Jaarverslag 2016

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

2

1 Ritme in de dynamiek 3

2 Kwaliteit 5

3 Onderzoek en innovatie 10

4 Dichtbij, deskundig en preventief 14

5 Dashboard 15

INHOUDSOPGAVE

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

3

1.0

Na het turbulente jaar 2015 met het nieuwe jeugdzorgstelsel is ook in 2016 de dynamiek van de

veranderingen voelbaar geweest. Het was een kunst om in die dynamiek steeds weer ons eigen

ritme te vinden. Met creativiteit, aandacht en saamhorigheid hebben we tal van activiteiten verder

vormgegeven. Daar is dit jaarverslag een weergave van.

Missie en visieBelangrijk thema in 2016 was de praktische vertaling van het

manifest 1001 dagen waarin wordt gesteld dat de eerste 1001

dagen het meest belangrijk zijn voor de ontwikkeling van

kinderen. Dit heeft onder andere geleid tot het verder versterken

van de geboortezorgketen, de invoering van babymassage, de

voorbereiding voor een prematuren nazorgpoli, scholing op het

gebied van Infant Mental Health voor de orthopedagogen maar

ook tot het aanvullen van onze missie en visie:

De missie van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is het

bevorderen van een gezonde, veilige en liefdevolle ontwikkeling

van alle in ons werkgebied wonende kinderen van 0-4 jaar. Zij

doet dit op een professionele eigentijdse manier, in dialoog met

en afgestemd op de ouders/verzorgers. Vanuit de wetenschap dat liefde en verbinding de basis is voor de relatie tussen ouder en kind, dat dit veiligheid, bestaansrecht en erkenning biedt, van waaruit kinderen zich kunnen ontwikkelen. De JGZ gaat uit van de

eigen verantwoordelijkheid van de ouders/verzorgers en benadert

hen -indien geïndiceerd- met een zorgaanbod. De organisatie van

de JGZ is eenvoudig, efficiënt en transparant.

SamenwerkenSamenwerken is ieder jaar een centraal thema in ons werk met

als doel het bieden van de juiste hulp op het juiste moment. In

2016 is de samenwerking met het CJG is verder uitgebouwd. Een

voorbeeld hiervan is dat het groepsaanbod op het gebied van

opgroei- en opvoedondersteuning op één plek en eenduidig

gepositioneerd is. Ook de borging en doorontwikkeling van

integrale vroeghulp samen met het CJG en MEE & de Wering was

een aandachtspunt.

Zelfstandige teamsEigen regie van ouders is één van onze vier speerpunten bij

de uitvoering van het Basiaanbod Preventie. Dit betekent dat

de professional ruimte nodig heeft om passende oplossingen

te bieden aan klanten en naar eigen verantwoordelijkheid

en bevind van zaken te handelen. Uitgangspunten hierbij

zijn onze visie en de overige drie speerpunten:n Integrale blik;n JGZ als verbinder;n Primaire preventie.

RITME IN DE DYNAMIEK

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

4

Onze teams geven hier steeds meer vorm aan door in grote mate

zelfstandig te werken binnen afspraken die er organisatiebreed

liggen. Zij werken vanuit een jaarplan en stellen eigen doelen.

Daarover worden afspraken gemaakt en de voortgang wordt met

leidinggevenden besproken. De basis wordt al lerende gelegd.

Monitoring en prestatie indicatoren waarmee teams voortgang

kunnen bewaken worden in 2017 verder uitgewerkt.

Bezoek ActizEens per jaar organiseert ActiZ Jeugd rond het structureel overleg

met VWS directie Jeugd en directie Publieke Gezondheid een

werkbezoek, dit jaar op 19 januari bij Jeugdgezondheidszorg

Kennemerland. De VNG sloot spontaan aan, evenals gemeente

Haarlem.

Wij hebben laten zien vanuit welke visie wij werken, waar onze

speerpunten liggen en welke innovaties wij in onze dienstverlening

toepassen. Het was een geslaagd werkbezoek waarin op

meerdere thema’s uitwisseling plaats vond, bijvoorbeeld over

onze aansluiting op het Landelijk Schakelpunt en de koppeling

met het RIVM, waarin wij koploper waren.

Verkoop aandelen ZorgbalansJeugdgezondheidszorg Kennemerland BV is in 2006

ontstaan als gezamenlijke activiteit van ViVa! Zorggroep en

Zorgbalans, door de samenvoeging van hun beide afdelingen

jeugdgezondheidszorg. Zorgbalans heeft in 2016 besloten

zich volledig te concentreren op de ouderenzorg en heeft

haar aandelen verkocht aan ViVa! Zorggroep. Daarmee is

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland met ingang van 1 januari

2017 een volledige dochteronderneming van ViVa! Zorggroep.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

5

KWALITEIT

KwaliteitscertificatenJeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft in april 2008 het

certificaat van de Stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling

in de Zorgsector (HKZ-certificering) behaald. Ieder jaar vindt

hercertificering plaats en mede dankzij de inzet van onze

medewerkers zijn we hiervoor in april 2016 wederom zonder

bevindingen geslaagd. Sinds 2005 zijn wij in het bezit van het

WHO/Unicef certificaat ‘Zorg voor Borstvoeding’. De uniformiteit

en continuïteit in de begeleiding bij borstvoeding is hiermee goed

verankerd. De werkwijze wordt gekenmerkt door een duidelijke

en gestructureerde aanpak. In 2016 heeft opnieuw een toetsing

plaatsgevonden en is ook dit certificaat voor een periode van drie

jaar verlengd.

OpleidingsinrichtingJeugdgezondheidszorg Kennemerland is een erkende

opleidingsinrichting Arts Maatschappij & Gezondheid 1e en 2e

fase. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft in haar beleid

opgenomen dat alle artsen jeugdarts KNMG dienen te zijn of te

worden. In 2015 is de erkenning als opleidingsinrichting voor Arts

Maatschappij & Gezondheid 2e fase opnieuw voor 5 jaar verlengd.

Inmiddels heeft 1 jeugdarts deze studie afgerond en

2 jeugdartsen ronden deze opleiding in het 1e kwartaal van 2017

af. Eind 2016 heeft de visitatie voor de verlenging voor de 1e fase

plaats gevonden. Ook deze erkenning is verlengd met 5 jaar.

Herinrichten en optimaliseren van het documentatie- en informatiesysteem In 2016 heeft Jeugdgezondheidszorg Kennemerland nieuwe

software in gebruik genomen om het digitale handboek te

actualiseren. De processen zijn kort en bondig beschreven,

documenten zijn geactualiseerd en het beheer is vereenvoudigd.

Daarnaast hebben medewerkers een eigen dashboard waarop

direct zichtbaar is wat nieuw is en waar zij veelgebruikte

documenten kunnen vastleggen. Processen als klachtenregistratie

en -afhandeling worden digitaal goed aangestuurd en

geregistreerd.

Prenatale PreventieIn het werkgebied van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is

een tweetal Verloskundige Samenwerkings Verbanden (VSV’en)

actief om gezamenlijk de kwaliteit van de geboortezorg te

verbeteren. In deze VSV’en participeren ziekenhuizen, 1ste lijn

verloskundigen en kraamzorgorganisaties. Vanuit VSV’en zijn

werkgroepen voortgekomen, waar Jeugdgezondheidszorg

Kennemerland aan deelneemt. Binnen de werkgroep ‘kwetsbare

zwangeren’ zijn zorgpaden ontwikkeld voor het VSV Zuid

Kennemerland. In deze zorgpaden is bijvoorbeeld aangegeven,

wanneer de aanstaande ouders in aanmerking komen voor het

preventieprogramma Stevig Ouderschap Prenataal. Voor het

VSV Midden Kennemerland waren de zorgpaden al ontwikkeld

en op basis hiervan is een refereeravond voor professionals

georganiseerd in samenwerking met CJG IJmond en het Sociaal

2.0

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

6

Wijkteam. Hier is achtergrondinformatie gegeven over het

belang van het gericht toeleiden van aanstaande ouders naar

het zorg- en hulpaanbod in een zo vroeg mogelijk stadium.

Dit is niet alleen belangrijk voor het welzijn van de ouders,

maar zeker ook in het belang van de ontwikkeling van het

ongeboren kind (zie ‘manifest 1001 kritieke dagen’).

Met beide VSV’en is de afspraak gemaakt, dat een

medewerker van JGZ en CJG vertegenwoordigd zal zijn in

de maandelijkse casuïstiekbesprekingen. Op termijn zal een

medewerker van JGZ of CJG direct betrokken worden in het

overleg met de aanstaande ouders om een zorgaanbod op

maat te bespreken.

Een andere werkgroep van het VSV houdt zich bezig met

het verbeteren van de voorlichting aan aanstaande ouders.

Onderzocht is welke doelgroepen niet of onvoldoende

bereikt werden. Op basis hiervan is gestart met het

organiseren van voorlichtingsavonden in het Pools en

zwangerschapscursussen in het Turks en in het Arabisch in

samenwerking met Sensa Zorg. De cursus in het Arabisch is

mede opgezet vanwege de komst van vluchtelingen in ons

werkgebied. Op basis van een brede evaluatie willen we

bekijken hoe we het bereik kunnen vergroten. De workshops

in het Pools worden goed bezocht en krijgen een hoge

waardering. De voorlichtingsbijeenkomsten ‘Borstvoeding’

worden in de regio in gezamenlijkheid georganiseerd

en verzorgd door lactatiekundigen / verpleegkundigen

vanuit de Jeugdgezondheidszorg, Spaarne Gasthuis,

lactatiekundigenpraktijk Room en kraamzorg de Kraamvogel.

Er is afstemming op basis van de inhoud, maar ook waar en

wanneer de bijeenkomsten georganiseerd worden om op

deze wijze zoveel mogelijk aanstaande ouders te bereiken. De

workshops ‘Communiceren met je (ongeboren) baby’ en ‘Klaar

voor het ouderschap?’ dragen er aan bij, dat aanstaande

ouders een realistisch beeld krijgen over het ouderschap en

hoe zij samen de komst van hun kind kunnen voorbereiden.

Het bijwonen van deze workshops heeft een positieve

invloed op de partnerrelatie. Deze workshops voorzien in een

groeiende behoefte.

Manifest 1001 kritieke dagenIn 2015 heeft Jeugdgezondheidszorg Kennemerland het

manifest 1001 kritieke dagen ondertekend. Hierin is de visie

geformuleerd, dat ieder kind een gelijke kans verdient op

een gezond en gelukkig leven. Het doel is om alle baby’s de

best mogelijke start te bezorgen door vroegtijdige informatie,

de juiste preventie en vroegtijdige interventies. De eerste

1001 dagen in het leven van een kind (van conceptie tot 2

jaar) vormen de meest kritieke, maar ook de meest kansrijke

dagen in de ontwikkeling van een kind. We weten dat wanneer

(ongeboren) baby’s de mogelijkheid hebben om op te groeien

vanuit de ervaring van hun eerste veilige en sensitieve relaties,

er een sterke sociale en emotionele fundering wordt gelegd

voor hun toekomst. Deze kritieke periode van de vroege

kindertijd heeft een buitengewone impact op elke andere

levensfase.

Op basis van dit manifest is in 2016 gekozen voor activiteiten

die hierbij aansluiten en is een plan ontwikkeld voor 2017 om

dit verder uit te bouwen. Onderzocht is of dit aanbod versterkt

kan worden door de partners in de geboortezorgketen. Op

basis hiervan is een plan van aanpak ontwikkeld voor 2017.

Zo zal er in Midden-Kennemerland een pilot van start gaan

om aanstaande ouders in een heel vroeg stadium tijdens de

zwangerschap in groepsverband voorlichting te bieden over

een gezonde leefstijl. Ook zal de online visuele voorlichting

(www.eenkindjekrijgen.nl) voor laaggeletterden in 2017

geïmplementeerd worden. In een pilot zal de ambulant

begeleider van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland in

Midden-Kennemerland aanstaande ouders met een lichte

verstandelijke beperking gaan begeleiden met ondersteuning

van dit programma.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

7

De Wijzer Samenwerken zal in 2017 uitgebreid

worden van 0-4 jaar naar – 9 maanden tot 4 jaar. De

orthopedagogen zullen, als Infant Mental Health

generalisten, vanuit deze visie ook een belangrijke rol

gaan spelen in de multidisciplinaire samenwerking met

de samenwerkingspartners in de geboortezorgketen.

De samenwerking met de VSV’en zal officieel vastgelegd

worden in een convenant. Hierbij wordt de gezamenlijke

voorlichting, preventie en vroegtijdige interventies aan

aanstaande ouders en het zorgdragen voor een doorgaande

lijn van prenataal naar postnataal opgenomen, op basis van

het manifest 1001 kritieke dagen.

Verwijsindex Midden- en Zuid KennemerlandVoor de jeugdartsen en JGZ-verpleegkundigen zijn op

de consultatiebureaus workshops georganiseerd om

het gebruik van de verwijsindex met elkaar te evalueren.

Ook is de koppeling tussen verwijsindex en digitaal

dossier JGZ (DD JGZ) geëvalueerd, evenals de daarmee

samenhangende registratie in de dossiers. Hierin is

meegenomen de nieuwe ontwikkeling van de invoering van

de gezinsmatches, die het werken met de methodiek van

1Gezin1Plan ondersteunen. De workshops op de locaties

hebben geresulteerd in meer en beter gebruik van de

verwijsindex en juiste registratie in het DD JGZ.

PrematurenConform de NCJ-richtlijn ‘Vroeg en/of small for gestationel

age (SGA) geboren kinderen’ heeft Jeugdgezondheidszorg

Kennemerland in samenwerking met het Spaarne Gasthuis

en ToP kinderfysiotherapeute het initiatief genomen een

prematuren nazorgpoli te starten. Dit initiatief heeft als

doel een eenduidige advisering aan ouders, een op elkaar

afgestemd aanbod voor kind en ouders en het verhogen

van de deskundigheid bij professionals bij de verschillende

organisaties. Het lange termijndoel is betere zorg op jongere

leeftijd, zodat ontwikkelings- en groeiproblemen zoveel

mogelijk voorkomen worden. Daarnaast creëren we een

centraal punt, waar ouders van premature kinderen terecht

kunnen met vragen.

Verschillende professionals werken samen op een

consultatiebureau van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Het

team bestaat uit een kinderarts en neonatoloog van het Spaarne

Gasthuis, een ToP-fysiotherapeute, jeugdartsen, orthopedagoog

en JGZ-verpleegkundigen (beeldcoach en een Stevig Ouderschap

Verpleegkundige) en pre-verbale logopedisten. In 2016 hebben

alle voorbereidende werkzaamheden plaatsgevonden. In

verschillende werkgroepen zijn er plannen uitgewerkt met

betrekking tot dossiervoering, privacy, planning, communicatie,

logistiek en monitoring. De poli gaat in Haarlem van start in januari

2017 in de vorm van een pilot.

TaalontwikkelingHet signaleren van een achterstand in taalontwikkeling bij

kinderen is één van de kerntaken van de JGZ. Er kunnen

verschillende oorzaken zijn van een achterblijvende

taalontwikkeling, namelijk:

1) Als gevolg van andere beperkingen zoals doofheid,

contactstoornis of algemene ontwikkelingsachterstand;

2) Als gevolg van onvoldoende blootstelling aan taal

(taalontwikkelingsachterstand (TOA));

3) Een primaire taalontwikkelingsstoornis (TOS).

Voor de JGZ is met name het signaleren van TOS en TOA van

belang. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland gebruikt bij

het 2-jarigen consult het VTO-taal signaleringsinstrument

(VTO 2 jaar). VTO 2 jaar spoort niet alle kinderen met een

achterstand in taalontwikkeling op, maar bijna alle kinderen

die worden gesignaleerd, worden terecht verwezen. Eind 2015

is de signalering volgens Van Wiechen op de leeftijd van 3 jaar

uitgebreid met items die bij deze leeftijd passen (VTO 3 jaar),

conform het onderzoek van Van Agt (2007). Deze taalscreening

op 3 jarige leeftijd is in 2016 door de jeugdartsen geëvalueerd.

Uit retrospectieve analyses van dossiergegevens lijkt VTO 3 jaar

niet te voldoen als screeningsinstrument: de correlatie met VTO

2 jaar is laag en sommige kinderen waarvan bekend is dat ze een

taalontwikkelingsstoornis hebben scoren voldoende op VTO 3

jaar. Bovendien bevat VTO 3 jaar alleen items met betrekking tot

taalproductie: taalbegrip wordt niet in kaart gebracht. Samen

met de NSDSK zijn 2 jeugdartsen gestart met onderzoek naar

andere screeningsinstrumenten op deze leeftijd. Voorlopig

blijven de jeugdartsen het VTO taal 3 jaar wel uitvoeren.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

8

GIZ methodiekJeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft gekozen om te

gaan werken met de methodiek ‘Gezamenlijke Inschatting

Zorgbehoefte’ (GIZ). Het doel is dat de professionals

samen met (toekomstige) ouders in gesprek gaan om in te

schatten wat er aan de hand is en wat nodig is. De methodiek

biedt toegankelijke schema’s (die ook geschikt zijn voor

laaggeletterden) om samen met ouders af te wegen welke

ondersteuning binnen en buiten de JGZ gewenst is. Dit

wordt vastgelegd in een gezamenlijk plan. Dit vraagt een

gemeenschappelijk denkkader en gezamenlijke analyse met

ouders.

Redenen waarom gekozen is voor de GIZ methodiek: n Gemeenschappelijke taal en een gedeelde,

integrale visie zowel voor samenwerking met ouders

als voor multidisciplinaire samenwerking van jeugdarts,

JGZ-verpleegkundige en orthopedagoog;n Integrale beoordeling en inschatting zorgbehoefte op de

verschillende leefgebieden van het kind (ontwikkeling,

gedrag), zijn ouder(s) (veiligheid, opvoeding) en de

omgeving (gezin, netwerk);n Er wordt samengewerkt met ouders, uitgaande van de

eigen kracht; zowel sterke kanten als zorgen worden eerder

duidelijk en vormen de basis voor het plan van aanpak.

De bevindingen uit de pilot in 2015 zijn verwerkt in een

aangepast implementatieplan, dat in 2016 verder uitgerold is.

Driekwart van alle medewerkers is getraind en de methodiek

wordt verder opgenomen in de werkprocessen. Uit evaluaties

blijkt dat professionals met gebruik van de GIZ meer, eerder

en kwalitatief beter met ouders in gesprek komen over wat

ouders ervaren in de verschillende leefgebieden. Dit maakt ook

zichtbaar wat de sterke kanten van ouders zijn, de gezinssituatie

is en hoe deze ingezet kunnen worden om verbeteringen te

realiseren.

Doorgaande lijnDe werkgroep ‘Doorgaande lijn’ heeft alle activiteiten op dit

gebied geïnventariseerd, geëvalueerd en het actieplan hierop

aangepast. Elke locatie heeft een ‘action guard’, die op locatie

de werkwijze, het netwerk en de doelen bewaakt. De locaties

hebben werkafspraken geactualiseerd met peuterspeelzalen

en kinderdagverblijven, basisscholen en GGD over hoe de

doorgaande lijn te borgen.

Op organisatieniveau zijn met het Samenwerkingsverband

Passend Onderwijs IJmond nieuwe afspraken gemaakt om

de doorgaande lijn hier te borgen. De directeur van het

Samenwerkingsverband heeft in het netwerk 0-7 IJmond een

presentatie gegeven over deze werkwijze. Dit netwerk bestaat

uit alle partners die een rol hebben in zorg en/of onderwijs voor

kinderen van 0-7 en hun ouders. In hetzelfde netwerk heeft het

Integraal Kindcentrum (IKC) IJmond een presentatie gegeven

over het aanbod van het IKC voor deze doelgroep.

WORKSHOPS LEREN PRATENIn 2015 is de begeleiding van ouders door middel van

taalstimulering door beeldcoaching en een workshop over

taalontwikkeling en -stimulering ingezet. In 2016 zijn er 8

workshops met dit thema gehouden. De waardering voor deze

workshop was gemiddeld 8.

TAALSTIMULERING IN DE THUISSITUATIE DOOR MIDDEL VAN BEELDCOACHINGBeeldcoaching biedt een krachtig instrument om de kwaliteit

van de interactie tussen ouder(s) en kind te bevorderen, te

laten zien hoe er contact wordt gemaakt maken en het leren

begrijpen van je kind. Ouders worden in de thuissituatie

begeleid door een speciaal opgeleide JGZ-verpleegkundige.

Er worden opnames gemaakt van een dagelijks moment (bad-,

spel- of eetsituatie) waarbij de initiatieven van het kind om

contact te maken met de ouder in beeld worden gebracht. Door

deze initiatieven te zien en te herkennen ontwikkelen ouders de

mogelijkheid om sensitiever te gaan reageren in het contact met

hun kind. Bij kinderen die tot de doelgroep VVE behoren is deze

begeleiding aanvullend op het programma VVE Thuis en de VVE

programma’s in de voorschoolse opvang.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

9

Een van de jeugdartsen in opleiding heeft de landelijke

richtlijn toegepast op onze praktijk en een richtlijn voor

onze organisatie opgesteld. Zij heeft overlegd met

huisartsen, kinderartsen en met het streeklaboratorium

over het rechtstreeks verwijzen door de jeugdarts voor het

bloedonderzoek bij ‘gele baby’s’. Rechtstreeks verwijzen is

ingevoerd voor het Rode Kruis Ziekenhuis. Alle jeugdartsen

zijn bijgeschoold in de richtlijn en het verwijsproces.

Hierdoor worden gele baby’s eerder doorverwezen.

EmbraceEen goede communicatie en samenwerking vinden wij

belangrijk. Wij benutten sinds 2012 de verschillende

mogelijkheden van social media, zowel voor interne als

externe communicatie.

In 2016 is social intranet (Embrace) geïntroduceerd.

Met Embrace kunnen medewerkers zich abonneren op

berichten van verschillende afdelingen, projectgroepen of

onderwerpen, waardoor er een eenvoudigere kennisdeling

is tussen afdelingen en teams. Deze nieuwe manier

van communiceren kan de e-mailstromen significant

terugdringen en zorgt ervoor dat collega’s laagdrempeliger

kennis met elkaar kunnen delen en structureren. Die kennis

is in de toekomst ook toegankelijk en deelbaar met collega’s

uit andere organisaties. Embrace wordt in 2017 verder

ingevoerd.

Naar aanleiding van beide presentaties is er verder

gesproken over de samenwerking in de regio en zijn

afspraken gemaakt hoe dit te doen. Hierbij vormt de ‘Wijzer

Samenwerken’ een stevige basis.

In de hele regio wordt aansluiting gezocht in de ‘warme

overdracht’ van VVE kinderen. Dit betreft de overdracht

van aanvullende gegevens op de informatie van de

voorschoolse voorzieningen zoals verkregen uit ‘KIJK’

(observatie instrument PSZ) en de ‘Kleine Eigenwijzer’

(overdrachtsdocument Samenwerkingsverband Passend

Onderwijs Zuid-Kennemerland).

Naast deze doorgaande lijn is er ook aandacht voor

de doorgaande lijn van kinderen die gaan deelnemen

aan voorschoolse voorzieningen. Samenwerking met

de ziekenhuizen in de regio is daarbij belangrijk.

De orthopedagogen van Jeugdgezondheidszorg

Kennemerland hebben contact met de psychologen /

orthopedagogen van de algemene ziekenhuizen waar

kinderen uit onze regio zorg ontvangen.

ImagoverbeteringWat is ons imago in 2016? Wat is onze identiteit en hoe

blijven we toekomstbestendig? Sluiten onze communicatie

uitingen en social media activiteiten aan op de ‘ouder van

nu’ en onze samenwerkingspartners? Antwoorden hierop

worden vanuit verschillende invalshoeken onderzocht

waarbij we zowel intern als extern onderzoek doen. We

kijken naar de kern van onze organisatie en gewenste

positionering waarbij een vertaalslag wordt gemaakt naar

onze website en social media. Naar verwachting zijn in 2017

de uitkomsten inzichtelijk en de benodigde aanpassingen

gereed.

Invoeren landelijke richtlijnenHet Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ)

ontwikkelt in samenspraak met de JGZ-organisaties

wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen voor de

uitvoering van het Basispakket JGZ. Elk jaar kiezen

de professionals een richtlijn om te implementeren,

actualiseren of “op te frissen”. In 2016 was dit de richtlijn:

Geelzien oftewel ‘Hyperbilirubinemie’.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

10

ONDERZOEK EN INNOVATIE

Ouders Eigen RegieIn 2014 zijn de medewerkers op 2 locaties binnen onze organisatie

gestart met een andere werkwijze bij het maken van afspraken

voor het consultatiebureau. Vaste contactmomenten werden

losgelaten en ouders mochten zelf aangeven wanneer en bij welke

professional zij een volgende afspraak wilden hebben. Ouders

kregen hiermee meer de regie over de jeugdgezondheidszorg

voor hun kind. Deze nieuwe werkwijze is in 2015 vergeleken met de

‘oude’ werkwijze en uit de cijfers bleek nog geen duidelijk verschil

tussen de oude en de nieuwe manier van werken. Een uitgebreider

vervolgonderzoek in 2016 leek logisch. Echter de tijd haalt ons

in – de medewerkers op de andere locaties passen hun werkwijze

steeds meer aan en een controlegroep die volgens de oude

werkwijze afspraken krijgt is niet meer te formeren. Een zorg van

medewerkers blijft dat ouders veel minder of geen gebruik meer

zouden willen maken van het consultatiebureau. Dit blijkt niet uit

de cijfers. Het aantal contactmomenten blijft nagenoeg gelijk,

het binnenlopen tijdens het inloopspreekuur is zelfs groter bij de

locaties die volgens de nieuwe manier werken.

Slaagkans ogentest in onderzoekJeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft meerdere

YouTube filmpjes gemaakt om ouders te informeren over het

consultatiebureau of voor te lichten over diensten van de

organisatie. Een van de filmpjes gaat over het afnemen van de

ogentest en heeft als doel ouders en kinderen voor te bereiden op

dit onderzoek. Ouders kunnen hun kind voorbereiden door samen

met hun kind de plaatjes van de ogentest, die in de Groeigids

staan, of ons YouTube filmpje te bekijken. Een van de jeugdartsen

in opleiding tot arts Maatschappij en Gezondheid heeft in 2016

onderzocht of deze voorbereiding ook effect heeft. In 2016 is

gedurende 7 maanden bij alle 3 jarigen die voor het consult bij de

jeugdarts kwamen waarin een eerste ogentest werd afgenomen,

aan de ouders gevraagd of en hoe zij hun kind hadden voorbereid

op deze test. Kinderen die het voorlichtingsfilmpje wel hadden

bekeken, of plaatjes hadden geoefend, hadden 4% grotere kans

dat de test lukte (het kind werkte goed mee) en zelfs 8% hogere

kans dat de ogentest meteen de eerste keer voldoende was.

Deze uitkomst is zowel voor de ouders als voor de organisatie van

belang: er zijn minder herhaalconsulten nodig.

Quantified Self bij peutersAl lange tijd is bekend dat bewegen veel gezondheidsvoordelen

heeft: hoe meer je beweegt des te meer gezondheidsvoordelen

optreden. Een van de gezondheidsvoordelen is het voorkomen

van overgewicht. Overgewicht heeft een belangrijke relatie met

voeding maar ook met het bewegen van kinderen. Inactiviteit is

een steeds groter wordend probleem, ook onder jonge kinderen.

Volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) werd

de norm in 2010 slechts door 20% van 4-11-jarige kinderen

gehaald. Quantified Self heeft het laatste decennium een hoge

vlucht genomen. Door middel van technologische toepassingen

is het mogelijk om van alles te meten, waaronder ook het aantal

stappen dat per dag gezet wordt. Apparaten die het aantal

stappen per dag meten worden al langere tijd gebruikt. Er zijn

verschillende onderzoeken gepubliceerd waarbij is gekeken

naar het aantal aanbevolen stappen per dag in verschillende

leeftijdsgroepen. Opvallend is dat de groep van kinderen onder

4 jaar nauwelijks is onderzocht. Kunnen wij als JGZ deze nieuwe

ontwikkelingen inzetten om ouders van peuters te ondersteunen

bij het ontwikkelen van een gezondere leefstijl? Een jeugdarts in

opleiding tot arts Maatschappij en Gezondheid heeft onderzoek

3.0

ONDERZOEK

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

11

zijn met name tablet, smartphone en televisie en het kijken

gebeurt het meest tijdens het eten koken en in het weekend.

Hoe hoger de opleiding van de moeder, en hoe meer dagdelen

op de kinderopvang, hoe minder schermtijd van de kinderen.

Verder blijkt dat de meeste kinderen het moeilijk vinden om uit

zichzelf te stoppen. Ouders geven aan schermtijd niet slecht

te vinden voor de ontwikkeling, maar vinden buiten spelen wel

beter. Er blijkt grote behoefte te zijn aan advies en richtlijnen voor

beeldschermgebruik van jonge kinderen en aan informatie over de

gevolgen hiervan. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland neemt

de resultaten van dit (en ander) onderzoek mee in de voorlichting

naar ouders. Samen met de Academische werkplaats wordt

gekeken naar een vervolg van dit onderzoek.

gedaan. Zij heeft gekeken of er verschil was tussen het gemiddeld

aantal stappen per dag bij een groep kinderen die 3 weken lang

een Vivofit droegen en waarvan de ouders dagelijks konden zien

hoeveel stappen hun kind zette, en de groep kinderen die wel

een Vivofit droegen maar waarbij de ouders dit niet konden zien.

Het aantal stappen van de kinderen in de eerste groep nam niet

toe vergeleken met het aantal stappen van de kinderen in de

tweede groep. Opvallend was dat de kinderen in beide groepen

minder liepen dan de norm die wordt aanbevolen. Daarnaast

roept het onderzoek vragen op. Wordt het bewegen van peuters

goed gemeten door een stappenteller? Heeft het tussentijds

bespreken van de resultaten met ouders een positief effect?

Helpt het stellen van doelen om die verandering in leefstijl te

bewerkstellingen? Alles bij elkaar genoeg mogelijkheden voor een

vervolgonderzoek.

BeeldschermonderzoekDe afgelopen jaren is het beeldschermgebruik onder jonge

kinderen sterk gestegen. Ouders vragen zich vaak af hoe hier

mee om te gaan. Er is nog weinig bekend over de gevolgen van

beeldschermgebruik. Als onderdeel van een uitgebreid onderzoek

naar de impact van beeldschermgebruik op de motorische en

cognitieve ontwikkeling van jonge kinderen, werd een kwalitatief

verkennend onderzoek verricht naar het beeldschermgebruik

van kinderen van 0 tot 4 jaar in de regio Kennemerland. Dit

gebeurde in samenwerking met de Academische Werkplaats

Jeugd en Gezondheid van het VUmc en is uitgevoerd door een

student Master Pedagogische wetenschappen. In 2015 is gestart

met de opzet van dit onderzoek en in 2016 is het uitgevoerd.

Het onderzoek bestond uit twee fasen. Eerst werd door middel

van semigestructureerde interviews en een (online) enquête

van ouders gevraagd wat hun ervaringen en meningen over het

beeldschermgebruik van hun jonge kinderen waren. Vervolgens

is in de tweede fase op basis van deze bevindingen een online

gestructureerde vragenlijst afgenomen bij een grotere groep

ouders om meer kwantitatieve data over beeldschermgebruik van

hun jonge kinderen te verkrijgen. De online mogelijkheden van

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland om ouders via onze Social

Media kanalen te bereiken werden ingezet. De resultaten van dit

vooronderzoek laten onder andere zien dat kinderen van 0-2 jaar

gemiddeld 39 minuten per dag achter een beeldscherm zitten.

Bij kinderen van 2-4 jaar is dit 67 minuten. De beeldschermen

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

12

uitgeprobeerd en wordt langzaam gevuld door medewerkers.

Het is belangrijk om ook in dit deel van de app de regie bij

ouders te laten: dus geen adviezen, maar mogelijkheden bieden

waar ouders uit kunnen kiezen. Duidelijk is dat al deze modules

ook interne aanpassingen van werkprocessen vragen. Dit is een

continu proces, waarmee gestart wordt in 2017.

Landelijk schakelpunt en RIVMIn 2016 is de handmatige administratie van vaccinatiegegevens

in de hele organisatie vervangen door digitale uitwisseling van

deze gegevens met het RIVM. Vaccinatiegegevens worden nog

handmatig op de kaart voor ouders geregistreerd en digitaal in

het dossier van het kind (DD JGZ). Via het landelijk schakelpunt

(LSP) worden de gegevens uit het DD JGZ dagelijks verstuurd

aan het RIVM.

Deze koppeling maakt het mogelijk om per direct de

vaccinatiestatus van het kind op te vragen, zodat de professional

altijd de actuele vaccinatiestatus van het kind kent. Ook de

opdracht voor het verrichten van de hielprik screening gaat nu

via het LSP.

INNOVATIE

JGZ App Met steun van gemeente Haarlem is Jeugdgezondheidszorg

Kennemerland in samenwerking met een aantal

partners in 2015 begonnen met de ontwikkeling van

een Consultatie-app voor ouders. In de visie van

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is zo’n app onderdeel

van een veranderingsproces dat verschillende niveaus in de

organisatie beïnvloedt. Een app alleen heeft, hoe goed deze

ook aansluit op behoeften van ouders, onvoldoende potentie

om duurzaam veranderingen in de JGZ te ondersteunen. Met

de app willen we ouders regie geven over het dossier van hun

kind én over hun relatie met de JGZ: de JGZ als verlengstuk

en dienstverlener. De subsidieaanvraag die ingediend was

bij ZonMW is begin 2016 afgewezen. Aandachtspunt was

het maken van duidelijke afspraken over o.a. de continuïteit

van de app. Dit is vervolgens vormgegeven in een nieuwe

beheerstructuur, waarin eigendom, beheer en onderhoud van

de app zijn geborgd.

Een werkgroep, bestaande uit professionals van

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland, GGD Groningen

en Allegro Sultum heeft de onderdelen van de app

uitgewerkt. De app kent 3 modules: afspraken, inzage en

informatie. Direct contact via de app met medewerkers van

het consultatiebureau is natuurlijk mogelijk. De module

‘afspraken maken’ is klaar om door ouders te worden getest.

In deze module kunnen ouders niet alleen afspraken maken

en wijzigen, maar ook de locatie en de medewerkers kiezen

en aangeven over welke onderwerpen zij willen praten. Deze

onderwerpen vormen dan het dossier voor de jeugdarts of

JGZ-verpleegkundige. Als prioriteit in de module ‘inzage’

is gekozen om ouders te laten zien wie toegang heeft

(gehad) tot het dossier van hun kind. Het team (jeugdarts,

JGZ-verpleegkundige en assistente) waarbij het kind is

ingeschreven heeft altijd toegang. Andere medewerkers

kunnen tijdelijk toegang krijgen, maar moeten de reden

aangeven waarom zij het dossier willen inzien en/of bewerken.

De ouder kan dit zien in de app. Ook dit deel van de app is

klaar. Het format voor de module ‘informatie’ is gemaakt en

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

13

VVE toeleidingsmonitor en statusoverzichtJeugdgezondheidszorg Kennemerland verzorgt de toeleiding

van kinderen die voldoen aan de doelgroep criteria VVE naar

peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met VVE. In 2015

is in Haarlem in samenwerking met Dimensional Insight een

digitale VVE monitor gemaakt. In 2016 hebben, naast Haarlem,

de gemeenten Heemskerk, Zandvoort en Velsen deze monitor

ook in gebruik genomen. De gegevens van een kind met een

VVE indicatie worden, met toestemming van de ouders, door

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland ingevoerd in het digitale

toeleidingsproces. Het kind kan daarna worden gevolgd vanaf

de aanmelding tot en met de plaatsing bij één van de VVE

aanbieders. Het aantal kinderen met een indicatie waarvan de

ouders geen gebruik willen maken van de VVE komt ook in de

monitor, onder vermelding van de reden van geen gebruik.

Door de ‘VVE-toeleidingsmonitor’ kunnen interventies sneller en

doeltreffender worden ingezet. Daarbij wordt het

communicatieproces tussen JGZ en VVE-aanbieder makkelijker en

worden er geen kinderen vergeten die voor VVE zijn aangemerkt.

Zowel de aanbieder, de gemeente als JGZ heeft een eigen

dashboard waar het proces wordt gemonitord. Zo heeft iedereen

de laatste status informatie over aantal wel/geen plaatsingen,

wachtlijsten, procestijd tot plaatsing, achtergrondgegevens

ouders en redenen van geen deelname. Elke kwartaal is er een

rapportage over de afgelopen drie maanden. In 2016 is er, na

evaluatie met de verschillende partners, een aantal aanpassingen

uitgevoerd en is er een nieuwe versie in gebruik genomen.

BabymassageBabymassage individueel is een onderbouwde

interventie (Databank Effectieve Jeugdinterventies), die

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft opgenomen

in haar aanbod. Doel is de sensitiviteit van ouders voor de

signalen van het kind te vergroten. Op een positieve, actieve,

ontspannen wijze wordt het contact tussen ouder en kind

zichtbaar gestimuleerd. Ouders bemerken direct positief

resultaat, zo blijkt uit evaluatie. Dit bevordert een veilige

gehechtheidsrelatie tussen ouder en kind, hetgeen een gezonde

ontwikkeling van het kind ten goede komt (zie ook manifest

‘1001 kritieke dagen’). De interventie combineert babymassage

met opvoedingsvoorlichting. Babymassage wordt ingezet als

preventief aanbod en is beschikbaar voor alle ouders. Eind 2016

hebben 8 verpleegkundigen de cursus babymassage gevolgd.

In 2017 wordt deze groep uitgebreid met het oog op de sterk

toenemende vraag naar deze interventie en de wens om breed te

implementeren.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

14

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland werkt samen met het

hele veld van de zorg voor jeugdigen. De samenwerkingsafspraken

tussen instellingen ten behoeve van het jonge kind zijn onder

andere vastgelegd in de ‘Wijzer Samenwerken’. Hierin staat

wat gedaan dient te worden als er vragen of zorgen zijn over

opvoeding, ontwikkeling of gedrag van een kind.

Alle medewerkers van peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en

andere professionals kunnen contact opnemen met de

consultatiebureauteams en/of de orthopedagogen van

Jeugdgezondheidszorg Kennemerland.

DICHTBIJ, DESKUNDIG EN PREVENTIEF

4.0

Onze dienstverlening is beschreven in de brochure ‘Dichtbij, deskundig en preventief’. We beschrijven

hierin wat we doen maar vooral ook waarom we dit doen. Onze missie is immers het bevorderen van

een gezonde ontwikkeling van alle kinderen van 0-4 jaar die wonen in Midden- en Zuid-Kennemerland.

DichtbijDeskundigPreventief

De Wijzer is bedoeld voor professionals, waar het gaat om het

realiseren van een optimale samenwerking op het moment

dat ouders vragen hebben waarvoor samenwerking tussen

verschillende disciplines nodig is.

De Wijzer is in 2015 opnieuw geactualiseerd en besproken met

alle betrokkenen, maar zal in 2017 aangepast worden aan de

doelgroep – 9 maanden – 4 jaar.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

15

Op dit dashboard staat per gemeente de verantwoording van de

prestatieafspraken voor het afgelopen jaar, die met betreffende

gemeente zijn gemaakt. Dit betreft onder andere cijfers ten

aanzien van het bereik (volgens de nieuwe landelijke definitie),

de neonatale screeningen, gezinssondersteuning en preventie.

Gegevens zoals het percentage overgewicht, de grootte van

de doelgroep voor voor- en vroegschoolse educatie (VVE), het

percentage kinderen dat borstvoeding krijgt, tanden poetst en

naar de tandarts gaat, zeggen iets over de gezondheidstoestand

van de populatie. Achtergronden van het gezin kunnen bijdragen

aan gezondheid en ontwikkeling of juist een bedreiging vormen.

Voor zover mogelijk wordt gekeken naar het verloop van de

percentages in de afgelopen 5 jaren. Daarnaast worden de

gemeentelijke cijfers in de benchmark vergeleken met cijfers uit

het hele werkgebied. Elke gemeente heeft in de aanbiedingsbrief

van het jaarverslag en de financiële verantwoording een

gebruikersnaam en wachtwoord ontvangen, zodat er ingelogd kan

worden op het dashboard.

DASHBOARD5.0

Ook dit jaar worden de cijfers volledig digitaal aangeboden door middel van een dashboard. Hiermee

wordt inzicht gegeven in de uitvoering van het preventie aanbod door Jeugdgezondheidszorg

Kennemerland en de gezondheidstoestand van de kinderen van 0 tot 4 jaar in het werkgebied.

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

16

LOCATIES JEUGDGEZONDHEIDSZORG KENNEMERLAND

Hoofdkantoor JeugdgezondheidszorgKleermakerstraat 51A1991 JL VelserbroekTelefoon 088 - 995 95 95

Consultatiebureau UitgeestGraskamplaan 101911 LH Uitgeest

Consultatiebureau HeemskerkMaltezerplein 271961 JC Heemskerk

Consultatiebureau BeverwijkRomerkerkweg 101942 EZ Beverwijk

Consultatiebureau Velsen-NoordHeirweg 2B1951 CD Velsen-Noord

Consultatiebureau IJmuidenMarktplein 11972 GA IJmuiden

Consultatiebureau VelserbroekAletta Jacobsstraat 200-2201991 PW Velserbroek

Consultatiebureaus HaarlemJan Gijzenkade 305 B2025 MC Haarlem

Colensostraat 112021 BA Haarlem

Amsterdamstraat 712032 PN Haarlem

Leidseplein 362013 PZ Haarlem

Athenestraat 312034 EA Haarlem

Consultatiebureau BloemendaalDennenweg 15A2061 HW Bloemendaal

Consultatiebureau ZandvoortDr. Jac. P. Thijsseweg 24A2041 BM Zandvoort

Consultatiebureau HeemstedeLieven de Keylaan 72101 VD Heemstede

Haarlem

Heemstede

Beverwijk

Bennebroek

Hillegom

Lisse

Hoofddorp

AalsmeerNieuw Vennep

Bloemendaal

Santpoort-Noord

Driehuis

IJmuiden

Velsen-Noord

Heemskerk

Uitgeest

Limmen

Heiloo Egmond-Binnen

Alkmaar

Akersloot

Zandvoort

Velserbroek

Amsterdam

Halfweg

Assendelft

Zaandam

Zaandijk

Wormerveer

Westzaan

WormerKrommenie

Saendelft

Spaarndam

Egmonda/d Hoef

Egmondaan Zee

Klik op een van de locaties om het adres weer te laten geven

JE

UG

DG

EZ

ON

DH

EI

DS

ZO

RG

K

EN

NE

ME

RL

AN

D

JA

AR

VE

RS

LA

G

20

16

17

COLOFONUitgaveJeugdgezondheidszorg Kennemerland

Kleermakerstraat 51A, 1991 JL Velserbroek

TekstMargaret Brouwer, manager

Riemke Rip, stafarts

RedactieWilma Lorist

FotografieFotostudio Arnold Bartman

Vormgeving/realisatieThe KEY Agency, Den Haag