kamu - özel İŞbİrlİklerİ / ortakliklari [ppp] · pdf file t.c. baŞbakanlik...
TRANSCRIPT
www.oib.gov.tr
T.C.T.C.BABAŞŞBAKANLIKBAKANLIK
ÖÖZELLEZELLEŞŞTTİİRME RME İİDARESDARESİİ BABAŞŞKANLIKANLIĞĞII
KAMU KAMU -- ÖÖZEL ZEL İŞİŞBBİİRLRLİİKLERKLERİİ / ORTAKLIKLARI/ ORTAKLIKLARI[[PPPPPP]]
&&
TTÜÜRKRKİİYE DENEYYE DENEYİİMMİİ
ALALii GGüüNER TEKNER TEKiiNN
DADAİİRE BARE BAŞŞKANIKANI
MAYIS 2008
Özelleştirme: Ekonomide liberalleşme akımının ilk aşamasıMevcut Kamu İktisadi Teeşekküllerinin özel sektöre devri
Kamu-Özel Sektör İşbirlikleri / Ortaklıkları(Public Private Partnership, PPP, 3P)Liberalleşme akımının ikinci aşaması
Bugünkü anlamda PPP modellerinin uygulanmasına ilk olarak İngiltere’de “Özel Sektör Finansman Girişimi” (PFI-Private Finance Initiative) adıaltında 1992 yılında başlanmıştır.
İngiltere’de modelin başarılı uygulamalarını müteakip bir çok ülke bu modeli uygulamak için harekete geçmişlerdir.
1999 yılında dünyada PPP uygulamaları konusunda çalışma yapan ülkelerin sayısı 10 civarında iken bugün bu sayı 100 ün üzerindedir.
Bu da önümüzdeki [en az 10 yıllık] süreçte bu tür uygulamaların hızla artacağını göstermektedir
PPP NEDİR?PPP NEDİR?
,
GSYİH’nın yüzdesi olarak PPP Etkinliği2000-2005
GSYİH’nın yüzdesi olarak PPP Etkinliği2000-2005
İngiltere’de İşletmede Bulunan PFI Tesisleri Sayısı
İngiltere’de İşletmede Bulunan PFI Tesisleri Sayısı
Source: SIGMA
Kesin bir tanımı yok
Kamu-Özel Sektör İşbirlikleri / Ortaklıkları
“kamu hizmetlerinin devletçe klasik yollardan temini ile, tüm hizmet temininin özel sektör aracılığı ile yapılması arasındaki yelpazede yer alan, devlet ve özel sektörün birlikte katılımını içeren tüm mal ve hizmet sağlama modellerini içeren bir “üst kavram” olarak
Veya
kamunun ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin sağlanması amacıyla devletle bir özel hukuk tüzel kişisi arasında yapılan ve ortaya çıkabilecek risklerin paylaşıldığı bağlayıcı bir sözleşmeye dayanan işbirlikleri olarak
tanımlanabilir.
PPP uygulamaları projelerin niteliğine, kamu ve özel sektörün projeye katılım dereceleri ve taraflar arasındaki farklı risk dağılımına bağlı olarak çok çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.
PPP NEDİR?PPP NEDİR?
PPP YapılarıPPP Yapıları
İmtiyaz Devri
Yap İşlet
Yap İşlet devret
Yönetim Anlaşmaları
Yap Kirala İşlet Devret
Tasarla Yap Finanse Et İşlet
Ortak Girişimler
Kısmi Özelleştirme
Tasarla Yap
vb
Kamu SektörüKamu Sektörü Özel SektörÖzel Sektör
Özel Sektör Ağırlığı Artıyor
Kamu Alımları Kamu Özel İşbirlikleri/Ortaklıkları Özelleştirme
HisseSatışHisseSatış
VarlıkSatışVarlıkSatış
KiralamaKiralama İHDİHD Y-İ-D+Türevleri
(8-12)
Y-İ-D+Türevleri
(8-12)
Sözleşme &
Yönetim Devri
Sözleşme &
Yönetim Devri
İmtiyazİmtiyaz
Klasik Özelleştirme Yöntemleri
PPP Yöntemleri
Kaynak: Hamdi Boyacı
Özelleştirme >PPPÖzelleştirme >PPP
Sözleşme Bazlı PPPYalnızca kamu ile özel sektör arasındaki sözleşmeye dayanan PPP türü
Kurumsallaştırılmış PPP (IPPP)Kamu ile özel sektörün ortak sıfatıyla bir tüzel kişilik yaratmaları
PPP TürleriPPP Türleri
PPP TürleriPPP Türleri
Kamu İktisadi Teşebbüsleri v.s.
İmtiyaz Alanı
Sosyal –Kültürel Alan
P P PÖZELLEŞTİRME PSPP
PPP genel olarak kamu hizmeti olan ve imtiyaz teşkil eden büyük altyapı projelerinde uygulanmakta ise de günümüzde daha küçük boyutlu uygulamaları da yaygınlaşmaktadır.
En belirleyici özelliği finansmanın özel sektör tarafından temin edilmesidir.
Tek başına bir dışarıdan hizmet alma uygulaması (outsoursing), bir finansman modeli, gayrimenkul geliştirme projesi veya imtiyaz sözleşmesi değildir. Genelde tasarım, finansman, yapım ve bakımı bütünleştiren uygulamalardır.
Risk devlet ve özel sektörce paylaşılır. İlke olarak her risk onu en ekonomik yoldan çözebilecek tarafa verilir.
PPP modelinin özünü Devletle yapılan hizmet veya imtiyaz sözleşmesi oluşturur. Özellikle sunulan hizmetin makul ücretlerle, kesintisiz olarak belirli bir nitelik ve nicelik düzeyinde sunulmasının güvence altına alınması hayati önem taşır.
Genelde uzun vadelidir.
Projelerin çıktısı olan mal ve hizmetin nitelik ve niceliği devlet tarafından belirlenir.
Devletin ana görevi organizasyonu sağlamak ve denetlemek, devlet proje ömrü boyunca etkin rol alır.
Ana ÖzelliklerAna Özellikler
PPP modeli özellikle,
Klasik devletten başkasının yapamayacağı düşünülen,
Kamu hizmeti olarak nitelendirilen ve çoğu imtiyaz teşkil eden veya
Devletin tümüyle çekilmek istemediği veya
Devletin katılımı olmaksızın özel sektöre yeterince güven duyulmadığı alanlar
için geliştirilmiş ise de günümüzde kamunun finansmanını gerektiren çok daha geniş bir alanda uygulanmaktadır.
Böylece daha düne kadar devletin yapması beklenen enerji santralleri, otoyollar, tüneller, demiryolları, limanlar, içme suyu, kanalizasyon ve atık yönetimi, hastaneler gibi büyük altyapıprojelerinin yapımı veya işletmeciliği de özel sektöre açılmıştır.
Okullar, cezaevleri, kamu hizmet binaları, tiyatro, stadyum, otopark, müze yapımı ve işletmeciliği gibi önceleri PPP modeli çerçevesinde düşünülmeyen uygulamalarda bu kapsamda uygulama alanı bulmuştur.
Örnek: Berlin’de inşa edilen İngiliz Elçiliği binasının yapımı ve işletimi bir PPP modelidir.
PPP Modelinin Tipik Uygulama AlanlarıPPP Modelinin Tipik Uygulama Alanları
Elektrik Üretimi ve DağıtımıHavaalanları / LimanlarOtoyollar / Köprüler / TünellerHastanelerOkullar / ÜniversitelerCezaevleri / mahkeme BinalarıKütüphaneler / Müzelerİçme Suyu / KanalizasyonAtık YönetimiKamu Hizmet BinalarıOtoparklar.........................
PPP Modelinin Tipik Uygulama AlanlarıPPP Modelinin Tipik Uygulama Alanları
Yüksek nitelikli kamu hizmetinin zamanında, etkin ve ucuz temini Kamu tarafından yürütülen projelerdeki yapım süresi ve maliyet aşımlarıHizmetin makro ekonomik açıdan etkin bir şekilde yapılması
Kamu finansmanı açısından yeni bir imkan oluşturmasıÖzellikle kaynak temininde daha büyük güçlükleri olan gelişmekte olan ülkelerin büyük altyapıyatırımlarını süratle gerçekleştirmelerine imkan sağlaması
Ülkedeki atıl sermayenin üretime yönlendirilmesi veya devletin borçlanması yerine uluslararasısermayenin doğrudan altyapı projelerine yönlendirilmesi
Kamu hizmetinin belirlenen miktar ve nitelikte sunulmaya başlanmasından sonra ödeme
Özel sektör sayesinde hizmet teminindeki risklerin daha duyarlışekilde analiz edimesi
Tüm proje süresinin dikkate alınması (life cycle analysis)
Bütçelemede belirginlik
AvantajlarAvantajlar
Geleneksel Alım –PPP Kamunun Ödeme Şekli
Geleneksel Alım –PPP Kamunun Ödeme Şekli
Yıllar 5 10 15 20
Yapım Dönemi İşletme Dönemi
Maliyet Aşımları
SermayeMaliyeti
İşletme maliyeti
Geleneksel Kamu Alımı
Yıllar 5 10 15 20
Yapım Dönemi İşletme Dönemi
ÖdemeYok Emre Amadelik Ödemesi
PPP Alımı
Kullanım için ödemeGecikme
PWCoopers’dan uyarlama
İngiltere Örneği:
Maliyet Aşımları;Klasik Proje Finansmanı: %73PPP Projeleri %23
Proje gecikmeleri;Klasik Proje Finansmanı : %70PPP Projeleri %20
AvantajlarıAvantajları
Otoyol PPP UygulamasıYıllar İtibarıyla Ödeme ve Maliyetler
Otoyol PPP UygulamasıYıllar İtibarıyla Ödeme ve Maliyetler
Source: PWCoopers
Karmaşık sözleşme ve uzun ihale süreçleriSözleşme tasarımının ve yönetiminin profesyonellerce yapılması gerekir.Özellikle yeni uygulamalarda kamu kesiminde yeterli birikim olmaması riski artıran unsurlardandır.
Özel sektörce yapılan borçlanma nedeniyle yüksek kaynak maliyeti
Önceleri devletçe yapılan işlerin özel sektöre devri ile devlette bu hizmeti veren kapasitenin kaybolması
Özel sektöre bağımlılığın artması, özel sektörün iflas etme riski
Yabancı sermayenin ilgisinin yabancılaşma ve kapitülasyonları çağrıştırması -Kamuoyu tepkisi
Kamunun uzun vadeli ödeme yükümlülüğünün genel bütçe esnekliğini azaltması, yatırım planlamasını daha karmaşık hale getirmesi
PPP’ye ilişkin ödemelerin gider olarak yansıması nedeniyle bilançolarda görülemeyebilmesiBu da bilanço tekniği açısından dikkate alınması gerekir
Sözleşme tasarımında yapılan, risklerin yanlış dağılımı, yetersiz veya eksik yaptırımlar gibi esaslı hataların uzun vadeli olan bu modelde ciddi sorunlara yol açabilmesi
Politik ve ekonomik istikrara aşırı duyarlılık
DezavantajlarıDezavantajları
İmtiyaz / Proje Anlaşması
Kamu Kurum/Kuruluşu
Proje Şirketi[İmtiyaz Sahibi]
SPVHissedarlar
Tasarım ve yapım Sözleşmesi İşletme Sözleşmesi
Alt Sözleşme-Tasarım-
Alt Sözleşme-İşletme & Bakım-
Alt Sözleşme-Yapım-
Mukrizler
Sermaye
Temettü
Geri ödeme
Banka Kredisi
Devlet Garantisi
Tipik PPP YapılanmasıTipik PPP Yapılanması
Uzun vadeli Dış
Finansman
ÖzkaynakFinansmanı
1910: “Menfaii Umumiyeye Müteallik İmtiyazat Hakkında Kanun” (1910) Osmanlı döneminden kalan kanun halen imtiyaz oluşturan hizmetlerin özel sektöre devrinin genel yasal dayanağı oluşturmaktadır.
1984: 3096 s. K. İle TEK tekelinde bulunan elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti için özel sektörün görevlendirilebilmesine imkanı getirilerek altyapı projelerinde kamu özel sektör işbirliğinin ilk yasal altyapısı oluşturulmuştur.
1988: 3465 s. K. ile Karayolları Gn. Md.nün uhdesinde bulunan otoyol yapım ve bakım ve hizmetlerinin özel sektörce yapılabilmesi imkanı getirilmiştir.
1994: 3996 s. K. ile Yap–İşlet–Devret modeli tanımlanmıştır. Uygulamada çıkan bazı anayasal sorunlara rağmen, bu kapsamda özellikle elektrik üretimi alanında projeler hayata geçirilmiştir.
1997: 4823 s. K. ile elektrik üretim tesislerinin Yap-İşlet Modeli ile kurulabilmesi sağlanmıştır. 2006 yılında 5539 s. K. bu kanunda yapılan değişiklikle TEAŞ la yapılacak anlaşmaların özel hukuk sözleşmeleri olması hükme bağlanmıştır.
1999: Anayasada yapılan değişikliklerle YİD sözleşmelerinin özel hukuk hükümlerine ve uluslararası tahkime tabi olma imkanı getirilerek uygulamada karşılaşılan temel sorunlar giderilmiştir.
2004: 5183 s. K. Danıştay Kanununda yapılan değişiklikle YİD ve Yİ konularında ihtisas dairesi oluşturularak yargısal alanda etkinlik artırılmıştır.
2005: 5302 s. İl Özel İdaresi Kanunu, 5355 s. Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ve 5393 s. Belediye Kanunu ile yerel yönetimlerin görev alanlarına giren yatırımların YİD veya Yİ ile yapılması imkanı getirilmiştir. 5335 sayılı Kanun ile uzun süreli kiralama uygulaması getirilmiştir.
2005: YİD ve Yİ modelleri dışında ilk somut PPP düzenlemesi 5396 s. K. ile Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na eklenen bir madde ile yapılmıştır. Buna göre özel sektörce yapılacak sağlık tesisleri Bakanlıkça kiralanacaktır. (Yap-Kirala-Devret)
2008: 5762 s. K. ile 3996 YİD kapsamı genişletilmiştir.
Mevzuat GelişimiMevzuat Gelişimi
İmtiyazlar Hakkında Genel Kanun (1910 sayılı Osmanlı Kanunu)
Yap İşlet Devret (3996, 3465, 3096 sayılı kanunlar)
Yap İşlet (4283 sayılı Kanun)
İşletme Hakkı D (4046, 5335, 3465, 3096 sayılı kanunlar)
Uzun Süreli Kiralama (5335, 4046 sayılı kanunlar)
Yap Kirala Devret (5396 sayılı Kanun)
PPP Modeline İlişkin KanunlarPPP Modeline İlişkin Kanunlar
Türkiye’de PPP Uygulama AlanlarıTürkiye’de PPP Uygulama Alanları
ENERJİElectricity production, distribution and tradeDams
ULAŞTIRMAOtoyollar, Köprüler, Tunneller, Otoparklar, Otoyol Servis İstasyonlarıAraç Muayene İstasyonlarıDemiryollarıLimanlar / Hava Alanları
TARIMSulama
İÇME SUYU & KANALİZASYONİçme Suyu & Kullanma SuyuArıtma TesisleriKanalizasyon
SAĞLIKHastaneler
TURİZMMarinalar
MERKEZİ İDARESınır kapıları
MADENCİLİKMaden & işlenmesi
ÇEVREKirliliğe karşı yatırım
ÜRETİMFabrikalar
İLETİŞİM
Kaynak:DPT
DPTDPTDPT
PPPPPP
Türkiye’de PPP PaydaşlarıTürkiye’de PPP Paydaşları
Yerel idarelerYerel idarelerYerel idareler
Özelleştirme idaresiÖÖzellezelleşştirme idaresitirme idaresi
HazineHazineHazine [İcracı] Bakanlıklar[[İİcraccracıı] Bakanl] Bakanlııklarklar
Maliye bakanlığıMaliye bakanlMaliye bakanlığıığı
Kamu İhale KurumuKamu Kamu İİhale Kurumuhale Kurumu
DPTDPTDPT
PPPPPP
Türkiye’de PPP PaydaşlarıTürkiye’de PPP Paydaşları
HazineHazineHazine
Maliye bakanlığıMaliye bakanlMaliye bakanlığıığı
Kamu İhale KurumuKamu Kamu İİhale Kurumuhale Kurumu
Özelleştirme İdaresiÖÖzellezelleşştirme tirme İİdaresidaresi
BakanlıklarBakanlBakanlııklarklar
Yerel YönetimlerYerel YYerel Yöönetimlernetimler
Makroekonomik Planlama
Devlet Garantileri
Bütçe Uygulamaları
İhale Denetimi
Uygulama İHD
Uygulama – YİD, Yİ, YKD, [İHD]
Uygulama - YİD, Yİ
Yüksek Planlama KuruluYPK
Özelleştirme Yüksek KuruluÖYK
BakanlıklarBakanlıklar
Devlet Planlama TeşkilatıDevlet Planlama Teşkilatı
Türkiye’de Mevcut PPP UygulamalarıTürkiye’de Mevcut PPP Uygulamaları
KİT& Kamu KurumlarıKİT& Kamu Kurumları
İçişler iBakanlığıİçişler iBakanlığı
Yerel YönetimlerYerel Yönetimler
Özelleştirme İdaresiÖzelleştirme İdaresi
YİD/ Yİ /YKD / [İHD]
YİD
/ Yİ
İMTİY
AZ
LA
R
YİD
/ Yİ
YİD
/ Yİ
YİD
/ Yİ
İHD
TO
R
KİT & kamu KurumlarıKİT & kamu KurumlarıSağlık BakanlığıSağlık Bakanlığı
YKD
Özelleştirme - PPPÖzelleştirme - PPP
Bir çok durumda PPP uygulamaları özelleştirmenin ayrılmaz bir parçası olarak ortaya çıkmaktadır.
Geniş anlamda PPP uygulamalarıgelecekteki yatırımların bugünden özelleştirilmesi anlamınıtaşımaktadır.
HisseSatışHisseSatış
VarlıkSatışVarlıkSatış
KiralamaKiralama İHDİHD Y-İ-D+Türevleri
(8-12)
Y-İ-D+Türevleri
(8-12)
Sözleşme &
Yönetim Devri
Sözleşme &
Yönetim Devri
İmtiyazİmtiyaz
Klasik Özelleştirme Yöntemleri
PPP Yöntemleri
Kaynak: Hamdi Boyacı
Özelleştirme >PPPÖzelleştirme >PPP
ÖZELLEŞTİRME > PPP
ÖzelleştirmeÖzelleştirme
PPPPPP
Kaynak: Hamdi Boyacı
Özelleştirme >PPPÖzelleştirme >PPP
ADÜAŞ Ankara Doğal Elektrik Üretim A.Ş.6 HES, 1 jeotermal Santral, [1 gaz türbünü]
Maden RuhsatlarıÇinko (Celaldağ, Pozantı,Koyulhisar), Demir (Deveci, Hekimhan, Divriği), Fosfat (Mazıdağ), Bakır(Giresun, Sinop)
LimanlarGelir Paylaşımlı: Tekirdag, Hopa, Giresun, Ordu, RizeGelir paylaşımsız: Antalya, Alanya, Cesme, Kusadasi, Trabzon, Dikili
Mersin, Izmir, Derince, Bandirma, Samsun
[Marinalar]
Tuzlalar
Araç Muayene İstasyonları
Diğer (Izmir Toptan Blık Hali, Atik Ali Paşa Yalısı)
ÖİB Tarafından Yapılan PPP Uygulamaları-Tamamlanmış-
ÖİB Tarafından Yapılan PPP Uygulamaları-Tamamlanmış-
HOPA RİZETRABZON
GİRESUNORDU
SİNOP
TEKİRDAĞ
ÇEŞME
MARMARİS ANTALYA
ALANYA
DİKİLİ
ÖİB Tarafından Özelleştirilen LimanlarÖİB Tarafından Özelleştirilen Limanlar
KUŞADASI
IZMIR
MERSIN
DERINCE
BANDIRMA
SAMSUN
Elelktrik Üretim TesisleriHalen 18 termik santral, 27 HES , 56 Akarsu santralı kapsamda.
Elektrik Dağıtım ŞirketleriToplam 20 Yerel şirket programda4 bölge şirketi ihalede
6 Otoyol + 2 Boğaz Köprüsü
Galataport
Limanlar (Bandirma, Samsun)[ÖYK Kararı bekleniyor]
Halen Devam Eden ÖİB UygulamalarıHalen Devam Eden ÖİB Uygulamaları
Diğer PPP UygulamalarıDiğer PPP Uygulamaları
ENERJİ SEKTÖRÜTürkiye’nin elektrik üretim kapasitesinin yaklaşık dörtte biri PPP projeleri ile
karşılanmaktadır. (8.500 MW):
4 Doğalgaz Santralı,18 HES, 2 Rüzgar (YİD)4 Doğalgaz Santralı, 1 TermikSantral (Yİ)1 Termik santral, 1 HES (İHD)
GENEL İDAREEdirne İpsala, Iğdır Gürbulak , Şırnak Habur , Edirne Kapıkule, Artvin Sarp sınır kapıları (YİD)Diğer 13 proje hazırlık aşamasında
İÇME SUYUYuvacık Barajı (YİD)
Kaynak:DPT
Diğer PPP UygulamalarıDiğer PPP Uygulamaları
ULAŞIM
6 Uluslararası Havaalanı ve terminal Binaları (YİD)
4 Havaalanı (Uzun Süreli Kiralama) (Bunlardan 3 ü eski YİD projeleri)
Göcek Tüneli, Otoyol Servis İstasyonları (YİD)
3 Liman Tesisi, 9 Marina (YİD)
Hazırlık Aşamasında Olanlar
İzmit Körfez Geçişi ve Çanakkale Boğaz Köprüsü dahil toplam 2.000 km otoyol projesi (YİD)Boğaz Tüneli (YİD)Antalya-Alanya Demiryolu Projesi(YİD) (İhale yapıldı teklif alınamadı)Kapıkule Sınırı Demiryolu İstasyonu (YİD)3 Marina (YİD)
Kaynak:DPT
Ülkeler Bazında PPP Yapısal GelişimiÜlkeler Bazında PPP Yapısal Gelişimi
PPP’nin Tanımı
Sınırlı PPP Modeli Mevcut mevzuata göre yalnızca YİD, Yİ, İHD, YKD ve Uzun Süreli Kiralama yöntemleri mevcut
Sınırlı PPP Uygulama AlanıAdalet, Eğitim, Kültür
PPP Mevzuatları arasında Uyumun SağlanmasıÇok sayıda sektöre özgü mevzuat bulunması
PPP Projeleri İçin Merkezi Bir Birimin OlmamasıPPP uygulamalarında görevli kurumların çeşitliliğiGenel politika oluşturulması ve koordinasyon gerekliliği
AB Katılım SüreciKamu alımı aracı olarak PPP
Hükümet Programı gereğince “İkinci nesil PPP Uygulamaları”na ilişkin kanunun bu yıl içinde yürürlüğe konulması gerekiyor.
Yeni PPP Çerçeve Kanunu İhtiyacıYeni PPP Çerçeve Kanunu İhtiyacı
www.oib.gov.tr
Ali Güner TEKİNDepartment Head
+90-312-435 07 [email protected]
PRIME MINISTRY OF TURKEYPRIVATIZATION ADMINISTRATION
THANK YOU