Jak przekazać majątek prywatny bliskim? Testament jako prawny i podatkowy instrument przygotowania sukcesji majątku prywatnego

23 czerwca 2016 r.

www.pwc.pl

Błażej Podstawski, PwC LegalKatarzyna Rzeżnicka, PwC

PwC

Agenda

PwC

Zasady ustawowego dziedziczenia1

Testament - zakres swobody w dysponowaniu majątkiem 2

Zapis windykacyjny jako ważny instrument ułatwiający sukcesję3

Spadek w Unii Europejskiej4

Opodatkowanie spadków i zwolnienie podatkowe dla najbliższej rodziny

5

Obowiązki dokumentacyjne w podatku od spadków6

Korzyści z przygotowania planu sukcesji majątku prywatnego7

PwC

Zasady ustawowego dziedziczenia – ogólny zarys procesu dziedziczenia

Śmierć spadkodawcy

• otwarcie i nabycie spadku przez spadkobiercę

Przyjęcie / odrzucenie spadku

• przyjęcie proste (nieograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe)

• przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza (ograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe)

Stwierdzenie nabycia spadku / poświadczenie dziedziczenia

• stwierdzenie nabycia spadku przez sąd

• poświadczenie dziedziczenia przez notariusza

• stwierdzenie nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Dział spadku (sądowy lub umowny)

• po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia

• sądowy dział powinien co do zasady obejmować całość spadku

• umowny dział może obejmować część lub całość spadku

3

PwC

Zasady ustawowego dziedziczenia – rozwinięcie (1/3)

4

Grupa Spadkobiercy Udział w spadku

1. Małżonek (min. ¼) Dzieci

• w częściach równych• udział spadkowy małżonka wynosi

min. ¼ spadku

Dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku?

2. Małżonek 1/2 Dzieci dziecka (łącznie ½)

• udział dziecka spadkodawcy przypada dzieciom dzieci spadkodawcy w częściach

równych

Brak dzieci?

3. Małżonek (1/2) Rodzic 1 i Rodzic 2 (po ¼)

• udział spadkowy każdego rodzica wynosi ¼ spadku

• gdy nie jest ustalone ojcostwo,

udział spadkowy matki wynosi ½ spadku

Brak zstępnych i małżonka?

4. Rodzic 1 (1/2) Rodzic 2 (1/2)• spadek przypada rodzicom w

częściach równych

Jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku?

5. Rodzic 1 (1/2) Rodzeństwo (łącznie ½)• udział spadkowy rodzica 2 przypada

rodzeństwu w częściach równych

PwC

Zasady ustawowego dziedziczenia – rozwinięcie (2/3)

5

Grupa Spadkobiercy Udział w spadku

Którekolwiek z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych?

6. Rodzic 1 (1/2) Zstępni rodzeństwa (łącznie ½)

• zstępnym rodzeństwa przypada udział, który przypadałby rodzeństwu

Jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak rodzeństwa lub zstępnych rodzeństwa?

7. Rodzic 1 (1/2) Małżonek (1/2)• udział spadkowy Rodzica 1 wynosi

½ spadku

Małżonek dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnym rodzeństwa?

8. Małżonek (1/2) Rodzice, Rodzeństwo, Zstępni Rodzeństwa (łącznie ½)• udział spadkowy Małżonka wynosi

½ spadku

Brak zstępnych, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa?

9. Małżonek (1/1) • całość spadku

Brak zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa?

10. Dziadkowie (łącznie 1/1) • w częściach równych

PwC

Zasady ustawowego dziedziczenia – rozwinięcie (3/3)

Gdy nie można ustalić spadkobierców według ogólnych zasad, spadek

przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Gdy nie można ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na

terytorium RP albo ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą,

spadek przypada Skarbowi Państwa.

Zasad dziedziczenia ustawowego nie stosuje się do małżonka spadkodawcy

pozostającego w separacji.

Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeśli spadkodawca

wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie było

uzasadnione – orzeka o tym sąd.

6

PwC

Testament jako rozrządzenie majątkiem – informacje ogólne

Jedyna dopuszczalna forma rozrządzenia własnym majątkiem na wypadek śmierci

Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób

Spadkodawca może odwołać testament w całości lub jego poszczególne postanowienia

Testament może zawierać m.in. zapis windykacyjny, zapis zwykły (zapis dalszy) lub polecenie

Możliwość powołania wykonawcy testamentu

Możliwość ustanowienia fundacji w testamencie

Dopuszczalność sporządzenia testamentu negatywnego

7

PwC

Testament jako rozrządzenie majątkiem – formy testamentu

8

(1) Testament własnoręczny

• ręcznie napisany, opatrzony podpisem i datą;

• brak daty nie wpływa na ważność testamentu, o ile nie ma wątpliwości co do: (i) zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, (ii) treści testamentu lub (ii) wzajemnego stosunku kilku testamentów;

(2) Testament notarialny • forma aktu notarialnego;

(3) Testament allograficzny• ustne oświadczenie woli w obecności 2 świadków złożone wobec m.in. wójta (burmistrza, prezydenta

miasta) lub kierownika urzędu stanu cywilnego;

Oprócz testamentów w formie zwykłej istnieją również formy szczególne testamentów, tj. (i) testament ustny oraz (ii) testament podróżny.

PwC

Testament jako rozrządzenie majątkiem – przedmiot testamentu

Do spadku nie należą:

• prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą;

• prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są spadkobiercami.

9

Prawa i obowiązki spadkowe

Obowiązek wykonania

zapisów i poleceń

Obowiązek zaspokojenia

roszczeń o zachowek

Inne obowiązki

Koszty pogrzebu

PwC

Testament, jako rozrządzenie majątkiem – ograniczenia

10

Ograniczenia formalne:

• testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego

spadkodawcy (zakaz testamentów wspólnych);

• sporządzić i odwołać testament może osoba mająca

pełną zdolność do czynności prawnych;

• testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez

przedstawiciela;

• spadkobiercą nie może być osoba fizyczna, która nie

żyje w chwili otwarcia spadku lub osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje (wyjątek fundacja powołana w

spadku).

Ograniczenia „materialne”:

• instytucja prawna zachowku;

• pozbawienie zstępnych, małżonka lub rodziców zachowku

(wydziedziczenie);

• zaliczenie na poczet schedy spadkowej wcześniejszych

udzielonych darowizn.

Testament sporządzony z naruszeniem przepisów Kodeksu cywilnego jest nieważny!

PwC

Testament, jako rozrządzenie majątkiem – zachowek

Zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy

Wysokość zachowku zależna od okoliczności (2/3 lub 1/2 udziału spadkowego, który by przypadał w dziedziczeniu ustawowym)

Zapis windykacyjny oraz darowizna dokonana przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego zalicza się na należny zachowek

Koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego poniesione przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zstępnego zalicza się na należny zachowek, o ile przekraczają one przeciętną miarę

Dopuszczalność pozbawienia zstępnych, małżonka lub rodziców zachowku (wydziedziczenie)

Uprawnienia z tytułu zachowku skuteczne również między osobami uprawnionymi do zachowku przysługują

11

PwC

Zapis windykacyjny, jako ważny instrument ułatwiający sukcesję

Spadkobierca nabywa oznaczony przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku.

Dopuszczalny tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.

Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

- rzecz oznaczona co do tożsamości;

- zbywalne prawo majątkowe;

-przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne; lub

- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.

Niedopuszczalne ustanowienie zapisu windykacyjnego z zastrzeżeniem warunku lub terminu (co do zasady).

Istotne proceduralne uproszczenie nabycia tytułu prawnego do poszczególnych przedmiotów / praw.

12

PwC

Spadek w Unii Europejskiej (1/2)Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r.

13

25 państw członkowskich UE (za wyjątkiem Danii, Irlandii

i Wielkiej Brytanii)

Zastosowanie do spraw spadkowych po osobach,

które zmarły w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r.

Wszelkie sprawy spadkowe (dział spadku, stwierdzenie

nabycia spadku, itd.)

Nie dokonuje harmonizacji materialnego prawa

spadkowego – obowiązują regulacje poszczególnych

państw członkowskich

Nie określa organów, ani procedur, w których

załatwiane są procedury spadkowe – obowiązują

regulacje poszczególnych państw członkowskich

Wspólne zasady jurysdykcji i ustalania prawa właściwego

Wspólne zasady uznawania i stwierdzenia wykonalności

orzeczeń w sprawach spadkowych

Europejskie poświadczenie spadkowe, jako

potwierdzenie praw do spadku

PwC

Spadek w Unii Europejskiej (2/2)Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r.

14

•ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy jako zasadnicze kryterium jurysdykcji (niezależnie od obywatelstwa spadkodawcy lub miejsca położenia majątku, w tym nieruchomości);

•pod pewnymi warunkami dopuszczalne zawarcie umowy przez spadkobierców określającej właściwość sądu;•w braku miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w żadnym z państw członkowskich UE zastosowanie mają kryteria uzupełniające, np. miejsce położenia składników majątku spadkowego;

Jurysdykcja

•ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy jako zasadnicze kryterium prawa właściwego;•możliwość wyboru przez spadkodawcę prawa państwa, którego jest obywatelem w chwili wyboru lub w chwili śmierci;

Prawo właściwe

•jednakowe dla wszystkich państw członkowskich warunki konieczne do uznania lub stwierdzenia wykonalności w innym państwie członkowskim;•brak potrzeby prowadzenia odrębnych postępowań w tej samej sprawie w różnych państwach;•automatyczne uznanie orzeczenia w innych państwach członkowskich UE związanych rozporządzeniem;•uproszczone postępowanie w sprawie stwierdzenia wykonalności orzeczenia w innym państwie członkowskim UE;

Uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczenia

•potrzebne w celu wykazania prawa do spadku po danej osobie w innych państwach członkowskich;•nie wymaga uznania, ani stwierdzenia wykonalności dla swej skuteczności;

•w Polsce wydawane przez sąd rejonowy lub notariusza.

Europejskie poświadczenie spadkowe

PwC

Podatek od spadku - co podlega opodatkowaniu?

Rzeczy znajdujących się na terytorium Polski

Praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski

Rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanychza granicą, jeśli w chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał w Polsce miejsce stałego pobytu

1

2

3

Nabycie tytułem dziedziczenia (lub np. poprzez zapis zwykły, dalszy zapis, zapis windykacyjny, polecenie testamentowe, zachowek) przez osoby fizyczne

Wyjątek: Nabycie rzeczy ruchomych znajdujących się w Polsce i praw majątkowych wykonywanych na terytorium

Polski nie podlega tu opodatkowaniu, gdy w momencie nabycia ani spadkodawca ani nabywca nie byli polskimi

obywatelami ani nie mieli miejsca stałego pobytu w Polsce

15

PwC

Stawki podatkowe

16

Grupa I

małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie

Powyżej kwoty wolnej

• 3% do 10 278

• 5% do 20 556

• 7%

Grupa II

zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych

Powyżej kwoty wolnej

• 7% do 10 278

• 9% do 20 556

• 12%

Grupa III

inni nabywcy

Powyżej kwoty wolnej

• 12% do 10 278

• 16% do 20 556

• 20%

9 637 zł dla I grupy podatkowej

7 276 dla II grupy podatkowej

4 902 dla III grupy podatkowej

Kwoty wolne

PwC

Zeznanie

17

Obowiązek złożenia zeznania w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego

(przy dziedziczeniu – chwila przyjęcia spadku)

PwC

Zwolnienie

18

Zwolnienie od podatku

Warunek

Zgłoszenie tytułem dziedziczenia do US zasadniczo w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku

oby watel Polski lub państwa członkowskiego UE lub państw

członkowskich EFTA – stron

umowy o EOG lub osoba mająca

miejsce zamieszkania na tery torium Polski lub ww.

państw

tzw. „grupa zerowa”:małżonek, zstępni, wstępni,

pasierb, rodzeństwo, ojczym,

macocha

PwC

Ryzyka

Podwójne opodatkowanie w przypadku majątku położonego za granicą

Podwójne opodatkowanie nabywcy majątku położonego w Polsce w przypadku polskiego obywatela np. mieszkającego za granicą

Podwójne opodatkowanie nabywcy majątku położonego w Polsce w przypadku obywateli innych krajów

19

Ze względu na nieliczne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie

podatku od spadków i darowizn, możliwe jest podwójne opodatkowanie tego samego nabycia, np.:

Wcześniejsza analiza polskich i zagranicznych przepisów może powyższe ryzyka

zminimalizować

PwC

Korzyści z przygotowania planu sukcesji majątku prywatnego

20

Realne urzeczywistnienie woli spadkodawcy 1

Ograniczenie ryzyka wystąpienia sporów pomiędzy spadkobiercami co do działu spadku2

Ułatwienie i przyspieszenie przejścia na spadkobierców tytułu prawnego do składników spadku3

Możliwość określenia konsekwencji podatkowych zaplanowanego transferu i wyboru takiej formy przekazania, która będzie najbardziej

efektywna podatkowo4

PwC

Dziękujemy za uwagę

Błażej PodstawskiAdwokattel.: +48 (22) 746 42 57e-mail: blazej.podstawski@pl.pwc.com

Katarzyna RzeżnickaDoradca podatkowytel.: +48 (22) 746 44 06e-mail: katarzyna.rzeznicka@pl.pwc.com

© 2016 PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k oraz PricewaterhouseCooperssp. z o.o.

Wszelkie prawa zastrzeżone. PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k. oraz

PricewaterhouseCooperssp. z o.o. są firmami członkowskimi PricewaterhouseCoopersInternational Limited.

Nazwy "PricewaterhouseCoopers” i "PwC" odnoszą się do firm wchodzących w skład sieci

PricewaterhouseCoopers International Limited, z których każda stanowi odrębny i niezależny podmiot prawny.

Niniejsza prezentacja przygotowana przez Kancelarię PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k.

oraz dział podatkowy PricewaterhouseCooperssp. z o.o. i nie może być traktowana jako opinia prawna. Nie

została przygotowana z myślą o tym, by jakikolwiek podmiot podejmował na jej podstawie decyzje, stąd dokumentu

tego nie należy traktować jako substytutu konsultacji z profesjonalnymi doradcami. W związku z powyższym

PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k. oraz PricewaterhouseCooperssp. z o.o. nie przyjmują

odpowiedzialności wobec żadnego podmiotu, który będzie wykorzystywać informacje zawarte w niniejszej analizie

ani nie udziela żadnych gwarancji odnośnie jej prawdziwości, dokładności, czy też kompletności prezentacji.