Numine Adfpiränte.Diflertatio Gradualis ^

LEGESΡ A K ADI S1ACAS

'· ·*. . -i ät .4 .Jkm

Siftens,

Quam,Suffrag. Ämplijf. Ord. Pbilofopfy.

Prsefide

Mag. JOH. PETROSLEINCOUR,

Moral. & Polit. Profet Reg. & ,Ord.Publica Cenfura Exhibct

JOHANNES LUNDiEUS, A. M. &UpLyndus,

In Audit. Carol. Maj. D. XI. JuniiMDCCLXX.

Häris nute meridnm folitif,

U ρ fa Ii ae »Apvid Jo Η Ε ρ MAN, Reg, Acad. Typogr*

..;ÄPMODÜM:·.REVEREND il et P&ECLÄRISSIMO

Dom. ?Mag. j O rl A NN1PALMRÖT 9

ECCLESUKUM, QüM INET TOLF-TA, DEO CÖLLIGÜNTliR,

TRJEPOSITO ET PASTÖRIDIGN!SSIMOrPATRÖNÖ ET EVERGETÄ ΜΑΧΙΜΟ,,

„.... p, 1U /i I d; ij3C η : ' . i,Pietatis ver#

Monumentum f■ ίη Grati ariimi

PigmSfBeterUtH voluit.

joa. LUKD^trs;

GRATULATION,Till

Philofophia Candidateti och Adjunßen i Jfesland, ocb Tolft/t,Åhrevordige cch Hoglårde Herren,

Harr JOHANNES LUND/EUS, Upi.Då Han utgaf fin Giaduai Deputation, om de Paradiiifka Lagar»

ft*t lagfens lydigft.a helgd > ar Gudi hehagelig vorden 9Fittna de tvcnne, han gaf , nar Himlen var [kapad och jorden'Förfta var [jvilodags lag, at da tfrän arhetet rafla,Som Gud bvilade flelf} och fig till Gudstjenfien hafta.bhr denna fkapelfe flor, fom fette dagsafton var färdig,Borde de frambära Gud det lofl, han med rätta var värdig,Mof s den forfta Prophet, [om fkapelfe boken har fkriflvit,■Ncimner om lapparna tväy fom Gud i Paradis gifvit.Sabbats bod hodo de fä, at Gud denttof hade ahra,Ocb de ftelfva flört gagn, uti deras Guddomhga lära.Bodet om knndjfapfens träpvar det andraGud tnennifkan gifvit,Om hon tbetta väl lydt, hade hon i ofkyldighet hlifvit.Lundceue, ylpollims vän, denna fak ojs bättre be[krijver}Ϊ des vitterhets profy Jom han pro Graftu utgifter.Hans oförtröttade flit, fkall Pallas ährligen löna,Ocb defs mognade vett med Lager Krantjen bekröna.Pä värt fädernes mäl jag denna min fägnedickt qväder,För defs äl[käre [kull, bvars välgång mig hjertliga gläder,,

Wefsland d. 21 Maji.1770.

JOHAN. PALMROT.ii & Pr, i Weil & Tolfta.

ex eil decretuffl j vel β mävfc,mandarurft füperi'oris, öbligansinferiores, ad a liquid faeiendumvel Omitcendurn. Nihil autemirtterefl, ßve lex per totius natu¬ra coniiderationcm eruatur, fiveore iive fcripto projnuigct'ur,m0·

do Imperanti fiabje&is innotefcat: qiramdiu enim ig-noti eil, neminem ohligare potefc. Ut äutem eo för¬tids eos, quibiis fe fa eil, fl ringa t, eonfcabit partedefinitiva, quid faciendum, & quid pmittenduin,©ilcndente; & vindicante, pcenas a transgrciToribuslegum ex igeη te. Hae partes uti' in orenibus legi·bas conxinentur, i ta & quemÜbet, legis contrapra-ceptum peccantem, reddit non exeufandurn.·

§. Il,Is, qui ad legis normam aéHorres fuas cömpo^

nere obliga tur, nu lies efl alius, quam qui rationa-ϊί fix facultate inflre&us, quid agendum & omit-tendum, percipiendi, cujusqu« Intel leÖbus dirigat

vo-

# ) 5 t #volutftatém irr detefftiifiandfe a^ioftibüs^ Ündc Φmui patet, bruta animalia, amcnies, ncc noh terie'-ros in fen tes ftib obligatione legum, qtise in illa-a'ta te fervari ncm poffunc, non tuty illa, quandöqui-dem ratione ca reani, ht autém cum ejus deßiDuantiirufu. Sobs igitur illos, qui ratione funt prfcdid, quä»les Tunt hömmes imeile&u & voluntate gaudentes,legis cfle capaces, ut earrt (erven t, quippe in quo»a&iones morales & libersé, qiias, praelncenté intel*le&u 8c decernente voluntate, fufeipiuntur, caderepoffunt, fubje&os legis e(Fe, extra éubitandi aleanrpofitLim eflv

i ίίί.Vel folurri ifominata lex, legislatcrem Vei au-

Öorem conftituif ac praemittit. Homincs^ quihusa!ii fua fpontc iéfe fubjecerunt, leges condont hu¬manas. Deus, omnium rerum Sator, cui omnia fub*je&a funr, & a quo conftanter femperque depemdent omnes res, ratione ornatis legem dedit, qua■rdco divina dicitur, quamquc intime vcncrari de-bent, & quidem fan&a obfervancia & obfeqüio,

§. IV.Summus rerum Creator in menrc hominis im*

preflit velut exemplar juftitfe Sc fencfitatis fua; im/men fe-, ut qua ii in fpeculo perfpiceret, quid- agen*dum Se fugiendum ill i ineumbat. Hxc naturalisdicitur , & in natura hominis ratione η habet fuffi.cientem. Cujus legis funima, etfi cum depferditähominis natura poft lapfum ßt obfcnrataj vel uti ra-dii tarnen fuperftites funt, quorum ope, foltern

A % ma-

fr ) 6 C frjmjoYem partém, officiaquae Peo, fibi ip5, & aliisprsftarc debet, homo perfpicit, Oper« pretiunifbret, heic expjicare hoc Jus naturale Paradifiacum.Sic Xatis cönliaret , Jeges naturales ahfolutas , uc vo-cantur, non minus in ft-atu in ce.grο, a c in tlatu ppftlapfum, viguifTe* Hypotheücas v.erp, quac rnaJi-tiam aut indigendarn humanam fequuntur, exfulaile.Sic iimul pateret, difcrimeo inter Jeges cogentes, &nop cogentes, perfektas, & impcrfeétas, percinereadftitum poilkpfum. Sie pofleT etjadl TacPcT'ColHgi,in q {Tantum cum verdate conöilat corum doMlrim,qui tradunt, Jus natura? Paradifiacum in Decafogofuifle expreiTam aut rcpetitum. Id fairem cpncedercdebent, ju Decijpgo,,pr«cepcpm leptimum pMeftrü-ere Oomjaiufn introduclum, & decirntrm, imperiumher'-ile } qu«, an in ftatu psrfeclo loeum efTent ha-hitqra, neminem praeterire poteft; fed h«c & alia,hnc pertinentia, aliis exponenda, temporis anguftiisjnterclufi relinquimus.

■§· V·Praeter haue legem naturalem , alias quoque legis-

latorfummus fanejvit feges, expreifis verb i s explica,·tas, qua: pofitivx dieuntur; quarum omnium primae fu·erunt, qua: etiam inde primitiv« dicuncur: altera pr.

# ) 7 ( Ψdebitam Creator i ptaeftafent obedientiäm3 Ejus glö>riam annuriciarent, eoque ipfofuam ielickatem con-fervarent, conicrvataque dele&arentur.·

VI.Finis igituf, quem cum lege de fabbato cele·

brando obtinerc voluit Deus O. M. fuic', & eft E-jus gloriae celebracio. Omnes quidem res creatse fuomodo gloriam canunt Creatoris opeimi^adeo ut, cti-am rpfse insnimatie qüams res, obje&ivam, ut di-citur'j laiidem Uli praheant; quanto igitur aequiuserit, ut rationale anrmal, majori, quam cetera;, Iiconferantur , inftru&um perfe&ionc, de auctoris fuifemper loqua tur poteritia, bonicate, & fapientia,Eumque fummis enerat lau dibus? Quoniam hic qui¬dem finis abhominej arÜiiiimo amoris vineulo cumCreatore corijun&o, quovis die obtineri, maxinie po·tuit; etiam probabile eil, primos homines, de fua \x-tos felicitate, omnes dies,· eosque toros, coniumfiiTein cultu divino & perpetuo fabbato, eundem ad mo-dum, quo vätes feer canit:' fimpet Dei laus erit inore meo$ Bare autem non obftant, qum certo,eoque iÜatuto die, fpccialiori modo, opera fummiArchitefifi fibi coniideranda proponent, confiderataadmirerttur', & quiefeentes ab omni-bus aliis neg-otiis profanis, rerum omnium, homirmmqtie Ef-fe&ori etil tum prxfterif debitum, rem in ifeerido po-tentiie ejus operüm, quae maxima funt, loquendo debonitate, Ejusque admirando iapientiam furomam,& ita gloriam , qua* Uli debetur , annnncient nun-quam terminandam.· Hoc autem ver, ut & ae-

q.ufe

3 8 ( &

quiffirnum eil 8c eonflans, manente, per fa darumeric-, fabbati celebradonem a primis incunafyulis &ipiis primordiis mundi in ilatu innocenuaj cfTe in'ftruÖum,

§. VIIDiem hunc, ordine ciTe fcptimum hcbdomadis,

iacra teftttur pagina, eurnque idco inilitutum efieatque ipia inilitutione facrum habendum, ut fcircthomo, unurn diem e cirsulo hebdomadi« fcitura es-le deberc Sc diviuo cui|α i dicatum mdium, eil du»bium, Dens, Opifex omnitun, pofl pera&um opuscreaiionis, quievit; 8? mala non eil intcrpretatio. fijp quiefcere pro feftum inftituere aecipiatur*, quie»vic enim Deus ab opere, nuilum profeclo aliurn infinem, quam tu homines condpceret, feptirno dieab opere iuo qoemque quiefcere debere. Et hincquoque patet, cur Dsus iili dipi falutem (ingularemtribueric, ut icidem homines condoceret, hoc pras»cipue die nonien Dei» ob pera£lum creationis opus,8: innumerabilia in hominum genus collata bcne»ficia, eife omni honore cofendum. Sed & fanföumejfecit eum, hoc eil, fecrevit, feparavi t ab aliis die·bus, ut fe-ftus atque folemnis eilet mortalibus,

§. Vilf.Praeceptum ve! lex de oelebrando die feptirno

hebdomadis, Ceu die faturni eil, prsceptum expres»(is verbis datum, a.c casrimoniale. Juris quidemnaturalis eil, ut quoddam tempus Deo facrum ha»beatur, temporis vero deiignatio non item. Nullagens tam barbara unquam fuir, quin Deum hujus

mun-

# ) 9 ( #mundi Auctorem agnoverit, eumque eile colendumnullae autcm diem accurate ftatuere potueriint, quoculcus hicce eilet peragendus. Et, quae inter gentes,earumque in fcriptis exftenc veiligia feptimi diei cellfacri, non ex i limine natura: innotuiiTe, ied notitiamhanc ex audicu per famam a Judaeis ad ilias dima-nafic, cum vcritate cooientirc videtur.

Carrirnoniile h,:c eiTe praeceptum, omnes, quiin eo explicando operam pofuere uiiam, uno quaiiore (atemur; nulia enim ratio fubefl, cur urgeaturcommunis eile juris, legi naturali diftin£te fuperad-diti. Lex communis pro certo ponit communempromulgationem, quas nec ex facra neque ex profa¬na hiftoria conftat;cum e contrario hstc lex, foli genciJudaicÉ nota, umbram quaii futurorum continebar,&, durante tantum V. T. vigebat, cujus Ioco, Iinon interventu divinae inftitutionis, permiffione fal«tem & adprobatione diem primum hebdomadis, quia fole nomen fortitus eft, jam inde ab Apoftolorumtemporibus feflum ac facrum habuit respublica chrbftiana, in memoriarn beneficiorum, quae IUI prac-ftitit Princeps ille vitae mortisque vi&or.

§. IX.Explicata de lege primitiva priori, mandatumprapeeptivum hominum gencri dante, ad pofterio-

rem, prohibentem, quaiitercunque explan3ndam,per-gimus, quseque agit de abftinentia ab edendo de ar-bore vetita, five de fru£tu arboris feientiae boni &mali. Hoc nomen ab eventu, qui inde fecutus efttriitiifimus, na&am efle merito arbitramur: quan-B Λ do.

φ ) ΙΟ ( φ

doquidem homo, poft efum de arboris hnjus fru-£tu, tum primum quid boni quidque mali no.ta deiignetur, fuiffec expertus. Arbor h#c nonita vocata , quod per fe feientiam producere autärgere potuerit, Ted quod ex inftitutione divina in-dicare deberet, num mandatis Dei homines moremgefturi efTent; quo ipfo cognofcere & ipfa experi-entia magiftra intellige^e-poui au. quid buui»m? quid-que malum. §. X.

Rernm omnium fapientiffimus & opeimus Cre¬ator ea lege homines rationales condidic, ut ejusobtemperarent voluntari. Et ut omnes ab Ipfo de-penderent, ica & penes ipfum erat, quascunqueilli placuit, prsferibere l ges. Alias autem nonpraeferipfit, quam quae ("ancHtati & juftitiae & iapi-enti# erant confenrientes, qu#que illorurn , quibuslarse fuerunt, f'elicitatem promoverent, & quibus pro-baret offi flirrt 8z obedientiam, quam quemÜbec o-portet prafilare Creatori. Ab ejus nutu omnia pen-debant, ab eo exfpecfondum & bonum & malum,illud iub condkione obediencias, hoc autem triilis-{imum, negle&is tffieiis,

§ XLArborem vit# in rnedio horti ftatucrat Deus ,

uthomo per legitimum ejus nturn debilitatas forte vi¬res corporis reficere, & a morre vif .m confervarepofTet Immortaliras q idem homini in feliciifimo,quo collocatus erat, ftatu fuir, concefla,non auternabioiuta, led quae per ufum mediorum in hunc fi-nem

# ) « (

❖ ) 12 ( &ac legis violatör ipfe, pcennm luit delicti; fic etjam A-damus, licet transgrediendo legem de arbore verita,rcatum contraxeric, nobis omnibus communem, ρο·tuit eam legem pro fe folo accepiiTe. Vcro quoquc (i·millirnum ed, arborem hane fuifle tollcndam, pod-quamDeus cxploraverit Adami obedicnciam,ut pode-ri, ii in felicitatis hujus datu beatißtmOjOptandam vi·tam degere contigifiet, eandem nan ulterius iubi-ifienfc explorationem,

—JTxiii.Plures de cetero ieges locum habituras efie, adflatus deinceps incroduäos atrinentes, easque velinftitutionc divina vel humana obligantes, fi in hoc·

ce datu perditifTent mortales, vel faltem probabiliratione adftrui poted.Multa autemquae nunc tenebris involuta funt,vel meras conje£turae & probabilitates, luce clari·ora fuiilent, fi, in felicitatis hujus fummo

fadigio perfidere, forte nobis fuifietadfignatum.

$ «äUSi