J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

2

3

inh

ou

d

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Voorwoord

Een schat aan erfgoed

Van de directie

Interview met directeur, bestuurder

Seger van Voorst tot Voorst

‘We staan voor belangrijke stappen’

Overzicht 2014

Het jaar in vogelvlucht

Monumenten

De cijfers over 2014

Bezoekersaantallen

Exploitatierekening

Balans

Toelichting bij de cijfers

Bijlagen

Managementteam

Raad van Toezicht

Raad van Advies

Adviescommissie Natuurbeheer

Hoge Veluwe Fonds

Colofon

4

7

12

19

46

46

46

47

48

49

49

49

49

49

49

50

< Enkele dagen na de brand van voorjaar 2014 loopt het pijpenstrootje alweer uit

4

vo

or

wo

or

dJ A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Dat gaat zeker op voor de natuur van Het NationalePark De Hoge Veluwe. Hier is een landschap be-houden dat door de stichters is bedoeld als onder-deel van een tijdloze totaalervaring. De ervaring vande eenheid van natuur, kunst en architectuur.

In dit jaarverslag richten we ons op één onderdeelvan die eenheid: de monumenten. De historischegebouwen en de bijzondere kunstwerken die weoveral in het Park tegenkomen. Het in 2014 grondiggerestaureerde Jachthuis Sint Hubertus staat daar-bij als ‘kroonjuweel’ vanzelfsprekend centraal.

Maar Het Nationale Park De Hoge Veluwe heeftmeer te bieden. Het monumentale standbeeld vanGeneraal De Wet op de weidse vlakte van het Otter-lose Zand bijvoorbeeld, of de President Steijnbankbij het Kröller-Müller Museum.

En niet in de laatste plaats het Kröller-Müller Mu-seum zelf, een museum met een wereldvermaardeschilderijencollectie en een voor ons land uniekebeeldentuin.

De meeste gebouwen en monumenten in het Park stammen uit de tijd van het echtpaar Kröller-Müller. Op verrassende plekken in het land-schap vinden we sporen van het welgestelde echt-paar. Een mooi vormgegeven grafmonumentje vooreen hondje. Een oriëntatietafel met een kunstwerkvan Mendes da Costa. Een sculptuur van een stenenhert van Rädecker... Het zijn monumenten en kunst-werken met een historisch verhaal, onlosmakelijkverbonden met de geschiedenis van het Park.

Een schat aan erfgoedEen wandeling in de natuur is –in het ideale geval– een tijdloze ervaring. Landschappen veranderen traag. Het ritme van de seizoenen en de kringlopen van de natuur herstellenzich oneindig. Als we opgaan in de natuur lijken we de eeuwigheid aan te kunnen raken.

5

Het landschap mag eeuwig zijn, de monumentenzijn dat niet. Ze vragen, zoals alles dat door mensen-handen is gemaakt, zorg en onderhoud om in conditie te blijven. Daar zijn dag in dag uit veel mensen mee bezig. Medewerkers van het Park envrijwilligers van de Vereniging Vrienden van DeHoge Veluwe, maar ook professionals van andereinstellingen en organisaties. Die zijn vaak zeer betrokken bij het beheer van het erfgoed van HetNationale Park De Hoge Veluwe.

In dit jaarverslag leren we een aantal van die mensen kennen. Mensen die werken aan – en somswonen in – de monumenten van het Park. We hopen dat u er enthousiast van wordt, en dat uzelf binnenkort weer uw kennismaking met de tast-bare geschiedenis van het Park zult hernieuwen!

Het standbeeld van Generaal De Wet van beeldhouwer Mendes da Costa >

6

7

Va

n d

e d

ire

ct

ie

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Van Voorst tot Voorst vertelt over het thema van ditjaarverslag, monumenten: “We worden als natuur-park vooral geassocieerd met natuur. Met mooielandschappen, met bos en hei, zandverstuivingenen wild. Dat is een bijna vanzelfsprekend gegeven,en dat is ook iets waar we erg trots op zijn. Maarwat ons als natuurpark onderscheidt van anderelandschappen in Nederland is de verbinding met degeschiedenis. Met cultuur. De aanwezigheid van bijzondere monumenten met een verhaal maakt datzichtbaar. We hebben als organisatie veel van der-gelijke schatten in ons beheer. Van een ‘Gesamt-kunstwerk’ zoals Jachthuis Sint Hubertus tot kleinekunstaccenten – beelden, gebouwen – ingebed inhet weidse landschap. We willen die schatten graaglaten zien aan het brede publiek. Topkunst midden

in de natuur, dat is een unieke en voor veel mensenaantrekkelijke combinatie.”

Meer bezoekers

En die mensen weten het Park te vinden. Ongeveer580.000 betalende bezoekers passeerden in 2014 detoegangspoorten. Dat is zo’n 65.000 bezoekersméér dan het jaar ervoor. Die stijging heeft drieoorzaken, volgens Van Voorst tot Voorst: “We hebbenveel mooi weer gehad. Vooral in de weekenden. Eris een rechtstreeks verband tussen het weer en hetbezoekersaantal. De tweede oorzaak is de grote Seurat-tentoonstelling in het Kröller-Müller Museum, onze gewaardeerde partner. Daar zijn ookveel Belgische en Duitse bezoekers naar toe geko-men. De derde oorzaak is het verhoogde aantal activiteiten en evenementen die we in Het NationalePark De Hoge Veluwe organiseren, vooral in deweekenden. Streekmarkten, kinderactiviteiten,speurtochten, muziekuitvoeringen, safari’s met de

“De vele monumenten, gebouwen en kunstwerken zijn de kroonjuwelen van ons Park”zegt Seger van Voorst tot Voorst. “De combinatie van objecten van gerenommeerdebeeldkunstenaars en architecten met topnatuur maakt Het Nationale Park De Hoge Veluwe tot een unieke plek in Europa.”

‘We staan voor belangrijke stappen’

Seger van Voorst tot VoorstDirecteur/bestuurder van Het Nationale Park De Hoge Veluwe

< De ‘Raadsman’ van Mendes da Costa

8

va

n d

e d

ire

ct

ieJ A A R V E R S L A G 2 0 1 4

boswachter, lezingen, wandelevenementen, spor-tieve evenementen... In 2014 hebben we in totaal 52van dit soort activiteiten gehad. Ieder weekend één.Dat wordt gewaardeerd, de mensen zijn daar ooksteeds beter van op de hoogte. In 2015 gaan we hetaantal evenementen verdubbelen, naar 104. Tweeper weekend. Ik benadruk dat het onze lijn is omevenementen te kiezen die aansluiten bij de sfeeren het karakter van ons Park. Natuur en landschap,kunst en architectuur en historische verhalen. Destijgende bezoekersaantallen laten zien dat daareen markt voor is. We zijn enorm blij met die stij-ging, het laat zien dat we op de goede weg zijn, datwe de juiste keuzes maken. En daarbij zijn de in-komsten van de betalende bezoeker van levens-belang voor de exploitatie van het Park. Zonder betalende bezoeker geen Hoge Veluwe, zo eenvoudigligt het.”

Brand!

Het was dan ook extra wrang dat uitgerekend bij deopening van het buitenseizoen, het traditioneeldrukbezochte Paasweekend, een grote brand in hetPark uitbrak. Het Park moest worden gesloten enbezoekers werden geëvacueerd. Van Voorst totVoorst: “Erg vervelend. Het is de derde brand die ikin mijn elf jaar als directeur meemaakte. De brand

brak uit in het oosten van het Park, ik werd directtelefonisch op de hoogte gesteld. Het leek mee tevallen, maar de wind wakkerde aan en zorgde datde brand oncontroleerbaar dreigde te worden. Datis niet gebeurd, en dat is te danken aan de inzet vanwel duizend hulpverleners in het terrein. Brand-weer, hulpdiensten, Defensie, boeren uit de omge-ving, eigen mensen... Werkelijk een grote pluim enniets dan lof voor de mensen die op die dag hebbenmeegeholpen. Hartverwarmend, al is de aanleidingnatuurlijk onaangenaam. We hebben voor calami-teiten als deze crisisplannen klaarliggen, die zijnmeteen uit de kast getrokken, maar onze mensenhebben vooral hun gezond verstand gebruikt. De samenwerking met de Veiligheidsregio, met hetKröller-Müller Museum en met de hulpdiensten isuitstekend verlopen. Er zijn altijd kleine puntjes diebeter kunnen en in de hitte van het moment kan erwel eens iets misgaan, zoals een bluswagen die invlammen opging, maar over het algemeen: petje afvoor het Bedrijfshulpverleningsteam en de hulpdiensten.”

9

va

n d

e d

ire

ct

ie

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Minder struinen

De natuur ondervindt weinig blijvende schade vaneen brand als deze. Veel dieren konden vluchten ende vegetatie herstelt zich snel. Alleen kleine krui-pende dieren als slangen en hagedissen en veelprille vogelnesten zijn het slachtoffer geworden.Ook een aantal karakteristieke grove dennen gingverloren. Het herstel van de natuur kan op verschil-lende manieren gevolgd worden, via de media,maar ook gewoon door het veld in te lopen. Dat‘struinen’ wordt na de bronst van 2015 beperkt, ver-telt Van Voorst tot Voorst: “We gaan de mogelijkheidom op eigen houtje van de paden af te dwalen in-perken. Struinen is vanaf eind 2015 alleen nog toe-gestaan onder begeleiding van een gids of eenboswachter. Dat is heel jammer, maar we zien geenandere mogelijkheid om verstoring van het wild –die helaas steeds vaker door een groeiende groepbezoekers wordt veroorzaakt– te voorkomen. Alscompensatie leggen we extra fiets- en wandel-paden aan, en we maken de voorheen afgeslotenwildrustgebieden weer toegankelijk voor het publiek.De Hoge Veluwe blijft een natuurpark met een uit-zonderlijk fijnmazig net aan wandelpaden, fietspa-den en wegen. Door het struinen tegen te gaan zalhet wild natuurlijker gedrag gaan vertonen. Dewildzichtbaarheid wordt op deze manier nog hoger,maar: alleen vanaf de paden. Daar gaan we goed optoezien.”

Boa-overleg

Dat toezicht valt onder de taken van de jachtopzich-ters van Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Eenvijftal daarvan is ‘buitengewoon opsporingsambte-naar’ (BOA) en heeft speciale bevoegdheden. Ze dragen dienstwapens en mogen bijvoorbeeld verbaliseren. Er zijn in Nederland ongeveer 30.000BOA’s, ongeveer 275 daarvan zijn ‘groene’ BOA’s,deels in dienst van particuliere landgoedeigenaren.Het Nationale Park De Hoge Veluwe maakt zichsamen met andere werkgevers al jaren sterk voorde positie en bevoegdheden van de BOA’s in parti-culiere dienst. Van Voorst tot Voorst: “We hebben in2014 bezoek gehad van oud-minister Opstelten(Veiligheid en Justitie) en staatssecretaris Dijksma(Economische Zaken) om te praten over de takenvan de BOA’s en de samenwerking met de politie.Het is goed om te zien dat de landelijke politiek nuin gesprek is met de werkgevers van deze BOA’s.Het onderwerp staat nu eindelijk op de Haagseagenda.”

Lobbywerk

Ook op andere vlakken maakt de directie van hetPark zich sterk voor overleg met lokaal, landelijk enEuropees bestuur. Van Voorst tot Voorst: “We zijneen onafhankelijke organisatie met een duidelijkepositie in het maatschappelijke veld. We zijn één

10

11

va

n d

e d

ire

ct

ie

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

van de grotere particuliere natuurgebieden in Ne-derland, een positie die voortdurend bevochtenmoet worden. Het onder de aandacht brengen vanonze belangen hoort daarbij. We zijn een naar bui-ten gerichte, open organisatie met een enorm net-werk. Een belangrijk deel van mijn functie is hetonderhouden van de contacten in dat netwerk enhet naar buiten brengen van onze mening en positieop het vlak van wet- en regelgeving. Onze stelling isduidelijk: we zijn tegen nog meer regeltjes. Waarwe om vragen is het vertrouwen van overheden datparticuliere beheerders van natuurterreinen hunwerk verstaan en met goed rentmeesterschap hunbeheer voeren. Het is een stelling die we in de dis-cussie rond het wetsvoorstel, om te komen tot eennieuwe Wet natuurbescherming, ook duidelijk ken-baar maakten. Minder regulering, meer vertrouwenin de praktijk. We zien veel van de voorgestelde regels als een inperking van ons privaatrecht. Eenmening die overigens door veel particuliere grond-bezitters wordt gedeeld.” Er gaat veel tijd zitten indergelijk lobbywerk. Seger van Voorst tot Voorstwijst uit het raam: “Het komt voor dat ik dagen nietin het veld kom. Veel van mijn werk voor het Parkligt buiten het Park. Als ik hier vijf dagen per weekop mijn stoel zit, is dat niet goed voor de organisa-tie.”

Grote uitdagingen

Veel tijd wordt besteed aan fondsenwerving. VanVoorst tot Voorst: “We hebben daar in 2014 eenfondsenwerver voor aangenomen. In 2013 hebbenwe het Hoge Veluwe Fonds opgezet om gestructu-reerd fondsen te werven. We hebben grote ambitiesop het gebied van vernieuwing van het Centrumge-bied, vernieuwingen die absoluut noodzakelijk zijnom aantrekkelijk te blijven op de markt van dagre-creatie. In 2014 is het definitief ontwerp voor eennieuw multifunctioneel centrumgebouw gereed ge-komen. Wij noemen dat ‘het Landhuis’. Het realise-ren van die plannen vraagt om veel geld, geld datwe moeten vinden bij sponsoren en donateurs. Wezijn ontzettend blij dat we een stijging zien in hetaantal betalende bezoekers, dat zorgt voor een ste-vige basis bij onze exploitatie, maar we moeten ookandere geldbronnen aanboren om onze ambitieswaar te kunnen maken. Mijn werk hier is nog langniet gedaan. We zijn met hele spannende dingenbezig, en staan voor een aantal grote en belangrijkestappen. Voor mij persoonlijk als directeur/bestuur-der is dat weer een enorme uitdaging. Het is werkdat ik met heel veel plezier doe. En daarbij, om temogen werken op een plek als dit...” Van Voorst totVoorst kijkt uit het raam: “Ik kom werkelijk iederedag fluitend op mijn werk!”

< In juni 2014 bezoeken oud-minister Opstelten en staatssecretaris Dijksma het Park voor werkoverleg

12

Ov

er

zic

ht

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Januari 2014

In 2014 begint De Hoge Veluwemet een vernieuwd programmavan kinderactiviteiten. Het Parkgaat minimaal drie maal permaand een activiteit organiserenspeciaal gericht op kinderen enjongeren. Poppenkast, speur-tochten, avontuurlijke wandelin-gen, kindertheater envoorleesbijeenkomsten zijn eenkleine greep uit het aanbod. Er isveel vraag naar bij de bezoekersen kinderactiviteiten worden al-tijd goed bezocht. Ook de jaarlijkse ‘winterlezingen’worden in 2014 weer goed be-zocht. Vooral de middagen metHerman Pleij en Govert Schillingtrekken veel mensen, ongeveer250 bezoekers per lezing.

Februari 2014

Het Park heeft een bijzondererelatie met energiebedrijf Essent.

Essent schenkt deze maand on-geveer 120 gereedschapskistjesaan het Park. Die komen goedvan pas bij de onderhoudsklus-sen die onze eigen medewerkersen de ongeveer 300 vrijwilligersin het veld uitvoeren.Deze maand wordt een optredenvan ‘Rockstone Sessions Life’gehouden. Rockstone Sessionsis een muzieklabel dat op bijzon-dere locaties akoestische optre-dens van singer-songwritersverzorgt. Het optreden vondplaats in een Zweedse tent bijeen kampvuur.

Maart 2014

Het Park doneert jaarlijks eenaantal afgeschreven Witte Fietsenaan een instelling in het buiten-land. Dit jaar worden 240 WitteFietsen geschonken aan een natuurpark op de Galapagos-eilanden, het Parque NacionalGalápagos. De Witte Fietsen krij-gen eerst een opknapbeurt enworden gratis vervoerd door

onze nationale vliegmaatschappij.KLM en De Hoge Veluwe leverenop deze manier een bijdrage aanhet duurzaam beheer van de natuur op de Galapagoseilanden.Er is een historische band tussenhet Park en de KLM. Anton Kröllerwas één van de eerste geldschie-ters van de luchtvaartmaatschap-pij en in 2008 werd de eersteBoeing 777-300 ER door de KLMnaar Het Nationale Park De HogeVeluwe vernoemd. In het Park zijn het hele jaar doorveel natuurfotografen actief, pro-fessioneel maar ook veel liefheb-bers en ‘professionele amateurs’.Tijdens een speciale buitenexpo-sitie op grote canvas doeken wasdeze maand veel van dit fotowerkte zien. Aan de expositie was eenfotowedstrijd verbonden, de eer-ste prijs ging naar een foto vaneen zandverstuiving bij De Pollen,gemaakt door Emiel Sloot.

April 2014

Op Eerste Paasdag woedt er een

Het jaar in vogelvlucht

13

Ov

er

zic

ht

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

grote brand in Het NationalePark De Hoge Veluwe. De brandbegint ’s ochtends vroeg op hetDeelense Veld langs de Delense-weg en breidt zich door destraffe wind snel naar het zuid-oosten uit. Uiteindelijk verbrandt350 hectare hei- en grasland. Decalamiteitenplannen werkengoed, het Park wordt gesloten ende bezoekers worden geëvacu-eerd. Ook het Kröller-Müller Museum gaat dicht, een deel vande wereldberoemde kunstcollec-tie wordt in veiligheid gebracht.Vroeg in de avond wordt het sein‘brand meester’ gegeven. Debrand en de evacuatie krijgenveel aandacht in de pers. HetPaasweekend, begin van het sei-zoen, is een van de topweekendenvan het Park. Het geschatte ver-lies aan inkomsten wordt ge-raamd op ongeveer 63.500 euro.De natuur in het getroffen gebiedherstelt zich gelukkig snel. Op 6 april trekt de ‘Natuurdag’veel bezoekers. Er is een ten-

toonstelling van jachttrofeeën ener zijn lezingen over het fauna-beheer op De Hoge Veluwe. Hetis dit weekend ook Museum-weekend, in samenwerking methet Kröller-Müller Museum wor-den lezingen en kinderactiviteitengeorganiseerd.Net als vorig jaar wordt er opTweede Paasdag een paashaasop een Witte Fiets gesignaleerdin het Park: hij verstopt 500 ge-kleurde eieren in het veld. Er zijnleuke prijzen voor de vinders vanhet gouden, zilveren en bronzenpaasei.Eind april wordt de veertigsteverjaardag van het ‘witte fietsen-plan’ gevierd. De geestelijk vadervan het idee, Luud Schimmel-pennink, is aanwezig en houdteen presentatie over de jarenzestig en het Provo-plan voorgratis fietsvervoer in Amsterdam.Het Nationale Park De Hoge Veluwe is de enige plek in Neder-land waar de Witte Fiets echt vande grond is gekomen. Er zijn in-

< Tweede Paasdag: eieren zoeken!

14

Ov

er

zic

ht

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

schillende manieren gevolgd. Debrand biedt de mogelijkheid omwetenschappelijk onderzoek tedoen naar herstel van biodiversi-teit. Ook het brede publiek kanhet herstel volgen, onder meervia uitzendingen van het popu-laire programma Vroege Vogels.Een onverwachte ‘bijvangst’ vande brand zijn de resten van eenmotor van een V1. De motor vandeze door de Duitsers in deTweede Wereldoorlog gebruikte‘vliegende bom’ stak in het afge-brande veld deels uit de grond.De motor is geschonken aan Museum Vliegbasis Deelen. Opveel plaatsen in Het NationalePark De Hoge Veluwe zijn in hetlandschap de sporen van deDuitse aanwezigheid op ‘Flieger-horst Deelen’ terug te vinden.

Juni 2014

Op 15 juni vieren de jachthoorn-blazers ‘De Overlopers’ tijdenseen groot blazersfestival hun 40-jarig jubileum in Het Nationale

Park De Hoge Veluwe. Bij dezegelegenheid wordt een CD tendoop gehouden waarop ledenvan popgroep Normaal samen-spelen met De Overlopers. Deze maand is er op het Parkoverleg over het werk van Buiten-gewone opsporingsambtenaren(BOA’s) in particuliere natuurge-bieden. Werkgevers van ‘groeneBOA’s’ praten met oud-ministerOpstelten (Veiligheid en Justitie)en staatssecretaris Dijksma(Economische Zaken) over de sa-menwerking met politie en OM.De BOA’s verrichten belangrijkwerk en de staatssecretaris zegttoe vanaf 2015 jaarlijks 100.000euro bij te dragen aan de oplei-ding van nieuwe BOA’s. In hetland werken ongeveer 275groene BOA’s, bij De Hoge Veluwe werken er vijf. Ze zorgen onder meer voor toe-zicht en de veiligheid van onzebezoekers.

middels zo’n 1.800 Witte Fietsenin het Park. Een tochtje op defiets vormt één van de grote at-tracties voor veel (buitenlandse)bezoekers. Er is een uitgebreidprogramma rond de veertigsteverjaardag opgezet, waarondereen veiling van beschilderdeWitte Fietsen voor het goededoel.

Mei 2014

De activiteitenagenda van HetNationale Park De Hoge Veluweheeft een paar traditionele top-pers, waaronder het dauwtrap-pen met Hemelvaart en hetVroege Vogelconcert in het vrijeveld. Daaraan is nu het Fête deNature toegevoegd. Tijdens dituit Frankrijk overgewaaide klein-schalige festival kunnen bezoe-kers op een speelse enkunstzinnige manier kennisma-ken met natuur en natuurbe-heer. Het herstel van de natuur na debrand met Pasen wordt op ver-

15

Ov

er

zic

ht

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Juli 2014

Verschillende publieksactiviteitentrekken in juli veel bezoekers. Demaandelijkse streekmarkt op hetMarchantplein wordt goed be-zocht en ook de safari’s en wan-deltochten zijn populair. In dezomermaanden worden er speci-ale nachtsafari’s en kindersafari’sgeorganiseerd. Met het oog op het blussen vanmogelijke natuurbranden slaatDefensie een waterput in HetNationale Park De Hoge Veluwe.De put is 78 meter diep, hetwater kan worden opgepomptvanaf ongeveer 50 meter. Uit deput kan maximaal 4 uur lang90.000 liter water per uur wordenovergepompt in tankwagens. Deput ligt op een strategisch puntin het Park, maar is met hetblote oog niet te zien.

Augustus 2014

In het centrumgebied van hetPark worden deze maand eenaantal evenementen gehouden

waaronder het tweede ‘Neder-lands Open Kampioenschap Bur-len’ en de ‘Dag van het Paard’.Beide evenementen trekken zo’n700 bezoekers. Op 10 augustus wordt het tien-jarig jubileum gevierd van hetSuske en Wiske-album ‘Verraadop de Veluwe’. Het verhaal speeltzich af op De Hoge Veluwe en hetalbum wordt nog steeds goedverkocht. Het jubileum wordt ge-vierd met veel kinderactiviteiten,kinderen die verkleed als Suskeof Wiske komen hebben op dezedag gratis toegang. De bronstvan de edelherten begint dit jaarvroeg. Er worden zo’n 90 bronst-excursies gehouden met in totaalongeveer 1.700 deelnemers.

September 2014

Het wildbeheer in het Park ver-loopt in 2014 goed. Jaarlijkswordt vastgesteld hoeveel wild ermoet worden bejaagd om tekomen tot een evenwichtige po-pulatie voor het Park. De afschot-

quota die in het Park worden ge-haald liggen ook in 2014 bovenhet gemiddelde van de Veluwe.Het verminderen van de popula-tie wilde zwijnen verloopt lastigvanwege een tijdelijk jachtverbodin verband met de vogelgriep.

Oktober 2014

De tiende Wandeldag op De HogeVeluwe wordt goed bezocht. On-geveer 1.000 mensen lopen éénvan de routes in het Park. Ook detiende Hoge Veluweloop is eengroot succes. Er staan ongeveer3.000 hardlopers aan de start,nog eens 3.000 mensen komenkijken. Beide evenementenmaken onderdeel uit van een Beweegweekend op De Hoge Veluwe dat jaarlijks wordt ge-houden in oktober. De evene-menten genieten ondertussenlandelijke bekendheid en wordenmogelijk gemaakt door de inzetvan veel vrijwilligers van het Parken andere organisaties.Ook de Familie Highland Games

< De Dag van het Paard is een populair evenement geworden

16

Ov

er

zic

ht

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

die een weekend later wordengehouden hebben de potentie uitte groeien tot een echte publieks-trekker. Het evenement met veel‘stoere’ sportieve activiteitenvoor het hele gezin is een spin-offvan de Highland Games voorscholen die het Park in het voor-jaar organiseert.

November 2014

Op 1 november begint de verbou-wing van het Dienstgebouw. Datstaat –niet zichtbaar voor de be-zoekers van het Park– ten noor-den van Jachthuis Sint Hubertus.Het Dienstgebouw is net als hetJachthuis een ontwerp van H.P.Berlage. In het relatief moderneen sobere gebouw waren perso-neelswoningen ondergebrachten het werd gebruikt als stallingvoor paarden en auto’s van hetechtpaar Kröller-Müller. Erstond ook een generator die hetJachthuis voorzag van elektrici-teit. Het Dienstgebouw wordt als

kantoorruimte gebruikt door HetNationale Park De Hoge Veluwe.Bij de verbouwing worden tweeverouderde personeelswoningengerenoveerd en ingericht alskantoorruimte. Een derde perso-neelswoning wordt ingericht alsgastenverblijf voor buitenlandsestagiaires. Het toonaangevendeen veelgelezen vakblad ‘De Le-vende Natuur’ brengt een specialuit over Het Nationale Park DeHoge Veluwe. De aanleiding is deviering van het tachtigjarig be-staan van het Park in 2015. Degeschiedenis van het Park, debedrijfsvoering en de bijzonderenatuurwaarde worden in hetnummer van veel kanten belichten er wordt een analyse gegevenvan 80 jaar beleid en beheer opflora en fauna.

December 2014

Het totale bezoekersaantal in2014 komt uit op 581.876. Eenflinke stijging ten opzichte van de

516.456 bezoekers in 2013. Hetaantal verkochte Beschermers-kaarten (jaarkaarten) stijgt naarruim 15.000 stuks. 341.061 bezoekers komen in 2014 hetBezoekerscentrum binnen,183.109 daarvan lopen door naarhet Museonder. Deze aantallenzijn hoger dan die van vorig jaar. De Parkwinkel sluit het jaar afmet een omzet van 373.000 euro.Een stijging van 6% ten opzichtevan 2013. De omzet van deTheekoepel komt met 98.000euro hoger uit dan 2013 (62.000euro). Iets minder dan 13.700 mensenhebben in 2014 overnacht op denatuurcamping in Het NationalePark De Hoge Veluwe. Dat is 8%meer dan verwacht.

De 'Familie Highland Games' kunnen uitgroeien tot een echte publiekstrekker >

17

18

19

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Kousenvoetjes

Ook de techniek van de renovatie zelf was complex.Paas: “Je werkt feitelijk in een museum. Een ge-bouw als kunstwerk met ontzettend verfijnde enkwetsbare details. Dat vraagt om een totaal andereaanpak dan werken in een regulier gebouw. Endaarbij komt dat het gebouw ook nog wordt ge-bruikt, onder meer door het Rijk voor het onder-brengen van gasten. Dat betekent dat het moetvoldoen aan moderne veiligheidseisen en brand-eisen. Die combinatie was de grote uitdaging. Hetwas regulier groot onderhoud, onder meer aan hetexterieur, het metselwerk en het dak. Maar het wasóók heel delicaat restauratiewerk aan het interieuren de installaties waarbij heel veel specialistischeexpertise over materialen en kunstwerken kwamkijken. Het was werken op kousenvoetjes. ”

Een renovatie is niet alleen een kwestie van doen,maar vooral ook een kwestie van praten. Paas wasde laatste paar jaar voorzitter van de ‘stuurgroep’die de renovatie heeft voorbereid en begeleid. Datwas een relatief ‘zware’ commissie. Niet zonderreden, vertelt Paas: “Een monument van deze statuur is een ingewikkelde opgave. Je moet nietvergeten, dit gebouw, het interieur en de omgeving,het is een voor Nederland uniek ‘Gesamtkunstwerk’.En bovendien is het voor het Park een belangrijkonderdeel van de bedrijfsvoering. Het is een publiekstrekker. Allemaal argumenten om dezegrote onderhoudsbeurt met heel veel aandacht enzeer zorgvuldig voor te bereiden en te begeleiden.”

De restauratie van Jachthuis Sint Hubertus was een complexe klus, zegt Roger Paas vanhet Rijksvastgoedbedrijf (voorheen de Rijksgebouwendienst). Niet in de laatste plaatsomdat er bij het werken aan een monument veel partijen aan tafel zitten. Het Jachthuis isweliswaar in eigendom van het Park, maar het Rijk is als langdurige erfpachtnemer onderhoudsplichtig en ook de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed speelt als beheerdervan het interieur een rol.

Restauratie Jachthuis Sint Hubertus

Roger PaasHoofd Klant- en Asset management Rijksvastgoedbedrijf

< De restauratie van Jachthuis Sint Hubertus werd in 2014 afgerond. Een delicate en complexe operatie!

20

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Kwaliteit

“Ik bezocht het gebouw tijdens de renovatie. Hetwas werkelijk een enorme bende! Wat me toen op-viel is dat het een gebouw is waarbij werkelijk iedere steen en iedere deur een verhaal en een geschiedenis heeft, afhankelijk met wie je door deruimtes loopt. Bouwteams, projectteams, zo veelverschillende vakmensen die met het project aande slag zijn... Het is een gebouw dat doordrenkt isvan verhalen en anekdotes. Het is werkelijk smul-len om er door te lopen met een specialist! Het iseen project waarbij iedereen een bovengemiddeldebetrokkenheid heeft gekregen, dat kan ik rustigstellen. Het was ook hartverwarmend om te zienhoeveel kennis er nog aanwezig is bij bouwers enuitvoerders. Daar hadden we in het begin best twij-fels over. ‘Kunnen we het nog’ in onze moderne tijd,werken aan een gebouw uit het begin van de vorigeeeuw. Jawel hoor, dat kunnen we nog. Het is voorveel jongeren in de uitvoer ook een leerproject ge-weest, dat was één van de eisen die wij in onze rolals opdrachtgever hadden gesteld bij het selecterenvan uitvoerders. Ik ben blij verrast over de kwaliteitdie we hebben gevonden.”

Trots

De operatie is uitgevoerd binnen budget en op tijd.Halverwege 2014 was Jachthuis Sint Hubertus weeropen voor het publiek. Paas: “Ja, ik kijk wel metenige trots terug op dit werk. Een goede samen-werking, hoge kwaliteit in het resultaat. Voor zo’nklus best een prestatie. We hebben het gehele traject, terugkijkend, als rapportcijfer een dikkeacht gegeven. Een gezamenlijk resultaat om trotsop te zijn.”

Eetkamer na de renovatie >

21

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Hendrik Berlage ontwierp niet alleen de buitenkant,maar ook het interieur van het Jachthuis. Van demeubels tot en met het bestek op tafel. Dat moetmet grote zorg worden onderhouden én schoon-gehouden. Voor dat laatste is Wilma van den Bergverantwoordelijk. Van afstoffen tot het poetsen vanhet tafelzilver.

Wat komt er kijken bij het schoonmaken van zulkwaardevol erfgoed? Wilma vertelt: “Ik mag eigenlijk heel weinig gebrui-ken. De ramen doe ik met schoon water, de restmet droge doeken. Als ik zeep gebruik is het zachtegroene zeep. Soms werk ik met schoonmaakazijn.Geen moderne schoonmaakmiddelen. Eigenlijkmaak ik schoon zoals er vroeger werd schoon-gemaakt. Alleen de poetsdoeken zijn wat moderner.De museale stukken raak ik zo min mogelijk aan.

Als ik de stoelen moet verzetten doen we dat hetliefst met zijn tweeën, en dan met doeken in dehand of met handschoentjes aan. In het Jachthuiszit een supermodern stofzuigsysteem. Met één cen-trale motor en in elke kamer een vaste aansluitingvoor de slang. Dat was toen echt heel modern.Maar dat werkt niet meer, ik maak gewoon ouder-wets met een elektrische stofzuiger aan een draadschoon. Ze hadden het toen beter voor elkaar dannu!”Het Jachthuis werd in 2004 uitgeroepen tot ‘fraaistecultureel erfgoed van Gelderland’. Hoe is het om opzo’n bijzondere plek schoon te maken? Wilma: “Datis wel apart... Het is vaak heel stil. Ik doe het nubijna acht jaar, dan leer je het gebouw goed kennen,de geluiden en zo. Als je het al zo lang doet, wordthet ook wel ‘gewoon’. Je ziet het niet meer als mu-seum. Het wordt normaal hè? Een favoriete ruimteheb ik niet. De kelders zijn minder leuk om door tegaan. En de zolderkamer, want dan moet ik metmijn stofzuiger de trappen op. Nee, als ik alleen inhet Jachthuis ben mag ik niet met de lift! Dat is voor mijn eigen veiligheid, stel je voor dat die blijftsteken... Dan komt er na een paar weken een monteur en dan is er niets meer over van Wil!”

Werken in een monument

Wilma van den BergInterieurmedewerker

23

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

oplossingen en mogelijkheden. We staan uiteinde-lijk voor hetzelfde doel: de kwaliteit van onze Gelderse landschappen.”

Moderne techniek

Het Nationale Park De Hoge Veluwe ligt grotendeelsop het grondgebied van de gemeente Ede. Vergun-ningen voor renovaties en andere bouwactiviteitenin het Park worden dan ook door deze gemeente afgegeven. Het gemeentebestuur vraagt daarbij advies aan hun Commissie Ruimtelijke Kwaliteit.Daarbij zijn ook deskundigen vanuit het Gelders Genootschap betrokken. Van Esch, die deze com-missie in Ede voorzit: “Zo waren we in de afgelopenjaren betrokken bij de renovatie van Jachthuis SintHubertus en de verbouwing van het Dienstgebouw.De renovatie van het Jachthuis is schitterend ge-lukt. Het is mooi om te zien hoe daar de kwaliteit

Het Gelders Genootschap is een onafhankelijk or-gaan dat adviseert over ruimtelijke kwaliteit en overcultuurhistorische waarde van erfgoed, landschapen monumenten in Gelderland. Directeur Kees vanEsch: “Vroeger was het gebruikelijk dat bij renova-ties, herbestemming of verbouwingen de plannenaan het einde van het planproces door onze monu-menten- en schoonheidscommissies beoordeeldwerden. Met het rode potlood. Dat is natuurlijk allang niet meer het geval. Wij willen tegenwoordiggraag zo vroeg mogelijk met eigenaren en gebrui-kers van erfgoed om de tafel om samen te kijkennaar de plannen en projecten. Maar ook bij nieuw-bouwplannen. Dat is ook onze relatie met Het Nationale Park De Hoge Veluwe: aan tafel als partners, als compagnons. Samen op zoek naar

Jachthuis Sint Hubertus werd in 2004 door het Gelders Genootschap uitgeroepen tot‘fraaiste cultuurhistorisch erfgoed’ van Gelderland. Ook nu staat het Jachthuis in de ‘top-drie’ van mooiste Gelderse monumenten van de directeur van het Genootschap,Kees van Esch.

Cultuurhistorische waarde

Kees van EschDirecteur Gelders Genootschap

< Tafelzilver Jachthuis Sint Hubertus

24

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

van het monument in stand is gehouden, ondermeer met de toepassing van moderne techniek. Zoworden de vluchtroutes bijvoorbeeld niet aange-geven met detonerende nieuwe bordjes, maar metled-verlichting die verwerkt is in de vloerbedekking.Een techniek uit de vliegtuigindustrie.”

Verhalen

Omgaan met erfgoed kan volgens Van Esch op ver-schillende manieren. “Je kijkt naar een kwalitatiefgoede nieuwe bestemming voor een object, of jezoekt naar manieren om interessante objecten inhun huidige functie zo goed mogelijk te behouden.Naar mijn mening besteedt het Park veel aandachtaan hun cultuurhistorische waarden in landschap-pen en gebouwen. Ook de nieuwe toevoegingen aanhet Park, bijvoorbeeld de architectuur van de entree-gebouwen of de voorgenomen nieuwbouw in hetCentrumgebied, worden aangepakt met veel aan-dacht voor architectonische kwaliteit. Dat is ookniet vreemd, hoge cultuurhistorische en culturele(ook architectonische) waarden zijn belangrijke argumenten voor bezoekers om naar het Park tekomen. Het Park heeft een identiteit hoog te hou-den, en die identiteit wordt in belangrijke mate be-paald door de verhalen die ook in de gebouwen enlandschappen verteld worden. Het landschap en demonumenten zijn de dragers van die verhalen.”

Ingang Schaarsbergen >

25

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Diogenes

Het verhaal van Het Nationale Park De Hoge Veluwe houdt niet op bij de dood van de stichtersvan het oorspronkelijke landgoed. Ook de recentegeschiedenis heeft sporen in het Park achtergelaten.Van Esch vertelt een persoonlijk verhaal: “Ik be-zocht ooit met mijn vader musea en gedenkplaat-sen van de Tweede Wereldoorlog in Normandië.Daar is een grote toeristische industrie rond dat onderwerp ontstaan. Later heb ik hem de bunkerDiogenes en ‘Fliegerhorst Deelen’, het Duitse vlieg-veld vlak in de buurt van het Park, laten zien. Daarwist hij niets van. Hij was verbaasd dat er zoveel ge-schiedenis zo dicht in de buurt te vinden was. Ookdie laag van de geschiedenis zou meer dan nu hetgeval is aan het verhaal van het Park toegevoegdkunnen worden.”

Trots

Kees van Esch sluit af: “Het Nationale Park DeHoge Veluwe is een waardevolle plek in onze pro-vincie. Een plek om te koesteren en een plek omtrots op te zijn. Het is een voor de hand liggende op-merking, maar het Kröller-Müller Museum is daar-bij werkelijk een plek van internationale allure. Dekunstcollecties van Helene Müller, de schilderijenvan Van Gogh... We hebben het allemaal binnenonze provinciegrenzen!”

< Een moderne toets in Jachthuis Sint Hubertus: de vluchtroute wordt

aangegeven met led-verlichting

26

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

werkt al acht jaar in de Theekoepel. Hij heeft hethier naar zijn zin. “Het is leuk en gezellig werk. Eneen interessante plek. Ik weet veel van de geschie-denis.”

Echt gekke dingen zijn er in die acht jaar niet ge-beurd. “Er is nog nooit iemand in het water gevallenofzo. Wel eens een mobieltje. En soms als er veelkinderen zijn gaat er wel eens een zwemmen. Nee,dat mag niet. Dat ga ik dan zeggen tegen de oudersof de leraar van die kinderen. Als ze niet luisterenbel ik Kitty, op kantoor. Die stuurt dan de boswach-ters hierheen.” Jan-Jaap moet lachen. “De groenemannen noemen we die! Nou, daar luisteren dekinderen wel naar!”

Vandaag zijn ze met z’n vieren: Rebecca, Michel,Mark en Jan-Jaap. Het zijn bewoners van zorggroep's Heeren Loo, een instelling voor mensen met eenverstandelijke beperking. We zijn in de Theekoepel,een kleinschalige kiosk bij Jachthuis Sint Hubertus,waar zij onder meer werken.

Jan-Jaap wijst aan wat hier wordt verkocht: koffie,thee, frisdrank, gevulde koeken, appeltaart, ijs. Erstaat ook een schapje met ansichtkaarten en boek-jes over het Jachthuis. Achter de Theekoepel is eenklein terras. Op winterse dagen is het heel rustig,maar vlak voor en vlak na een rondleiding in hetJachthuis en op mooie zomerse dagen kan het flinkdruk zijn. Dat vindt Jan-Jaap het gezelligst: “Danzijn er veel buitenlandse gasten. Dat is leuk, wantdan kan ik mijn Engels oefenen.” Soms helpt Jan-Jaap mensen op weg. “Dan vragen ze bijvoorbeeldwaar de herten zijn. Nou, dat wijs ik dan aan op dekaart.” Jan-Jaap pakt een plattegrond van het Parken wijst de wildobservatieplekken aan. “Soms zie ikzelf ook wel eens een hert, als we heel vroeg in demorgen met het busje hierheen rijden.” Jan-Jaap

Werken in een monument

Jan-Jaap TimmermanMedewerker Theekoepel

27

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Partnerschap“Dat betekent dat we vooral in partnerschap methet Park optreden, dat we samen werken aan ma-nieren om dat erfgoed te onderhouden, en om dekwaliteit ervan te verbeteren. Het Park is wat datbetreft voor ons een dankbare partner. Het heeftzelf een zeer gedegen erfgoedvisie opgesteld, meteen grondige analyse en een aantal mooie projec-ten die daaruit voortkomen. Zoals bijvoorbeeld hetrestaureren van de omgeving van het Jachthuis ende renovatie van het nabijgelegen Dienstgebouw.Die plannen zitten goed in elkaar. We kennen alsprovincie de wording ervan en we werken dan ookheel concreet mee aan het investeren in de kwali-teit van dat erfgoed. We stellen daarbij vanzelfspre-kend eisen. We kijken naar de historische kwaliteitvan het oorspronkelijke ontwerp, we letten op dekwaliteit van de uitvoering, we kijken ook naar deeigentijdse inpassing van de herstelopgave. Op al die

De restauratie van het gebouw is grotendeels gefi-nancierd met rijksgeld, voor de tuinen en de bijge-bouwen sprong Provincie Gelderland bij. PaulThissen (coördinator deelprogramma Erfgoed enLandschap van de provincie) vertelt: “Het NationalePark De Hoge Veluwe is aangewezen als een ‘Beschermde Buitenplaats’, die status geeft aan dathet gaat om een plek met een grote historische enmaatschappelijke waarde. In het geval van het Parkis er natuurlijk sprake van een buitencategorie, demaatschappelijke betekenis en de kwaliteit van heterfgoed van het echtpaar Kröller-Müller is bijzonder.Dat geeft ons als overheid, als rijk en als provincie,de opdracht om daar verantwoordelijk mee om tegaan.”

Restauratie tuinen

Paul ThissenCoördinator Erfgoed en Landschap Provincie Gelderland

Sluitstuk van de restauratie was het restaureren van de tuin- en parkaanleg rondom het Jachthuis, naar het originele ontwerp van onder meer Berlage. Het geheel –Jachthuis en omgeving– ligt er nu weer bij zoals het ten tijde van de aanleg in de periode 1914-1920 was bedoeld.

28

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

vlakken hebben we –ook al vóór dit partnerschap–een hele goede en transparante samenwerking methet Park. Erfgoed, landschap en monumenten zijngebaat bij een open werkrelatie tussen overhedenen –vaak particuliere– eigenaren.”

Onder de stolp?Omgaan met erfgoed is altijd een lastige opgave.Betekent het bewaren ‘zoals het ooit was’ en er ver-der niets mee doen? Thissen: “Nee. Zeker niet.Mensen denken vaak bij ‘monument’ dat er nietsmeer mee mag gebeuren. Maar het is nu juist deuitdaging om te zoeken naar nieuwe functies,nieuwe manieren van benutten of ontsluiten endaarbij óók de kwaliteit van een monument te be-waren. Je kijkt of het past binnen de beschrijvingvan een monument, je zoekt manieren om te bewa-ren, maar nieuwe functies kunnen wel degelijk wor-den toegevoegd. Ze kunnen ook een verrijkingbetekenen. Het erfgoedbeleid van het Park is daareen goed voorbeeld van. Het plan om het histori-sche Pompgebouw bij de vijver te voorzien van eenmoderne uitkijktoren bijvoorbeeld. Je kunt met erf-goed en met monumenten zeker eigentijds om-gaan, en het aantrekkelijk maken voor gebruikersen bezoekers, zonder dat de historische waardewordt aangetast. Het is onze taak om daar samenmet eigenaren naar op zoek te gaan.”

Parel“In het geval van Het Nationale Park De Hoge Veluwe is dat extra belangrijk, omdat het erfgoedrechtstreeks raakt aan het verdienmodel van hetPark. De combinatie van natuur en cultuur die hiergeboden wordt is een enorme publiekstrekker.Jachthuis Sint Hubertus en het Kröller-Müller Museum behoren met Paleis Het Loo tot de groot-ste attracties op de Veluwe. Het Jachthuis is als ‘totaalkunstwerk’ van Berlage en zijn opvolgers endoor het opdrachtgeverschap van Helene Kröller-Müller van nationale waarde. Het gebouw, de inrichting, maar ook de tuinen met de grote vijver, de brug... Het geheel is werkelijk een parel op de Veluwe. Daar moeten we samen goed voor zorgen!”

Ook de tuinen bij Jachthuis Sint Hubertus zijn gerestaureerd >

29

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

In Het Nationale Park De Hoge Veluwe zijn veel his-torische monumenten te vinden. Alleen al de lijstmet rijksmonumenten in het Park telt bijna veertigbijzondere objecten, uiteenlopend van complete ge-bouwen tot een klein grafmonument voor een geliefdhondje. De meeste van deze objecten stammen uitde jaren twintig en dertig van de vorige eeuw.

Maar er is ook veel eigentijdse architectuur in hetPark te zien, zoals de prijswinnende wildobservatie-plek Millelamel, het Museonder en de drie entree-gebouwtjes.

Aan die eigentijdse monumenten wordt een nieuwmonument toegevoegd. Binnenkort, als het aanFrank Schreve ligt: “Dat wordt het nieuwe ‘Land-huis van De Hoge Veluwe’ in het Centrumgebied vanhet Park. Er is gekozen voor een landhuis-concept,een huis voor iedereen. De eerste ontwerpen zijn algemaakt, door de combinatie van architecten-bureaus Monadnock en De Zwarte Hond. Het wordteen multifunctioneel gebouw waarin de functies van

het huidige Bezoekerscentrum, de Parkwinkel enhet restaurant worden gecombineerd. Het landhuis-concept sluit goed aan bij de sfeer en de uitgangs-punten van het Park. Het maakt het Centrumgebiedaantrekkelijker voor onze bezoekers en kan eenaanwinst worden binnen de rijke architectuurtradi-tie van Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

Het is nog niet bekend wanneer het Centrumgebiedonder handen zal worden genomen. Schreve: “Hetplan staat of valt met de financiering. Daar hebbenwe een aantal jaren voor uitgetrokken. Er is in 2014een aantal succesvolle stappen gezet in de fondsen-werving, we zijn goed op weg. Ik schat dat we nuruim tien procent van de financiering binnen hebben.Het is in dat opzicht goed om te zien dat de bezoe-kersaantallen een stijgende lijn vertonen. Het be-zoekersaantal in 2014 ligt met 580.000 significanthoger dan het jaar daarvoor, daar zijn we erg blijmee. De inkomsten van betalende bezoekers zijncruciaal voor een gezonde exploitatie van het Park.”

Een nieuw monument

Frank Schreve Voorzitter Raad van Toezicht

30

31

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

kend en een soort omloopje iets lager dan de lang-werpige gaten in de ronte, zoodat je er uit kan kijken en hem gebruiken bij wijze van hoog‘Sitz.’

Uitkijkpost

Het Nationale Park De Hoge Veluwe speelde al lan-ger met de gedachte om het gebouwtje aantrekke-lijker te maken voor de bezoeker. Van Dasler: “HetPark gaat het oude idee van mevrouw Müller nudaadwerkelijk uitvoeren. In het gebouwtje komt eenstaalconstructie met een wenteltrap. Een omloopzodat er uit de openingen vlak onder het dak uitge-keken kan worden over de natte natuur, de grasvel-den en de vijver. Het wordt een uitkijkpost. Devondst van het citaat van mevrouw Müller geeft eengoede onderbouwing bij de vergunningaanvraag diewe in 2014 voor de aanpassing van het gebouwtjehebben ingediend.” De vergunning is inmiddelsrond, naar verwachting wordt de nieuwe uitkijkpostin de zomer van 2015 geopend.

Het gebouwtje had oorspronkelijk inderdaad ietsmet de waterhuishouding te maken, vertelt Rubenvan Dasler: “Het is de onderbouw van een ‘Ameri-kaanse windmolen’. Met die molen werd grondwa-ter opgepompt om de vijvers voor het Jachthuis tevullen.” De molen heeft maar kort gewerkt. De vijverblijft tegenwoordig op peil door instromend regen-water. De opbouw werd gesloopt, maar wat te doenmet de bijzondere en monumentale onderbouw?Van Dasler: “Helene Kröller-Müller had daar zelf alideeën over. In één van haar brieven aan Sam vanDeventer hebben we het volgende citaat gevonden:‘De vijver houdt goed zijn water, ook zonder demolen, die maar matig functioneert en bij gevolgook weinig water geeft. De toren is weer eens aan-gepakt, d.w.z. op het papier. Er is een trap in getee-

De watertoren

Ruben van DaslerBouwkundig adviseur Antea Group

Aan de Kronkelweg, bij de zuidelijke vijver voor het Jachthuis Sint Hubertus, staat een wonderlijk gebouwtje. Het lijkt op een oud-Egyptisch graf. Een zogenaamde ‘mastaba’.Het staat bekend als het ‘pomphuisje’ of als ‘watertoren’. Het door architect Henry vande Velde ontworpen gebouwtje stamt uit 1923 en is inmiddels een rijksmonument.

< Concept tekening Landhuis Centrumgebied

32

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Erfgoed

De Antea Group, voorheen ingenieursbureau Oran-jewoud, is betrokken bij alle verbouwingen ennieuwbouwprojecten die in het Park worden uitge-voerd. Van Dasler: “In overleg met het Park kijkenwe wat de wens is en wat het budget is. Vervolgenszorgen wij voor het totale pakket van de aanbeste-ding en de uitvoering. Voor de contracten met aan-nemers en architecten, voor de controle op hetwerk, alles van begin tot eind en daarna...” Daar-naast is Antea Group verantwoordelijk voor het re-gulier meerjarige beheer en onderhoud van hetvastgoed en de infrastructuur van het Park. Voormonumenten, gebouwen, wegen en fietspaden. VanDasler: “Als er veel projecten lopen zijn we met eenteam van drie of vier man toch wel zo’n drie dagenper week fysiek op het Park bezig. We zijn onsvoortdurend bewust dat we met erfgoed werken. Bijmonumenten moet je een goede balans vinden tus-sen behoud en vernieuwing. Tussen restaureren enrenoveren. Onze eerste insteek is altijd dat we stre-ven naar behoud. Maar je moet ook niet bang zijnom te kiezen voor vernieuwing als dat waarde toe-voegt. Zoals het pompgebouwtje, dat krijgt eennieuwe functie die goed past bij de sfeer en de geschiedenis van het Park.”

Het Pompgebouw van architect Van de Velde >

>

Trap naar uitzichtpunt

Pompgebouw

33

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

veranderd dat je je afvraagt hoe men hier ooit metgezin én logees én pensiongasten heeft kunnenwonen. Wat is ons arsenaal aan ‘spullen’, die onderhet schuine dak moeizaam een plaats vinden, tochuitgebreid! Datzelfde schuine dak geeft echter ookeen gevoel van beschutting. Aan de buitenzijde har-monieert het riet met de groene omgeving. Precieszoals de architect bedoeld heeft.”

Het wonen in een monument is een bijzondere er-varing. “Je probeert het huis zo origineel mogelijkdoor te geven aan de volgende beheerders. Toekomstige eigenaren en gebruikers die op hunbeurt weer een inspanning leveren om het huis instand te houden, te onderhouden, bewoonbaar tehouden. Het is een solide huis. Wellicht kan het inde verre toekomst, wanneer De Hoge Veluwe mis-schien wederom geworden is tot natte en drogeheide en stuifzand, kunnen vertellen over het vroe-gere landschap en de leefwijze van de bewonerstoentertijd. Een bijzonder huis ...en dat is het.”

Net ten noorden van Hoenderloo ligt een ensemblevan vijf ‘dienstwoningen’, in de jaren dertig van devorige eeuw voor het echtpaar Kröller-Müller ont-worpen door Alexander Kropholler. De woningenzijn rijksmonumenten, in eigendom van het Park. In één ervan woont Hillegonde Boers. Ze kan de woning nauwkeurig dateren:

“Toen we hier in 1975 kwamen wonen was er nogeen wasbakje met een koperen kraan in de kelder-kast. Toen dat werd weggehaald kwam het jaartal‘1920’ aan het licht...” Architect Kropholler was één van de voormannenvan het ‘traditionalisme’. De dienstwoningen zijngebouwd in een historiserende landhuisstijl rondeen inmiddels verdwenen pomp (ook wel ‘honden-drinkplaats’ genoemd). Hillegonda Boers vertelt:“De balken en het hout van vloeren, deuren en kozijnen is –naar men zegt– afkomstig uit het Park.Er is sinds die tijd veel veranderd. De grindweglangs de deur is inmiddels asfalt geworden. De bo-vengrondse stroomdraden, iedere centimeter bezetmet boerenzwaluwen, zijn weg. In nog geen honderdjaar na de bouw is er in de maatschappij al zoveel

Wonen in een monument

Hillegonda Boers-TalensBewoner

34

35

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Zachte lening

De verbouwing wordt voor een belangrijk deel gefinancierd door het Nationaal Restauratiefonds.Dat fonds heeft een aantal doelstellingen, vertelt directeur Pieter Siebinga: “We delen kennis overhet verkrijgen en in stand houden van monumentenen zijn betaalloket van subsidies op het gebied vanonderhoud en restauratie. Daarnaast hebben we inons dertigjarig bestaan een groot eigen vermogenopgebouwd. Uit dat vermogen verstrekken we‘zachte’ leningen aan eigenaren voor de instand-houding van monumenten. ‘Zacht’ wil zeggen meteen looptijd van (maximaal) dertig jaar en een lagerente (momenteel anderhalf procent). We stellenals voorwaarde dat er een goed exploitatieplan voorhet monument is, en dat is bij het Dienstgebouwzeker het geval.”

Het Dienstgebouw staat net buiten de hekken aande noordzijde van het Park, vlakbij Jachthuis SintHubertus. In het uit 1917 stammende gebouwwaren personeelswoningen gevestigd en het werdonder meer gebruikt als garage en paardenstalling.Het gebouw heeft platte daken en is moderner vanstijl dan het Jachthuis, er zijn zowel binnen als buitenveel typische Berlage-elementen te zien. Voor hetgebouw staat een wachthuisje voor de nooit aange-legde spoorlijn tussen Apeldoorn en Lunteren. HetDienstgebouw is al jaren in gebruik door de directieen als kantoor voor Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Het is niet vrij toegankelijk voor het publiek.Het werd in 2009 al eens gerenoveerd, bij de huidigeverbouwing worden de kantoren uitgebreid en krijgthet gebouw een onderhoudsbeurt.

Renovatie Dienstgebouw

Pieter SiebingaDirecteur Restauratiefonds

In november 2014 is een verbouwing van het Dienstgebouw van start gegaan. In het doorHendrik Berlage ontworpen rijksmonument komt extra kantoorruimte en een moderngastenverblijf voor buitenlandse studenten. De verbouwing is mogelijk door een leningvan het Nationaal Restauratiefonds, een financiële dienstverlener die zich richt op monumentenbehoud.

< Het Dienstgebouw van Berlage is in 2014 verbouwd en gerenoveerd. Het wordt gebruikt als

kantoorruimte en is niet toegankelijk voor het publiek

36

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Instandhoudingsuitdaging

Siebinga vervolgt: “Vooral particuliere (private) eigenaren met een instandhoudingsuitdaging vaneen monumentaal gebouw kunnen veel baat heb-ben bij zo’n laagrentende lening. De Stichting HetNationale Park De Hoge Veluwe is wat dat betrefthet vleesgeworden voorbeeld, het is bij uitstek eenparticuliere partij met een enorm arsenaal aan monumentale gebouwen en de noodzaak die ge-bouwen te onderhouden en op een creatieve manierte exploiteren. We zitten graag met het Park om detafel om daarbij te helpen.”

Rood/groen

Het Park is een interessante partner voor het Restauratiefonds. Siebinga: “Deze samenwerking isvoor ons een mooi voorbeeld van hoe je ‘rood’ en‘groen’ –monumenten en natuur– kunt laten samen-werken om daaruit inkomsten te genereren. Ik komaltijd enthousiast terug van besprekingen met dedirectie van het Park. Ik kom op ideeën, het exploi-tatiemodel en het initiatief van het Park kunnenvoor andere particuliere eigenaren van natuurparkenof landgoederen als voorbeeld dienen. Al is hetPark in de combinatie ‘rood-groen’ natuurlijk weluitzonderlijk. Het is één van de mooiste plekjes vanNederland, de weidsheid, de heide, de bossen...

En dan vind je er van die prachtige Berlage-gebouwenen andere monumenten.”

37

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

en ik wijs op details als de afgekante hoekstenen ende geglazuurde bakstenen, typisch voor Berlage. Ikhou zelf erg van die stijl.”Kitty werkt niet alleen in een monument, ze woontsinds kort samen met Wim in een oude boerderijvan het Park, vlakbij de Vijf Woningen ten noordenvan Hoenderloo. “Ik ben erg verbonden met hetPark” zegt ze. Die verbondenheid gaat verder danwonen en werken: “De opa van mijn kinderen heeftvroeger voor de Kröller-Müllers gewerkt, als tuin-man bij het Jachthuis. Hij is geboren op De Bunt,een kleine enclave die in het begin van de vorigeeeuw door Anton Kröller is opgekocht. Een van zijnoudste herinneringen was de ontruiming van diehuisjes in 1914, toen ze met hun gehele huisraad opeen platte kar moesten vertrekken en in Hoender-loo zijn gaan wonen. De huisjes op De Bunt zijndaarna gesloopt. Toen De Hoge Veluwe in 1935 eenNationaal Park werd is hij portier geworden. Zijnkleinzoon –mijn oudste zoon– werkt nu ook als portier bij het Park. En zo ben ik in 1997 zelf ook begonnen. Het Park, het is een plek vol met ditsoort geschiedenissen en herinneringen!”

Ze is de stem van het Park. Kitty Knier werkt alsinds 2000 bij de receptie van Het Nationale ParkDe Hoge Veluwe, gevestigd in het Dienstgebouw,net buiten de rasters van het Park. Ze werkt op eenplek met geschiedenis. Kitty: “Het is een ontwerpvan Berlage, gebouwd in dezelfde tijd als JachthuisSint Hubertus.

Er waren dienstwoningen in gevestigd. Er was eengarage en er stond een stroomgenerator voor hetJachthuis. Op het plekje waar ik nu werk, vlak ach-ter de nieuwe ingang, stonden ooit de paarden vanmevrouw Kröller-Müller... Het hooi lag op zolder.” Het Dienstgebouw is een aantal keren verbouwd. In2009 bracht een renovatie door Quist WintermansArchitekten weer veel oude details terug. Kitty: “Datis echt heel mooi gedaan. Er is een goede balansgevonden tussen de mooie karakteristieke uitstra-ling van het gebouw en moderne functionaliteit. Hetis een fijne plek om te werken. Een bijzondere plek.Ik leg graag aan bezoekers uit wat dit voor gebouwwas. Dan vertel ik dat in de kantine vroeger dekoetsjes van het echtpaar Kröller-Müller stonden

Werken in een monument

Kitty KnierMedewerker receptie Dienstgebouw

38

39

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Welwillend

Esmeijer gaat verder: “De historische buitenplaatsJachthuis Sint Hubertus is voor ons een prestige-project. De combinatie van gebouwen met natuuren parkaanleg en de samenhang met de historischecollectie is uniek voor ons land.” Het Prins BernhardCultuurfonds stelt wel een voorwaarde voor hono-rering van een projectaanvraag: “Het geheel moetuiteindelijk voor een breed publiek toegankelijk zijn.Het publiek moet de mogelijkheid hebben om decultuur die we steunen ook werkelijk te zien en tebeleven. Dat is in dit geval geen probleem. We zijn over het algemeen zeer welwillend over deaanvragen van het Park.”

De directeur/bestuurder van het fonds, Adriana Esmeijer, vertelt: “We zijn onder meer betrokken bijhet opknappen van het pomphuisje en bij de restau-ratie van de tuinen en het park rond Jachthuis SintHubertus. We richten ons als fonds op alle terreinenvan de cultuur –muziek, beeldende kunst, natuur,geschiedenis– en dus ook op monumenten en ophistorische buitenplaatsen. Jachthuis Sint Hubertusen de tuinaanleg en bijgebouwen hebben een groteensemblewaarde. We willen graag bijdragen om datgeheel te restaureren en onderhouden.”

Het moderne mecenaat

Adriana EsmeijerDirecteur/bestuurder Prins Bernhard Cultuurfonds

Het Prins Bernhard Cultuurfonds steunt met giften, opdrachten, prijzen en studiebeurzenal decennialang cultuur, natuur en wetenschap in Nederland en soms ook daarbuiten. Per jaar krijgen zo’n 3.500 projecten geld van het fonds, in 2014 voor een totaalbedrag vanruim dertig miljoen euro. Ook projecten in Het Nationale Park De Hoge Veluwe wordenregelmatig gesteund.

< De paarden van het echtpaar Kröller voor het Dienstgebouw

40

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Mecenaat

Veel van de fondsen van het Prins Bernhard Cultuurfonds komen uit private schenkingen en legaten. Een deel daarvan is ‘geoormerkt’ voor speciale projecten. Esmeijer: “In het geval van onzebijdrage aan het Park zijn er een aantal zogenoemde‘CultuurFondsen op Naam’ betrokken. We nodigende mensen die bij dergelijke fondsen zijn betrokken–zeg maar de mecenassen van deze tijd– ook altijduit voor openingen en bezichtigingen. Betrokken-heid is voor ons werk heel belangrijk: dat schepteen band en leidt vaak tot meer schenkingen.”

Graven

Adriana Esmeijer bezoekt uit hoofde van haar func-tie vaak het Park. Maar ze is ook vaak als ‘gewoon’bezoeker in het Park te vinden: “Ik ben fan van hetPark, en dan vooral van het Kröller-Müller Museum.De beeldentuin is natuurlijk prachtig. Ik maak regel-matig de wandeling rond het centrumgebied, langsde graven van Anton en Helene, een mooie verstildeplek met een prachtig uitzicht. Het Park is echt na-tionaal erfgoed, je moet er als Nederlander natuur-lijk éénmaal in je leven geweest zijn, en lievervaker!”

41

Mo

nu

me

nt

en

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

verder is alles nog origineel. Ik heb vroeger in eenflatje gewoond in het westen van het land, mijn kin-deren wonen daar nu nog. Als mijn meisje en ikdaar op visite zijn geweest dan zeggen we altijdtegen elkaar: ‘Hoe hou je het daar uit!’. En dan rij-den we hier de oprijlaan van ons eigen landgoedjeop en dan roepen we: ‘We zitten hier in de hemel!’.Ja, het is een paradijsje, echt hartstikke mooi. Ikgeef het wonen hier een dikke negen en we hopenhier nog tot ons honderdste levensjaar te mogenblijven!”

Aan de noordkant van het Park staan twee houten‘dienstwoningen’ uit 1920-1921. De huisjes staanaan de Apeldoornseweg net buiten de rasters vanHet Nationale Park De Hoge Veluwe. De huisjes zijnrijksmonumenten, ze zijn ontworpen door de Belgi-sche architect Henry van de Velde in opdracht vanhet echtpaar Kröller-Müller.

Van de Velde zou later het Kröller-Müller Museumontwerpen. De twee kleine houten huisjes zijn in eigendom van het Park en worden bewoond doortwee oud-werknemers en hun partners. Een van debewoners, voormalig jachtopzichter Ton Borst, vertelt: “We wonen hier nu 13 jaar. We hebben allesgelaten zoals het was. Er zit bijvoorbeeld nog enkelglas in de ramen. Dat is handgetrokken, helemaalbobbelig. Maar dat is precies de charme van hethuisje, zulke details. Een rieten dak, schoorsteentjes,een mooie schouw... We hebben een houtkachel, dushet is best comfortabel wonen. We leven niet in demiddeleeuwen! Er is CV aangelegd, een badkamer,

Wonen in een monument

Ton BorstVoormalig jachtopzichter

42

43

ov

er

zic

ht

20

13

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Paradijs

Pelsers volgde in 2011 Evert van Straaten op als directeur. Die laatste noemde de beeldentuin ooit‘een paradijs’. Sluit Pelsers zich daarbij aan? “Ik begrijp wat hij daarmee bedoelde. Als bezoeker hebje die ervaring zeker. De natuur, de ervaring van hetPark, het raster en de slagbomen die je doorgaat:het draagt bij aan de ervaring van een bezoek aaneen omsloten gebied, buiten de drukte en de hectiekvan de maatschappij. Ik vind dat een belangrijkekwaliteit van het museum en van onze beeldentuin.Ons museale aanbod is in dat opzicht –het woord iseen cliché, maar het klopt natuurlijk wel– werkelijkuniek. De ervaring van het geheel is daarbij van we-zenlijk belang. Het geheel van kunst, architectuuren natuur. Het geheel van Park en museum.

Directeur Lisette Pelsers van het Kröller-MüllerMuseum zegt daarover: “Die status van ‘rijksmonu-ment’ is voor ons een erkenning van de hoge kwali-teit en de nationale betekenis van de beeldentuin.Het bevestigt het belang van zorgvuldig behoud enonderhoud. We beheren als museum een rijkscol-lectie. De beelden in de tuin, de architectuur van depaviljoens, de tuinaanleg en tuinarchitectuur makendaar onderdeel van uit. Die status betekent overi-gens niet dat je niets meer mag doen. We zoekende aansluiting met de actualiteit door modernebeelden en eigentijdse kunstwerken aan de tuin toete voegen. Maar voor het oude deel, naar een ont-werp van landschapsarchitect Jan Bijhouwer, zijnonze ingrepen vooral gericht op behoud.”

Beeldentuin nieuw rijksmonument

Lisette PelsersDirecteur Kröller-Müller Museum

In het hart van Het Nationale Park De Hoge Veluwe ligt het Kröller-Müller Museum meteen wereldvermaarde collectie moderne kunst en een grote beeldentuin. Het is hetdrukst bezochte kunstmuseum van Nederland buiten de Randstad. Met de aanleg van debeeldentuin werd in 1961 begonnen en de tuin breidt nog steeds uit. Het oudste deel isonlangs uitgeroepen tot rijksmonument.

< De 'nieuwe' entree van het Kröller-Müller Museum, in 1977 gebouwd naar een ontwerp van

Wim Quist. Het museum ging in 1938 open

44

va

n d

e d

ire

ct

ieJ A A R V E R S L A G 2 0 1 4

De natuur in de beeldentuin is een onmisbare com-ponent voor de bezoeker om te genieten van onzebeelden en kunstwerken.”

Bewezen kwaliteit

Is het niet een tegenspraak, een monumenten-status voor een museum voor moderne kunst? Pelsers: “Nee. Het is onze taak om de basiscollectiete onderhouden en te ontsluiten. Maar het is óókonze opdracht –zoals voor ieder museum– om eenreflectie te geven op de eigen tijd. Dat doen we metons tentoonstellingsbeleid en met ons aankoop-beleid. Naast de enorm rijke basiscollectie uit debeginperiode zijn we steeds blijven aankopen enverwerven. Daarmee heeft de collectie steeds eenhoog niveau gehouden. We zijn natuurlijk geen ‘eerste-lijnsinstelling’. We hebben een collectie meteen grote bewezen reputatie op het gebied van‘klassieke’ moderne kunst. En daardoor ligt de latvoor nieuwe eigentijdse aankopen ook heel hoog.Het past niet bij onze rol om aanstormende talentente signaleren, we zoeken naar bewezen kwaliteit dieonze collectie kan aanvullen en versterken. Kunstdie eerst door het filter van de tijd is gegaan.”

'Figure (Archaean)' van Barbara Hepworth >

45

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Marketingbeleid

2014 was een goed jaar voor het Kröller-Müller Museum. Van de 580.000 bezoekers aan het Parkbezochten 325.000 mensen ook het museum. Pelsers: “Een geweldig jaar voor ons, we kijken ermet veel tevredenheid op terug. Het komt vooraldoor de grote Seurat-tentoonstelling. Die heeft onszowel vakinhoudelijk als marketingtechnisch veelgebracht. Dat is helaas niet ieder jaar haalbaar, alstreven we daar wel naar. 2015 is een herdenkings-jaar rond Van Gogh, daar verwachten we ook veelvan. Van Gogh is een sterk merk en een echte publiekstrekker. Van de Seurat-tentoonstellinghebben we veel geleerd. Het is goed om te zien datook bezoekers uit landen verder weg dan België enDuitsland ons weten te vinden. We hebben mensengezien uit Frankrijk, Italië... Met het Park voeren wedeels een gezamenlijk marketingbeleid om ookover de grenzen publiek te bereiken. Overal waarwe als museum komen verkopen we het Park mee.Zoals bijvoorbeeld bij de grote persconferenties inFrankrijk met Seurat. De ligging in het Park, dat isvoor ons een USP! Een unique sellingpoint!” Pelsers somt op: “Onze collectie, het verhaal vanhet echtpaar Kröller-Müller, het werk van VanGogh, de beeldentuin, de setting in de natuur... Decombinatie is onweerstaanbaar.”

'Jardin d'émail' van Jean Dubuffet >

46

De

cij

fe

rs

ov

er

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Bezoekersaantallen

Het Nationale Park De Hoge Veluwe werd in 2014bezocht door 581.876 betalende bezoekers. Een stij-ging ten opzichte van 2013, toen 516.456 mensenhet Park bezochten. In 2012 kwam het bezoekers-aantal uit op 496.643, in 2011 op 525.631 en in 2010op 505.667. Voor het jaar 2014 was het aantal be-zoekers begroot op 515.000. Voor de overige jarenwas dit 500.000 per jaar. Het Kröller-Müller Museumtelde in 2014 325.713 betalende bezoekers. In 2013was dit 286.786.

Er werden in 2014 15.043 Beschermerskaarten(jaarkaarten) voor het Park verkocht, iets meer danin 2013 (14.443). Het Bezoekerscentrum werd door341.061 mensen bezocht (2013 321.214). Hiervanliepen er 183.109 (2013 175.825) door naar hetMuseonder. Jachthuis Sint Hubertus werd 28.151 keer bezocht.In 2013 was dit 10.632. Vanaf 27 augustus 2012 washet Jachthuis gesloten in verband met de restauratie.De restauratie heeft tot en met 30 september 2013geduurd. Op de natuurcamping van De HogeVeluwe werd 13.666 keer overnacht. In 2013 was dit12.644.

Exploitatierekening (x 1.000 in euro’s)

BATEN

Entreegelden

Huren en pachten

Vergoeding KMM

Arrangementen

Diverse baten

LASTEN

Personeelskosten

Diverse directe kosten

Arrangementen

Algemene kosten

Geldmiddelen

Afschrijvingen

EXPLOITATIERESULTAAT

Bijzondere baten en lasten

RESULTAAT

2013

Werkelijk

4.137

475

221

63

756

5.652

2.704

1.858

35

352

16

963

5.928

-276

737

461

2014

Werkelijk

4.984

437

227

47

1.349

7.044

2.955

2.151

19

419

17

859

6.420

624

-484

140

47

De

cij

fe

rs

ov

er

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Balans per 31 december (in euro’s/voor bestemming van het resultaat)

ACTIVA

VASTE ACTIVA

Materiële vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vorderingen op korte termijn

Geldmiddelen

TOTAAL ACTIVA

PASSIVA

EIGEN VERMOGEN

Algemene reserve

Onverdeeld resultaat

Bestemmingsreserve automatisering

Reserve herwaardering

VOORZIENINGEN

KORTE TERMIJN VERPLICHTINGEN EN

OVERLOPENDE PASSIVA

TOTAAL PASSIVA

10.412.147

2.339.375

12.751.522

10.083.213

646.170

2.022.139

12.751.522

2013

34.879

2.253.586

50.910

6.175.650

461.113

0

3.446.450

2014

139.011

1.422.765

1.163.788

6.391.763

139.945

245.000

3.446.450

10.715.550

2.725.564

13.441.114

10.223.158

644.405

2.573.551

13.441.114

48

De

cij

fe

rs

ov

er

20

14

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Het exploitatieresultaat bedraagt 624.000 euro. Na mutatie van de bijzondere baten en lasten ad 484.000 euro is het eindresultaat

140.000 euro positief. De bijzondere baten hebben betrekking op de opbrengst (€ 3.000,-) van een perceel grond buiten het Park ten

behoeve van nutsvoorzieningen. De bijzondere lasten bestaan uit éénmalige kosten (€ 245.000,-) voor automatisering en plankosten

(€ 242.000,-) voor toekomstige aanpassingen van de Parkingangen. Er is door Ernst & Young Accountants LLP een goedkeurende

verklaring van de onafhankelijke accountant afgegeven.

Ten opzichte van 2013 is het exploitatieresultaat toegenomen met 900.000 euro, van 276.000 euro negatief tot 624.000 euro positief.

Deze toename is met name ontstaan door:

€

- meer entreegelden door meer bezoekers en prijsstijging

- minder opbrengst van huren en pachten door lagere opbrengst verhuur van grond voor zendmasten in

verband met een nabetaling van meerdere jaren in 2013

- toename van de diverse baten door een toename van de opbrengst natuurbeheer, natuurbeheersubsidie,

Jachthuis Sint Hubertus en Stichting Faciliteiten

- een toename van de personeelskosten door meer inzet van uitzendkrachten, hogere pensioenlasten en

overige personeelskosten

- een toename van de diverse directe kosten door meer kosten voor natuurbeheer in verband met de

verhoogde subsidie

- een toename van de algemene kosten door meer kosten voor adviseurs en een lagere doorbelasting

van de kosten naar Stichting Hoge Veluwe Fonds

- een afname van de afschrijvingen door een extra afboeking in 2013 van de automatisering

- overig per saldo

847.000

- 38.000

593.000

- 251.000

- 293.000

- 67.000

104.000

5.000

900.000

49

Bij

la

ge

n

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Management TeamS.E. baron van Voorst tot Voorstdirecteur/bestuurderH. Beukhof hoofd Stafdiensten/adjunct-directeuring. J.R.K. Leidekkerhoofd Bedrijfsvoeringmevrouw M.M. Kokke MBA hoofd Bezoekersmanagement

Raad van Toezicht F.H. Schreve voorzittermr. H.D. Tjeenk Willink vicevoorzittermr. H.Th.E.M. Rottinghuisprof. dr. ir. Th. Spekgeneraal bd. P.J.M. van Uhmmevrouw drs. A.M. Fentener van Vlissingen

Raad van Adviesmr. G.J. de Graaf voorzitterjhr. mr. H.W.L. de Beaufortvoorzitter Raad van Beheer Kroondomein Het Loodrs. J.C.G.M. Berends MPAburgemeester gemeente Apeldoorn drs. F.J. van Bruggenhoofddirecteur ANWB mr. H.J.E. Bruins Slotvoorzitter Raad van Toezicht Geldersch Landschap & Kasteelendrs. M.R.P.M. CampsSecretaris-generaal Ministerie Economische ZakenC.G. CornieljeCommissaris der Koning van de provincie Gelderland

drs. O.O. Gorter voorzitter Vereniging Gelijkberechting Grondbezittersir. J.J. Helder voorzitter Federatie Particulier Grondbezit (tot 1 juli 2014)drs. A.P.J.M. van Hooffdirecteur Burgers' Zoodrs. P.H.A.M. HuijtsSecretaris-generaal Ministerie van Algemene Zaken(vanaf 1 juli 2014)ir. C.M. Jaskivoorzitter Raad van Bestuur Grontmij NV drs. H.J. Kaiserburgemeester gemeente Arnhem C. van der Knaapburgemeester gemeente Edeprof. dr. M.J.J.A.A. Korthalsemeritus hoogleraar Toegepaste Filosofiedrs. W.J. KuijkenDeltacommissarismevrouw drs. K.H. OllongrenSecretaris-Generaal Ministerie van Algemene Zaken(tot 1 juli 2014)mr. S.A. Reininkdirecteur Het Koninklijk Concertgebouw NVR.C. Robbertsenvoorzitter Federatie Particulier Grondbezit (vanaf 1 juli 2014)J.G. Trapman RAvoorzitter Ver. Vrienden van De Hoge Veluwemr. H.E.M. Vrolijk jurist

Adviescommissie Natuurbeheerprof. dr. G.J. Borgervoorzitter en Emeritus Hoogleraar, Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies UVA (Universiteit van Amsterdam) J. de Beercoördinator faunawerkgroepS. Klingenbosdeskundige adviesbureau Klingen Bomenmevrouw prof. dr. F. Ohlhoogleraar Dierwelzijn & Proefdierkundedr. ir. J. den Oudenass. prof. OW bosecologie en bosbeheer WURprof. dr. J.H.J. SchamineeHoogleraar afdeling Natuurbeheer en plantenecologieN. Vissercoördinator florawerkgroep

Hoge Veluwe Fondsmr. C.J.A. van Lede voorzitterJ.R.N. NieukerkeF.H. Schrevedrs. D.P.M. VerbeekS.E. baron van Voorst tot Voorst

50

Co

lo

fo

n

J A A R V E R S L A G 2 0 1 4

Uitgave: Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Marketing & Communicatie

www.hogeveluwe.nl

receptie@hogeveluwe.nl

Apeldoornseweg 250, 7351 TA Hoenderloo

Tekst: Richard Derks, Arnhem; www.hetverreoosten.nl

Fotografie: Het Nationale Park De Hoge Veluwe, Kröller-Müller Museum,

Rijksgebouwendienst, R. Acket, J. Bartelsman, A. de Haan,  W. Herfst,

N. de Jong, C. van Lier, P. Leuthoff sr en P. Lous

Vormgeving: Maarten Blankenberg BNO, Hemmen; www.blankenbergdesign.nl

Drukwerk: Drukkerij Dijkgraaf-Rijsdorp B.V. Apeldoorn; www.dijkgraaf.nl

51

www.hogeveluwe.nl