jircas monoglia technical manual...5 ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÇÀÀÂÀÐ 1.1 ªìíºõ ¿ã Óã...

ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÇÀÀÂÀÐ 78

Òåõíîëîãèéí çààâàð

2010 îí

(ªâºðõàíãàé àéìàãò õýðýãæ¿¿ëñýí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýâ)

Ìîíãîë óëñûí Õ¿íñ, õºäºº àæ àõóé, õºíãºí ¿éëäâýðèéí ÿàìÌîíãîë óëñûí Õºäºº àæ àõóéí èõ ñóðãóóëü (MSUA)

Ìîíãîë óëñûí ªâºðõàíãàé àéìàãßïîíû Õºäºº àæ àõóéí øèíæëýõ óõààíû Îëîí óëñûí ñóäàëãààíû òºâ (JIRCAS)

79 ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÇÀÀÂÀÐ

Õýâëýëèéí õóóäàñ: 6.7Öààñíû õýìæýý: 1/2 26x36.3Õýâëýñýí òîî: 1000ø Õýâëýëòýíä 2010 îíû 4-ð ñàðÕÀÀÈÑ-èéí õýâëýõ ¿éëäâýðò õýâëýâ.


ªìíºõ ¿ã

ßïîíû Õºäºº àæ àõóéí øèíæëýõ óõààíû Îëîí óëñûí ñóäàëãààíû òºâ (JIRCAS) íü Ìîíãîë óëñàä øàð øîðîîí øóóðãàíû ýõ ¿¿ñâýðòýé òýìöýõ àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä òóõàéí ãàçàð íóòàãò òîõèðñîí óñíû íººöèéí àøèãëàëò áîëîí óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýëòèéí ¿ð ä¿íòýé àðãà òåõíîëîãèéã áóé áîëãîõûí çýðýãöýý îðîí íóòãèéí çàõèðãààíû ìýðãýæèëòýí áîëîí ìàë÷äûí áýë÷ýýð àøèãëàëòûí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð ìàë÷äûí îðîëöîîòîé áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõ (Øàð øîðîîí øóóðãàíû ýõ ¿¿ñâýðòýé òýìöýõ àðãà õýìæýý)” ñóäàëãààã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Ìîíãîë óëñ çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæñýíýýñ õîéø ìàë÷èí ºðõèéí òîî ìàëûí òîî òîëãîé èõýýð ºññºí. ßëàíãóÿà íîîëóóðààñ øàëòãààëæ ÿìààíû òîî òîëãîéã èõýýð ºñãºñíººñ ìàë ñ¿ðãèéí á¿òöýä ãýíýòèéí ººð÷ëºëò ãàðñàí. Ò¿¿í÷ëýí áýë÷ýýð äýõ àøèãëàõ áîëîìæòîé õóäãèéí òýíöâýðã¿é áàéäàë áîëîí ìàë÷äûí õîò ñóóðèí ãàçàð áîëîí òºâ çàìä îéð òºâëºðäºã çýðýã øàëòãààíààð îðîí íóòãèéí áýë÷ýýð òàëõëàãäàõ áàéäàë ¿¿ñ÷ áàéíà. Ýäãýýð íü áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí ÷àíàð ìóóäàí óðãàìëûí òºðºë ç¿éëèéí òýíöâýðò áàéäàë àëäàãäàõ çýðãýýð óðãàìëûí äîðîéòîë áèé áîëæ, øàð øîðîîí øóóðãà äýãäýõ ãîë øàëòãààí áîëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ àñóóäëûã øèéäâýðëýõèéí òóëä ìàë÷äûí áèåý äààñàí òîãòâîðòîé ìàë àæ àõóé ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãààãààð äàìæóóëàí óðãàìëûí äîðîéòëûã áóóðóóëæ, íºõºí ñýðãýýõ áîëîí ìàë÷äûí òîãòâîðòîé àìüæèðãààã õàíãàõàä ÷èãëýãäñýí öîãö áýë÷ýýðèéí ìåíåæìåíòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. Òóñ ñóäàëãàà íü ªâºðõàíãàé àéìàãò 2005 îíîîñ ýõëýí áýë÷ýýðèéí äààöûã òýíöâýðæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý áîëîí ìàë÷äûí òîãòâîðòîé àìüæèðãààã õàíãàõûí òóëä óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ òåõíîëîãè, óñíû íººöèéí àøèãëàëò õàìãààëàëò, äàõèí ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýð àøèãëàõ, ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõòàé õîëáîîòîé ñóäàëãààã õýðýãæ¿¿ëæ èðñýí. Òóñ òåõíîëîãèéí çààâàð íü áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í, ìýäëýãò òóëãóóðëàí òóõàéí íóòàãò çîõèöîõ áîëîìæòîé òåõíîëîãèéí çààâàð áîëãîí íýãòãýí ãàðãàñàí ç¿éë þì. Ìîíãîë óëñûí ìàë àæ àõóéí òîãòâîðòîé õºãæèë áîëîí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõûí òóëä õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñ áàéãóóëëàãà àâ÷ àøèãëàíà ãýäýãò íàéäàæ áàéíà. Òåõíîëîãèéí çààâðûã ÕÕÀÀÕ¯ß, ÇÒÁÕÁßàì, ÕÀÀÈÑ, ÌÀÀÝØÕ çýðýã áàéãóóëëàãóóäûí ìýðãýæèëòí¿¿ä îðîëöñîí àæëûí õýñýã õÿíàí òîõèîëäóóëñàí áºãººä óëìààð ÌÀÀØÕ-èéí ýðäìèéí çºâëºëèéí õóðëààð õýëýëöýí áàòàëñàí áîëíî. Ýíýõ¿¿ òåõíîëîãèéí çààâðûã áîëîâñðóóëàõàä äîòîîä ãàäààäûí îëîí áàéãóóëëàãà, õ¿ì¿¿ñ òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñýí áà ÿëàíãóÿà ßïîí óëñûí õºäºº àæ àõóé, îé, óñíû ÿàì, Ìîíãîë äàõü ßïîíû ýë÷èí ñàéäûí ÿàì, Îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãààíû áàéãóóëëàãûí Ìîíãîë äàõü ñàëáàð, Ìîíãîë óëñûí Õºäºº àæ àõóéí èõ ñóðãóóëü, Õ¿íñ õºäºº àæ àõóé, õºíãºí ¿éëäâýðèéí ÿàì, Áàéãàëü îð÷èí, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàì, Çàì òýýâýð, áàðèëãà õîò òºëºâëºëòèéí ÿàì, ªâºðõàíãàé àéìàã, ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò áîëîí Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóì, ìºí ñóäàëãààã õýðýãæ¿¿ëýõýä ¿íýòýé çààâàð çºâºëãºº ºãñºí ßïîí äàõü óäèðäàõ çºâëºë ò¿¿í÷ëýí ñóäàëãààã õýðýãæ¿¿ëñýí îðîí íóòãèéí ìàë÷äàä ã¿í òàëàðõàë èëýðõèéëüå.

ßïîíû õºäºº àæ àõóéí øèíæëýõ óõààíû Îëîí óëñûí ñóäàëãààíû òºâ

Îðîí íóòàã õºãæëèéí ñóäàëãààíû õýëòýñ Îòà Òàêýøè

2010 îíû 3 äóãààð ñàð


Ãàð÷èã

Íýãä¿ãýýð á¿ëýã. Òåõíîëîãèéí çààâðûí òóõàéä1.1 ªìíºõ ¿ã.............................................................................................................51.2 Òåõíîëîãèéí çààâðûã áîëîâñðóóëàõ çîðèëò....................................................51.2.1 Àãóóëãà ...............................................................................................................51.2.2 Ýíý çààâàð õýíä õýðýãòýé âý?..........................................................................51.3 Òåõíîëîãèéí çààâðûí àãóóëãà………………………………………..………....…5

Õî¸ðäóãààð á¿ëýã. Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýëò2.1 ªìíºõ ¿ã.............................................................................................................92.2 Áýë÷ýýðèéí äîðîéòëûã ä¿ãíýõ íü.....................................................................92.3 Òîäîðõîé õóãàöààíä ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ.........................................................11-17

Ãóðàâäóãààð á¿ëýã. Áýë÷ýýðèéí óñíû íººöèéã õàìãààëàõ ìåíåæìåíò 3.1 ªìíºõ ¿ã...........................................................................................................213.2 ¯íäýñëýë • Çîðèëãî........................................................................................213.3 Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëò, çàñâàðëàëòûí çîõèñòîé ìåíåæìåíòèéã á¿ðä¿¿ëýõ..................................21-34

Äºðºâä¿ãýýð á¿ëýã. Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ, àøèãëàõ ìåíåæìåíò4.1 ¯íäýñëýë.........................................................................................374.2 Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ áîëîìæ, õýðýãöýý............................................384.2.1 Øàõìàë ò¿ëøíèé òóõàé åðºíõèé îéëãîëò......................................................384.2.2 Øàõìàë ò¿ëøíèé àøèãòàé òàë...............................................................38-394.2.3 Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàãäàõ òîíîã òºõººðºìæ.........................404.2.4 Ãýðèéí íºõöºëä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàãäàõ áàãàæ õýðýãñýë.............................................................................414.2.5 Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ òåõíîëîãè............................................................424.2.6 Øàõìàë ò¿ëøèéã îðîí íóòàãò õóäàëäàõ ,áîðëóóëàõ àðãà ,ìåõàíèçì..........434.2.7 Øàõìàë ò¿ëøíèé ¿éëäâýðëýëèéã îðîí íóòàãò íýâòð¿¿ëýõ òîãòîëöîî............................................................45-484.3 Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé áîëîìæèò ýõ ¿¿ñâýð........................................49-50

Òàâäóãààð á¿ëýã. Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òåõíîëîãè5.1 Îðøèë..........................................................................................................535.2 ¯íäýñëýë • Çîðèëãî.........................................................................................545.3 Õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã áîëîí ìåíåæìåíò òºëºâëºãººíèé äàðààëàë............................................................545.3.1 Õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã........................................................555.3.2 Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãººíèé äàðààëàë.......57-675.4 Ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººíèé áîäèò çàãâàð æèøýý.............................67-76 Ä¿ãíýëò......................................................................................................76-77


Òåõíîëîãèéí çààâðûí òóõàéä


1.1 ªìíºõ ¿ã

Óã òåõíîëîãèéí çààâðûã ßïîíû Õºäºº àæ àõóéí øèíæëýõ óõààíû Îëîí óëñûí

ñóäàëãààíû òºâ (JIRCAS)-ººñ 2005-2009 îí õ¿ðòýëõ òàâàí æèëèéí õóãàöààíä

Ìîíãîë îðíû òºâ õýñýãò áàéðëàõ ªâºðõàíãàé àéìàãò õýðýãæ¿¿ëñýí “Øàð øîðîîí

øóóðãàíû ýõ ¿¿ñâýðòýé òýìöýõ” ñóäàëãààíû àæëûí õ¿ðýýíä ìàë÷äûí îðîëöîîòîé

áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ àðãà÷ëàëûã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð

áîëîâñðóóëñàí áîëíî. Áýë÷ýýð äîðîéòîõ ãîë øàëòãààí áîëîõ áýë÷ýýðèéí äààö

õýòðýëòèéã áàãàñãàõ, ìºí ìàë÷äûí àìüæèðãààíû òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõàä

÷èãë¿¿ëæ çàðèì òåõíîëîãèéí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõ áóþó áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã

íºõºí ñýðãýýõ òåõíîëîãè, óñíû íººöèéí àøèãëàëò õàìãààëàëò, ñýðãýýãäýõ ýð÷èì

õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãëàõ, ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ

çýðýã àñóóäëóóäûã àíõààð÷ áîäèò ñóäàëãààã õýðýãæ¿¿ëñýí áîëíî.

Ýíýõ¿¿ òåõíîëîãèéí çààâàðò òóñãàãäñàí ¿éë àæèëëàãàà íü çºâõºí ñóäàëãààíä

õàìðàãäñàí îðîí íóòàãò õýðýãæèõ áóñ áóñàä îðîí íóòàãò ºðãºæèí òýëýõ, îðîí íóòãèéí

çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä, ìýðãýæèëòí¿¿ä, ãàäààäûí äýìæèã÷ áàéãóóëëàãóóä ¿éë

àæèëëàãààíäàà òóñãàí õýðýãëýæ áîëîõóéö áàéõ çîðèëãî òàâüñàí þì.

1.2 Òåõíîëîãèéí çààâðûã áîëîâñðóóëàõ çîðèëò

1.2.1 Àãóóëãà

Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îðîí íóòãèéí õóâüä áýë÷ýýðèéí óðãàìàëæèë áîëîí óñíû

íººö áàÿëàã õàíãàëòòàé áèø áàéñàí áºãººä àëü ÷ îðîí íóòàã áîäèò áàéãàëèéí

íººöäºº àøèãëàëòûí òîãòâîðòîé ìåíåæìåíò õèéæ ÷àäâàë áýë÷ýýð àøèãëàëò

ñàéæèð÷ öààøëààä øàð øîðîîí øóóðãàíû ýõ ¿¿ñâýðèéã áàãàñãàõ ãîë ¿íäýñ áîëíî.

Áèäíèé ñóäàëãàà áàéãàëèéí íººö áàÿëàãèéã òîãòâîðòîé àøèãëàõ àðãûã

òîäîðõîéëîõûã ýðìýëçýâ.

• Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ

• Óñíû íººöèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ

• Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýð àøèãëàõ

• Ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ

Òóñ òåõíîëîãèéí çààâðûã äýýðõ äºðâºí òºðëèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýæ

òóõàéí íóòãèéí íºõöºëä òîõèðñîí àøèãëàõ áîëîìæòîé òåõíîëîãèéã áîëîâñðóóëàí

íýãòãýëýý.

1.2.2 Ýíý çààâàð õýíä õýðýãòýé âý?

Òóñ òåõíîëîãèéí çààâàð íü áýë÷ýýðèéí ìåíåæìåíòèéã òîãòâîðòîé õºãæ¿¿ëýõ

çîðèëãîòîé áºãººä îðîí íóòãèéí íººö áàÿëàãûã àøèãëàã÷ áîëîõ ìàë÷äàä

çîðèóëàãäñàí áîëíî.

1.3 Òåõíîëîãèéí çààâðûí àãóóëãà

Òåõíîëîãèéí çààâðûí á¿òöèéã õ¿ñíýãò 1.1-ä ¿ç¿¿ëýâ.

Òåõíîëîãèéí çààâðûí á¿òýö íü:

1-ð á¿ëýãò òåõíîëîãèéí çààâðûí òóõàé, çààâðûã áîëîâñðóóëñàí çîðèëãî,

áîëîâñðóóëàõ ÷èãëýë, àøèãëàëò áîëîí á¿òöèéã áàãòààâ.


2-ð á¿ëýãò áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýëòèéí òóõàé òàéëáàðëàâ.

3-ð á¿ëýãò áýë÷ýýðèéí õóäãèéí çàñâàð, ò¿¿íèé òîãòâîðòîé àøèãëàëò,

õàìãààëàëòûí òóõàé òàíèëöóóëàâ.

4-ð á¿ëýãò ìàëûí áààñûã íóíòàã í¿¿ðñòýé õîëüæ øàõìàë ò¿ëø õèéõ òåõíîëîãè,

õóäàëäàí áîðëóóëàõ ñèñòåìèéí òóõàé òàéëáàðëàíà.

5-ð á¿ëýãò ìàë àæ àõóéí ýðõëýëòèéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ,

àøèã îðëîãûí áóñàä ýõ ¿¿ñâýð áèé áîëãîõ àðãà

òåõíîëîãèéí òóõàé òàíèëöóóëàâ.

Àãóóëãà

1-ð á¿ëýã Òåõíîëîãèéí çààâðûí òóõàé

2-ð á¿ëýãÓðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ▪ Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ

3-ð á¿ëýãÓñíû íººöèéí àøèãëàëò õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ ▪ Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëò

4-ð á¿ëýãÑýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãëàõ òåõíîëîãè▪ Øàõìàë ò¿ëø▪ Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé áóñàä ýõ ¿¿ñâýð

5-ð á¿ëýãÌàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéãñàéæðóóëàõ▪ Ìåíåæìåíòèéí àðãà÷ëàëûã ñàéæðóóëàõ

Õ¿ñíýãò 1-1 Òåõíîëîãèéí çààâðûí á¿òýö


Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýëò


2.1 ªìíºõ ¿ã

Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýëòèéã ñàéæðóóëàõ ¿íäñýí àðãà íü: • Áýë÷ýýðèéã çîõèñòîé àøèãëàæ áýë÷ýýð òàëõëàëòûã áàãàñãàõ • Áýë÷ýýðèéí óðãàöûã íýìýãä¿¿ëýõ • Áýë÷ýýðò òóõàéí á¿ñ, á¿ñë¿¿ðò íóòàãøñàí ñîðò òýæýýëèéí îëîí íàñò óðãàìàë, áóò ñººã òàðèàëàõ, áýë÷ýýðëýõ õîðèîòîé á¿ñèéã òîãòîîõ çýðýã àðãà õýìæýý àâàõ øààðäëàãàòàé.

1–ò áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òºëºâëºãººíèé óäèðäàìæèä äóðüäñàí áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäàë, äîðîéòëûí ýñðýã àâàõ àðãà õýìæýý 2-ò áýë÷ýýðëýõ õîðèîòîé á¿ñèéã òîãòîîæ óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ áîëîí áóò, ñººã òàðèàëæ óðãàöûã íýìýãä¿¿ëýõ òåõíîëîãèéí ñàíàëûã íýãòãýæ îðóóëàâ.

2.2 Áýë÷ýýðèéí äîðîéòëûã ä¿ãíýõ íü

(1) ÇîðèëãîÁýë÷ýýðèéí äààö õýòðýõ, áàéãàëü, öàã óóðûí ººð÷ëºëò, óñò öýãèéí õîìñäîë,

òåõíîëîãèéí àëäàãäàë çýðýã íü áýë÷ýýð äýõ óðãàìëûí óðãàö ìóóäàæ áýë÷ýýð äîðîéòîõ øàëòãààí áîëäîã. Èéìýýñ áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ øààðäëàãàòàé. Íýãýíò äîðîéò÷èõñîí áýë÷ýýðèéã ñýðãýýõýä ñàíõ¿¿, õ¿í õ¿÷, öàã õóãàöàà èõýýõýí õýðýãòýé áîëíî. Èéìä áýë÷ýýðèéã äîðîéòîõîîñ íü ºìíº àðãà õýìæýý àâàõ øààðäëàãàòàé áà èíãýñíýýð áýë÷ýýðèéã òîãòâîðòîé, óðò õóãàöààíû òóðø àøèãëàõ áîëîìæ á¿ðäýõ þì. Èéìýýñ áýë÷ýýðèéã òîäîðõîé õóãàöààíä ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð ñýëãýæ àøèãëàõ íü ýíãèéí áºãººä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãòàé, ìàë÷äûí áèåë¿¿ëæ ÷àäàõ àðãûí íýã þì. (2) Áýë÷ýýðèéã äîðîéòëîîñ õàìãààëàõ ñóóðü àðãà õýìæýýÓðãàìëûí íºõºí ñýðãýëòèéã ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõýä íèéò ìàë÷äûí õè÷ýýë ç¿òãýë øààðäëàãàòàé. Ãýâ÷ ìàë÷èä ýðòíýýñ í¿¿äëèéí ìàë àæ àõóé ýðõýëæ èðñýí óëàìæëàëò àðãàòàé áîëîâ÷ ºíººãèéí øààðäëàãàä òîõèðóóëàí çàðèì ç¿éë äýýð ìåíåæìåíòèéí ººð÷ëºëò õèéõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Ìºí ìàë÷äûí áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõ, àæ àõóé õºòëºõ ìåíåæìåíòèéí àðãàä ñóðàëöóóëàõ íü ÷óõàë þì. (3) Áýë÷ýýðèéí äîðîéòëûã ä¿ãíýõ Áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäàë, äîðîéòîë íü äàðààõ øèíæ òýìäã¿¿äýýð èëýðíý. Áýë÷ýýðò àøèãëàãäàæ áàéãàà ãàçðûí íºõöºë áàéäëûã ñóäàëæ, áýë÷ýýðò õÿíàëò ¿íýëãýýã ÿâóóëàõ øààðäëàãàòàé.

Óðãàìëûí ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í áàãàñàõÁýë÷ýýðèéí äààö õýòðýõýä ìàëûí òýæýýëèéí à÷ õîëáîãäîëòîé óðãàìëûí òºðºë ç¿éë áàãàñ÷, èäýìæ ìóóòàé óðãàìàë á¿õèé áýë÷ýýð áîëîí õóâèðäàã. Óðãàìàëã¿é í¿öãýí ãàçðûí ýçëýõ õóâü èõñýõÁýë÷ýýðèéí òàëõëàãäàë, äîðîéòëûí óëìààñ ºâñíèé ãàðö áàãàñ÷, óðãàìàëã¿é í¿öãýí ãàçðûí ýçëýõ õóâü íýìýãääýã. Èéìä òîäîðõîé íýã õýñýã ãàçðûã ñîíãîí àâ÷ óðãàìàëã¿é í¿öãýí ãàçðûí ýçëýõ õóâèéã ºìíºõ æèë¿¿äòýé õàðüöóóëàí àæèãëàëò õèéõ áàéäëààð áýë÷ýýðèéí äîðîéòîëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ þì.Áýë÷ýýð äýõ íèéò óðãàìàë òà÷èð áîëæ, óðãàö áóóðàõÁýë÷ýýðèéã ç¿é çîõèñã¿é àøèãëàñíààñ áýë÷ýýðèéí òýæýýëèéí ãîëëîõ óðãàìëóóä äàõèí óðãàõàà áîëüæ, òà÷èð áîëæ, óðãàö áóóðäàã. Óðãàìàë òà÷èð, ñèéðýã áîëñîí áàéäëûã àæèãëàæ áýë÷ýýð õýð çýðýã äîðîéòñíûã õÿëáàðõàí òîäîðõîéëæ áîëîõ þì. Èéìä áýë÷ýýðèéã óðüä æèë¿¿äòýé õàðüöóóëàí áýë÷ýýðèéí äîðîéòîëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ õýðýãòýé.

1.

2.

3.


¯íäñýí óðãàìëûí áóòíû áîëîí ç¿éëèéí òîîã òîîöîõ10ñì 10ñì Òàëáàé äîòîðõ ¿íäñýí óðãàìëûí áóòíû áîëîí ç¿éëèéí òîîã òîîöîõ x 100 äàõèí=1ì 2 –ä îíîãäîõ

Õàëöãàé ãàçàð áèé áîëîõ äàâòàìæèéí õóâèéã òîîöîõ ←Ñóäàëãààíû ãàçðûí

1 mòóñëàõ øóãàì 1ì òóòìààð 10 ãàçàðò óðãàìàëã¿é õàëöãàé ãàçðûí äàâòàìæèéí õóâèéã õýìæèíý.

(4) Ä¿ãíýõ àðãûí áîäèò æèøýý Òóõàéí áýë÷ýýðò ãàçàð äýýð íü óðãàìàëæëûí ñóäàëãàà áîëîí áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäëûí çýðýãëýëèéã òîîí ¿ç¿¿ëýëòòýé áàðèìòààð ñóäëàõ íü ¿ð àøèãòàé þì. Äîîðõ àðãà÷ëàëààð ñóäàëãààã ÿâóóëíà. Èíãýæ áàðèìòæóóëñíààð æèë á¿ðèéí ººð÷ëºëòèéã ñóäëàí áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäàë, äîðîéòëûí áàéäàëä ä¿ãíýëò õèéõ áîëîìæòîé þì. Õóãàöàà: 6-ð ñàðààñ 9-ð ñàð õ¿ðòýëõ 4 ñàðûí òóðøèä ñàð á¿ðèéí ýöýñò õèéñýí ñóäàëãàà

Ñóäàëãààíû òºðºëÑóäàëãààíû

àãóóëãàÑóäàëãààíû àðãà÷ëàë

Óðãàìëûí óðãàö òîäîðõîéëîõ ñóäàëãàà

Òóõàéí áýë÷ýýðèéã òºëººëæ ÷àäàõóéö íýãæ òàëáàé äàõü óðãàöûã òîãòîîõ

/¿íäñýí óðãàìëûí áóòíû òîîã ãàðãàõ/

Ñóäàëãàà õèéõ ãàçàðòàà òóñãàéëàí áýëäñýí 10 ñì õ 10 ñì á¿õèé õ¿ðýýí äîòîðõ óðãàìëûã ãàçðûí ãàäàðãààñ 3 ñì-èéí äýýã¿¿ð õÿðãàí àâ÷ æèãíýíý. ¯íäñýí óðãàìëûí áóòíû òîîã ãàðãàíà. ¯¿íèéã 10 äàâòàëòòàéãààð õèéæ äóíäàæ óðãàö, 1 ì2 äàõü áóòíû òîîã ãàðãàíà.

Óðãàìëûí ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í, á¿òöèéí

ñóäàëãàà

Òóõàéí áýë÷ýýðèéí çîíõèëîã÷, äýä

çîíõèëîã÷ óðãàìëûã òîãòîîõ

Ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèéã 10 ñì õ 10 ñì á¿õèé õ¿ðýýí äîòîðõ óðãàìëûí ç¿éë òóñ á¿ðèéã òàíüæ òîäîðõîéëîí á¿ðõýöèéã õóâèàð æàãñààæ áè÷èí á¿ðõýö, æèíãèéí ýçëýõ õóâü, òîîãîîð ãàðãàíà. ¯¿íèéãýý ì2-ä øèëæ¿¿ëýí 10 äàâòàëòòàéãààð õèéæ 1 ì2- äàõü ç¿éëèéí òîîã òîîöíî.

Óðãàìàëã¿é õàëöãàé ãàçðûí ýçëýõ õóâèéí ñóäàëãàà

Õàëöãàé ãàçàð øèíýýð áèé áîëîõ

äàâòàìæ

Ñóäàëãàà õèéõ ãàçàðòàà 10 ì øóãàì òàòàí ò¿¿íèéõýý äýýð 1 ì òóòàìä òààðàõ óðãàìëûí òºðºë ç¿éë áîëîí õàëöãàé ãàçðûí äàâòàìæèéã òîãòîîæ, ò¿¿íèé ýçëýõ õóâèéã òîîöîæ ãàðãàíà. Òóõàéí áýë÷ýýðòýý õýä õýäýí äàâòàìæòàéãààð 10 ãàçàðò ñóäàëãààã õèéæ ò¿¿íýýñ äóíäæûã ãàðãàíà.

Õ¿ñíýãò 2-1


2.3 Òîäîðõîé õóãàöààíä ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã

íºõºí ñýðãýýõ

(1) Áýë÷ýýð ñýëãýæ àøèãëàõ àðãàÌàë áýë÷ýýõã¿éãýýð áýë÷ýýðèéã ñýëãýæ õàìãààëàõ òîõèîëäîëä òóõàéí áýë÷ýýðòýý òîäîðõîé õóãàöààíä ÿìàð ÷ ìàë îðóóëàõã¿é áàéëãàíà. Èíãýõèéí òóëä òóõàéí áýë÷ýýðò ìàë îðóóëàõã¿é áàéëãàõûã õ¿í á¿ðèéí îðîëöîîòîéãîîð õÿíàõ õýðýãòýé. Ìàë÷äûí îðîëöîîòîéãîîð á¿ëýã äîòðîî ñýëãýí àøèãëàæ áàéãàà áýë÷ýýðèéí õèë õÿçãààðûã òîãòîîæ, ìàë÷èä, èðãýäýä ñàéòàð îéëãóóëæ, ìàë îðóóëàõã¿é áàéõ çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. (2) Ñýëãýæ, ºíæººõ áýë÷ýýðèéí õ¿ðýýã òîäîðõîéëîõ Ìàë áýë÷ýýëã¿é ºíæººõ /ñýëãýæ àøèãëàõ/ òàëáàéí õèë õÿçãààðèéã áýë÷ýýðèéí õÿíàëò ¿íýëãýý, óðãàìàëæëûí ñóäàëãààí äýýð ¿íäýñëýí òîäîðõîéëíî. Óðãàìëûí á¿ðýëäýõ¿¿í, ãàðö òîäîðõîé õýìæýýãýýð òîãòâîðòîé áàéãàà áýë÷ýýðèéã óëèðëûí áàéäàëä òîõèðóóëàí ñýëãýæ àøèãëàñíààð óðãàìëûí íºõºí ñýðãýëòýä ñàéíààð íºëººëºõ áîëîìæ á¿ðäýíý. Áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäëààñ ¿¿äýí óðãàìàë äîðîéòîæ áàéãàà áýë÷ýýðèéí õóâüä óäààí õóãàöààãààð òóõàéí áýë÷ýýðò ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð óðãàìëûí íºõºí ñýðãýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. (Ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõ õóãàöààã òîãòîîõ) * ªâñ, óðãàìëûí íºõºí ñýðãýëò òîäîðõîé õýìæýýíä áàéãàà áýë÷ýýð → Óëèðàëä→ Òîãòìîë õóãàöààíä ºíæººõ * Áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäëààñ ¿¿äýí óðãàìàë äîðîéòîæ áàéãàà áýë÷ýýð→ 1 áà õýä õýäýí æèëýýð ºíæººõ (3) Áýë÷ýýðèéã ºíæººõ áîëîí ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéëãàõ àðãàÓëèðëààð íü òîãòìîë õóãàöààíä áýë÷ýýðèéã ºíæººí, óðò õóãàöààíä ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõ òîõèîëäîëä äîîðõ àðãûã õýðýãæ¿¿ëíý. 1) Òîãòìîë õóãàöààíä ºíæººõªâºðõàíãàé àéìàãò ¿åòýí óðãàìàë, ò¿¿íèé èõýíõ íü îëîí íàñò óðãàìàë áàéäàã áºãººä ìàëûã áýë÷ýýðèéí çîíõèëîõ óðãàìëûí ºñºëò õºãæèëò, ñýðãýí óðãàõ îíöëîãò íü òîõèðóóëàí áýë÷ýýõ íü ÷óõàë. Èéìä äàðààõ õóãàöààíä áýë÷ýýðèéã ÷ºëººëºõ øààðäëàãàòàé.

1. Óðãàìàë öóõóéæ óðãàñíààñ õîéø 2 äîëîî õîíîãèéí õîîðîíä ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõ /ìàëä èä¿¿ëýõã¿é áàéõ/ Õàâàð áîðîî îðæ, ºâñíèé ãàðö ñàéæðàõ áà äºíãºæ óðãàæ áàéãàà ¿åä íü ìàëä èä¿¿ë÷èõâýë óðãàëò çîãñîæ, áýë÷ýýðèéí óðãàìàë äàõèí ñýðãýõýä áýðõøýýëòýé áîëíî. 2. Óðãàìëûí ¿ð áîëîâñðîëòûí ¿å øàòàíä áýë÷ýýðèéã àøèãëàõã¿é áàéõ Íàìàð ºâñíèé ¿ðýý öàöàõ ¿åä áýë÷ýýðèéã àøèãëàëã¿éãýýð ºâñíèé ¿ð ãàçàðò óíàæ óðãàõûã õ¿ëýýíý. Èéìä áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí ¿ð áîëîâñîð÷ ã¿éöòýë áýë÷ýýðò àøèãëàõààñ òàòãàëçàõ Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí óðãàëò, áîëîâñðîëòûí áàéäëûã òîäîðõîéëæ, áýë÷ýýðèéã ñýëãýæ, ºíæººæ àøèãëàõ (ýñâýë áýë÷ýýðëýõ ìàëûí òîî òîëãîéã õÿçãààðëàõ) õóãàöààã òîäîðõîéëîõ ¿íäýñëýë áîëíî.

2) Óðò õóãàöààãààð áýë÷ýýõã¿é ºíæººõ (1æèë, ò¿¿íýýñ äýýø )Õýò äîðîéòñîí áýë÷ýýðèéí õóâüä íýã æèë, ò¿¿íýýñ äýýø õóãàöààãààð áýë÷ýýõèéã õîðèãëîí, óðãàìëûí íºõºí ñýðãýõ õóãàöààã òàâüæ ºãºõ øààðäëàãàòàé.


Ìàë áýë÷ýýãýýã¿é ºíæººæ ìºí ñýëãýí àøèãëàñàí áýë÷ýýðò äîîðõè ººð÷ëºëò¿¿ä ãàðíà. Ìàë áýë÷ýýãýýã¿é òàëáàéí óðãàö, ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í ººð÷ëºãäºæ, ýåðýã ¿çýãäë¿¿ä àæèãëàãäàíà.

1) Óðãàìëûí óðãàöûí õýìæýý óðüäûíõààñàà èõýñíý

⇓

2) Äîðîéòîæ áàéñàí óðãàìëóóä íºõºí ñýðãýæ, óðãàìëûí òºðºë íýìýãäýíý

⇓

3) Õàëöãàé ãàçàð áàãàñíà

⇓

4) Óðãàìàë óðäûí õýâýíäýý îðæ íºõºí ñýðãýíý

Õ¿ñíýãò 2-2

¯¿íèéã õýäýí æèëýýð ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõýä óðãàìëûí ãàðö ñàéæèð÷, óäààí õóãàöààíä òîãòâîðòîé àøèãëàõ áîëîìæ á¿ðäýõ þì.

(4) Ìàë áýë÷ýýõã¿é á¿ñèéã òîãòîîõ Æèøýý íü ìàë÷äûí á¿ëãèéí àøèãëàõ çóñëàíãèéí áýë÷ýýðò ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõ òàëáàé, ãàçðûã òîãòîîõäîî áýë÷ýýðëýõ õýñýã, áýë÷ýýõã¿é õýñãèéã òºëºâëºãººòýéãýýð áàéðëóóëàõ øààðäëàãàòàé. Òóõàéí æèëèéí áýë÷ýýðèéã õàìãààëàõûí çýðýãöýý áýë÷ýýõã¿é õýñãèéã ÷ òîãòîîõ õýðýãòýé. Òýäãýýðèéí õèë õÿçãààðûã ìàë÷äûí á¿ëãèéíõýí á¿ãä ìýäñýíèé ¿íäñýí äýýð íèéòýýðýý õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëýõèéã çîðèëãîî áîëãîíî. Ìàë áýë÷ýýõã¿é á¿ñèéã òîãòîîõ çàãâàðûã äîð ¿ç¿¿ëýâ.

Ìàë áýë÷ýýðë¿¿ëýõã¿é áàéõ á¿ñèéã òîãòîîõ çàãâàð1) Ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõ á¿ñèéã õóâèàðëàõ æèøýý * Óã á¿ñèéã 4 õóâààíà. Ìàë áýë÷ýýõã¿é á¿ñèéã òîãòîîíî. * Ìàë áýë÷ýýõã¿é á¿õ á¿ñèéã 2 æèëýýð òîãòîîíî. * Èéìä æèë á¿ð 2 ãàçðûã ºíæººíº. * Õèë õÿçãààðûã óóë, ãîëîîð òîãòîîæ áîëíî. (Óóëûí õîéä õýñýã, ºìíº õýñýã ãýõ ìýò õóâààõ)

Òîãòîîñîí á¿ñ íóòàã

Áýë÷ýýðò àøèãëàõ íóòàã

Õàìãààëàõ áýë÷ýýð ¹3 3,4 äýõ æèëä õàìãààëñàí

áýë÷ýýð

Õàìãààëñàí áýë÷ýýð ¹1

1,4 äýõ æèëä õàìãààëñàí áýë÷ýýð

Õèë õÿçãààðûã óóë, ãîëîîð òîãòîîæ áîëíî

Õàìãààëñàí áýë÷ýýð ¹2

1,2 äàõü æèëä õàìãààëñàí áýë÷ýýð

Õàìãààëñàí áýë÷ýýð ¹42,3 äàõü æèëä õàìãààëñàí áýë÷ýýð

Çóðàã 2-1


2) Ìàë áýë÷ýýõã¿é á¿ñèéã íºõöëººð íü ÿëãàõ æèøýý * Íºõöëººð íü àíãèëæ æèë á¿ð ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõ áýë÷ýýðèéã ýýëæëýí òîãòîîõ * 3 æèëèéí õóãàöààòàéãààð ìàë áýë÷ýýõã¿é ýýëæëýõ æèøýý

Çóðàã 2-21 ä

ýõ æ

èë

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

1 ä

ýõ æ

èë

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

2 ä

àõü

æè

ëä

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

3 ä

àõü

æè

ëä

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

1 ä

ýõ æ

èë

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

2 ä

àõü

æè

ëä

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

3 ä

àõü

æè

ëä

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

1 ä

ýõ æ

èë

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

3 ä

àõü

æè

ëä

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýýð

3 ä

àõü

æè

ëä

õàì

ãààë

àõ

áýë

÷ýý

ð

Òîãòîîñîí á¿ñ íóòàã

Ñàëõèíû ÷èãëýë: ¯ð çýðãýëäýýõ áýë÷ýýðèéí òàëáàéä õèéñýõýýð

(5) Ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð õàìãààëñíû äàðààõ àøèãëàëò Ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð õàìãààëñàí áýë÷ýýðèéã äýýð (2)-ò çààñàí ç¿éë¿¿äýä áàéíãà õÿíàëò ¿íýëãýý õèéæ áýë÷ýýðèéã äàõèí äîðîéòóóëàõã¿é áàéõààð àøèãëàõ íü ÷óõàë þì. (Ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð õàìãààëñíû äàðààõ óðãàìëûí íºõºí ñýðãýëò, ñàéæèðñàí ¿ð ä¿íãèéí æèøýý) Ìàë áýë÷ýýõã¿éãýýð õàøñàí òàëáàéä óðãàìëûí íºõºí ñýðãýëò ñàéæèð÷ áóé áàéäëûã ªâºðõàíãàé àéìàãò 2009 îíä òóõàéí ãàçàð äýýð íü õèéñýí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýð äîð æèøýý áîëãîí ¿ç¿¿ëýâ. Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ õàðàõàä áýë÷ýýðò ìàë áýë÷ýýëã¿é ºíæººñºí íü óðãàìàëûã íºõºí ñýðãýõýä ¿ð ä¿íãýý ºãñºí áàéíà.

1) Ñóäàëãààíû àðãà

ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò ñóìûí íóòàãò áýë÷ýýðèéí äààöûí òóðøèëòûí òàëáàé áèé áîëãîæ ìàë îðóóëñàí áà îðóóëààã¿é õýñã¿¿äèéí áýë÷ýýðèéí íýãæ òàëáàé äàõü ¿íäñýí óðãàìëûí áóòíû òîî, óðãàìëûí òºðºë, ç¿éëèéí òîî, õàëöãàé ãàçðûí äàâòàìæèéã òîäîðõîéëæ õàðüöóóëàâ. Ýäãýýð ñóäàëãààã 6-ð ñàðààñ 10-ð ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä òóõàéí ñàðûí ñ¿¿ëèéí õàãàñò õèéâ. Ñóäàëãààíä òóñãàõ ç¿éë áîëîí àðãûã 2.2 (4)-ò ¿ç¿¿ëñýí àðãààð ÿâóóëñàí.


Òàëáàéí íýð Ñóäëàãäñàí ãàçàðÁóòíû òîî (1ì2–ä îíîãäîõ)

6ñàð 7ñàð 8ñàð

Ñóäàëãààíû òàëáàé 1

Õàøñàí òàëáàé äîòîð 360 340 280

Õàøñàí òàëáàéí ãàäíà 260 270 190

Çºð¿¿ 100 70 90




Çºð¿¿ -90 -20 80

(b) Ìàë áýë÷ýýëã¿é õàøñàí òàëáàéí äîòîð, ãàäíàõ óðãàìëûí á¿ðýëäýõ¿¿íèé ñóäàëãàà

Õ¿ñíýãò 2-4

Òàëáàéí íýð Ñóäëàãäàõ ãàçàðÓðãàìëûí òºðºë (1ì2–ä îíîãäîõ)



Õàøñàí òàëáàé äîòîð 1.2 1.3 1.3

Õàøñàí òàëáàéí ãàäíà 0.8 1.5 0.6

Çºð¿¿ 0.4 -0.2 0.7


Õàøñàí òàëáàé äîòîð 1.3 1.5 1.5

Õàøñàí òàëáàéí ãàäíà 0.8 0.8 0.8

Çºð¿¿ 0.5 0.7 0.7

(ñ) Ñóäàëãàà õèéãäýõ ìàë áýë÷ýýõã¿é á¿ñèéí äîòîð, ãàäíà õàëöãàé ãàçðûí äàâòàìæ

Õ¿ñíýãò 2-5

Òàëáàéí íýð Ñóäëàãäàõ ãàçàðÕàëöãàé ãàçðûí äàâòàìæ (%) (%)





Çºð¿¿ -42 -13 -26




Çºð¿¿ -14 -8 -7

2) Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í

(a) Ìàë áýë÷ýýëã¿é õàøñàí òàëáàéí äîòîð áà ãàäíà 1ì2 òàëáàéä áóé óðãàìëûí áóòëàëòûí òîî

Õ¿ñíýãò 2-3


3) ¯ð ä¿íã íÿãòëàõ

(a)

(b)

(c)

1ì2 òàëáàéä îíîãäîõ áóòíû òîîã ñóäàëãààíû òàëáàéãààñ õàðàõàä ìàë áýë÷ýýõã¿é òîõèîëäîëä íýìýãäýõ õàíäëàãà àæèãëàãäñàí. Ìºí 7-ð ñàðààñ èë¿¿ 8-ð ñàðä áàãàñàõ õàíäëàãàòàé áàéñàí íü 8-ð ñàðûí ñ¿¿ëýýð óðãàìëûí ãàðö áóóðàõ ¿å áîëîõîîð òèéì áàéñàí ãýæ õýëæ áîëíî. Öàã óóðûí áàéäàë: õóð òóíàäàñ, ãàí, õýò õàëàëò Óðãàìëûí ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í, á¿òöèéã àâ÷ ¿çýõýä ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõààð òîãòñîí á¿ñýä íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéñàí. Óðãàìëàí íºìðºãã¿é õàëöãàé ãàçàð ¿¿ñýõ äàâòàìæèéí õóâüä ÷ ãýñýí ìàë áýë÷ýýõã¿é áàéõààð òîãòñîí á¿ñýä èëò áóóðñàí. Äîîðõ áàéäëààð ìàë áýë÷ýýðëýýã¿é òàëáàéä ºâñíèé ãàðö íýìýãäýæ áàéãàà ¿ð ä¿í õàðàãäàæ áàéíà.

Çóðàã 2-3

1-äýõ æèë 1-äýõ æèë

Òóõàéí íóòãèéí ¿íäñýí óðãàìëûã ¿ðýýð òàðüæ (õÿëãàíà ãýõ ìýò)

íºõºí ñýðãýýõ

Áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäëûí óëìààñ áýë÷ýýð äýõ óðãàìëûí á¿ðýëäýõ¿¿í, á¿òýö, óðãàö áóóðíà. Èéìýýñ áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõèéí òóëä äýýð äóðüäñàí àðãààð ìàë áýë÷ýýõã¿é ñýëãýí àøèãëàæ áàéõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéíà. Ìàëûí õºëä ãèøãýãäýõ, ìàëä èäýãäýõýýñ ãàäíà õàâðûí õ¿÷òýé ñàëõèíä ¿ðæèë øèìò ºíãºí õºðñ õèéñýæ áàéãàà íü áýë÷ýýð äîðîéòîõ áàñ íýãýí ¿íäýñ þì. Èéìýýñ õ¿ì¿¿ñèéí óõàìñàðòàé ¿éë àæèëëàãàà çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áºãººä ¿¿íèé íýã íü õÿëãàíà çýðýã áýë÷ýýðèéí îëîí íàñò óðãàìëûã ¿ðýýð áýë÷ýýðò íýìýðëýí òàðèõ àðãà áàéæ áîëîõ þì.

(1) Çîðèëãî Ìîíãîëä ãîâèéí á¿ñýýñ õîéä ç¿ãò øèëæèõ õýýð òàëûí á¿ñèéí öàã óóð õîéä õýñãýýðýý îéò õýýðèéí á¿ñýä õàìààðàõ áà ýíä ºâºëäºº õ¿éòýí, õóð òóíàäàñ áàãàòàé áàéäàã. Óã õýñýãò õýýðèéí á¿ñ áîëîõ òàë õýýðèéí áàéãàëü, öàã óóðò çîõèöóóëæ, óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ øààðäëàãàòàé. Ãýâ÷ óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýõ òóðøèëò ñóäàëãàà õèéñýí áîëîâ÷ ìàø èõ õóãàöàà çàðöóóëäàãààñ òºñºë õýðýãæèõ õóãàöààíä ã¿éöýä íºõºí ñýðãýõ áîëîìæã¿é áàéëàà. Òèéì ó÷ðààñ ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýí òîäîðõîé àðãà÷ëàëûã ñàíàë áîëãîâ.


(2) Íºõºí ñýðãýýõ çîðèëãî (Òàë õýýðèéí á¿ñ) Òàë õýýðèéí óóð àìüñãàëòàé Òàðàãò ñóìûí áýë÷ýýðèéí áîäèò áàéäàëä õèéñýí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ õàðàõàä ñîíãèíîëîã, ¿åòýí òºðëèéí óðãàìàë ãîëëîñîí áýë÷ýýð äýõ õàðãàíà çýðýã áóòëàã óðãàìëûí áàéõ ¸ñòîé õàðüöààã òîîöîæ ¿çâýë îéðîëöîîãîîð 1500-3000 ø/ãà (3.6 x 3.6m ~1.8m x 1.8m) áàéíà. Óã áàéäëûã áèé áîëãîõ ýöñèéí çîðèëãîîð òåõíîëîãèéí ñàíàë ãàðãàâ. Ìºí Îíãè ãîëèéí ñàâ ãàçðààð ãîëûí äàãóóä ìîäëîã óðãàìàë óðãàæ áàéñàí óë ìºð àæèãëàãääàã þì. Îíãè ãîëûí óñíû ò¿âøèí æèë èðýõ òóñàì áàãàñ÷, òýðõ¿¿ æèæèã ãîë äýýð ìàë õýò òºâëºðäºã. Ãýâ÷ áèä ýíý óäààãèéí ñóäàëãààã òóñ ãîëûí ñàâ äàãóóõ ãàçàðò õèéæ ÷àäààã¿é áîëíî.

(Ãîâèéí á¿ñ) Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìàíä æèëä îðîõ õóð òóíàäàñíû õýìæýý 100 ìì ÷ õ¿ðýõã¿é òóë óðãàìëûí íºõºí ñýðãýëò ìàø õ¿íäðýëòýé. Óðãàìàë õýò äîðîéòñîíîîñ áîëîîä óðãàìëûí áàéâàë çîõèõ ¿íäñýí òîîöîîã õèéõ áîëîìæã¿é áàéñàí. Ýíý á¿ñ íóòãèéí õºðñíèé á¿òýö íü ÷óëóóðõàã, çàðèì ãàçðàà õºíãºí ýëñýíöýð çýðýã ÿíç á¿ðèéí á¿òýö õîëèëäîæ áàéäãààñ íýã òºðëèéí òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõýä áýðõøýýëòýé. Òààöûí ãîëûí õàðüöàíãóé óñ ñàéòàé ãàçðóóä íü Òàðàãò ñóìòàé èæèë íºõöºëòýé ãýæ õýëæ áîëîõ áà áàãèéí òºâèéí îéð õàâèéí ýëñýðõýã õºðñºíä õàðìàã èõýýð óðãàñàí áàéãàà íü áîëîìæèéí íºõöºë ãýæ õàðàãäàæ áàéíà. Ýëñýðõýã á¿òýöòýé õàòóó ãàçàð íü õàðìàã, çàã ñóóëãàõàä òîõèðîìæòîé áîëîâ óó.

(3) ¯ð ñóóëãàõ àðãà Õóãàöàà: 5-10-ð ñàð áà õàìãèéí òîõèðîìæòîé íü 7-ð ñàðûí ýõýýñ äóíä ¿å õ¿ðòýë þì.

1) Õàðãàíà, õÿëãàíà çýðýã áýë÷ýýðèéí óðãàìëûí ¿ðèéã áýëòãýõ2) Õàðãàíû ¿ðèéã 6-12 öàã óñàíä õèéæ äýâòýýõ. Óñàíä õèéñýí ¿åä äýýøýý õºâæ ãàð÷ èðñýí ¿ðèéã àâ÷ õàÿõ õýðýãòýé.3) Õÿëãàíû ¿ðèéã 1 öàã îð÷èì óñàíä õèéæ äýâòýýíý4) Òàðèõ òàëáàéãàà áýëäýõäýý 1ì õ 1ì õýìæýýòýé øîî äºðâºëæèí äîòîð 2 ñì ã¿íòýé ìºð ¿¿ñãýíý. Òóõàéí ìºðºíä ¿ð õîîðîíä 10 ñì çàéòàé áàéõààð õàðãàíû ¿ðèéã ñóóëãàíà. ¯ðèéã ñóóëãàõäàà íýã õàðãàíû ¿ð, õÿëãàíû ¿ðèéã ñººëæëºõ áàéäëààð ñóóëãàíà.5) Òàòñàí øóóäóóí äàõü ¿ðèéã øîðîîãîîð áóëæ íÿãòðóóëñíû äàðàà óñàëíà.

6) Áàéãàëèàð íü óðãóóëàõ òóë òóñãàéëàí óñàëãàà õèéõ øààðäëàãàã¿é.

Çóðàã 2-4

Ìºðëºñºí õ¿ðýýíèé äàãóó õîîðîíäîî 10cm çàéòàé ñóóëãàí ÷èãæèæ áóëíà.

1 ì

1 ì

{ {

Õÿëãàíà

Õàðãàíà

¯ð ñóóëãàõ áàéäàë Íàõèàëàõ áàéäàë


Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ àðãûí íýã áîëãîæ õýñýã òàëáàéã ñîíãîí 1 õ 1 ì àì äºðâºëæèí äîòîð îëîí íàñò óðãàìëûí ¿ð ñóóëãàõ àðãà áºãººä ýíý íü ýëñíèé í¿¿äëèéã çîãñîîõ, í¿öãýðñýí ãàçðûã óðãàìàëæóóëàõ ñàéí àðãà þì. ¯¿íèéã èõýíõ òîõèîëäîëä ýëñýðõýã õºðñòýé ãàçàðò õýðýãæ¿¿ëýõèéã ñàíàë áîëãîäîã. Æèøýýëáýë ºìõºðñºí çàã, õàðãàíà çýðãèéã 1 àì äºðâºëæèí õýëáýðýýð ìºðëºæ ãàðãàñàí í¿õýíä 10-15 ñì ñóóëãàí ÷èãæèæ áóëíà. Áèäíèé òóðøèëòààð áîðîî îðîõîä äýýðõ àðãààð ñóóëãàñàí õÿëãàíû ¿ð õàðãàíû ¿ðíýýñ ò¿ð¿¿ëæ ñî¸îëñîí. Ñóóëãàñàí ¿ðèéã øóâóó èäýõýýñ õàìãààëàõ íü ÷óõàë þì. Ñóóëãàñàí óðãàìëóóä íü øîî äºðâºëæèíä ýãíýý, ýãíýýãýýðýý óðãàõ ó÷ðààñ ºíãºí õºðñèéã ñàëõèíä õèéñýõýýñ õàìãààëæ ÷àäíà. (Êîïïýíãèéí òîäîðõîéëñîí öàã óóðûí àíãèëàë áîëîí óðãàìëûí àíãèëàë)Äýëõèéí àëü ÷ á¿ñ íóòàãò óðãàìëûí øèëæèëòèéí õàìãèéí ñ¿¿ë÷èéí øàò áîëîõ áîëö íü ã¿éöýæ õºãøèðñºí îé áèé áîëîõ áîëîâ óó?1923 îíä Ãåðìàíû öàã óóð ñóäëàà÷ Âëàäèìèð Ïåòåð Êîïïýí óðãàìëûí á¿ðõýöýä öàã óóðûí àíãèëàë õèéñýí áàéäàã. Ýíý íü àãààðûí òåìïåðàòóð áîëîí õóð òóíàäàñíû õýìæýý ãýñýí 2 õ¿÷èí ç¿éëä òóëãóóðëàí öàã óóðûí àíãèëëûã äàðààõ õ¿ñíýãòýíä áàéãààãààð òîäîðõîéëñîí áàéíà.

Õ¿ñíýãò 2-6 Êîïïýíãèéí òîäîðõîéëñîí öàã óóðûí àíãèëàë

Õàëóóí á¿ñ (À)Õàëóóí á¿ñèéí öàã óóð (Af)

Ñàâàíàãèéí öàã óóð (Aw) (Aw)

Õóóðàé á¿ñ (Â)Öºëèéí öàã óóð (BW)

Õýýðèéí öàã óóð (BS) (BS)

Äóëààí á¿ñ (Ñ)

Äóëààí ÷èéãëýã öàã óóð (Cfa) 1

Äàëàé òýíãèñèéí ýðãèéí öàã óóð (Cfb) 2

Ãàçðûí äóíäàä òýíãèñèéí öàã óóð (Cs)

Äóëààí á¿ñèéí áàãà çýðýã áîðîîòîé ºâëèéí öàã óóð (Cw)

Ñýð¿¿í á¿ñ (D)Ñýð¿¿í á¿ñèéí ÷èéãëýã öàã óóð (Df)

Ñýð¿¿í á¿ñèéí áàãà çýðýã áîðîîòîé ºâëèéí öàã óóð (Dw)

Õ¿éòýí á¿ñ (Å)Òóíäðûí öàã óóð (ET) (ET)

Ìºñòëèéí öàã óóð (EF)

1) à .... õàìãèéí äóëààí ñàðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð 220Ñ –ààñ äýýø.2) â .... õàìãèéí äóëààí ñàðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð 220Ñ –ä õ¿ðýõã¿é áºãººä ñàðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð íü 100Ñ –ñ äýýø áà 4 ñàðààñ èë¿¿ ¿ðãýëæèëäýã.3) Êîïïýíãèéí òîäîðõîéëñîí öàã óóðûí àíãèëàëä íýìýëò áîëãîæ ºíäºð óóëûí öàã óóð (H) -ã õàâñàðãàâ. ªâºðõàíãàé àéìàãòàé èæèë òàë, óóëò õýýð, õýýðèéí á¿ñèéí öàã óóðòàé á¿ñ íóòàãò ìîäëîã, ñºãëºã óðãàìàë íèëýýä òàðõñàí áàéäàã. Èéìýýñ öºëæñºí ãàçðûí óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ ¿éë àæèëëàãàà ýõë¿¿ëýõ òîõèîëäîëä ìîäëîã, ñººãëºã óðãàìëûã òàðèàëàõ òåõíîëîãèéã ñàéæðóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.

¬¬

¬¬

¬ ¬


Áýë÷ýýðèéí óñíû íººöèéã õàìãààëàõìåíåæìåíò


3.1 ªìíºõ ¿ã

Ìàëûí áýë÷ýýðèéí ñàëøã¿é íýã õýñýã íü óñò öýã þì. Óñò öýã øèíýýð áèé áîëãîõ íü áýë÷ýýðèéí òàëáàé íýìýãäýõ ñàéí òàëòàé áºãººä ¿¿íèé çýðýãöýý õóó÷èí àøèãëàãäàæ áàéñàí ýâäýðñýí õóäãóóäûã ñýðãýýí çàñâàðëàõ, îäîî àøèãëàæ áàéãàà õóäãóóäûí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ íü ÷óõàë ¿ð ä¿íòýé àæèë áîëíî. Ýâäýð÷ àøèãëàãäàõ áîëîìæã¿é áîëñîí õóäãèéã ñýðãýýí çàññàíààð áýë÷ýýðèéí àøèãëàãäàõ òàëáàé íýìýãäýæ óëìààð ìàëûí òºâëºðºë áàãàñàõ óëìààð áýë÷ýýðèéã òàëõëàëòààñ ñýðãèéëýõ áîëîìæòîé áèëýý.

3.2 ¯íäýñëýë • Çîðèëãî

Õóó÷èí àøèãëàæ áàéñàí õóäãèéã ñýðãýýí çàñâàðëàæ óñíû íººöèéã íýìýãä¿¿ëñýíýýð óñíû õàíãàìæ äóòàãäàëòàé áàéäëààñ ¿íäñýíäýý øàëòãààëæ èðãýäèéí îðøèí ñóóõ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áîëîìæ õÿçãààðëàãäìàë áîëñîí á¿ñ íóòàãò õ¿í, ìàëûí óíäíû óñíû õàíãàìæèéã øèéäâýðëýõ íºõöºë á¿ðäýõ þì. ¯¿íèé çýðýãöýý õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ àñóóäàëä õýðýãëýã÷, ìàë÷äûí îðîëöîî òóéëûí õàíãàëòã¿é áàéãààä àíõààðàõ õýðýãòýé áàéíà. Èéìä õóäàã, óñò öýãèéí ñóäàëãàà (ºíººãèéí áàéäàëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, óñò öýã íýýõ ãàçðûã ñîíãîõ) õèéõ, àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ, àøèãëàëòûí ¿íýëãýý õèéõ, çîõèñòîé ìåíåæìåíòèéã á¿ðä¿¿ëæ àæèëëàõàä çýðýã á¿õ øàòàíä ìàë÷èä èäýâõèòýé îðîëöîõ øààðäëàãàòàé áàéíà.

3.3 Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëò,

çàñâàðëàëòûí çîõèñòîé ìåíåæìåíòèéã á¿ðä¿¿ëýõ

(1) Òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ äàðààëàë Ñóìûí çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð õóäàã àð÷ëàõ, çàñâàðëàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Õóäãèéí ºíººãèéí áàéäëûã ñóäàëæ, øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä çàñâàðëàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ, ò¿¿íèéãýý õýðýãæ¿¿ëæ, ò¿¿í÷ëýí ¿íýëãýý õèéõ àæëûã äîîðõ á¿ä¿¿â÷èéí äàãóó òîãòìîë ÿâóóëàõ õýðýãòýé.

Ñóäàëãàà

Õÿíàëò ¿íýëãýý Òºëºâëºëò

Ã¿éöýòãýë

Çóðàã 3-1

(2) Ñóäàëãàà 1) Õóäãèéí ºíººãèéí áàéäàë

ªíººãèéí áàéäëààð 1960-ààä îíû ¿åä áàðèãäñàí ýðãýäýã õóäàã (ÇÕÓ), ìºí ìîòîðò


õóäãóóä îðîí íóòàãò îëíîîðîî ¿ëäñýí áàéäàã. Ãýâ÷ òýäãýýðèéí èõýíõ íü ñýëáýãèéí õàíãàìæ, õ¿ðýëöýý äóòìàã, àøèãëàëò, õàìãààëàëò ìóó áàéñàí çýðýã õ¿÷èí ç¿éëýýñ ¿íäñýíäýý øàëòãààëæ ýâäýðñýí áóþó àøèãëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí áà îäîî ÷ ãýñýí ñýëáýã íèéë¿¿ëýëò áýðõøýýëòýé õýâýýð áàéíà. Ãýñýí õýäèé ÷ çºâõºí óñ òàòàõ ¿íäñýí òîíîã òºõººðºìæ íü ýâäýðñýí áºãººä áåòîíîí êîëüöî íü ¿ëäñýí, õîîëîé äîòðîî óñòàé ñýðãýýí çàñâàðëàæ àøèãëàõ áîëîìæòîé õóäãóóä öººíã¿é áàéíà. Ýäãýýð õóäàã íü øèíýýð õóäàã óõàæ ãàðãàñíààñ õÿìä ºðòãººð, èõ çàðäàë çàðöóóëàõã¿éãýýð ñýðãýýí çàñâàðëàõ áîëîìæòîé áàéíà. 2) Õóäàã àøèãëàëòûí ºíººãèéí íºõöºë, áàéäàëÃ¿íèé õóäàã (ÿëàíãóÿà ýðãýäýã õóäàã)-èéí àøèãëàëòèéí ¿ç¿¿ëýëò áèäíèé ñóäàëãàà ÿâóóëñàí á¿ñ íóòàãò ýðñ áóóðñàí áàéíà. Èéìä ýðãýäýã õóäãèéã ñýðãýýí çàñâàðëàõ øààðäëàãà òóëãàð÷ áàéíà.

ªâºðõàíãàé àéìãèéí çàðèì ñóìäûí õóäàã àøèãëàëòûí áàéäàë

Òàðàãò, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí õóäàã àøèãëàëòûí áàéäàë (æèøýý)

Õ¿ñíýãò 3-1

Òàðàãò ñóì Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóì

Á¿ãä ++ + - Á¿ãä ++ + -

Ãàð õóäàã

Ãàðø 58 57 0 1 59 54 2 3

% (63) (98) (0) (2) (46) (92) (3) (5)

Ã¿íèé õóäàã

ÝðãýäýãØ 27 4 11 12 60 24 30 6

% (29) (15) (41) (44) (47) (40) (50) (10)

ÌîòîðòØ 7 3 2 2 9 2 6 1

% (8) (43) (29) (29) (7) (22) (67) (11)

ÍèéòØ 92 64 13 15 128 80 38 10

% (100) (70) (17) (16) (100) (63) (30) (8)

++:Àøèãëàõ áîëîìæòîé+:Çàñâàðëàõ øààðäëàãàòàé-:Àøèãëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí õóäàã

Òàðàãò áîëîí Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìäûí õóâüä íèéò õóäãèéí òàë õóâèéã ãàð õóäàã ýçýëæ áàéíà. Ãàð õóäãèéã ñýðãýýí çàñâàðëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ íü õàðüöàíãóé õ¿íä áèø áºãººä ýäãýýð õóäãèéí àøèãëàëò õàðüöàíãóé ºíäºð áóþó îéðîëöîîãîîð 90%-òàé áàéíà. Õàðèí ýðãýäýã õóäãèéí õóâüä ñýðãýýí çàñâàðëàõ àñóóäàë õ¿íäðýëòýé áàéäàã. Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí õóâüä ýðã¿¿ëäýã õóäãèéí òîî ãàð õóäãèéí òîîíîîñ èë¿¿ áàéãàà áºãººä òýäãýýðèéí 50% íü öààøèä ñýðãýýõ çàñâàðëàæ àøèãëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí áàéíà. Èéìä óñíû íººöèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä ýðãýäýã õóäãèéã ñýðãýýí çàñâàðëàõ áîëîìæòîé õóäãèéã ñýðãýýõ øààðäëàãàòàé áîëæ áàéíà.

(3) Òºëºâëºëò 1) Áýë÷ýýðèéí íººöòýé ãàçàðò ñýðãýýí çàñâàðëàõ õóäãèéí îíîâ÷òîé áàéðøëèéã ñîíãîõ


Õóäãèéã ñýðãýýí çàñâàðëàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõèéí ºìíº òóõàéí õóäãèéí ýðýëò õýðýãöýýã ñóäëàæ, áýë÷ýýð àøèãëàëòûã ñàéæðàõóéö ãàçàð, îðîí íóòãèéí õóäãèéã ñýðãýýí çàñâàðëàõààð ñîíãîõ õýðýãòýé þì.

Àøèãëàõ áîëîìæòîé

Àøèãëàõ áîëîìæã¿é

Ñóäëàãäààã¿é

Çóðàã 3-2 Òàðàãò ñóìûí óñò öýã, õóäãèéí áàéðøèë, àøèãëàëò

Äýýðõ çóðàãò öýíõýð äóãóéãààð òýìäýãëýãäñýí õóäãóóäûã ñýðãýýí çàñâàðëàæ ò¿¿í÷ëýí óñíû õàíãàìæ õ¿ðýëöýýã¿é çàðèì ãàçàð íóòàãò øèíýýð õóäàã ãàðãàñàíààð áýë÷ýýðèéí òàëáàé íýìýãäýõ áîëîìæ á¿ðäýíý. Øèíýýð õóäàã ãàðãàõ òîõèîëäîëä äîîðõ ç¿éëèéã çàéëøã¿é àíõààðàõ øààðäàëàãòàé áàéäàã. ¯¿íä:Øèíýýð õóäàã ãàðãàõ øààðäëàãàòàé ãàçàð íóòãèéã îíîâ÷òîé ñîíãîæ, óã ãàçàð íóòàãò îðîõ õóð òóíàäàñíû õýìæýý, óñíû óóðøèëò, ãîëûí ò¿âøèí, óðñãàëûí õýìæýý, õºðñíèé áîëîí õºðñíèé óñíû íººö çýðýã óñ, öàã óóðûí øààðäëàãàòàé ìýäýýëëèéã öóãëóóëíà. Õºðñíèé óñ íü õóð òóíàäàñ (P)-ààñ èõýýõýí õàìààð÷ ò¿¿ãýýð òýòýãýäýõ áºãººä óñíû óóðøèëò (E), õºðñíèé óñíû øèëæèëò (R), õºðñíèé óñ øèíãýýëò (G) çýðýã õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìààð÷ óñíû íººö áóóðäàã (P=E+R+G). Óðò õóãàöààíä àøèãëàõ óñíû


íººöèéí áîëîìæèò õýìæýý ãýäýã íü îðîõ õóð òóíàäàñíààñ óñíû óóðøèõ õýìæýýã õàñàõàä ãàðàõ ¿ç¿¿ëýëò áºãººä áàéãàëèàñ òýòãýãäýæ áàéäàã áà ¿¿íýýñ õýòð¿¿ëýí àøèãëàñàí òîõèîëäîëä óñíû íººö àìàðõàí øàâõàãäàõàä õ¿ðäýã áèëýý.

(2) Õóäãèéí íºõöºë áàéäëûã òîäîðõîéëîõ

• Õóäãèéí òºðºë, õèéö

Ìîíãîë óëñàä àðãàí àøèãëàãäàæ áóé õóäãèéã äîòîð íü ãàð õóäàã (ã¿í íü 10ì-ýýñ áàãà), ã¿íèé õóäàã (10ì-ýýñ äýýø) ãýñýí õî¸ð òºðºëä õóâààãäàã. Ò¿¿í÷ëýí ãàð õóäãèéã, àøèãëàõ àðãà, õýëáýðýýñ íü õàìààðóóëàí 1. Ãàðààð õîâîîäîõ àðãà àøèãëàäàã 2. Ìåõàíèê àðãààð (ðîëüêòîé, äàìàðòàé) óñ òàòäàã ãýæ àíãàäàõ áà õàðèí ã¿íèé õóäãèéã 1. Ãàð äàðàëòàò øàõóóðãàòàé õóäàã (ÎÕÓ) 2. Áîãèíî ÿíäàíò (ýðãýäýã õóäàã), 3. Ìîòîðò õóäàã ãýæ àíãèëäàã. Ãàð õóäàã íü 1ì ðàäèóñ á¿õèé áåòîíîí êîëüöî áîëîí ìºí ìîäîí õàøëàãàòàé áàéäàã. Ã¿íèé õóäàã íü 150ìì ðàäèóñ á¿õèé õîîëîé ñóóëãàñàí ºðºìäìºë öîîíîã õóäàã þì. Õóäàã ãàðãàõäàà áåòîíîí êîëüöîã õàøëàãàíä àøèãëàõ íü çîõèñòîé áàéäàã áºãººä õºðñíèé áîëîí ã¿íèé óñíû òºâøèí, óíäàðãà áîëîí õºðñíèé øèíæ ÷àíàðààñ õàìààðóóëàí ºðºìäìºë õóäãèéã îéðîëöîîãîîð 10ì~15ì îð÷èì ã¿í ò¿¿íýýñ ÷ èë¿¿ ã¿í óõàæ ãàðãàäàã. Õóäãèéí óñíû õýìæýý íü õóäãèéí ò¿íèé ðàäèóñààñ õàìààð÷ ººð÷ëºãäºãã¿é áèëýý. Ýíãèéí ãàð õóäãèéã ãàðààð õîâîîäîí àøèãëàäàã ó÷èð çàðäàë áàãàòàé õàðèí ºðºìäìºë õóäàãò òóñãàé øàõóóðãàò òºõººðºìæ ñóóðèëóóëàõ øààðäëàãàòàé ó÷èð àøèãëàõàä çàðäàë èõ ãàðäàã .

Õ¿ñíýãò 3-2 Õóäãèéí òºðºë, õèéöèéí îíöëîã

Õóäãèéí òºðºë

Õóäãèéí á¿òýö ÎíöëîãÕóäãèéí

õýâøñýí íýð

Ýíãèéí ãàð õóäàã

Àìíû òîéðãèéí ðàäèóñ 1ì îð÷èìÃ¿í : ~10ìÁåòîí áîëîí ìîäîí õàøëàãàòàéÃàðààð áîëîí øàõóóðãàð óñ òàòàõ

Ãàð àðãààð óõàæ ãàðãàõ áîëîìæòîé

Ãàð õóäàã


Àìíû òîéðãèéí ðàäèóñ 1ì îð÷èìÃ¿í: 10ì~Áåòîíîí êîëüöîí õàøëàãàòàéÃàðààð áîëîí íàñîñîîð óñàà òàòàõ

Ãàð àðãààð áîëîí òóñãàé ºðìèéí

ìàøèíààð ãàðãàõ áîëîìæòîé

Êàøêàõóäàã

Àìíû òîéðãèéí 0.1~0.3ì îð÷èì 10ì-ýýñ äýýø ã¿í óõàõ áîëîìæòîéÁåòîíîí êîëüöîØàõóóðãà àøèãëàí óñ òàòíà

Ãàð øàõóóðãà àøèãëàí óñ òàòàõ

áîëîìæòîé

ªðìèéíõóäàã

• Õóäàã çàñâàðûí àæëûí àãóóëãà, à÷ õîëáîãäîë

Ìîíãîëä õóäãèéã èõýâ÷ëýí àõóéí õýðýãöýýíä áîëîí ìàëûí óíäàíä àøèãëàæ áàéíà. Ãàð àðãààð ãàðãàñàí õóäàã íü õàíãàëòòàé ã¿í áèø áàéäàã áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä óñíû õýðýãöýýã á¿ðýí õàíãàæ ÷àäàõã¿éä õ¿ðäýã. Ìºí õóäãèéí àìàíä õàíãàëòòàé ºíäºðëºãº õèéãýýã¿é òîõèîëäîëä áèø áàéäãààñ ¿åðèéí óñ, ýëñ øîðîî øàâàð øàâõàé õóäàãò îðæ óñíû óíäðàãà áàãàñàõ, àõóéí áîõèðäîë ãàðàõ áàêòåð ¿ðæèõ àþóëòàé áàéäàã. Èéìýýñ õóäàã óñàà õàìãààëàõ, òîðäîõ, çàñâàðëàõ íü þó þóíààñ ÷óõàë øààðäëàãàòàé áèëýý.


Õ¿ñíýãò 3-3 Õóäàã àð÷ëàõ õàìãààëàõ, çàñàõ àæëûí àãóóëãà, à÷ õîëáîãäîë

Çàñâàðûí àæëûí íýðûí àæëûí íýð À÷ õîëáîãäîë

Õóäãèéã ëàéäàõ, íýìæ óõàõÃàçàð äîîðõè óñíû ò¿âøèí áàãàñ÷ õóäàã øèðãýõýýñ ñýðãèéëíý

Áåòîíîí êîëüöîîãîîð á¿ñë¿¿ðäýæ, äîòîð õàøëàãà õèéõ

Õóäãèéí áºõ áàò àþóëã¿é áàéäëûã äýýøë¿¿ëíýÕóäãèéí äîòîð õàíà íóðàõààñ ñýðãèéëíý

Õóäãèéí àìûí òîéðãèéã 1ì îð÷èì áîëãîõÕóäãèéí äîòîð çàñàë õèéõ áîëîìæ á¿ðäýíý

Õóäãèéí àìûã õºðñíººñ äýýø 50ñì áîëãîæ ºíäºðëºõ

Õóäàãò ãàäíû ç¿éë îðîõîîñ ñýðãèéëíý¯åðèéí óëìààñ õóäàã ýëñ, øàâàð, øàâõàé îðîõîîñ ñýðãèéëíý

Õóäãèéí àì, îíãîöíû ýðãýí òîéðíûã áåòîíäîõ

Àñãàð (øàâàð, øàâõàé) õºðñºíä øèíãýõýýñ(øàâàð, øàâõàé) õºðñºíä øèíãýõýýñøàâàð, øàâõàé) õºðñºíä øèíãýõýýñ) õºðñºíä øèíãýõýýñ õºðñºíä øèíãýõýýñ ñýðãèéëíý Õóäãèéí àì, îíãîöíû ýðãýí òîéðíû õºðñ ìàëûí õºëººð ýâäðýõýýñ ñýðãèéëíý

Õ¿ñíýãò 3-4 Òºðºë á¿ðèéí õóäãèéí àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõ ¿íäñýí àðãà õýìæýý

Õóäãèéí òºðºë

Õóäãèéí ã¿íÕóäãààñ óñ òàòàõ

àðãàÕóäãèéí àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõ

àðãà õýìæýý

Ýíãèéí ãàð õóäàã

Õºðñíèé ºíãºí äàâõàðãûí óñûã àøèãëàõ5ì-ýýñ áàãà ã¿íòýé

Ãàð õîâîîãîîð óñ òàòàõ

□ Õóðèìòëàãäñàí ëàéã çàéëóóëàõ

□ ¯åðèéí óñíààñ ñýðãèéëæ õóäãèéí àìûã ºíäºðëºæ, òàã õèéõ

□ ¯åðèéí óñàíä àâòàãäàõààðã¿é ãàçàðò øèíýýð õóäàã ãàðãàõ

□ Õîõèâ÷ àøèãëàõ ãýõ ìýò ìåõàíèê àðãóóä àøèãëàõ

□

Õºðñíèé ã¿åõýí~äàâõàðãûí óñíû ñóäëûã àøèãëàõ5ì ~10ì ã¿íòýé

Ìåõàíèê áîëîí ãàð àðãààð õîâîî òàòàõ


Õàðüöàíãóé ã¿íèé äàâõàðãûí óñûã àøèãëàõ10ì~30ì ã¿íòýé

Ãàð øàõóóðãà àøèãëàí óñ òàòàõ

□ Ãàð øàõóóðãà ñóóðèëóóëæ òîíîãëîõ

Ã¿íèé äàâõàðãûí óñûã àøèãëàõ30ì õ¿ðòýë, ò¿¿íýýñ äýýø ã¿íòýé

Ýðã¿¿ëãýí øàõóóðãà ýñâýë ìîòîðò

øàõóóðãà àøèãëàí óñ òàòàõ

□ Ýðãýäýã õóäãèéí øàõóóðãûã øààðäàëãàòàé áîë çàñâàðëàõ

□ Ìîòîð òàâèõ

• Õóäãèéí çàñâàð, àøèãëàëò õàìãààëàëò

1. Çîðèëãî

Ãàð õóäàã (öààøèä õóäàã ãýõ) øèíýýð ãàðãàõ íü òèéì ÷ õ¿íä àæèë áèø áºãººä ò¿¿íèéã àð÷èëæ õàìãààëàõ íü îíöãîé ÷óõàë àñóóäàë þì. Ãàð õóäãèéí àøèãëàëòûí áàéíãà ãàðäàã ¿íäñýí õ¿íäðýë áîë õóäàãò ýëñ, øîðîî (øàâàð, øàâõàé) îðæ ëàé áîëîí õóðèìòëàãäàæ óñíû òºâøèí áàãàñàõ, õóäàã äàðàãäàõàä õ¿ðãýäýã ÿâäàë þì.


Ìºí ¿¿íèé çýðýãöýý áóñàä ãàäíû áèåò¿¿ä (ýëäýâ õîã) õóäàãò óíàæ óñûã áîõèðäóóëàõ íü îëîíòàà ãàðäàã. Èéìä õóäãèéí øààðäëàãàòàé àð÷èëãàà, õàìãààëàëò, çàñâàðûí àæëûã òîãòìîë ã¿éöýòãýæ áàéõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Àñóóäëûí ìºí ÷àíàð çîðèëãî íü õóäãèéí ýäýëãýýã óðòàñãàõ, õóäãèéí àøèãëàëòûã òºëºâëºãººòýé áîëãîõ ÿâäàë þì. Õóäãèéí õàìãààëàëò, çàñâàð ¿éë÷èëãýýã òóõàé á¿ðä íü òîäîðõîé õýìæýýíèé õºðºíãº çàðöóóëàí ã¿éöýòãýæ áàéõ íü ýäèéí çàñãèéí õóâüä ÷ àøèãòàé áàéäàã. Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãà-ìàòåðèàë íü îðîí íóòãèéí õîëáîãäîõ àëáàí õààã÷èä, ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ç¿ãýýñ ìàë÷äàä õóäàãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûí òàëààð ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ ò¿¿í÷ëýí ìàë÷èä ººðñäºº ýíýõ¿¿ ìàòåðèàëûã àøèãëàí õóäãàà àð÷ëàõ, õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé çàñâàð õèéõýä àøèãëàõ çîðèóëàëòààð áýëòãýãäñýí áîëíî.

2. Õóäàã çàñàõ òîõèðîìæòîé õóãàöàà

Õóäãèéí çàñâàð ¿éë÷èëãýýã õàâàð, íàìðûí óëèðàëä áóþó óñíû òºâøèí áàãàññàí ¿åä ã¿éöýòãýõ íü èë¿¿ òîõèðîìæòîé áàéäàã. Òóõàéëáàë ìàë÷èä íàìàðæààíäàà áóóõààñ ºìíº áóþó 6-8-ð ñàðä õóäãàà àð÷ëàõ çàñàõ íü áîëîìæèéí áàéäàã.

3. Õóäàã çàñâàðëàõ àæëûã òºëºâëºõ, ã¿éöýòãýõ äàðààëàë

Ìàë÷äûí á¿ëýã íü õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã õÿíàæ çîõèöóóëàõ ¿¿ðýãòýé îðîëöîíî. Ìàë÷äûí á¿ëãèéí àõëàã÷ûí óäèðäëàãààð õóäàã àð÷ëàõ, çàñâàðëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëíà. Õóäãèéã àð÷èëãàà, çàñâàðûí àæëûí òåõíîëîãèéí çààâðûã àéìàã, ñóìûí çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëæ áîëíî. Çàñâàðûí àæëûã ã¿éöýòãýõ ÿâöàä áóþó õóäàãò îðæ àæèëëàõ ¿åä àþóëã¿é àæèëëàãààíû ä¿ðìèéã ñàéòàð ìºðäºæ àíõààðàë áîëãîîìæòîé àæèëëàõ õýðýãòýé.

Çóðàã 3-3 Îðîí íóòàãò ìàë÷äûí á¿ëãèéí òºâøèíä õóäàã çàñâàðëàõ

àæëûã òºëºâëºõ ã¿éöýòãýõ åðºíõèé á¿ä¿¿â÷


4. Õóäàã çàñâàðëàõ àæèëä îðîí

íóòãèéí çàõèðãààíû îðîëöîî

• Áàãèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãÌàë÷äûí á¿ëãýýñ õóäàã çàñâàðëàõ òàëààð ãàðãàñàí õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâ÷ õóäàã çàñâàðûí áàãò óëàìæèëæ øèéäâýðë¿¿ëíý.Õóäàã çàñâàðëàõ àæëûã òºëºâëºõ ã¿éöýòãýõ òàëààð ìàë÷äûí á¿ëýãò òåõíîëîãèéí çààâàð ºãíº. Ìºí ¿¿íèé çýðýãöýý õóäãèéí (õóäãèéí òºðºë, ã¿í, óñíû ò¿âøèí çýðýã) ìýäýýëýë á¿õèé õóäàã àøèãëàëòûí ìýäýýëýë áîëîâñðóóëæ, ñóìûí îðëîã÷ äàðãà (õºäºº àæ àõóé õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí)-ä ãàðäóóëíà. Áàãèéí äàðãà ìàë öººòýé ìàë÷äààñ ñîíãîëò õèéõ çàìààð õóäàã çàñâàðûí áàãèéã á¿ðä¿¿ëæ, õóäàã çàñàõ, àð÷ëàõ òàëààð òåõíîëîãè ýçýìø¿¿ëíý.

Ìàë÷èä áàãèéí äàðãàä õóäàã õóäàã çàñâàðëàõ õ¿ñýëò òàâèõ

Áàãèéí äàðãà õóäãèéí íºõöºë áàéäëûã ñóäàëæ, áàãèéí èðãýäèéí íèéòèéí õóðàëä õóäàã çàñâàðûã òºëºâëºõ òóõàé õ¿ñýëò ãàðãàõ

Õóäàã çàñâàðûí òºëºâëºãººã èðãýäèéí òºëººëºã÷èéí õóðëààð áàòëàõ

Áàòëàãäñàí õóäàã çàñâàðûí òºëºâëºãººã ñóìä èëãýýõ

Áàãèéí äàðãà õóäàã çàñâàðûí áàãò õ¿ñýëò òàâèõ

• Ñóì, îðîí íóòãèéí çàõèðãààíû îðîëöîî

Áàãèéí äàðãààñ õóäàã çàñâàðûí òºëºâëºãººã õ¿ëýýæ àâààä ñóì íü õóäãèéí íºõöºë áàéäëûã ñóäëàíà. Ã¿íèé õóäàã ãýõ ìýò çàðäàë èõòýé çàñâàðûí àæëûã ã¿éöýòãýõýä àéìàã áîëîí ãàäààäûí äîíîð áàéãóóëëàãààñ ñàíõ¿¿ãèéí òóñëàìæ àâàõ õ¿ñýëò ãàðãàíà. • Àéìãèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, îðîëöîîÑóìààñ õóäàã çàñâàðûí òºëºâëºãººã õ¿ëýýæ àâààä àéìãèéí ç¿ãýýñ õóäãèéí íºõöºë áàéäëûã ìºí ñóäëàíà. Ã¿íèé õóäàã ãýõ ìýò çàðäàë èõýýõýí øààðäëàãàòàé çàñâàðûí õóâüä àëü õýðýãöýý ºíäºð áàéãàà õóäãèéã ýõýëæ çàñâàðëàõààð æèëèéí òºñºâòºº òóñãàõ íü ç¿éòýé.

5. Õóäàã çàñâàð, àð÷èëãààíû àæèëä çîðèóëæ õîíèí ñàí áàéãóóëàõ

Õóäãèéí àøèãëàëò õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ, øààðäëàãàòàé çàñâàð, àð÷èëãàà õèéõ õºðºíãº á¿ðä¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ ìàë÷äûí á¿ëýã òóñãàé õîíèí ñàí áàéãóóëæ àæèëëàæ áîëíî. Ýíýõ¿¿ ìàòåðèàëëàã ñàíã çîõèñòîé á¿ðä¿¿ëýõ, àøèãëàõ ¿¿äíýýñ ñàíãèéí ä¿ðýì áîëîâñðóóëæ áàòëóóëæ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé þì.Õîíèí ñàíãèéí ä¿ðìýýð äîîðõ àñóóäëûã çîõèöóóëíà. ¯¿íä:

Çóðàã 3-5 Õóäàã çàñâàðûí àæëûí òºëºâëºëòèéí åðºíõèé á¿ä¿¿â÷

(áàãèéí ò¿âøèíä)


1. Õîíèí ñàíãèéí õºðºíãèéã áýëýí ìºíãº áîëãîõ çàð÷èì òîäîðõîé áàéõ,2. Ìàë÷èí ºðõ á¿ðèéí õîíèíû òîî òîëãîéä ä¿éö¿¿ëæ ñàíãèéí õîíèíû òîî, òîëãîéã òîãòîîõ, 3. Õîíèéã áýëýí ìºíãº áîëãîõ õóãàöààã îíîâ÷òîé òîãòîîõ,4. Ýíýõ¿¿ ñàí íü çºâõºí õóäàã àð÷ëàõ, çàñâàðëàõ àæèëä çàðöóóëàãäàõ áà ººð çîðèóëàëòààð àøèãëàæ áîëîõã¿é, 5. Ìàë÷äûí á¿ëãèéí ºðõ òóñ á¿ð 2~3 õ¿ðòýëõ íàñíû ýì õîíèîð ñàí áèé áîëãîõ áà õóäãèéí çàñâàð ¿éë÷èëãýýíä çîðèóëíà. 6. Ñàíä á¿ðòã¿¿ëñýí õîíèéã òóõàéí ìàë÷èí ºðõ ººð äýýðýý áàéëãàõ áà ¿õýæ ¿ðýãäñýí òîõèîëäîëä õîíèéã íºõºí òºëíº.7. Ñàíä á¿ðòãýãäñýí õîíèíû òºëèéã ñàíãèéí õºðºíãºä á¿ðòãýíý.8. Á¿ëãèéí àõëàã÷ ñàíãèéí õîíèéã øààðäëàãàòàé ¿åä áýëýí ìºíãº áîëãîõ áà á¿ëãèéí áóñàä ãèø¿¿ä çàõèðàí çàðöóóëàõàä îðîëöîíî. 9. Ñàíã õàðèóöàí àæèëëàõ õ¿íèéã ñîíãîæ àæèëëóóëàõ áà äîîðõ ýðõ, ¿¿ðýãòýé áàéíà. ¯¿íä: - Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûí àæèëä çàðöóóëàõ õºðºíãèéã òºëºâëºõ, çàðöóóëàõ, òîîöîî íèéëýõ, - Ñàíä íýãäýõ õ¿ñýëòýé ìàë÷äûã øèíýýð á¿ðòãýæ àâàõ

6. Õóäàã çàñâàðëàõ, àð÷ëàõ àæëûã ã¿éöýòãýõ òåõíîëîãèéí äàðààëàë

1). Õóäãèéí ºíººãèéí áàéäàëä ¿íýëãýý õèéæ

çàñâàðûí àæëûã òºëºâëºõ

Ìàë÷èä á¿ëãýýðýý õóäàãò ÿìàð çàñâàð øààðäëàãàòàé áîëîõûã ÿðèëöàæ òîãòîíî.

• Õóäãèéí àì ºíäºðëºõ• Óñíû îíãîö çàñâàðëàõ• Õóäãèéí ýðãýí òîéðíûã áåòîíäîõ• Ëàéäàõ• Áóñàä àæèë

2). Ìàë÷èä á¿ëãýýðýý õóäàã çàñâàðëàõÌàë÷èä á¿ëãýýðýý õóäàã çàñâàðëàõ

òºëºâëºãºº ãàðãàõòºëºâëºãºº ãàðãàõ

• Õýçýý? (Õóãàöààãàà òîãòîîõ)• Õýí çàñàõ?• Øààðäàãäàõ õºðºíãèéí õýìæýýã

òîäîðõîéëîõ• Äóíäûí õºðºíãèéí ñàíãèéí çàðöóóëàëòûã

òºëºâëºõ

3). Ìàòåðèàë áýëòãýõ. Ìàòåðèàë áýëòãýõ Ìàòåðèàë áýëòãýõÌàòåðèàë áýëòãýõ

Õóäãèéí çàñâàð, àð÷èëãààíû àæëûã ãé¿öýòãýõýä øààðäàãäàõ ìàòåðèàëûã ñîíãîæ, õóäàëäàæ àâàõ


4). ¯åðèéí áîëîí àñãàð óñ õóäàãò îðîõîîñ. ¯åðèéí áîëîí àñãàð óñ õóäàãò îðîõîîñ ¯åðèéí áîëîí àñãàð óñ õóäàãò îðîõîîñ¯åðèéí áîëîí àñãàð óñ õóäàãò îðîõîîñ

õàìãààëæ õóäãèéí àìàíä ºíäºðëºãºº õèéõ

Áåòîíîí êîëüöî ýñâýë áóñàä ìàòåðèàëààð õóäãèéí àìûã ãàçðûí ãàäàðãààñ äýýø 30-50ñì ºíäºðëºíº.

5). Õóäàã ëàéäàõ. Õóäàã ëàéäàõ Õóäàã ëàéäàõÕóäàã ëàéäàõ

• Óíäàðãà ò¿ðãýíòýé õóäãèéã ëàéäàõäàà óñ çàéëóóëàõ òºõººðºìæ àøèãëàíà.

• Óíäàðãà áàãàòàé õóäãèéí óñûã õîâîîãîîð øàâõàæ ëàéäàõ áîëîìæòîé áàéäàã.

• Õóðèìòëàãäñàí ëàéã õóäãààñ òàòàæ ãàðãàõ,• Õóäãèéí õàøëàãàíû äîîä èðìýãýýñ äîîø

30 ñì-ýýñ õýòð¿¿ëýõã¿é ã¿íçãèéëæ áîëîõ þì.

(Àþóëã¿é àæèëëàãàà)• Õóäàã çàñâàðûí àæèë ýõëýõýýñ ºìíº õóäàã, óñ ñóâãèéí ìýðãýæëèéí õ¿íýýñ çºâëºãºº

àâàõ õýðýãòýé,• 10ì-ýýñ äýýø ã¿íòýé õóäàãò õ¿í îðæ àæèëëàõûã õîðèãëîíî,• Õàøëàãà ýâäýðñýí, õýò õóó÷èðñàí òîõèîëäîëä õóäàãò îðæ àæèëëàõûã õîðèãëîíî,• Õóäãèéí àìíû ýðãýí òîéðíû õºðñ ýëñýðõýã ýñâýë, íóðàõ àþóëòàé òîõèîëäîëä õóäàãò

îðæ àæèëëàõààñ òàòãàëçàõ õýðýãòýé,• Õóäãèéí ëàéã òàòàí ãàðãàõ õóâèí, îëñ çýðýã íü áàò áºõ ìàòåðèàëààð õèéãäñýí áàéõ

¸ñòîé,• Áýõýëãýýíèé îëñ, áîëîí îëñîí øàò àøèãëàõ íü çîõèñòîé,• Õóäàãò îðæ àæèëëàõ õ¿í óñíû õàìãààëàëòòàé õóâöàñ, öîõèëòîîñ õàìãààëàõ ìàëãàé,

áýýëèé çýðãèéã çààâàë àøèãëàõ õýðýãòýé.

6) Õóäãèéí àìàíä òàã õèéõÕóäãèéí àìàíä òàã õèéõ

• Ýëñ, øîðîî áóñàä ãàäíû ç¿éë õóäàãò îðîõîîðã¿é áàéõààð

• Áåòîíîí õàâòàíã õóäãèéí àìíû òàãëàà áîëãîí àøèãëàõ íü èë¿¿ òîõèðîìæòîé áàéäàã áà îëäîöã¿é òîõèîëäîëä ìîäîîð òàãëàà õèéæ àøèãëàæ áîëíî.

7) Õóäãèéí îíãîöîíä çàñâàð õèéõÕóäãèéí îíãîöîíä çàñâàð õèéõ

• Ýâäýðñýí, öîîðñîí îíãîöûãýëñ, öåìåíòíèé 2:1 õàðüöààòàé çóóðìàãààð øàâæ çàñâàðëàíà,

• Îíãîöíû áîõèð óñûã çàéëóóëàõ í¿õ ãàðãàõ õýðýãòýé,

• Õóäàãò îíãîö øèíýýð òàâèõ òîõèîëäîëä ò¿¿íèé áºãñºí òàëðóó íü áàãà çýðýã íàëóó áàéõààð òîîöîæ ñóóðèëóóëíà.


8) Õóäãèéí àì, îíãîöíû ãàäíà îð÷èíä ÷óëóó ºðæÕóäãèéí àì, îíãîöíû ãàäíà îð÷èíä ÷óëóó ºðæ

äýâñýõ

• Ýíý íü õóäãèéí àì, îíãîöíû ýðãýí òîéðíûã áåòîíäîõ àæëûí áýëòãýë àæèë áºãººä õóäãèéí õàìãààëàëò áàò áºõ áîëîõîä ÷óõàë íºëººòýé áàéäàã.

• Äýâññýí ÷óëóóíû õîðìîéãîîð ÷óëóó áîñãîæ ãàçàðò áàãà çýðýã øèãòãýæ ñóóëãàõ õýðýãòýé.

9) Áåòîíîí çóóðìàã áýëòãýõÁåòîíîí çóóðìàã áýëòãýõ

• Çóóðìàã áýëòãýõ ñàâàíäàà ýëñ, öåìåíòèéã 2:1 õàðüöààòàé õèéãýýä æèãä ºíãºòýé áîëòîë íü ñàéòàð õóòãàíà. ¯¿íèé äàðàà õîëèìîã äýýð øààðäëàãàòàé õýìæýýíèé óñ õèéæ õóòãàæ çóóðìàãèéã áýëòãýíý.

10) Õóäãèéí àì, îíãîöûã ãàäíà õýñãèéã õ¿ðýýëæÕóäãèéí àì, îíãîöûã ãàäíà õýñãèéã õ¿ðýýëæ

áåòîíäîõ

• Õóäàã, ¿åðèéí óñàíä àâòàõã¿é áàéõààð òîîöîæ õèéõ

• Õºðñºíä àñãàðûí óñ øèíãýõã¿é áàéõààð àæëûã ÷àíàðòàé ã¿éöýòãýõ

11) Çàññàí õóäãèéã õ¿ëýýæ àâàõ) Çàññàí õóäãèéã õ¿ëýýæ àâàõÇàññàí õóäãèéã õ¿ëýýæ àâàõ

• Çàññàí õóäãèéã áàãèéí óäèðäëàãà áîëîí ìàë÷äûí á¿ëãèéí òºëººëºë áàéëöàí õ¿ëýýæ àâàõ

12) Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëò, àð÷èëãààÕóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëò, àð÷èëãàà

• Îíãîöíû ãàäóóð óñ õàëèóëæ àñãàõã¿é áàéõ,• Õóäãèéí ýâäðýë, ãýìòëèéã öàã òóõàéä íü çàñàæ,

ñýëáýõ,• Õîâîîã áîõèð ãàçàð òàâèõã¿é áàéõ,• Õóäãèéí àìûã ñàéòàð òàãëàæ áàéõ,• ªâëèéí óëèðàëä îíãîöíû óñûã øàâõàæ áàéõ,• Õóäãèéí ìºñèéã õàãàëàõ øààðäëàãà ãàðñàí

òîõèîëäîëä òóñãàé áàãàæ àøèãëàõ áà çîðèóëàëòûí áóñ ÷óëóó ìýò ç¿éëèéã àøèãëàõûã õîðèãëîíî,

• Àñãàð óñûã øóóäóó òàòàæ óðñãàí çàéëóóëàõ õýðýãòýé.

• Õóäãèéã æèëä íýã óäàà ëàéäàæ áàéõ øààðäëàãàòàé,

• Õóäãèéí ýðãýí òîéðîí, îð÷íûã ¿ðãýëæ öýâýðõýí áàéëãàõ


Ã¿íèé õóäãèéí àøèãëàëòûí îíöëîã

13) Ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõÑóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ

• Ñóðãàëòûã áàã, ñóìààñ óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëíà. Áàã, ñóìààñ çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîìæã¿é òîõèîëäîëä òóõàéí õóäãèéã çàññàí õ¿ì¿¿ñèéí àõëàã÷ ìàë÷äàä õè÷ýýë çààõ áîëîìæòîé.

14) Õÿíàëò, ¿íýëãýý ñóäàëãàà õèéõÕÿíàëò, ¿íýëãýý ñóäàëãàà õèéõ

• Áàãèéí çàñàã äàðãà áîëîí ìàë÷äûí á¿ëãèéí àõëàã÷ íàð çàñâàðëàñàí õóäãèéã àøèãëàëò, õàìãààëàëòûí áàéäàëä õÿíàëò, ¿íýëãýý ºãºõ ñóäàëãàà õèéíý.

7. Ãàð õóäàã çàñâàðûí çàðäàë

Õ¿ñíýãò 3-5 Õóäàã çàñâàðûí àæëûí çàðäëûí òîîöîî

(ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò ñóìûí Òóÿà áàãèéí æèøýýí äýýð, 2009 îí )

Ìàòåðèàë áîëîí çàðäëûí íýð, òºðºëÒîî

øèðõýãÕýìæèõ

íýãæÍýãæèéí ¿íý, (òºã)

Íèéò çàðäàë

(òºã)

1. Òýýâðèéí çàðäàë (Òàëäàà 50km) 1 óäàà 48,000 48,000

2.Áåòîíîí êîëüöî 1 ø 80,000 80,000

3. Çàñâàðûí àæëûí çàðäàë::

Çàñâàð÷íû àæëûí õºëñ 1 õ¿í/ºäºð/ºäºðºäºð 95,000 95,000

Òóñëàõ àæèëòàí 3 õ¿í/ºäºð/ºäºðºäºð 15,000 45,000

4. Õóäãèéí àì çàñâàðëàõ çàðäàë

Öåìåíò 3 óóò 8,500 25,500

• 10ì-ýýñ äýýø ã¿íòýé ãàð õóäãààñ óñ òàòàõ àæëûã õºíãºâ÷ëºõ çîðèëãîîð áàãàíàò õºíäëºâ÷èíä ñóóðèëóóëñàí äàìðàí õîëõèâ÷ àøèãëàí õîâîîäîõ àðãûã õýðýãëýõ íü ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.

• Õºíäëºâ÷ áîëîí áàãàíàíûã òºìºð õîîëîé àøèãëàí õèéõ áºãººä òóëãóóð áàãàíûã ãàçàð óõàí õºäºëãººíã¿éãýýð áýõëýí ñóóëãàõ øààðäëàãàòàé,

• Õîëõèâ÷èíä ¿å ¿å òîñîëãîî õèéæ áàéõ õýðýãòýé.


Ìîäîí òàã (4m)4m)m)) 3 ø 2,000 6,000

Ýëñ 0.5 òí 15,000 7,500

×óëóó 2 òí 15,000 30,000

Áàãàíà (2.5ì õ 2.5ì õ 2ì)2.5ì õ 2.5ì õ 2ì)ì õ 2.5ì õ 2ì)2.5ì õ 2ì)ì õ 2ì)2ì)ì) 7 ì 10,000 70,000

Õîâîî 1 ø 10,000 10,000

Ãàãíóóðûí ýëåêòðîä 1 áàãö 15,000 15,000

Ãàãíóóð õèéõ àæëûí õºëñ 1 õ¿í/ºäºð/ºäºðºäºð 60,000 60,000

5. Ñóäàëãààíû çàðäàë 1 õ¿í/ºäºð/ºäºðºäºð 8,000 8,000

Íèéò çàðäàë 500,000

• Çàõ çýýë äýýðõ õîíèíû ¿íý 40,000 òºãðºã (2009 îíû áàéäëààð) áàéâ. 10 ìàë÷èí ºðõ òóñ á¿ð íýã õîíèîð ôîíä áàéãóóëáàë õóäàã çàñâàðëàõ õºðºíãº ÿìàð

íýã õýìæýýãýýð á¿ðäýæ áîëîìæòîé þì.

(5) Õÿíàëò, ¿íýëãýý 1) Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýý Àëèâàà õóäàã íü àøèãëàëòûí ÿâöàä õóó÷èð÷ ìóóäàæ áàéäàã. Ìºí ýëñ øîðîî, ãàäíû ç¿éë õóäàãò îðæ óñ áîõèðäîõ, óñíû óíäàðãà äàðàãäàõ, òºðºë á¿ðèéí õèìèéí åëåìåíò (êàëüöè, òºìºð, ñèëèêàë) ¿¿ñýõ çýðãýýñ øàëòãààëæ óñíû öîîíîã áîõèðäîæ óñíû óíäàðãà áàãàñàõ òàë áèé. Èéìýýñ öîîíîãíû óñûã þ¿ëýõ, óñíû õîîëîéòîé òîõèîëäîëä õîîëîéã öýâýðëýõ àðãà õýìæýý àâàõ õýðýãòýé. Ýíãèéí ãàð õóäàãò õ¿í îðæ àæèëëàõ áîëîìæòîé ó÷èð äýýðõ àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõýä õÿëáàð áà õàðèí óñíû õîîëîé á¿õèé õóäàãò òóñãàé òîíîã, òºõººðºìæ àøèãëàæ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Ìºí ãàçàð õºðñíèé áîëîí ã¿íèé óñíû íººö áàãàòàé íóòàãò øèíýýð õóäàã ãàðãàõ íü òèéì ÷ îíîâ÷òîé áóñ áàéäàã.

Õ¿ñíýãò 3-6 Õóäãèéí àøèãëàëò, õàìãààëàëò

Àæëûí íýð Õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý

Ýíãèéí ãàð õóäàã àøèãëàëò

1. Òîãòìîë õóãàöààíä õóäãèéã ëàéäàõ 2. Ã¿íçãèéëæ óõàõ3. Õóäãèéí ãàäíà õýñãèéã çàñâàðëàõ

Óñíû ÷àíàðûã õàìãààëàõ

1.Õ¿í ìàëûí óíäàíä õóäãèéã çýðýã àøèãëàõ ìàëàà õóäãèéí àìíààñ çàéäóó óñëàõûã õè÷ýýõ, 2. Õîâîîã áîõèð ãàçàð òàâèõã¿é áàéõ 3. Õóäãèéí ýðãýí òîéðîíä óñ àñãàõààñ ñýðãèéëæ, áîõèð óñ õóðèìòëàãäàõã¿é áàéõàä àíõààðàõ4. Òîãòìîë õóãàöààíä õóäãèéí ýðãýí òîéðíûã öýâýðëýæ áàéõ 5. Õóäãèéí àìûã ñàéòàð òàãëàæ áàéõ

1) Óñíû ÷àíàðûã õàìãààëàõ àñóóäàë

Óíäíû çîðèóëàëòòàé õóäãèéí óñûã õàìãààëàõûí òóëä äýýð ºã¿¿ëñíèé äàãóó óñíû ÷àíàð, àðèóí öýâðèéí øààðäëàãóóäûã õàíãàõ áàéäëààð õóäãèéã àð÷ëàõ, çàñâàðëàõ øààðäëàãàòàé. Ò¿¿í÷ëýí õóäãèéí ºäºð òóòìûí àð÷èëãàà, õàìãààëàëòûí àðãà õýìæýýã ìºðäëºã áîëãîæ ç¿é çîõèñòîé àøèãëàõ íü ÷óõàë áàéäàã.


Õ¿ñíýãò 3-7 Õóäãèéí óñíû ÷àíàðûí ñóäàëãàà

¯ç¿¿ëýëòÑòàíäàðò áóþó

çºâøººðºãäºõ óòãàÁîäèò õýìæýý (Òóÿà(ÒóÿàÒóÿà

áàã))

PH 7.8-8.6 8.4

COD ìã/ë (Ñhemical oxygen demand) (Ñhemical oxygen demand)Ñhemical oxygen demand)hemical oxygen demand) 10-ñ äîîø-ñ äîîø 13

NO2-N ìã/ë (Nitrite nitrogen)ìã/ë (Nitrite nitrogen) (Nitrite nitrogen) 0.05-ñ äîîø-ñ äîîø 0.01

NO3- ìã/ë (Nitrate nitrogen)ìã/ë (Nitrate nitrogen)/ë (Nitrate nitrogen)ë (Nitrate nitrogen) (Nitrate nitrogen) 10-ñ äîîø-ñ äîîø -

Õóäàã àøèãëàëòûí çîõèñòîé ìåíåæìåíò Õóäãèéí ýäýëãýýã óðòàñãàõ, àøèãàëàòûã ñàéæðóóëàõûí òóëä ç¿é çîõèñòîé àøèãëàõ õýðýãòýé. Ìàë÷èä ººðñäºº õóäàã àøèãëàëòûí ìåíåæìåíòèéã õýðýãæ¿¿ëæ àæèëëàíà. ¯¿íèé òóëä ìàë÷èä á¿ëýã áîëîí õóäàã àøèãëàëòûí ìåíåæìåíòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ òóñãàé á¿ëýã áàéãóóëæ áîëíî. Ìºí îðîí íóòãèéí àëáàí õààã÷äèéí ç¿ãýýñ õóäàã àøèãëàëò õàìãààëàëòûí òàëààð ìàë÷äàä òîãòìîë ñóðãàëò ÿâóóëàõ õýðýãòýé.

2) Õÿíàëò ¿íýëãýý

Õóäàã àøèãëàëò, õàìãààëàëò, àð÷èëãààíû òàëààðõ ìàë÷äûí îéëãîëò, ¿çýë áîäîë, ñýòãýë õàíàìæèéí ìýäýýëýë öóãëóóëæ öààøäûí àæèëäàà òóñãàæ õýðýãæ¿¿ëýõ íü àæèëä òóñòàé áàéäàã. Ýöñèéí ¿ð ä¿íä ìàë÷èä àæëûã á¿ðýí ä¿¿ðýí îéëãîæ, ñýòãýëýýñýý õàíäàõ íü ýíý àæëûí ¿íäñýí óòãà ó÷èð, ¿íý öýíý îðøèíî. Çàñâàðûí àæëûã ã¿éöýòãýñýíýýð ìàë÷äûí á¿ëýã ìºí õóäàã çàñâàðûí áàã ººðèéí ãýñýí õóäàã àøèãëàëòûí àðãà áàðèë ýçýìøèõ þì. ¯¿íýýñ ãàäíà õóäàã çàñâàð, àøèãëàëòûí ìåíåæìåíòýä ìàë÷äûí îðîëöîî èäýâõæèæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîé áîëãîõ íü ìàø ÷óõàë. Õóäàã àøèãëàëò, õàìãààëàëòûí áàéäàëä õÿíàëò ¿íýëãýý õèéõ ñóäàëãààã òîãòìîë õóãàöààíä áóþó öàã õóãàöààíû õóâüä õóäàã çàñâàðëàõààñ ºìíº áà äàðàà ÿâóóëáàë òîõèðîìæòîé.

Õ¿ñíýãò 3-8 Õóäàã àøèãëàëòûí òàëààð àâàõ õÿíàëò, ¿íýëãýýíèé ìàÿãò

Ñàð ºäºð:: Õàðèóöàã÷::

Õóäãèéí áàéðëàë: Ñóì Áàã

Õóäãèéí íýð:

Õàðèóöàã÷:

Õóäãèéí ã¿í:

Óñíû ò¿âøèí:

Óñíû ÷àíàð (ºíãº, ¿íýðòýé ýñýõ):

Õóäàã àøèãëàõ ºðõèéí òîî:

Õóäãèéã àøèãëàõ áýë÷ýýðèéí òàëáàé:

Óñëàõ ìàëûí òîî òîëãîé:


Õóäàã çàñâàðëàñíààð ¿ð ä¿í ãàðñàí óó? òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Çàñâàðëàñíû äàðàà õóäãèéí óñíû óíäàðãà íýìýãäñýí óó? òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Óñíû íººö íýìýãäñýíýýð áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òàëáàé íýìýãäñýí ¿¿? òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Õóäãèéí àì ºíäºðëºõ áîëîí ýðãýí òîéðíûã áåòîíäîõ íü ¿ð ä¿íòýé áîëñîí

óó?òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Ìàë÷èä ººðñäºº çàñâàðûí àæëûã ã¿éöýòãýõýä ÿìàð íýãýí áýðõøýýë áàéíà

âý?òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Õóäàã çàñàõ ñàí áàéãóóëàõ øààðäëàãàòàé ãýæ áîäîæ áàéíà óó? òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Õóäàã àøèãëàëòàä íýí øààðäëàãàòàé ç¿éë áàéíà óó? òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é

Áàãò õóäàã õàðèóöàõ õ¿í áàéõ øààðäëàãàòàé þó? òèéì / ¿ã¿é/ ¿ã¿é ¿ã¿é


Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ, àøèãëàõ ìåíåæìåíò


4.1 ¯íäýñëýë

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Ìîíãîë îðîíä òîõèîëäñîí ãàí, çóäûí íºëººãººð áîä ìàëûí òîî òîëãîé ýðñ öººð÷, Ìîíãîë÷óóäûí ò¿ëø áîëãîí õýðýãëýæ èðñýí àðãàë, õîìîîëûí îëäîö áàãàñàæ áàéãàà íü õ¿íäðýëòýé àñóóäëûí íýã áîëîîä áàéíà. Ìàëûí òîî òîëãîéí ººð÷ëºëòèéã ¿ç¿¿ëñýí äîîðõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí òàõèðìàãààñ õàðàõàä áîã ìàëûí òîî òîëãîé èõýýð ºññºí íü õàðàãäàæ áàéãàà áîëîâ÷ áîä ìàëûí òîî òîëãîé òºäèéëºí íýìýãäýýã¿é áàéíà. ßëàíãóÿà íîîëóóðààñ îëîõ àøèã îðëîãîòîé õîëáîîòîéãîîð ÿìààíû òîî èõ ºññºí áàéíà.

Çóðàã 4-1 Ìàëûí òîî òîëãîéí ººð÷ëºëò (1971-2006 îí)

Àðãàë, õîìîîë îëäîö ìóóòàé áîëñîí ó÷ðààñ õàðãàíà, çàãèéã çàðèì ìàë÷èí ºðõ¿¿ä ò¿ëø áîëãîí õýðýãëýæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí óëñûí òºñâèéí áàéãóóëëàãóóä ºâëèéí öàãò í¿¿ðñ õýðýãëýæ áàéãàà ÷ ìîäûã ÷ ºðãºíººð õýðýãëýæ áàéíà. Ìîíãîëûí áýë÷ýýðèéí óðãàìàë äîðîéòîæ áàéãààãèéí íýã øàëòãààí íü áîã ìàëûí òîî òîëãîé íýìýãäñýíýýñ ãàäíà ìîäûã ò¿ëøèíä õýðýãëýæ áàéãààòàé õîëáîîòîé. Åð íü áàéãàëèéí óðãàìàë ººðºº õàòàæ õàãäðàõààðàà ãàçðûí õºðñºíäºº øèíãýæ, îðãàíèê íýãäýë (øèì òýæýýë) áîðäîî áîëîí õºðñºíäºº øèíãýäýã. Ýíýõ¿¿ îðãàíèê íýãäýë èõòýé õºðñºíä ãàçðûí ÷èéã èõýýð õóðèìòëàãääàã ó÷ðààñ ñàëõèíä òýð á¿ð òîîñ áîñäîãã¿é.Ò¿¿í÷ëýí ýíý íü óðãàìëûí óðãàëò ºñºëòºä ìàø ñàéí õºðñ áîëæ ºãäºã. Õàðèí óðãàìàë, ìîäã¿é áîëñîí õºðñºíä îðãàíèê íýãäýë áàéäàãã¿é òóë õºðñíèé ÷èéã ¿ã¿é áîëæ, óðãàìàë ºñºëòã¿é áîëîõ ñºðºã íºõöºë ¿¿ñäýã áàéíà. Èéì íºõöºëä óðãàìëûí óðãàëò, óðãàìàëæèëòûã íºõºí ñýðãýýõ ¿íýõýýð õýö¿¿. Èéìä íýí ò¿ð¿¿íä îäîî áàéãàà óðãàìëàà õàìãààëæ àð÷èëæ òîäðîõ íü õàìãèéí ÷óõàë àñóóäàë áîëîîä áàéíà. Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûí ãîë çîðèëãî íü çºâõºí øàõìàë ò¿ëø õèéæ àøèãëàõ òºäèéã¿é øàõìàë ò¿ëø àøèãëàñíààð óðãàìëøëûã õàìãààëàõàä ýöñèéí çîðèëãî îðøèíî.


Ãàðûí àâëàãûí ýõíèé 2-3 äóãààð á¿ëýãò ìàë÷èä òà á¿õýíä øàõìàë ò¿ëøèéã õýðõýí õèéõ òàëààð òàéëáàðëàñàí áîë 4 ä¿ãýýð á¿ëãýýñ ýõëýí îðîí íóòãèéí çàõèðãààíû àæèëòíóóäàä çîðèóëñàí áîëíî. Õýðõýí õèéõ òàëààð ìýäëýãã¿é áîëîâ÷ øàõìàë ò¿ëø õèéõ ñîíèðõîëòîé ìàë÷èí ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûã àøèãëàõ áîëîìæòîé áºãººä ìºí ñóìûíõàà çàõèðãààíû àæèëòíààñ çºâëºãºº àâàõ íü ç¿éòýé.

à). Óóëààñ ìîä îãòîëæ ò¿ëýýíä áýëòãýæ áàéãàà áàéäàë

á). Ò¿ëøèíä õýðýãëýõýýð õºðººäºæ áàéãàà óóëûí íàðñ

ìîä (30 ñì-ûí äèàìåòðòýé 60~70 æèëèéí íàñòàé)

â). Ò¿ëøèíä õýðýãëýõýýð õóðààñàí õàðãàíà

Çóðàã 4-2 Ò¿ëøèíä õýðýãëýõýýð áýëòãýñýí ìîä, ìîäëîã óðãàìàë

4.2 Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ áîëîìæ, õýðýãöýý

4.2.1 Øàõìàë ò¿ëøíèé òóõàé åðºíõèé îéëãîëò

Ìàëûí áààñûã õàÿãäàë, íóíòàã í¿¿ðñòýé õîëüæ øàõàæ ÿíç á¿ðèéí õýëáýðòýéãýýð áýëòãýæ õàòààæ áèåæ¿¿ëñýí ò¿ëøèéã øàõìàë ò¿ëø ãýæ ýíä ¿çýæ áàéíà. Èõýíõ øàõìàë ò¿ëø ãîëäîî íýâò í¿õòýé áàéäàã áà ýíý íü øàõìàë ò¿ëøíèé õóðäàí õàòàõ áîëîí íîöîõ øèíæèéã íü ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé áàéäàã.

ßíç á¿ðèéí õýëáýð, õýìæýýòýé øàõìàë ò¿ëø

Çóðàã 4-3 Øàõìàë ò¿ëøíèé õýëáýð, õèéö

4.2.2 Øàõìàë ò¿ëøíèé àøèãòàé òàë

Ìàëûí áààñûã õàòààæ äàíãààð íü ò¿ëæ áîëîõ áîëîâ÷, øàõìàë ò¿ëø áîëãîñíîîð ìàø îëîí òàëûí à÷ õîëáîãäîëòîé. Øàõìàë ò¿ëø íü ¿éëäâýðëýæ áàéãàà áîëîí ò¿¿íèéã àøèãëàæ áàéãàà àëü àëü òàëäàà ¿ð àøãàà ÿìàð íýã õýìæýýãýýð ºãäºã îíöëîã ò¿ëø þì.


(1). Àøèãëàãääàãã¿é áàÿëãèéã ¿ð àøèãòàéãààð àøèãëàõ áîëîìæÄýýð äóðüäñàí÷ëàí ñ¿¿ëèéí ¿åä àðãàë, õîìîîëûí îëäîö íýëýýä õ¿íäðýëòýé

áîëîîä áàéãàà áèëýý. Òèéìýýñ ò¿ëøèíä õîíü, ÿìààíû õîðãîëûã àøèãëàõ áîëîìæòîé. Õîðãîë íü äàíãààðàà áàéãàà òîõèîëäîëä õîîðîíäîî áàðüöàëäàõ ÷àíàð ìóóòàé áàéäàã. Òèéìýýñ õîðãîëûã õîîðîíä íü áàðüöàëäóóëàõûí òóëä áàðüöàëäàõ ÷àäâàð ñàéòàé ¿õðèéí áààñûã õîëáîã÷ áîëãîí àøèãëàõ áîëîìæòîé þì. Èíãýñíýýð õîâîðäîîä áàéãàà ¿õðèéí áààñûã èë¿¿ ¿ð àøèãòàéãààð àøèãëàõ áîëîìæòîé áîëæ áàéãàà þì. Ìºí ¿¿íèé çýðýãöýý àøèãëàãääàãã¿é õàÿãäàë áîëäîã í¿¿ðñíèé íóíòàãèéã øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýä ¿íäñýí ò¿¿õèé ýä áîëãîí àøèãëàõ çýðýã äàâóó òàë áàéíà.

(2). Øàõìàë ò¿ëøíèé èë÷èéã ãýðèéí çóóõàíä íèéö¿¿ëýõ áîëîìæÃýðèéí çóóõíû ãàëä òýñâýðò øèíæ ÷àíàð íü çóóõíû òºìðèéí çóçààíààñ øàëòãààëàõ

áºãººä îéðîëöîîãîîð 5,000 êèëîêàëîðè áàéäàã. Óóðûí çóóõíû õàÿãäàë áîëäîã íóíòàã í¿¿ðñèéã ãýðèéí çóóõàíä øóóä øàòààõ òîõèîëäîëä øàòàëòûí ¿åä 8,000 êèëîêàëîðè èë÷ ÿëãàðàõ áà ýíý íü ýíãèéí ãýðèéí çóóõíû ýäýëãýýíä ìóóãààð íºëººëäºã.

Ìàëûí ºòºã áóóöíû äóëààíû áàãòààìæ, ìàëûí òºðºë áîëîí óëèðëààñ øàëòãààëàí õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã áîëîâ÷ åðºíõèéäºº òºäèéëºí ºíäºð áèø áóþó 1,500-3,000 îð÷èì êèëîêàëîðè áàéäàã áèëýý. ßëàíãóÿà áóóöàíä øîðîî èõýýõýí õýìæýýãýýð õîëèëäñîí áàéäàã ó÷ðààñ ò¿¿íèé èë÷èéã ìºí áóóðóóëàõ ¿íäýñ áîëäîã. Ìàëûí ºòºã, áóóöíû èë÷ õàðüöàíãóé áàãà áàéäàã ó÷ðààñ ãàë äýýð õîîë óíä õèéõýä ìàø èõ õóãàöàà çàðöóóëàõàä õ¿ðäýã áèëýý. ¯¿íèé çýðýãöýý Ìîíãîë óëñûí èõýíõ ãàçàð íóòàã äàëàéí ò¿âøíýýñ 1,000 ì-ýýñ äýýø ÿëàíãóÿà ªâºðõàíãàé àéìãèéí òºâ Àðâàéõýýð õîò äàëàéí ò¿âøíýýñ äýýø 1,800 ãàðóé ìåòðò ºðãºãäñºí áàéäàã òóë ãàë äýýð õîîë öàé áýëòãýõýä íýëýýä èõ öàã çàðöóóëäàã. Òèéìýýñ øàòàëò ºíäºðòýé íóíòàã í¿¿ðñíèé øàòàëòûí ¿åä ÿëãàðàõ èë÷èéã áóóðóóëàõûí òóëä ò¿¿íèéã ìàëûí ºòºã áóóöòàé òîäîðõîé õàðüöààòàé õîëèîä ¿õðèéí áààñààð õîëáîã÷ áóþó áàðüöàëäóóäàã÷ áîëãîí õàòààæ øàõìàë ò¿ëø áîëãîí õýðýãëýñíýýð àøèãëàëòã¿é áóþó àøèãëàëò áàãàòàé áàéñàí íººöèéã ¿ð àøèãòàé àøèãëàõ íýã ñàéõàí áîëîìæ á¿ðäýõ þì.

(3). Ò¿ëøíèé àñàëò, äóëààíû èë÷Í¿¿ðñèéã äàíãààð íü àñààõàä õ¿íäðýëòýé áàéäàã áºãººä æèæèãëýñýí ìîäûã

ò¿¿íèéã àñààõàä àøèãëàäàã. ªòºã áóóö, õîìîîëûã íóíòàã í¿¿ðñýíä õîëüæ øàõìàë ò¿ëø áýëòãýæ àøèãëàõ òîõèîëäîëä ãàë àñààõ ìîäíû õýðýãöýý ¿ã¿é áîëîõ ñàéí òàëòàé þì. Èíãýñíýýð í¿¿ðñ õýðýãëýäýã íóòàãò ò¿ëýý ìîä õóäàëäàæ àâàõ çàðäëûã õýìíýíý. Ìºí íóíòàã í¿¿ðñ øàõìàë ò¿ëøíèé îðöîä îðñíîîð ò¿¿íèé èë÷ íýìýãäýæ äàí ìàëûí áààñàí ò¿ëøòýé õàðüöóóëàõàä äóëààíàà áàðèõ õóãàöàà íü îéðîëöîîãîîð 2-3 äàõèí óðò áîëäîã áàéíà.

(4). Øàõìàë ò¿ëøíèé áóñàä îíöëîã øèíæ Øàõìàë ò¿ëøèéã ãýðèéí íºõöºëä õýðýãëýõýä í¿¿ðñòýé õàðüöóóëàõàä õýðýãëýõýä

õÿëáàð äºõºì áîëäîã. Í¿¿ðñèéã äàíãààð íü ò¿ëøèíä õýðýãëýõ òîõèîëäîëä ãýð îðîí, îð÷èíä áîõèðäîë ¿¿ñ÷ óëìààð àõóéí àðèóí öýâýðò ìóó íºëººòýé áàéäàã áèëýý. Õàðèí ò¿ëøèéã øàõìàë áîëãîí áýëòãýæ àøèãëàñàí òîõèîëäîëä äýýðõ õ¿íäðýë áàðàã ãàðàõã¿é áîëäîã. Åð íü øàõìàë ò¿ëø íü àõóéí áîõèðäîë áàãà ãàðãàäàã ó÷èð àéë, ºðõ¿¿ä ãýðòýý ÷ õàäãàëàõ áîëîìæòîé þì.

Ìºí õýëáýð ä¿ðñèéí õóâüä íýãýí æèãä çºâ ãåîìåòð ä¿ðñòýé áàéäàã òóë õàäãàëàõàä õ¿íäðýë áàãàòàé áºãººä áàãà çàéä òóñãàé äàâöàí áýëòãýí ºðæ áàãòààõ áîëîìæòîé áàéíà.


Òàâöàí äýýð ºðæ õóðààñàí øàõìàë ò¿ëø

Çóðàã 4-4 Øàõìàë ò¿ëøèéã ºðæ

õóðààæ õàäãàëñàí áàéäàë

Ò¿¿í÷ëýí õàéðöàã ñàâàíä õèéæ õóðààõàä õÿëáàð ó÷ðààñ òýýâýðëýõ, áîðëóóëàõàä õÿëáàð áàéõààñ ãàäíà ìºí øèðõýãëýí áîðëóóëàõ áîëîìæòîé.

4.2.3 Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàãäàõ òîíîã òºõººðºìæ

Ìàëûí áààñ, ºòºã áóóö áîëîí íóíòàã í¿¿ðñ àøèãëàí ¿éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëø, òýäãýýðèéã ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàõ áàãàæ õýðýãñýë, òîíîã òºõººðºìæèéí òàëààð äîîð òàíèëöóóëæ áàéíà. Øàõìàë ò¿ëøèéã òºðºë á¿ðèéí õèéö, ÷àíàð, õýëáýð, õýìæýýòýé ÿíç á¿ðèéí àðãààð ¿éëäâýðëýæ áîëîõ þì.

Õ¿ñíýãò 4-1 Øàõìàë ò¿ëøíèé õèéö, õýëáýð õýìæýý, õýðýãëýãäýõ òîíîã, òºõººðºìæ

¯ç¿¿ëýëò Õýëáýð, õèéöèéí îíöëîã, òîíîã òºõººõºìæèéí àæèëëàõ çàð÷ìèéí ÿëãàà

Øàõìàëò¿ëøíèé õýëáýð,

õýìæýý

óðò 10 cìõ ºðãºí 20

cm õ ºíäºð 5 cm

äèàìåòð 9 cì x

ºíäºð 5 cì

äèàìåòð 15 cì x15 cì xì x x

8 cìì

äèàìåòð 4 cì x4 cì xcì x xx

óðò 15 ì15 ìì

Áàãàæ òºõººðºìæèéíÕýëáýð, õèéö

Ìîäîí õýâ Ìåòàë õýâ Ìîòîðòòºõººðºìæ

Öàõèëãààíòºõººðºìæ

ªäðèéí á¿òýýìæ 24 øèðõýã/ºäºðò 240 øèðõýã/ºäºðò1,000 øèðõýãýýñ

äýýø/ºäºðò

1,000

øèðõýãýýñ

äýýø/ºäºðò

Òºõººðºìæèéí ¿íý

3,800 òºã/øèðõýã

(ìàòåðèàëûí áîëîí

¿éëäâýðëýëèéí

çàðäàë)

25,000~30,000

òºã/øèðõýã

6 ñàÿ òºã/1 êîì-

îîñ äýýø

1ñàÿ òºã/1

øèðõýãýýñ

äýýø


Àæèëëàõ çàð÷èì Õ¿íèé õ¿÷ýýð Õ¿íèé õ¿÷ýýðÖàõèëãààí

ýð÷èì õ¿÷ýýð

Öàõèëãààí

ýð÷èì õ¿÷ýýð

Àøèãëàõàä íèéöòýé

áàéäàë

Õóâü õ¿í áîëîí

õºäºº îðîí

íóòàãò àøèãëàõàä

òîõèðîìæòîé

Õóâü õ¿í áîëîí

õºäºº îðîí

íóòàãò àøèãëàõàä


Òîãòìîë

öàõèëãààíû

ýõ ¿¿ñâýðòýé

ñóóðèí ãàçàð


Øàõìàë

ò¿ëøíèé

áèçíåñ ýðõëýõ

õ¿ì¿¿ñ áîëîí

áàãà îâðûí

¿éëäâýð

áîëîí õîò

ñóóðèí ãàçàðò

çîðèóëñàí

òºõººðºìæ

Áóñàä îíöëîãÌîäîí ìàòåðèàëààð

õýâ õèéõýä õÿëáàð

Òºõººðºìæ

äýýð àæèëëàõ

àæèë÷èí

õýðýãöýýòýé

áàéäàã.

Òºõººðºìæ

äýýð àæèëëàõ

àæèë÷èí

õýðýãöýýòýé

áàéäàã.

Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ òºðºë á¿ðèéí òºõººðºìæ áàéäàã áîëîâ÷ òóõàéí îðîí íóòãèéí îíöëîãò òîõèðñíûã ñîíãîæ õýðýãëýõ íü ÷óõàë áàéäàã. Õ¿í àì öººòýé ãàçàðò øàõìàë ò¿ëøíèé çàõ çýýë õàðüöàíãóé áàãà áàéõ íü îéëãîìæòîé. Èéì òîõèîëäîëä ºíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé, á¿òýýìæ ºíäºðòýé òîíîã òºõººðºìæ ñóóðèëóóëàõ íü çàõ çýýëèéí õýðýãöýýíýýñ íèéë¿¿ëýëò íü äàâñàí ¿éëäâýðëýë áîëíî. Ò¿¿íýýñ ãàäíà õóâèàðàà øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí òîãòâîðòîé ¿éë àæèëëàãààíä ÿìàð íýã õýìæýýãýýð ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ òàëòàé áàéäàã. Èéì òóõàéí ãàçàð îðîí íóòãèéí îíöëîã, áîäèò íºõöºë áàéäëûã ñàéòàð ñóäàëæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð òîíîã òºõººðºìæ ñîíãîõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõ õýðýãòýé. Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûã ìàë÷äàä çîðèóëàí áîëîâñðóóëñàí òóë ýíãèéí õýâ àøèãëàí øàõìàë ò¿ëø áýëòãýõ õÿëáàð àðãà, òåõíîëîãèéí òàëààð òàíèëöóóëæ áàéíà.

4.2.4 Ãýðèéí íºõöºëä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàãäàõ

áàãàæ õýðýãñýë

• Áàãàæ õýðýãñýëÃýðèéí íºõöºëä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýä äîîðõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí áàãàæ õýðýãñë¿¿ä íýí òýðã¿¿íä øààðäëàãàòàé. Ìîäîí õýâèéã õóâü õ¿í ººðºº õèéæ àøèãëàõ áîëîìæòîé áàéäàã.

Õ¿ðç Õîëèìîã áýëòãýõ òýâø

Óñíû õóâèí Òºìºð, ìîäîí õýâ


• Øàõìàë ò¿ëø áýëòãýõýä àøèãëàãäàõ ìàòåðèàë, ò¿¿õèé ýä Õóâü õ¿í ºðõ, ãýðèéí íºõöºëä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõèéí òóëä ò¿¿õèé ýä áîëãîí øàòàõ, íîöîõ áîëîìæòîé ÿìàð ÷ ìàòåðèàë, ò¿¿õèé ýä àøèãëàõ áîëîìæòîé þì.Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûí ¿íäñýí çîðèëãî íü ìàë÷äàä ººðèéí õýðýãöýýíèé ò¿¿í÷ëýí áîðëóóëàëò õèéõ õýìæýýíèé øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ ÷àäàâõèòàé áîëãîõîä îðøèíî. 4,500 êèëîêàëîðèéí äóëààí äààõ ÷àäâàðòàé ãýðèéí çóóõàíä íèéö¿¿ëýí ¿éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëøíèé ò¿¿õèé ýäèéí çîõèñòîé îðö, íàéðëàãûí òàëààð äîîðõ õ¿ñíýãòýíä ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 4-2 Õýðýãëýãäýõ ìàòåðèàëûí îðö, (îéðîëöîîãîîð 4,500

êèëîêàëîðè èë÷òýé)

Ìàòåðèàëûí íýð Íóíòàã í¿¿ðñ Áóóö ¯õðèéí áààñ Óñ

Ìàòåðèàëûí îðö, 40%% 40%% 20%Àëü áîëîõ áàãà

õýìæýýòýé

¯õðèéí áààñíû ÷èéãëýãýýñ øàõìàë õîëèìîã áýëòãýõýä øààðäàãäàõ óñíû õýìæýý øóóä õàìààðíà. Óñûã èõä¿¿ëáýë øàõàõàä õ¿íäðýëòýé áîëîõîîñ ãàäíà õàòàõäàà óäààí áàéäàã òóë àëü áîëîõ áàãà õýìæýýãýýð õýðýãëýõ õýðýãòýé.

4.2.5 Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ òåõíîëîãè

(1) Ìîäîí õýâ àøèãëàí øàõìàë ò¿ëø áýëòãýõ òåõíîëîãè

Õ¿ñíýãò 4-3

Òîäîðõîé õýìæýýíèé ¿õðèéí áààñàí äýýð óñ õèéæ äýâòýýíý.

Óñ

Õîëèìîã áýëòãýõ òýâøèíä õàâòàíä áóóöàà õèéæ áýëòãýýä ¿õðèéí áààñûã äýâòýýñýí óñíààñ áàãà áàãààð õèéæ

õ¿ðçýýð ñàéòàð õîëüæ õóòãàíà.

Àíõààð: Óñûã èõä¿¿ëýõã¿é áàéõ òàë äýýð àíõààðàõ õýðýãòýé. Õýò íÿëöãàé áîëâîë õýëáýðò îðîõ íü

ìóó áàéäàã.

Õîëèìîãèéã ìîäîí õýâýíä õèéãýýä, øàõàæ óñûã íü ãàðãàíà.


Õýâíýýñ øàõìàë ò¿ëøèéã ñàëãàæ àâààä ñàëõèíä ñýâðýýæ õàòààíà.

(2) Ìåòàëë õýâ àøèãëàí øàõìàë ò¿ëø áýëòãýõ òåõíîëîãèéí çàìíàë

Õ¿ñíýãò 4-4

Äýýðõ õ¿ñíýãòèéí ~ –ä çààñàí ¿éëäëèéã ìºí àäèë ã¿éöýòãýíý.

Øàõìàë ò¿ëø õýâëýõ áîðòîãèéã õîëèìîã äýýð äàðæ õîëèìîãîîð ä¿¿ðãýõ áà øàõóóðãààð

øàõàí óñûã íü ãàðãàíà.

Äàðàà íü ñàëõèíä ñýâðýýæ äýëãýæ õàòààíà.

4.2.6 Øàõìàë ò¿ëøèéã îðîí íóòàãò õóäàëäàõ ,

áîðëóóëàõ àðãà ,ìåõàíèçì

• Áîðëóóëàëòûí àðãà, õýëáýð

JIRCAS áàéãóóëëàãààñ ¿éëäâýðëýæ, òóðøèëòûí æóðìààð àøèãëàñàí ìåòàë õýâèéã àøèãëàí øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýñýí áîäèò æèøýýã ¿ëãýð áîëãîí ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí áîðëóóëàëòûí çàðäëûã òîîöîæ ¿çâýë;Ýíýõ¿¿ øàõìàë ò¿ëø íü îéðîëöîîãîîð 400 ãð îð÷èì æèíòýé ãàðäàã. Øàõìàë ò¿ëøíèé áîðëóóëàëòûí ¿íèéã ìºí õýìæýýíèé æèíòýé í¿¿ðñíû ¿íýòýé õàðüöóóëàõ çàìààð òîãòîîõ íü çîõèñòîé áàéíà. Øàõìàë ò¿ëø íü í¿¿ðñíýýñ èë¿¿ ¿íýòýé


áàéâàë õóäàëäàí àâàã÷ îëîõîä õ¿íäðýëòýé áàéõ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí áîðëîãäîõã¿é èõ õýìæýýãýýð õóðèìòëàãäñàí òîõèîëäîëä òýäãýýðèéã õàäãàëàõ, àãóóëàõ áàéð ñàâíû àñóóäàë óðãàí ãàðäàã áèëýý. ¯éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëøýý í¿¿ðñíýýñ ÿëèìã¿é ¿íýòýéãýýð áîðëóóëàõàä áîëîìæèéí áîëîâ óó.

1) Õóâü õ¿í ººðºº áîðëóóëàõ òîõèîëäîëä

Õóâèàðàà áîðëóóëàõ òîõèîëäîëä çàõ çýýëèéí õàíøèíä ¿íäýñëýí ¿íýý òîãòîîõ áºãººä õ¿íäðýëòýé àñóóäëóóä áàñ ãàðäàã. Òóõàéëáàë óëèðàë áîëîí áàéðøèë çýðãýýñ øàëòãààëàí çàõ çýýëèéí ¿íý ººð÷ëºãäºæ áàéäàã. 9 ä¿ãýýð ñàðûí äóíäààñ 10 äóãààð ñàðûí äóíä õ¿ðòýë, ìºí 4 ä¿ãýýð ñàðûí öî÷èð õ¿éòýðäýã óëèðëóóäàä ò¿ëýý, ò¿ëøíèé îëäîö îðîí íóòàãò áàãàñäàã ó÷ðààñ õàðüöàíãóé áîëîìæèéí ºíäºð ¿íýýð áîðëóóëàõ áîëîìæòîé áàéäàã. Õýäèéãýýð øàõìàë ò¿ëøíèé øàòàëòààñ ÿëãàðàõ èë÷ õàðüöàíãóé áàãà áàéäàã õýäèé ÷ äýýðõ öàã óëèðàëä øèðõýãèéã íü îðîí íóòàãò 200 òºãðºãººð áîðëóóëæ áàéñàí ä¿í áèäýíä áèé. Èéìä äóëààíû óëèðàëä øàõìàë ò¿ëøèéã áîëîìæèéí õýìæýýãýýð ¿éëäâýðëýæ íººöëººä ò¿ëýý, ò¿ëø õîâîðäîæ ¿íý ºñäºã óëèðàëä áîðëóóëàëò õèéõ íü àøèãòàé áîëîâ÷ íºãºº òàëààñ ò¿¿íèéã õóðààæ, õàäãàëàõàä ýâäðýë, ãýìòýë áàãàã¿é ãàðäãèéã òîîöîõ õýðýãòýé. Åð íü ìàë÷äûí õóâüä õàäãàëàõ áàéð ñàâíû õóâüä õàíãàëòã¿é áàéäàã ó÷ðààñ çàõ çýýë, öàã ¿åèéí íºõöºë áàéäàëä íèéö¿¿ëýí áîðëóóëàëò õèéæ áàéõûã çºâëºæ áàéíà.

2) Îðîí íóòãèéí çàõèðãàà áîðëóóëòàíä îðîëöîõ òîõèîëäîëä Õóâü õ¿ì¿¿ñ øàõìàë ò¿ëøèéã ¿éëäâýðëýõèéí òóëä õýâèéã ººðñäºº õèéæ àøèãëàõ ýñâýë õóäàëäàæ àâäàã. Íºãºº òàëààð íóíòàã í¿¿ðñèéã õààíààñ, õýðõýí îëæ àâàõ òàëààð ñàéí ìýäýõã¿é, ¿éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëøýý èõ õýìæýýãýýð õàäãàëàõ áîëîìæã¿é, õóäàëäàí àâàã÷àà îëæ àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéõ çýðýã àñóóäëóóäààñ ¿íäñýíäýý øàëòãààëàí ìàë÷èä õóâèàðàà øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ ñîíèðõîëã¿é áîëîõ ÿâäàë îëîíòàà ãàðäàã. Ýäãýýð àñóóäëóóäûã çîõèõ õýìæýýíä øèéäâýðëýõã¿éãýýð øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ òîõèîëäîëä ¿éëäâýðëýëèéã ¿ð àøèã, áîðëóóëòàíä õ¿íäðýë, áýðõøýýë ¿¿ñäýã áèëýý. Ýíý òîõèîëäîëä îðîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí çîõèöóóëàëò õàìãààñ ÷óõàë áàéäàã. Òóõàéëáàë, øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ õýâ çàõèðãààíä áàéãàà òîõèîëäîëä õýâýý ìàë÷äàä ò¿ð õóãàöààãààð àøèãëóóëàõ, ò¿¿í÷ëýí ñóìûí òºâèéí õàëààëòûí çóóõíû õàÿãäàë, íóíòàã í¿¿ðñ íèéë¿¿ëýõ, ¿éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëøèéã íü çóó÷èëæ, ñóìûí òºâèéí çàðèì áàéãóóëàãàä íèéë¿¿ëýõ, áîðëóóëàõ çýðãýýð çîõèöóóëàëò õèéæ áîëîõûã ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò ñóìûí æèøýý òîäõîí õàðóóëæ áàéëàà.Ýíý íü õýðýãæ¿¿ëýõýä õ¿íäðýë áàãàòàé, õÿëáàð òîãòîëöîî ó÷ðààñ ººðñäèéí îðîí íóòàãò õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð áîäîæ ¿çýõ íü õýðýãòýé áóé çà.

• Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ, áîðëóóëàõ, çàðäàë òîîöîõ æèøýý

Çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí îðîëöîîò äýýðõ òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëñýí àøèã, îðëîãûí çàãâàðûã æè¿ýý áîëãîí òîëèëóóëæ áàéíà (ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò ñóìûí æèøýýí äýýð).

Ìåòàë õýâýýð íýã ìèíóòàä 2 øèðõýã øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîé áàéäàã. 1 ºäºðò 4 öàã Äîëîî õîíîãò 2 óäàà (çºâõºí áÿìáà, íÿìä) àæèëëàíà ãýæ òîîöâîë;1 ñàðûã 4 äîëîî õîíîã ãýæ ¿çñýí òîõèîëäîëä: ñàðä 8 õîíîã á¿òýí àæèëëàíà.60 ìèíóò õ 4 öàã=240 ìèíóò 240 ìèíóò õ 2 øèðõýãèéã ¿éëäâýðëýõ = 480ø/ºäºðò

480 ø/ºäºð õ 8 ºäºð/ñàðä=3,840 ø/ñàðä ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîé þì.


Ãàðàõ õàÿãäëûí õóâèéã 10 ãýæ òîîöâîë ñàðä îéðîëöîîãîîð 3,500 øèðõýã øàõìàë ò¿ëøèéã ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîé þì.Íýã øèðõýã øàõìàë ò¿ëøíýýñ 20 òºãðºãèéí öâýð àøèã îëíî ãýæ ¿çâýë; ñàðûí öýâýð àøèã áóþó îðëîãî 3,500 õ 20 òºã=70,000òºãðºã áîëíî.Òóõàéí îðîí íóòãèéí îíöëîã áîëîí áóñàä íºõöºë áàéäëààñ øàëòãààëàí ÿíç á¿ð áºãººä åðºíõèéäºº ìàë÷èä 5 äóãààð ñàðûí ñ¿¿ëýýñ 10 äóãààð ñàðûí ýõýí õ¿ðòýë 6 ñàðûí õóãàöààíä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîé þì. Ìàë÷äûí çóíû óëèðàëä áýëòãýäýã öàãààí èäýýíèé ¿éëäâýðëýëýýñ îëîõ îðëîãî íü ìàëûí òîî òîëãîéíîîñ øàëòãààëäàã áîë õàðèí øàõìàë ò¿ëøíýýñ îëîõ îðëîãî íü òîãòâîðòîé áàéõ áîëîìæòîé þì. ªºðººð õýëáýë ìàë÷èä áàãà áîëîâ÷ òîãòìîë îðëîãîòîé áàéõ íýã áîëîìæ á¿ðäýõ þì. Àðãàã¿é òîõèîëäîëä áîðëóóëæ ÷àäààã¿é øàõìàë ò¿ëøíèé õàÿãäëûã ºðõèéíõºº õýðýãöýýíä õýðýãëýõ áîëîìæòîé áèëýý.

4.2.7 Øàõìàë ò¿ëøíèé ¿éëäâýðëýëèéã îðîí íóòàãò

íýâòð¿¿ëýõ òîãòîëöîî

(Çàõèðãààíû àæèëòíóóäàä çîðèóëàâ)

Áýë÷ýýðèéí óðãàìëûã õàìãààëàõ àñóóäàë íü õºðñíèé îðãàíèê áîäèñûã íýìýãä¿¿ëæ, õºðñíèé øèëæèëò áîëîí ýëñíèé í¿¿äëýýñ õàìãààëàõ, õºðñíèé ÷èéãèéã õàäãàëàõ çýðýã îëîí àñóóäëûã áàãòààñàí öîãö ¿éë àæèëëàãàà þì. Õàðèí óðãàìàëæëûí òýíöâýð íýãýíò ë àëäàãäñàí òîõèîëäîëä ò¿¿íèéã áóöààí ñýðãýýõ ¿éë àæèëëàãàà ìàø õ¿íäðýëòýé áîëäîã.

Ìîíãîëä ò¿ëýý ò¿ëøíèé õîìñäîë ¿¿ñäýã áàéãàà ºâëèéí óëèðàëä áóòëàã, ìîäëîã óðãàìàë áîëîí ìîäûã ò¿ëýý, ò¿ëø áîëãîí õýðýãëýäýã ìàë÷èä áàãàã¿é áàéäàã. Èéì íºõöºëä ìîä òàðèõ àæèë ñàíàñíààð á¿òýæ ¿ð ä¿íòýé àæèë áîëäîãã¿é. Õàðèí ìîä øèíýýð òàðèõààñ èë¿¿òýé îäîî áàéãàà ìîä, óðãàìëàà õàìãààëàí, ò¿ëøèíä õýðýãëýõã¿é áàéõ íü þó þóíààñ ÷ ÷óõàë ãýæ ¿çýæ áàéíà.

Ãàíö íýã ìàë÷èä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýæ óðãàìàë, ìîäîî õàìãààëàõ áèø, àëü áîëîõ îëîí àéë ºðõ ýíýõ¿¿ àðãà õýìæýýã îéëãîæ, èäýâõèòýé îðîëöñîí öàãò øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ àæèëä òîäîðõîé ¿ð ä¿í ãàðàõ áèëýý. Èéìä àëü áîëîõ îëîí õ¿íä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ àðãà, òåõíîëîãèéã ò¿ãýýæ, ñóðòàë÷èëæ, àìüäðàëä õýðýãæ¿¿ëýõ íü ÷óõàë àñóóäàë áîëîí óðãàí ãàð÷ áàéíà.Òà á¿õýíä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýëèéã îðîí íóòàãò íýâòð¿¿ëýõ òàëààð JIRCAS áàéãóóëëàãààñ áîëîâñðóóëñàí òîãòîëöîîã äîîð òàíèëöóóëæ áàéíà.

(1) Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýëèéã àìüäðàëä õýðýãæ¿¿ëæ àæèëëàõ

çîõèñòîé òîãòîëöîî

Í¿¿äýë÷èí ìàë÷äûí õóâüä í¿¿äýëëýæ, ìàë àæ àõóéãàà ýðõëýõ íü ¿íäñýí àæèë íü ó÷ðààñ øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõýýð õè÷íýýí ç¿òãýë ãàðãààä òºäèéëºí ¿ð ä¿íòýé àæèë áîëäîãã¿é áà ¿éëäâýðëýëýý ãýæ áîäîõîä áîðëóóëàõ àðãàà ñàéí ìýäýõã¿é áàéõ ìºí öààøèä òîãòâîðòîéãîîð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ ÷àäàõã¿é áàéõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéäàã.

Òèéìýýñ ìàë÷äàä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ íºõöºë áîëîëöîîã íü áèé áîëãîõ çîõèñòîé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ òàë äýýð çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà õ¿÷, àíõààðàë òàâüæ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.Ýíý óäàà Òàðàãò ñóìàíä òóðøèëòûí æóðìààð õýðýãæ¿¿ëñýí òîãòîëöîîíû òàëààð òàíèëöóóëúÿ.


Çóðàã 4-6 Òàðàãò ñóìàíä øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýëèéã

íýâòð¿¿ëñýí àæëûí á¿ä¿¿â÷

Ýíýõ¿¿ òóðøèëòûí àæëûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà áîëîí ìàë÷äûí õîîðîíä ãýðýý áàéãóóëæ àæèëëàñàí áîëíî. Ýíýõ¿¿ ãýðýýíèé àãóóëãà íü çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà íü ìàë÷äûí ¿éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëøèéã áîðëóóëàõàä çóó÷ëàõ, õàðèí ¿éëäâýðëýã÷èä íü íàéäâàðòàé íèéë¿¿ëíý ãýñýí óòãàòàé áàéëàà. (2) Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýõ òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé ãàçðóóä

Ñóìûí çàõèðãàà áîëîí ñóðãóóëü, öýöýðëýã, ýìíýëýã ãýõ ìýò øàõìàë ò¿ëø õýðýãëýõ áîëîìæòîé áàéãóóëëàãóóä ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã íýâòð¿¿ëæ áîëíî.

Ñóðãóóëü, öýöýðëýã áîëîí ýìíýëýã çýðýã áàéãóóëëàãûí õîîëíû ãàçðóóä í¿¿ðñíèé îðîíä øàõìàë ò¿ëøèéã õýðýãëýõ ìºí áîëîìæòîé. Ìºí óóðûí çóóõíû õàëààëòòàé ãàçðóóäàä í¿¿ðñèéí àñààõ çîðèëãîîð øàõìàë ò¿ëøèéã àøèãëàõûã ñàíàë áîëãîæ áàéíà. Õàðèí øàõìàë ò¿ëøýýð í¿¿ðñèéã îðëóóëàí õýðýãëýõ òîõèîëäîëä äàðààõ îðöûí äàãóó áýëòãýæ õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.

Õ¿ñíýãò 4-5 Óóðûí çóóõàíä õýðýãëýõ øàõìàë ò¿ëøíèé îðö

Ìàòåðèàë Íóíòàã í¿¿ðñ ÁóóöÁàãà õýìæýýíèé

¿õðèéí áààñÓñ

Îðöûí õýìæýý 70% 10% 20%Àëü áîëîõ áàãà õýìæýýãýýð

Ýíý òîõèîëäîëä øàõìàë ò¿ëøíèé áàðüöàëäàõ øèíæèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä áóóö áàãà õýìæýýòýé àøèãëàíà. Äýýðõ õàðüöààãààð îðöûã òîãòîîñîí òîõèîëäîëä øàõìàë ò¿ëøíèé æèí íýìýãäýõ áà áîðëóóëàõ ¿íýý ÷ ¿¿íòýé óÿëäóóëàí òîãòîîõ íü ç¿éòýé.

Øàõìàë ò¿ëøíèé ¿éëäâýðëýëèéã áàãà õýìæýýòýéãýýð ýõëýýä öààøèä òóðøëàãàæèõèéí õýðýýð íýìýãä¿¿ëýõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäãèéã ñàíàõàä èë¿¿äýõã¿é.


(3) Çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí ç¿ãýýñ áýëòãýõ àæèë

Ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä þóíû ºìíº çàõèðãààíä øàõìàë ò¿ëøíèé áîðëóóëàëò, çóó÷ëàë õàðèóöñàí õ¿íèéã òîìèëæ àæèëëóóëàõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Ò¿¿í÷ëýí øààðäëàãà õàíãàõã¿é øàõìàë ò¿ëø ãàðàõ òîõèîëäîë îëîíòàà ãàðàõ ó÷èð ÷àíàðûí õÿíàëòûã õàðèóöàõ áàéíãûí àæèëòàíã òîìèëîõ øààðäëàãàòàé. ×àíàðûí õÿíàëòûã ñóìûí çàõèðãàà ýñâýë ìàë÷äûí äóíäààñ ñîíãîñîí ÷ áîëíî.

Õóäàëäàí àâàëòûí äàíñ òîîöîîã õºòºëæ áóé áàéäàë

Äàíñ òîîöîî õºòëºëòèéí äýâòýð Òºëáºðèéã òºëæ áóé áàéäàë

Çóðàã 4-7 Øàõìàë ò¿ëø áîðëóóëàëòûí ìåíåæìåíò

Òºëáºð òîîöîîã öàã òóõàéä íü òºëºõã¿éãýýñ ¿éëäâýðëýã÷äèéí èäýâõ ç¿òãýëä ñºðãººð íºëººëºõ ìàãàäëàëòàé òóë òºëáºðèéã öàã òóõàéä íü õóãàöààíû äàãóó íàéäâàðòàé òºëæ áàéõ íü ÷óõàë áàéäàã.

(4) Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýëèéã îðîí íóòàãò õýðýãæ¿¿ëýõ

òîãòîëöîîíû ¿ð ä¿í, à÷ õîëáîãäîë

(Äàâóó òàëóóä)Ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã îðîí íóòàãò àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñíýýð çàõèðãààíû áàéãóóëëàãàä îëîí òàëûí àøèãòàé.

Õ¿ñíýãò 4-6 Çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà áîëîí ìàë÷èä ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã

õýðýãæ¿¿ëñíýýð áèé áîëîõ äàâóó òàëóóä

Çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí õóâüä Ìàë÷äûí õóâüä

• ¯éëäâýðëýëèéí õàÿãäàë áîëîõ íóíòàã í¿¿ðñèéã àøèãëàõ áîëîìæ áèé áîëíî.

• Íóíòàã í¿¿ðñèéã öýâýðëýõýä øààðäëàãàòàé çàðäëûã õýìíýíý.

• Í¿¿ðñèéã àñààõàä õýðýãëýäýã ìîä õóäàëäàí àâàõ çàðäëûã õýìíýõ áîëîìæòîé áîëíî.

• ªºðñäèéí îðîí íóòàãò ¿éëäâýðëýñýí øàõìàë ò¿ëøèéã õóäàëäàí àâñíààð îðîí íóòãèéíõàà ýäèéí çàñàãò òîäîðõîé õóâü íýìðýý îðóóëàõ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý.

• Áàãà îðëîãîòîé èðãýäèéã ýäèéí çàñãèéí õóâüä äýìæèõ áîëîìæòîé.

• Ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàë áîëîõ õàÿãäàë í¿¿ðñíèé îëäîöûí õóâüä àñóóäàë ãàðàõã¿é.

• Ñóìûí çàõèðãàà áîðëóóëàëòàíä çîõèöóóëàëò õèéõ ó÷ðààñ àãóóëàõ, õàäãàëàõ øààðäëàãà ãàðàõã¿é.

• Îëíîîð íü õóðààí õàäãàëàõ øààðäëàãà áàéõã¿é ó÷ðààñ õàäãàëàõ áàéð, ãàçðûí òàëààð àñóóäàë ¿¿ñýõã¿é.

• Õóäàëäàí àâàã÷èéã õàéõ àñóóäàëã¿é áºãººä ñóìûí çàõèðãàà õóäàëäàí àâàõ ó÷ðààñ òîãòìîë îðëîãîòîé áîëíî.

• Õýâèéã çàõèðãààíààñ ò¿ð àâ÷ õýðýãëýõ áîëîìæòîé.

(Áàéãàëü îð÷èí áîëîí óðãàìàëä ýýëòýé)


Ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã áîäèò àìüäðàëä õýðýãæ¿¿ëñýí áàéäëûã ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò ñóìûí öýöýðëýãèéí æèøýýí äýýð äîîðõ áàéäëààð ¿ç¿¿ëýâ. Òàðàãò ñóìûí öýöýðëýãò îéðîëöîîãîîð 50 ãàðóé õ¿¿õýä ÿâäàã áºãººä ºäºðò 2 óäàà õîîëëîäîã. Øàõìàë ò¿ëø àøèãëàñíààð öýöýðëýã ñàðä 300 êã í¿¿ðñ áîëîí 1.8 ì3 ò¿ëýýíèé ìîäûã õýìíýæýý. Öýöýðëýã íü æèëèéí 9 ñàðûí òóðøèä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã ó÷ðààñ æèëä 2,700êã í¿¿ðñ, 16.2 ì2 ìîä ò¿ëýýã õýìíýõ áîëîìæòîé þì. Òàðàãò ñóìûí öýöýðëýãèéí õýðýãöýýíä Õàðõîðèí áîëîí Áîãäûí îéí á¿ñýýñ áýëòãýñýí ìîäûã õóäàëäàí àâ÷ õýðýãëýäýã. Ýäãýýð á¿ñ íóòãóóäàä åðäèéí íýã ìîä îéðîëöîîãîîð 0.4 ì3 ýçýëõ¿¿íòýé áàéäàã. ¯¿íèéã æèëä øèëæ¿¿ëýí áîäîæ ¿çâýë, 40 øèðõýã ìîäûã òàéð÷ ò¿ëøèíä õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéæ ÷àäñàí ãýñýí òîîöîî ãàð÷ áàéãàà þì. Ìºí ¿¿íèéã òàëáàéä øèëæ¿¿ëáýë Õàðõîðèí ñóìûí íóòàãò áàéãàà îé ìîä íü äóíäæààð 1 ãà-ä 800 øèðõýã ìîä óðãàæ áàéãàà ãýæ ¿çâýë, 16 ì õ 16 ì òàëáàéí îé ìîäûã îãòëîõîîñ õàìãààëæ ÷àäñàí ãýñýí ¿ã þì. Àéìãèéí õîéä ñóìäûí íóòàãò, ººðººð õýëáýë íóòãèéí õîéä á¿ñ íóòàãò óðãàæ áàéãàà îé ìîä íü îéðîëöîîãîîð 30 ñì-èéí äèàìåòðòýé, 12 ì îð÷èì ºíäºðòýé áàéäàã áºãººä îéðîëöîîãîîð 60-80 æèëèéí íàñòàé áàéãàà íü ìîä íü óðãàõäàà õè÷íýýí îëîí æèë çàðöóóëäàã áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà. Ýíäýýñ õàðàõàä íýãýíò îãòîëæ òàéðñàí îéã áóöààí ñýðãýýõýä äîð õàÿæ 60 æèë øààðäàãäàõ áîëæ áàéíà. Ìîä òàðüæ îéæóóëàõ àæèë íü èõýýõýí õºðºíãº çàðäàë øààðääàã àæèë òóë áàéãàà îé ìîäîî õàìãààëæ òàéð÷ îãòëîõã¿é áàéõ íü õàìãààñ ÷óõàë þì.

(5) Íýâòð¿¿ëæ áóé òîãòîëöîîíû çîõèîí áàéãóóëàëò

Øàõìàë ò¿ëø ¿éëäâýðëýëèéã íýâòð¿¿ëýõ òîãòîëöîîã ººðñäèéí îðîí íóòãèéíõàà íºõöºëä òîõèðóóëàí ººð÷ëºí õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áèçýý.

1) Õóðèìòëàë áóé áîëãîõ õýëáýð

Øàõìàë ò¿ëøèéã õóäàëäàí àâàõ øèðõýãèéí ¿íèéã 25 òºãðºã ãýæ òîãòîîñîí òîõèîëäîëä íýã øèðõýãýýñ 5 òºãðºãèéã çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà õóðèìòëàë áîëãîí öóãëóóëíà. Øàõìàë ò¿ëøíèé ìåòàë õýâ íü 25,000 òºãðºã áàéäàã. Øèðõýã òóñ á¿ðýýñ 5 òºãðºã õóðèìòëóóëàõ òîõèîëäîëä îéðîëöîîãîîð 5,000 øèðõýãýýñ 1 øèðõýã ìåòàë õýâ õóäàëäàí àâàõ õóðèìòëàë áèé áîëíî. Èéìýðõ¿¿ áàéäëààð õóðèìòëàë áèé áîëãîâîë çàõèðãààíû áàéãóóëëàãóóä áàãà áîëîâ÷ ìåòàë õýâíèéõýý òîîã íýìýãä¿¿ëýýä ÿâàõ áîëîìæ áèé áîëîõ þì. 2) Õóâèéí õýâøëèéíõýíòýé õàìòàð÷ àæèëëàõ õýëáýð

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ñóìûí òºâèéí îéðîëöîî ¿éëäâýð, áàíê çýðýã óóðûí çóóõíààñ õàëààëò àâäàã áàéøèí áàðèëãóóä îëíîîð íýìýãäýæ í¿¿ðñíèé õýðýãëýý ºññººð áàéíà. Èéìä ýíý óäàà ñàíàë áîëãîæ áàéãàà òîãòîëöîîã õóâèéí õýâøëèéíõýí ÷ ìºí àäèë àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áîëíî. Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìàíä ìàë÷äûí á¿ëýã áîëîí áàíê õîîðîíäîî ãýðýý áàéãóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ õóâèëáàð áàñ áèé. Íýí ò¿ð¿¿íä çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà íü ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëæ òóðøñàíû äàðàà áîëîìæèò, ¿ð àøèãòàé çàãâàðûã ãàðãàæ õóâèéí õýâøëèéíõýíä õàìòàð÷ àæèëëàõûã ñàíàë áîëãîõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéæ áîëîõ þì.

ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò ñóìàíä øàõìàë ò¿ëøèéã ¿éëäâýðëýõ òºñºë àíõ õýðýãæñýí áºãººä “ªâºðõàíãàé àéìãèéí 2003 îíû ýäèéí çàñàã, íèéãìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýë” (ªâºðõàíãàé àéìãèéí èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðëûí 2008 îíû 12-ð ñàðûí 26-íèé ºäðèéí òîãòîîëîîð áàòëàãäñàí)-ä óã àæûã äýìæèæ íèéò 7 ñóìäûí ñóðãóóëü, öýöýðëýã, ýìíýëýã çýðýã áàéãóóëëàãóóäàä õýðýãæ¿¿ëæ áîäèò àæèë áîëãîñîí áèëýý.


Çóðàã 4-8

ªâºðõàíãàé àéìãèéí èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðëûí 2008 îíû 12-ðñàðûí 26-íû ºäðèéí òîãòîîëèéí õàâñðàëò

4.3 Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé áîëîìæèò ýõ ¿¿ñâýð

(1) Áèî õèé Áèî õèéã èñãýõèéí òóëä ò¿¿õèé ýäèéã èñýëäýõ òåìïåðàòóðò (35~37 õýì) òîãòìîë áàéëãàõ õýðýãòýé. Áèä ìàëûí áóóöûã 7~8-ð ñàðä èñãýæ òóðøñàí áà áàãàõàí äºë ãàðàõóéö èññýí áºãººä ò¿¿íýýñ èõ õýìæýýíèé õèé ãàðãàõûí òóëä èñýëò ÿâàãäàõ ñàâûã òîìñãîõ òóñãàé çîðèóëàëòààð çîõèîí á¿òýýõ øààðäëàãà ãàð÷ áàéñàí. Èéì òºðëèéí ýð÷èì õ¿÷èéã ìàë÷èä çºâõºí äóëààíû óëèðàëä àøèãëàõ áîëîìæòîé òóë õýðýãëýý íü õÿçãààðëàãäìàë þì. Ìºí õèéã àøèãëàõûí òóëä ãýðèéí çóóõûã øèíý÷ëýõ øààðäëàãàòàé áîëîõ ó÷ðààñ ìàë÷äûí ºðõèéí õýðýãëýýíä áèî õèéã ºíººãèéí íºõöºëä àøèãëàõ õÿçãààðëàãäìàë þì.

(2) Íàð, ñàëõèíû ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðÍàð, ñàëõèíû ýð÷èì õ¿÷èéã àøèãëàõàä òîäîðõîé õýìæýýíèé õºðºíãº, ìºíãº øààðäëàãàòàé áàéäàã. Îäîîãîîð ìàë÷äûí àøèãëàæ áóé òåõíîëîãè íü ºðõèéí ãýðýëò¿¿ëýã, çóðàãò, ðàäèî çýðãèéã àæèëëóóëàõàä ¿íäñýíäýý àøèãëàãäàæ áàéãàà áºãººä áà õîîë, öàé áýëòãýõ çýðýãò àøèãëàõ òºâøèíä õ¿ðýýã¿é áàéíà. Èéìýýñ ýíýõ¿¿ òåõíîëîãèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ óëìààð öàõèëãààí çóóõûã àæèëëóóëàõàä àøèãëàõ áàéäëààð øèéäýõ øààðäëàãàòàé þì.

(1) Ñàëõèíû ýð÷èì õ¿÷ àøèãëàõ áàéäàëªíººäðèéí áàéäëààð ìàë÷èä ñàëõèíû ýð÷èì õ¿÷èéã íàðíû ýð÷èì õ¿÷òýé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé áàãà àøèãëàæ áàéãàà áºãººä ýíý íü ýäãýýð òºõººðºìæèéí ¿íý õàíø, òýýâýðëýõ áîëîìæ çýðãýýñ ¿íäñýíäýý øàëòãààëæ áàéíà. Ñóóðèí, õàãàñ ñóóðèí ãàçðóóäàä ñàëõèíû ýð÷èì õ¿÷ àøèãëàõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.

(2) Íàðíû ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýýÑ¿¿ëèéí ¿åä ìàë÷äûí äóíä õàìãèéí èõ õýðýãëýãäýæ áàéãàà öàõèëãààíû ýõ ¿¿ñâýð áºãººä îðîí íóòàãò ÷ õóäàëäàæ àâàõ áîëîìæòîé. Íàðíû ýð÷èì õ¿÷íèé òîíîã, òºõººðºìæèéí àøèãëàëòûí óðñãàë çàðäàë õàðüöàíãóé áàãà áàéäàã. Íàðíû


õàâòàí øîðîîí øóóðãà, õ¿÷òýé ñàëõèíä øèäýãäýæ ýâäðýõýýñ áîëãîîìæëîõ øààðäëàãàòàé. Ýíýõ¿¿ ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãëàõ ººð íýãýí õýðýãöýý áîë áýë÷ýýðèéí õóäàãò àøèãëàõ ÿâäàë þì.Áåíçèí øàòàõóóí çàðöóóëæ ìîòîðîîð àæèëëàäàã õóäãóóä íýëýýä áàéäàã áà ýíý íü çàðäàë èõ øààðäàãääàã. Èéìýýñ íàðíû ýð÷èì õ¿÷ àøèãëàí õóäãèéí óñ òàòàõ áîëîìæûã äîîð ¿ç¿¿ëýâ.

2009 îíû 5-ð ñàðààñ áýë÷ýýðèéí ã¿íèé õóäãèéã íàðíû ýð÷èì õ¿÷ àøèãëàí àæèëëóóëàõààð òóðøñàí íü ¿ð ä¿íòýé áîëæ îäîîã õ¿ðòýë àøèãëàãäàæ áàéíà. [ Íàðíû ýð÷èì õ¿÷ ãàðãàõ òºõººðºìæèéí èæ á¿ðäýë ]

• 70âàòò-èéí íàðíû õàâòàí- 3ø• 1200âàòò.öàã-èéí çàé 3-èéã õîëáîíî• Õ¿÷äýë ºñãºã÷ —(1000âîëüò)• Óñ òàòàõ øàõóóðãà

70âàòò-èéí íàðíû õóðààãóóð áóþó õàâòàíãààð 1200âàòò.öàã-èéí çàéã öýíýãëýõ òîõèîëäîëä ºâºë ãýãýýòýé áàéõ õóãàöààã 7 öàã ãýâýë çàé á¿ðýí öýíýã àâàõàä 3 ºäºð øààðäëàãàòàé þì. Òýãâýë 1 øèðõýã á¿ðýí öýíýãäýãäñýí áàòàðåéãààð 3 ºäºð õóäãààñ óñ òàòàõ áîëîìæòîé. [ Õóäãèéí ¿ç¿¿ëýëò]

• Õóäãèéí àìíû ãîë÷ 1ì, ã¿í 9ì, óñíû ò¿âøèí 7ì • Õóäãèéí óñàí ñàíãèéí áàãòààìæ 1600ë• Øàõóóðãàíû á¿òýýìæ 0.87 ë/ñåê• Øàõóóðãûã 30 ìèíóòààð ºäºðò 2 óäàà àæèëëóóëæ àøèãëàõ áîëîìæòîé

[¯íý ºðòºã, çàðäàë]

• Íàðíû çàéí èæ á¿ðäýë (Íàðíû õàâòàí, çàé, öàõèëãààíû õàéðöàã) 920.000 òºã x 3ø=2,760,000òºã• Õ¿÷äýë ºñãºã÷ - (Òàéâàíü) 800.000 Òºã• Óñíû øàõóóðãà -(Õÿòàä) 100.000Òºã Íèéò 3.660.000òºã

[Öààøäûí ñóäàëãàà]

ªäðèéí öàãò íàðíààñ õóðèìòëóóëæ áîëîõ ýð÷èì õ¿÷íèé íººö, õýìæýý áîëîí òîäîðõîé õóãàöààíä àøèãëàãäàõ ýð÷èì õ¿÷íèé çàðöóóëàëò çýðãèéã íàðèéâ÷ëàí òîãòîîæ äýýðõè çàðäëóóäûã áàãàñãàõ áîëîìæûã ñóäëàõ øààðäëàãàòàé.

Çóðàã 4-9 Õóäàãò íàðíû ýð÷èì õ¿÷íèé òºõººðºìæ ñóðèëóóëñàí áàéäàë

à) Ãàäíà òàë á) Äîòîð òàë


Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òåõíîëîãè


5.1 Îðøèë

Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõûí òóëä îðîí íóòãèéí õºäºº àæ àõóéí õ¿ðýýíä õàìðàãäàõ àñóóäëóóä áóþó áàéãàëü, íèéãýì, õ¿í àì, ìàòåðèàëûí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí íººö áîëîëöîîíû íºõöºë áàéäëûã ñóäàëæ, áýë÷ýýð àøèãëàëòûí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ çîðèëãî òàâüæ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé. Òóñ á¿ëýãò ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí àðãà áàðèëûã ñàéæðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû çîðèëãî, ìàëûí ¿¿ëäýð óãñàà, ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí á¿òýö, ìåíåæìåíòèéí àøèã îðëîãûí á¿òýö çýðýã á¿õèé ë òàëààñ íü ñóäàëñíû ¿íäñýí äýýð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òåõíîëîãèéã òàéëáàðëàíà. Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýýíèé òàëààð áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òºëºâëºãººíèé óäèðäàìæèä äóðüäñàí áàéãàà. Óðãàìëûí íºõºí ñýðãýýëò, óñíû ýõ ¿¿ñâýð íýýõ çýðýã òåõíîëîãèéí òàëààð ÷ ýíýõ¿¿ çààâàðò äóðüäëàà. (Çóðàã 5.1)

Çóðàã 5-1 Áýë÷ýýðèéí äààöûã áàãàñãàõàä ÷èãëýñýí ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíò

Ýíýõ¿¿ á¿ëýãò äóðäàæ áóé ãîë àñóóäëóóä

Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ

Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ àðãà õýìæýý

Ãàð÷èã Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí àðãà õýìæýý

1. Ìàëûí òîî òîëãîé* Ýì ìàëûí õàðüöààã òýíöâýðòýé áàéëãàõ* Îðîí íóòãèéí áàéãàëèéí íººöºä òîõèðóóëæ ñ¿ðãèéí á¿òöèéã çîõèñòîé áîëãîõ* Áýë÷ýýðèéí äààöàä òîõèðóóëæ ìàë ñ¿ðãèéã ºñãºõ

2. Ìàëûí àøèã øèì

3. Òºñºâ

* ªâëèéí óëèðàëä òýæýýëèéí õîìñäîëîîñ øàëòãààëñàí òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëàõ * Ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëæ íýã òîëãîé ìàëààñ àâàõ àøèã øèìèéã äýýøë¿¿ëýõ

* Õºãøèí ìàëàà çààçàëæ ìàëûã çàõ çýýëèéí ýðãýëòýä îðóóëàõ* Ìàëààñ ãàäíà áóñàä îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýðèéã áèé áîëãîõ * Òýìäýãëýë õºòºëæ ìåíåæìåíòèéã õÿíàõ

Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òóõàé

Ãàð÷èã Ñýäýâ

1. Ìàëûí òîî òîëãîé (Ñ¿ðãèéí á¿òýö/ýì, ýð

ìàëûí òîî ãýõ ìýò)

* Ñ¿ðýãò ýçëýõ ýì ìàëûí õàðüöàà ºíäºð* Òàâàí õîøóó ìàëûí äîòðîîñ ÿëàíãóÿà ÿìààíû òîî òîëãîé íýìýãäñýí* Òóõàéí òîäîðõîé íóòàãò ìàëûí òîî òîëãîé

áýë÷ýýðèéí äààöààñ õýòýðñýí

2. Ìàëûí àøèã øèì (¿éëäâýðëýë, õóäàëäàà)

3. Òºñºâ

* Òºë ìàëûí õîðîãäîë èõ* Ìàëàà áîðëóóëàõ ¿ç¿¿ëýëò áàãà

* Õºãøèí ìóó ìàëàà ãîëëîí çààçàëäàã

* Øàòàõóóíû çàðäàë ìåíåæìåíòýä äàðàìò ¿ç¿¿ëäýã * Ìàë íü çóä çýðýã áàéãàëèéí ãàìøèãò ýðñäýë èõòýé* Ìàë íü îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýð áîëäîã* Òýìäýãëýë õºòëºõ çýðýã ìåíåæìåíòèéí õÿíàëò áàéõã¿é


5.2 ¯íäýñëýë • Çîðèëãî

Ìîíãîë÷óóä áàéãàëèéí áýë÷ýýðò í¿¿äëèéí ìàë àæ àõóé ãîëëëîí ýðõýëäýã. Áýë÷ýýðèéã óäààí õóãàöààíä òîãòâîðòîé àøèãëàõûí òóëä ìàë÷èä òºëºâëºãººòýé í¿¿æ, ºâñíèé ãàðöàä àíõààð÷ áàéõã¿é áîë óðãàìàëæëûí äîðîéòîë ÿâàãäàí, óëìààð èéì íºõöºëä ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã òîãòâîðòîé õºãæ¿¿ëýõýä áýðõøýýëòýé. Ìîíãîë îðîí çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæñýíýýñ õîéø ìàëûí òîî òîëãîéã õÿçãààðëàõã¿é ÷ºëººòýé áîëñíîîð ìàëûí òîî èõýýð íýìýãäýæ, óëìààð ãàçàð íóòãààñàà øàëòãààëàí ìàëûí òîî òîëãîé áýë÷ýýðèéí äààöààñ õýòýðñíýýñ

óðãàìàëæëûí äîðîéòîë áèé áîëîõ íºõöºë á¿ðäæýý. Òàëõëàãäñàí áýë÷ýýðèéã àíõààðàõã¿é îðõèñíîîñ ãàí, çóä çýðýã áàéãàëèéí ãàìøèã í¿¿ðëýõýä ¿íäñýí õºðºíãº áîëîõ ìàë ñ¿ðãýý ÷ àëäàõ àþóëòàé. Ìàëûí òîî òîëãîéã áýë÷ýýðèéí äààöàä òîõèðóóëàí ºñãºæ, ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ çýðãýýð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Ãýñýí õýäèé ÷ ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõààð àæèëëàæ áàéãàà áîäèò æèøýý áàðàã áàéõã¿é áàéãàà íü ºíººãèéí áîäèò áàéäàë þì. Ìàë÷äûí õóâüä ÷ ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ àðãà áàðèëûí òàëààð òîäîðõîé ìýäëýã, ìýäýýëýë õîìñ, çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä ÷ ò¿¿íèéã ñàéòàð òàéëáàðëàí òàíèóëæ çààâàð÷ëàõ ÷àäàìæ õàðààõàí äóòìàã áàéäàëòàé áàéíà. Òóñ á¿ëýãò áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä òóëãóóðëàí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òàëààð îéëãîõ àðãà, ìåíåæìåíò òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõ äàðààëëûí òóõàé ºã¿¿ëíý. Ìºí ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõûí òóëä ÿìàð á¿òýö, õýëáýðýýð ìàë àæ àõóé ýðõëýâýë îíîâ÷òîé áîëîõ, ìåíåæìåíòèéí åðºíõèé áîäèò áàéäëûí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ çàãâàð æèøýý, ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí îðëîãî çàðëàãûã ÷ ìºí òîîöîæ ñóäàëñàí. Ìºí òóñ á¿ëýãò íýã õîíèíîîñ îëîõ àøèã, ìàë÷èí ºðõèéí îðëîãî çýðãèéã ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëòûí äàãóó òîîöñîí. Ýäãýýðèéí áîäèò òîîí ¿ç¿¿ëýëò íü ñóì, áàãèéí ò¿âøèíä îíîãäîõ ìàë÷èí ºðõèéí òîî, ìàëûí òîî òîëãîé, ºðõèéí îðëîãûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé þì.

5.3 Õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã áîëîí ìåíåæìåíò

òºëºâëºãººíèé äàðààëàë

Ìåíåæìåíòèéí àðãà áàðèëûã ñàéæðóóëàõûí ãîë çîðèëò íü áýë÷ýýðèéí äààöûã áàãàñãàõàä ÷èãëýñýí ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Ìàë÷èä áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ îðîí íóòãèéí çàõèðãààíû àæèëòíóóäûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã áîëîí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãººíèé äàðààëëûã çóðàã 5.2–ò ¿ç¿¿ëýâ.

Äîîðõè òåõíîëîãèéí çààâðûã áóñàä á¿ëýãò îðóóëàâ.

Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí õÿíàëòûã

ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýý

1. Áýë÷ýýð àøèãëàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ óäèðäàìæ

Îðîëöîîíû á¿õèé ë õýëáýðýýð áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëæ, àìüäðàëä õýðýãëýõ

2. Òåõíîëîãèéí çààâàð Óðãàìàëûã íºõºí ñýðãýýõ,óñíû ýõ

¿¿ñâýðèéã íýýõ, ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷èéã àøèãëàõ


5.3.1 Õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã

Ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõàä ñóì áîëîí áàãèéí äàðãûí çààâàð÷èëãààã ìàë÷äûí îðîëöîîòîé áîëîâñðóóëæ, ò¿¿íèéã ñóì ýñâýë àéìãèéí çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä äýìæèæ, óäèðäàæ õýðýãæ¿¿ëíý.Õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñ òóñ á¿ðèéí ã¿éöýòãýõ ãîë ¿¿ðãèéã äîð äóðüäâàë:

(1) Ìàë÷èí Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõàä ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ, ñóìààñ çîõèîí áàéãóóëæ áóé ñóðãàëò, ñåìèíàðò èäýâõòýé îðîëöîæ, õýðýãæèõ áîëîìæòîé òºëºâëºãººã æèë á¿ð áîëîâñðóóëíà. Ìºí ñóìûí çàõèðãààíû àæèëòíû çààâàð÷èëãààíû äàãóó ººðèéí ìåíåæìåíòèéí òàëààð òýìäýãëýë õºòëºõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý.

(2) Áàã (Áàãèéí çàñàã äàðãà, áàãèéí èðãýäèéí íèéòèéí õóðëûí äàðãà)Ìàë÷èí ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûã íýãòãýí ä¿ãíýæ àìüäðàëûí áîëîìæ òààðóó ºðõºä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ õ¿ñýëòèéã ñóìàíä ãàðãàíà. Áàãèéí èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðëààð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãººã õýëýëöýæ øèéäâýðëýíý.

(3) Ñóì (Ñóìûí äàðãà, ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõòàé õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñ)Ñóì íü àéìãèéí ñàíõ¿¿ä ò¿øèãëýí àìüäðàëûí áîëîìæ òààðóó ºðõºä àìüæèðãààã íü äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí çààâàð, áîäèò äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çýðãýýð òóñëàìæ ¿ç¿¿ëíý. Àéìãààñ çààâàð, çºâëºãºº àâ÷ ìàë÷èí, áàã çýðãýýñ õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñèéã öóãëóóëàí, ñóðãàëò, ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëíà. Ñóìûí ãàçàð àøèãëàëòûí òºëºâëºãºº, ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ áîäëîãî áîëîâñðóóëæ ìàë÷äûí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõàä çààâàð÷èëãàà ºãíº.

(4) Àéìàã (Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãººòýé õîëáîîòîé õ¿ì¿¿ñ)Àéìàã íü ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëàõ àñóóäëûã òóñãàñàí àéìãèéí ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ òºëºâëºãºº çîõèîíî. Æèë á¿ðèéí 12 ñàðûí ìàë òîîëëîãîîñ øàò á¿ðä ÿëãààòàé îðëîãûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëæ, ñóìûí ãàçàð àøèãëàëò, ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàëòûã óäèðäàõ çýðýã ¿¿ðýãòýé.Ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãºº òóñ á¿ðèéã íýãòãýí ä¿ãíýæ, àéìãèéí õýìæýýíä áàéâàë çîõèõ ìàëûí òîî òîëãîéí äýýä õýìæýýã òîãòîîíî.


Çóð

àã

5-2

Ìàë

àæ

àõ

óé

í ì

åí

åæ

ìåí

òè

éã

òº

ëº

âë

ºõ ä

àð

ààë

àë

áî

ëî

í õ

îë

áî

ãäî

õ õ

¿ì

¿¿ñè

éí

ã¿é

öýòãý

õ ¿

¿ð

ýã

Õýð

ýãæ

¿¿ë

ýõ ä

àð

ààë

àë

Õî

ëá

îãä

îõ õ

¿ì

¿¿ñè

éí

¿¿

ðýã

Ìàë

÷è

í

Áàã

Ñóì

À

éì

àã

Ñóäàëãàà1.

ªíººãè

éí

áàé

äàë

ää

¿íø

èíæ

èë

ãýý

õèé

õª

íººãè

éí á

àé

äàë

ä ä

¿í ø

èíæ

èë

ãýý õ

èé

õ

2.

Ìåíåæ

ìåíòè

éí

áîä

èò

áàé

äàë

,ì

àë

àæ

Ìåíåæ

ìåíòè

éí á

îä

èò

áàé

äàë

, ì

àë

àæ

àõó

éí ¿

éë

äâýðë

ýëè

éí ñó

äàë

ãàà ç

ýðãý

ýñ

ìåíåæ

ìåíòè

éí º

íººãè

éí á

àé

äë

ûã

îé

ëãî

æ

ìýä

ýõ

•Á

ýðõø

ýýë

òýé

àñó

óäë

ûã

òîä

ðóó

ëæ

Áýðõø

ýýë

òýé

àñó

óäë

ûã

òîä

ðóó

ëæ

Áýðõø

ýýë

òýé

àñó

óäë

ûã

òîä

ðóó

ëæ

ø

èé

äâýðë

ýõ

•Ñóð

ãàë

ò, ñ

åì

èíàðò

îðîë

öîæ

ºíººãè

éí

áàé

äë

ûã

îé

ëãî

õ

•Ñóä

àë

ãààíä

îðîë

öîõ

• Ñ

óäàë

ãààíä

îðîë

öîõ

• Ñ

óðãà

ëò,

ñåì

èíàðò

îðîë

öîæ

ºíººãè

éí

áàé

äë

ûã

îé

ëãî

õ

•

Ñóä

àë

ãàà õ

ýðýãæ

¿¿ë

ýõ

•

Ñàíàë

àñó

óëãà

ÿâóó

ëæ

• Ñ

àíàë

àñó

óëãà

ÿâóó

ëæ

á

îä

èò

áàé

äë

ûã

òîä

îðõî

éë

îõ

áîä

èò

áàé

äë

ûã

òîä

îðõî

éë

îõ

òîä

îðõî

éë

îõ

òîä

îðõî

éë

îõ

•Ñàíàë

àñó

óëãà

áîë

îí

ñóðãà

ëòà

íä

ñóð

ãàë

òàíä

ñóðãà

ëòà

íä

îðîë

öîõ

Òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ

Ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ, áîäëîãî, òºëºâëºãººã ýðãýæ õàðàõ

->

2.

Ìå

íåæ

ìå

íòè

éã

ñàé

æðóó

ëà

õ á

îä

ëî

ãî

●Î

ðîí

íóò

ãèé

ííººö

áîë

îë

öîî,

●Î

ðîí

íóò

ãèé

ííººö

áîë

îë

öîî,

Îðîí í

óòãè

éí í

ººö

áîë

îë

öîî,

îíö

ëîãè

éã

ñóä

àë

æ

ì

àë

ûí ¿

¿ëä

ýð

óãñ

àà

ã ø

èé

äâýðë

ýõ

●Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

á¿ò

ýýì

æè

éã

äýýø

ë¿¿

ëýõ

●Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

á¿ò

ýýì

æè

éã

äýýø

ë¿¿

ëýõ

Ì

åíåæ

ìåíòè

éí á

¿òýýì

æè

éã

äýýø

ë¿¿

ëýõ

çî

ðè

ëãî

îð ì

àë

ûí à

øè

ã ø

èì

èé

í ¿

éë

äâýðë

ýëè

éã

ø

èé

äâýðë

ýõ

•Ì

àë

÷è

íºðõè

éí

îðë

îãû

ãíýì

ýãä

¿¿ë

ýõ Ì

àë

÷è

íºðõè

éí

îðë

îãû

ãíýì

ýãä

¿¿ë

ýõÌ

àë

÷è

í º

ðõè

éí î

ðë

îãû

ã íýì

ýãä

¿¿ë

ýõýõ

•Ñ

àíàë

àñó

óëãà

, Ñ

àíàë

àñó

óëãà

,Ñ

àíà

ë à

ñóóë

ãà,

ñóðãà

ëòà

ä

îðîë

öîõ

•Ì

åíåæ

ìåíòè

éã

Ì

åíåæ

ìåíòè

éã

Ìåíåæ

ìåíòè

éã

ñàé

æðóó

ëàõ

çîðè

ëòû

ã

øè

éä

âýðë

ýõ

• Ñ

àíàë

àñó

óëãà

,

ñ

óðãà

ëòà

ä î

ðîë

öîõ

• Ñ

àíàë

àñó

óëãà

, ñó

ðãà

ëò

çîõè

îí

áà

éãó

óëà

õ

• Ì

àë

ûí ¿

¿ëä

ýð ó

ãñààã

øè

éä

âýðë

ýõ

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

á

¿òýýì

æè

éã

äýýø

ë¿¿

ëýõ

• Ñ

àíàë

àñó

óëãà

, ñ

óðãà

ëòà

ä î

ðîë

öîæ

,

ì

àë

ûí ¿

¿ëä

ýð, ì

åíåæ

ìåíòè

éí

á

¿òýýì

æè

éã

íýì

ýãä

¿¿ë

ýõ, ì

åíåæ

ìåíòè

éã

ñ

àé

æðóó

ëàõ

çîðè

ëòû

ã óä

èðä

àí

ç

ààâàð÷ë

àõ

3. Ì

àë

àæ

àõó

éí ì

åíåæ

ìåíòè

éí ò

ºë

ºâë

ºãº

º

• Ì

àë

àæ

àõó

é ý

ðõë

ýõ ò

ºë

ºâë

ºãº

º

• Ãà

çàð à

øè

ãëàë

ò(á

ýë÷ýýð à

øè

ãëàë

ò)-û

í

òºë

ºâë

ºãº

º

• Ì

àë

ûí ã

àðàë

òàé

á¿ò

ýýãä

ýõ¿¿

í ¿

éë

äâýðë

ýõ

òºë

ºâë

ºãº

º

• À

æë

ûí òº

ëºâë

ºãº

º

• Á

àé

ãóóë

àì

æ á

èé

áîë

ãîõ

òºë

ºâë

ºãº

º

• Ò

ºñº

â ò

ºë

ºâë

ºõ

çýðýã

•Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

ò

ºë

ºâë

ºãº

º

á

îë

îâñð

óóë

àõ

•Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

Ìåíåæ

ìåíòè

éí

Ìåíåæ

ìåíòè

éí

òº

ëº

âë

ºãº

º

á

îë

îâñð

óóë

àõà

äá

îë

îâñð

óóë

àõà

ä

òó

ñëàõ

• Á

àãè

éí

èðãý

äè

éí

èðãý

äè

éí

èðãý

äè

éí

òº

ëººë

ºã÷

äè

éí

õó

ðë

àà

ð

ì

åíåæ

ìåíòè

éí

òº

ëºâë

ºãº

ºã

áàòë

àõ

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éí

òºë

ºâë

ºãº

º

á

îë

îâñð

óóë

àõà

ä ò

óñë

àõ

• À

éì

ãèé

í ñ

àíõ¿

¿ãè

éí ò

¿âø

èíã

ò

îä

îðõî

éë

îõ

• À

éì

ãèé

í ì

àë

àæ

àõó

éã

õºãæ

¿¿ë

ýõ

ò

ºë

ºâë

ºãº

ºã

øè

éä

âýðë

ýõ

Õýðýãæèëò áîëîí ìîíèòîðèíã

<-

4. Õ

ýð

ýãæ

èë

ò á

îë

îí

ìî

íè

òî

ðè

íã

• Ì

àë

÷è

ä ì

àë

àæ

àõó

éí ì

åíåæ

åì

åíòè

éí ò

àë

ààð

ò

ýì

äýãë

ýë õ

ºòë

ºõ

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éã

ñàé

æðóó

ëàõ

íºõö

ºë

ä

ì

îíè

òîðè

íã

ñóä

àë

ãàà õ

èé

õ

• Ì

àë

àæ

àõó

éí

ì

åíåæ

åì

åíòè

éí

ò

àë

ààð

ò

ýì

äýãë

ýë õ

ºòë

ºõ

• Ì

åíåæ

åì

åíòè

éí

ò

ºë

ºâë

ºãº

ºã

çàñà

æ

ñ

àé

æðóó

ëàõ

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éí á

îä

èò

á

àé

äàë

ä ì

îíè

òîðè

íã

ñó

äà

ëãà

à

õý

ðýãæ

¿¿ë

ýõýä

õàì

òðàí

õýðýãæ

¿¿ë

ýõýä

õàì

òðàí

àæ

èë

ëàõ

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éí á

îä

èò

áàé

äàë

ä

ì

îíè

òîðè

íã

õýðýãæ

¿¿ë

ýõ

• Ì

îíè

òîðè

íãè

éí ¿

ð ä

¿íä

àíàë

èç

õèé

í

ì

åíåæ

ìåíòè

éã

ñàé

æðóó

ëàõ

àæ

ëû

ã

ó

äè

ðä

àõ

• Ì

åíåæ

ìåíòè

éã

ñàé

æðóó

ëàõ

á

îä

ëîãî

, òº

ëºâë

ºãº

ºã

õÿíàí

ñ

àé

æðóó

ëàõà

ä ò

óñë

àõ

• ß

äóó

ºðõº

ä ò

óñë

àõ

• Á

óñàä

àé

ìàãò

àé

áýë

÷ýýð à

øè

ãëàë

òûí

ò

ºë

ºâë

ºãº

ºã

çºâø

èë

öºõ

• Ì

åíåæ

åì

åíòè

éí

òºë

ºâë

ºãº

ºã

çàñà

æ

ñ

àé

æðóó

ëàõà

ä ñ

óìä

çà

àâàð÷è

ëãà

à º

ã÷

ò

óñë

àõ


5.3.2 Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ

òºëºâëºãººíèé äàðààëàë

Ýõëýýä ìàë àæ àõóéí ýðõëýëòèéí áîäèò áàéäàë, ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí ºíººãèéí áàéäëûã ñóäëàí ä¿í øèíæèëãýý õèéæ, ìåíåæìåíòýä òóëãàð÷ áóé áýðõøýýë¿¿äèéã òîäîðõîéëíî. Òýãýýä îðîí íóòãèéí íººö áîëîëöîî, îíöëîãèéã ñóäàëæ òóõàéí îðîí íóòãèéí ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí îð÷èíä òîõèðñîí ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã (öààøèä “Ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëàõ ñòðàòåãè áîäëîãî”ãýíý) ñîíãîæ, ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéã øèéäâýðëýæ, íèéãýì ýäèéí çàñãèéí òàëààñ íü ÷ ìàë÷èí ºðõèéí îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýðèéã íýìýãä¿¿ëýõ¿éö ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ ñòðàòåãè áîäëîãî áîëîâñðóóëíà.Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ ñòðàòåãè áîäëîãîä ¿íäýñëýí ìàë àæ àõóé ýðõëýëò, ºâñ òýæýýëèéí õàíãàëò, ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë, õºäºëìºð, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò, õºäºº àæ àõóé ýðõëýëòèéí òºñºâ çýðãèéã òºëºâëºíº.

Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº áýëýí áîëñíû äàðàà ìàë÷äàä ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òóõàé òýìäýãëýë õºòºëæ áàéõ òàëààð çààâàð÷èëãàà ºã÷, ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí ìîíèòîðèíã ñóäàëãàà õèéíý. Ìîíèòîðèíã ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä àíàëèç õèéí íýãòãýí ä¿ãíýæ, ÿìàð íýãýí àñóóäàë áàéâàë ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ áîäëîãî, òºëºâëºãººã ýðãýí õàðæ çàëðóóëàõ øààðäëàãàòàé.

(1) ªíººãèéí áàéäëûí òóõàé îéëãîëò, ò¿¿íä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ

1) Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí ºíººãèéí áàéäëûí òàëààðõ îéëãîëòÌàë÷äààñ àñóóæ òîäðóóëàõ çàìààð ìåíåæìåíòèéí ºíººãèéí áàéäëûã îéëãîæ ìýäíý. Ìàë÷èä ººðñäèéí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òýìäýãëýë õºòºëæ áàéãàà íü òóí öººõºí. Óëìààð ¿íýí çºâ òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéã ìýäýõýä ìàø õ¿íäðýëòýé áàéäàã íü ºíººãèéí áîäèò áàéäàë áîëîîä áàéíà. Þóíû ºìíº õ¿ñíýãò 5.1-ýýñ åðºíõèé áàéäëûí òàëààð îéëãîëò àâàõ áóéçàà. Ñóìûí æèë á¿ðèéí 12ñàðä ÿâóóëäàã ìàëûí òîî òîëãîéí ñóäàëãààã ÷ àøèãëàâ. Ìàë÷äààñ àñóóæ òîäðóóëàõ ìåíåæìåíòèéí åðºíõèé áîäèò áàéäàë áîëîí îðëîãî, çàðäëûí òàëààðõ ñóäàëãààíû àñóóëò íü:

1) ìàëûí òîî òîëãîé 2)ìàëûã ºðõèéí õ¿íñýíä õýðýãëýõ, õóäàëäàõ3) õºäºº àæ àõóéí áà ìàë àæ àõóéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóäàëäàà 4) ìàë àæ àõóé ýðõëýõ ìåíåæìåíòèéí çàðäàë, 5) àìüæèðãààíû çàðäàë ã.ì.

Õ¿ñíýãò 5-1 Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí ñóäàëãààíû ìàÿãò.

Ñóìûí íýð::Áàãèéí íýð::

ªðõèéí òýðã¿¿íèé íàñ:òýðã¿¿íèé íàñ:èé íàñ::

Àì á¿ë:: Ñóðäàã îþóòíû òîî::


I. Ìàëûí òîî òîëãîé. Ìàëûí òîî òîëãîé

1. Õîíü Íèéò + + òîëãîé 2. ßìàà Íèéò + + òîëãîé

Àãóóëãà

Õóö òîëãîé

Àãóóëãà

Óõíà òîëãîé

Ýð õîíü♂ òîëãîé Ýð ÿìàà♂ òîëãîé

♀Ýì õîíü òîëãîé ♀ òîëãîé

Äýëãýðýíã¿é

Òóõàéí æèëèéí òºëëºõ õîíèíû òîî

òîëãîé


Òóõàéí æèëèéí òºëëºõ ÿìààíû òîî

òîëãîé

Äàðàà æèëýýñ àíõ õóðãàëàõ õîíèíû òîî

òîëãîéÄàðàà æèëýýñ àíõ èøèãëýõ ÿìààíû òîî

òîëãîé

Òóõàéí æèëä òºëëºõ òºëèéí òîî

+ òîëãîéÒóõàéí æèëä òºëëºõ òºëèéí òîî

+ òîëãîé

ýð♂ òîëãîé ýð♂ òîëãîé

ýì♀ òîëãîé ýì♀ òîëãîé

Òºëèéí õîðîãäîë òîëãîé Òºëèéí õîðîãäîë òîëãîé

3. ¯õýð Íèéò + + òîëãîé 4. Àäóó Íèéò + + òîëãîé

Àãóóëãà

Áóõ òîëãîé

Àãóóëãà

Àçàðãààðãàãà òîëãîé

Ýð ¿õýð♂ òîëãîé Ýð àäóó♂ òîëãîé

¯íýý ♀ òîëãîé Ã¿¿ ♀ òîëãîé


Òóõàéí æèëèéí òóãàëàõ ¿õðèéí òîî

òîëãîé


Òóõàéí æèëä óíàãàëàõ àäóóíû òîî

òîëãîé

Äàðàà æèëýýñ àíõ òºëëºõ ¿õðèéí òîî

òîëãîé Äàðàà æèëýýñ àíõ óíàãàëàõ àäóóíû òîî

òîëãîé

Òóõàéí æèëä òºëëºõ òºëèéí òîî

+ òîëãîé Òóõàéí æèëä òºëëºõ òºëèéí òîî

+ òîëãîé

ýð♂ òîëãîé ýð♂ òîëãîé

ýì♀ òîëãîé ýì♀ òîëãîé

Òºëèéí õîðîãäîë òîëãîé Òºëèéí õîðîãäîë òîëãîé

II. Æèëèéí òóðøèä ºðõèéí õýðýãöýýíä õýðýãëýãäýõ ìàëûí òîî (ºðõèéí õýðýãöýýíä, õóäàëäàæ áîðëóóëàõ)Õ¿ñíýãò 5-2 ªðõèéí õýðýãöýýíä õýðýãëýñýí ìàëûí òîî

Ìàëûí òºðºëÒîî

òîëãîéýð:ýì:ýìýì

Äóíäàæ íàñ (ýð:ýì):ýì)ýì)

Áóñàä ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîðëóóëàëòûí ¿íý (àðüñ, øèð çýðýã)

Õîíü:: òîëãîé : Òºãßìàà:: òîëãîé : Òºã¯õýð:: òîëãîé : Òºã

Àäóó:: òîëãîé : Òºã

2. Áýëýí ìºíãººð õóäàëäàõ ìàëûí òîî

Ìàëûí òºðºë Òîîòîëãîé ýð:ýì:ýìýì Äóíäàæ íàñ (ýð:ýì)(ýð:ýì)ýð:ýì):ýì)ýì)) Õààíà áîðëóóëäàã Íýã òîëãîé ìàëûí ¿íý

Õîíü:: òîëãîé : : òºã

ßìàà:: òîëãîé : : òºã

¯õýð:: òîëãîé : : òºã

Àäóó:: òîëãîé : : òºã

Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí áàéäëûí ñóäàëãààíû ìàÿãò – 2


III Òóõàéí æèëèéí íîîëóóð, íîîñ, ñ¿¿ öàãààí èäýý, íîãîîíû áîðëóóëàëòÒóõàéí æèëèéí íîîëóóð, íîîñ, ñ¿¿ öàãààí èäýý, íîãîîíû áîðëóóëàëò

ÒºðºëÁîðëóóëàõ

õýìæýýÍýãæ ¿íý:Îðëîãî:ÎðëîãîÎðëîãî Õààíà áîðëóóëäàã

Íîîëóóð êã òºã

Íîîñ êã òºã

Òºðºë àíãèëàë Íýãæ ¿íý:Îðëîãî:ÎðëîãîÎðëîãî Õààíà áîðëóóëäàãÒàðèàëàëòûí çàðäàë

(ç¿éë:ìºíãºí ä¿í)ç¿éë:ìºíãºí ä¿í):ìºíãºí ä¿í)ìºíãºí ä¿í))

Öàãààí èäýýÀéðàã òºã

Ñ¿¿ ( ) òºã

Õ¿íñíèé íîãîîòºã

òºã

Áóñàäòºã

òºã

IV Á¿òýí æèëèéí òóðø ìàëä çàðöóóëñàí çàðäàë1. ªâñ òýæýýë õóäàëäàæ àâàõ

ÒºðºëÕóäàëäàæ àâàõ

õýìæýýÍýãæ ¿íý: Õóäàëäàæ àâñàí ¿íý: Õóäàëäàæ àâñàí ¿íýÕóäàëäàæ àâñàí ¿íý Õààíà áîðëóóëäàã

ºâñ êã òºã

îâú¸îñ êã òºã

õóæèð êã òºã

Áóñàä êã òºã

2. Ìàëä çîðèóëñàí ýì÷èëãýýíèé çàðäàë (âàêöèí çýðýã)

ÒºðºëÕóäàëäàæ àâàõ

õýìæýýÍýãæ ¿íý: Õóäàëäàæ àâñàí: Õóäàëäàæ àâñàíÕóäàëäàæ àâñàí

¿íýÕàààíà

áîðëóóëäàã

Õàìðàãäàõ ìàëûí òîî

òîëãîé

Õàìðàãäàõ ìàëûí òºðºë

òºã

òºã

òºã

òºã

òºã

V Á¿òýí æèëèéí àìüæèðãààíû çàðäàëÁ¿òýí æèëèéí àìüæèðãààíû çàðäàë

Ç¿éë Çàðëàãûí ä¿íÕ¿íñíèé

ç¿éë

Õ¿íñ òºã Áàðààíû òºðºë

Ñàð á¿ðèéí õóäàëäàæ àâàõ õýìæýý

Íýãæ ¿íý

Õóâöàñ òºã Ãóðèë

Øàòàõóóí òºã Áóäàà

Ñóðãóóëü òºãÕ¿íñíèé íîãîî

Òºíºã, òºõººðºìæ

òºã

Áóñàä òºã

Áóñàä òºã

VI Æèëèéí òóðø í¿¿äýëä çàðöóóëñàí çàðäàëÆèëèéí òóðø í¿¿äýëä çàðöóóëñàí çàðäàë

1. Õýäýí óäàà í¿¿ñýí óäàà

2. Æèëèéí òóðø í¿¿äýëä çàðöóóëñàí çàðäàë òºã


2) Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéí ñóäàëãààÁ¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò íü ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæ áà òýæýýë ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæ ãýñýí 2 ãîë õýñãýýñ á¿ðäýíý. Ìîíãîëä ìàëûí òýæýýëèéí áîëîí ñàéæðóóëñàí áýë÷ýýðèéí ºâñ áýëòãýëèéí æèøýý öººíã¿é áàéäàã òóë òýæýýëèéí ¿éëäâýðëýëèéí òàëààð ýíýõ¿¿ á¿ëýãò äóðäàõã¿é áàéõààð øèéäëýý. Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîäîðõîéëîõîä ãîë íü ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæèéã ñóäëàõ áîëíî. Äºðâºí õîøóó ìàëûí (¿õýð, àäóó, õîíü,ÿìàà,) àøèã øèìèéí á¿òýýìæèéí òàëààð ìàë÷èä áîëîí ìàë àæ àõóéí ìýðãýæèëòí¿¿äýýñ àñóóæ ñóäàëãàà àâíà.

Ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæèéí ñóäàëãààíä òóñãàõ ç¿éëèéã ¿ðæëèéí ÷àäàâõè, ìàëûí àøèã øèì ãýñýí 2 òîì õýñýãò õóâààñàí áà õ¿ñíýãò 5.3-ò õîíèíû àæ àõóé ýðõëýëòèéí àøèã øèìèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàðóóëëàà. ßìàà, ¿õýð, àäóóíû àøèã øèìèéí ¿ç¿¿ëýëòèéí ñóäàëãààã ÷ ìºí àäèë íºõöëººð ñóäëàíà.

Õ¿ñíýãò 5-3 Õîíèíû àæ àõóé ýðõëýëòèéí àøèã øèìèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò

Ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí àøèã øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò Íýãæ

1. ¯ðæèë(a) Ýì õîíèíû äóíäàæ íàñ (b) Æèë á¿ðèéí ýì õîíèéã øèëæ ñîíãîõ, ñ¿ðýã ñýëáýõ õóâü(c) Õóðãàíû õîðîãäëûí õóâü (d) Ýì õîíèíû õîðîãäîëûí õóâü(e) Ýì õîíèíû õóðãàëæ ýõëýõ íàñ (f) Òºëëºëò õîîðîíäûí çàé(g) Íàñ ã¿éöñýí ýì õîíèíû òºëëºõ õóâü (h) Õóðãûã ýõýýñ ñàëãàõ íàñ (i) Õóðãûã ýõýýñ ñàëãàõ ¿åèéí æèí ýð/ýì

(æèë)(%)(%)(%)(ñàð)(ñàð)(%)(ñàð)(êã)

2. Ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý(a) Õîíèíû íîîñ (b) Õîíèíû ñ¿¿ (c) Ìàõíû ãàðö

(êã)(êã)(êã)

3) Áýðõøýýëèéã òîäðóóëàõ Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäàë áîëîí ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéí òàëààðõ ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä òóëãóóðëàí ìåíåæìåíòýä òóëãàð÷ áóé áýðõøýýëòýé àñóóäëûã òîäðóóëíà. Õ¿ñíýãò 5.1-ä ¿ç¿¿ëñýí÷ëýí ìàëûí òîî òîëãîé (4 òºðºë ñóðãèéí á¿òýö ã.ì) ìàëûí àøèã øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò (¿éëäâýðëýë, áîðëóóëàëò) Ìåíåæìåíòèéí îðëîãî, çàðëàãà õýìýýí àíãèëæ, àíãèëàë òóñ á¿ðèéí ÷óõàë àñóóäëóóäûã ñóäàëíà. Áîäèò ñóäàëãààíä ¿íäýñëýí ìåíåæìåíòèéí ºíººãèéí áàéäëûã ä¿ãíýâýë õîíü áîëîí ÿìààíû òºë ìàëûí õîðîãäîë çàðèì æèëä 20%-èàñ ÷ èõ ¿ç¿¿ëýëòòýé, ìàë çààçëàëòûí ¿ç¿¿ëýëò (ººðèéí ºðõèéí õýðýãëýýí äýýð áîðëóóëñàí ìàëûã íèéë¿¿ëýýä òóõàéí æèëä òºëëºñºí òºëèéí òîî òîëãîéã õàññàí õàðüöààãààð) 20~60% áàãà, 4 òºðºë ìàëûí äîòðîîñ ÿìààíû àæ àõóé ýðõëýëòèéí õàðüöàà ºñ÷ áàéãàà çýðýã àñóóäëóóä òîäîðõîé õàðàãäàæ áàéãàà áà çóä çýðýã áàéãàëèéí ãàìøãèéí õîð õîõèðëûã ìàëûíõàà òîî òîëãîéã ºñãºæ äàâæ ãàðúÿ ãýñýí ìàë÷äûí ÷àðìàéëò èëýðõèé áàéñàí. Áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ õàðàõàä áýðõøýýëòýé àñóóäëûã òîäðóóëàí, ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ áîäëîãûã òîäîðõîéëñîí áîäèò æèøýýã çóðàã 5.3-ò ¿ç¿¿ëýâ.


Òºë ìàëûí õîðîãäëûí õàðüöàà æèë á¿ð ººð ººð áàéíà. Ýíý íü îðîí íóòàã á¿ðèéí öàã óóðûí ººð÷ëºëòººñ èõýýõýí íºëººòýé. 2008 îíû ñóäàëãààíàñ õàðàõàä Òàðàãò ñóìûí ÿìààíû õîðîãäëûí ¿ç¿¿ëýëò 25%-òàé áàéæýý. Ýíý íü Òàðàãò ñóìä õ¿éòýð÷, öàñ èõ îðñîíîîñ öàñ, õ¿éòýíä òýñâýð ìóóòàé ÿìààíû õîðîãäîë èõ áàéñàí áàéíà. 2009 îíû ñóäàëãààãààð Áàðóóíáàÿí-Óëààí ñóìûí ÿìààíû õîðîãäîë 25%-èàñ èë¿¿ áàéíà. Ýíý íü Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìàíä öàñ çóäíû óëìààñ òýæýýëèéí õîìñäîë èõ áàéñàíòàé õîëáîîòîé.

Ìåíåæìåíòèéã

ñàéæðóóëàõ

áîäëîãî

* Öàñ èõ îðäîã íóòàãò õîíèéã ñîíãîí ¿ðæ¿¿ëýõ*ªâëèéí ºâñ òýæýýëýý ñàéòàð áàçààæ, íàìàð ýðòíýýñ ýõ ìàëûã òóñãàéëàí òýæýýõ *Òºëëºõ áàéðûã áýëäýõ* Õîðîãäîëûã 5-7% õ¿ðòýë á¿¿ð¿¿ëàõ

Õîíü ßìàà Õîíü ßìàà

Òàðàãò ÁÁÓ

2007 îí

2008 îí

2009 îí

30

25

20

15

10

5

0

Õîðîãäëûí õóâü (%) Òºë ìàëûí õîðîãäîëûí ¿ç¿¿ëýëò

70

60

50

40

30

20

10

0

Õîíü

Òàðàãò ÑóìÁÁÓ

2007 î

í

2008 î

í

2009 î

í

2007 î

í

2008 î

í

2009 î

í

Ìàõ áýëòãýëèéí õóâü (%)Ìàõ áýëòãýëèéí ¿ç¿¿ëýò

ßìàà

* Õºãøèí ìàëûã çààçëàõ* Çóä çýðýã ãàìøãèéã ìàëûí òîî òîëãîéã ºñãºõ àðãààð äàâàí òóóëàõ áèø ìàëûã çîõèñòîé ýðãýëòýíä îðóóëæ ãàðç õîõèðîëûã áàãàñãàõ * Ìàõ áýëòãýëèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã 90%-èàñ äýýø ºñãºõÌàõ áýëòãýëèéí ¿ç¿¿ëýëò= (ªðõèéí õýðýãëýý+Áîðëóóëàëò) ÷ Òºëëºõ ìàëûí òîî òîëãîé

Ìåíåæìåíòèéã

ñàéæðóóëàõ

áîäëîãî

Çóðàã 5-3 Ìàë àõóéí ìåíåæìåíòýä òóëãàð÷ áóé áýðõøýýëòýé àñóóäëóóä

áîëîí ò¿¿íèéã øèéäâýðëýõ àðãà õýìæýý


Îðîí íóòãèéí ìàëûí ¿¿ëäýð óãñàà, ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ ìàëûí àøèã øèì áîëîí ìàë÷äûí îðëîãî çýðýã ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõàä ìàë÷èí, ñóì, áàã öààøëààä àéìãèéí çàõèðãààíû àæèëòàí îðîëöñîí ñàíàë àñóóëãà çýðãèéã çîõèîí áàéãóóëæ ìàë÷äûí îðîëöîîòîé øèéäâýðëýõ íü ç¿éòýé.

1) Îðîí íóòãèéí íººöºä òóëãóóðëàí ìàëûí òºðëèéã ñîíãîõ Îðîí íóòãèéí íººö áîëîëöîîã áàéãàëü, íèéãýì, õ¿í àì, ñàíõ¿¿ãèéí íººö çýðãýýð àíãèëæ äîòîð íü õîìñ áàéãàà íººö, àøèãëàõ áîëîìæòîé íººö õýìýýí õóâààíà. Òýãýýä òóñ á¿ðèéí íººö áîëîëöîîã òîäîðõîéëñíîîð õîìñ áàéãàà íººöèéí òóõàéä òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ çýðãýýð àðãà õýìæýý àâàõ øààðäëàãàòàé.

Ìàëûí òºðëèéã àéìãèéí ò¿âøèíä àâ÷ ¿çýõ íü ç¿éòýé. Àéìãèéí íóòàã äýâñãýð äîòîð ÷ ãýñýí îðîí íóòãèéí íººö áîëîëöîî õàðèëöàí àäèëã¿é ó÷ðààñ òóõàéí íóòàãò çîõèöñîí ìàëûã ñîíãîõ øààðäëàãàòàé. Æèøýý íü ªâºðõàíãàé àéìãèéã àâ÷ ¿çüå. Õ¿ñíýãò 5.4-ò á¿ñ íóòãèéí ãàçàðç¿é, óóð àìüñãàë áîëîí ºâñíèé íººö çýðãèéã ñóäëàí á¿ñ íóòàã òóñ á¿ðä ÿìàð ìàë àæ àõóé ýðõëýëò ñîíãîõûã ¿ç¿¿ëýâ. Õîéä õýñãèéí íóòãààð ñàðëàã áîëîí õîíü, òºâ õýñãèéí íóòãààð õîíü, ºìíºä õýñãèéí íóòàãò ÿìàà ìàëëàõàä òîõèðîìæòîé áîëîâ óó.

Õ¿ñíýãò 5-4 Ìàëûí òºðëèéã ñîíãîõ

Á¿ñ íóòãèéí

àíãèëàë

Ãàçàðç¿é, öàã óóðûí

îíöëîã Ìàëûí òºðºë

Òóõàéí ìàëûí òºðëèéã

ñîíãîõ áîëñîí øàëòãààí

Õîéä õýñýã

Õàíãàéí íóðóó äàãóó óóëñ çîíõèëñîí, îéò áîëîí õýýðèéí á¿ñýä õàìðàãääàã áà õ¿éòýí, öàñ èõ îðäîã õàðüöàíã¿é ºâñíèé íººö ñàéòàé

Ñàðëàã, õîíü

ªâñíèé íººö ñàéòàé áà õ¿éòýíä òýñâýðòýé ñàðëàã õîíèéã ñîíãîõ

Òºâ õýñýã

Àëòàéí íóðóóíèé õýñýã, õýýð òàë ¿ðãýëæèëäýã. Öàñ çîõèõ õýìæýýãýýð îðäîã. Õîéä õýñãýý áîäâîë ºâñ áàãàòàé.

Õîíü, ¿õýð, àäóó

Öàñ áîëîí õ¿éòýíä òýñâýðòýé õîíèéã ñîíãîõ. ªâñ ñàéòàé ãàçàð íü áîä ìàëûã ñîíãîõ

ªìíºä õýñýãÀëòàé íóðóó, õýýð òàë, ãîâèéí á¿ñ ¿ðãýëæèëäýã. Õóóðàé óóð ààìüñãàëòàé, öàñ áàãà îðäîã.

ßìàà, òýìýý

Öàñ áîëîí õ¿éòýíä òýñâýð ìóóòàé ÿìààã ñîíãîõ, ìºí õàëóóí õóóðàé íºõöºëä òýñâýðòýé òýìýýã ñîíãîõ

2) Òºëºâëºãººíèé çîðèëãûã òîäîðõîéëîõ Ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõäàà ç¿éë òóñ á¿ðèéí ¿ð ä¿íã òóñãàíà. Òºëºâëºãººíèé çîðèëòîä çàéëøã¿é òóñãàõ ¸ñòîé ç¿éë¿¿äèéã äàðààõ õ¿ñíýãòýä äóðüäàâ.

Õ¿ñíýãò 5-5 Òºëºâëºãººíä òóñãàõ ç¿éë¿¿ä áîëîí òºëºâëºãººíèé çîðèëòûí ¿ð ä¿íã òîäîðõîéëîõ

Òºëºâëºãººíä òóñãàõ ç¿éë

Òºëºâëºãººíèé çîðèëòûã òîäîðõîéëîõ Òàéëáàð

Àæëûí òºëºâëºãººÌàë ìàëëàõ òºëºâëºãºº

1. ªðõèéí áèçíåñò îðîëöîõ õ¿íèé òîî Íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí òîî2. Ìàëûí òîî

(1) 4 òºðºë ìàëûí á¿òýö (2) Ýì ìàëûí ýçëýõ õóâü


ªâñ òýæýýë áýëòãýõ òºëºâëºãºº

(ãàçàð àøèãëàëò, ºâñ òýæýýëèéí áýëòãýë)

3. ªâñ òýæýýë(1) ªºðñäèéí õ¿÷ýýð áýëòãýõ ºâñ òýæýýëèéí õóâü(2) Õóäàëäàí àâàõ ºâñ òýæýýëèéí õóâü

Ìàëûí àøèã øèìèéí òºëºâëºãºº

4. Ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýë(1) ¯ðæëèéí ÷àäàâõè(2) Ìàëûí òàðãà õ¿÷(3) Ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí

÷àäàâõè

Ìåíåæìåíòèéí îðëîãî çàðëàãûí òºëºâëºãºº

5. Íýã ìàë÷èíä îíîãäîõ ìàëààñ îëîõ îðëîãî(1) Ìàëûí òºðºë òóñ á¿ðýýñ îëîõ àøèã(2) Ìàë çààçëàëòûí õóâü(3) Ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿í áîðëóóëàëòûí

íýãæ ¿íý

(a) Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äÁ¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò íü ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí ìàëûí ¿ðæëèéí ÷àäàâõè áà òàðãà õ¿÷, ìàëûí àøèã øèì çýðýã íü ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí òºëºâëºãºº, ºâñ òýæýýë áýëòãýëèéí òºëºâëºãºº, ìàëûí àøèã øèìèéí òºëºâëºãºº, ìåíåæìåíòèéí îðëîãî çàðëàãûí òºëºâëºãºº çýðãèéí ¿íäñýí ñóóðü ¿ç¿¿ëýëò áîëíî. Ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéí ìàëûí àøèã øèìèéí ÷àäàâõèéã óëñ, àéìãèéí ìàëûí ¿¿ëäýð ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãºº, çîðèëòîä ¿íäýñëýí áèåëýãäýõ áîëîìæòîé çîðèëòîîð òîäîðõîéëíî.

(b) Ìàë÷äûí îðëîãûã òîäîðõîéëîõ Ìàë÷äûí îðëîãûã æèë á¿ð àéìãààñ íýãòãýí ãàðãàäàã îðëîãûí ò¿âøèíä ¿íäýñëýí ò¿âøèí á¿ðä òîõèðñîí îðëîãûí çîðèëòûã òîäîðõîéëîõ íü ç¿éòýé.

(3) Ìåíåæìåíòèéã òºëºâëºõ Ìåíåæìåíòèéí ºíººãèéí áàéäàë äàõü àñóóäëûã òîäðóóëæ, ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ áîäëîãûã áîëîâñðóóëñíû äàðàà ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººã øèéäâýðëýíý. Ìåíåæìåíò òºëºâëºãººíä áýë÷ýýð àøèãëàëò, ìàë àæ àõóé ýðõëýëò, ìàëûí ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýä ¿éëäâýðëýë, ¿íäñýí áàéãóóëàìæèéí çîõèöóóëàëò, ìåíåæìåíòèéí òºñºâ, ñàíõ¿¿ãèéí òºëºâëºãºº çýðãèéã òóñãàíà. Áàéãàëèéí ºâñ òýæýýëä ¿íäýñëýæ áàéãàà òîõèîëäîëä ºâñ òýæýýëèéí òºëºâëºãººã òîâ÷ äóðäàíà.

(4) Ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãººíèé õýðýãæèëò áîëîí ìîíèòîðèíã1) Ìàë÷èä ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òýìäýãëýë õºòëºõ

Ìåíåæìåíò ñàéæðóóëàëòûã õýðýãæ¿¿ëýã÷ íü ìàë÷èä þì. Ñóìûí çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä ÷ ãýñýí áîäèò òîîí ìýäýýëýë áàéõã¿é, ìåíåæìåíòèéí çààâàð÷èëãàà áîëîí àìüæèðãààíû äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ÷àäàìæ äóòìàã. Áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ ¿çýõýä èõýíõ ìàë÷èí ºðõ ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òýìäýãëýë õºòºëäºãã¿é áàéíà. Ìåíåæìåíò ñàéæðóóëàëòûã ìàë÷èä ººðºº ººðñäèéíõºº ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òàëààð òýìäýãëýë õºòëºõººñ ýõëýíý. ªðõèéí òýìäýãëýëä ä¿ãíýëò õèéæ, ìåíåæìåíòèéã õÿíàõ øààðäëàãàòàé. Òóñ ºðõèéí òýìäýãëýëýýñ ãýð á¿ëèéí á¿òýö, ìåíåæìåíòèéí õàìðàõ õ¿ðýý, ºðõèéí õýðýãëýý, õºäºº àæ àõóéí òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæ çýðýã ýä õºðºíãº, îðëîãûí áàéäàë, õºäºëìºðèéí íºõöºë áîëîí ýäèéí çàñãèéí îðëîãî, çàðëàãûí òàëààð îéëãîëò àâ÷, ìàë÷èí ºðõèéí àìüæèðãààã íèéòýýð íü õàðàõ áîëîìæòîé. Ýäèéí çàñãèéí îðëîãî çàðëàãà ãýäýã íü õºäºº àæ àõóéí çàðäàë, ºðõèéí


íèéò çàðäàë þì. Ñàð òóòìûí òýìäýãëýëýýñ ãàäíà ºäºð òóòìûí òýìäýãëýëä õºäºº àæ àõóéí áîëîí ºðõèéí îðëîãî çàðëàãûí òýìäýãëýë õºòºëæ, á¿òýí æèëèéí òàéëàíä òóõàéí ñàð á¿ðèéí íèéò çàðäëûã òýìäýãëýíý. Èíãýñíýýð çàðëàãàà õÿíàõ áîëîìæòîé. Îðëîãî çàðëàãûí òýìäýãëýë õºòºëñíººð òóõàéí ºðõèéí àìüæèðãààíû áîäèò áàéäëûí òàëààð îéëãîëòòîé áîëíî. ªäºð òóòàìä òóñ òýìäýãëýëèéã õºòëºõ õýðýãòýé.Äîîðõè æèøýý õ¿ñíýãòèéí äàãóó òýìäýãëýë õºòëºõ íü ç¿éòýé.

(Çàãâàð æèøýý)1. ªðõèéí áîëîí àæèë õºäºëìºðèéí áàéäàë

(1) ªðõèéí á¿òýö ªðõèéí á¿òöýä ºðõèéí îðëîãî, õºäºëìºðèéí ÷àäàâõè çýðãèéã òóñãàõ øààðäëàãàòàé. Äîîðõè æèøýý õ¿ñíýãòèéí äàãóó ºðõèéí á¿òöèéã ýðýãòýé, ýìýãòýéãýýð íü ÿëãàí ìºí íàñûã íü áºãëºíº.

Õ¿ñíýãò 5-6 ªðõèéí á¿òöèéã òýìäýãëýõ æèøýý

ÍàñÀì á¿ëèéí òîî

ÍèéòÝðýãòýé Ýìýãòýé

(2) Ìåíåæìåíòèéí õàìðàõ õ¿ðýý Ìîíãîë óëñûí áýë÷ýýð àøèãëàëòûí ºíººãèéí áàéäëûã õàðàõàä áýë÷ýýðèéí òàëáàé çýðýã ãàçàð ºì÷ëºëèéí òýìäýãëýë õèéäýãã¿é. Õ¿ñíýãò 2-ò ¿ç¿¿ëñýí çàãâàðààð ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí áàéäëûã òýìäýãëýíý. ¯éëäâýðëýë, õîðîãäîë, áîðëóóëàëò çýðãèéã¯éëäâýðëýë, õîðîãäîë, áîðëóóëàëò çýðãèéã òîäîðõîé õºòëºíº.

Õ¿ñíýãò 5-7 Ìàëûí òîî òîëãîéí ººð÷ëºëò

Ìàëûí òºðºë

Õóãàöààíû

ýõýíä áàéñàí

ìàëûí òîî

(îãíîî)

Óã õóãàöààíä ãàðñàí

ººð÷ëºëò¿¿ä (îãíîî)

Õóãàöààíû

ýöýñò

áàéñàí

ìàëûí òîî

(îãíîî)

ºñºæ

¿ðæñýí

ãàäíààñ

íýìæ

àâñàí

Õîðîãä-

ñîí

Õîíü

Íàñ ã¿éöñýí ýì õîíü

¯ðæëèéí ýì õîíü

Õóðãà

Õóö

Ìàõíû ÷èãëýëèéí õîíü(♀)

Íèéò

ßìàà

Íàñ ã¿éöñýí ýì ÿìàà

¯ðæëèéí ýì ÿìàà


Èøèã

Óõíà

Ýð ÿìàà

Çàñààã¿é ýð ÿìàà

Íèéò

¯õýð

Íàñ ã¿éöñýí ýì ¿õýð

¯ðæëèéí ýì ¿õýð

Òóãàë

Áóõ

Ýð ¿õýð

Çàñààã¿é ýð ¿õýð

Íèéò

Àäóó

Íàñ ã¿éöñýí ã¿¿

¯ðæëèéí ýì àäóó

Óíàãà

Àçðàãà

Çàñààã¿é ýð àäóó

Íèéò

ÒýìýýÍàñ ã¿éöñýí èíãý

¯ðæëèéí ýì òýìýý

Áîòãî

Áóóð

Çàñààã¿é ýð òýìýý

Íèéò

(3) Ìàë àæ àõóéä õýðýãëýãäýõ áàéãóóëàìæ Ãýð, òºëèéí áàéð, õóäàã çýðãýýñ á¿ðäýõ äýä á¿òýö áàéãóóëàìæèéí òàëààð òýìäýãëýë õºòºëíº. Äàðààõ õ¿ñíýãòýä çàãâàð æèøýýã ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 5-8 Ìàë àæ àõóéä õýðýãëýãäýõ áàéãóóëàìæèéí òóõàé òýìäýãëýë

ÃýðÌàë òºëëºõ

áàéðÇîîðü Õóäàã

2 2 1 2 ãàçàð (äóíäûí õýðýãëýýíèé) (äóíäûí õýðýãëýýíèé)

(4) Õºäºº àæ àõóéí òîíîã òºõººðºìæ, ãýð àõóéí çîðèóëàëòòàé òåõíèê õýðýãñýë ýçýìøèæ áóé áàéäàëÀ÷ààíû ìàøèí, ìîòîöèêë, ºâñ õàäàõ òåõíèê, çýðýã òîíîã òºõººðºìæ áîëîí íàðíû áàòàðåé, ðàäèî, îð ãýõ÷ëýí àõóéí çîðèóëàëòòàé õýðýãñëèéã ÷ òýìäýãëýíý. Äîîðõè õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëñýí çàãâàðààð òýìäýãëýæ áîëíî.


Õ¿ñíýãò 5-9 Òîíîã òºõººðºìæ, ãýð àõóéí çîðèóëàëòòàé

õýðýãñýëèéã òýìäýãëýõ æèøýý

À÷ààíû ìàøèí

ÌîòîöèêëÍàðíû ýíåðãè

¿¿ñã¿¿ðÅðäèéí õºñºã Çóðàãò Îð

1 2 1 1 1 1 4

(5) Àæèë õºäºëìºðèéí áàéäàë Ìàë àæ àõóé áîëîí ãàçàð òàðèàëàí ýðõýëæ áàéãàà õ¿íèé 1 æèëä õºäºëìºðëºõ ºäðèéí òîî, ìàë àæ àõóéãààñ ãàäíà ººð ãàçàð àæèë õèéæ áàéãàà õ¿íèé á¿òýí æèëä àëáà õàøèæ áàéãàà ºäðèéã òýìäýãëýíý. Çàãâàð æèøýýã õ¿ñíýãò 5-10-ä ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 5-10 Àæèë, õºäºëìºð ýðõëýëòèéí òàëààð á¿ðòãýë õºòëºõ

ÀíãèëàëÀæëûí õîíîã/

æèëäÒàéëáàð

ªðõèéí ýçýí (ààâ) (ààâ)ààâ)) 365õîíîã

ªðõèéí ýçýãòýé (ýýæ)(ýýæ)ýýæ)) 200õîíîã

Õ¿¿õýä (Òîì õ¿¿) (Òîì õ¿¿)Òîì õ¿¿)) 100õîíîãÁóñàä 265 ºäºð íü ººð ãàçàð265 ºäºð íü ººð ãàçàð ºäºð íü ººð ãàçàðºäºð íü ººð ãàçàð íü ººð ãàçàð àæèëëàäàã.àäàã..

Ìåíåæìåíòèéí òºñâèéã òýìäýãëýæ, õºòëºõ æèøýýã äîîðõè õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëýâ.

(Çàãâàð æèøýý)2. Ìåíåæìåíòèéí òºñºâ Ìàë÷èí ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí òºñºâ íü ìàë àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàíãèéí áîðëóóëàëòààñ á¿ðäýõ õºäºº àæ àõóé ýðõëýëòèéí îðëîãî, áóñàä àæèë ýðõýëæ îëñîí îðëîãîîñ á¿ðäýíý. Çàðëàãûã õºäºº àæ àõóéí çàðëàãà, ºðõèéí õýðýãëýýíèé çàðäàë ãýæ 2 àíãèëíà.

Õ¿ñíýãò 5-11

Îðëîãî Çàðëàãà

● Õºäºº àæ àõóéí

îðëîãî

● Ìàëûí àøèã

øèìèéí

áîðëóóëàëò

● Ãàçàð òàðèàëàí

ýðõëýëòèéí

îðëîãî

● Áóñàä îðëîãî

(ÌÀÀ-ààñ ãàäíà)

Õºäºº àæ àõóé ýðõëýëòèéí çàðäàë ªðõèéí íèéò çàðäàë

● ªâñ òýæýýë õóäàëäàí àâàõ

çàðäàë

● Ýð¿¿ë àõóéí çàðäàë

● Õºäºëìºðèéí çàðäàë

● Í¿¿äëèéí çàðäàë

● Ò¿ëøíèé çàðäàë

● Ãàçàð òàðèàëàíãèéí òóñëàõ áàãàæ

õýðýãñëèéí çàðäàë

● Áóñàä ìàòåðèàëûí çàðäàë

● Ìàë õóäàëäàæ àâàõ

● ªð çýýë òºëºõ

● Çàñâàðûí çàðäàë

● Çýýëèéí õ¿¿

● Äààòãàë çýðýã

● Õ¿íñíèé çàðäàë

● Ýä áàðàà àâàõ çàðäàë

● Õóâöàñ àâàõ

● Óñ, öàõèëãààíû çàðäàë

● Ýì÷èëãýýíèé çàðäàë

● Ñóðãàëòûí çàðäàë

● Óíàà òýýâðèéí çàðäàë

● ªäºð òóòìûí æèæèã çàðäàë

● Áàÿð ¸ñëîëûí çàðäàë ã.ì


Æè÷, ìàë÷èä îðëîãî çàðëàãûí òàëààð ÿìàð àãóóëãà, ç¿éëèéã òóñãàæ òýìäýãëýë õºòëºõ òóõàé áîäèò æèøýýã ìàë÷äàä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãàä òîäîðõîé äóðüäñàí áîëíî.

2) ÌîíèòîðèíãÌåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ çîðèëòûí áèåëýëòèéã æèë á¿ð ìàë÷äûí ìåíåæìåíòèéí íºõöºë áàéäàëä ìîíèòîðèíã ñóäàëãàà õèéæ, øàëãàíà. Ìîíèòîðèíã ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã ¿íäýñëýí òºëºâëºãººíèé çîðèëòûí ¿íýëýìæ, ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ ñòðàòåãè áîäëîãûã çàñàæ çàëðóóëíà. Ìîíèòîðèíãèéí òºëºâëºãººã õ¿ñíýãò 5-12-ò ¿ç¿¿ëýâ. Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäàë áîëîí ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëä ñóäàëãàà õèéíý. Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûã “Ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ äàðààëàë”-ä òóñãàñàí “Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí ñóäàëãàà”-íèé ìàÿãòàä øóóä áè÷èõ íü áýðõøýýëòýé ó÷ðààñ ºðõèéí õºòºëæ áàéãàà òýìäýãëýëèéã íýãòãýí ä¿ãíýõ íü îíîâ÷òîé àðãà áîëíî.

Õ¿ñíýãò 5-12 Ìîíèòîðèíãèéí òºëºâëºãºº Ìîíèòîðèíãèéí òºëºâëºãºº

Ãàð÷èãÕàìðàãäàã÷ ●

ÄàâòàìæÀãóóëãà Õýðýãæ¿¿ëýã÷

Ìàòåðèàë öóãëóóëàõ àðãà

● Ìàë÷äûí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí ñóäàëãàà

Ìàë÷èí Æèë á¿ð 12 ñàð

Ìàë÷äûí ìàë ºì÷ëºë, ¿éëäâýðëýë, áîðëóóëàëò, ìåíåæìåíòèéí îðëîãî, çàðëàãûí áàéäàë

Ñóìûí çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä(Õàìòðàã÷: Áàãèéí äàðãà, á¿ëãèéí àõëàã÷)

Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûã õºòºëñºí òýìäýãëýë

Ìàë÷äààñ àñóóõ● Ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýë

Ìàë÷èí Æèë á¿ð 12 ñàð

Ìàëûí ¿ðæèë, òàðãà õ¿÷, ìàëûí õîðîãäîë

5.4 Ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººíèé áîäèò çàãâàð æèøýý

ªâºðõàíãàé àéìãèéí Òàðàãò, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìäûí íºõöºë áàéäàë ÿëãààòàé. Ìºí ìàë÷äûí ýçýìøèæ áóé ñ¿ðãèéí á¿òýö ÷ ÿëãààòàé. Òàðàãò ñóìàíä õîíèíû òîî òîëãîéí õàðüöàà ò¿ëõ¿¿ áîë Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìàíä ÿìààíû ýçëýõ õóâü ºíäºð áàéäàã. Îðîí íóòãèéí íººö áîëîëöîîíä ¿íäýñëýí ìàëûí òºðëèéã òîäîðõîéëâîë Òàðàãò ñóì õîíü, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóì íü ÿìààíû ºñºëò èõòýé áàéíà. Ìåíåæìåíòèéí çàãâàðò, õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð 100, 300-í òîëãîé ìàëòàé ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí çàãâàð æèøýýã ñóì á¿ðä íýã íýãèéã íèéò 4 æèøýý áîëîâñðóóëëàà. (1) ÍºõöºëÌåíåæìåíòèéí çàãâàð æèøýýã áîëîâñðóóëàõäàà äàðààõ íºõöºëä òîõèðóóëàí òºñâèéí òîîöîîã õèéñýí.

1) Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí òºëºâëºãººíä òîõèðñîí óðò õóãàöààíû òîãòâîðòîé ìåíåæìåíòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ2) Ãàí, çóä çýðýã áàéãàëèéí áýðõøýýëã¿é ¿åä, ººðººð õýëáýë ìåíåæìåíòèéí òîãòâîðòîé îð÷èí á¿ðýëäñýí áàéõ.3) Ìåíåæìåíòèéí á¿òöèéã õîíü, ÿìàà, ¿õýð, àäóó ãýñýí 4 òºðëººð á¿ðä¿¿ëæ õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð 100, 300 òîëãîé ìàëòàé ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí æèøýýãýýð òîîöíî (Õ¿ñíýãò 5-13-ò òîäîðõîé ¿ç¿¿ëýâ). 4) Ìàëûí àøèã øèìèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãººíèé øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã


áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í çýðýã ºíººãèéí áàéäàëä íèéö¿¿ëæ, ñàíàë àñóóëãà çîõèîí áàéãóóëàõ æóðìààð øèéäâýðëýíý.5) Ìàëûí ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýä, ¿éëäâýðëýëèéí òîíîã òºõººðºìæèéí ¿íý ºðòãèéã 2009 îíû 6-ð ñàðûí õàíøààð òîîöñîí. 6) Ãàçàð àøèãëàëò, õºäºëìºð, ñàíõ¿¿ çýðãèéí òºëºâëºãººã õóðààíãóéëàâ. 7) Òàðàãò, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí ÿëãààòàé òàë íü ìàë ñ¿ðãèéí á¿òýö áà õºäºëìºðèéí ÷àäàâõè, áàéãóóëàìæ, òîíîã òºõººðºìæ, ìàëûí àøèã øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò çýðýã íü èæèë íºõöºëòýé áàéíà.

Õ¿ñíýãò 5-13 Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí ñ¿ðãèéí á¿òýö

Ñóì Õîíü ßìàà ¯õýð Àäóó Íèéò

Òàðàãò

100 òîëãîé

Áîäèò òîî òîëãîé 40 67 107

Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð

40 60 100

300 òîëãîé

Áîäèò òîî òîëãîé 150 130 2 3 285


150 117 12 21 300

Áàðóóí

Áàÿí-Óëààí

100 òîëãîé

Áîäèò òîî òîëãîé 20 89 109


20 80 100

300 òîëãîé

Áîäèò òîî òîëãîé 60 243 3 306


60 219 21 300

Àíõààð 1) Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí ñóäàëãààíä òóñãàñàí ñ¿ðãèéí á¿òýö äýõ ìàëûí òºðºë òóñ á¿ðèéí òîî òîëãîéã òîãòîîíî. Àíõààð 2) Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýõýä íýã ÿìàà 0,9 õîíü, íýã ¿õýð 6 õîíü, íýã àäóó 7 õîíüòîé ä¿éöíý.

(2) Ìåíåæìåíòèéí åðºíõèé áàéäàë 1) Ìàë÷èí ºðõèéí á¿òýö ªðõèéí á¿òöèéí çàãâàðûã õ¿ñíýãò 5-14-ò ¿ç¿¿ëýâ. 3~4 àì á¿ëòýé ºðõèéí ìåíåæìåíò 100 áîëîí 300 òîëãîé ìàë ãýæ òîîöíî.

Õ¿ñíýãò 5-14 Ìàëûí òîî òîëãîéãîîðîî ÿëãààòàé ºðõèéí á¿òýö

Ñóì

Ìåíåæìåíòèéí Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò Òàéëáàð

Òàðàãò 100 òîëãîé 1 2 3

300 òîëãîé 2 2 4

Áàðóóíáàÿí-Óëààí

100 òîëãîé 1 2 3

300 òîëãîé 2 2 4

2) Ìàë÷äûí ìàë àæ àõóéí òîíîã òºõººðºìæ, õýðýãñýëÌåíåæìåíòèéí äýä á¿òöèéí àãóóëãûã õ¿ñíýãò 5-15-ä ¿ç¿¿ëýâ. 100 òîëãîé ìàëòàé ºðõèéí äýä á¿òýö, õºäºº àæ àõóéí òîíîã òºõººðºìæ ìàø õÿçãààðëàãäìàë. Ã¿íèé õóäàã áîëîí áóëãèéã 2 ºðõ äóíäàà õàìòàð÷ ýçýìøèíý. Øààðäëàãàòàé îéð çóóðûí òîíîã òºõººðºìæèéã áóñàä ìàë÷äààñ àâ÷ õýðýãëýíý ãýæ òîîöîæ ìîòîöèêë, åðäèéí õºñºãòýé áàéõààð òºëºâëºñºí. 300 òîëãîé ìàëààñ äýýø ìàëòàé ºðõèéí ìàëûí õàøàà


ñàðàâ÷, áýë÷ýýðèéí õàøàà, õóäàã çýðýã áàéãóóëàìæèéã íýã äîð áàéõààð òºëºâëºñºí. Îòîð í¿¿äëèéí çîðèóëòòàé à÷ààíû ìàøèíòàé áàéíà õýìýýí òîîöîâ. Õóäãèéí íàñîñ, íàðíû ýíåðãè ¿¿ñã¿¿ðèéã ìºí îðóóëàâ.

Õ¿ñíýãò 5-15 Ìàëûí òîîíîîñ õàìààðñàí áàéãóóëàìæ, òîíîã òºõººðºìæ

Ñ¿ðãèéí õýìæýýÁàéãóóëàìæ Òîíîã òºõººðºìæ

Òºðºë Òîî õýìæýý Òºðºë

100 òîëãîé

Ãýð 1 Ìîòîöèêë 1

Äóíäûí õóäàã 1/2 Åðäèéí õºñºã 1

Äóíäûí õóäãèéí îíãîö 1/2

Íàðíû çàé 1

300 òîëãîé

Ìàëûí õàøàà ñàðàâ÷ 1 À÷ààíû ìàøèí 1

Áýë÷ýýðèéí õàøàà 1 Ìîòîöèêë 1

Ãýð 1 Åðäèéí õºñºã 1

Õóäàã 1 Íàñîñ 1

Õóäãèéí îíãîö 1 Íàðíû ýíåðãè ¿¿ñã¿¿ð 1

Íàðíû çàé 1

3) Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí áîäèò áàéäàë100 òîëãîé ìàëòàé ºðõ í¿¿äýë õèéõã¿é áàéõààð òîîöñîí. 300-ààñ äýýø òîëãîé ìàëòàé ºðõ çóñëàí, íàìàðæààíû áýë÷ýýð ñýëãýõýýð áîäîæ í¿¿äëèéí çàðäëûã òîîöñîí áîëíî.

(3) Ìàëûí àøèã øèìèéí òºëºâëºñºí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 1) Ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëàõªâºðõàíãàé àéìàãò õîíèíû ìàõíû áîëîí íîîñíû ÷èãëýëèéí 2 ¿¿ëäýð áàéäàã. Íîîñíû ÷èãëýëýýð Áàÿíãîë, Ñàíò ñóìä Áàéäðàã ¿¿ëäðèéí õýýëò¿¿ëýã÷ýýð õýýëò¿¿ëæ áàéíà. Ìàõíû ÷èãëýëýýð Ìîíãîë îðíû ç¿¿í ç¿ãèéí Äîðíîä àéìãèéí Õºëºíáóéð ñóìàíä ìàëëàæ áàéãàà Áàðãà ¿¿ëäðèéí õîíèîð õýýëò¿¿ëýõ áîëîìæòîé. ßìààã Îðîñ ¿¿ëäðýýð ñàéæðóóëñàí Ãîâüãóðâàíñàéõàí ¿¿ëäðèéí õýýëò¿¿ëýã÷ýýð ñàéæðóóëàõ àæèë ÿâàãäàæ áàéãàà áºãººä áèä ¿¿íèéã àíõààð÷ äýìæèæ àæèëëàíà. 2) Ìàëûí àøèã øèìèéã òºëºâëºõÕîíü áîëîí ÿìààíû àøèã øèìèéã íýìýãä¿¿ëýõ òºëºâëºãººã õ¿ñíýãò 5-16 áîëîí 5-17-ä ¿ç¿¿ëýâ. ¯õýð, àäóóíû àøèã øèìèéã íýìýãä¿¿ëýõ òºëºâëºãººã õàâñðàëò ìàòåðèàë 5.1 - ä äóðüäàâ.

Õ¿ñíýãò 5-16 Õîíèíû àøèã øèìèéã íýìýãä¿¿ëýõ òºëºâëºãºº

Àøèã øèìèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä Áîäèò áàéäàë Òºëºâëºãºº

1. ¯ðæ¿¿ëýã

1) Ýì õîíèíû äóíäàæ íàñ 8-9 æèë 7 æèë

2) Æèë á¿ðèéí ýì õîíèéã øèëæ ñîíãîõ,

ñ¿ðýã ñýëáýõ õóâü12.5% 14%

3) Õóöûã ¿ðæèëä àøèãëàõ õóãàöàà 8 æèë (2 æèë òóòàì øèíý÷ëýõ) 7 æèë (1 ñ¿ðýãò 2 æèë)

4) Õóðãàíû õîðîãäëûí õóâü 10%-èàñ äýýø 3%

5) Ýì õîíèíû õîðîãäëûí õóâü 2%-èàñ äýýø 2%

6) Ýì õîíèíû õóðãàëæ ýõëýõ íàñ 30 ñàð 30 ñàð

7) Òºëëºëò õîîðîíäûí çàé 12 ñàð 12 ñàð


8) Õýýë òýýõ õóãàöàà 150 õîíîã 150 õîíîã

9) Æèëä ãàðàõ õóðãàíû òîî 1,1 òîëãîé 1,1 òîëãîé

10) Õýýëò¿¿ëãèéí àðãà Åðäèéí Åðäèéí

11) Ýð, ýì õóðãàíû òºðºõ ¿åèéí æèí Ýì 3 êã, ýð 3,5 êã Ýì 3 êã, ýð 3,5 êã

12) Íàñ ã¿éöñýí ýì õîíèíû æèí 50-60 êã 60êã

13) Íàñ ã¿éöñýí ýð õîíèíû æèí 70-80 êã 80êã

2. Ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý

1) Íîîñíû ãàðö Íîîñíû ýð 2 êã, ýì 1,5 êã

Ìàõíû ýð 1,2 êã, ýì 1 êã

Íîîñíû ýð 2,2 êã,

ýì 1,7 êã

Ìàõíû ýð 1,3 êã,

ýì 1,1 êã

1) Íîîñíû óðò Íîîñíûõ 20 ñì, ìàõíûõ 10 ñìÍîîñíûõ 20 ñì,

ìàõíûõ 10 ñì

2) Íÿäëàõ ¿åèéí æèí Ýð 80 êã, ýì 60 êã

2 íàñòàé (ýð 60 êã,

ýì 50 êã)

Íàñ ã¿éöñýí

(ýð 80 êã, ýì 60 êã)

Õ¿ñíýãò 5-17 ßìààíû àøèã øèìèéã íýìýãä¿¿ëýõ òºëºâëºãºº

Àøèã øèìèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä Áîäèò áàéäàë Òàéëáàð

1. ¯ðæ¿¿ëýã

1) Ýì ÿìààíû äóíäàæ íàñ 8 æèë 7 æèë

2) Æèë á¿ðèéí ýì ÿìààã øèëæ

ñîíãîõ, ñ¿ðýã ñýëáýõ õóâü12.5% 14%

3) Óõíûã ¿ðæèëä àøèãëàõ õóãàöàà 7-8 æèë (1 ñ¿ðýãò 2æèë) 7-8 æèë (1 ñ¿ðýãò 2 æèë)

4) Èøèãíèé õîðîãäëûí õóâü 10%-èàñ äýýø 5%

5) Ýì ÿìààíû õîðîãäëûí õóâü 2%-èàñ äýýø 2%

6) Èøèãëýæ ýõëýõ íàñ 30 ñàð 30 ñàð

7) Òºëëºëò õîîðîíäûí çàé 12 ñàð 12 ñàð

8) Õýýë òýýõ õóãàöàà 150 õîíîã 150 õîíîã

9) Æèëä ãàðàõ èøèãíèé òîî 1,1 òîëãîé 1,1 òîëãîé

10) Õýýëò¿¿ëãèéí àðãà Åðäèéí Åðäèéí

11) Ýð, ýì èøèãíèé òºðºõ ¿åèéí æèí Ýì 2.0 êã, ýð 2,1 êã Ýì 2 êã, ýð 2,1 êã

12) Íàñ ã¿éöñýí ýì ÿìààíû æèí 30-40 êã 40êã

13) Íàñ ã¿éöñýí ýð ÿìààíû æèí 50 êã 50êã

2 Ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý

1) Íîîëóóðûí ãàðö Ýð 500 ãð, ýì 350-400ãð Ýð 500 ãð, ýì 350-400ãð

2) Õÿëãàñíû óðò Óðò íü 12-20ñì Óðò íü 12-20ñì

3) Õÿëãàñíû á¿ä¿¿í 12-20 ìèêðîí 12-20 ìèêðîí

4) Íÿäëàõ ¿åèéí æèí Ýð 50 êã, ýì 40 êã 2 íàñòàé (ýð 40 êã, ýì 35 êã)

5) ßñòàé ãóëóóç ìàõíû ãàðö Ýð 50%, ýì 45% Íàñ ã¿éöñýí (ýð 50êã, ýì 40 êã)

Ìàëûí àøèã øèìèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä àíõààðàõ ç¿éëñèéã õ¿ñíýãò 5.18-ò ¿ç¿¿ëýâ. Õîíèíû òóõàéä òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëæ, ñ¿ðãèéí ýðãýëòèéí õóâèéã íýìýãä¿¿ëýí çàëóó ìàëûã õóäàëäàí áîðëóóëàõ íü ÷óõàë. ßìààã ÷ ìºí õîíèíû íýã àäèë õîðîãäëûã íü áóóðóóëæ, ¿ðæèëä àøèãëàõ ýì áîðëîíãîîñ áóñàä ìàëûã ýðò ýðãýëòýíä îðóóëàõ õýðýãòýé. ¯õýð àäóóíû òóõàéä òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëàõ àñóóäëûã ãîë áîëãîí àâ÷ ¿çýâ.


Õ¿ñíýãò 5-18 Ìàëûí àøèã øèìèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä àíõààðàõ ç¿éëñ

Ìàëûí òºðºë Àíãèëàë Àíõààðàõ ç¿éëñ

Õîíü

¯ðæëèéí ÷àäâàð• Òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëàõ• Íÿäëàõ íàñûã çàëóóæóóëàõ

Ìàëûí àøèã øèì• Íîîñíû ãàðöûã 1%-èàð íýìýãä¿¿ëýõ• ¯ðæèëä àøèãëàõ ýì òºëãººñ áóñàä ìàëûí

ñ¿ðãèéí ýðãýëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ

ßìàà

¯ðæëèéí ÷àäâàð• Òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëàõ• Íÿäëàõ íàñûã çàëóóæóóëàõ

Ìàëûí àøèã øèì• Íîîëóóðûí ãàðöûã 1%-èàð ºñãºõ• ¯ðæèëä àøèãëàõ ýì áîðëîíãîîñ áóñàä ìàëûí

ñ¿ðãèéí ýðãýëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ

¯õýð ¯ðæëèéí ÷àäâàð • Òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëàõ

Àäóó ¯ðæëèéí ÷àäâàð • Òºë ìàëûí õîðîãäëûã áóóðóóëàõ

3) Ñ¿ðãèéí á¿òöèéã òºëºâëºõÕîíü, ÿìàà, ¿õýð, àäóóíû ñ¿ðãèéí á¿òöèéã 100 òîëãîé ¿ðæëèéí ýì ìàëòàé ñ¿ðãèéí á¿òýöòýé ä¿éö¿¿ëæ òîîöîæ ãàðãàëàà. Õîíèí ñ¿ðãèéí á¿òöèéã õ¿ñíýãò 5-19-ä ¿ç¿¿ëýâ. ¯ðæëèéí 100 òîëãîé ýì ìàëòàé ñ¿ðãèéã òºë, ¿ðæëèéí, ìàõíû, õýýëò¿¿ëýã÷èéã îðóóëàí òîîöîæ ¿çýõýä 200 òîëãîéíîîñ äàâíà. ßìàà, ¿õýð, àäóóí ñ¿ðãèéí á¿òöèéã õàâñðàëò ìàòåðèàë 5.2-ä ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 5-19 Õîíèí ñ¿ðãèéí á¿òöèéí õàðüöààã òºëºâëºõ

(íàñ ã¿éöñýí 100 òîëãîé ýì õîíèíä íîîãäîõ)

ÀíãèëàëÒîî

òîëãîéÒîîöîõ àðãà÷ëàë

Õóðãà (0~3ñàð) 27

100òîëãîé*12ñàð/12ñàð*1,1òîëãîé*3ñàð/12ñàð*(1-0.03)

Òºëëºëò õîîðîíäûí çàé Ìàëëàõ õóãàöàà Òºë

ìàëûí õîðîãäëûí õóâü

¯ðæëèéí ýì

õîíü♀(4~12ñàð)4~12ñàð)2ñàð)ñàð)) 10

100òîëãîé * 12ñàð/84ñàð * 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)* 12ñàð/84ñàð * 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01) 12ñàð/84ñàð * 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)/84ñàð * 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)ñàð * 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)* 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01) 9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)9ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)ñàð/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)/12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)12ñàð * (1-0.03) *(1-0.01)* (1-0.03) *(1-0.01) (1-0.03) *(1-0.01)(1-0.03) *(1-0.01)1-0.03) *(1-0.01)) *(1-0.01) *(1-0.01)*(1-0.01)1-0.01))

Íÿäëàõ õóãàöàà Ìàëëàõ õóãàöàà Òºëûí õîðîãäîë

¯ðæëèéí ýì õîíèíû

Õîðîãäîë

Õóðãàëààã¿é

õîíü(13~24ñàð)13~24ñàð)24ñàð)ñàð)) 14

100òîëãîé * 12ñàð/84ñàð * 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)* 12ñàð/84ñàð * 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01) 12ñàð/84ñàð * 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)/84ñàð * 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)ñàð * 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)* 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01) 12ñàð/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)/12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)12ñàð * (1-0.04) * (1-0.01)* (1-0.04) * (1-0.01) (1-0.04) * (1-0.01)(1-0.04) * (1-0.01)1-0.04) * (1-0.01)) * (1-0.01) * (1-0.01)* (1-0.01) (1-0.01)(1-0.01)1-0.01))

Íÿäëàõ õóãàöàà Ìàëëàõ õóãàöàà Òºëûí õîðîãäîë ¯ðæëèéí

ýì õîíèíû õîðîãäîë

Íàñ ã¿éöñýí

ýì õîíü

25 ñàðààñ

äýýø100

100òîëãîé*12ñàð/12ñàð*12ñàð/12ñàð12ñàð/12ñàð/12ñàð12ñàð

Ìàëëàõ õóãàöàà

Ìàõíû

÷èãëýëèéí

õîíü (♂♀)♂♀))

90

100òîëãîé * 12ñàð/12ñàð * 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé* 12ñàð/12ñàð * 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé 12ñàð/12ñàð * 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé/12ñàð * 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé12ñàð * 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé* 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé 1.1òîëãîé * (1-0.03)- 100 òîëãîé* (1-0.03)- 100 òîëãîé (1-0.03)- 100 òîëãîé(1-0.03)- 100 òîëãîé1-0.03)- 100 òîëãîé)- 100 òîëãîé- 100 òîëãîé

Òºëëºëò õîîðîíäûí çàé Òºëèéí òîî Õîðîãäëûí õóâü

12ñàð/84ñàð / (1-0.03)} * 12ñàð12ñàð (1-0.02)

Íÿäëàõ õóãàöàà Õîðîãäîë Ìàëëàõ õóãàöàà Õîðîãäîëûí

õóâü

Õóö Íàñ ã¿éöñýí 3 100òîëãîé/30òîëãîé (30 òîëãîé ýì ìàëä 1 ýð ìàë)/30òîëãîé (30 òîëãîé ýì ìàëä 1 ýð ìàë)30òîëãîé (30 òîëãîé ýì ìàëä 1 ýð ìàë)(30 òîëãîé ýì ìàëä 1 ýð ìàë)30 òîëãîé ýì ìàëä 1 ýð ìàë)

Íèéò 244


Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð äºðâºí òºðëèéí ìàë á¿õèé ñ¿ðãèéí á¿òöèéã 100, 300 òîëãîé ìàëòàé áàéõ õýëáýðýýð òîîöîæ òºëºâëºãºº ãàðãàëàà. 4 òºðºë ìàëûí (Õîíü, ÿìàà,¿õýð, àäóó)ñ¿ðãèéí á¿òöèéí òºëºâëºãººã 5-20-ä ¿ç¿¿ëýâ. Ñ¿ðãèéí á¿òöèéí òºëºâëºãººã õ¿ñíýãò 5-19-èéí íàñ ã¿éöñýí 100 òîëãîé ýì õîíèéã àíãèëàõ àðãààð (õóðãà, ¿ðæëèéí ýì õîíü, ìàõíû ÷èãëýëèéí õîíü, õóö) ñ¿ðãèéí á¿òöèéí õàðüöààã òîîöëîî.

Õ¿ñíýãò 5-20 Ìàëûí ñ¿ðãèéí á¿òöèéã òºëºâëºõ

Ìàë

ûí ò

ºð

ºë

Òàðàãò ñóì Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóì

100òîëãîé 300òîëãîé 100òîëãîé 300òîëãîé

Áîä

èò

òîî

Õîíè

í ò

îë

ãîé

ä

øè

ëæ

¿¿ë

ñíýýð

Áîä

èò

òîî

Õîíè

í ò

îë

ãîé

ä

øè

ëæ

¿¿ë

ñíýýð

Áîä

èò

òîî

Õîíè

í ò

îë

ãîé

ä

øè

ëæ

¿¿ë

ñíýýð

Áîä

èò

òîî

Õîíè

í ò

îë

ãîé

ä

øè

ëæ

¿¿ë

ñíýýð

Õîíü

Íàñ ã¿éöñýí ýì õîíü

16 16 61 61 8 8 25 25

Øèíý÷ëýõ õîíü

3 3 15 15 2 2 6 6

Õóðãà 5 5 17 17 2 2 6 6

Õóö 1 1 2 2 0 1 1

Ìàõíû ÷èãëýëèéí õîíü(♀)

15 15 55 55 8 8 22 22

Íèéò 40 40 150 150 20 20 60 60

ßìàà

Íàñ ã¿éöñýí ýì ÿìàà

26 23 51 46 35 32 95 86

¯ðæëèéí ýì ÿìàà

7 6 13 12 9 8 25 23

Èøèã 7 6 14 13 9 8 26 23

Óõíà 1 1 2 2 1 1 3 3

Çàñààã¿é ýð ÿìàà

26 23 50 45 35 32 94 85

Íèéò 67 60 130 117 89 80 243 219

¯õýð

Íàñ ã¿éöñýí ýì ¿õýð

1 6

¯ðæëèéí ýì ¿õýð

Òóãàë 1 6

Áóõ

Ýð ¿õýð

Çàñààã¿é ýð ¿õýð


Íèéò 2 12

Àäóó

Íàñ ã¿éöñýí ýì àäóó

1 7 1 7

¯ðæëèéíýì àäóó

1 7 1 7

Óíàãà 1 7 1 7

Íàñ ã¿éöñýí ýð àäóó

Çàñààã¿é ýð àäóó

Íèéò 3 21 3 21

Íèéò 100 300 100 300

(4) Ìàëûí àøèã øèìèéí òºëºâëºãººÌàëûí ñ¿ðãèéí á¿òöèéí òºëºâëºãººíä ¿íäýñëýí 4 òºðºë ìàëûí (Õîíü, ÿìàà, ¿õýð, àäóó) àøèã øèìèéí òºëºâëºãººã ãàðãàíà. Ìàëûí àøèã øèìèéí òºëºâëºãººíèé øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòýä ¿íäýñëýí ¿ðæëèéí 100 òîëãîé ýì õîíèíä øèëæ¿¿ëñíýýð àøèã øèìèéí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëíà.¯ðæëèéí 100 òîëãîé ýì õîíèíû àøèã øèìèéí òºëºâëºãººã õ¿ñíýãò 5-21-ò ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 5-21 Õîíèíû àøèã øèìèéí òºëºâëºãºº

(100 òîëãîé ýì õîíèíä íîîãäîõ)

ÀíãèëàëÒîî

òîëãîéÒîîöîõ àðãà÷ëàë

Ìàõíû ÷èãëýëèéí õîíü♂ 52

100òîëãîé * 12ñàð/12ñàð * 1.1òîëãîé *(1-0.03) * 1/2

*

(1-0.02)

Òºëëºëò õîîðîíäûí Òºëèéí òîî Òºëèéí õîðîãäîë

¯ðæëèéí õîíèíû õîðîãäîë çàé

Ìàõíû ÷èãëýëèéí õîíü♀ 38

{100òîëãîé * 12ñàð/12ñàð * 1.1òîëãîé * (1-0.03) * 1/2-(1-0.03) * 1/2-1-0.03) * 1/2-) * 1/2-* 1/2--

100òîëãîé * 12/84

Òºëëºëò õîîðîíäûí Òºëèéí òîî Òºëèéí õîðîãäîë

Àøèãëàõ õóãàöàà çàé

÷ (1-0.03) } * (1-0.02) }) } * (1-0.02) }} * (1-0.02) } (1-0.02) }1-0.02) }) }}

Òºëèéí õîðîãäîë ¯ðæëèéí õîíèíû õîðîãäîë

Õºãøèí õîíü 14 100òîëãîé * 12ñàð/84ñàð * (1-0.05)(1-0.05)1-0.05))

Àøèãëàõ õóãàöàà Õîðîãäîëûí õóâü (¿ðæëèéí ýì

õîíü)

Íîîñ 6.6 êã êã õóö 2.2êã/òîëãîé * 3òîëãîé 2.2êã/òîëãîé * 3òîëãîé2.2êã/òîëãîé * 3òîëãîé

320 êã êãÍàñ ã¿éöñýí ýì õîíü 1.7êã/òîëãîé * 100òîëãîé

õóðãàëààã¿é ýì õîíü 1.7êã/òîëãîé * 13òîëãîé

Ìàõíû ÷èãëýëèéí 1.7êã/òîëãîé * 87òîëãîé


ßìàà, ¿õýð, àäóóíû àøèã øèìèéí òºëºâëºãººã õàâñðàëò ìàòåðèàë 5.3-ò ¿ç¿¿ëýâ. ¯ðæëèéí 100 òîëãîé ýì õîíèíä ä¿éö¿¿ëýí ìàëûí òîîíû õóâüä ÿëãààòàé ñ¿ðãèéí àøèã øèìèéí òºëºâëºãººíèé ä¿íã õ¿ñíýãò 5-22-ò ¿ç¿¿ëëýý.

Õ¿ñíýãò 5-22 Ìàëûí òîîíû õóâüä ÿëãààòàé ñ¿ðãèéí àøèã øèìèéí òºëºâëºãºº

Ñóì Õîíü ßìàà ¯õýð Àäóó íèéò

Òàðàãò

100 òîëãîéÌàë áîðëóóëàõ 16 28 44

Íîîñ áîðëóóëàõ 52 21 73

Ñ¿¿ áîðëóóëàõ

300 òîëãîéÌàë áîðëóóëàõ 64 53 1 119


Ñ¿¿ áîðëóóëàõ 360 360

ÁÁÓ

100 òîëãîéÌàë áîðëóóëàõ 8 37 45


Ñ¿¿ áîðëóóëàõ

300 òîëãîéÌàë áîðëóóëàõ 26 99 1 126


Ñ¿¿ áîðëóóëàõ 360 360

(5) Ìåíåæìåíòèéí òºñâèéí òîîöîîÌàëûí àøèã øèìèéí òºëºâëºñºí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòýä ¿íäýñëýí õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð 100, 300 òîëãîé ìàëòàé çàãâàð ºðõèéí òºñâèéã òîîöîæ ä¿íã õ¿ñíýãò 5-23-ä ¿ç¿¿ëýâ. Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð 300 òîëãîé ìàëòàé Òàðàãò ñóìûí ìàë÷èí ºðõèéí òºñâèéí òîîöîîã õàâñðàëò ìàòåðèàë 5.4-ò äýëãýðýíã¿é ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 5-23 Çàãâàð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí

òºñâèéí òîîöîîíû ä¿í (òºãðºã)

ÀíãèëàëÒàðàãò ñóì Áàðóóíáàÿíóëààí ñóì

100òîëãîéòîëãîé 300òîëãîéòîëãîé 100òîëãîéòîëãîé 300òîëãîéòîëãîé

Ìåíåæìåíòèéí òºñºâ

Îðëîãî

Çàðäàë

Àøèã

2,132,0002,000

1,141,00041,000

991,00091,000

6,538,000538,000

3,617,00017,000

2,921,00021,000

2,215,000,000

1,139,000139,000

1,076,000076,000

6,441,000,000

3,869,00069,000

2,572,0002,000

1 õ¿íä íîîãäîõ îðëîãî

1 òîëãîé õîíèíîîñ îëîõ àøèã

330,00030,000,000

9,910910

730,00030,0000

9,730,730

359,00059,000,000

10,7600,760,760760

643,0003,000,00000000

8,570

Æè÷, 2008 îíä àéìãààñ òîãòîîñîí 4 àì á¿ëòýé íýã ºðõèéí îðëîãûí ò¿âøèíä ¿íäýñëýñýí.

(Òàéëáàð)

2008 îíû àéìãààñ òîãòîîñîí îðëîãûí äóíäàæ ò¿âøèí (4 àì á¿ëòýé íýã ºðõ)

Íýí ÿäóó ºðõ 480,000Tg/æèëä, ÿäóó 80,000Tg/æèëä~1,068,000Tg/æèëä ` ýíãèéí ºðõèéí

îðëîãî1,068,000Tg/æèë~3,000,000Tg/æèë ` áîëîìæòîé ºðõèéí îðëîãî 3,000,000Tg/æèëä-

ààñ äýýø


Çàãâàð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí îðëîãî, çàðëàãûí òîîöîîíû ¿ð ä¿íãýýñ ä¿ãíýõýä:

.Àéìãààñ òîãòîîñîí îðëîãûí ò¿âøèíä æèëä 480,000Tg~1,068,000Tg îðëîãîòîé áºãººä 100 òîëãîé ìàëòàé ºðõèéí ìàë àæ àõóéãààñ îëîõ îðëîãî íü 1,000,000 òºãðºãèéí îðëîãîòîé áàéâàë ÿäóó ºðõ ãýæ ¿çñýí áàéäàã. Èéìä ìàë àæ àõóéãààñ ãàäíà îðëîãûí áóñàä ýõ ¿¿ñâýðòýé áàéõ øààðäëàãàòàé..300 òîëãîé ìàëòàé 4 àì á¿ëòýé ºðõ òîãòâîðòîé àìüæèðãààòàé áàéíà..1 õîíèíîîñ îëîõ àøèã 8,570-11,650 òºãðºãèéí õîîðîíä õýëáýëçýíý. Áàðóóíáàÿí-Óëààí ñóìûí 300 òîëãîé ìàëòàé ºðõèéí àøèã áàãà áàéãàà øàëòãààí íü áàéãóóëàìæ, àæ àõóéí òîíîã òºõººðºìæèéí ýëýãäýë õîðîãäîë, çàñâàðûí çàðäàë èõ ìºí í¿¿äëèéí çàðäàë õàðüöàíãóé èõ ãàðäãààñ øàëòãààëæ áàéíà ãýæ ¿çýæ áàéíà.

2008 îíû Òàðàãò, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí òîîöîîãîîð 350 ìàëòàé ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí òºñâèéí çàãâàð æèøýý òóñ á¿ð íýã íýãèéã òîîöëîî.

(Çàãâàð)2008 îíû áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä íýãòãýñýí ºðõèéí ìåíåæìåíòèéí òºñâèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í

Õ¿ñíýãò 5-24

Àíãèëàë Òàðàãò ñóìûí ìàë÷èí À Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí ìàë÷èí Á

ªðõèéí á¿òýö 4 àì á¿ëòýé 9 àì á¿ëòýé

Ìàëûí òîî òîëãîé

Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí

òîîöîîãîîð íèéò 354 òîëãîé

(Õîíü 221, ÿìàà 62, àäóó11Õîíü 221, ÿìàà 62, àäóó11

òîëãîé))

Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí òîîöîîãîð

íèéò 354 òîëãîé ìàë

(Õîíü 38, ÿìàà 256, àäóó11 òîëãîé)Õîíü 38, ÿìàà 256, àäóó11 òîëãîé))

Òºëëºõ ìàëûí òîî Õîíü 107, ÿìàà 38, àäóó 6 Õîíü 15, ÿìàà 60, àäóó 4

Çààçëàõ ìàëûí

òîî òîëãîé

Õîíü 30, (ºðõèéí

õýðýãëýýíä 12òîëãîé,

áîðëóóëàëòàíä 20

òîëãîé) ßìàà 23 (ªðõèéí

õýðýãëýýíä 8, òîëãîé ìàë

áîðëóóëàëòàíä 15)

Õîíü 6 òîëãîé (ªðõèéí õýðýãëýýíä

3 áîðëóóëàëòàíä 3òîëãîé) ` ßìàà 28

(ªðõèéí õýðýãëýýíä 8, áîðëóóëàëòàä 20

òîëãîé)

Çààçëàõ ìàëûí

òîîã òºëëºõ ìàëûí

òîîòîé õàðüöóóëàõ

íü

(Õîíü 30òîëãîé)+ßìàà 23

òîëãîé) ÷ (Õîíü 107òîëãîé+

ßìàà 38òîëãîé)

* 100=36.6%

(Õîíü 6òîëãîé+ßìàà 28 òîëãîé) (Õîíü 15

òîëãîé+ßìàà 60 òîëãîé)* * 100=45.3%

Ìåíåæìåíòèéí

òºñºâ

Áóñàä îðëîãî 2,432,000Tg

Ìåíåæìåíòèéí îðëîãî

176,000Tg

Õºäºº àæ àõóéí îðëîãî

2,256,000Tg

Áóñàä îðëîãî 2,577,000Tg

Ìåíåæìåíòèéí çàðäàë 500,000Tg

Õºäºº àæ àõóéí îðëîãî 2,077,000Tg


Òàéëáàð

ªðõèéí íèéò çàðäàë

805,000Tg

Íýã òîëãîé õîíèíîîñ îëîõ

îðëîãî 6,370Tg

ªðõèéí íèéò çàðäàë 2,000,000Tg

Íýã òîëãîé õîíèíîîñ îëîõ îðëîãî

6,020Tg

Àíõààð 1) Ìåíåæìåíòèéí çàðäàëä ºð çýýëèéí ýðãýí òºëºëò çýðýã áàãòààã¿é áîëíî. Àíõààð 2) Ìåíåæìåíòèéí áîëîí ºðõèéí íèéò çàðäëûã áýëýí ìºíãººð òîîöîâ.

Äýýðõ 2 çàãâàð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí îðëîãî, çàðëàãûí òîîöîîíû ¿ð ä¿íãýýñ äàðààõ ç¿éëèéã õýëýõ áîëîìæòîé áàéíà. 300 òîëãîé ìàëòàé çàãâàð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíò áîëîí ºíººãèéí áîäèò ìåíåæìåíòèéí æèøýýã 1 òîëãîé õîíèíîîñ îëîõ îðëîãîòîé õàðüöóóëàõàä çàãâàð ºðõèéí ìåíåæìåíò íü Òàðàãò ñóìûí õóâüä 53%, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí õóâüä 42%-òàé áàéíà. Ãýòýë ºíººãèéí áîäèò ìåíåæìåíò äýõ ìàõ áýëòãýëèéí ¿ç¿¿ëýëò Òàðàãò ñóì 37%, Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóì 45% áàãà áàéãàà íü çàãâàð ìåíåæìåíòòýé õàðüöóóëàõàä èëò áàãà õóâüòàé áàéíà. Ýíý íü òºë ìàëûí õîðîãäîë Áàðóóí Áàÿí-Óëààí ñóìûí æèøýýíýýñ õàðàõàä 20%-èàð èë¿¿ áàéãààä ãîë øàëòãààí îðøèæ áàéíà. Èéìä ìàõ áýëòãýë áîëîí òºë ìàëûí õîðîãäîëûã çîõèöóóëñíààð îðëîãûí õóâèéã ºñãºõ áîëîìæòîé ãýæ õàðàãäàæ áàéíà.

5.5 Ä¿ãíýëò

Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí ñóäàëãàà, ìåíåæìåíòèéí á¿òýýìæèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýñ Òàðàãò, Áàðóóí-Áàÿí Óëààí ñóìäûí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûã òîäîðõîé õàðæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí çàãâàð ìåíåæìåíòýýñ ãàäíà ìåíåæìåíòèéí òºñâèéí çàðäëûã ÷ ìºí òîîöîæ ¿çëýý. Îäîîãèéí ýäèéí çàñãèéí áàéäàëä õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñíýýð 300- ààñ äîîø ìàëòàé, 4 àì á¿ëòýé ºðõ àìüæèðãààíû òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàæ ÷àäàõã¿é áîëîõ íü òîäîðõîé áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ºíººãèéí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëààñ ä¿ãíýæ õýëýõýä òºë ìàëûí õîðîãäîë áîëîí ìàõ áýëòãýëèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã ñàéæðóóëñíààð ºðõèéí îðëîãî 4-5% íýìýãäýõ áîëîìæòîé áàéíà.

Ìàë÷äûí óðò õóãàöààíû, òîãòâîðòîé áýë÷ýýð àøèãëàëòûí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõàä ìàë÷èä ººðñäèéí ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí òóõàé òýìäýãëýë õºòºëæ, çàõèðãààíû àëáàí õààã÷äûí òîîí ¿ç¿¿ëýëòýä ¿íäýñëýñýí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ çààâàð÷èëãàà áîëîí ìàë÷èä ººðñäèéí ìåíåæìåíòèéí áàéäàëä ä¿ãíýëò õèéñíèé ¿íäñýí äýýð ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºëòºíä îðîëöîõ íü ç¿éòýé. Ìåíåæìåíòèéí òîîöîîíû çàãâàð æèøýýã ¿ç¿¿ëñýí òóë ìåíåæìåíòýä ä¿ãíýëò õèéõäýý ãàðûí àâëàãà ìàÿãààð àøèãëàõûã õ¿ñ÷ áàéíà. Áîäèò òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéã ¿íäýñëýæ òàéëáàðëàõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé. Ýöýñò íü ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ áîäëîãîòîé õîëáîîòîé õýä õýäýí ñàíàë äýâø¿¿ëæ áàéíà. (1) Ìàëûí òîî òîëãîéí ºñºëòººñ õàìààðàëã¿é îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõ áîäëîãî 1) Ìàëûí ãàðàëòàé îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä ìàë çààçëàëòûí õóâèéã ºñãºõ

Îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõ ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã ìàëûí òîî òîëãîéí ºñºëò òºäèéã¿é ìàëûí áîðëóóëàëòûí ¿ç¿¿ëýëòýýð òîäîðõîéëíî. Áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ýì ìàëûí õàðüöàà çîõèñòîé ¿ç¿¿ëýëòýýñ õýòýðñýí æèë áàéíà. Çóä çýðýã áàéãàëèéí ãàìøãèéí õîð õîõèðîëûí äàðààõ õýñýã õóãàöààíä ìàëûí ºñºëòèéã


áàðèõ øààðäëàãàòàé. Ãýâ÷ õýâèéí ¿åä áîë çîõèñòîé õýìæýýãýýð ºñãºõ íü ÷óõàë. Ýì ìàëûí òîî òîëãîéí ¿ç¿¿ëýëò ºíäºð áàéãàà íü ìàë ºñºõ íýã ¿íäýñ áîëîõ þì.

2) Íýã òîëãîé ìàëààñ àâàõ àøèã øèìèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã ºñãºõÌàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëñíààð íýã òîëãîé ìàëààñ àâàõ àøèã øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò äýýøèëæ îðëîãî íýìýãäýõ ýõ ¿¿ñâýðèéí íýã áîëíî. Àéìãààñ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëàõ áîäëîãûã õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé.

3) Õîðîãäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéã áóóðóóëàõ Öàã óóðûí íºõöºë áàéäëààñ øàëòãààëàí æèë á¿ðèéí òºë ìàëûí õîðîãäëûí õóâü ÿëãààòàé áà áîäèò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ õîíü, ÿìàà ãîëëîñîí ÿëàíãóÿà ÿìààíû õîðîãäëûí ¿ç¿¿ëýëò ºíäºð áàéãààã õàðæ áîëíî. Ýíý íü ÿìàà öàñ, õ¿éòýíä òýñâýð ìóóòàé ìàë ãýäãýýñ áîëîâ óó. Ìºí òºë ìàëûí õîðîãäëûã áàãàñãàõûí òóëä òýæýýëèéí õàíãàìæ, íàìàð ýðòíýýñ ýì ìàëûã òóñãàéëàí òýæýýõ, ìàëûí õàøàà ñàðàâ÷ çýðãèéã ÷ îíöãîé àíõààðàõ íü ÷óõàë.

(2) Çàõ çýýëèéã ñàéæðóóëæ, îíîâ÷òîé áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ 1) Ìåíåæìåíòèéí áîäèò áàéäëûí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ íîîëóóð, õîíèíû íîîñ,

ìàëûí ¿íèéí óíàëòààñ øàëòãààëàí ìàë÷äûí îðëîãî õîìñäîæ áàéãàà ìºí øàòàõóóíû ¿íèéí ºñºëòººñ õàìààðàí ¿éëäâýðëýëèéí çàðäàë ºñ÷, ìàë÷äûí îðëîãî áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéãàà íü òîäîðõîé áàéíà. Çºâõºí ìàë÷äûí ç¿ãýýñ ýäãýýð àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä áýðõøýýëòýé. Çàñãèéí ãàçðààñ ìàõíû çàõ çýýëä àðãà õýìæýý àâ÷, ¿éëäâýðëýëòýé îéðõîí ãàçàðò ìàëûí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîëîâñðóóëàëò õèéõ, ìàë÷äûã çàõ çýýëèéí òóõàé øèíý ìýäýý ìýäýýëëýýð õàíãàõ áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ õýðýãòýé áàéíà.

2) Çàõ çýýëèéã íü ñàéæðóóëàõàä ìàë÷äûí á¿ëýã ÷ áàéãóóëàõ øààðäëàãàòàé.Èíãýñíýýðýý ìýäýýëëèéí õàíãàëò õóðäàñ÷, ìàõ áîëîâñðóóëàëòûí ¿éëäâýðòýé ãýðýýò áîðëóóëàëò õèéõ áîëîìæòîé áîëíî.

(3) Áóñàä Ìàë àæ àõóéí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ ñóðãàëòûã àéìàã, ñóìûí çàõèðãàà ãîëëîí õýðýãæ¿¿ëæ, ìàë÷äàä ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõàä øààðäëàãàòàé ìýäëýã, îéëãîëòûã îëãîõ íü ÷óõàë.

AAuthors Takeshi MATSUMOTO Japan International Research Center for Agricultural Sciences JIRCAS Aritsune UEHARA JIRCAS Hirofumi IGA JIRCAS Yasuo KAMIYA JIRCAS Kenichiro KIMURA JIRCAS Isamu YAMANAKA JIRCAS

jircas monoglia technical manual...5 ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÇÀÀÂÀÐ 1.1 ªìíºõ ¿ã Óã...

Documents