KAMPANIA

 WRZEŚNIOWA 1939 R.

Dowódcą załogi Westerplatte był mjr Henryk Sucharski, a jego zastępcą kpt. Franciszek Dąbrowski. Na Westerplatte były 4 betonowe wartownie i przystosowane do obrony koszary oraz willa podoficerska; w sierpniu zostały zbudowane umocnienia polowe. 25 sierpnia 1939 przybył do Gdańska pod pretekstem "wizyty kurtuazyjnej" niemiecki pancernik Schleswig-Holstein. 1 września o godz. 4:48 otworzył on na Westerplatte ogień z 11 dział kal. Jednocześnie załogę Westerplatte zaatakowała kompania szturmowa marynarki z pancernika. Atak ten i następny, wsparty miotaczami, SS Heimwehr Danzig i plutonem piechoty SS, poprzedzone skoncentrowanym ogniem artylerii pancernika oraz karabinow maszynowych plutonu km z pancernika, kompanii Landespolizei oraz SA Kustenszutz, zostały odparte. 

Od 2 września Niemcy prowadzili działania oblężnicze: ostrzał artyleryjski z pancernika i dział polowych; nalot 2 eskadr Sztukasów (2 września); ostrzał z morza przez torpedowiec (4 września); intensywne patrolowanie i rozpoznanie walką . 6 i 7 września Niemcy usiłowali podpalić las ropą podwiezioną drezynami w cysternach. Ściągnęli również do walki kompanię szkolną pionierów uzyskując ponad trzykrotną przewagę liczebną, nie licząc załogi pancernika i artylerzystów. Łącznie w walkach o Westerplatte wzięło udział co najmniej 650-700 żołnierzy niemieckich  (nie licząc załóg okrętów i artylerzystów), wyposażonych w co najmniej 30 dział, co najmniej 35 km  i pewną liczbę lekkich moździerzy i miotaczy ognia. 7 września, o godz. 10.15, po 7-dniowej walce załoga Westerplatte skapitulowała. Niemcy w akcie szacunku dla trudnego przeciwnika pozwolili majorowi Sucharskiemu zatrzymać w niewoli szablę. Była to szabla kawaleryjska wz. 21.   

Podczas walk o Westerplatte straty niemieckie wyniosły co najmniej 31 zabitych i 105 rannych . Straty polskie co najmniej 15 poległych oraz 39 rannych i kontuzjowanych . Obrońcy Westerplatte przez 7 dni wiązali znaczne siły niemieckie (w założeniach mieli bronić się kilkanaście godzin - wg relacji mjr. Sucharskiego), a przekazywana przez polskie radio wiadomość, że "Westerplatte jeszcze się broni", podtrzymywała na duchu walczące wojska polskie. 

1 września 1939 roku w Wolnym Mieście Gdańsku niespełna sześćdziesięciu pocztowców uzbrojonych w kilka karabinów i granaty przez cały dzień broniło gmachu budynku Poczty Polskiej przy Hevelius Platz. Było to jedno z pierwszych starć zbrojnych II wojny światowej. Dysproporcja sił była ogromna. Poczty Polskiej broniło 57 pocztowców. Uzbrojeni w jeden karabin przeciwpancerny i trzy RKM-y stanęli do walki z niemal dwustoma Niemcami uzbrojonymi w samochód pancerny i artylerię. Pozbawieni pomocy, nie mieli żadnych szans, żeby te walkę wygrać. Zgodnie z planami Sztabu Głównego Wojska Polskiego gdańscy pocztowcy mieli utrzymać placówkę ok. 6 godzin, ostatecznie bronili się ponad 14 godzin. Niemcy za pomocą benzyny chcieli spalić broniących. Pocztowcy wychodzili straszliwie poparzeni z budynku i nie mogli liczyć na zmiłowanie władz hitlerowskich. Po kapitulacji obrońcy zostali aresztowani. Obrońców Poczty Polskiej hitlerowcy potraktowali jak bandytów. Nie uznano ich za żołnierzy, ale jako tych, których żadna konwencja międzynarodowa ochroną nie obejmowała. Nie byli żołnierzami, nie mieli mundurów.   

  

Wobec pocztowców Niemcy zastosowali najprostszą interpretację przepisów z 1938 roku - zostali skazani na śmierć. Rozstrzelano wówczas 38 osób.Były to przepisy, które ustaliły nazistowskie władze III Rzeszy. Winni mordu sądowego nigdy nie zostali pociągnięci do odpowiedzialności. Przeciwnie – robili kariery w niemieckim wymiarze sprawiedliwości. Obronę Poczty w Gdańsku przeżyło zaledwie 5 osób. 

W chwili wybuchu II wojny światowej Hel, będący główną bazą polskiej floty wojennej, został początkowo zaatakowany przez siły niemieckie z powietrza i z morza. W momencie osiągnięcia przez korpus gen. von Kaupischa Zatoki Puckiej 8 września i przerwaniu pozycji pod Swarzewem i Władysławowem 12 września, wojska niemieckie odizolowały Hel od lądu.   Od 21 września pancerniki „Schleswig-Holstein” i „Schlesien" rozpoczęły ostrzał Helu, a ściślej rejonu baterii cyplowej im. Laskowskiego, która - jako ważny element obrony wybrzeża - wchodziła w skład Rejonu Umocnionego Hel. Podczas ostrzału 25 września pancernik „Schleswig-Holstein” został dwukrotnie trafiony z działa baterii cyplowej. Jednocześnie w wyniku ostrzału ranny został dowódca baterii, kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski, który po opatrzeniu ran powrócił na własne żądanie na stanowisko. 30 września, po zdobyciu wsi Chałupy przez wojska niemieckie, wycofujące się polskie oddziały wysadziły zaporę z głowic torpedowych, oddzielając tym samym półwysep od atakujących sił niemieckich. 

Ataki Niemców zostały powstrzymane, jednak po upadku Warszawy i Modlina oraz z powodu braku żywności i amunicji, morale większości osamotnionych obrońców Helu osłabło do tego stopnia, że 1 października dowództwo obrony Helu po naradzie sztabu zadecydowało o wszczęciu rozmów z Niemcami w sprawie kapitulacji placówki. Wynikiem tego oddziały polskie wstrzymały ogień ok. 11 tego dnia, a o 16 ogień wstrzymała strona niemiecka.   2 października 1939 r. w Grand Hotelu w Sopocie komandor Marian Majewski oraz kpt. Antoni Kasztelan podpisali akt kapitulacji i złożyli go na ręce kontradmirała Huberta von Schmundta. Wieczorem zadecydowano o wypłacie poborów obrońcom za trzy miesiące z góry i rozpoczęto niszczenie akt sądowych i personalnych oraz zakopywanie i zatapianie przez całą noc sprzętu. Wkroczenie Niemców do Helu zaplanowano na 2 października o godzinie 10. Po wkroczeniu do Helu Niemcy zaczęli poszukiwania ciężkich dział, nie wierząc, że obrońcy Helu, mając cztery armaty Boforsa o kalibrze 152,4 mm, mogli skutecznie trafiać w jednostki nawodne.   

W  przededniu  wojny  Wieluń  był  15-tysięcznym  miasteczkiem  położonym 21 km od granicy polsko-niemieckiej. Nie było tu żadnego przemysłu, wielunianie utrzymywali  się  z rolnictwa,  handlu  i  rzemiosła.  W  mieście  nie  było  wojska, informacje  o  przebywających  w Wieluniu  żołnierzach  polskich  czy  polskiej brygadzie  kawalerii  zawarte  w  relacji  lotnika  Luftwaffe  (cytowanego  niżej) biorącego udział w ataku, nie są prawdziwe. Prawdopodobnie miały one na celu usprawiedliwienie nalotu na ludność cywilną.      Wieluń nie stanowił także zaplecza aprowizacyjnego dla polskich oddziałów ze względu na bliskość granicy z Niemcami i nie był także węzłem drożnym o strategicznym  znaczeniu.      Nic nie wskazywało więc na  to,  że  stanie  się  on  celem niemieckiego  ataku wczesnym  rankiem  1  września  1939  r.  Niewiadomo  też  dokładnie,  dlaczego zostało zaatakowane wów czas akurat  to bezbronne miasto. Przypuszcza się,  że Niemcy  chcieli  wzbudzić  chaos  i  panikę wśród  ludności  cywilnej, wytworzyć atmosferę  strachu  i  niepewności.  Uciekający  bowiem  z miasta  do  innych miejscowości ludzie opowiadali o tym, co się działo w Wieluniu i wiadomości o ataku  przenikały  w  głąb  kraju.

Niemiecki dziennikarz Joachim Trenkner stwierdził, że Luftwaffe z premedytacją wybrała bezbronne i otwarte miasteczko, by przetestować nowy bo

mbowiec Ju 87 B.

Bitwa nad Bzurą – starcie zbrojne, trwające od 9 do 22 września 1939 roku. Największa bitwa kampanii polskiej 1939. Została ona stoczona przez dwie polskie armie „Poznań” i „Pomorze” z niemieckimi 8 Armią i 10 Armią z Grupy Armii Południe „Süd”. Niestety zakończyła się zwycięstwem Niemców.

Bitwa pod Wizną - 7-10 września 1939 r. Odcinek "Wizna" nad Narwią jest miejscem, w którym batalion polski przez dwie doby odpierał atak niemieckiej dywizji pancernej. Starcie przeszło do historii jako bitwa pod Wizną lub obrona Wizny . Dowodzący tym odcinkiem, kapitan Władysław Raginis, widząc, że już nie ma żadnych szans na zwycięstwo wydał żołnierzom rozkaz przejść na tyły, a sam popełnił samobójstwo. Walczył on do końca odrzucając możliwość złożenia broni. Bitwa pod Wizną opóźniła o dwa dni podejście wojsk niemieckich nad Wisłę.  Punkt oporu w okolicach Wizny nazywany jest "Polskimi Termopilami". Bitwa pod Wizną stała się symbolem bohaterstwa żołnierzy polskich.  

Bitwa pod Mokrą -  bitwa ta przeszła do historii jako jedna z największych stoczonych w wojnie obronnej 1939 r. Brygada przez cały dzień 1 września powstrzymywała natarcie niemieckich czołgów, wspieranych przez lotnictwo. Ułani zmusili siły wroga do odwrotu, co zatrzymało jego natarcie i opóźniło marsz na Warszawę. Po zmroku Wołyńska Brygada Kawalerii wycofała się, zostawiając około stu unieruchomionych czołgów i pojazdów mechanicznych nieprzyjaciela.Straty Brygady wyniosły ok. 500 żołnierzy, 5 dział i kilkaset koni. Niemcy stracili ok. 70 czołgów i kilkuset żołnierzy.

Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim – w istocie dwie bitwy, z których pierwsza miała miejsce w dniach 17 – 20 września 1939 roku, a druga trwała od 22 do 27 września1939 roku. Była to druga po bitwie nad Bzurą największa batalia kampanii wrześniowej. W pierwszej bitwie udział brały zjednoczone armie „Kraków" i „Lublin" pod dowództwem gen. Tadeusza Piskora. W drugiej walczyły wojska Frontu Północnego utworzone z Armii „Modlin" generała Emila Przedrzymirskiego, dowodzone przez Stefana Dęba-Biernackiego. W pierwszej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim brało udział największe polskie zgrupowanie pancerne ok. 80 wozów bojowych, w tym 22 czołgi typu 7TP.

Bitwa pod Kockiem - w dniach od 2 do 5 października 1939 roku Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie" (dowódca gen. bryg. F. Kleeberg, szef sztabu płk dypl. M. Łapicki) stoczyła w rejonie Kocka bitwę z niemiecką 13 dywizją zmotoryzowaną (gen. P. Otto) oraz z 14 KZmot (gen. G. von Wietersheim).

Zbrodnia w Palmirach - 378 osób, w tym Maciej  Rataj i Janusz Kusociński, zginęło w największej egzekucji dokonanej przez Niemców w dniach 20-21 czerwca 1940 roku w Palmirach k. Warszawy. Od grudnia 1939 do lipca 1941 roku przeprowadzili oni tam 21 egzekucji, w których zginęło ponad 1700 osób. Była to największa egzekucja w Palmirach, w której rozstrzelano wielu wybitnych działaczy społecznych i politycznych, dziennikarzy, lekarzy, adwokatów, księży. Wśród nich był znany działacz socjalistyczny, redaktor „Robotnika”, długoletni poseł na Sejm RP – Mieczysław Niedziałkowski, prezes Stronnictwa Ludowego, Marszałek Sejmu – Maciej Rataj, złoty medalista w biegu na 10 tys. metrów na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. - Janusz Kusociński, poseł i senator - Halina Jaroszewicz, wiceprezydent Warszawy Jan Pohoski. Rozstrzelano także córkę generała Józefa DowborMuśnickiego, przywódcy powstania wielkopolskiego, Agnieszkę.

Niemcy rozpoczęli serię masowych egzekucji ludności cywilnej już w początku grudnia 1939 r. "Pierwsza egzekucja w Palmirach miała miejsce 7 grudnia 1939 roku, kilka tygodni przed egzekucją w Wawrze. Wieść o Wawrze obiegła całą Warszawę i okupowaną Polskę, natomiast Palmiry pozostały anonimowym miejscem kaźni. To nie był jeszcze czas ulicznych egzekucji" - powiedział PAP Bartłomiej Grudnik, historyk z Muzeum w Palmirach. Egzekucje odbywały się także w innych miejscach Puszczy Kampinoskiej, m.in. w Wólce Węglowej, Laskach i Wydmach Łużych. Ostatnie miały miejsce w 1943 r.

Wykonał:Adrian Konradowski

Kl. VIII