ประวตความเปนมาของนาฏศลปไทย

นาฏศลปไทย เปนศลปะแหงการฟอนร า ทมสมมตฐานมาจากธรรมชาต แตไดรบการตกแตงและปรบปรงใหงดงามยงขน จนกอใหเกดอารมณสะเทอนใจแกผดผชม โดยแทจรงแลวการฟอนร ากคอ ศลปะของการเคลอนไหวอวยวะตาง ๆ ของมนษย เชน แขน ขา เอว ไหล หนาตา ฯลฯ ดวยเหตนธรรมชาตทเปนพนฐานเบองตนของการฟอนร าจงมาจากอรยาบท ตาง ๆ ของมนษย ไดแก ยน เดน นง นอน ฯลฯ ตามปกตการเดนของคนเราจะกาวเทาพรอมทงแกวงแขนสลบกนไปเชนเมอกาว เทาซายกจะแกวงแขนขวาออก และเมอกาวเทาขวากจะแกวงแขนซายออกสลบกนเพอเปนหลกในการทรงตว ครนเมอน ามาตกแตงเปนทาร าขน กกลายเปนทาเดนทมลลาการกาวเทาและแกวงแขน ใหไดสดสวนงดงามถกตองตามแบบแผนทก าหนด ตลอดจนทวงท านองและจงหวะเพลง

นาฏศลปไทย เกดมาจากอากปกรยาของสามญชนเปนพนฐาน ซงโดยทวไปมนษยทกคนยอมมอารมณตาง ๆ ไดแก รก โกรธ โศกเศรา เสยใจ ดใจ รองไห ฯลฯ แตทนาสงเกตกคอ เมอมนษยมอารมณอยางหนงอยางใดเกดขน นอกจากจะมความรสกเกดขนในจตใจแลวยงแสดงปฏกรยาตอบโตออกมาทางกาย ในลกษณะตาง ๆ กน เชน รก - หนาตากรยาทแสดงออก ออนโยน รจกเลาโลม เจาช โกรธ - หนาตาบงตง กระทบเทา ชหนาดาวาตาง ๆ โศกเศรา,เสยใจ - หนาตากรยาละหอยละเหย ตดพอตอวา รองไห

สรปไดวา นาฏศลปไทย เกดมาจากกรยาทาทางซงแสดงออกในทางอารมณของมนษยปถชน อากปกรยาตาง ๆ เหลานเปนมลเหตใหปรมาจารยทางศลปะน ามาปรบปรงบญญตสดสวนและ

ก าหนดวธการขน จนกลายเปนทาฟอนร า โดยวางแบบแผนลลาทาร าของมอ เทา ใหงดงาม รจกวธเยอง ยก และกลอมตว ใหสอดคลองสมพนธกนจนเกดเปนทาร าขน และมววฒนาการปรบปรงมาตามล าดบ จนดประณตงดงาม ออนชอยวจตรพสดาร จนถงขนเปนศลปะได

นอกจากน นาฏศลปไทย ยงไดรบอทธพลแบบแผนตามแนวคดจากตางชาตเขามาผสมผสานดวย เชน วฒนธรรมอนเดยเกยวกบวฒนธรรมทเปนเรองของเทพเจา และต านานการฟอนร า โดยผานเขาสประเทศไทย ทงทางตรงและทางออม คอ ผานชนชาตชวาและเขมร กอนทจะน ามาปรบปรงใหเปนรปแบบตามเอกลกษณของไทย เชน ตวอยางของเทวรปศวะปางนาฏราช ทสรางเปนทาการรายร าของ พระอศวร ซงมทงหมด 108 ทา หรอ 108 กรณะ โดยทรงฟอนร าครงแรกในโลก ณ ต าบลจทรมพรม เมองมทราส อนเดยใต

ปจจบนอยในรฐทมฬนาด นบเปนคมภรส าหรบการฟอนร า แตงโดยพระภรตมน เรยกวา คมภรภรตนาฏยศาสตร ถอเปนอทธพลส าคญตอแบบแผนการสบสาน และการถายทอดนาฏศลปของไทยจนเกดขนเปนเอกลกษณของตนเองทมรปแบบ แบบแผนการเรยน การฝกหด จารต ขนบธรรมเนยม มาจนถงปจจบน อยางไรกตาม บรรดาผเชยวชาญทศกษาทางดานนาฏศลปไทยไดสนนษฐานวา อารยธรรมทางศลปะดานนาฎศลปของอนเดยนไดเผยแพรเขามาสประเทศไทย ตงแตสมยกรงศรอยธยาตามประวตการสรางเทวาลยศวะนาฎราชทสรางขน ในป พ.ศ. 1800 ซงเปนระยะทไทยเรมกอตงกรงสโขทย ดงนนทาร าไทยทดดแปลงมาจากอนเดยในครงแรกจงเปนความคดของนก ปราชญในสมยกรงศรอยธยา และมการแกไข ปรบปรงหรอประดษฐขนใหมในสมยกรงรตนโกสนทร จนน ามาสการประดษฐขนใหมในสมยกรงรตนโกสนทรจนน ามาสการประดษฐ ทาทางการรายร าและละครไทยมาจนถงปจจบน ( thaigoodview.ประวตความเปนมา

ความส าคญและคณคาของนาฏศลปไทย ความส าคญของนาฏศลปไทย

นาฏศลปนอกจากจะเปนเครองมอบนเทงใจส าหรบมนษยแลว นาฏศลปยงเปน

การแสดงออกทางศลปวฒนธรรมทดของชาต และมความส าคญตอวถชวต

ของมนษยในพธกรรมตางๆ ตลอดทงยงสามารถสะทอนใหเหนถงความแตกตาง

ของสงคม ซงสงผลใหนาฏศลปมความส าคญดงน

1 นาฏศลปแสดงถงความเปนเอกลกษณประจ าชาต ทแสดงใหเหนถงระดบ

จตใจสภาพความเปนอยความรความสามารถ ความเปนไทย ความเจรญรงเรอง

วฒนธรรม ประวตศาสตร ดงท เรณ โกศนานนท (2535, 6) กลาวถงนาฏศลปไทย

ทแสดงถงความเปนไทยไวดงน

1.1 ทาร าออนชอยงดงาม และแสดงอารมณตามลกษณะทแทจรงของคนไทย

1.2 มดนตรประกอบ

1.3 ค ารอง หรอเนอรองจะตองเปนค าประพนธ ค ารองนท าใหผสอนหรอผร า

ก าหนดทาร าไปตามเนอรอง

1.4 เครองแตงกายซงตางกบของชาตอนมแบบอยางของตนโดยเฉพาะ

2 นาฏศลปเปนแหลงรวมของศลปะแขนงตางๆ เชน ศลปะในการประพนธ

หรอวรรณคด ศลปะในการเขยนภาพ ศลปะในการปน หลอ แกะสลก

ศลปะในการออกแบบกอสรางอาคารสถานท ศลปะในการออกแบบเครองแตงกาย

ตลอดจนไฟฟา แสง เสยง ดงนนจงกลาวไดวา นาฏศลปคอเปนแหลงรวมของศลปะสาขาตางๆ เขาดวยกน จากความส าคญของนาฏศลปทกลาวมาในขางตน จงไดจดใหมการเรยนการสอน

นาฏศลปและสงเสรมลกษณะนสยทดแกนกเรยน ดงน

1. สงเสรมการอนรกษวฒนธรรมไทย

2. ใหมความร ความเขาใจ และมความสามารถเกยวกบศลปวฒนธรรมไทย

3. ปลกฝงลกษณะนสยทางศลปะ

4. ฝกปฏบตเพอเกดความรความช านาญ สามารถปรบปรงและสงเสรมการแสดงออก

คณคาทไดรบจากนาฏศลปไทย

นาฏศลปถอเปนสมบตทางวฒนธรรมอนล าคาของมนษยชาต ควรทมนษยควรรจก เขาใจศกษา และน ามาใชใหเกดประโยชนแกตนเอง แกผอน และแกสงคมโดยสวนรวม โดยพจารณาวา นาฏศลปมสวนใดบางในการด าเนนชวตของมนษย ทงทเปนกจกรรมสวนตวและสวนรวมตงแตอดตจนถงปจจบน มนษยไดใชนาฏศลปเปนกจกรรมสวนส าคญสวนหนงของการด ารงชวตในเวลาปกต และในโอกาสพเศษอยตลอดเวลา ซงอาจสรปไดวา มนษยเราไดรบคณคาจากนาฏศลปไทย ดงน

๑.เพอการสอสาร นาฏศลปเปนกระบวนการหนงทมนษยใชในการสอสาร ธรรมชาตเออใหมนษยใชรางกายประกอบการเลาเรองเพอใหการเลาเรองตนเตนสนกสนาน นาฏศลปไดพฒนาตอมาโดยทมนษยเลอกสรรและสรางสรรคทาทางตางๆ ใหมความหมายเฉพาะทเขาใจและสอสารกนไดในกลมชนนนๆ หรออาจกลาวไดวานาฏศลปไดพฒนาจากรปลกษณทงาย และเปนสวนประกอบของค าพดหรอวรรณศลป ไปสการสรางภาษาของตนเองขนทเรยกวา“ภาษาทาร า”โดยก าหนดกนในกลมชนทใชนาฏศลปนนๆวาทาใดมความหมายอยางไร

๒. เพองานพธกรรมตางๆ นาฏศลปใชเปนเครองดนตรทพลงพเศษ หรอเปนอ านาจเหนอธรรมชาตในตวเองของผท าหนาทเปนพอมดหรอหมอผ หรออกนยหนงคนเหลานใชนาฏศลปสอสารกบพลงเหนอธรรมชาตใหเขามาสงสถตในตนเองหรอผานตนไปยงสงทตองการรบอทธพลเหลานนการฟอนร าในลกษณะนมกเปนการแสดงเดยว แตในบางครงบางแหงกมการแสดงเปนกลม การฟอนร าในพธผฟาในภาคเหนอ เพอรกษาโรคหรอสะเดาะเคราะห จะเรมดวยพธกรหญงฟอนน าในลกษณะเขาทรง แลวผทเคยรกษาหายมากอนซงมกมารวมงานเพอรวมใหพลงใจกจะลกขนร าตาม ฟอนผมดผเมงในภาคเหนอจะมบรรดาสมาชกหญงมาเขาทรงเปนหมและฟอนร ารวมกน เพอสะเดาะเคราะหหรอรกษาโรค และพธกรรมอกลกษณะหนง คอ การฟอนร าเพอบชาหรอบวงสรวงสงศกดสทธโดยมไดเขาทรง แตเปนการแสดงทเนนความงดงาม เชน การร าแกบนทศาลพระพรหมแยกราชราชประสงค การแสดงเหลานเปนการแสดงแกบนซงอาจเปนรปของการแสดงแกบน ลเกแกบน และการฟอนร า อกลกษณะหนงเปนการฟอนร าบชาแตไมไดแกบนใดๆ แตเปนการฟอนบชาคร หรอเปนพทธบชา เชนการร าถวายมอในพธไหวครนาฏศลปไทย หรอการร าไหวครมวยกอนการชกเปนตน

๓. เพองานพธการตางๆ ในสงคมหนงยอมมพธการตางๆ ของมนษย แตละพธการมความสมพนธแตกตางกนออกไป เชน พธการตอนรบแขกเมองส าคญ พธแหเทวรปทเคารพประจ าปเพอเปนสรมงคล พธฉลองงานส าคญเชนงานวนเกดงานวนครบรอบเปนตน พธทกลาวมานนยมจดใหมการฟอนร าขน ๒ ลกษณะใหญๆ คอ การฟอนร าเปนขบวนแหไปตามทางและการฟอนร าบนเวท ขบวนฟอนร าจะปรากฏในพธการ เชน การฟอนบายศรสขวญโดยเจานายฝายเหนอทงชายและหญงเพอรบเสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พธฟอนร าแสดงชดพระถงซมจงไปอญเชญพระไตรปฏกจากอนเดยในงานตรษจนทนครสวรรค การฟอนร าในพธเซงบงไฟขอฝนทางภาคอสาน การฟอนร าหนาขบวนแหนาค ประหนงจ าลองมารผจญพระพทธเจากอนจะเขาพระอโบสถ การฟอนร าขนโตกเพอน าอาหารมาในพธขนโตกรบแขกส าคญส าคญของเมองเหนอ สวนการฟอนร าบนเวท เชน การร าอวยพรวนเกด การร าเบกโรงกอนแสดงละคร และการฟอนร าในพธเปดเทศกาลกฬาตางๆ

๔. เพอความบนเทงและการสงสรรค มนษยมกมการพบปะสงสรรคกนในโอกาสตางๆ อยเสมอ เชน การจดงานรนเรงตามฤดกาล เพอเฉลมฉลองเมอสนฤดกาลเกบเกยวอนเหนดเหนอย และเกบเกยวไดผลด หรอการฉลองเรมฤดฝนอนเปนนมตรแหงการเรมตนฤดเพาะปลก ในรอบปหนง มเทศกาลส าคญหลยครง อาท งานร าลกถงบรรพบรษ หรอเหตการณส าคญในอดต งานรนเรงหรองานร าลกเหลานมกจะมการเฉลมฉลองตางๆ นาฏศลปใหความบนเทงแกผมารวมงานตางๆ เชน การร าอวยพรในวนเกด ในงานรนเรงตางๆ

๕. เพอการออกก าลงกายและพฒนาบคลกภาพ การฝกหดร าไทยตองอาศยก าลงในการฝกซอมและ ในการแสดงอยางมาก เหมอนกบไดออกก าลงกายอยตลอดเวลา เปนการกระตนหรอบ าบดสวนใดสวนหนงของรางกาย ท าใหกระฉบกระเฉง ไมเครยด เปนการสรางเสรมบคคลกภาพและมการทรงตวทสงางามดวย

๖. เพอการอนรกษและเผยแพร นาฏศลปเปนเอกลกษณอยางหนงของชมชน ในชมชนหนงๆ มกมการสบทอด และอนรกษวฒนธรรมทางนาฎศลปของตนเอาไวมใหสญหาย มการสอนมการแสดงและเผยแพรนาฏศลปไทยใหทองถนอน หรอน าไปเผยแพรในตางแดน

ประเภทของนาฎศลปไทย

นาฎศลป คอ การรายร าทมนษยไดปรงแตงจากลลาตามธรรมชาตใหสวยสดงดงาม โดยมดนตรเปนองคประกอบในการรายร า นาฎศลปของไทย แบงออกตามลกษณะของรปแบบการแสดงเปนประเภทใหญ ๆ 4 ประเภท คอ 1. โขน เปน การแสดงนาฎศลปชนสงของไทยทม เอกลกษณ คอ ผแสดงจะตองสวมหวทเรยกวา หวโขน และใชลลาทาทางการแสดงดวยการเตนไปตามบทพากย การเจรจาของผพากยและตามท านองเพลงหนาพาทยทบรรเลงดวยวงปพาทย เรองทนยมน ามาแสดง คอ พระราชนพนธบทละครเรองรามเกยรต แตงการเลยนแบบเครองทรงของพระมหากษตรยทเปนเครองตน เรยกวาการแตงกายแบบ “ยนเครอง” มจารตขนตอนการแสดงทเปนแบบแผน นยมจดแสดงเฉพาะพธส าคญไดแก งานพระราชพธตาง ๆ 2. ละคร เปน ศลปะการรายร าทเลนเปนเรอง ราว มพฒนาการมาจากการเลานทาน ละครมเอกลกษณในการแสดงและการด าเนนเรองดวยกระบวนลลาทาร า เขาบทรอง ท านองเพลงและเพลงหนาพาทยทบรรเลงดวยวงปพาทยมแบบแผนการเลนทเปน ทงของชาวบานและของหลวงทเรยกวา ละครโนราชาตร ละครนอก ละครใน เรองทนยมน ามาแสดงคอ พระสธน สงขทอง คาว อเหนา อณรท นอกจากนยงมละครทปรบปรงขนใหมอกหลายชนด การแตงกายของละครจะเลยนแบบเครองทรงของพระมหากษตรย เรยกวา การแตงการแบยนเครอง นยมเลนในงานพธส าคญและงานพระราชพธของพระมหากษตรย 3. ระ และ ระบ า เปนศลปะแหงการรายร าประกอบเพลงดนตรและบทขบรอง โดยไมเลนเปนเรองราว ในทนหมายถงร าและระบ าทมลกษณะเปนการแสดงแบบมาตรฐาน ซงมความหมายทจะอธบายไดพอสงเขป ดงน 3.1 ร า หมายถง ศลปะแหงการรายร าทมผแสดง ตงแต 1-2 คน เชน การร าเดยว การร าค การร าอาวธ เปนตน มลกษณะการแตงการตามรปแบบของการแสดง ไมเลนเปนเรองราวอาจมบทขบรองประกอบการร าเขากบท านองเพลงดนตร มกระบวนทาร า โดยเฉพาะการร าคจะตางกบระบ า เนองจากทาร าจะมความเชอมโยงสอดคลองตอเนองกน และเปนบทเฉพาะส าหรบผ แสดงนน ๆ เชน ร าเพลงชาเพลงเรว ร าแมบท ร าเมขลา –รามสร เปนตน 3.2 ระบ า หมายถง ศลปะแหงการรายร าทมผเลนตงแต 2 คนขนไป มลกษณะการแตงการคลายคลงกน กระบวนทารายร าคลาคลงกน ไมเลนเปนเรองราว อาจมบทขบรองประกอบการ

ร าเขาท านองเพลงดนตร ซงระบ าแบบมาตรฐานมกบรรเลงดวยวงปพาทย การแตงการนยมแตงกายยนเครองพระนาง-หรอแตงแบบนางในราชส านก เชน ระบ าสบท ระบ ากฤดาภนหาร ระบ าฉงเปนตน 4. การแสดงพนเมอง เปน ศลปะแหงการรายร าท มทงร า ระบ า หรอการละเลนทเปนเอกลกษณของกลมชนตามวฒนธรรมในแตละภมภาค ซงสามารถแบงออกเปนภมภาคได 4 ภาค ดงน 4.1 การแสดงพนเมองภาคเหนอ เปนศลปะการร า และการละเลน หรอทนยมเรยกกนทวไปวา “ฟอน” การฟอนเปนวฒนธรรมของชาวลานนา และกลมชนเผาตาง ๆ เชน ชาวไต ชาวลอ ชาวยอง ชาวเขน เปนตน ลกษณะของการฟอน แบงเปน 2 แบบ คอ แบบดงเดม และแบบทปรบปรงขนใหม แตยงคงมการรกษาเอกลกษณทางการแสดงไวคอ มลลาทาร าทแชมชา ออนชอยมการแตงกายตามวฒนธรรมทองถนทสวยงามประกอบกบการบรรเลงและขบ รองดวยวงดนตรพนบาน เชน วงสะลอ ซอ ซง วงปเจ วงกลองแอว เปนตน โอกาสทแสดงมกเลนกนในงานประเพณหรอตนรบแขกบานแขกเมอง ไดแก ฟอนเลบ ฟอนเทยน ฟอนครวทาน ฟอนสาวไหมและฟอนเจง 4.2 การแสดงพนเมองภาคกลาง เปนศลปะการรายร าและการละเลนของชนชาวพนบานภาคกลาง ซงสวนใหญมอาชพเกยวกบเกษตรกรรม ศลปะการแสดงจงมความสอดคลองกบวถชวตและพอความบนเทงสนกสนาน เปนการพกผอนหยอนใจจากการท างาน หรอเมอเสรจจากเทศการฤดเกบเกบเกยว เชน การเลนเพลงเกยวขาว เตนก าร าเคยว ร าโทนหรอร าวง ร าเถดเทอง ร ากลองยาว เปนตน มการแตงกายตามวฒนธรรมของทองถน และใชเครองดนตรพนบาน เชน กลองยาว กลองโทน ฉง ฉาบ กรบ และโหมง 4.3 การแสดงพนเมองภาคอสาน เปนศลปะการร าและการเลนของชาวพนบานภาคอสาน หรอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย แบงไดเปน 2 กลมวฒนธรรมใหญ ๆ คอ กลมอสานเหนอ มวฒนธรรมไทยลาวซงมกเรยกการละเลนวา “เซง ฟอน และหมอล า” เชน เซงบงไฟ เซงสวง ฟอนภไท ล ากลอนเกยว ล าเตย ซงใชเครองดนตรพนบานประกอบ ไดแก แคน พณ ซอ กลองยาว อสาน ฉง ฉาบ ฆอง และกรบ ภายหลงเพมเตมโปงลางและโหวดเขามาดวย สวนกลมอสานใตไดรบอทธพลไทยเขมร มการละเลนทเรยกวา เรอม หรอ เรอม เชน เรอมลดอนเร หรอร ากระทบสาก ร ากระเนบตงตอง หรอระบ าตกแตน ต าขาว ร าอาไย หรอร าตด หรอเพลงอแซวแบบภาคกลางวงดนตร ทใชบรรเลง คอ วงมโหรอสานใต มเครองดนตร คอ ซอดวง ซอดวง ซอครวเอก กลองกนตรม พณ ระนาด เอกไม ปสไล กลองร ามะนาและเครองประกอบจงหวะ การแตงกายประกอบการแสดงเปนไปตามวฒนธรรมของพนบาน ลกษณะทาร าและทวงท านองดนตรในการแสดงคอนขางกระชบ รวดเรว

และสนกสนาน 4.4 การแสดงพนเมองภาคใต เปนศลปะการร าและการละเลนของชาวพนบานภาคใตอาจแบงตามกลมวฒนธรรมไ 2 กลมคอ วฒนธรรมไทยพทธ ไดแก การแสดงโนรา หนงตะลง เพลงบอก เพลงนา และวฒนธรรมไทยมสลม ไดแก รองเงง ซ าแปง มะโยง (การแสดงละคร) ลเกฮล (คลายลเกภาคกลาง) และซละ มเครองดนตรประกอบทส าคญ เชน กลองโนรา กลองโพน กลองปด โทน ทบ กรบพวง โหมง ปกาหลอ ปไหน ร ามะนา ไวโอลน อคคอรเดยน ภายหลงไดมระบ าทปรบปรงจากกจกรรมในวถชวต ศลปาตางๆ เขน ระบ ารอนแต การดยาง ปาเตตะ เปนตน กลบดานบน ( ๏Nameless๏ .ประวตความเปนมาของนาฏศลปไทย.

(ออนไลน). แหลงทมา : http://board.postjung.com/642545.html )

องคประกอบของนาฏศลปไทย

ดงไดกลาวมาแลววานาฏศลปจะหมายรวมไปถงการรองร าท าเพลงดงนนองคประกอบของนาฏศลปกจะประกอบไปดวยการรองการบรรเลง ดนตรและการฟอนร า ทงนเพราะการแสดงออกทางนาฏศลปไทยจะตองอาศยบทรองท านองเพลงประกอบการแสดง เพราะฉะนนกอนทจะมาเปนนาฏศลปไทยไดจะตองประกอบไปดวยองคประกอบส าคญๆดงตอไปน

1) การฟอนร าหรอลลาทาร า การฟอนร าหรอลลาทาร า เปนทาทางของการเยองกรายฟอนร าทสวยงาม โดยมมนษยเปนผ ประดษฐทาร าเหลานนไดถกตองตามแบบแผนรวมทงบทบาท และลกษณะของตวละคร ประเภทของการแสดง และการสอความหมายทชดเจน

2) จงหวะ

จงหวะ เปนสวนยอยของบทเพลงทด าเนนไปเปนระยะและสม าเสมอ การฝกหดนาฏศลปไทย จ าเปนตองใชจงหวะเปนพนฐานในการฝกหด เพราะ จงหวะ เปนสงทเกดขนจากธรรมชาตและมอยในตวมนษยทกคนหากผเรยนม ทกษะทางการฟงจงหวะแลว กสามารถร าไดสวยงามแตถาผเรยนไมเขาใจจงหวะ กจะท าใหร าไมถกจงหวะหรอเรยกวา "บอดจงหวะ" ท าใหการร ากจะไมสวยงามและถกตอง 3) เนอรองและท านองเพลง เนอรองและท านองเพลง การแสดงลลาทาร าแตละครงจะตองสอดคลองตามเนอรอง และท านองเพลง ทงนเพอบอกความหมายของทาร า ถายทอดอารมณความรสกในการแสดงไดตามเนอเรอง ตลอดจนสามารถสอความหมายใหกบผชมเขาใจตรงกนได เชน การแสดงอารมณรก ผร าจะประสานมอทาบไวทหนาอก ใบหนายมละไม สายตามองไปยงตวละครทร าคกน เปนตน

4) การแตงกาย

การแตงกาย ในการแสดงนาฏศลป สามารถบงบอกถงยศ ฐานะและบรรดาศกด ของผแสดงละครนนๆ โดยเฉพาะการแสดงโขน การแตงกายจะเปรยบเสมอนแทนสกายของตวละคร เชน เมอแสดงเปนหนมานจะตองแตงกายดวยชดสขาว มลายปกเปนลายทกษณาวตร สวมหวขนลงสขาวปากอาเปนตน

การแสดงนาฏศลปไทยทงโขนและละครนนไดจ าแนกผแสดงออกเปน 4 ประเภทตามลกษณะของบทบาทและการฝกหดคอ ตวพระ ตวนาง ตวยกษและตวลง ซงในแตละตวละครนน นอกจากบคลกลกษณะทถายทอดออกมาใหผชมทราบจากการแสดงแลว เครองแตงการของผแสดงกยงเปนสญลกษณทส าคญอยางหนงทบงบอกวา ผนนรบบทบาทแสดงเปนตวใด

เครองแตงการนาฏศลปไทยมความงดงามและกรรมวธการประดษฐทวจตรบรรจงเปนอยางยง ทงนเพราะทมาของเครองแตงกายนาฎศลปไทยนน จ าลองแบบมาจากเครองทรงของพระมหากษตรย (เครองตน) แลวน ามาพฒนาใหเหมาะสมตอการแสดง ซงจ าแนกออกเปน 4 ฝาย ดงน

เครองแตงตวพระ คอ เครองแตงกายของผแสดงหรอผร าทแสดงเปนผชาย

เครองแตงตวนาง คอ เครองแตงกายของผแสดงหรอผร าทแสดงเปนหญง ส าหรบเครองแตงตวพระและนางน จะใชแตงกายส าหรบผระบ ามาตรฐาน เชน ระบ าสบท ระบ าพรหมาสตรและระบ ากฤดาภนหาร เปนตน และยงใชแตงกายส าหรบตวละครในการแสดงละครนอกและละครในดวย สวนในระบ าเบดเตลด เชน ระบ านพรตน ระบ าตรลลา ระบ าไตรภาค ระบ าไกรลาสส าเรง ระบ าโบราณคดชดตาง ๆ หรอระบ าสตวตาง ๆ จะใชเครองแตงกายตามความเหมาะสมกบการแสดงนน ๆ เชน นงโจงกระเบน หมผาสไบ และสวมชดไทยตาง ๆ เปนตน ตลอดจนยงมการแสดงหรอการฟอนร าแบบพนเมองของทองถนตาง ๆ ซงจะมการแตงกายทแตกตางกนไปตามแตละทองถนดวย

เครองแตงตวยกษ (ทศกณฐ) คอ เครองแตงกายของผแสดงเปนตวยกษ เปนเครองยกษ

เครองแตงตวลง (หนมาน) คอ เครองแตงกายของผแสดงเปนตวลง

5) การแตงหนา การแตงหนา เปนองคประกอบหนงทท าใหผแสดงสวยงาม และอ าพรางขอบกพรอง ของใบหนาของผแสดงได นอกจากนกยงสามารถใชวธการแตงหนาเพอบอกวย บอกลกษณะเฉพาะของตวละครได เชน แตงหนาคนหนมใหเปนคนแก

แตงหนาใหผแสดงเปนตวตลก เปนตน

6) เครองดนตรทบรรเลงประกอบการแสดง การแสดงนาฏศลป จ าเปนอยางยงทจะตองใชเครองดนตรบรรเลงประกอบการแสดง ดงนนผ แสดงจะตองร าใหสอดคลองตามเนอรอง และท านองเพลงในขณะเดยวกน ดนตรกเปนองคประกอบหลกทส าคญในการชวยเสรมใหการแสดงสมบรณ และสามารถสอความหมายไดชดเจนมากขน อกทงยงชวยเสรมสรางบรรยากาศในการแสดงใหสมจรงยงขนดวย

เพลงไทยส าหรบประกอบการแสดงนาฏศลปไทย เพลงไทยประกอบการแสดงโขน ละคร ร า และระบ ามาตรฐาน เพลงไทยทใชบรรเลงและขบรองประกอบการแสดงนาฏศลปไทย โขน ละคร ร าและระบ ามาตรฐานนนแบงไดเปน 2 ประเภทดงน

1. เพลงหนาพาทย

ไดแก เพลงทใชบรรเลงหรอขบรองประกอบอากปกรยาของตวโขน ละคร เชน การเดนทาง ยกทพ สรบ แปลงกาย และน าเพลงหนาพาทยทใชในการร าและระบ า เชน รว โคมเวยน ช านาญ ตระบองกน เปนตน

2. เพลงขบรองรบสง

คอเพลงไทยทน ามาบรรจไวในบทโขน – ละคร อาจน ามาจากเพลงตบ เถา หรอเพลงเกรด เพอบรรเลงขบรองประกอบการร าบทหรอใชบทของตวโขน ละครหรอเปนบทขบรองในเพลงส าหรบการร าแลระบ า เชน เพลงชาป เพลงขนพลบพลา เพลงนกกระจอกทอง เพลงลมพดชายเขา เพลงเวสสกรรม เพลงแขกตะเขง เพลงแขกเจาเซน เปนตน

เพลงไทยประกอบการแสดงพนเมอง เพลงไทยทใชประกอบการแสดงนาฏศลปพนเมองเปนบทเพลงพนบานทใชบรรเลงและขบรองประกอบการแสดงนาฏศลปพนเมอง โดยแบงออกตามภมภาคดงน

1. เพลงบรรเลงและขบรองประกอบนาฏศลปพนเมองภาคเหนอ

เพลงประกอบการฟอนเลบไดแก เพลงแหยงหลวง ฟอนเทยน ไดแก เพลงลาวเสยงเทยน ฟอนสาวไหม ไดแก เพลงปราสาทไหวและสาวสมเดจ ระบ าซอ ไดแก ท านองซอยและซอจอยเชยงแสน บรเลง เพลงลาวจอย ตอยตลงและลาวกระแซ เปนตน

2. เพลงบรรเลงและขบรองประกอบนาฏศลปพนเมองภาคกลาง เพลงประกอบการเตนร าก าเคยว ไดแก เพลงระบ าชาวนา เปนตน

3. เพลงบรรเลงและขบรองประกอบนาฏศลปพนเมองภาคอสาน

เพลงประกอบการแสดงเซงโปงลาง บรรเลงเพลงลายโปงลาง เซงภไทย บรรเลงลายล าภไทย เปนตน

4. เพลงบรรเลงและขบรองประกอบนาฏศลปพนเมองภาคใต

เพลงประกอบการแสดงลเกปา นยมใชเพลงตะลมโปง เพลงสรอยสน เพลงดอกดน การแสดงชดรองเงงบรรเลงเพลงลาฆดวอ เพลงมะอนงลามา เพลงลานง เพลงปโจะปชง เปนตน

การแตงกายนาฏศลปไทย

7) อปกรณการแสดงละคร

การแสดงนาฏศลปไทยบางชด ตองมอปกรณประกอบการแสดงละครดวยเชน ระบ าพด ระบ านกเขา ฟอนเทยน ฟอนเลบ ฟอนรม เปนตน อปกรณแตละชนดทใชประกอบการแสดงจะตองสมบรณ สวยงาม และสวมใสไดพอด หากเปนอปกรณทตองใชประกอบการแสดง เชน รม ผแสดงจะตองมทกษะในการใชอปกรณไดอยางคลองแคลว วางอยในระดบทถกตองสวยงาม