jan a.p.m. de laat, phd dept. audiology leiden university ... · gehoorbescherming voor...
TRANSCRIPT
Gehoor van musici
Jan A.P.M. de Laat, PhD
Dept. Audiology Leiden University Medical Center
(potentiële) belangenverstrengeling Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
• Sponsoring of onderzoeksgeld • Honorarium of andere (financiële) vergoeding • Aandeelhouder • Andere relatie
• Geen • Geen • Geen • Geen
Dagelijks werk: Audiologisch Centrum (KNO), LUMC Bestuurlijk: SAO, EFAS, NHS, FENAC, Performercare Musicians, ….. Onderzoeksopdrachten: ZonMw, Exsilent, Audionova, Heineken, …..
Disclosure belangen spreker - dr.ir. Jan A.P.M. de Laat
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
NIHL – bedrijfsgeneeskundige aspecten (NCvB, Coronel)
• Lawaaislechthorendheid is de meest frequent gemelde beroepsziekte in Nederland (2006-2009).
• Uit de sectoren bouwnijverheid en industrie komen de meeste meldingen.
• In Nederland staan ~ 700.000 mensen (= 9 % van de beroepsbevolking) bloot aan schadelijk geluid.
• Slechthorendheid levert bij ~ 200.000 werknemers problemen op bij het functioneren op het werk.
• Bij 45-65 jarigen komt deze problematiek drie keer vaker voor dan bij 20-40 jarigen.
• Communicatiestoornissen (w.o. slechthorendheid) “kosten” ons 2,5% van het BNP (Ruben, 2000).
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Gehoorschade door lawaai, slechthorend op het werk
Twee aspecten
• Gehoorschade door lawaai: preventie, screening, protectie, dosimetrie, etc.
• Slechthorend (door lawaai) op het werk: het niet kunnen detecteren van geluiden, het niet kunnen localiseren van geluiden, het niet goed reageren op geluiden en opdrachten: hoorrevalidatie
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hearing disorders in musicians
Scand Audiol 2001;30(1):13-23 Hearing assessment of classical orchestral musicians Kähäri KR, Axelsson A, Hellström PA, Zachau G. Lindholmen Development Department of Sound & Vibration Goteborg, Sweden
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hearing disorders in musicians
Int.J.Audiol. 2003; 42(5):279-288 Assessment of hearing and hearing disorders in rock/jazz musicians. Kähäri K, Zachau G, Eklöf M, Sandsjö L, Möller C. Lindholmen Development Department of Sound & Vibration Goteborg, Sweden
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hearing disorders in musicians
Kähäri: "According to the definition of hearing loss, tinnitus, hyperacusis, distortion and/or diplacusis as hearing disorders, we found hearing disorders in 74% of the musicians studied".
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hearing disorders in musicians
Findings N = 139
Females N = 43
Males N = 96
Total N = 139
Normal hearing 33 % 23 % 26 %
Hearing loss 16 % 52 % 41 %
Tinnitus 40 % 45 % 43 %
Hyperacusis 56 % 31 % 39 %
Distortion 14 % 19 % 17 %
Diplacusis 0 % 4 % 3 %
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
The little middle-ear bones
Transduction sound into the inner ear
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
The hair cell
Rock around the clock
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
NIHL = noise induced hearing loss
• Noise induced hearing loss 2 days 86 dB(A) HF noise
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Map of Greenwood
Tonotopic organisation
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Normal hearing Presbyacusis Noise induced HL
Hearing loss & perception of speech & music
Animation of hearing loss
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
60+-ers missen hoge consonanten
vrijdag 18 november 2016
Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Noise induced hearing loss (ref. Smoorenburg, 1983)
Noise level vs exposition duration
Effect blootstellingsduur, expositietijd
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Gehoorverlies afhankelijk van gemiddeld geluidniveau en duur (kans 50% bron: P-blad 166-2)
0
10
20
30
40
50
0 10 20 30 40Expositietijd in jaren
Geh
oorv
erlie
s bi
j 400
0 Hz
100 dB(A)95 dB(A)90 dB(A)85 dB(A)80 dB(A)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Exposition duration vs noise level (ref. Soede)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
75 80 85 90 95 100 105 110 115Gemiddeld geluidsniveau in dBA
bloo
tste
llings
duur
in (u
ren)
kans op blijvende gehoorschade
very
great
risk
great
risk
small
risk
Risk of acquiring hearing loss
Expo
sitio
n du
ratio
n in
hou
rs/d
ay
Average sound pressure level in dB(A)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Tinnitus
Diplacusis
Distortion
Noise induced hearing loss: demonstration of tinnitus
Hearing loss
Hyperacusis
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
M
W
ref. B&K
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Music & hearing loss: symphony orchestra musicians
• Koninklijk Concertgebouworkest • Nederlands Philharmonisch Orkest • Holland Symphonia • Het Gelders Orkest • Residentie Orkest
N= 231 Gender Instrument Male Female Brass 29 5 Woodwind 25 21 Strings, vn & va 36 62 Strings, vc & bass 22 17 Percussion 11 0 Harp 1 1 Total 124 107 Average age 47 43
15%
20%
42%
17%
5%
1%
Koperblazers
Houtblazers
Strijkers hoog
Strijkers laag
Slagw erk
Anders
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Musicians: average equiv. daily exposition level in dB(A)
Instrument Gemiddelde dagelijkse belasting (dB)
Koper 88 Hoorns 88 Pauken 85 Slagwerk 85 Fluit/Klarinet 84 Altviool (achter) 84 Hobo/Fagot 83 Harp 82 Tweede viool (achter) 82 Cello (achter) 82 Cimbaal 81 Eerste viool (achter) 81 Cello (voor) 80 Altviool (voor) 80 Tweede viool (voor) 80 Eerste viool (voor) 79 ARBO-norm 80 Ref. ‘Onderzoek schadelijk geluid orkesten’, Peutz & Associés, 2003. App SafeNoise
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Average equiv. levels (Concertgebouworkest) in dB(A)
Repetitie 1 Bartòk
Concert Beethoven
Opera Korngold
Instrument Instrument achter Laeq
(1:10 uur) Laeq
(0:30 uur) Laeq
(2:50 uur)
Altviool Trompet 88 dB(A) 89 dB(A)
Altviool
Trompet/ Trombone/
Hobo/ Engelse hoorn
88 dB(A) 89 dB(A) 90 dB(A)
2e viool Trompet 88 dB(A) 87 dB(A) 89 dB(A)
Hoorn Hoorns 89 dB(A) 85 dB(A) 92 dB(A)
Piccolo Fagotten 89 dB(A) 94 dB(A)
Slagwerk Meestal niets 86 dB(A) 91 dB(A)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
“Geluidwijzer” (www.orkestengehoor.nl)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
TE-OAE: neonatale gehoorscreening
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
DP-OAE (ref. Kemp)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
OAE meting bij volwassene
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Musicians' clinics of Canada, Toronto
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
OAE as measurement of sensory loss
Early Evidence of Cochlear Damage in a Large Sample of Percussionists J.A. Pride & D.R. Cunningham University of Louisville, School of Medicine, Kentucky Med Probl Perf Art; Sept 2005; 20; 135-140. "Oto-acoustic emissions are more sensitive to outer hair cell damage than pure-tone trheshold measurements and can serve as an important measurement of sensory loss (i.e. outer hair cell damage) in musicians before the person perceives the hearing loss".
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Early evidence of cochlear damage
0
5
10
15
20
25
2000 4000 6000 8000
Frequency (Hz)
Mea
n O
AE
am
plitu
de
86 Percussionists 39 Nonpercussionists
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Toonaudiogram van altviolist RCO
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Oto-akoestische emissiemeting van dezelfde altviolist
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Resultaten gehooronderzoek bij musici
• Het toonaudiogram van musici is gemiddeld relatief goed
• Bij de metingen en bij de gerapporteerde gehoorklachten vallen vooral op:
Hyperacusis (overgevoeligheid voor hard geluid): ~ 50%
Tinnitus (oorsuizen): ~ 20%
• Het verloop van OAE-metingen in de tijd kan meer inzicht geven in longitudinale ontwikkeling van gehoorproblemen (nog in onderzoek)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Audiometrische follow-up
• < 80 dB(A) geen controle • 80 - 90 dB(A) eens per vier jaar • 90 - 95 dB(A) eens per twee jaar • > 95 dB(A) ten minste eens per jaar
Toonaudiogram + OAE
• Geluidsarme ruimte (ISO 6189) • Jaarlijks te ijken audiometer (IEC 645) • Octaaffrequenties, > 1 kHz halve octaven • Actie: zodra verergering gemiddeld 15 dB > 1 kHz • OAE: screening op gehoorschade, (nog) geen kwantificatie
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hearing protection (ref. Elcea/Trouw)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Relative position of musicians (ref. Elcea)
- 6 dB
Oorkap, geluidverzwakking
-10
0
10
20
30
4063 125 250 500 1000 2000 4000 8000
Bilsom Blue
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hearingprotectors: earmoulds with filters
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Filtercharacteristics: attenuation
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Attenuation control
Seal Integrity measurement on attenuation Actual measurement of attenuation in dB’s
ELACIN Seal Integrity Meter
Designed and Manufactured by:
dB
BETTER SEAL
-10
-5 0 5 10 15
20 25
30
SealIntegrity in dB
LO BAT
Occlusion Effect in dB
LESS OCCLUSION
Soorten gehoorbescherming
• Oorpluggen en -doppen . • Oorkappen • Otoplastieken (op maat gemaakt) • Dempingstest: ISO 4869 • EC keurmerk: EN-13819
Oorkap Oordop Oorplug Donswat Otoplastiek
Beschermzekerheid Comfort Toepasbaarheid Gebruikerseenvoud Bereidheid tot gebruik Kosten Kosten per dag** Max. demping (in dB)
+ - - + - - +
15 - 25
+ -/+ + - +
++ -
5 -10
-/+ -/+ + - +
++ -
10 -15
-/+ -/+ + - -
++ -
10 - 15
++ +
++ ++ ++ -- +
15 - 25
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Gehoorbescherming voor “schutters”: “stopgun”
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Dynamic Ear Company (TUD) - Pandor
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Gehoorbescherming “in-ear monitor”
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Gehoorbescherming “in-ear monitor”
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
• Voldoende ingangsbereik (A/D-converter) • Hoeveelheid compressie/lineariteit heel zorgvuldig afwegen door
uitproberen • Voldoende bereik lage frequenties (liefst lager dan de standaard 100
Hz) en vergeet de versterking hiervan niet • Voldoende kanalen (dus daadwerkelijk compressors) om
frequentiekarakteristiek te shapen • Geen onderdrukking impulsgeluiden • Rondomgevoelige microfoon • Geen lawaaionderdrukking! • Extra compressie ter voorkoming van peak clipping moet uit • Het belangrijkste: heel goed luisteren naar wat musicus zegt
vrijdag 18 november 2016 Muzieklawaai & gehoorschade, Hoor Friesland - NVVS
Hoortoestelaanpassing bij musici (NB)
• De muziek moet zo natuurlijk mogelijk klinken, dus: - Toestel met zo veel mogelijk kanalen - Toestel zo lineair mogelijk instellen - Alle functies (WindBlock, NoiseBlock, EchoBlock ed.) uit! - SoudRecover (frequentie compressie) uit! - Microfoonmodus omni (Real Ear = simulatie pinna effect) - Vaak de lagere frequenties (125 - 500 Hz) enkele dB’s harder - Dit geeft een wat voller geluid • Bovenstaande: in muziekprogramma, niet in luisterprogramma • Geen versterking > 3 kHz, om vervormde waarneming van de hogere
“formanten” (vanaf achtste boventoon) te vermijden.
vrijdag 18 november 2016 Muzieklawaai & gehoorschade, Hoor Friesland - NVVS
Hoortoestelaanpassing bij musici (BJ)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
“Branchecatalogus Podiumkunsten” – “Versterkt geluid”
www.arbopodium.nl
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Bedrijfsoorcheck (internet, intranet)
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hoorprotocol Heineken
Objective • The aim of this protocol is to prevent hearing loss due to exposure to noise • In order to implement this procedure: use Handbook Hearing Conservation
Mandatory is to: • Identify jobs that are at risk for hearing loss due to exposure to noise • Perform noise measurements • Implement all necessary measures to minimize the risk on hearing loss • Hearing screening in order to Identify people at risk for hearing loss • Identify and diagnose hearing loss to refer for rehabilitation
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Hulpverleningsorganisaties, “arbo audiologie”
• FENAC, AC’s: www.fenac.nl, conform protocol arbo audiologische zorg (standaard & gespecialiseerd)
• Werkpad (Kentalis): www.werkpad.nl, voorheen Bureau Arbeid & FAMA, gericht op heel Nederland
• GGMD: www.ggmd.nl, hoofdkantoor in Gouda, 10 vestigingen in Nederland
• Voorzet Nederland, www.voorzet.nl, Haarlem • Psydon, www.psydon.nl, m.n. juridisch, sociale vaardigheid,
assertiviteit; Noord-Holland, Flevoland • Quality Coaching, www.qualitycoaching.nl, begeleid werken • Hearing Coach, www.hearingcoach.com • MCS, www.multicaresystems.nl • PlanPlan, www.planplanadvies.nl • Phonak, www.werkenhoren.nl
vrijdag 18 november 2016 Gehoor van Musici, Heijermanslezing, AMC
Casuïstiek
• Cellist
• Brandweerman
• Politie-rechercheur
• ...
Thank you for your attention!