczychZgodnie z art. 110 § 6 Kodeksu Wyborczego obowiązek usunięcia plakatów spoczywa na pełnomocnikach komitetów wyborczych i powinien być dopełniony w terminie do 30 dni od daty zakończenia wyborów.Jeżeli plakaty wyborcze oraz nośniki ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia kampanii nie zostaną usunięte w terminie przewidzianym w Kodeksie Wyborczym, wójt/ burmistrz/ prezydent miasta/ postana-wia o ich usunięciu na koszt pełnomocnika wyborczego konkretnego komitetu wyborczego.b Reklama w miejscu publicznymZgodnie z postanowieniami Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane i z Ustawy o Drogach Publicz-nych osoba chcąca umieścić reklamę w przestrzeni publicznej musi każdorazowo uzyskać zgodę właściciela lub zarządcy danego obiektu lub terenu oraz zgłosić zamiar zainstalowania nośnika reklamowego u starosty (lub prezydenta miasta na prawach powiatu) szczegółowo opisując jego parametry. Każda ingerencja w za-bytkowy obiekt nawet taka jak powieszenie tablicy lub umieszczenie napisu wymaga zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków.c Vlepki, graffiti, szablonyVlepki, graffiti, szablony są nielegalne i za ich wykonanie grozi grzywna z tytułu art. 63a § 1 Kodeksu Karnego, który mówi o tym, że: „Kto umieszcza w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym ogłoszenie, plakat, afisz, apel, ulotkę, napis lub rysunek albo wystawia je na widok publiczny w innym miejscu bez zgody zarzą-dzającego tym miejscem, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.” Natomiast § 2 tego samego artykułu informuje: „W razie popełnienia wykroczenia można orzec przepadek przedmiotów stanowiących przedmiot wykroczenia oraz nawiązkę w wysokości do 1 500 złotych lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego”.

Aby zrobić legalne graffiti należy:• Uzyskać zgodę właściciela budynku (np. w formie uchwały wspólnoty mieszkaniowej, przedstawia-

jąc swój projekt i plan prac.• Zdobyć zgodę plastyka miejskiego, składając wniosek o zaopiniowanie wykonania muralu.• Jeżeli obiekt, na którym chcemy umieścić graffiti jest zabytkiem, musimy uzyskać pozwolenie od

konserwatora zabytków na podejmowanie innych działań w obiekcie zabytkowym, składając wnio-sek wraz z projektem.

5.3.4 Ograniczenia wolności słowa i dyskryminacja w prawie polskimKonstytucja RP (Dz. U. 1997 nr 78, poz. 483 ze zm.): Art. 13 zakazuje istnienia partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową;Art. 32 wprowadza zakaz dyskryminacji rasowej stanowiąc, że wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do jednakowego traktowania przez władze publiczne oraz że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Kodeks Karny:Art. 13.Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdo-bycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

14


Art. 196.Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce prze-znaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.Art. 256.§1. Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.§ 2. Tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1.Art. 257.Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowo-ściowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

W Polsce Kodeks Karny zabrania publicznego znieważania Prezydenta RP oraz innych konstytucyjnych orga-nów RP. Przestępstwem jest również:

• pomówienie i zniesławienie,• publiczne zaprzeczanie faktom zbrodni nazistowskich, komunistycznych oraz innych zbrodni

przeciw pokojowi i ludzkości - tak zwany negacjonizm,• obraza uczuć religijnych.

W Polsce wolność słowa jest ograniczona m.in. przez Konstytucję i Kodeks Karny.

(Źródło: Wikipedia)

5.4 Reagowanie3 Przemoc – jak reagować w przypadku napaści na osobę innej kultury?Gdy jesteśmy świadkami przemocy werbalnej, napaści lub zagrożenia bezpieczeństwa i życia osoby innej kultury bezzwłocznie powinniśmy zawiadomić policję lub straż miejską. Napaść i przemoc motywowana nie-nawiścią są karalne z ww artykułów Kodeksu Karnego. Monitorowanie przejawów przemocy na tle nienawiści wobec osoby innej kultury jest bardzo istotnym elementem przeciwdziałania takim zachowaniom. Informacje i rejestr tych incydentów prowadzi Stowa-rzyszenie Nomada, które dodatkowo udziela wsparcia psychologicznego i prawnego ofiarom. Wszelkie informacje dotyczące działalności Stowarzyszenia można znaleźć na stronie: http://sukurs.nomada.info.pl/3 Hejtstop – projekt dla tych, którzy chcą reagować na nienawistne bazgroły, rasistowskie napisy i gwiazdy Dawida na szubienicyKażdy, kto zauważy taki „hejt”, może zgłosić jego lokalizację przez stronę http://www.hejtstop.pl/. Zespół Hejtstop dopilnuje, aby Straż Miejska go usunęła lub zorganizuje akcję z lokalną młodzieżą, w ramach której zostanie on zamalowany.

Rozdział 2 Propozycje scenariuszy zajęć

17

Rozdział 2 • Propozycje scenariuszy zajęć

Zajęcia I Prawo do demonstracji

3 Film i debata: Czym jest prawo do demonstracji?

Dyskusja w odniesieniu do przykładów realizacji prawa do demonstracji w przestrzeni publicznej o tym, jak prawo do demonstracji może wpływać na aranżowanie przestrzeni publicznej, z uwzględnieniem „architek-tury świadomości” jako czynnika determinującego przestrzeń publiczną:

Przykłady:1. Działania ruchu Occupy Wall Street , miasteczka namiotowe, Majdan, protest pielęgniarek przed Sej-

mem RP, protest ekologów w Dolinie Rospudy;2. Masa krytyczna, protestacyjna blokada spacerowa, protesty w postaci łańcucha ludzi (np. protest

organizacji ekologicznych przeciwko budowie kopalni odkrywkowej w Gubinie), Parking Day, Antyfutro, Otwarte Klatki, 1 z 30 (protest przeciwko przetrzymywaniu polskiego ekologa w rosyjskim więzieniu);

3. Symbole demonstrujące określone wartości w przestrzeni publicznej ( „Tęcza” na Placu Zbawiciela w Warszawie, Krzyż Smoleński).

Pytania pomocnicze do dyskusji:1. Czy wziąłbyś udział w demonstracji? Jeśli tak, to w jakiej?2. Demonstracje legalne i nielegalne – czy obowiązujące przepisy ograniczają prawo do demonstracji

i czy jest to do zaakceptowania?3. Jak zalegalizować demonstrację we Wrocławiu?

3 Warsztaty dla uczniów:

Potrzebne materiały: Papier w płachtach, taśma papierowa, kije do transparentów, farby, farby do twarzy, mazaki zmywalne.

Podzielcie klasę na 3 grupy. Każda grupa ma do wykonania 3 zadania.

Zadanie 1. Potrzebne materiały:

Wydruki mapy centrum miasta, kolorowe flamastry, taśma malarska.-------------------------------------11 listopada we Wrocławiu od kilku lat odbywają się 3 demonstracje w formie przemarszów 3 ugrupowań. Każdego roku wpływają wnioski, które są przygotowane bezbłędnie. Jesteście urzędnikami i wiecie, że wnioski te składają ugrupowania o skrajnie różnych poglądach, musicie więc stworzyć 3 trasy przemar-szu, z wyszczególnieniem godzinowym, w taki sposób, aby marsze manifestacyjne nie przecinały się, ale żeby również nikt nie poczuł się zlekceważony. Przenieście na podłogę za pomocą taśmy klejącej trasy trzech przemarszów.

Zadanie 2. Czas trwania: 15 minut

-------------------------------------Podzielcie się na 3 grupy. Każdy z was jest uczestnikiem konkretnej demonstracji z zadania 1. Przygotuj-cie transparenty i przejdźcie wyznaczoną na podłodze trasą.

Zakończenie - podsumowanie i dyskusja: 1. Opowiedzcie, jak czuliście się w roli demonstranta? 2. Co było dla Was ważne w trakcie demonstracji?


18

Zajęcia IIPrawo do wyrażania opinii

3 Film i debata: Czym jest prawo do wyrażania opinii?

Dyskusja w odniesieniu do przykładów realizacji prawa do wyrażania opinii w przestrzeni publicznej.

Przykłady:1. Bilboardy (np. Kampania Divers Virginity, kampania antyaborcyjna, seksistowskie reklamy wykorzystu-

jące nagie kobiece ciało, kampanie wyborcze oczerniające kontrkandydatów);2. Napisy na murach (HWDP, Żydzi Won, I hate nazism);3. Okładki gazet (nagość, fotomontaże upokarzające konkretne osoby)

•Pytania pomocnicze do dyskusji:1. Co oznacza dla ciebie prawo do wyrażania opinii w przestrzeni publicznej? 2. Czy prawo do wyrażania opinii jest tym samym, co wolność słowa?3. Czy np. reklama komercyjna, społeczna, indywidualne wynajmowanie billboardów to wyrażanie opinii?4. Nadruki na torbach, koszulkach, przypinki – hasła, symbole np. czaszki, nazwy zespołów, koszulki

z marihuaną – co one przekazują?

Na tym etapie można zaproponować, by wstali uczniowie, którzy mają na sobie jakiś przekaz (medaliki, ko-szulki fanowskie, itp.), a następnie poprosić, by usiedli ci, którzy mają go na sobie świadomie. Z grupy sto-jących uczniów można poprosić o komentarz tych, których przekaz jest niejednoznaczny, kontrowersyjny, zaskakujący. To zadanie konfrontuje młodzież z omawianym tematem, przybliża i urealnia zagadnienie wy-rażania własnego zdania i umieszczania przekazów w przestrzeni publicznej.

5. Czy graffiti, napisy na murach to wyraz wolności słowa czy dewastacją?6. Gdzie jest granica między wolnością słowa a mową nienawiści?7. Jaki jest cel takich przekazów, po co wnosimy swoje opinie do przestrzeni publicznej, nie rzadko je tam zostawiając jako jej element?

3 Warsztaty dla uczniów

Potrzebne materiały: Skrzynka po owocach, na której można stanąć, megafon, pisaki do koszulek, białe kartki, markery.

Zadanie 1.-------------------------------------Wybierz 3 słowa mające według ciebie siłę przekazu generującego zmiany. Nadaj im rozgłos w prze-strzeni publicznej, używając do tego celu takich środków (np. megafon, koszulka, napis na murze), które chciałbyś wykorzystać, żeby Twoje słowa / hasło pozostały w przestrzeni publicznej.

Zakończenie - podsumowanie i dyskusja: 1. Jak myślisz – co się wydarzy, kiedy zostawisz wybrane przez ciebie słowa w widocznym miejscu? 2. Jak się czujesz w sytuacji, gdy chcesz wyrazić swoje zdanie?


19

Zajęcia IIIWolność sumienia i wyznania

3 Film i debata: Czym jest wolność sumienia i wyznania?

Dyskusja w odniesieniu do przykładów realizacji prawa do wolności sumienia i wyznania w przestrzeni publicz-nej o tym, jak owe prawo może wpływać na aranżowanie tej przestrzeni, przybliżenie residential segregation jako efektu skrajnego braku takiej wolności.

Przykłady:1. Budowle sakralne, kapliczki, krzyże przydrożne, symbole religijne w szkołach, krzyż w sejmie (np. krzyże

pokutne lub krzyże stawiane w miejscu katastrof, wypadków);2. Procesja Bożego Ciała, muezin nawołujący wiernych do modlitwy, modlitwa muzułmanów zwróconych

twarzą w stronę Mekki, pielgrzymki katolickie, korowód (harinam) Hare Kriszna;3. Miejsca kultu: świątynie, biały kamień w Mekce, itp., zamienianie miejsc kultu na miejsca społeczne np.

kościoły protestanckie i katolickie na dyskoteki i mieszkania.

Pytania pomocnicze do dyskusji:1. Co oznacza dla Ciebie wolność sumienia i wyznania?2. Czy w miejscach publicznych, poza miejscami kultu mamy prawo manifestować swoje symbole religijne? 3. Czy to jest w porządku, że muzułmanki zakrywają swoją twarz?4. Czy pielgrzymi i procesje mają prawo korzystać z dróg publicznych często zmniejszając ich przepusto-

wość dla samochodów?

3 Warsztaty dla uczniów

Potrzebne materiały: Wydruki map miasta oraz kolorowe flamastry.

Zadanie 1.-------------------------------------Podzielcie klasę na 3 grupy. Niech każda grupa podzieli się jeszcze na przedstawicieli 4 religii. Grupy mają za zadanie przedstawić odpowiedni plan na organizację życia mieszkańców i przekształce-nie różnych budynków na obiekty niezbędne przedstawicielom różnych wyznań. Mogą to być kościoły albo obiekty innego typu takie jak magistrat, szpital, szkoła, itp. Część z tych budowli może będzie trze-ba postawić od nowa, lokalizując je na niewykorzystanych działkach lub wyburzając istniejące budynki.Uczniowie wcielają się tu w podwójną rolę: mieszkańca - obywatela oraz wyznawcy danej religii, muszą zatem zadbać ogólnie o wygodę obywateli oraz o współwyznawców.

Zakończenie - podsumowanie i dyskusja:

1. Prezentacja każdego projektu;2. Jak radziliście sobie, aby osiągnąć porozumienie będące częścią procesu projektowania? 3. Czy braliście pod uwagę takie wyzwania jak gettoizacja, marginalizacja, gigantomania, promocja?4. Czy zwracaliście uwagę na zagadnienie rozmieszczenia /ukrywania symboli?


20

Zajęcia IVPrawo do prywatności

3 Film i debata: Czym jest prawo do prywatności?

Dyskusja w odniesieniu do przykładów realizacji prawa do prywatności w przestrzeni publicznej o tym, jak może ono wpływać na aranżowanie tej przestrzeni.

Przykłady:1. Zachowania w przestrzeni publicznej, które można odebrać jako łamanie prywatności: picie piwa, pale-

nie papierosów, całowanie się w miejscach publicznych, eksponowanie nagości lub bardzo swobodny/kusy ubiór, słuchanie głośno muzyki, imprezy w plenerze, dłubanie w nosie, zębach, głośna rozmowa telefoniczna itp.;

2. Sytuacje intymne: kupowanie podpasek, prezerwatyw, karmienie piersią w miejscach publicznych;3. Poruszanie się bez przepustek i identyfikatorów / korzystanie z przepustek i identyfikatorów;4. Blokowiska a prawo do prywatności (bliskość sąsiadów).

Pytania pomocnicze do dyskusji:Czym jest prywatność w przestrzeni publicznej i jak jest łamana?

3 Warsztaty dla uczniów:

Potrzebne materiały: Kartki, długopisy, ołówki, kredki, flamastry, plastelina.

Podzielcie klasę na 3 grupy. Każda grupa przygotowuje 2 zadania.

Zadanie 1.-------------------------------------Zaprojektujcie etykietę/regulamin w 5 punktach dla przestrzeni zielonych (np. rozległego parku), który nie łamie prawa do prywatności.

Zadanie 2.-------------------------------------Stwórzcie koncepcję elementów przestrzennych, które mogłyby poprawić jakość prywatności miesz-kańców w kwartale kamienicy/ blokowisku/podmiejskim osiedlu domków jednorodzinnych. Weźcie pod uwagę skalę mieszkania, aż po elementy przestrzenne w przestrzeni publicznej/półpublicznej kwartału/blokowiska/osiedla domków.


21

Zajęcia VWolność słowa drukowanego

3 Film i debata: Czym jest wolność słowa drukowanego?

Dyskusja w odniesieniu do przykładów realizacji prawa do wolności słowa drukowanego w przestrzeni pu-blicznej o tym, jak może ono wpływać na aranżowanie tej przestrzeni.

Przykłady:1. Telewizja, gazety, internet, radio;2. Wystawy / witryny, publikacje: tytuły książek, również kontrowersyjnych, okładki czasopism, pierwsze

strony gazet;3. Plakaty wyborcze, kontrowersyjne reklamy społeczne, wystawy zewnętrzne o niewygodnej tematyce

(żołnierze wyklęci, aborcja);4. Vlepki, rasistowskie hasła na murach, hejtowanie w sieci;5. Cenzura w krajach totalitarnych a procesy sądowe autorów, których książki noszą znamiona mowy nie-

nawiści.

Pytania pomocnicze do dyskusji:1. Czy zauważacie w otaczającej was przestrzeni komunikaty, które wzbudzają w was emocje? Jakie to

komunikaty? 2. Czy istnieją granice wolności słowa drukowanego? Gdzie one przebiegają?

3 Warsztaty dla uczniów podsumowujące cały cykl, wiążące się z wolnością słowa

Potrzebne materiały: Papier, kolorowe artykuły piśmiennicze, powielacz (małe ksero, drukarka ze skanerem).

Zadanie 1.-------------------------------------Utwórzcie zespół redakcyjny, podzielcie się stanowiskami i zaprojektujcie zina o tematyce poruszającej funkcjonowanie 5 podstawowych praw w przestrzeni publicznej. ZIN to rodzaj nieprofesjonalnego pisma tworzonego przez osobę bądź grupę osób, miłośników jakiejś dziedziny (np. muzyki, informatyki, literatury, fantastyki, gier fabularnych, ekologii, polityki), skierowanego do osób podzielających owe zainteresowania.

Zakończenie - podsumowanie i dyskusja: 1. Jak przebiegała wasza praca?2. Co wam się podobało najbardziej, a co było największym problemem? 3. Czy chcielibyście, aby stworzony przez was magazyn trafił do innych uczniów? Dlaczego?

Rozdział 3 Omówienie odniesienia zajęć do podstawy programowej

25

Rozdział 3 • Omówienie odniesienia zajęć do podstawy programowej

Program edukacyjny „Ja, obywatel w wielokulturowej przestrzeni publicznej” nawiązuje do podstawy progra-mowej kształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych. W szczególności dotyczy on takich przedmiotów jak: wiedza o społeczeństwie (poziom podstawowy i rozszerzony), wiedza o kulturze oraz język polski (poziom podstawowy i rozszerzony). Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego dla Gimnazjów i Szkół Ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego mówi, że: „W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, cieka-wość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy posza-nowania dla innych kultur i tradycji.”Przygotowane w niniejszej publikacji propozycje zajęć nawiązują do ogólnych celów nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie: „(…) Uczeń znajduje i wykorzystuje informacje na temat sposobu, w jaki prawo reguluje życie obywateli; wyraża własne zdanie w wybranych sprawach na różnych forach publicznych i uza-sadnia je; jest otwarty na odmienne poglądy (…) Uczeń rozpoznaje prawne aspekty codziennych problemów życiowych i szuka ich rozwiązania (…) Uczeń wyjaśnia podstawowe prawa człowieka, rozpoznaje przypadki ich naruszania i wie, jak można je chronić”. W rozszerzonym zakresie nauczania tego przedmiotu „Uczeń znajduje i wykorzystuje informacje na temat życia publicznego, krytycznie je analizuje, samodzielnie wyciąga wnioski; wyraża i uzasadnia własne zdanie w wybranych sprawach w formie ustnej i pisemnej na różnych forach publicznych; przedstawia i uzasadnia poglądy odmienne od własnych (…) rozpoznaje problemy w skali lokalnej, krajowej, europejskiej i globalnej oraz szuka ich rozwiązania; rozumie złożoność problemów społecznych i politycznych; dostrzega perspektywy różnych uczestników życia publicznego (…) Uczeń przed-stawia związki między swoim życiem a sytuacją społeczności lokalnej, sytuacją Polski, Europy i świata; wyjaśnia złożoność zjawisk społecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych; uwzględnia perspektywę globalną w interpretacji tych zjawisk”.

Tematyka filmów Free2Choose wykorzystywanych na zajęciach opiera się na Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i ochronie tych praw. Tym samym nawiązuje do treści nauczenia przedmiotu Wiedza o społe-czeństwie w zagadnieniach dotyczących praw człowieka oraz ochrony praw i wolności i pokrywa się z przy-toczonymi poniżej punktami Podstawy Programowej z przedmiotu WOS w zakresie podstawowym: V. Prawa człowiekaUczeń: 2. wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przy-

rodzone i niezbywalne; 5. bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw

i wolności; 6. wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych i prawa obywa-

tela w kontaktach z mediami.VI. Ochrona praw i wolności Uczeń: 4. przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące

praw człowieka; w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania (np. podpisuje apel, prowa-dzi zbiórkę darów);

5. rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciw-stawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji;

5. znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziec-ka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić.

Więcej powiązań znajdziemy w celach nauczania wiedzy o społeczeństwie w zakresie rozszerzonym. Doty-czą one m.in. zagadnień związanych z tematami :

• Naród, ojczyzna i mniejszości narodowe: „Uczeń rozpoznaje przejawy ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu i uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom”.

26

Rozdział 3 • Omówienie odniesienia zajęć do podstawy programowej

• Kultura i pluralizm kulturowy: „Uczeń rozróżnia tolerancję od akceptacji; ocenia ich znaczenie dla życia społecznego”.

• Środki masowego przekazu: „Uczeń uzasadnia znaczenie niezależności i pluralizmu mediów; oce-nia skutki ich ograniczania; (…) wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny się kierować media i ocenia przykłady kontrowersyjnych działań dziennikarzy i mediów; (…) wyjaśnia, na czym polega zasada wolności słowa, i wskazuje na przypadki jej nadużycia”.

• Prawa człowieka: „Uczeń przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i analizuje zastrzeżenia formułowane przez jej przeciwników; (…) rozróżnia prawa i wolności osobiste, politycz-ne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne”.

• Ochrona praw człowieka w Polsce: „Uczeń analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodo-wych, etnicznych i religijnych”.

Należy przy tym wspomnieć, że we wskazówkach dotyczących realizacji przedmiotu wiedza o społeczeń-stwie zwrócono szczególną uwagę na kształtowanie u uczniów postaw tolerancji, zaangażowania w działania społeczne i obywatelskie, odpowiedzialności, wrażliwości społecznej, a także poczucia więzi ze wspólno-tą (lokalną, narodową, europejską i globalną). Aby to umożliwić szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie m.in.:

• mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia,• wykorzystywali zdobywane wiadomości i umiejętności obywatelskie w życiu codziennym, • brali udział w dyskusjach i debatach na forum klasy, szkoły i w innych sytuacjach społecznych, • pracowali nad rozwiązywaniem wybranych problemów swego otoczenia i szerszych społeczności,• brali udział w życiu społeczności lokalnej, • nawiązywali kontakty i współpracowali z organizacjami społecznymi i instytucjami publicznymi, • uczestniczyli w obywatelskich kampaniach i działaniach oraz korzystali z różnych form komuniko-

wania się w sprawach publicznych, • budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie do innych.

Poprzez sposób realizacji zajęć (debaty) realizowane są także zagadnienia podstawy programowej dla szkół ponadgimnazjalnych z języka polskiego (poziom podstawowy). Głównie dotyczy to tworzenia wypowiedzi: „Uczeń publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (…), stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji”. Treści omawiane pod-czas warsztatów dla licealistów możemy nawiązują także do wartości i oceniania: „Uczeń dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów”.Tematyka zajęć nawiązuje również do podstaw programowych przedmiotu wiedza o kulturze, którego cele kształcenia wskazują m.in. na kształtowanie umiejętności ucznia w zakresie tworzenia wypowiedzi: „Uczeń tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami (słowo mówione i pisane, obraz malarski, foto-graficzny, filmowy, dźwięk, widowisko, środki multimedialne); aktywnie współtworzy kulturę lokalną (szkoły, dzielnicy, miejscowości)”. Z kolei w treściach nauczania przedmiotu z uwagi na specyfikę zajęć: „ Uczeń lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dzieła sztuki) w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i odbierane (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród)”. Ponadto biorąc udział w debacie, uczeń-uczestnik zajęć „ (...) wypowiada się na temat wytworów kultury i ludzkich praktyk w kulturze (zachowań, obyczajów, przedmiotów materialnych, dzieł sztuki)”.Reasumując – treści omawiane podczas zajęć, a także specyfika ich przeprowadzania nawiązują do części zagadnień zawartych w podstawie programowej przedmiotów: wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze oraz język polski realizowanych na podstawowym i rozszerzonym poziomie w III i IV etapie edukacyjnym. Wszystkie wykorzystane cytaty pochodzą z Podstawy Programowej Kształcenia Ogólnego dla Gimnazjów i Szkół Ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu eg-zaminu maturalnego. Materiał ten jest załącznikiem do rozporządzania ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

ja, obywatel w wielokulturowej przestrzeni publicznej

Documents