kafkas Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi ek... · 2019. 11. 25. · kafkas...
TRANSCRIPT
-
Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Hakemli bir dergidir ve bahar vesonbahar sayıları olmak üzere yılda en az iki kez yayımlanır. Yayın dili Türkçe ve kabul
gören Batı dilleridir. Dergiye gönderilen yazılar daha önce hiçbir yerde yayımlanmamıĢ
olmalıdır. Kongrelerde sunulan bildiriler ve konferans metinleri, bildiri kitaplarında daha
önce yayımlanmamıĢ olmak kaydıyla gönderilebilir. Özgün makalelerin ve araĢtırmaya
dayanan raporların konunun uzmanlarına gösterilerek görüĢ alınması (kabul, değiĢiklikler
yapıldıktan sonra kabul ya da ret) yaklaĢık 6-8 hafta almaktadır. Yazının yayımlanıp
yayımlanmaması hakkındaki son karar yazarlara bildirilir. Yayın Kurulu, gerekli hallerde
yayımlanacak yazı üzerinde uzmanların görüĢleri doğrultusunda bazı değiĢiklikler
yapılmasını ya da yazının tamamen gözden geçirilmesini yazar(lar)ından isteyebilir.
Yazılar, üzerinde gerekli değiĢikliklerin yapılması ve makalenin yeniden düzenlenmesi
yazarların sorumluluğundadır. Yazılar, yayımlanmadan önce editoryal değiĢikliklerin
onaylanması ve metnin son bir kez gözden geçirilmesi için yazarlara gönderilir. Olumsuz
hakem görüĢü bulunan yazılar dıĢındaki yayımlanmayan yazılar istendiği takdirde
yazarlarına geri gönderilir.
Derginin temel amacı: Sosyal Bilimler alanlarında bilimsel bilgi üretimine katkı
sağlamaktır. Bilime yenilik getiren, Yeni bir bilimsel yöntem geliĢtiren veya bilinen bir
yöntemi yeni bir alana uygulama niteliğinde olan özgün makalelere yer vermeyi
amaçlamaktadır.
Derginin kapsamı: Sosyal Bilimler ile ilgili konuları kapsamaktadır. Dergide, Sosyal
Bilimlerin alanlarının kapsamına giren tüm konulardaki çalıĢmalar yayımlanır.
-
KAFKAS ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DERGĠSĠ/KAÜSBED
Kafkas University Journal of the Institute of Social Sciences/KAUJISS
Sahibi Owner
Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına
In the name Kafkas University Institute of Social Sciences
Doç. Dr. YaĢar KOP
Editörler ve Yayın Kurulu Editoral Board
Prof. Dr. Alpaslan CEYLAN Tarih Editörü/Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Mustafa ÖZDEMĠR Batı Dilleri ve Edebiyatları Editörü/Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Orhan KEMAL TAVUKÇU Türk Dili ve Edebiyatı Editörü/RTE Üniversitesi/Rize
Prof. Dr. Selahattin BEKKĠ Halk Edebiyatı Editörü/Ahi Evran Üniversitesi/Kırşehir
Prof. Dr. Selçuk URAL Sosyal ve Beşeri Bilimler Editörü/Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. ġ. Recai TEKOĞLU Eskiçağ Dilleri Editörü/ 9 Eylül Üniversitesi/İzmir
BaĢeditör Head-Editor
Doç. Dr. Akın BĠNGÖL
Editör Yardımcısı Vice Editor
Dr. Öğr. Üyesi Ersin DOĞANTEKĠN
Genel Koordinatörler General Coordinators
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KARAGEÇĠ
Ġngilizce Redaksiyon English Redaction
Dr. Öğr. Üyesi Turan ÖZGÜR GÜNGÖR
Düzenleme Design
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KARAGEÇĠ
Dizgi ve Baskı Printed and IBM Typeset
Kafkas Üniversitesi Ofset Tesisleri, Kars
Kafkas University, Kars
Yazı ĠĢleri /Sekretariat
Enstitü Sekreteri Nuri BAYRAKÇI
YazıĢma Adresi Corresponding Address
Kafkas Üniversitesi Tel : +90 474 225 11 87
Sosyal Bilimler Enstitüsü Fax : +90 474 225 11 87
Müdürlüğü 36100 Kars e-mail : [email protected]
Dergi Otomasyon Sistemi http://194.27.41.48/edergi/giris.aspx
© 2019 Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Her Hakkı Saklıdır. Dergide
yayınlanan yazıların içeriğinden yazarlar sorumludur.
© 2019 Kafkas University Institute of Social Sciences, All rights reserved The viewes
expressed in the journal are the responsibility of the individual authors
e-ISSN- 2149-0643
DERGĠMĠZ TÜBĠTAK-ULAKBĠM SOSYAL VE BEġERĠ BĠLĠMLER VERĠ
TABANINDA DĠZĠNLENMEKTEDĠR.
mailto:[email protected]:[email protected]://194.27.41.48/edergi/giris.aspx
-
KAÜ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DERGĠSĠ YAZIM KURALLARI Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde yayımlanmak üzere gönderilen yazılar sayfanın tek yüzüne yazılmalıdır. Eserler yazım kurallarına uygun Ģekilde hazırlandıktan sonra KAFKAS ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER
ENTĠTÜSÜ sayfasından DERGĠ OTOMASYONU linkine girilerek yüklenmelidir. Yazılar, aĢağıda belirtilen
yazım kurallarına uyularak hazırlanmalı ve 20 sayfayı geçmemelidir (fotoğraf ve çizimler hariç).
Eserlerin baĢlangıç sayfasında bulunması gereken bilgiler
Yazar ad(lar)ı, Yazarın Adres(ler)i, E-Posta adres(ler)i, Makalenin Ġngilizce adı, Makalenin Ġngilizce özeti, Anahtar kelimeler (Ġngilizce ve Türkçe 3-5 adet)
Eserin kaydedildiği otomasyonda bulunması gereken bilgiler
Yazar Adı ve Unvanı, Makale Adı, Yazar Adresi, E-Posta Adresi, Bağlantı Telefonu
Yazı karakteri
* Makale baĢlığı, tamamı büyük harflerle, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 11 punto-kalın normal
* Ġngilizce baĢlık, kelime baĢ harfleri büyük, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 10 punto-kalın normal
* Yazar Adı, unvan belirtilmeden, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 10 punto-bold* Yazar unvanı, Adresi ve E-Posta, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 9 punto
* Öz ve Abstract, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 9 punto-italik (en çok 100 kelime)
* Bölüm baĢlıkları ve alt baĢlıklar, 1 cm boĢluk kullanılarak Times New Roman 11 punto-bold * Metin, Times New Roman 11 punto
*Tablo, Fotoğraf, Harita, Grafik baĢlıkları, Times New Roman 10 punto
*Tablo içi, Times New Roman 7-9 punto *Tablo, Fotoğraf, Harita, Grafik kaynağı, Times New Roman 9 punto
Sayfa Düzeni
*Kenar boĢlukları Üst:6,5 cm, Alt:5 cm, Sağ:4,5, Sol:4,5
*Girinti sol:0, sağ:0, Paragraf baĢıboĢluğu:1 cm, Aralık Önce:3 nk, Sonra:3 nk, Satır Aralığı: tek, Üst bilgi: 5 cm,
Alt Bilgi:1,25 cm
Fotoğraf, Harita, ġekil
*Metin içerisinde yer alan fotoğraf, harita ve Ģekiller 300 dpi çözünürlükte taranmıĢ ve ilgili bölüme yerleĢtirilmiĢolmalıdır
*Grafikler hazırlanırken, iç bölümlerde yer alan yazıların okunabilirliğine dikkat edilmeli ve grafik içi taramalarda
gri tonlama uygulanmalıdır
Alıntılar
* Alıntılar Metin içinde APA 6 olarak verilmelidir.* Kaynaklar makalenin son bölümünde “KAYNAKLAR” adı altında verilmelidir
Yayın kurallarına uymayan ve büyük değiĢiklik gerektiren yazılar, uyarılarla birlikte yazarlarına geri
gönderilecektir.
Yazım kuralları, eserlerin toplanma aĢamasında görsel düzenliliği sağlamak amacıyla uygulanmaktadır.
Yayınlanan yazıların sorumluluğu tümüyle yazarlarına aittir.
Derginin mail adresleri, hakem değiĢiklikleri yapılmıĢ makalelerin gönderimine ve bilgi edinme amaçlı kullanıma
açıktır.
-
KAÜ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DERGĠSĠ KAU Journal of the Institute of Social Sciences
2019-Ek Sayı 2 - 2019-Additional Number 2
ĠÇĠNDEKĠLER Contents
BĠLĠM TARĠHĠ
Ziya ġEN (DOI:10.9775/kausbed.2019.016)/AraĢtırma Fuat Sezgin’in Hocası Hellmut Ritter..….….….....………………………………………………...…...…001-024
Fuat Sezgin's Teacher Hellmut Ritter
Safiye YILMAZ ERTEN (DOI:10.9775/kausbed.2019.017)/AraĢtırma
19. ve 20. YY’larda Osmanlı’da Sayılar Teorisi Alanında YayınlanmıĢ Eserler …...……...…………..025-042
Published Books in the Field of Number Theory in Ottoman during 19 th and 20 th Centuries
DĠL VE EDEBĠYAT
Gökay DURMUġ (DOI:10.9775/kausbed.2019.018)/AraĢtırma
Kars’ı Konu Alan Üç Roman Hakkında Değerlendirmeler…………... ….…...….…..…......………......043-068
Evaluations on Three Novels Dwelling on Kars Province
Dinçer ATAY (DOI:10.9775/kausbed.2019.019)/AraĢtırma
Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde II. MeĢrutiyet Algısı…………………….…………….….................…069-090
The Perception of the Second Constitutional Era in the Stories of Ömer Seyfettin
M. Burak BÜYÜKTOPÇU- Serdar GÜNDOĞDU (DOI:10.9775/kausbed.2019.020)/AraĢtırma
Alman Karikatürleri Örneğinde Ġslamofobi……………………..........................................……....…......091-102
Islamophobia as Represented in German Caricatures
Gökçenaz GAYRET (DOI:10.9775/kausbed.2019.021)/AraĢtırma
“Walking Wombs”: Loss of Individuality and Self-Alienation in the Handmaid’s Tale.……..……......103-121 “Yürüyen Rahimler”: Damızlık Kızın Öyküsünde Benlik Kaybı ve Kendine Yabancılaşma
Ahmet YILMAZ-Mehmet ALKAN (DOI:10.9775/kausbed.2019.022)/AraĢtırma
Mungan’ın Ġki Anlatısında Yazınsal Esinlenmenin ve
Yaratmanın Öznesi Olarak Mardin: Gündeliğin Ayrıntılarındaki Ġçerik…………….…………...…....123-134
Mardin as the Subject of Literary Inspiration and Creation
in Two Narrations of Mungan: The Content in Details of Daily
FELSEFE
Deniz YAVUZ (DOI:10.9775/kausbed.2019.023)/AraĢtırma
Felsefe Öğretmen Adaylarının Okul Deneyimi ve
Öğretmenlik Uygulaması Dersleri Üzerine Bir Ġnceleme…………………...………....………......….….135-154
A Research about of Philosophy Teacher’s School Experience and the Subjects of Teaching Practice
GÜZEL SANATLAR
Gülnihal KÜPELĠ (DOI:10.9775/kausbed.2019.024)/AraĢtırma
Notes on the Formation of Hilya Design:
Calligraphy-Illumination Interaction and Numeral Symbolism………….………....………......…....….155-176
Hilye Tasarımının Oluşumuna İlişkin Notlar: Hat-Tezhip Etkileşimi ve Sayı Sembolizmi
Zülbiye SEVGĠLĠ POLAT-Ömer ZAĠMOĞLU (DOI:10.9775/kausbed.2019.025)/AraĢtırma Antalya’nın Türkler Tarafından Fethi ve Görsellerle Anlatımı………….………....………......…....….177-184 Antalya’s Conquest of the Turks by the Turks and the Visuals
Sait TOPRAK (DOI:10.9775/kausbed.2019.026)/Derleme
Urfa’da Mahallî Ressamlık Geleneğinin Biçimlenmesi ve Temsilcileri...…………...………......…....….185-205
Establishment of Local Painting Tradition and Its Representatives in Urfa
ĠLETĠġĠM
Lokman ZOR (DOI:10.9775/kausbed.2019.027)/Derleme Akan Satayev’in Filmlerinde Sovyet Kazakistan’ın Son Yılları…………....………....………......….….207-222
The Last Years of Soviet Kazakhstan in Akan Satayev's Films
-
ĠLAHĠYAT
Faiz KALIN (DOI:10.9775/kausbed.2019.028)/AraĢtırma
Kur’ân’da Namaz Vakitleri ve Ġnsan Evren ĠliĢkisi………………………....………....………......….….223-242
Salah Times and the Relations between Man and the Universe in Quran
Emine ÖZTÜRK-Ali FĠDAN (DOI:10.9775/kausbed.2019.029)/AraĢtırma
Abdullatif Suphi PaĢa’nın “Uyûnü’l-Ahbâr Fi'n-Nukûd ve’l-Âsâr”
Adlı Risalesinin Transkripsiyonu ve Ġktisat Sosyolojisi Açısından Tahlili.………..……...…….....…....243-266
The Analyses of Abdullatif Suphi Pashas’ Uyûnü’l-Ahbârfi'n-Nukûd ve’l-Âsâr Tractate from the Perspective of Economic Sociology
SOSYOLOJĠ
Yalçın YILDIRIM (DOI:10.9775/kausbed.2019.030)/AraĢtırma
Türkiye ve AB Üyesi Ülkelerin Nüfus Trendlerinin KarĢılaĢtırılması..………………………………....267-294 A Comparison of Population Trends of Turkey and EU Member States
TARĠH
YaĢar KOP-Haldun METE ASLAN (DOI:10.9775/kausbed.2019.031)/AraĢtırma
Musahâbetü’l Ġhvân Adlı Eserden Hareketle Ahmed Ziyâüddin GümüĢhanevî’nin Eğitime BakıĢı.....295-306
The View of the Ahmed Ziyâüddin Gumushanevî to Education with Reference to Musahâbetü’l İhvân Work
Muhammed KÖSE (DOI:10.9775/kausbed.2019.032)/AraĢtırma
Ġstiklal Harbinde Kuva-yi Milliye Safına Katılan Askeri
ve Mülki Görevlilere Ġstanbul Hükümeti’nin Yaptırımları..........…..…………………………………....307-336 Sanctions of İstanbul Government on the Military and Local Authorities
Which Align Themselves with the National Forces during Independence War
Sacit UĞUZ-Eda ÇAPARLAR (DOI:10.9775/kausbed.2019.033) /AraĢtırma Ferik Ahmed Muhtar PaĢa’nın Malûmat Dergisi’nde
Yayımlanan Harp Tarihi ve Savunma Sanayiine Dair Yazıları………………. ………………….......…337-359
Writings of Ferik Ahmed Muhtar Pasha on Military History and
Defence Industry in the Journal of Malûmât
Selçuk URAL-Nesrin HANGÜL (DOI:10.9775/kausbed.2019.034) /AraĢtırma Hilali Ahmer Ġmdat Heyetinin Erzurum Vilayetindeki Faaliyetleri………………………..…..…......…361-382
The Red Crescent Emergency Committee’s Activities in the Province of Erzurum
Ece YÜKSEL (DOI:10.9775/kausbed.2019.35)/AraĢtırma
Akis Dergisi’nin Gözünden 6/7 Eylül 1955……………………….……..…………………...…….....…....383-405
6/7 September 1955 from the Review of Akis Magazine
EDĠTÖRE MEKTUP
Muhammet ARSLAN
Erzurum’daki 2. Alaaddin Keykubat ve
Annesi Gürcü Hatun’a Ait Olduğu DüĢünülen Kümbet Kazısı Hakkında……………………….……..407-411
-
DANIġMA VE HAKEM KURULU
Prof. Dr. Abdulkadir GÜRER Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Abdullah KAHRAMAN Marmara Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Abide DOĞAN Hacettepe Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Adem ÜZÜMCÜ Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Adnan ÖMERUSTAOGLU Sakarya Üniversitesi/Sakarya
Prof. Dr. Ahat ÜSTÜNER Fırat Üniversitesi/Elazığ
Prof. Dr. Ahmet BEġE Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Ahmet BURAN Fırat Üniversitesi/Elazığ
Prof. Dr. Ahmet MERMER Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Ahmet ġĠMġĠRGĠL Marmara Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Ahmet SARI Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Ahmet Uğur NALCIOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Ahmet YĠĞĠT Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla
Prof. Dr. Alfina SIBGATULINA, Moskova Üniversitesi, Moskova/Rusya
Prof. Dr. Ali DUYMAZ Balıkesir Üniversitesi/Balıkesir
Prof. Dr. Ali ĠPEK Iğdır Üniversitesi/Iğdır
Prof. Dr. Ali TĠLBE Namık Kemal Üniversitesi/Tekirdağ
Prof. Dr. Ali YILDIRIM Fırat Üniversitesi/Elazığ
Prof. Dr. Ali Osman ÖZTÜRK Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya
Prof. Dr. Alpaslan CEYLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Altan ALPEREN Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Arif ÜNAL Sakarya Üniversitesi/Sakarya
Prof. Dr. AyĢe KAYAPINAR, Namık Kemal Üniversitesi/Tekirdağ
Prof. Dr. AyĢe Melek ÖZYETKĠN Yıldız Teknik Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Ayten ER Hacı Bayram Veli Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Bahattin ÇELĠK Ardahan Üniversitesi/Ardahan
Prof. Dr. Besim ÖZCAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Betül ARSLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Celal TÜRER Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Cengiz GÖKġEN Osmaniye Üniversitesi/Osmaniye
Prof. Dr. Cengiz YANIKLAR Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi/Rize
Prof. Dr. Cevat BAġARAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Cevdet BOZKUġ Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Danuta CHEMIELOWSKA VarĢova Üniversitesi/Poland
Prof. Dr. Dilaver DÜZGÜN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Dursun Ali AKBULUT Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun
Prof. Dr. Emine ÖZTÜRK Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Enis ġAHĠN Sakarya Üniversitesi/Sakarya
Prof. Dr. Ercan HAYTOĞLU Pamukkale Üniversitesi/Türkiye
Prof. Dr. Erdoğan ERBAY Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Erol KÜRKÇÜOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. F. Sema Barutçu ÖZÖNDER Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Fatih TEPEBAġILI Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya
Prof. Dr. Funda KARA Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Gencer ELKILIÇ Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Gülay ÖĞÜN BEZER Marmara Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Gülhan ATNUR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Gürer GÜRSEVĠN Ege Üniversitesi/Ġzmir
Prof. Dr. Gürsel UYANIK Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Haldun ÖZKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Halil Ġbrahim USTA Ankara Üniversitesi/Ankara
-
Prof. Dr. Haluk ALKAN Ġstanbul Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Haluk SELVĠ Sakarya Üniversitesi/Sakarya
Prof. Dr. Hammadi ZUVEYB Sfaks Üniversitesi, Sfaks/Tunus
Prof. Dr. Hamza KELEġ Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Hasan BAHAR Selçuk Üniversitesi/Konya
Prof. Dr. Hasan BOLAT Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun
Prof. Dr. Hatice PALAZ ERDEMĠR Celal Bayar Üniversitesi/Manisa
Prof. Dr. Hikmet ASUTAY Trakya Üniversitesi/Edirne
Prof. Dr. Hikmet ÖKSÜZ Karadeniz Teknik Üniversitesi/Trabzon
Prof. Dr. Himmet UMUNÇ BaĢkent Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Hülya ARGUNġAH Erciyes Üniversitesi/Kayseri
Prof. Dr. Hüseyin BAYDEMĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Hüseyin YURTTAġ Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Hüsnü KAPU Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Ġbrahim Ethem ATNUR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Ġhsan Sabri BALKAYA Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Ġlhami DURMUġ Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Ġlyas ÖZTÜRK Sakarya Üniversitesi/Sakarya
Prof. Dr. Ġmran KARABAĞ Kocaeli Üniversitesi/Kocaeli
Prof. Dr. Ġsmail GÖRKEM Erciyes Üniversitesi/Kayseri
Prof. Dr. Ġsmail ÖĞRETĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Jai S. MAH EWHA Womens Üniversitesi, Seul/Güney Kore
Prof. Dr. Jale DEMĠRCĠ Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Jülide AKYÜZ ORAT Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Kamil ÇAKIN Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Kasım ĠNCE Pamukkale Üniversitesi/Denizli
Prof. Dr. Kemal POLAT Amasya Üniversitesi/Amasya
Prof. Dr. Leyla HARPUTLU Alaaddin Keykubat Üniversitesi/Alanya/Antalya
Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Mehmet Emin ÖZCAN Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Mehmet H. KIRBAġOĞLU Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Mehmet IġIKLI Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Mehmet ĠNBAġI Erciyes Üniversitesi/Kayseri
Prof. Dr. Mehmet ĠPÇĠOĞLU Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya
Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Mehmet OKUR Karadeniz Teknik Üniversitesi/Trabzon
Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Mehmet TAKKAÇ Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Mehmet TÖRENEK Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Mehmet ZAMAN Atatürk Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Merih Tekin BENDER Ege Üniversitesi/Ġzmir
Prof. Dr. Metin AKĠS Yedi Aralık Üniversitesi/ Kilis
Prof. Dr. Muhammed Hanifi MACĠT Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Muharrem DAġDEMĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Muhsin AKBAġ Kâtip Çelebi Üniversitesi/Ġzmir
Prof. Dr. Muhsin MACĠT Anadolu Üniversitesi/EskiĢehir
Prof. Dr. Mukadder ERKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Musa BAĞCI Dicle Üniversitesi/Diyarbakır
Prof. Dr. Musa YILDIZ Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Mustafa ALICI Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan
Prof. Dr. Mustafa ARGUNġAH Erciyes Üniversitesi/Kayseri
Prof. Dr. Mustafa BUDAK Ġstanbul Üniversitesi/Ġstanbul
-
Prof. Dr. Mustafa ÖZDEMĠR Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Mukadder ERKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Mükremin YAMAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Nevzat TARTI Yüzüncüyıl Üniversitesi/Van
Prof. Dr. Nihat YATKIN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Nimet KESER Çukurova Üniversitesi/Adana
Prof. Dr. Nurettin CEVĠZ Gazi Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Nurettin ÖZTÜRK Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Nurullah ÇETĠN Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Orhan Kemal TAVUKÇU Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi/Rize
Prof. Dr. Ömer ÇAHA Yıldız Teknik Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Önal KAYA Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Hacettepe Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Peter GOLDEN Rutgers Üniversitesi/New Jersey/ABD.
Prof. Dr. Ramazan KAPLAN Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Ruhattin YAZOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Rupprecht S. BAUR Duisburg-Essen Üniversitesi/Duisburg/Almanya
Prof. Dr. Sahip BEROJE Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Van
Prof. Dr. Salih ÇEÇEN Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Saliha KODAY Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Sebahattin BAYRAM Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Sedat ADIGÜZEL Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Selahattin BEKKĠ Ahi Evran Üniversitesi/KırĢehir
Prof. Dr. Selahattin DÖĞÜġ Sütçü Ġmam Üniversitesi/KahramanmaraĢ
Prof. Dr. Selami KILIÇ Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Selçuk ÇIKLA Binalı Yıldırım Üniversitesi/Erzincan
Prof. Dr. Selçuk URAL Kafkas Üniversitesi/Kars
Prof. Dr. Selim BAġAR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Sergül VURAL KARA Mersin Üniversitesi/Mersim
Prof. Dr. Serhat ZAMAN Uludağ Üniversitesi/Bursa
Prof. Dr. Sinever Esin DAYI Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Süleyman ÇĠĞDEM Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Sevgi COġKUN TEKĠN Sakarya Üniversitesi/Sakarya
Prof. Dr. Sevinç SAKARYA MADEN Trakya Üniversitesi/Edirne
Prof. Dr. ġeyhmus Recai TEKOĞLU Dokuz Eylül Üniversitesi/Ġzmir
Prof. Dr. Tufan GÜNDÜZ Hacettepe Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Tuncay ÖĞÜN Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla
Prof. Dr. Turgut YĠĞĠT Ankara Üniversitesi/Ankara
Prof. Dr. Visvanathan NAICKER Cape Peninsula Üniversitesi/Cape Town/G. Afrika
Prof. Dr. Yakup ÇELĠK Yıldız Teknik Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Yavuz ARSLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Prof. Dr. Yusuf ÇETĠN Ġbrahim Çeçen Üniversitesi/Ağrı
Prof. Dr. Yusuf KILIÇ Pamukkale Üniversitesi/Denizli
Prof. Dr. Zekeriya KURġUN Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi/Ġstanbul
Prof. Dr. Zeki KAYMAZ Ege Üniversitesi/Ġzmir
Prof. Dr. Zeki KODAY Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Adem BALKAYA Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Akın BĠNGÖL Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Ali TEMĠZEL Selçuk Üniversitesi/Konya
Doç. Dr. Anıl YILMAZ Katip Çelebi Üniversitesi/Ġzmir
Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Van
Doç. Dr. Birol CAN UĢak Üniversitesi/UĢak
-
Doç. Dr. Cemile AKYILDIZ ERCAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Erdoğan BADA Çukurova Üniversitesi/Adana
Doç. Dr. Erdoğan KELEġ Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla
Doç. Dr. Erkan KONYAR Ġstanbul Üniversitesi/Ġstanbul
Doç. Dr. Eyüp NEFES Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun
Doç. Dr. Faruk GÜRBÜZ Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan
Doç. Dr. Fatma DAĞABAKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Fatma Sabiha KUTLAR Hacettepe Üniversitesi/Ankara
Doç. Dr. Gökalp SELÇUK Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Gülten GÜLER Uludağ Üniversitesi/Bursa
Doç. Dr. Hasan ELKHATTAF DımaĢk Üniversitesi, ġam/Suriye
Doç. Dr. Hüseyin METĠN Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Hasan YILMAZ Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya
Doç. Dr. Ġbrahim ÜNGÖR Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan
Doç. Dr. Ġrade MEMMEDOVA AMEA, Bakü/Azerbaycan
Doç. Dr. Ġsmail EYYÜPOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Ġsmail ÖĞRETĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Kamil CĠVELEK Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. KürĢat ÖNCÜL Osmangazi Üniversitesi/EskiĢehir
Doç. Dr. Mehmet AYAN Pamukkale Üniversitesi/Denizli
Doç. Dr. Mehmet DALKILIÇ Alpaslan Üniversitesi/MuĢ
Doç. Dr. Mithat DURMUġ Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Mustafa ġENEL Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. M. Sait KURġUNOĞLU Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun
Doç. Dr. Nebahat ARSLAN Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Nezahat CEYLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Nizamettin PARLAK Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan
Doç. Dr. Nurettin KOÇHAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Oktay KIZILKAYA Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Oktay ÖZGÜL Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Petru GULBAN Namık Kemal Üniversitesi/Tekirdağ
Doç. Dr. Seadet SHIKHIYEVA AMEA, Azerbaijan
Doç. Dr. Sultan Murat TOPÇU Erciyes Üniversitesi/Kayseri
Doç. Dr. Süleyman EFENDĠOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Ümit KILIÇ Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla
Doç. Dr. Turgay HAN Ordu Üniversitesi/Ordu
Doç. Dr. Veli ÜNSAL Ahi Evran Üniversitesi/KırĢehir
Doç. Dr. Volodımır PĠDVOYNIY Taras ġevçenko Ulusal Üniversitesi/Kiev/Ukrayna
Doç. Dr. YaĢar KOP Kafkas Üniversitesi/Kars
Doç. Dr. Yasemin MUMCU Adnan Menderes Üniversitesi/Aydın
Doç. Dr. Yavuz GÜNAġDI Atatürk Üniversitesi/Erzurum
Doç. Dr. Zerrin KARAKUZULU Sakarya Üniversitesi/Sakarya
-
TeĢekkür Dergimizin bu sayısında yer alan makalelerin değerlendirilmesinde hakemliklerine baĢvurduğumuz, aĢağıda isimleri yer alan öğretim üyelerine teĢekkür ederiz. Yayın Kurulu
Acknowledgement We convey our deepest gratitude’s and thanks to below mentioned scholars who graciously offered their invaluable assistance in reviewing. Editorial Board
Prof. Dr. Abdulkadir YILMAZ Bayburt Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet BEġE Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Ali COġKUN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Gencer ELKILIÇ Kafkas Üniversitesi Prof. Dr. M. Fadıl SÖZEN Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet OKUR KTÜ Prof. Dr. Merih Tekin BENDER Ege Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa APAYDIN Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ÖZDEMĠR Kafkas Üniversitesi Prof. Dr. Nimet KESER Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Sebahattin ÇEVĠKBAġ S. Koçman Üniversitesi Prof. Dr. Selim Hilmi ÖZKAN Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Sevgi COġKUN KESKĠN Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. ġehmus DEMĠR Gaziantep Üniversitesi Prof. Dr. Vedat ÇAKIR Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Yavuz UNAT Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet KATILMIġ Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Aydın ZOR Akdeniz Üniversitesi Doç. Dr. Cengiz KARTIN Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Emel ÖZKAYA Cumhuriyet Üniversitesi Doç. Dr. Erhan TECĠM N. Erbakan Üniversitesi Doç. Dr. F. Zehra PATTABANOĞLU Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Fatih DEMĠREL Uludağ Üniversitesi Doç. Dr. Ġnan KALAYCIOĞLU Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Ġsmail EYYÜPOĞLU Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Ali AYDEMĠR Selçuk Üniversitesi
-
Doç. Dr. Muammer ERBAġ Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Muhammed KOÇAK Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa HOCAOĞLU R. T. Erdoğan Üniversitesi Doç. Dr. Mutlu DEVECĠ Fırat Üniversitesi Doç. Dr. Nebahat ARSLAN Kafkas Üniversitesi Doç. Dr. Nizamettin KASAP Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Ömer ERDEN Ordu Üniversitesi Doç. Dr. Ömer ZAĠMOĞLU Akdeniz Üniversitesi Doç. Dr. Ötüken SENGER Kafkas Üniversitesi Doç. Dr. Ruhi KONAK Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Serkan ĠLDEN Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Servet TĠKEN Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Türkan GÖZÜTOK Karabük Üniversitesi Doç. Dr. Yakup KARATAġ Ġbrahim Çeçen Üniversitesi Doç. Dr. YaĢar KOP Kafkas Üniversitesi Doç. Dr. Yavuz GÜNAġTI Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Zübeyir SALTUKLU Atatürk Üniversitesi
-
“Müslümanlar bilimler tarihindeki muazzam yerlerini bilmedikleri veya yanlıĢ bildikleri için
Avrupalılar karĢısında büyük bir aĢağılık duygusu içindeler. Benim amacım onlara atalarının bilimler
tarihindeki muazzam yerlerini göstermek ve öğretmektir.” Prof. Dr. Fuat SEZGĠN
-
PROF. DR. FUAT SEZGĠN’ĠN HAYATI
(24 EKĠM 1924-30 HAZĠRAN 2018)
Prof. Dr. Fuat Sezgin 24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’te doğdu. Erzurum'da
ortaokulu ve liseyi bitirip 1943 yılında Ġstanbul’a gitti. Sezgin, ilk planına göre
matematik okuyup mühendis olmak istiyordu. Ancak Bir akrabasının tavsiyesi
üzerine, Ġstanbul Üniversitesi ġarkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü’nde alanında en
tanınmıĢ uzmanlardan Alman Ģarkiyatçı Helmut Ritter tarafından verilen bir
seminere katılan Sezgin, ilk planını kökten değiĢtirdi. Ritter’in anlattıklarının
büyüleyici etkisi altında Fuat Sezgin ertesi gün derslere kayıt olmak üzere
Enstitü’ye gitti. Ne kayıt için son günün geçmesi, ne de Ritter’in alanının çok zor
olduğuna yönelik uyarmaları, Sezgin’i kesin kararından vazgeçiremedi.
Alman ordusunun 1943 yılında Bulgaristan’a kadar ilerlemesinden dolayı
Türkiye’de üniversite öğretimi askıya alındığında, Ritter öğrencilerine bu uzun
arayı değerlendirmeleri ve Arapça öğrenmelerini tavsiye etti. O sırada Fuat Sezgin
Cerîr et-Taberî’nin tefsirini, Türkçe meali içeren kitaplarla karĢılaĢtırmaya karar
verdi ve zor bir dille yazılan tefsiri anlayabilmek için altı ay boyunca her gün 17
saat Arapça çalıĢtı.
Altı ayın sonunda Taberî tefsirinin Arapçasını gazete okur gibi okuyordu.
Helmut Ritter, Ebû Hamid el-Gazalî’nin Ġhyâ-u Ulûm’id-Dîn kitabını okuması için
Fuat Sezgin’in önüne koyduğunda, öğrencisinin bunu kolayca baĢarabilmesine çok
memnun oldu. Dil öğrenmede büyük yeteneğe sahip olan Fuat Sezgin’in beĢ dile
aynı anda baĢlayarak her yıl yeni bir dil öğrenmesini önerdi. Sezgin de ileri
yaĢlarına kadar bu yüksek çalıĢma temposunu devam ettirdi.
1947 yılında Bedî’ ilminin tekâmülü konusundaki tezini bitirdikten sonra,
Helmut Ritter’in danıĢmanlığıyla Ebû Ubeyde Me’mar ibn el-Musennâ’nın
Mecâz’ul-Kur’ân’ındaki filolojik tefsirini konu alan ikinci bir tez hazırladı.
Fuat Sezgin, doktora tezi için araĢtırmalarını sürdürdüğü Mecâz’ul-
Kur’ân’dan bazı yerlerin Muhammed el-Buhârî’nin hadis kitabından alındığını fark
etti. El-Buhârî’nin yazılı kaynakları kullanmıĢ olması, daha önce akademisyenlerin
ve muhaddislerin mecmualarının sadece sözlü geleneğe dayandıklarına dair
tezlerinin yanlıĢ olduğunu kanıtladı. Fuat Sezgin, “Buhârî’nin Kaynakları
Hakkında AraĢtırmalar” adındaki takdim tezini hazırlayarak 1954 yılında doçent
unvanı aldı.
1960 yılında Türkiye’deki askerî darbenin iktidara getirdiği hükümet
tarafından hazırlanan ve 147 akademisyenin üniversitelerden men edildiği listede
kendi adının da bulunması üzerine Sezgin, Türkiye dıĢında çalıĢmalarını sürdürmek
zorunda kaldı. Çaresiz anavatandan ayrılarak Frankfurt üniversitesinde araĢtırma
ve öğretim faaliyetlerine devam etti. Sezgin, buradaki kiĢisel çalıĢmalarının
yanında, doğa bilimleri tarihi derslerini takip etmeye baĢladı. Sezgin’in bu
yönelimi onun Ģarkiyattan bilim tarihine geçiĢindeki en somut adım olmuĢtu. 1965
yılında Câbir ibn Ḥayyân konusunda ikinci doktora tezini Frankfurt Üniversitesi
Institut für Geschichte der Naturwissenschaften'da yazdı ve bir yıl sonra profesör
unvanını kazandı.
-
Aynı yıl kendisi gibi Ģarkiyatçi olan Ursula Sezgin'le evlendi. Kızları Hilal,
1970 yılında dünyaya geldi. Ġnsanlık tarihinin baĢlangıcından bugüne kadar
sahasında yazılan en kapsamlı eser olan Arap-Ġslam Bilim Tarihi’nin (Geschichte
des Arabischen Schrifttums) ilk cildini, 1967 yılında son cildini 2015 yılında
yayınladı. 17 ciltten oluĢan bu kapsamlı eserin (GAS) her cildi, belirli konulara
tahsis edilmiĢtir.
Buna göre I. cilt (1967) Kur’an ilimleri, hadis, tarih, fıkıh, kelâm, tasavvuf;
II. cilt (1975) Ģiir; III. cilt (1970) tıp, eczacılık, zooloji, veterinerlik; IV. cilt (1971)
simya, kimya, botanik, tarım; V. cilt (1974) matematik; VI. cilt (1978) astronomi;
VII. cilt (1979) astroloji, meteoroloji ve ilgili disiplinler; VIII. cilt (1982) lugat; IX.
cilt (1984) gramer; X. (2000), XI. (2000), XII. (2000) ve XIII. ciltler (2007)
matematiksel coğrafya ve haritacılık; XIV. (2010) ve XV. ciltler (2010) etnoloji,
Ģehir ve bölge coğrafyası; XVI. (2015) ve XVII. ciltler (2015) dinî literatür
konularındadır.
Carl Brockelmann’ın Geschichte der Arabischen Literatur adlı eserini
geliĢtirmekle ilgilenen ve farklı ülkelerden seçilen 10’dan fazla akademisyenden
oluĢan bir komite GAS’ı takdir etti ve Brockelmann’ın eserini geliĢtirme iĢini
Sezgin’e bırakmaya karar vererek 1967 yılında kendisini lağv etti. Aynı yıl, Fuat
Sezgin’in Ġstanbul’da bulunan Hocası Ritter’in uzman gözüyle değerlendirmesini
öğrenmek için birinci cildin bir kopyasını gönderdiği zaman, tecrübeli Ģarkiyatçi,
“böyle bir çalıĢmayı daha önce kimsenin yapamadığını ve bundan sonra da hiç
kimsenin yapamayacağını” ifade ederek Fuat Sezgin’i kutladı.
1978 yılında Kral Faysal Ġslamî Ġlimler Ödülü’ne lâyık görülen Fuat
Sezgin, bu ödül kendisine takdim edildiğinde, verilen bu desteği değerlendirerek
1982 yılında, Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi’ne bağlı olan, Institut für
Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften’ı kurdu.
Ġslam bilim aletlerini kitaplardan modeller halinde insanlara tanıtmak
isteyen Alman fizikçi Eilhard Wiedemann 1900 yılında Ġslam bilim aletlerinin
modellerini yapmaya baĢlamıĢ, 1928 yılına kadar hayatının yaklaĢık 30 yılında beĢ
aletin modelini yapmayı baĢarmıĢtır. Prof. Dr. Fuat Sezgin, “Acaba 30 aleti
yapmayı baĢarabilir miyim?”, “Bir müze olmasa bile bir odayı doldurabilir
miyim?” düĢüncesi ile baĢladığı çalıĢmalarını Frankfurt’ta kurduğu Ġslam Bilim
Tarihi müzesinde 800’den fazla alete ulaĢtırmıĢtır.
Müzede, Ġslam kültür çevresinde yetiĢen bilim insanlarının buluĢlarını
bilimsel alet, araç ve gereçlerinin yazılı kaynaklara dayanarak yaptırdığı sekiz
yüzden fazla örnekleri sergilenmektedir. Aynı binada hayatı boyunca dünyanın her
yerinden büyük bir özenle, zorluk ve sıkıntılara katlanarak aldığı 45. 000 ciltlik
kitaplarla kurduğu Bilimler Tarihi Kütüphanesi bulunmaktadır. Bazı kitapları,
sahasında orijinal tek nüsha olma özelliğini taĢıyan bu kütüphane Ġslam Bilimler
Tarihi açısından dünyada tek olma özelliğine sahip, koleksiyon bir ihtisas
kütüphanesidir.
Prof. Dr. Fuat Sezgin’in olağanüstü gayretleri ve çalıĢmalarıyla ikinci bir
müze 2008 tarihinde içerisinde yaklaĢık 700 eserin olduğu ve bu eserlerin
tamamına yakını bağıĢ olarak kazandırılmıĢ Ġstanbul Gülhane Parkı içerisindeki
binada milletimize armağan edilmiĢtir. Bu müzeler, Müslüman bilim adamlarının
-
yüzyıllar boyu insanlığa armağan ettiği icat ve keĢiflerini bilim tarihinin değiĢik
disiplinlerdeki evrimini kapsamlı bir Ģekilde sunmakta olup kendi sahasında
dünyada bir yenilik arz etmektedir.
Astronomi, coğrafya, gemicilik, zaman ölçümü, geometri, optik, tıp,
kimya, mineraloji, fizik, mimari, teknik ve harp tekniği sahalarında sistematik bir
düzenle sergilenen eserler, Ġslam Bilimlerinin büyük keĢif ve muazzam buluĢlarını
göstermekle birlikte bu keĢif ve buluĢların değiĢik yollardan Avrupa’ya geçip orada
kabul bulduğunu ve alınarak özümsendiğini nefis bir görsellikle ziyaretçilerine
apaçık bir Ģekilde sunmaktadır. Böylece bilimler tarihinin de bir bütün olduğunu,
gerçeğe uygun, hislerden ve önyargılardan uzak, tam bir objektiflikle
ispatlamaktadır.
Bu müzelerdeki aletleri tanıtıcı mahiyette Prof. Dr. Fuat Sezgin tarafından
yazılmıĢ olan 5 ciltlik toplamda 1.121 sayfa “Ġslam’da Bilim ve Teknik” adlı
katalog eser bulunmaktadır. Böyle bütüncül ve kapsamlı bir eser bugüne kadar
müze kataloğu olarak ilk defa yazılabilmiĢ, Türkçe, Ġngilizce, Almanca ve
Fransızca olarak 4 dilde yayınlanmıĢtır.
2010 tarihinde Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Müzesi’nin faaliyetlerini
desteklemek amacıyla Prof. Dr. Fuat Sezgin Ġslam Bilim Tarihi AraĢtırmaları Vakfı
kurulmuĢ Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi bünyesinde kurulan Prof. Dr.
Fuat Sezgin Ġslam Bilim Tarihi Enstitüsü ise 2013 yılında öğretime baĢlamıĢtır.
Fuat Sezgin’in vakıf tarafından yayınlanan kitaplarının satıĢından elde edilen gelir
öğrenci burslarına tahsis edilmektedir.
Uluslararası çeĢitli akademilerin üyesi bulunan Prof. Dr. Fuat Sezgin, çok
sayıda önemli ödül ve niĢana layık görülmüĢtür. Bunlardan bazıları Kahire Arap
Dili Akademisi, ġam Arap Dili Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat
Arap Dili Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi Ģeref üyeliğidir. Erzurum
Atatürk Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, Kayseri Erciyes
Üniversitesi ve Ġstanbul Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Fuat Sezgin’e fahri
doktora unvanı verilmiĢtir. Ayrıca Frankfurt am Main Goethe Plaketi, Almanya
Birinci Derece Federal Hizmet Madalyası, Almanya Üstün Hizmet Madalyası, Ġran
Ġslami Bilimler Kitap Ödülü, Hessen Kültür Ödülü ve T.C. CumhurbaĢkanlığı
Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahibidir.
Prof. Dr. Fuat Sezgin öncülüğünde kurulan Ġstanbul Ġslam Bilim ve
Teknoloji Tarihi Müzesi, üstün nitelikli eser ve ortaya konan özgün çalıĢmalardan
dolayı kurum statüsünde Kültür ve Turizm Bakanlığı 2016 Özel Ödülü´ne layık
görülmüĢtür.
Dünyanın yazma eserlere sahip bütün kütüphanelerinde dörtyüzbin ciltten
fazla eseri inceleyen Fuat Sezgin 29 dil bilmekteydi.
XIX. yüzyılda baĢlayan ve XX. yüzyılda artan Ģarkiyat çalıĢmalarının
tutarlı bir zeminde kapsamlı olarak sürdürülmesine imkân sağlayan kaynak
araĢtırmalarının mimarlarından biri olarak önemli bir yere sahip olan Sezgin, 30
Haziran 2018 tarihinde vefat etti. Prof. Dr. Fuat Sezgin'in cenaze namazı
Süleymaniye Camii’nde kılınmıĢ ve Gülhane Parkı içinde kurucusu olduğu
-
Ġstanbul Ġslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi karĢısında edebî mekânına
defnedilmiĢtir.
KAYNAKLAR
Arslan, T. Y. (2019). Ġslâm AraĢtırmalarına Adanan Bir Asırlık Hayat: Fuat Sezgin (1924-
2018). İslam Araştırmaları Dergisi, 41, s. 201-205.
YeĢil, Ü. (2019). Prof. Dr. Fuat SEZGĠN (24 Ekim 1924-30 Haziran 2018). Hadis
Tetkikleri Dergisi, C. 17, S.1, , s. 171-176.
https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/prof-dr-fuatsezgin/file/Faut-Sezgin_broĢür.pdf. E.T:
04.10.2019.
http://www.muharrembalci.com/ornekkisi/fuatsezgin/250.pdf. E.T.: 04.10.2019.
-
https://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=2ahUKEwiNpYjSiorlAhXns4sKHTbqCeYQjRx6BAgBEAQ&url=https://www.ismek.ist/blog/icerik.aspx?p=1278&psig=AOvVaw3sVCBXSkeNmkZc436AmYHM&ust=1570535292348702
-
"Acaba 30 aleti yapmayı baĢarabilir miyim?",
"Bir müze olmasa bile bir odayı doldurabilir miyim?"
Prof. Dr. Fuat Sezgin
ĠSLAM BĠLĠM ve TEKNOLOJĠ TARĠHĠ MÜZESĠ: FUAT SEZGĠN
Prof. Dr. Fethiye ERBAY Ġstanbul Üniversitesi- Müze Yönetimi Bilim Dalı BaĢkanı
GĠRĠġ
Prof. Dr. Fuat Sezgin (1924-2018); Erzurum'da ortaokulu ve liseyi bitirip,
1943 yılında mühendis olmak için Ġstanbul'a gelmiĢtir. 1943 yılında Ġstanbul
Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi ġarkiyat Enstitüsü'nde, Alman oryantalist Hellmut
Ritter'in yanında Ġslami Bilimler ve Oryantalizm alanındaki çalıĢmalarını 1951
yılında tamamlamıĢtır. 1954 yılında, Ġstanbul Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı
Bölümü’nde, Buhari'nin Kaynakları adlı doktora tezini tamamlayarak doçent
ünvanı almıĢtır. 1960 yılından itibaren Frankfurt Üniversitesi’nde araĢtırma ve
öğretim faaliyetlerini, 1965 yılında Câbir ibni Hayyân konusunda yazdığı ikinci
doktora tezi ile sürdürmüĢ, bir yıl sonra profesör unvanını almıĢtır. Fuat Sezgin,
Kral Faysal Ġslami Ġlimler Ödülü'ne 1978 yılında layık görülmüĢtür. 1982 yılında
Frankfurt Goethe Üniversitesi'ne bağlı Arap-Ġslam Bilimler Tarihi Enstitüsü'nü
kurmuĢtur. 1900 yılında Ġslam bilim aletlerini kitaplarda bulunan çizim ve
minyatürlerden yola çıkarak, üç boyutlu modeller yaparak yeniden insanlara
tanıtmak isteyen Alman fizikçi Eilhard Wiedemann çalıĢmalarından etkilenmiĢtir.
Fuat Sezgin Ġslam bilim aletlerinin modelleyerek, önce 30 kadar aleti
yapmıĢ, 1983 yılında Frankurt'ta 800'den fazla bilimsel alet, araç ve gereçlerin
yazılı kaynaklara dayanarak yaptırdığı objelerin sergilendiği Arap-Ġslam Bilimler
Tarihi Enstitüsü Müzesi'ni kurmuĢtur. Ġstanbul Gülhane Parkı içinde eski saray
duvarlarının uzantısı, kalıntıları arasında kalan Has Ahırlar Binası'nda Ġslam Bilim
ve Teknoloji Tarihi Müzesi’ni, 2008 yılında açmıĢtır. Almanya’dan sonra
ülkemizde açtığı ikinci müze Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak ziyarete
açıktır. 140 orijinal eser olmak üzere, 800'e yakın Ġslam Bilimleri’nin büyük keĢif
ve buluĢları bu müzede gösterilmektedir. 570 adet maket ve replika eser
bulunmaktadır. Ülkemizde Müslüman bilim adamlarının buluĢları, yeniden üç
boyutlu modellemeler, replikalar Ģeklinde müzede sergilenmektedir. Fuat Sezgi,
bilim ve teknoloji tarihinin geliĢiminin izlerini sergilendiği maket, modellerin
olduğu replikalarla dolu müzesi ile ülkemizde ilklere imza atmıĢtır.
ĠSLAM BĠLĠM VE TEKNOLOJĠ TARĠHĠ MÜZESĠ
Müze maket ve mülaj sergileme teknikleri ile görsel anlatım dilini üç
boyuta taĢımıĢtır. Müzede maket eserler; yapı, bina, gibi sanat eserlerinin taslak
durumundaki küçük örnekleri yer almaktadır. Maket, bir yapının tümünün ya da bir
bölümünün belirli bir ölçekte küçültülmüĢ üç boyutlu modeli olarak
gösterilmesidir. Maket çalıĢmaları, Antik Yunan’dan beri kaynaklarda yer
almaktadır. Fuat Sezgin, Müzede; Klasik Osmanlı mimarlarının görsel anlatım
amacı için maketlerini yaptırarak, yeniden canlandırma tekniğinden yararlanmıĢtır.
Mutlu Erbay, Sergileme ve Sunum Teknikleri Kitabı’nda; “maketle anlatım,
sergilerde anlatımı kuvvetlendirmek için kullanılmaktadır. Çeşitli yerleşim
-
alanlarının, bina ve araçların ölçekli kopyalarının birebir küçültülerek
yapılmasıdır.” Ģeklinde tanımlamıĢtır. Kitabında günümüzde maketlerin
kullanımını, müzelerde sergileme ve sunum Ģekilleri arasındaki yerini
vurgulamaktadır. Aynı zamanda Fuat Sezgin; müzede mülaj tekniğinden de
yararlanmıĢtır. Bir nesnenin alçı, balmumu gibi bir madde ile kalıbını çıkarma iĢine
mülaj denmektedir. Günümüzde müzelerde bu tür canlandırma teknikleri hızla
yayılmaktadır. Modeller hareketsiz, yarı hareketli, konuĢan vb. gibi fiziksel
yeterlilik ve çeĢitlendirilmesinin yanında balmumu, porselen, kumaĢ, ahĢap, silikon
gibi çeĢitli malzemelerden birebir kopya alma yöntemi olarak uygulanmaktadır.
Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi; maket, mulaj,modlaj, modelli anlatım
tekniği ile sergileme örneklerine yer vermektedir.
Resim: 1-Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi Kurucusu Prof. Dr. Fuat Sezgin
Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi(2008), 2012 yılında açılan
Gaziantep Bilim Tarihi Müzesi’ne uzman müzecileri ile danıĢmanlık yapmıĢtır.
Gaziantep Bilim Tarihi Müzesi’nde sergilenecek maket eserlerin oluĢturulmasında
Müze’deki eserlerden yaklaĢık 100 kadar aletin replikası yapılarak, bu yeni müze
sergisi için yeniden hazırlanmıĢtır. Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi
Müzesi kurulan ve kurulacak müzelere de öncü olmuĢ ve olmaktadır. Kocaeli
Bilim Tarihi Müzesi (2015), Ortadoğu Teknik Üniversitesi Bilim Müzesi (2003),
Bilim ve Teknoloji Müzeleri örnekleri arasında yer almaktadır. Miniatürk Maket
Eser Müzesi(2001), Yılmaz BüyükerĢen Balmumu Heykel Müzesi(2013), Ġstanbul
Madame Tussauds'a balmumu Heykel Müzesi(2016), Muğla Üniversitesi Sıtkı
Koçman Müzesi (2011), maket ve replika müzelerine örnektir.
Londra Bilim Müzesi (1928), NEMO Amsterdam Bilim Müzesi (2000),
Floransa Galileo Müzesi (1972), Tahran Bilim ve Teknoloji Müzesi (INMOST-
2010), örnekleri arasındadır. Aynı zamanda müze Floransa Leonardo Müzesi
örneğindeki gibi Maket Eser Müzesi çeĢitleri arasında da yer almaktadır. Müze
yapısal olarak Leonardo Da Vinci Müzesi ile benzerlik göstermektedir.
-
Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi 9. yy. dan 17 yy. a kadar süren
bilimsel ve teknik alanda geliĢmelerin sergilendiği Ġslam Medeniyeti’nin teknolojik
geliĢimlerinin izlerini yansıtmaktadır.
Resim: 2-Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi GiriĢi
Ġki kattan oluĢan Müze’nin üst katında; bir Sinevizyon bölümü, 3 adet
Astronomi sergi alanı yer almaktadır. Aynı katta Saatler Bölümü, Denizcilik, SavaĢ
Teknolojisi ile Tıp Bölümü’ne ait eserler sergilenmektedir. GiriĢ katında ise;
Bilimsel alanda çalıĢmalara temel oluĢturan Fen-matematik alanındaki geliĢmeler
bulunmaktadır. Mimari ve coğrafya alanı ile ilgili haritalarda bu katta yer
almaktadır. Müzede astronomi, coğrafya, gemicilik, tıp, kimya, mineraloji, fizik,
mimari, teknik ve harp tekniği sahaları sistematik bir düzende sergilenmektedir.
Müze Sergi Salonları incelendiğinde, çok farklı disiplinlerden bilim ve
teknoloji alanında buluĢlardan örneklere yer verilmiĢtir.
Astronomi Salonu: DeğiĢik kültür çevreleriyle geliĢen gökyüzünü
inceleme geleneğini bu salonda örneklerle anlatılmaktadır. Ġslam’dan önce de
rasathane kurumu tarihçesi ile ilgili Antik kaynaklar Heliopolis’te ve Knidos’da bir
gözlemevi olduğu bilgileri yer almaktadır. Astronomi biliminin temelinin atıldığı
gözlem evleri, Bağdat ve ġam’da kurulan rasathaneler dönemin bilim merkezleri
olarak sergide yer almıĢtır. Ġslam bilim tarihi açısından büyük bir öneme sahip
1575-1580 yılları arasında ilk kez Ġstanbul’da kurulan Takiyyuddin Rasathanesi
bilgileri yeralmaktadır. Astronomi Salonu’nda; karĢılıklı sergilenen vitrinler içinde
rasathaneler, usturlaplar ve ölçüm aletleri sergilenmektedir. Vitrinleri tamamlayan
arka plandaki görseller ve bilgi panoları gözlem evleri, rasathanelerle ilgili bilgileri
günümüze aktarmaktadır. Usturlap, güneĢ sistemi içinde yıldızların ve gezegenlerin
durumları ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Tahran yakınlarında bulunan Rey’de
Ģehrinde kurulan eski Hücendi Rasathanesi maketi de bu salonda yer almaktadır.
-
Resim: 3- Mancımık Model (MS.15 yy baĢlarından kalan bir yazma resme dayanılarak
yapılmıĢ denge ağırlıklı)
Resim: 4-Rey Hücendi Rasathanesi Maketi
Kaynak:http://www.ibttm.gov.tr/TR,84340/islam-bilim-ve-teknoloji-tarihi-muzesi.html
(EriĢim: 15.12.2017)
-
Saatler ve Denizcilik Salonu: Ġslami dönem güneĢ saatleri, su Ģamandıralı
saatler, kum saati, 16. yüzyıl mekanik saatlere kadar çeĢitli zamanlara ait örnekler
sergilenmektedir. Zamanın geliĢim tarihini yansıtan aletler, matematiksel ölçümler,
pusula, haritalar denizcilik tarihine ve ticaretine ait maketler sergide yer
almaktadır.
SavaĢ Teknoloji Aletleri Bölümü: Ġlkel el silahlardan, mancınıktan,
biyolojik silah kaplarına kadar çeĢitli modeller üç boyuta dönüĢtürülerek
sergilenmektedir.
Tıp Tarihi ve Aletleri Salonu: Ortaçağda Müslümanların Tıp alanında
özellikle cerrahi ve göz alanındaki üstünlüklerinin izleri sergilenmektedir.
Hekimler, hastalıklar, klinik ve cerrahi müdahaleleri ile ilgili çalıĢmalardan
örnekler yer almaktadır.
Madenler ve Mineroloji Salonu: Ġslami dönemde kullanımda kayıtlara
geçmiĢ maden filizi alanında 70 adet maden örneği bu salonda sergilenmektedir.
Fizik Salonu: Fizik bilgini Ġbn Heysem (965-1093) çeĢitli çalıĢmaları ile
fizik alanındaki buluĢları sergilenmektedir. El Cezire ve Takiyyüddin’in aletleri
yeniden yaptırılarak sergilenmektedir. Özgül Ağırlığın sayısal olarak belirlenmesi,
Pompa, Sürgülü Kapı Kilidi, Makas Biçimli Kaldıraç, Hikmet Terazisi ve Palanga
sergide öne çıkan örneklerdendir. Ayrıca El Cezeri’nin kitabında bahsedilen “su
kaldıran aletlerden örnekler, toprak seviyesindeki suyun yükseğe çıkartan modeller
ile ziyaretçiye bilgiler aktarılmaktadır.
Matematik ve Geometri Salonu: Eski Yunan’da Matematik
çalıĢmalarının yapıldığı kesin olarak bilinmektedir. Ġslam Matematikçilerinin
varsayım ve Akıl Yürütme Metodu ile geliĢen çalıĢmalarının örnekleri
sergilenmektedir. Özellikle ünlü Matematikçisi Harezmi yazdığı bir kitapta sayı
sistemi ile yüksek basamaklı sayılar, El-Biruni kitabında koni kesitlerin çizimi,
Bağdat’lı matematikçi astronom Ebu Sehl el-Kühi’nin çalıĢmalarından örnekler yer
almaktadır.
Optik Salonu: Fizik bilgini Ġbn Heysem’in Geometrik Optik sunumlar
alanındaki çalıĢmaları, Optik çalıĢmalarının temel kaynağı Kitabü’l Manazır adlı
optik kitabı, gök cisimlerini parlaklık, ıĢık, sıcaklık gibi durumlarını anlatan
çalıĢmaları sergiye değer katmaktadır.
Kimya Salonu: Ebu Musa Cabir Ġbn-i Hayyan kimya alanında Latinceye
çevrilen kitabı, kimya kurĢun karbonat olarak bilinen bileĢiği ve değerli taĢlardan
yabancı maddeleri ayrıĢtıracak araĢtırmalarına yer verilmiĢtir.
Mimari Eserler Salonu: Ġslam mimari yapılarının maketleri müzede yer
almaktadır. Abbasi dönemin’den baĢlayarak 18.yy Sultanahmet Cami yapımı
tarihine kadar uzanan dönemlerdeki, mimari yapıların maketleri sergilenmektedir.
Coğrafya Salonu: Makdisi’nin el yazması coğrafya kitabı;bu alanda en önemli
eserlerden olup, müzede sergilenmektedir.
-
Resim: 5- Dört BaĢlı Yakup Sopası Modeli
(Madrid Naval Museum ve Barselona Maritime Museum’daki Örneklerinden
OluĢturulmuĢtur.)
Fizik ve matematik alimi Ġb'ul-Heysem'den eczacı, hekim, jeolog ve
coğrafyacı Biruni'ye astronomi, mühendis, mekanikçi Takiyyuddin Rasıd'den Ebu
Mansur'a kadar birçok Ġslam bilgini dehanın eserleri müzede tanıtılmaktadır.
Müzede çocuklarla birlikte büyüklerin de ilgi alanına girecek sunumlar yer
almaktadır.
Fuat Sezgin’in kurduğu Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nde; bilim
ve teknoloji tarihi üç boyutlu modellemeler ile görsel anlatım diline dönmüĢtür.
Müze günümüz müzecilik anlayıĢında 3D ve 5D modellemeler ile yapılan sergilere
kaynak olmuĢtur. Modeller olarak tanımlanmayan makineler tamamen ahĢaptan
yapılmıĢ, dolayısıyla bu karmaĢık teknoloji ile insan becerilerinin birleĢimini
gerçekleĢtiren sunumları ile eğitim odaklı sergileme çalıĢmalarına da örnektir.
Müze, ziyaretçisi ile makinelerin etkileĢimlerinin sağlandığı sergilemeyi içerir.
Müzede sergilenen aletler, tanıtıcı 5 ciltlik Ġslam’da Bilim ve Teknik adlı
kataloğunda detaylı olarak yer almaktadır. Bu katalog Türkçe, Ġngilizce, Almanca
ve Fransızca olmak üzere 4 dilde yayınlanmıĢtır.
SONUÇ
Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin en büyük misyonu, Ġslam
Bilim ve Teknoloji Tarihi’nin üç boyutlu gerçeklik içinde anlaĢılır kılarak,
duygusal algıyı geçmiĢle iliĢkilendirerek tanıtmaktadır. Müze halkın bilim ve
teknoloji anlayıĢını geliĢtirmektedir. Özellikle bilim alanında geçmiĢ mirası
koruyarak, yeni bilgiler keĢfederek ve bilimsel kaynaklarımızı dünya ile
paylaĢmaktadır. Meraklılığı ve merakı teĢvik eden müze, genç araĢtırmacılara yeni
fikirler sunan müze, hayal gücü ve yenilikçi çalıĢmalara kaynak sunmaktadır.
-
Müzede planlı ölçeklendirilerek inĢa edilmiĢ çeĢitli makine, yapı modelleri Fuat
Sezgin’in danıĢmanlığında üretilmiĢtir.
Fuat Sezgin, müzenin bulunduğu parsel içinde tarihi Telgrafhane
Binası’nda, Ġslam Bilimler Tarihi Ġhtisas Kütüphanesini kurma çalıĢmalarına
baĢlamıĢtır. Aynı binada dünyanın çeĢitli yerlerinden aldığı 45.000 cilt kitap ve
10.000 adet mikrofilmle Ġslam Bilimler Tarihi açısından Dünya da ilk Bilimler
Tarihi Kütüphanesi’ni de kurmuĢtur. Fuat Sezgin, kendisine ait kütüphanesini
Almanya’dan getirterek buraya bağıĢlayarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na
kazandırma çabaları ne yazık ki vefatı nedeni ile sonuçlanamamıĢtır.
Resim:6-Ġslam’da Bilim ve Teknik Adlı Katalog Resim:6-Ġslam’da Bilim ve Teknik Adlı
Katalog
2010 yılında müzenin çalıĢmalarını sürdürülebilirliği amacı ile Ġslam Bilim
Tarihi AraĢtırmaları Vakfını kurmuĢtur. Fuat Sezgin, Kahire Arap Dili Akademisi,
ġam Arap Dili Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat Arap Dili
Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi Ģeref üyesidir.
Erzurum Atatürk Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi,
Kayseri Erciyes Üniversitesi ve Ġstanbul Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Fuat
Sezgin'e fahri doktora unvanı verilmiĢtir. Frankfurt am Main Goethe Plaketi,
Almanya Birinci Derece Federal Hizmet Madalyası, Almanya Üstün Hizmet
Madalyası, Ġran Ġslami Bilimler Kitap Ödülü, Hessen Kültür Ödülü ve T.C.
CumhurbaĢkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahibidir.
2016 yılında, Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, Kültür ve
Turizm Bakanlığı Özel Ödülü'ne layık görülmüĢtür. Fuat Sezgin, 30 Haziran 2018
tarihinde yaĢamını yitirmiĢtir.
-
Resim: 7- Ġstanbul Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Fuat Sezgin'e fahri doktora unvanı
verilirken
KAYNAKLAR Murat, S.(2017) Türkiye’de maket ve replika eser müzeleri ile yurtdışı benzer müzelerin
incelenmesi, T.C.Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müze Yönetimi
Bilim Dalı Tezsiz Yüksek Lisans Projesi (Proje DanıĢmanı Prof. Dr. Fethiye
Erbay), Ġstanbul
Erbay, M. (2011). Müzelerde sergileme ve sunum tekniklerinin planlanması, Beta yayın evi,
ISBN: 9786053774754, Ġstanbul
Erbay, M. (2013). Müzecilikte arayıĢlar, milli saraylar, Sanat tarih ve Mimarlık dergisi,
Sayı:11, ISNN:1304-9046, Ankara, 2013
Erbay, F. (2009). Müze yönetimini kurumsallaştırma çabası, Mimarlık Vakfı Enstitüsü,
Ġstanbul
Erbay, F. (2019). İstanbul’un 100 müzecisi, ĠBB Kültür Aġ. Yayını, Ġstanbul
Sözen, M. & Tanyeli, U. (1994). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü, Remzi Kitapevi,
ISBN: 978-975-14-1442-7, Ġstanbul, 1994
Sezgin, F. (2007). İslam’da bilim ve teknik, Ġstanbul BüyükĢehir Kültür A.ġ. Yayınları,
Ġstanbul
https://www.rotasenin.com/bilim-muzesi-nemo
Iranian National Museum of Science and Technology (INMOST) Webside (eriĢim:
5.2.2017)
http://museu.ms/museum/details/17317/iranian-national-museum-of-science-and technology-
inmost