jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie
DESCRIPTION
IBMER Warszawa Aleksander Muzalewski, dr inż. Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie. Rada Gospodarki Żywnościowej Czy biopaliwa zagrażają bezpieczeństwu ekonomicznemu produkcji rolno-spożywczej w Polsce?. Warszawa, dn. 20.06.2008 r. Plan. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów
produkcji w rolnictwie
Rada Gospodarki Żywnościowej
Czy biopaliwa zagrażają bezpieczeństwu ekonomicznemu produkcji rolno-spożywczej w Polsce?
IBMER Warszawa
Aleksander Muzalewski, dr inż.
Warszawa, dn. 20.06.2008 r.
2
Plan
1. Wyposażenie rolnictwa w ważniejsze środki energetyczne oraz zużycie oleju napędowego (ON) w rolnictwie
2. Ceny ON, benzyn, ropy oraz struktura cen paliw (akcyza i inne)
3. Koszty zużytego ON (olej opałowy)
4. Wpływ cen ON na wzrost kosztów produkcji rolniczej, w tym:
– w wybranych technologiach produkcji roślinnej
- w nakładach gospodarstwa na działalność rolniczą
5. Podsumowanie – wnioski
+ Biopaliwa – rośliny „energetyczne”
Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie?
3
Zużycie paliw płynnych w rolnictwie
Paliwa płynne Rok tys. ton % TJ %
Olej napędowy (ON)2005 1550 56,7 67162 56,62006 1600 65,6 69328 65,42007 1580 66,7 68461 66,5
Benzyny silnikowe2005 6 0,2 269 0,22006 7 0,3 314 0,32007 7 0,3 314 0,3
Lekki olej opałowy (LOO)
2005 1000 36,5 43740 36,82006 800 32,8 34992 33,02007 750 31,6 32805 31,9
Ciężki olej opałowy (COO)
2005 180 6,6 7530 6,32006 33 1,4 1375 1,32007 33 1,4 1375 1,3
Paliwa płynne razem2005 2736 100 118701 1002006 2440 100 106009 1002007 2370 100 102955 100
Zużycie paliw płynnych w 2007 r. w tys.ton i w (%)
ON1580 (67%)
Benzyny7 (0,3%)
LOO750
(32%)
COO33 (1%)
Źródło: GUS 2007. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa (IERiGŻ 2008). Szacunki własne
4
Szacunkowe zużycie paliwa w rolnictwie przez wybrane grupy środków energetycznych
Wyszczególnienie(stan na koniec 2007 r.)
Liczba Wykorzys-
tanieZużycie paliwa
tys. szt. h/rok l/h mln l tys. ton
Ciągniki (śred. 33,9 kW, 24,7 lat) 1450,0300
{275}4,2
1827,0{1675}
1527,4{1400}
Kombajny zbożowe (85 kW, 23 lata) - 95% zboża, rzepak, kukurydza
129,0 8,7 mln ha 22 l/ha 198,1 160,0
Sieczkarnie samobieżne 5,4 75 25 10,1 8,4
Kombajny samobieżne do zbioru buraków i ziemniaków
0,5(0,4)
200 50 5,0 4,2
Ładowarki samobieżne 15,0 100 4,0 6,0 5,0
Inne ….. …… …… 0,1 0,1
Razem × × × 2046,3 1705,1 Wg J.Pawlaka (2007) = 114 l/ha UR (rolnictwo) Wg Z.Wójcickiego (2001) = 114-148 l/ha UR (gospodarstwa) Dopłaty do paliwa do 86 l/ha (zwrot części podatku akcyzowego) Technologie prod. roślinnej = 68 (90) – 210 (300) l/ha (zboża –
okopowe)
16,177 mln ha UR
= 126 litrów ON/ha UR
5
Ciągnik m 44 kW
38
40
42
44
46
48
50
52
54
56
58
3,5 3,9 4,3 4,7 5,1 5,5
Cena ON (zł/litr)
ko
szt
y e
ks
plo
ata
cji
(zł
/go
dz.
)
A - 300 h/rok i 25 latB - 500 h/rok i 20 lat
Ceny ON a koszty eksploatacji ciągnika
Koszty = f (cena ON)Cena ON
3,90 4,70
(zł/h)
Koszty eksploatacji zł/godz.
A - 46,2 51,4
B - 42,2 47,4
Udział paliwa (ON) w kosztach eksploatacji
ciągnika
A - 51% 56%
B - 56% 60%
6
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
PB 95 ON
Średnie ceny detaliczne ON i Pb95 - notowania miesięczne i roczne
Wzrost cen w okresie styczeń 2000 – czerwiec 2008 - Olej Napędowy : 2,54 → 4,32 = 1,78 zł/litr (wzrost o 70%)
W okresie styczeń 2000 – czerwiec 2008 – wzrost 2.krotny
2,542,60 2,59
2,84
3,18
3,713,86 3,79
4,32
Ceny średnioroczne
7
Ceny Pb95, ON, ropy Brent oraz kurs USD
Ceny ON w Europie – Wykres 1
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
I 2004
V IX I 2005
V IX I 2006
V IX I 2007
V IX I2008
V
zł/li
tr, z
ł/US
D
0
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
US
D/b
ary
łkę
PB 95 (zł/litr)ON (zł/litr)Kurs (zł/USD)
Brent (USD/baryłkę)
2004 2005 2006 2007 2008
ON 2,8 zł/l
ON 4,7 zł/lPb 95 - 3,47 zł/l
130 USD/b
30 USD/b
Obniżka akcyzy
8
Notowania ropy - Brent Oil Futuregiełda londyńska
(USD/bbl)
Źródło: http://stoog.com
10 lat – wzrost z 10 do 138 USD
5 lat – wzrost z 25 do 138 USD
1 rok – wzrost z 68 do 138 USD
5 miesięcy – wzrost z 87 do 138 USD
11–17.VI.2008
132-138 USD/bbl
9
y = 1,1173x0,2918
R2 = 0,8897
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160
Ropa Brent (USD/bbl)
Cen
a O
N (
zł/li
tr)
Prognoza cen Oleju Napędowego
y = 0,0127x + 2,9431R2 = 0,8804
4,82
VI.2008I.2004I.2006
150
4,85
10
ON i ES - stawki akcyzy i opłaty paliwowej
Olej Napędowy
980 1003 10141099 1099 1099
1099(1049)
88,73 90,95 91,77 93,69
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Akcyza
Opłata Paliwowa
Benzyna ES
1464 1498 1514 1565
1315 1315
1565 1565
79,2883,7179,28 79,28 81,26 81,99
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
2002 2003 2004 2005 15.IX.2005
2006 2007 2008
AkcyzaOpłata Paliwowa
1193 zł
1649 zł
w cenie hurtowej w zł/1000 m3
11
Struktura cen detalicznych ON i ES
ES4,62 zł/litr
Akcyza33,9%
Opłata Paliwowa
1,8%
Marża3,2%
Paliwo43,1%
VAT 18,0%
ON4,68 zł/litr
Akcyza22,4%
Opłata Paliwowa
2,0%VAT
18,0%
Marża3,1%
Paliwo54,5%
ON (zł/litr) Składniki ceny paliw (14.06.2008 r.)
PB 95 (zł/litr)
netto VAT netto VAT
2,55
0,84
Koszt paliwa netto (rafineria) 1,99
0,831,05 Akcyza 1,57
0,09 Opłata Paliwowa 0,08
0,15 Marża stacji benzynowej + transport 0,15
4,68 Cena detaliczna (dystrybutor), w tym: 4,62
1,98 podatki (akcyza, opłata paliwowa, VAT) 2,48
Podatki
42,4%
Podatki
53,7%
12
Miesięczny rozkład popytu gospodarstw rolnych na ON
2,8 2,74,0
10,5
6,9 6,7
10,7
17,6
13,116,1
5,52,8
43,0
30,1
16,5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
%
MIN
MAX
Śred
Kwiecień = 10,5% zużyciaLipiec (10,7%) + Sierpień (17,6%) + Wrzesień (13,1%) = 41,4%Październik = 16,1%
13
Koszty produkcji w rolnictwie a wzrost cen ON
Koszty produkcji, w tym koszty mechanizacji, w zależności od cen oleju napędowego
- żyto 45 dt/ha- pszenica 60 dt/ha- rzepak 30 dt/ha- ziemniaki 300 dt/ha- buraki cukrowe 480 dt/ha
Gospodarstwo 40-50 ha UR
- 3 ciągniki o mocy 35, 45 i 60 kW
- zestaw podstawowych maszyn i narzędzi rolniczych
- najem usług: zbiór zbóż i rzepaku (Z 058), buraków cukrowych (Holmer 6-rzęd.), sortownik ziemniaków
Składowe kosztów produkcji:
- nawozy, środki ochrony roślin, nasiona i sadzeniaki
- koszty mechanizacji własnej i usługowej, w tym koszt ON
- sznurek do prasy, najem pracowników
Pominięto inne koszty pośrednie i bezpośrednie
Dwa warianty obliczeń:- z kosztem amortyzacji środków mechanizacji
- bez kosztu amortyzacji (rozchody produkcyjne)
14
Koszty produkcji …. ŻYTO – 45 dt/ha
Cenaoleju napę-
dowego
Koszty Wzrost kosztów
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji w tym:
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji
zł/litr zł/ha zł/ha zł/ha zł/ha % % %
3,77 394 1081 2077 × × × ×
4,00 418 1105 2101 24 6,1 2,2 1,2
4,35 455 1141 2138 61 15,4 5,6 2,9
4,70 491 1178 2174 97 24,7 9,0 4,7
5,00 523 1209 2206 129 32,6 11,9 6,2
ciągniki - 14 godz./ha + 0,9 godz. Z 058zużycie ON: 105 l/hanawozy - 230 kg NPKopryski - 2 zabiegówusługi - zbiór Z 058 (0,9 godz. )
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (254 zł/ha)
394 827 × × × ×
418 851 24 6,1 2,9 1,3
455 888 61 15,4 7,3 3,3
491 924 97 24,7 11,8 5,3
523 956 129 32,6 15,5 7,1
VIII.2007
I-II.2008
III-IV.2008
VI.2008
? VIII.2008
15
Koszty produkcji …. PSZENICA OZIMA - 60 dt/ha
Cenaoleju napę-
dowego
Koszty Wzrost kosztów
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji w tym:
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji
zł/litr zł/ha zł/ha zł/ha zł/ha % % %
3,77 440 1260 2689 × × × ×
4,00 467 1287 2716 27 6,1 2,1 1,0
4,35 507 1328 2757 68 15,4 5,4 2,5
4,70 548 1369 2798 108 24,7 8,6 4,0
5,00 583 1404 2833 143 32,6 11,4 5,3
ciągniki - 16 godz./hazużycie ON: 117 l/hanawozy - 270 kg NPKopryski - 4 zabiegiusługi - zbiór Z 058 (1,2 godz. ), wapnowanie
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (271 zł/ha)
990 2419 × × × ×
1016 2445 27 6,1 2,7 1,1
1057 2486 68 15,4 6,8 2,8
1098 2527 108 24,7 11,0 4,5
1133 2562 143 32,6 14,5 5,9
16
Koszty produkcji …. RZEPAK - 30 dt/ha
Cenaoleju napę-
dowego
Koszty Wzrost kosztów
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji w tym:
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji
zł/litr zł/ha zł/ha zł/ha zł/ha % % %
3,77 402 1051 2581 × × × ×
4,00 427 1076 2606 25 6,1 2,3 1,0
4,35 464 1113 2643 62 15,4 5,9 2,4
4,70 501 1151 2681 99 24,7 9,4 3,8
5,00 534 1183 2716 131 32,6 12,5 5,1
ciągniki - 13 godz./hazużycie ON: 107 l/hanawozy - 325 kg NPK + dolistneopryski - 6 zabiegiusługi - zbiór Z 058 (1,4 godz. )
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (194 zł/ha)
857 2387 × × × ×
881 2411 27 6,1 2,9 1,0
919 2449 68 15,4 7,2 2,6
956 2486 108 24,7 11,6 4,2
988 2518 143 32,6 15,3 5,5
17
Koszty produkcji …. ZIEMNIAKI – 300 dt/ha
Cenaoleju napę-
dowego
Koszty Wzrost kosztów
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji w tym:
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji
zł/litr zł/ha zł/ha zł/ha zł/ha % % %
3,77 812 2789 6419 × × × ×
4,00 862 2839 6469 50 6,1 1,8 0,8
4,35 937 2914 6544 125 15,4 4,5 1,9
4,70 1013 2990 6620 200 24,7 7,2 3,1
5,00 1077 3054 6684 265 32,6 9,5 4,1
ciągniki - 39 godz./hazużycie ON: 215 l/hanawozy -230 kg NPK, 20 ton obornikaopryski - 5 zabiegówusługi - wapnowanie i sortowanie
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (979 zł/ha)
1810 5440 × × × ×
1860 5490 50 6,1 2,7 0,9
1935 5565 125 15,4 6,9 2,3
2011 5641 200 24,7 11,1 3,7
2075 5705 265 32,6 14,6 4,9
18
Koszty produkcji …. BURAKI CUKROWE – 480 dt/ha
Cenaoleju napę-
dowego
Koszty Wzrost kosztów
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji w tym:
Oleju na-pędowego
Mecha- nizacji
Pro- dukcji
zł/litr zł/ha zł/ha zł/ha zł/ha % % %
3,77 1165 3201 5161 × × × ×
4,00 1236 3272 5232 71 6,1 2,2 1,4
4,35 1344 3380 5340 179 15,4 5,6 3,5
4,70 1425 3489 5449 287 24,7 9,0 5,6
5,00 1545 3581 5541 380 32,6 11,9 7,4
ciągniki - 37 godz./ha + 1 godz. Holmerzużycie ON: 309 l/hanawozy -355 kg NPK, 20 ton obornikaopryski - 5 zabiegówusługi – wapnowanie, zbiór i transport buraków
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (387 zł/ha)
2814 4774 × × × ×
2885 4845 71 6,1 2,5 1,5
2993 4953 179 15,4 6,4 3,8
3101 5061 287 24,7 10,2 6,0
3194 5154 380 32,6 13,5 8,0
19
Koszty produkcji a wzrost cen ON- technologie produkcji roślinnej
7,4%
6,2%
5,3%
4,1%
0
1
2
3
4
5
6
7
8
3,7 3,9 4,1 4,3 4,5 4,7 4,9 5,1
Cena Oleju Napędowego (zł/litr)
Buraki
Żyto
PszenicaRzepak
Ziemniaki
Wzrost kosztów produkcji (w %) w zależności od zmian cen ON
20
Struktura kosztów produkcji
Rodzaj kosztu zł/ha %Nasiona i sadzeniaki 87 2,7Nawozy 303 9,6Środki ochrony roślin 145 4,6Pasze 413 13,0Inne koszty bezpośrednie 120 3,8Amortyzacja 930 29,3Koszty ogólnogospodarcze 543 17,1Energia, w tym: 434 13,7 olej napędowy (szacunkowo) 343 10,8Koszty czynników zewn.+podatki 196 6,2Koszty razem 3170 100
w tym bez amortyzacji (rozchody pieniężne)
2240 70,7
Koszty produkcji a wzrost cen ON- gospodarstwo 10,9 ha UR
Źródło: obliczenia własne na podstawie FADN 2007, IERiGŻ
Przeciętne gospodarstwo rolne z grupy 7,7-14,1 ha
UR z badań FADN 2006
343
3170
2240
21
Koszty produkcji a wzrost cen ON- gospodarstwo 10,9 ha UR
Średnia cena ON
Koszty ON
Wzrost kosztów ON 2006 r. = 100
Wzrost kosztów produkcji 2006 r. = 100
Koszty razem
Rozchody pieniężne
okres zł/litr zł/ha zł/ha % % %
w 2006 r. 3,86 343 × × × ×
w 2007 r. 3,79 336 -6 -1,8 -0,2 -0,3
I - VI.2008 r. 4,32 383 41 11,9 1,3 1,8
w 2008 r. (?) 4,51 400 58 16,8 1,8 2,6
Koszty razem w 2006 r. 3170
olej napędowy (szacunkowo) 343
Koszty bez k. amortyzacji (rozchody pieniężne)
2240
22
Podsumowanie
W latach 2000-2008 średnioroczne ceny oleju napędowego wzrosły z 2,54 do 4,32 zł/litr (o 70%).
Drastyczną podwyżkę cen obserwuje się od X.2007, a następnie II.2008, kiedy za ON płacono po 4 zł/litr. W czerwcu ON kosztował już ponad 4,7 zł/litr (w Szczecinie benzynę sprzedawano po 5 zł/litr.)
Tak wyraźny wzrost cen ON nie wpływa jednak znacząco na wzrost kosztów produkcji rolniczej. W przeliczeniu na 1 ha UR jest to wzrost kosztów (w porównaniu do 2006 r.) o około 40-60 zł/ha.
O ile w modelowych technologiach produkcji roślinnej koszty rosną o 4-7%, o tyle w skali całego gospodarstwa, przy określonej strukturze i poziomie ogółu nakładów, koszty produkcji zwiększają się zaledwie o 1,3-1,8%, w tym rozchody pieniężne o 1,8 – 2,6%.
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że zmiany (podwyżki) cen ON oddziałują na koszty produkcji nie tylko bezpośrednio (koszty mechanizacji), ale również lub przede wszystkim pośrednio przyczyniając się do wzrostu inflacji, w tym do wzrostu cen pozostałych środków produkcji (zwłaszcza nawozy sztuczne).
23
Biopaliwa
Biopaliwa – Narodowy Cel Wskaźnikowy w odniesieniu do paliw płynnych
Uprawy roślin na cele energetyczne:
- szacunki niezbędnej powierzchni upraw
- powierzchnia upraw w sezonie 2007/2008
24
Udział (%) biokomponentów w rynku paliw według wartości opałowej
0,35 0,46 0,57 0,49 0,29 0,470,92
0,5
3,45
4,6
5,756,2
6,657,1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Narodowy Cel Wskaźnikowy(NCW)
Biopaliwa - NCW
Szacunki MRiRW oraz POPiHN
2007 r.bioetanol – 63 tys. ton
estry – 30 tys. ton
25
Uprawy roślin „energetycznych” , biopaliwa
Szacunki powierzchni upraw wybranych roślin, jako surowca do produkcji bioetanolu i estrów rzepakowych
Bio paliwo Roślina Plon (t/ha)
Powierzchnia upraw (tys.ha) w roku:
2008 2010
Bio etanol
Żyto 2,44 340 542
Pszenica 3,8 202 322
Ziemniaki 19,5 135 215
Kukurydza 5,7 120 190
Buraki cukrowe 42,8 68 108
Estry rzepakowe
Rzepak 3,0 270 480
Źródło: A.Grzybek 2008. IBMER
26
672 ha0,1% UR
1490 ha 0,3% UR
3029 ha0,3% UR
10337 ha2,1% UR
3149 ha0,7% UR
5159 ha0,5% UR
13072 ha1,3% UR
10540 ha0,7% UR
3529 ha 0,2% UR
654 ha0,1% UR
5749 ha 0,7% UR
49847 ha5,1%UR
20395 ha3,7%UR
6011 ha 0,8% UR
3546 ha 0,4% UR
38202 ha 2,1%UR
Uprawy roślin „energetycznych” w sezonie 2007/2008
POLSKA 180,5 tys. ha = 1,1 % UR
Źródło: Obl. własne na podstawie ARiMR
Grupy roślin ha %
Oleiste 114794 63,6
Zboża 36853 20,4
Kukurydza 19885 11,0
Plantacje trwałe (wierzba i inne)
6816 3,8
Trawy 1947 1,1
Okopowe 207 0,1
Inne 4 0,0
Razem RE 180506 100