kadinlarin calismasina karsi tutum

Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, yl: 2004, cilt: 37, say: 1, 14-27 Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, year: 2004, vol: 37, no: 1, 14-27

Kadnlarn almasna Kar Tutum ve Dini

Ynelim Arasndaki liki

Yldz KUZGUN* Seher A.SEVM**

Z: Kadnlarn almasna ilikin yaplm aratrmalarn ou, alan kadnlarn ev ve iyerinde yaadklar zorluklar saptamaya yneliktir. Bu aratrmada ise kadnn almasna kar tutumlarla dini ynelim arasndaki iliki incelenmitir. Aratrmaya katlan bireylere Kuzgun tarafndan gelitirilmi Kadnn almasna Kar Tutum lei (KKT) ile Onay (1997) tarafndan gelitirilmi Dini Ynelim Envanteri (DYE) uygulanmtr. Verilerin analizinde Pearson korelasyon katsays ile iki faktrl varyans analizi yntemi kullanlmtr. Aratrmaya katlan bireylerin KKT ve DYE puanlar arasndaki korelasyon katsays -0.35 olarak bulunmutur. Yani, dini ynelim dzeyi ile kadnn almasna kar olumlu tutum arasnda ters ynde ve zayf bir iliki sz konusudur. te yandan, aratrmann sonularna dayanarak, eitim dzeyi ykseldike kadnn almasna kar olumlu tutumlarn arttn ve dini ynelim dzeyinin azaldn sylemek mmkndr. Anahtar Szckler: Kadnn almas, dini ynelim. The relationship between attitudes towards womens work roles and

religious tendency

ABSTRACT: Most of the studies done related to womens working aimed to reveal the difficulties that working-women experience at home and workplace. This research examined the relationship between attitudes toward womens working and religious tendency. Attitude towards Womans Working Scale (ATWWS) developed by Kuzgun and Religious Tendency Inventory (RTI) developed by Onay (1997) were applied to the participants. Pearson correlation coefficient and two-way variance analysis method were used in the process of data analysis. Correlation coefficient between the participants ATWWS and RTI scores was found as -0.35, which means there is an negative and weak relationship between the two variables. On the other hand, based on the results of the research, it is possible to say that as the level of education rises, positive attitudes towards womens working increase and level of religious tendency decreases. Key Words: Womens working, religious tendency

GR

Kadnn toplumdaki yeri asrlardr ev ile snrlandrlm, ilevi ev ii ve ocuk yetitirme olarak belirlenmitir. On dokuzuncu yzyldan itibaren hzla gelien endstrileme, geleneksel tarm toplumlarnda ailenin cretsiz iisi olarak ar i yk

* Prof. Dr., Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Emekli retim yesi ** Yard. Do. Dr., Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi retim yesi

Kadnn almasna kar 15

tayan kadna, eitim grme ve ev dnda cretli alma olanaklar salamtr. Eitim dzeyinin ykselmesi ve toplumdaki ilevinin eitlenmesi ile kadn sosyal haklarn geniletmek iin mcadeleye balamtr.

Cumhuriyetin ilanndan sonra gerekletirilen devrimler erevesinde Trk kadnna nemli toplumsal haklar verilmitir. Seme seilme hakk, yasa nnde erkekle eit konumda olma gibi temel haklar yannda 1936 Kanunu ile alma hayatnda da baz dzenlemeler yaplmtr. Trkiyede 1950 ylndan itibaren sanayileme sreci gelitike alan kadnlarn oran da artmtr (Krkpnar, 1998). Kadnlarn eitimi ve almasyla ilgili son yllarda olumlu gelimeler gzlenmesine ramen, bu gelime istenen dzeyde deildir. Belli mesleklerde alan kadn says (zellikle yneticilik) hala dktr ve kadnlar genellikle dk gelirli, ykselme ans snrl olan ve ev kadnl ile uyuabilen geleneksel mesleklerde almay tercih etmektedirler (Kuzgun, 2000). Trkiyede kadn igc asndan en byk gelime kamu hizmet sektrnde alt ve orta kademelerde olmas bunu dorulamtr. 1938de 12.716 olan kadn memur says 1978de 277.622ye ykselmitir. Trk toplumunda kadnlarn i hayat asndan hala istenilen dzeye ulaamam olmasndaki nemli etkenlerden birisi, yaplan tm reformlara karn toplumun geleneklerin basksndan kurtulamam olmasdr (Krkpnar, 1998). Toplumumuzda egemen olan anlaya gre, kadnn yeri evidir ve asli grevi ev ii yaparak kocasna ve ocuklarna bakmaktr. Bu yzden kadnn darda almas asli grevlerine aykrdr. Kadnn ev dnda cretli olarak almas geleneksel ailelerde sz konusu deilken, 1950lerden bu yana gelien endstrileme ve bunun sonucu kentlemenin gerektirdii yaam dzeyi sadece erkein kazanc ile karlanamayacak derecede ykselmektedir. Bu durum kadnn da gelir getirici bir ite almasn zorunlu klmaktadr (Ansal, 1996). Alt sosyo-ekonomik toplum kesiminde kadnlarn almasn sadece ekonomik gerekelerle aklayan anlayn son yllarda deitiine ilikin aratrma sonular da bulunmaktadr. Eraydn ve Erendilin (1999) yapt aratrmann sonularna gre, konfeksiyon sektrnde alan kadnlarn % 19.9u geim zorluklar nedeniyle, % 46.9u ise becerilerini kullanmak iin almaya baladklarn ifade etmilerdir.

Toplumun geni kesiminde kadn igcne ynelik geleneksel bak tarznn hala srd gzlenmektedir. Toplumun ve kadnn kendisine bitii ncelikli rol e ve anne ve bunun doal sonucu olarak ev kadn olduu srece, kadn igcnn ucuz emek, yardmc aile iisi ve benzeri ekillerde tanmlanmas kanlmaz olmaktadr (Miniba, 1998). Kadnlarn esas istihdam biimi de bu tanmlarla uyumlu bir ekilde cretsiz aile iisi olarak almak olmaktadr. Kadnlarn te ikisinin bulabildii olanak budur. Bunun anlam, bir i akdine gre belirlenmi haklar olmakszn ve herhangi bir sosyal sigortalar kurumuna kaytl olmadan almalardr. Yani, istihdam olana bulan kadnlarn sadece % 28i sosyal sigorta kapsamna dahil olabilecek bir ite almaktadr (Arn ve Ergin, 1998). Bu durumda toplumda kadnn yerinin ev olduu, eitim grm kadnlarn bile gvenceyi evlilik ve ev kadn olarak yaamakta grdkleri sylenebilir.

Yldz Kuzgun & Seher A. Sevim 16

Trkiyede tarm kesimi dnda cretli olarak ev dnda alan kadn says ok azdr ve alan kadnlar da geleneksel rollerini srdrebilecekleri, aile sorumluluklaryla badaabilen meslekleri yelemektedirler. Balkrn (1989) kadnn kendini alglamas ile ilgili yapt bir almada, baarl kadn deyince iyi e ve iyi anne akla geldii belirlenmitir. Erkeklere gre de baarl kadn olabilmek iin nce ev ilerinin aksatlmamas gerekmektedir. Kadnlar iyi e, iyi ev kadn ve iyi anne gibi geleneksel rol beklentileriyle toplumsallatrlmaktadr.

Geleneksel cinsiyet rolleri aile, akranlar, okul ve kitle iletiimi yoluyla renilir. Hemen hemen her kltrde kz ve erkek ocuklara erken yalardan itibaren farkl davranlmaktadr. Sosyalleme sreci boyunca kz ocuklarn uysal, yumuak ve zverili; erkek ocuklarn ise yarmac, atak ve giriken olma davranlar pekitirilmektedir. Muhtemelen bu eitim fark, kz ve erkek ocuklarn yneldikleri serbest etkinlik trlerini ve dolaysyla gizil glerini gelitirebilecekleri alanlar, daha da ileride meslek seimini ve meslek yaamlarn etkilemektedir. zellikle okullarda cinsiyet rollerine ilikin kalp yarglar ak ya da rtl iletilerle ocua aktarlr. Bu iletiler yoluyla ocuklar geleneksel cinsiyet rollerine uygun davranlara yneltilirken, kadna ve erkee uygun baar ltlerini ve snrlarn da tanmlamaktadr (Tan, 2000). Ayrca, okullarda okutulan ders kitaplar yoluyla da kadnlara ilikin toplumsal kalp yarglar gelecek kuaklara aktarlmaktadr (Dkmen, 1995, Helvacolu, 1996 ve Esen ve Bal, 2003). Yakn zamanda yaplan bir almada bu gr dorulayan bulular elde edilmitir. Buna gre, lkretim 1.snf Abece ve Trke kitaplarnda kadn figrler daha ok ev ve evresinde, erkek figrler ise d mekanlarda gsterilmektedir. Ayrca, kadn figrler ocua ynelik, erkek figrler ise kamu ve i yaamyla ilgili etkinlikler iinde resmedilmektedir (Esen ve Bal, 2003).

Kadnlarn meslek ve yaam rollerinin zaman ierisinde deiip deimediini inceleyen bir aratrmada (Fiorentine, 1988), yeni kuan mesleki deerlerinin anlaml ve olumlu ynde deitii, ancak ev ii rollerin deimedii belirlenmitir. Aratrmacya gre, mesleklere yklenen deerin artmas kadnlarn meslek-ev ikileminde yaadklar atmay arttrmaktadr. Bu gr yaplan birok aratrmann verileriyle dorulanmaktadr (Field ve Bramwell, 1998; Linda, 1995; Light, 1994). Japonyada kadnlarn 30-34 yalar arasnda erken emeklilie ayrlmasnda en nemli nedenler doum ve ocuk bakmdr. Ev ileri ve ocuk bakm kadnn birincil grevleri arasndadr (Takahaski, 1994). Adler ve Brayfield (1997) tarafndan yaplan Dou Alman kadnlar ile Bat Alman kadnlarnn i deerlerini karlatran bir almada ise Bat Alman kadnlarnn i deerlerinin ocuklarnn varlndan daha ok etkilendii ve geleneksel cinsiyet rolleriyle tutarl olduu bulunmutur. Eybolu ve ark. (2000) tarafndan yaplan bir almada da, Trkiyede kadnlarn alma hayatndan uzak durmalarnn ardnda yatan temel nedenlerin ocuk bakmnn aksamas, ev dzeninin bozulmas ve iyerinde yabanc erkeklerle bir arada olmann olumsuz alglanmas olduu belirlenmitir.


Trkiyede de kadnlarn almasna ilikin yaplm almalarn ou, alan kadnlarn ev ve i yerinde yaadklar zorluklar saptamaya yneliktir. alan 38 kadnla ayrntl grmeler yoluyla yaplan bir aratrmada (Ansal, 1996), kadnlarn ou (27 kadn) maddi zorunluluk olmasa almaktan vazgeebileceklerini, evdeki yklerinin iyerinde sorumluluk alma ve ykselme konusunda isteksiz olmalarna neden olduunu ifade etmilerdir. st dzey ynetici olarak alan kadnlar ise i hayatnda ilerlemeyi istediklerini, ancak sorumluluklarnn artmasyla birlikte ev ilerinin aksadn ve kocalarnn bundan rahatsz olduunu dile getirmilerdir. Kadnlar bu nedenle ok sk bir ekilde, evlilikleri ile meslekleri arasnda tercih yapma durumunda kalmaktadrlar. Nazl (1997) tarafndan yaplan bir aratrmada ise, profesyonel meslek sahibi kadnlarla alt dzeyde eitim alm, masa ba i denilen belli bir grevi cret karl belli saatlerde yerine getiren kadnlar eitli alardan karlatrlmtr. Her iki gruptaki kadnlar ocuk bakm ve anneliin kendileri iin nemli olduunu ve ocuk bakm ile ilgili tm sorumluluklarn kendilerin ait olduunu belirtmilerdir. Ayn tr bir tutum eve ait ilerin paylamnda da geerlidir. Kadn ii, erkek ii ayrmn kabul etmemelerine ramen, her iki gruptaki kadnlarn ounluunun ev ilerinin hepsini stlendii grlmektedir. Profesyonel meslek sahibi kadnlar ise i veya ev kadnlnn her ikisinin de nemli olduunu ve her iki alandan yalnzca birisinde baarl olmann kendilerini mutsuz edeceini belirtmilerdir. Bu nedenle rol atmasn daha youn yaamaktadrlar. Benzer bulgular Cindolu ve Muradolunun (1996) yapt aratrmada da elde edilmitir. Bu almada bilim kadnlar elerinin kendilerine yardmc olmaya istekli olduklarn ancak ev ile ilgili ilere ok az zaman harcadklarn ifade etmektedirler. Kadn akademisyenler ev ileri ile ba etmede aile desteini ve cretli kadn emeini kullanmaktadrlar. Evdeki i yknn tamamen kadnnn zerinde olmas kadnn alma ve mesleinde ilerleme isteini olumsuz etkilemektedir. Sonuta, toplumda hala geerliini srdren kadnn yerinin evi olduu deer yargsnn kadnn i hayatna girmesini ve mesleinde ilerlemesini olumsuz etkilediini sylemek mmkndr (Kazgan, 1979).

Trkiyede kadnlarn almasna kar tutumlar konu edinen aratrmalarda elde edilen bulgulara gz atldnda genellikle kadnn almasna olumlu yaklald grlmektedir. Bununla birlikte, hala nemli sayda kadnn almasnn ei, babas, kardei gibi dier aile yelerince engellendii de zerinde nemle durulmas gereken bir gerektir. Bir aratrmada Manisa ilinde yaayan kyl grubun %58inin, iilerin %48inin ve kentli grubun %69unun kadnn cretli bir ite almasna kar tutumlarnn olumlu olduunu saptanmtr (Baaran, 1985). Kentlerde yaayan kadnlarn alma hayatna katlmasn inceleyen bir aratrmada elerinin almasn olumlu karlayan erkeklerin orannn % 54.40, buna kar olanlarn orannn ise % 44.68 olduu; ancak, kadnn almasn engelleyen en nemli faktrn de ein izin vermemesi ve ocuklarn bakm olduu belirlenmitir (Tor, 1997). stanbulda mraniyeli kadnlarla yaplan bir almada, kadnlarn ounluunun (% 52,8) ev dnda almasnn bunu uygun bulmayan dier aile bireylerince engellendii tespit edilmitir (lkkaracan, 1998). stanbul, Ankara, zmir ve Adanada yaayan 1125 kadnla yaplan aratrmann sonularna gre; aratrmaya katlan kadnlarn % 95i kadnlarn alma yaamna


katlmas gerektiine inanmakta, ancak grubun % 74 koca veya babalarnn kendilerinin almasna gnll olmayacaklarn da belirtmektedirler (Eybolu ve ark. 2000). Konfeksiyon sektrnde alan kadnlarla yaplan bir almada ise evli kadnlarn kocalarnn % 34.9u elerinin almasna olumlu bakmaktadrlar. Bekar kzlarn ailelerinin ise % 83.7si kzlarnn almasn uygun bulmakta ve desteklemektedirler (Eraydn ve Erendil, 1999). Ergder ve ark. (1991) tarafndan yaplan almann sonularna gre ise aratrma grubunun % 80i ev kadn olmann darda almak kadar tatmin salayacana inanmasna ramen, ailede her iki ein almasn grubun % 86s kabullenmektedir. Snrl sayda i sz konusu olduunda ise erkek adaylara ncelik verilmesine inananlarn oran % 52dir. Ayrmc deerler varln srdrmesine ramen kadnlarn ev dnda almalar da kabul grmektedir, zellikle kadnlarn eitim dzeyi ykseldike kadnn almasna ynelik olumlu deerlendirmeleri artmaktadr.

lkemizde kadnn almasna etki eden faktrleri inceleyen almalar gzden geirildiinde; eitim eksiklii, kocann yaklam, ocuk bakm ve ev ilerinin nemli olduu gzlenmektedir. Demirel ve ark. (1999) yaptklar aratrma sonucunda kadn isizliinin altnda yatan nedenleri olgusal ve yargsal olarak gruplamlardr. Olgusal nedenler altnda lkedeki isizlik orannn ykseklii, kadnlarn ald cretlerin dkl, kadnlarn eitim ve beceri eksiklii, kre ve yuvalarn yeterince yaygn olmay gsterilirken; yargsal nedenler olarak kadnn, kendini ve erkei aile iinde ve annelik/babalkla tanmlamas, bu rol iinde almay ve ev dndaki hayat erkee ait bir alan olarak grmesi, kendi alann ev ii olarak tanmlamas bu deerler sisteminin yap talarn oluturmaktadr.

Kadnn almasna ilikin toplumsal deer yarglar yannda; din de toplumumuzda geleneksel kural ve uygulamalar, bireyleri etkileyen bir st yap kurumudur. Din, gemi ve gnmz toplumlarnda nemli bir unsur olarak karmza kar. Bireyin bir dini, herhangi bir derecede benimseme veya benimsememe eklindeki deerlendirmesinin ifadesi Onay (2002) tarafndan Dini Ynelim olarak tanmlanmtr.Yani dini ynelim, insann dinle ilgili psikolojik ynelimi, onun inan dnyasdr. Bireyin dinle ilgili deerlendirme ifade eden her eit tepkileri ve bunlarn derecesi kiinin dini yneliminin gstergesidir. Dini ynelim dinlerdeki Tanr ve ahret anlay ile birlikte ele alndnda nemli faktr ne kmaktadr: a) Dini dnce ve inan, b) Dini davranlar-ibadet c) lk iki faktrle ilikili olarak kiinin duygular ve ileriye ynelik karlk beklentisi. Aslnda kiinin dini ynelimi, yani dindarl bu temel faktrler zerine kuruludur. Aratrmada kullanlan lme arac yukarda aklanan dini ynelim anlayna dayal olarak gelitirilmitir ve bu aratrmada dini ynelimle kadnlarn almasna ynelik tutumlar arasnda bir iliki var mdr sorusuna yant aranmtr. Kadnn almas hem kendi bireysel geliimini, hem ekonomik bamszln, hem de lke ekonomisini olumlu ynde etkileyecei iin kadnn almasn etkileyebilecek deikenlerin belirlenmesi nem kazanmaktadr.


YNTEM

Bu aratrma kadnn almasna kar tutumlarla dini ynelim arasndaki ilikiyi inceleyen bir durum saptama almasdr.

Aratrma grubu

Aratrma, 67si kadn, 37si erkek olmak zere yetikin 104 kii zerinde yaplm bir aratrmadr. Bireylerin 11i ilkretim dzeyinde, 39u lise, 54 ise niversite ve lisans st dzeyde eitim grmtr. Grubun ya ortalamas 32.21dir.

lme aralar:

Bu aratrmada, bireylerin kadnlarn almasna ynelik tutumlarn belirlemek amacyla, Kuzgun tarafndan kadnlarn almasna kar tutumla ilgili olduu dnlen 27 maddelik bir lek hazrlanmtr. lek maddeleri ilgili literatr taranarak yazlmtr ve lme deerlendirme ile sosyal psikoloji alannda alan uzmanlarn grleri alnarak lee son hali verilmitir. lein deneme uygulamas Eitim Bilimleri Fakltesinde okuyan 112 son snf rencisinin anne ve babalar zerinde yaplmtr.

lein yap geerlii faktr analizi yaplarak belirlenmitir. lk analizde maddelerin 5 boyutta dald grlmtr. Birka kez yaplan istatistiksel analizler sonucunda faktr ykleri 0.40n altnda olan 12 madde karlmtr Kalan 15 maddenin faktr analizi sonular ve madde toplam korelasyonlar Tablo 1de gsterilmektedir.

Tablo 1. Kadnn almasna Kar Tutum leinin Faktr Analizi Sonular ve Madde Toplam Korelasyonlar

Madde no. 1. Faktr Yk Deeri

Ortak Varyans

Madde-Toplam r

01 .76443 .58436 .7274 02 .60654 .36789 .5428 03 .69674 .48545 .6359 04 .68283 .46626 .6358 05 .76177 .58029 .7194 06 .69220 .47914 .6465 07 .62010 .38453 .5622 08 .76693 .58819 .7305 09 .71173 .50656 .6828 10 .73785 .54442 .6905 11 .77049 .59366 .7296 12 .70381 .49535 .6594 13 .76604 .58681 .7240 14. .57870 .33489 .4923 15. .59271 .35130 .5180


lekteki 1.faktr toplam varyansn 44.1ini aklamaktadr . Tek boyutlu olarak son eklini alan lein her bir maddesinin toplam puan ile korelasyonu 0.30 un zerindedir. Buna gre lein tm maddelerinin ayrt edici olduu dnlmektedir. lein i tutarllk katsays alfa = .9250 olarak bulunmutur. Elde edilen verilere gre lein geerli ve gvenilir bir lme arac olduu sonucuna varlmtr.

Aratrmada kullanlan dier bir lme arac Onay (1997) tarafndan gelitirilmi olan Dini Ynelim Envanteri (DYE)dir. DYE, kiilerin yaamnda dinin ne derecede yer aldn belirlemeyi amalayan bir lme aracdr. Psikolojinin konusu olan ynelim; dnce, davran ve duygu boyutlarndan olumaktadr. DYE, kiileri dnce, davran ve duygularnda dinin ne lde yer ettiini saysal deerlerle belirlemeye olanak vermektedir. Dini ynelim; bireylerin dini inanlarnn, bilgi ve kabullerinin kendi duygu, dnce ve davranlar zerindeki etki dzeyi olarak kabul edilmitir. DYE 25 maddeden oluan 4 dereceli likert tipi bir lektir ve yap geerlii faktr analizi ile belirlenmitir. Faktr analizi sonucunda faktr yk 0.40n altnda olan maddeler envanterden karlmtr. Envanterin son halinde yer alan 25 maddenin faktr yk deerleri .50nin zerindedir ve tek boyut ile aklanan varyans miktar ise .53.1dir. DYEnin gvenirlii Cronbach Alfa i tutarllk katsays .9619, yarlama yntemiyle iki yarm testten elde edilen gvenirlik katsays .9571 bulunmutur.

statistiksel Analiz Aratrmaya katlan bireylerin Kadnn almasna Kar Tutum lei ile Dini Ynelim envanterinden aldklar puanlar arasndaki korelasyon, Pearson momentler arpm Korelasyon katsays formulyle hesaplanmtr. Ayrca cinsiyet ve eitim dzeyine gre ortalamalar arasnda fark olup olmad iki faktrl varyans analizi yntemi ile incelenmitir. ki faktrl varyans analizi (ANOVA), gruplar aras iki faktrn bir baml deiken zerindeki etkisini ayr ayr test etmek yerine faktrlerin temel etkilerini ve iki faktrn baml deiken zerindeki ortak etkisini e zamanl olarak test etmektedir (Bykztrk, 2003).

BULGULAR

Aratrmaya katlan 104 bireyin eitim dzeyleri ve cinsiyete gre dini ynelim lei ve kadnn almasna ynelik tutum leinden aldklar puanlarn ortalamalar ve standart sapmalar Tablo 2de verilmitir.

Deiik eitim dzeylerindeki kadnlarn ve erkeklerin kadnn almasna ynelik tutum leinden aldklar puanlarn ortalamalarna bakldnda, eitim dzeyi ykseldike ortalamalarn ykseldii grlmektedir.

Tablo 3 incelendiinde, hem kadn hem de erkeklerin eitim dzeyi ykseldike dini ynelim leinden aldklar puanlarn ortalamalarnn dt sylenebilir.

Aratrmaya katlan bireylerin KKT ve DYE puanlar arasndaki korelasyon katsays -035 olarak bulunmutur. likinin yn eksi, miktar olduka dktr. Bu bulgu kadnn almasna taraftar olmayanlarn bir ksmnn dini ynelim dzeyi yksek


kiiler olduunu ya da dini ynelim dzeyi dk kimselerden bir ksmnn kadnn almasna kar olduklarn gstermektedir.

Tablo 2. KKT Puanlarna likin Ortalama ve Standart Sapmalar Okul Cinsiyet Ortalama SS N

Kadn 50 9,75 8 Erkek 53,33 2,08 3 lkretim Toplam 50,91 8,36 11 Kadn 61,09 8,78 23 Erkek 47,93 11,94 15 Lise Toplam 55,89 11,93 38 Kadn 62,08 9,21 36 Erkek 59,32 6,51 19 niversite Toplam 61,13 8,42 55 Kadn 60,3 9,78 67

Erkek 54,22 10,35 37

Kadnn almasna Ynelik Tutum

Toplam Toplam 58,13 10,36 104

Tablo 3. DYE Puanlarna likin Ortalama ve Standart Sapmalar

Okul Cinsiyet Ortalama Standart Sapma N

Kadn 81,13 7,02 8 Erkek 75,67 14,47 3 lkretim

Toplam 79,64 9,1 11 Kadn 58 15,61 23 Erkek 70 16,27 15 Lise

Toplam 62,74 16,74 38 Kadn 63,17 17,87 36 Erkek 55,42 19,11 19 niversite

Toplam 60,49 18,51 55 Kadn 63,54 17,44 67 Erkek 62,97 19,01 37

Dini Ynelim

Toplam Toplam 63,34 17,92 104

Cinsiyet ve eitim dzeyine gre dini ynelim ve kadnn almasna kar tutumlarnn farkllap farkllamad iki faktrl varyans analizi ile incelenmitir. Varyans analizi sonular Tablo 4 ve 5de verilmitir.


Dini ynelim ve kadnn almasna kar tutum puanlarnda cinsiyet ve eitim dzeyine gre fark olup olmad iki faktrl varyans analizi ile incelenmitir. Anlaml etkilerin bulunduu durumlarda gruplar aras farkllklar Tukey testi kullanlarak deerlendirilmitir. Aratrmada anlamllk dzeyi olarak .01 kabul edilmitir.

Aratrmaya katlan bireylerin KKT puanlar arasnda cinsiyete (cinsiyet temel

etkisi) gre fark bulunmad, (F(2,98) = 2.95 p> .05;) ama eitim dzeyine gre fark olduu belirlenmitir ( F(2,98) = 6.84 p


Tablo 5 Eitim Dzeyi ve Cinsiyete Gre Dini Ynelim Puanlarna ilikin F deerleri

Kaynak Kareler Toplam Kareler Ortalamas Sd F P

Eitim Dzeyi 2786.258 1393.129 2 4.951 0.009

Cinsiyet 2.234 2.234 1 0.008 0.929

Eitim Dzeyi ve Cinsiyet 2118.465 1059.232 2 3.764 0.027

Toplam 33077.221 - - - -

Eitim dzeyine gre gruplarn ortalamalarna bakldnda farkn ilkretim dzeyindeki bireylerin oluturduu grup 1den kaynakland belirlenmitir (Grup 1 (ilkretim) X = 79,64, grup 2 (lise) X = 62,74, grup 3 (niversite) X= 60,49,). Yani ilkretim dzeyindeki bireylerin dini ynelim puan ortalamalar hem lise hem niversite dzeyindeki bireylerden daha yksektir ve anlaml olarak dier iki gruptan farkldr.

Aratrma grubundaki bireylerin dini ynelim leinden aldklar puanlarn ortalamalar hesaplanm ve ortalamann 1ss stndeki bireyler dini eilimi yksek bireyler, ortalamann 1 ss altndaki bireyler ise dini eilimi dk bireyler olarak deerlendirilmi ve bu iki farkl grubun kadnlarn almasna ynelik maddelerde farkl olup olmad t testi ile incelenmitir. Tablo 6 Kadnn almasn ynelik maddelerin ortalamalar ve t testi sonular 1.grup X 2.grup X t

1.yi nesiller yetitirebilmek iin, kadnn ocuuna bakmas gerekir. 2.90 4.21 -3,493* 2.Kadnlar i hayatndaki engeller ve glklerle ba edebilirler. 3.90 4.32 -1,636 3.Kadnlarn alma hayatna girmesi, erkekler arasnda isizlie yol aaca iin sakncaldr.

3.24 4.47 -3,319*

4.Kadnlar aylk rahatszlar ve doum yapmalar nedeniyle i hayatnda verimsiz olmaktadrlar.

4.76 3.68 ,722

5.Kadnlar i hayatnda cinselliklerini n plana kararak, ayrcalk salamaya almaktadrlar.

3.33 3.58 -5,92

6.alan kadnn ocuu sevgiden yoksun bymektedir. 2.38 3.53 -3,043* 7.Kocas eve bakabilecek ve ihtiyalarn karlayabilecek durumda olsa bile, kadnn almas gerektiine inanyorum.

3.10 3.84 -1,973

8.Kadnlarla erkeklerin birlikte alt i ortamnda erkekler tahrik olduu iin verim debilir.

3.62 4.32 -1,977

9.Kadnlar ev ilerini aksatmayacak ekilde hafif veya yarm zamanl ilerde almallar.

2.05 3.42 -3,876*

10.Kadnlar duygularna gre davrandklar iin ilerinde ortaya kan sorunlar zemezler.

3.52 4.21 -1,963

11.Kadnlar daha bilgili ve grgl olmak iin yksek renim grmeliler, ancak almalarna gerek yoktur.

3.43 4.11 -1,661

12.Kadnlarn alt i ortamlarnda gayr meru ilikiler olabilir. 3.19 3.58 -,905 13.Kadnn birinci grevi, evin sorumluluunu stlenmek ve ocuk yetitirmektir.

2.38 3.47 -2,709*

14.Kadna alma hakk vermek, ona yeteneklerini gelitirme olana vermek demektir.

3.62 4.26 -1,967

15.Kadn igcnden yararlanmak toplum kalknmasn hzlandrabilir. 4.14 4.26 -,412 *iaretli maddelerin ortalamalar .01 dzeyinde anlamldr.


Tablo 6da madde ortalamalar ve iki gruba ilikin t testi sonular verilmitir. Tabloda 1 numaral grup dini eilim puanlar yksek bireyleri, 2 numaral grup ise dini eilim puanlar dk bireyleri gstermektedir. ki grubun ortalamalar arasndaki farkn test edilmesi sonucunda 1,3,6,9,13 numaral maddelerine ilikin puan ortalamalarnn farkl olduu anlalmaktadr.

TARTIMA

Aratrmann sonularna gre, dini ynelim dzeyi ile kadnn almasna kar olumlu tutum arasnda ters ynde ama dk bir iliki bulunmutur. Kadnn almasna kar tutumlar cinsiyet ve eitim dzeyine gre incelediimizde, sadece lise dzeyinde eitim grm erkeklerle kadnlar arasnda fark belirlenmitir. Yani lise dzeyinde eitim grm kadnlarn, kadnn almasna ynelik tutumlar daha olumludur; Eitim dzeyleri farkl kadnlarn kadnn almasna kar tutumlar karlatrldnda niversite dzeyinde eitim grm kadnlarn, ilkretim dzeyinde eitim grm kadnlara gre, kadnlarn almasna kar tutumlarnn daha olumlu olduu grlmtr.

Genel olarak kadnlarn eitim dzeyi arttka kadnn almasna ynelik olumlu tutumlarnn artt sylenebilir. Buna karlk sadece niversite eitim alm erkekler kadnn almasn olumlu olarak deerlendirmektedirler eitim dzeyi arttka kadnn almasna kar olumlu tutumlarn artmas tutumlarn gelimesinde eitimin roln ortaya koyan bir bulgu olarak kabul edilebilir. Eitim dzeyinin ykselmesiyle kadnn almasna kar olumlu tutumlarn artmas Demirel ve ark. (2000) tarafndan yaplan almada da vurgulanmaktadr. Bu nedenle lkemizde eitime kadnlarn erkeklerle eit oranlarda katlmas, ilkretimin zorunlu, kz ocuklarn ve kadnlarn laik ve ada eitimden pay almalar konusunda kampanyalar dzenlenmelidir. Tana gre (2000), daha ok kadnn eitime katlmas veya uzun sre sistem iinde kalmalar eitlik salamaya yetmez. Okul ya da eitim sistemi toplumsal cinsiyete ynelik yeni ltlerin, rollerin, tutumlarn gelimesi iin ortam olarak kullanlmaldr ve kadnlarn her dzeyde eitim politikalarnn belirlenmesine katlmas salanmaldr.

Aratrmaya katlan bireylerin dini ynelim dzeyleri cinsiyet ve eitim dzeyi bakmndan karlatrldnda, eitim dzeyi ykseldike dini ynelim dzeyinin dt, cinsiyet bakmndan ise sadece lise dzeyindeki kadn ve erkekler arasnda fark olduu belirlenmitir. Voltan-Acar, Yldrm ve Ergene (1996) tarafndan yaplan almada erkeklerin kadnlardan daha dindar olduu, renim dzeyi dtke ok dindar ve dindarlarn orannda bir art olduu; buna karlk renim dzeyi yksek gruplarda bu oranda azalma olduu gzlenmitir. Bu bulgu, aratrmada elde edilen sonularla tutarldr. Dini eilimleri farkl iki grup (yksek ve dk puan alanlar) karlatrldnda, iki grubun ortalamalar 1,3,6,9 ve 13 nc maddelerde birbirinden farkldr. Bu maddelerde dini eilimi yksek bireylerin ortalamalar dktr. lgili maddeler gzden geirildiinde, nc madde dndakilerin kadnn geleneksel rolleri olarak alglanan ocuk yetitirme ve ev ileriyle ilgili olduu grlmektedir. Dini ynelim dzeyi yksek


bireyler kadnn birincil grevinin ocuk yetitirme ve ev ii olduunu; ev ilerini aksatmayacak ekilde almas gerektiini ifade etmektedirler. Bu drt maddede, kadnn geleneksel cinsiyet rolleriyle ilikilidir ve kadndan ncelikle bu grevlerini yerine getirmesi beklenmektedir. Bu da kadnn ev ileri ile i yaam arasnda youn bir atma yaamakta olduunu gstermektedir. Bu bulgular, hem Trkiyede hem de yurt dnda yaplm aratrmalarn bulgularyla desteklenmektedir (Cindolu ve Muradolu, 1996; Nazl, 1997; Field ve Bramwell, 1998). Becker-Schmidte (1996) gre de, kadnn alan hala ev ii ile snrlandrlmakta ya da darda almaya tercih edilmesi gerektiine inanlmaktadr. Kadnlarn bir meslekte almalar erkeklerle ayn statde deerlendirilmemektedir. Kadnn almas, onun yaamn kazanarak bamszlamasn salayan etkinlik olarak deil eve ek gelir salayan etkinlik olarak grlmektedir. Bu almada da kadnn ocuk bakmas, ev ilerini yapmas ve ev ilerini aksatmayacak ekilde almasnn vurguland sylenebilir. Ancak, burada islamiyetin kadna bak asnn bu olmad da vurgulanmaldr. ztrke (2000) gre kadnn evde oturmas gerektiini iddia etmek aka bir geleneki saptrmadr. Bu almada kadnn almasna ynelik tutumlarla dini ynelim arasnda bulunan iliki yksek deildir. Toplumda kadnn almas ile ilgili tutumlar dini inanlarmzdan etkilendii bir gerektir ama kadnn almasna kar tutumlarn tmnn dinden kaynaklandn sylemek mmkn deildir. Bu almada kadnn almas zerinde dini ynelimden daha ok geleneksel cinsiyet rollerinin etkili olduunu gsteren bulgular elde edilmitir. zellikle dini eilimi yksek bireyler geleneksel cinsiyet rolleriyle ilgili maddelere daha ok katldklarn ifade etmilerdir. Cinsiyet rollerinin belirlenmesinde ise toplumdaki deer yarglarnn etkili olduu bilinmektedir. Bireylerden grme yoluyla elde edilecek bilgilerle ve ayrntl incelemelerle bu gibi sorulara yant bulunabilir. Bu nedenle, kadnn almas zerinde cinsiyet rolleri ile dini kurallarn etkisini inceleyen yeni aratrmalara gerek olduu dnlmektedir.

KAYNAKA Acar, N., Yldrm, . Ve Ergene, T. (1996). Bireylerin dindarlk dzeylerinin baz

deikenler asndan incelenmesi. Hacettepe niversitesi, Eitim Fakltesi Dergisi, 12. 45-46.

Adler, M. ve Brayfield, A. (1997). Womens work values in unified Germany. Work and Occupations, 24.(2),245-266.

Ansal, H. (1996). Teknolojik gelimelerin sanayide kadn istihdamna etkileri: Trk tekstil ve elektronik sanayilerinde teknolojik deiim ve kadn istihdam. Ankara: T.C. Babakanlk Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl.

Arn, T. ve Ergin, B. (1998). Trkiyede sosyal gvenlik ve kadnlar: Yasal ereve ve uygulama. N.Arat, (der.) Aydnlanmann Kadnlar iinde (s.235-238). stanbul: Cumhuriyet Kitap Kulb.


Balkr, A. (1989). Kadnlarn Kendini Alglamas. Yaynlanmam yksek lisans tezi. A..Sosyal Bilimler Enstits.

Becker-Schmidt, R. (1996). Sosyal bilimlerin kadn aratrmalarndaki teorik anlay ve dn-yntemsel dnceler. H.Cokun (der.) Akademik Yaamda Kadn iinde (s.389-395). Trk Alman kltr ileri kurulu yayn dizisi. Ankara: Bizim Bro Basmevi.

Bykztrk, .(2003). Veri Analizi El Kitab. 3.Bask. Ankara: Pegem Yaynclk. Cindolu, D. ve Muradolu, G. (1996). Muhasebe ve finans dalndaki bilim kadnlarnn

i ve aile rolleri ile baetme stratejileri. H.Cokun. (der.) Akademik Yaamda Kadn iinde (s.244-250). Trk Alman kltr ileri kurulu yayn dizisi. Ankara: Bizim Bro Basmevi.

Demirel, A., Kayaalp Bilgin, Z. Ve Kocaman, M. (1999). almaya Hazr gc Olarak Kentli Kadn ve Deiimi. Babakanlk Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Yaynlar. Ankara: Cem Web Ofset.

Dkmen, Z. (1995).lkokul ders kitaplarnn cinsiyet rolleri asndan incelenmesi. 3P, 3(2), 38-44

Eraydn, A. ve Erendil, A. (1999). Yeni retim Sreleri ve Kadn Emei. Babakanlk Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Yaynlar. Ankara: Cem Web Ofset.

Ergder, ., Esmer, . ve Kalaycolu, E. (1991). Trk Toplumunun Deerleri. stanbul: TSAD Yaynlar.

Esen, Y. ve Bal, M. (2003). lkretim ders kitaplarndaki kadn ve erkek resimlerine ilikin bir inceleme. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, 35, (1-2), 143-154.

Eybolu, A., zar, . ve Tanrver, H.T. (2000). Kentlerde Yaayan Kadnlarn Yaamna Katlm Sorunlarnn Sosyoekonomik ve Kltrel Boyutlar. Babakanlk Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Yaynlar, Ankara: Cem Web Ofset.

Field, S. ve Bramwell, R. (1998). An investigation into the relationship between caring responsibilities and the levels of perceived pressure reported by female employees. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 71(2), 165-169.

Fiorentine, R. (1988). Increasing similarity in the values and life plans of male and female college students. Evidence and implications. Sex Roles, 18 (3-4), 143-157.

Helvacolu, F. (1996). Ders Kitaplarnda Cinsiyetilik. 1. Bask. Ankara: Kaynak Yaynlar.

lkkaracan, . (1998). Kentli kadnlar ve alma yaam. A.B. Hacmirzaolu (der.). 75 Ylda Kadnlar ve Erkekler iinde (s.285-302). stanbul: Tarih Vakf Yaynlar.

Kazgan, G. (1979). Trk ekonomisinde kadnlarn i gcne katlmas, meslek dalm, eitim dzeyi ve sosyo ekonomik stats. N.A. Unat (der.). Trk Toplumunda Kadn iinde. Ankara: Sosyal Bilimler Yayn.

Krkpnar, L. (1998). Trkiyede Toplumsal Deime Srecinde Kadn. A.B. Hacmirzaolu (der.). 75 Ylda Kadnlar ve Erkekler iinde (s.13-28). stanbul: Tarih Vakf Yaynlar.


Kuzgun, Y. (2000). Meslek Danmanl. Ankara: Nobel Yayn Datm. Light, H.K. (1994). Differences in employed womens anxiety, depression and hostility

levels according to their career and family role commitment. Psychological Reports, 55, 290.

Linda, N. (1995). Indexes of psychological well-being and role commitment among working women. Journal of Employment Counseling, 32(1), 22-30.

Miniba, T. (1998). Trkiyenin kalknma srecinde kadn igc. N.Arat (der.). Aydnlanmann Kadnlar iinde(s. 331). stanbul: Cumhuriyet Kitap Kulb.

Nazl, O.A. (1997). alan evli kadnlarda aile ve alma yaamna ilikin rol atmas. 20. Yzyln sonunda Kadnlar ve Gelecek Konferans. 19-21 Kasm 1997. Poster bildiri. Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits.

Onay, A. (1997). Dini Ynelim Dzeyi ile snav kaygs ilikisi ve snav kaygsnda hipnoterapi, yaynlanmam yksek lisans tezi. Ankara: A..lahiyat Fakltesi.

Onay, A. (2002). Dini ynelim lei. slamiyat Dergisi. 5 (4),181-192. ztrk, Y.N. (2000). slam Nasl Yozlatrld? 1. Bask. stanbul: Yeni Boyut. Takahaski, M. (1994). The issues of gender in contemporary Japanese working life: A

Japanese vicious circle. Feminist Issues, 14(1), 37-56. Tan, M. (2000). Eitimde kadn-erkek eitlii ve Trkiye gerei. Kadn-Erkek Eitliine

Doru Yry- Eitim, alma Yaam ve Siyaset iinde (s.23-114). Ankara: TSAD Yaynlar.

Tor, H. (1997). Kentsel kesimde yaayan kadnlarn alma hayatna katlamamalarn etkileyen etmenler. 20. Yzyln sonunda Kadnlar ve Gelecek Konferans. 19-21 Kasm 1997. Poster bildiri. Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits.

kadinlarin calismasina karsi tutum

Documents